03.11.2014 Views

Concepto de enfermedad inflamatoria articular en el adulto

Concepto de enfermedad inflamatoria articular en el adulto

Concepto de enfermedad inflamatoria articular en el adulto

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Concepto</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>en</strong>fermedad</strong><br />

<strong>inflamatoria</strong> <strong>articular</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>adulto</strong><br />

Curso <strong>de</strong> rehabilitación integral <strong>en</strong><br />

<strong>adulto</strong> y niños<br />

Migu<strong>el</strong> Gutiérrez T<br />

Depto. Inmunología Clínica y Reumatología<br />

Pontificia Universidad Católica <strong>de</strong> Chile


Enfermedad <strong>articular</strong> <strong>inflamatoria</strong><br />

• Enfermeda<strong>de</strong>s <strong>inflamatoria</strong>s crónicas<br />

• Sistémicas pero <strong>de</strong> predominio <strong>articular</strong><br />

• Multifactoriales: g<strong>en</strong>éticos y ambi<strong>en</strong>tales<br />

• Autoinmunes o auto<strong>inflamatoria</strong>s<br />

• Discapacitantes<br />

• Alto costo: personal, familiar, social<br />

• Asociado a comorbilida<strong>de</strong>s: cardiovascular, osteoporosis,<br />

infecciones, malignidad<br />

• Tratami<strong>en</strong>to multidisciplinario, precoz e int<strong>en</strong>so


Artritis<br />

Reumatoi<strong>de</strong>


Espondiloartritis


Espondiloartritis<br />

Artritis Reactiva<br />

0.9%%<br />

Espondiloartritis<br />

Indifer<strong>en</strong>ciadas<br />

7.3%<br />

Espondilitis<br />

Anquilosante<br />

58.7%<br />

Espondiloartritis<br />

Juv<strong>en</strong>il<br />

1.8%<br />

Artritis Psoriática<br />

25.6%<br />

Artritis asociada a<br />

Enfermeda<strong>de</strong>s <strong>inflamatoria</strong>s<br />

intestinales<br />

5.5%<br />

Gutiérrez MA et al, Reumatol Clin 2008;3 supl 4S:41-7


Mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong><br />

las <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s autoinmunes<br />

Tiempo<br />

Factores<br />

Predispon<strong>en</strong>tes<br />

Factores<br />

<strong>de</strong>s<strong>en</strong>ca<strong>de</strong>nantes<br />

Estado<br />

Pre-clínico<br />

Manifestaciones<br />

De la <strong><strong>en</strong>fermedad</strong><br />

G<strong>en</strong>éticos<br />

Epig<strong>en</strong>éticos<br />

Factores<br />

ambi<strong>en</strong>tales<br />

Respuesta inmune<br />

anormal<br />

G<strong>en</strong>ero<br />

Susceptibilidad vs<br />

protección<br />

Autoanticuerpos<br />

Desbalance <strong>en</strong><br />

Producción<br />

citoquinas<br />

Enfermeda<strong>de</strong>s<br />

Autoinmunes<br />

F<strong>en</strong>otipo<br />

Subf<strong>en</strong>otipo<br />

Poliautoinmunidad


G<strong>en</strong>ética <strong>de</strong> Artritis Reumatoi<strong>de</strong>: locus <strong>de</strong> riesgo<br />

validados o muy suger<strong>en</strong>tes<br />

Pl<strong>en</strong>ge RM. Curr Op Rheumatol 2009;21:262-71


G<strong>en</strong>ética <strong>de</strong> las SpA<br />

HLA B27 y otros g<strong>en</strong>es<br />

• Concordancia <strong>en</strong> gem<strong>el</strong>os idénticos<br />

63% y <strong>en</strong> gem<strong>el</strong>os no idénticos 12.5%<br />

• B27 responsable <strong>de</strong>l 40% <strong>de</strong>l riesgo<br />

g<strong>en</strong>ético<br />

• 2% <strong>de</strong> sujetos B27 (+) <strong>de</strong>sarrollan SpA<br />

• 20% <strong>de</strong> familiares B27 (+) <strong>de</strong><br />

paci<strong>en</strong>tes con EA <strong>de</strong>sarrollan SpA<br />

G<strong>en</strong>es no HLA:<br />

IL23r<br />

ERAP1 (<strong>en</strong>doplasmic reticulum aminopeptidasa-1).<br />

Miembros <strong>de</strong>l cluster <strong>de</strong>l g<strong>en</strong> <strong>de</strong> IL1 <strong>en</strong> cromosoma 2q13<br />

