12.07.2015 Views

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ...

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ...

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

avtoris stili daculia<strong>ivane</strong> <strong>javaxiSvilis</strong> <strong>saxelobis</strong> <strong>Tbilisis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> <strong>universiteti</strong>humanitarul mecnierebaTa fakultetiromanuli filologianino fifialaTinoamerikuli fiqcia xorxe luis borxesis`mzakvrobis msoflio istoriis” magaliTzefilologiis doqtoris (Ph.D) akademiuri xarisxismosapoveblad warmodgenilidisertaciasamecniero xelmZRvaneli:asocirebuli profesori sofio feiqriSviliTbilisi20131


sarCeviSesavali ........................................................................................................................... 3Tavi I - fiqcia, rogorc mimarTuleba literaturaSi, magiuri realizmi,fiqcia laTinur amerikaSi .......................................................................................... 9Tavi II - borxesis biografebi, mniSvnelovani kvlevebi, kritika,borxesologia, rogorc mimarTuleba ................................................................... 18Tavi III - borxesis Semoqmedebis adreuli wlebi, misi damokidebulebapolitikisadmi ............................................................................................................... 28Tavi IV - „mzakvrobis msoflio istoriis Sesaxeb“, saTauris zustiTargmanisaTvis .............................................................................................................. 46Tavi V - enobrivi strategia, moTxrobebis ZiriTadi qarga,oqsimoroni moTxrobebSi ........................................................................................... 56Tavi VI - moTxrobebis fabula da maTi pirvelwyaros analizi ................ 63Tavi VII - borxesi da religia, qristianuli da islamuri samyaroborxesis nawarmoebebSi.............................................................................................. 86Tavi VIII - dro da sivrce, simbolika `mzakvrobis msoflio istoriaSi” 105Tavi IX - labirinTebi borxesis SemoqmedebaSi ............................................... 134daskvna ........................................................................................................................... 139gamoyenebuli literatura ..................................................................................... 1512


Sesavaliwinamdebare sadoqtoro naSromi mizanad isaxavs espanurenovanifiqciuri Janris mimoxilvas XX saukunis laTinoamerikuli literaturiserT-erTi yvelaze mniSvnelovani warmomadgenlis, xorxe luis borxesis(1899-1986) `mzakvrobis msoflio istoriis” magaliTze da imliteraturul tendenciebSi garkvevas, rac am epoqasa da regionsaxasiaTebda.sakvlevi Temis aqtualoba: naSromi metad saintereso unda iyos imTvalsazriT, rom zogadad laTinuri amerikisa da Sesabamisad,espanurenovani samyaros literaturas qarTveli mkiTxveli inglisur,frangul Tu germanulenovan prozasa da poeziasTan SedarebiT, naklebadicnobs. rac Seexeba konkretulad zemoxsenebul mweralsa da moazrovnes,borxesis mier datovebuli uzarmazari literaturuli memkvidreobidanqarTulad Targmnilia mxolod misi moTxrobebis mcire nawili. 1naSromSi arCevani SeCerda borxesis Semoqmedebis adreuli etapis erTerTumniSvnelovanes nawarmoebze: `mzakvrobis msoflio istoria”,1 moTxrobebi leila mesxis redaqtorobiT, espanuridan Targmnes lali bregvaZe -kaxianmada tariel xunwariam. q.Tbilisi, gamomcemloba “merani”, 1999;`baRi, sadac gzebi itotebian”, novela, Targmna ioseb baraTaSvilma, //Cveni mwerloba,Tbilisi, #6 (32), gv. 58-62, 2007`Svidi saRamo: pirveli saRamo: RvTaebrivi komedia”, Targmna nino qajaiam, //Cvenimwerloba, Tbilisi, #9, gv. 58-62, 2008`edgar alan po: iubile xorxe luis borxesi”; Targmna maTe kraveiSvilma; //literatura - cxeli Sokoladi. - Tb., 2009. - Tebervali. #21 gv.3`Svidi saRamo: mesame saRamo "aTas erTi Rame"- xorxe luis borxesi; Targmna nino jiqiam//Cveni mwerloba. - Tb., 2009. 9 ianvari.N1 (79). - gv.18-22moTxrobebi, xorxe luis borxesi; espanuridan Targmnes lali bregvaZe-kaxianma datariel xunwariam // literaturuli palitra. - Tbilisi, 2009. ivnisi #N6 (57) gv.116-120`Svidi saRamo: meoTxe saRamo budizmi”, luis xorxe borxesi; Targmna nino qajaiam //Cveni mwerloba, Tbilisi, 2010, 8 ianvari. # 1 (105), gv.20-26`ori esei: paracelsis vardi; kedeli da wignebi”, xorxe luis borxesi // Cvenimwerloba. - Tbilisi, 2010, 16 aprili. #N8 (112), gv.24-26`saSineli sizmari”, xorxe luis borxesi; espanuridan Targmna baCana bregvaZem // Cvenimwerloba. - Tbilisi, 2010, 9 ivlisi. #N14(118), gv.25-30`Svidi saRamo: meSvide saRamo poezia”, xorxe luis borxesi; Targmna nino qajaiam //Cveni mwerloba, Tbilisi, 2010, 1 oqtomberi, # 20 (124), gv.22-27`Svidi saRamo: meSvide saRamo. kabala”, xorxe luis borxesi // Cveni mwerloba, Tbilisi,2011, 19 agvisto, #N17(147), gv. 18-22.`ema zunski”, xorxe luis borxesi; espan. Targmna maka gogolaSvilma // literaturulipalitra. - Tbilisi, 2011. # N8(83), gv.105-107`RvTis werili”, xorxe luis borxesi; espan. Targm. maka gogolaSvilma //literaturuli palitra, Tbilisi, 2012, ianvari. # 1(88), gv.121-1233


omlis qarTuli Targmani qarTveli mkiTxvelisTvis jerjerobiTxelmisawvdomi araa.kvlevis mizania xorxe luis borxesis, rogorc fiqciuri mwerlismsoflmxedvelobis ganxilva, aseve, msoflio masStabis borxesologTakvlevebis gacnoba, „mzakvrobis msoflio istoriis“ personaJebisdaxasiaTeba-daxarisxeba, maTi prototipebis moZieba, moTxrobebissiuJetebis ganxilva da pirvelwyarosTan Sedareba, Teologiurielementebis dakonkreteba moTxrobebSi, sxvadasxva simboloebisganmarteba (sarkeebi, labirinTebi, naiarevi), qronometraJisa da droismsvlelobis gansazRvra, personaJebis fiziognomikis ganxilva.naSromis Teoriuli da praqtikuli mniSvneloba: winamdebaresadoqtoro Tezisi Tanabrad daainteresebs da gamoadgeba sxvadasxvadargis specialistebs, maS Soris: filologebs (gansakuTrebiTromanistebsa da amerikanistebs), filosofosebs, orientalistebs,umaRlesi saswavleblebis studentebs, laTinoamerikuli dakonkretulad, argentinuli literaturiT dainteresebul pirebs.naSromis mecnieruli siaxle: TavisTavad, winamdebare naSromisiaxles warmodgens, radganac laTinuri amerikis literatura da miTufro, xorxe luis borxesis Semoqmedeba naklebadaa ganxiluli qarTulsamecniero sivrceSi. naSromi mimoixilavs borxesis ara martozemoxsenebul nawarmoebs, riTac mwerali zogadad naratiuli enisSeimuSavebas iwyebs, aramed im kavSirebsac, romlebic mwerals aqvsamerikul, aRmosavlur, uZveles Tu Sua saukuneebis samyaroebTan dasxvadasxva filosofiur mimdinareobebTan.naSromis meTodologiuri baza: naSromi efuZneba hermenevtikuli dakomparativistuli meTodiT kvlevas. Tavad borxesi nawarmoebSi yovelimoTxrobis dasasruls uTiTebs mwerals, visac moTxrobisTvis fabulasdaesesxa. kvlevis meTodi iTvaliswinebs borxesis mier dasaxelebulimwerlebis nawarmoebebis moZiebas, maT Sedarebas avtoriseul versiebTan,4