Van <strong>de</strong>r Hei<strong>de</strong> D, et al Ann Rheum Dis 2010;69:949


Factores ambi<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> AR<br />

Tabaco<br />

Hormonas<br />

Infecciones<br />

• Más pot<strong>en</strong>te factor ambi<strong>en</strong>tal conocido<br />

•Específicam<strong>en</strong>te asociado con AR anti CCP (+) y<br />

no con anti-CCP (-) 1<br />

• R<strong>el</strong>ación lineal <strong>en</strong>tre cantidad <strong>de</strong> cigarrillos y<br />

riesgo <strong>de</strong> AR 2<br />

• > 40 paq./año duplican riesgo para AR<br />

• “Interacción g<strong>en</strong>ético-ambi<strong>en</strong>tal” , riesgo <strong>de</strong>l<br />

tabaco es modificado por <strong>el</strong> n° <strong>de</strong> copias <strong>de</strong><br />

epítopo compartido.<br />

Periodontitis (porphyromona gingivalis)<br />

Microbioma intestinal<br />

1<br />

Pe<strong>de</strong>rs<strong>en</strong> M, et al, Arthritis Res Ther 2006;8R133<br />

2<br />

Cost<strong>en</strong>ba<strong>de</strong>r KH, et al, Am J Med 2006;119:5031-39


Factores ambi<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> la SpA<br />

• Rol <strong>de</strong> las Infecciones<br />

Rata transgénica<br />

HLA B 27<br />

artritis<br />

Dermatitis psoriasiforme<br />

Colitis-<strong>en</strong>teritis<br />

Infecciones <strong>en</strong><br />

Artritis Reactivas<br />

Bacterias intestinales: salmon<strong>el</strong>la, shig<strong>el</strong>la,<br />

Campylobacter, Yersinia, Clostridium difficile<br />

G<strong>en</strong>itourinarias : Chlamidia trachomatis,<br />

Ureaplasma urealiticum<br />

Otros


Sinovial: blanco<br />

<strong>de</strong> la inflamación<br />

En la AR<br />

Hiperplasia sinovial<br />

Agregados linfoi<strong>de</strong>os<br />

Angiogénesis<br />

Plasma<br />

c<strong>el</strong>l<br />

RF<br />

IL-4<br />

IL-6<br />

IL-10<br />

IL-4<br />

IL-10<br />

Th0<br />

Th2<br />

Macrophage<br />

Plasma<br />

c<strong>el</strong>l<br />

RF<br />

IL-4<br />

IL-6<br />

IL-10<br />

IL-4<br />

IL-10<br />

Th0<br />

Th2<br />

Macrophage<br />

IFN-γ<br />

IL-12<br />

Interferon-γ<br />

Synovium<br />

IFN-γ<br />

Interferon-γ<br />

IL-12<br />

B c<strong>el</strong>l<br />

CD4 + T c<strong>el</strong>l<br />

OPGL<br />

CD11<br />

Chondrocyte<br />

Osteoclast<br />

Fibroblast<br />

Production of metalloproteinases and<br />

other effector molecules<br />

TNF-α<br />

IL-1<br />

IL-6<br />

Synovium<br />

B c<strong>el</strong>l<br />

OPGL<br />

CD69<br />

CD4 + T c<strong>el</strong>l CD11<br />

CD69<br />

CD11<br />

TNF-α<br />

IL-1<br />

IL-6<br />

Migration of polymorphonuclear c<strong>el</strong>ls<br />

Erosion of bone and cartilage<br />

Osteoclast<br />

Fibroblast<br />

Chondrocyte<br />

Production of metalloproteinases and<br />

other effector molecules<br />

Migration of polymorphonuclear c<strong>el</strong>ls<br />

Erosion of bone and cartilage


Entesis: blanco <strong>de</strong> la inflamación <strong>en</strong> las SpA<br />

• Formación <strong>de</strong> hueso<br />

nuevo periosteal<br />

• Inflamación y resorción<br />

ósea subcondral


Las 3 fases <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la AR


Criterios ASAS para SpA axial<br />

Lumbago ≥ 3 meses y edad comi<strong>en</strong>zo < 45 años<br />

Sacroiliitis por imág<strong>en</strong>es*<br />

más<br />

≥ 1 característica SpA #<br />

O<br />

HLA-B27<br />

más<br />

≥ 2 otras característica SpA #<br />

# Características SpA<br />

dolor lumbar inflamatorio<br />

artritis<br />

<strong>en</strong>tesitis<br />

uveitis<br />

dactilitis<br />

psoriasis<br />

crohn/colitis<br />

bu<strong>en</strong>a respuesta a AINEs<br />

historia familiar <strong>de</strong> SpA<br />

HLA-B27<br />

PCR <strong>el</strong>evada<br />

*Sacroiliitis por imág<strong>en</strong>es<br />

inflamación activa <strong>en</strong> RNM<br />

altam<strong>en</strong>te suger<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

sacroiliitis asociada a SpA<br />

sacroiliitis Rx <strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong><br />

acuerdo a criterios NY<br />

Rudwaleit M, et al Ann Rheum Dis 2009


Criterios clasificación <strong>de</strong> AR “ACR/EULAR 2010”<br />

1) al m<strong>en</strong>os una articulación con sinovitis clínica <strong>de</strong>finitiva<br />

2) con sinovitis no explicada por otra <strong><strong>en</strong>fermedad</strong><br />

A. Compromiso <strong>articular</strong><br />

1 articulación gran<strong>de</strong> : 0<br />

2 - 10 articulaciones gran<strong>de</strong>s : 1<br />

1 - 3 articulaciones pequeñas (con o sin<br />

compromiso <strong>de</strong> articulaciones gran<strong>de</strong>s) : 2<br />

4 - 10 articulaciones pequeñas (con o sin<br />

compromiso <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s articulaciones) : 3<br />

> 10 articulaciones (al m<strong>en</strong>os 1 articulación<br />

pequeña) : 5<br />

B. Serología<br />

FR negativo y ACPA negativo : 0<br />

FR débil positivo o ACPA débil positivo : 2<br />

FR fuerte positivo o ACPA fuerte positivo : 3<br />

C. Reactantes <strong>de</strong> fase aguda<br />

PCR Normal y VSG normal : 0<br />

PCR anormal o VSG anormal : 1<br />

D. Duración <strong>de</strong> los síntomas<br />

< 6 semanas : 0<br />

>/= 6 semanas : 1<br />

Score ≥ 6 clasificación <strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong> AR


Artritis Reumatoi<strong>de</strong> es Progresiva e<br />

invalidante<br />

• 81% <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes con AR <strong>de</strong> 20 años duración<br />

están discapacitados, 19% severam<strong>en</strong>te 1<br />

• Expectativa <strong>de</strong> vida reducida <strong>en</strong> 3 a 18 años <strong>en</strong><br />

paci<strong>en</strong>tes con AR 2<br />

• Exceso <strong>de</strong> mortalidad <strong>en</strong> AR comparable a<br />

<strong><strong>en</strong>fermedad</strong> coronaria <strong>de</strong> 3 vasos o linfoma <strong>de</strong><br />

Hodgkin etapa IV<br />

1. Scott DL, Symmons DP, Coulton BL, et al. Lancet. 1987;1:1108-1111.<br />

2. Choy EHS, Panayi GS. N Engl J Med. 2001;344:907-916.<br />

3. Fuchs HA, Kaye JJ, Callahan LF, et al. J Rheumatol. 1989;16:585-591.<br />

Photo: Copyright © American College of Rheumatology


La discapacidad es <strong>el</strong> principal factor que<br />

influye <strong>en</strong> <strong>el</strong> costo <strong>de</strong> la RA<br />

R<strong>el</strong>ation betwe<strong>en</strong> disability and medical care costs<br />

Medical care costs<br />

50.000<br />

45.000<br />

40.000<br />

35.000<br />

30.000<br />

25.000<br />

20.000<br />

15.000<br />

10.000<br />

5.000<br />

0<br />

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3<br />

Disability In<strong>de</strong>x<br />

Fries JF. Ann Rheum Dis. 1999;58 (suppl 1):I86-I89


Distribución <strong>de</strong> los costos <strong>en</strong> la AR


Similitud Aterosclerosis - AR<br />

Aterosclerosis<br />

Activación macrófagos TNFα ↑ ↑<br />

IL-6 ↑ ↑<br />

Metaloproteinasas ↑ ↑<br />

Activación plasmocitos ↑ ↑<br />

Activación linfocito T Receptor s IL-2 ↑ ↑<br />

CD4+CD28- ↑ ↑<br />

CD4+ IFNγ+ ↑ ↑<br />

Balance Th1/Th2 ↑ ↑<br />

Activación linfocitos B LDL ox (-) o ↑ (-) o ↑<br />

FR (-) ↑<br />

PCR ↑ ↑<br />

Moléculas adhesión VCAM-1, ICAM-1<br />

E-s<strong>el</strong>ectina<br />

↑<br />

↑<br />

Endot<strong>el</strong>ina ↑ ↑<br />

Neoangiogénesis ↑ ↑<br />

AR


Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> placas <strong>de</strong> ateroma por US carotí<strong>de</strong>a <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes<br />