sxvadasxva mkvlevarebis mier gamoTqmuli mosazrebebisdemonstrirebas,teqstologiur analizs da axleburi xedvis SeTavazebas mkiTxvelTaTvis.naSromis aprobacia: naSromis calkeuli monakveTebi statiebissaxiT dabeWdilia sxvadasxva samecniero JurnalebSi. maTi nawiligamoqveynebulia saerTaSoriso recenzirebad Tu referirebadJurnalebSi qarTul da inglisur enebze.struqtura: naSromi Sedgeba Sesavlis, cxra Tavisa dadaskvnisagan. naSromis Tan erTvis gamoyenebuli literaturisa daeleqtronuli resursebis nusxa.naSromis pirvel TavSi ganvixilavT zogadad fiqciur Janrs,realistur da ararealistur fiqcias, aseve, konfliqtis sxvadasxvatipebs fiqciur nawarmoebebSi: persona - sakuTari Tavi, persona - persona,persona - sazogadoeba, persona - buneba, persona - zebunebrivi Zalebi,persona - manqana/teqnologiebi.fiqciisTvis metad mniSvnelovania moqmedi pirebis daxarisxeba.ganvixilavT personaJebs imis mixedviT, Tu rogor axarisxeben maTavtorebi. aseve dinamiur, statikur, da e.w. “damxmare personaJebs”,romlebic fabulis garkveul nawils esadagebian mxolod da ara mTliansuraTs. sruli aRqmisaTvis, aseve ganixileba fiqciis ganStoeba:fantastika, qveganStoebiT - samecniero fantastika da fentezi. amaveTavSi logikurad, SevexebiT wminda laTinoamerikul fiqciur Janrs –magiur realizms, ganvixilavT terminis momdinareobas, mxolod misTvisdamaxasiaTebel Tvisebebs, Janris mniSvnelovan warmomadgenlebs.meore TavSi SevexebiT borxesologiis mimarTulebiT arsebulkvlevebs. borxesis biografebis moRvaweobas, maT pirad urTierTobebsmweralTan. mokled ganvixilavT borxesis biografebis: norman Tomas dijovanis, alisia xurados, maria esTer vaskesis, emir rodrigesmonegalis, xuan aranas, xuan gasparinis, osvaldo sabinos, jeimsvudalis, uilis barnstounis, edvin uiliamsonis, daniel balderstonis,5


oris dubinis da sxvaTa damsaxurebas borxesologiis ganviTarebisTvalsazrisiT.naSromis mesame TavSi vimsjelebT mwerlis adreuli periodisSemoqmedebaze, rac gulisxmobs biografiuli motivebiT savse usiuJetoprozas. ganvixilavT piradad mwerlis Sexedulebebs literaturis,prozis, poeziis, droisa da sivrcis mravalferovnebisa da mwerlobisSesaxeb. amave TavSi mokled mimovixilavT borxesisTvis sainteresopersonaJebis tipebs: martoxela da gulCaTxrobil adamianebs, iseTebs,romelTac borxesi `mzakvrobis msoflio istoriaSi“ uxvad gvTavazobs.amasTan, gavecnobiT mwerlis mosazrebebs poeziis gamocanis, Txrobisxelovnebis, poeziisa da azrovnebis erTierTkavSirisa da mwerliskredos Sesaxeb. amave TavSi ganxilul iqneba mwerlis individualuristili da iseTi saintereso Strixebi, rogoricaa magaliTad, qalebisa dasasiyvarulo scenebis nakleboba mis SemoqmedebaSi.amave TavSi mocemulia ganmarteba, Tu ratom ar mieniWa mweralsarc mis sicocxleSi da arc mis mere, nobelis premia. gavixilavT impolitikur mdgomareobas, romelSic im drois laTinuri amerikaimyofeboda da saerTod, mwerlis damokidebulebas politikisadmi.meoTxe Tavis mizania, ganmartos, Tu ratom SeirCa saTaurisqarTul TargmanSi: `mzakvrobis msoflio istoria“, sityva `mzakvari“,rogor ganmartavs sityvas -infamia espanuri enis ganmartebiTi leqsikonida ra masalebs daveyrdeniT misi zusti Sesatyvisis moZiebisaTvis. amaveTavSi ganxilulia `mzakvrobis msoflio istoriaSi“ gaerTianebulimoTxrobebis gamoqveynebis TariRebi, maTi Tavdapirveli saxe da isetapebi, romlebic nawarmoebma ganvlo saboloo saxiT Camoyalibebamde.mexuTe TavSi vaanalizebT mwerlis mier moxmobil enobrivstrategias, nawarmoebebSi dajgufebuli moTxrobebis ZiriTad qargas daerT-erT stilistur xerxs, oqsimorons. ganvsazRvravT mTxrobelisrolsa da saxes, borxesiseul moTxrobebsa da pikareskul romans Soris6