Con AR, LES y controles sanos, <strong>de</strong> acuerdo a la edad<br />

Roman MJ, N Engl J Med 2003


Factores <strong>de</strong> riesgo CV Tradicionales y No-<br />

Tradicionales <strong>en</strong> AR<br />

Symmons DPE and Sheridan G; Nature Rev Rheumatol 2011


<strong>Concepto</strong> actual <strong>de</strong>l tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la AR


Tratami<strong>en</strong>to multidisciplinario <strong>de</strong> la AR<br />

Enfermera<br />

Psicóloga<br />

reumatólo<br />

go<br />

Paci<strong>en</strong>te<br />

kinesiologo<br />

fisiatra<br />

traumatól<br />

ogo<br />

Terapeuta<br />

ocupacion<br />

al


V<strong>en</strong>tana <strong>de</strong> oportunidad terapéutica<br />

Período precoz <strong>de</strong> la <strong><strong>en</strong>fermedad</strong> don<strong>de</strong> sería posible alterar<br />

<strong>el</strong> curso o incluso revertirlo. El tratami<strong>en</strong>to durante este<br />

período podría t<strong>en</strong>er máximo efecto <strong>en</strong> lograr remisión <strong>de</strong> la<br />

<strong><strong>en</strong>fermedad</strong> y reducción sost<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> la progresión<br />

radiográfica<br />

“V<strong>en</strong>tana <strong>de</strong> oportunidad”<br />

UA<br />

AR<br />

Muy temprana<br />

AR<br />

Temprana<br />

AR<br />

Tardía<br />

4 meses 2 años


Terapia biológica disponible al día <strong>de</strong> hoy<br />

Inhibidores <strong>de</strong> citoquinas<br />

Blancos c<strong>el</strong>ulares<br />

•TNF<br />

–Etanercept<br />

–Adalimumab<br />

–Infliximab<br />

–Golimumab<br />

–Certolizumab<br />

•IL-6<br />

–Tocilizumab<br />

•IL-1<br />

–Anakinra<br />

•Células T<br />

–Abatacept<br />

(modulación)<br />

•Linfocitos B<br />

–Rituximab<br />

(<strong>de</strong>pleción)


Conclusiones<br />

• Las artritis <strong>inflamatoria</strong>s son <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s<br />

complejas y heterogéneas, don<strong>de</strong> se combinan<br />

factores g<strong>en</strong>éticos, ambi<strong>en</strong>tales y anormalida<strong>de</strong>s<br />

inmunológicas.<br />

• La artritis domina <strong>el</strong> cuadro clínico pero<br />

manifestaciones extra<strong>articular</strong>es pue<strong>de</strong>n pres<strong>en</strong>tarse<br />

<strong>en</strong> distintas etapas <strong>de</strong> la <strong><strong>en</strong>fermedad</strong><br />

• El diagnóstico precoz es fundam<strong>en</strong>tal para una<br />

terapia oportuna que logre <strong>el</strong> máximo efecto <strong>en</strong><br />

inducir remisión <strong>de</strong> la <strong><strong>en</strong>fermedad</strong>.


Conclusiones<br />

• La AR aum<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> riesgo <strong>de</strong> morbilidad y mortalidad<br />

por <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s CV, don<strong>de</strong> la inflamación crónica<br />

está involucrada <strong>en</strong> la patogénesis<br />

• Se requiere una aproximación multidisciplinaria y un<br />

tratami<strong>en</strong>to precoz e int<strong>en</strong>so guiado por metas y<br />

evaluaciones estructuradas<br />

• El objetivo final es la mejoría <strong>de</strong> la función, <strong>de</strong> la<br />

calidad <strong>de</strong> vida, <strong>de</strong> la productividad y reducción <strong>de</strong><br />

las comorbilida<strong>de</strong>s y <strong>de</strong> la mortalidad

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!