SesaZlo msgavsebebs, aseve, sam ZiriTad fazas, romlebsac gadian`mzakvrobis msoflio istoriis“ personaJebi.meeqvse TavSi ganvixilavT `mzakvrobis msoflio istoriaSi“moyolili istoriebis pirvelwyaros sakiTxs. Teqvsmetive moTxrobisdasasruls, borxesi uTiTebs, rom istoria araa misi mofiqrebuli darom fabulas daesesxa sxvadasxva avtorebs. am TavSi borxesiseulversiebs SevadarebT im versiebs, romelTac avtori Tavad imowmebs.ganvixilavT msgavsebebs, gansxvavebebs da saerTod, moviZiebTsinamdvileSi romeli moTxroba romel nawarmoebs daeyrdno, avtoriigonebs sxvadasxva saxelebs Tu realur avtorebsa da wignebs iSveliebs.realurad arsebuli prototipebis arsebobis SemTxvevaSi, ganvixilavTistoriul faqtebs da garemoebebs, ramac ganapiroba am personaJebismsoflio literaturaSi asaxva da maTi popularoba.meSvide Tavi Seexeba iseT faqiz Temas, rogoricaa borxesi dareligia, religiuri Tematika, siwmindeeebi, islamuri da qristianulimoZRvrebis gavlena borxesis nawarmoebebSi. aseve, SevexebiT `mzakvrobismsoflio istoriaSi“ religiuri Tu Teologiuri motivebiT gajerebulmoTxrobebs. ganvixilavT personaJebisaTvis saxasiaTo msgavs daganmasxvavebel niSnebs.merve TavSi ganvixilavT drois, sivrcis, drois msvlelobis,personaJTa daberebis, maradiulobisa da ukvdavebis sakiTxs borxesisSemoqmedebaSi da konkretulad, xsenebul nawarmoebSi. aseve, SevexebiTfiziognomikas da mis kavSirs personaJebis xasiaTTan, borxesiseulsimbolikas, romelic metad mravaferovania. moviZiebT SesaZlomniSvnelobas sxvadasxva simboloebisa: naiarevi, sarke, dana, revolveri,mdinare (wyali), etli, kata, mtredi, ferebi, anarekli, wignebi, niRabi dasxv.mecxre TavSiSevexebiT iseT mniSvnelovan sakiTxs, rogoricaaborxesis miswrafeba labirinTebisadmi, rogorc enigmis Seqmnis erT-7


erTi xerxi. magaliTisTvis, ganvixilavT Semdeg moTxrobebs: `TeologisaiqioSi“, „melnis sarke“, `niRbiani mRebavi haqimi, mervidan“,`gandgomili grZneuli“, `ambavi orTa, romelTac sizmari ixiles“ da„qandakebebis oTaxi“. aseve, SevexebiT iseT mniSvnelovan aspeqtsborxesis SemoqmdebebaSi, rogoricaa sizmari, sizmris daniSnuleba damaTi adgili borxesiseul labirinTebSi.8


Tavi Ifiqcia, rogorc mimarTuleba literaturaSi,magiuri realizmi, fiqcia laTinur amerikaSiklasikuri gagebiT, fiqcia aris nebismieri formiT gamoxatuliinformatiuli naSromi, romelic nawilobriv an mTlianad aRwersmovlenebs, romlebic Tvisobrivad arian ara faqtologiuri, aramedwarmosaxviTi bunebis 1 (Maderiega, 1980:205). fiqcia SesaZloa avtorisTvisiyos saSualeba, aRweros ararealuri, TiTqmis warmoudgeneli movlenebi,rogorc literaturis, aseve Teatris, kinematografiis an musikaluriJanrebis CarCoebSi. fiqcia TavisTavad emijneba da sruliadewinaaRmdegeba arafiqciur Janrebs (e.w . non-fiction), romlebic aSkaradrealistur faqtebzea agebuli da ar Seicavs auxsnad elementebs.xsenebul kategorias miekuTvneba biografiebi, istoriuli nawarmoebebida a.S.TavisTavad, fiqcia SesaZloa iyos ramdenime saxis. esenia:realisturi fiqcia - ambavi, romelic SesaZloa ar momxdara da arcarasodes moxdeba, Tumca, masSi adamianebi, adgilebi, dro da siuJetisavsebiT realuria. magaliTisTvis Tavisuflad ASeiZleba davasaxeloTJiul vernis romani `dedamiwidan mTvaremde”. nawarmoebi, romlis Seqmnisdros (1969 weli), avtori sruliad warmoudgenel istorias sTavazobdamkiTxvelebs, Tumca, dRevandeli gadmosaxedidan masSi araferiawarmoudgeneli an daujerebeli.ararealisturi fiqcia - ambavi, romelSic avtori hyveba istoriebs,romlebic SeuZlebelia momxdariyo realur cxovrebaSi, radganacTavianTi bunebiT, es istoriebi zebunebrivi xasiaTis arian, an saWiroebeniseTi teqnologiur/mentalur miRwevebs, romelTa gamogoneba-gamoyenebanebismier SemTxvevaSi, SeuZlebelia. msgavsi tipis nawarmoebebs1 Diccionario de Terminos Literarios, Editorial Everest, España, 1980;9


miekuTvneba luis kerolis `alisa saocrebaTa qveyanaSi” da joanroulingis `hari poteri”.naxevrad-fiqcia - esaa fiqcia, romelic efuZneba arafiqciurmotivs. xSirad, am Janris avtorebi nawarmoebis dasawyisSi uTiTeben, romambavi `dafuZnebulia realur istoriaze”. naxevrad-fiqciuri nawarmoebiSesaZloa iyos rekonstruirebuli biografiac.miuxedavad imisa, rom fiqcia, rogorc Janri, dRemde gansjissagania sxvadasxva avtorebsa da literaturaTmcodneebs Soris,ganxilvas ar eqvemdebareba is faqti, rom yvela saxis fiqcias aerTianebsramdenime udavo elementi, romelic nawarmoebs miakuTvnebs xsenebulJanrs. es ramdenime ZiriTadi elementia: fiqciuri fabula, moqmedi gmirida fiqciuri adgili, sadac dro, adgili, Tema, konfliqti da moqmedebaerTiandeba warmoudgeneli siuJetis irgvliv.fiqciur nawarmoebSi personaJebi imTaviTvea warmodgenili,yovelgvari mikibv-mokibvis gareSe, konfliqtic male mwifdeba.marTalia, fiqciuri nawarmoebisaTvis damaxasiaTebelia uSretifantazia, am Janrs aqvs erTi Tviseba, e.w. “foreshadowing” (предсказуемость,предвещание) anu winaswar ganWvreta, sxva sityvebiT, avtori mkiTxvelsyovelTvis awvdis patara miniSnebebs imaze, Tu rogor SeiZlebaganviTardes movlenebi. es momenti Tanabari popularobiT gvxvdebasamecniero fantastikaSi, fenteziSi, magiur realizmsa da sxva iseTJanrebSi, sadac avtori mkiTxvels gamocdas uwyobs, Tu ramdenadmimndobia is.fiqciuri literaturisaTvis aucilebel elements warmoadgenskonfliqti. fiqciuri nawarmoebis kiTxvisas xSirad rTulia, mixvde,rodis da ra saxiT momzadda konfliqti, magram erTi ram udavoa,konfliqti yovelTvis fokusirebulia mTavar gmirze. TavisTavad,ganarCeven konfliqtis ramdenime saxes, esenia: persona vs sakuTari Tavi,persona vs persona, persona vs sazogadoeba, persona vs buneba, persona vszebunebrivi Zalebi da am yvelafers damatebuli konfliqtis SedarebiTaxali saxe, persona vs manqana/teqnologiebi.konfliqtis pirveli tipi, persona vs sakuTari Tavi - esaa zogadaddamkvidrebuli literaturuli xerxi, romelSic moTxrobilia Tu rogor10


ebrZvis adamiani sakuTar Tavs Sinagani Tu gare faqtorebis fonze. amismkafio magaliTia ”Beowulf”.persona vs persona – gulisxmobs mTavari gmiris konfliqts sxvaadamianTan. ZiriTadad, dadebiTi gmiri ( protagonisti), upirispirdebauaryofiT personaJs anu antagonists. eWvebi da gaurkvevloba sakuTarTavTan dakavSirebiT ar figurirebs.persona vs sazogadoeba - mTavari gmiri winaaRmdegobas uwevsadamianTa jgufs. ZiriTadad, konfliqtis mizezi xdeba tradiciebi antabu. zogjer sazogadoeba iRebs iseT saxes, TiTqos dapirispireba oradamians Soris xdeba (dapirispirebis es tipi gansakuTrebiT izidavsborxess).persona vs buneba – am SemTxvevaSi mTavari gmiri bunebasupirispirdeba.persona vs zebunebrivi Zalebi – protagonists gzaze eRobebianzebunebrivi ZalebiT dajildoebuli arsebebi. xSiria `superegos” 1SemTxvevebi. amis kargi magaliTia meri Selis `frankenSteini” da bremstokeris `drakula”.konfliqtis ukanaskneli saxe, romelic SedarebiT axalia daaucileblad ukavSirdeba samecniero progress, aris persona vsmanqana/teqnologiebi. am SemTxvevaSi mTavari gmiri upirispirdeba“xelovnur gons/inteleqts”, risi mkafio magaliTia azimovis `me,roboti”. am tipis konfliqtis gareSe TiTqmis warmoudgeneliasamecniero fantastika (ing. Science Fiction).fiqciisTvis metad mniSvnelovania moqmedi pirebis daxarisxeba.avtori personaJebs axarisxebs maTze dakisrebuli rolebis mixedviT.nawarmoebSi gvxvdeba protagonisti anu mTavari gmiri, romelicyovelTvis iwvevs simpaTias mkiTxvelSi da antagonisti, romeliczizRTan erTad SeiZleba sibralulsac iwvevdes. arseboben statikuripersonaJebi, anu pirebi, romelTac nawarmoebSi gamudmebiT xvdeba1 erT-erTi sami fsiqologiuri substanciidan: id, ego da super-ego. Tu pirveli`siamovnebis princips”, xolo meore `realizmis princips” misdevs, super-egogulisxmobs pirovnul Rirsebebis qonas da garkveul akrZalvebs, romelTac adamianiTavad uwesebs sakuTar Tavs.11


mkiTxveli, Tumca aseTi personaJebi gavlenas istoriis msvlelobaze damiT umetes, Sedegze, ar axdenen.statikuri personaJis sruli antipodia dinamiuri personaJi,romelic mudmivad mihyveba siuJetur xazs da SesaZloa istoriisdasasrulze arc ise umniSvnelo gavlena iqonios.fiqciur nawarmoebSi yovelTvis arian e.w. `damxmare personaJebi”,romlebic fabulis garkveul nawils esadagebian mxolod da ara mTliansuraTs. esaa umniSvnelo personaJebi, romlebic erT-or scenaSi Cndeba,Tumca, maTi arseboba metad mniSvnelovania avtorisaTvis zogadi suraTissrulad warmosaCenad.marTalia, fiqciuri nawarmoebisaTvis damaxasiaTebelia warsulsada momavalSi Tavisufali lavireba, dros am JanrSi didi mniSvnelobaeniWeba da Tavisi logikuri wyobac aqvs. fiqcia xSiriad mimarTavs e.w.`fleSbeqs” (Flashback) aseve cnobils, rogorc analefsisi ( Analepsis). esaadabruneba warsulSi, dRevandeli mdgomareobis ukeT gagebis mizniTscenebis CarTva warsulidan. misi opoziti movlenaa `fleSforvardi”(Flashforward) an prolefsisi (Prolepsis), roca nawarmoebSi avtori mouxmobsmomavlis scenebs.fiqciaze saubrisas ar unda dagvaviwydes, rom mas ramdenimeganStoeba gaaCnia: fantastika, qveganStoebiT - samecniero fantastika dafentezi. es swored is Janrebia, romelTac borxesi aRmerTebs dalaTinoamerikul warmodgenebTan SezavebiT ayalibebs Tvisobrivad axalmimarTulebas, magiur realizms, romelsac mogvianebiT SevexebiT.fantastikuri Janri fiqciis Janrs ekuTvnis. fantastikurlitaraturad is nawarmoebi moiazreba, romelSic empiriuli samyarosCarCoebis garRveva xdeba. amave dros, aseTi saxis nawarmoebebSiTaviseburi kanonebi moqmedeben, romlebic mkiTxvels fiqcionalurisamyaros WeSmaritebaSi aeWveben.fantastika fentezis msgavsad, xSirad mimarTavs gasaocars, uxviadaujerebeli ambebi, romlebic Tavs iCenen siuJetebSi, Tematikasa TupersonaJebis xasiaTSi.fantastikuri Janri TavisTavad, upirispirdeba samecniero fiqciasda saSinelebaTa Janrs. Tumca, fantastikuri literaturis am sam12


ganStoebas erTi saerTo niSanic aqvs: realobisagan radikaluridaSoreba da warmodgena imaze, Tu rogori SeiZleba iyos an SeiZlebodayofiliyo realoba.fantastika (fentezi) uxvad gvTavazobs jadosnurs, daujerebelsTu naklebad sarwmunos. misTvis damaxasiaTebelia magia, saSiSroeba,idumaleba.fantastikuri Janris saTaveebi Soreul berZnul-romaulmiTologiaSi unda veZeboT. amis ori klasikuri magaliTia homerosis`odisea“, romelic Zalian uyvars borxess da virgiliusis `eneida“.XIX saukunis bolosa da XX saukunis dasawyisSi uamravifantastikuri Janris nawarmoebebi gamoqveynda samecniero fiqciis saxiT.mas Semdeg, rac tolkienis „beWdebis mbrZanebeli“ da sinkler luisis„narnias qronikebi“ ixila msofliom, fentezis popularobam piks miaRwia.aqve aRvniSnoT am Janris qvejgufic: komikuri fantazia, romelicfantastikis xsenebul niSnebs umatebs sarkastul da parodiulelementebs (aRsaniSnavia, rom fantastikuri Janri kinoSic sakmaodiolad da safuZvlianad damkvidrda).borxesis novelebi fantastikuri Janris bevri niSniT xasiTdeba. misnawarmoebebs heroikuli, komikuri da romantikuli elferi dahkravT.fantastika, rogorc cneba, samecniero kanonebTanaadapirispirebuli. mas axasiaTebs logikisa da adamianis gonebisaTvisauxsneli faqtebis erToblioba da amsxvrevs am samyaroSi arsebulkanonzomierebebs an warmodgenebs maT Sesaxeb. Tuki miTologiuriliteratura qaoturi samyaros mowesrigebas isaxavda miznad,fantastikuri literatura am wesrigs areviT emuqreba.swored am mizezis gamo, Tanamedrove fantastikuri JanrismoTxrobebi amxoben ukve arsebuls. esaa mistika, romelic xandaxan arciseTi advili SesamCnevia. borxesis erT-erTi usayvarlesi mwerali, edgaralan poc, Tanamedrove fantastikuri literaturis didostatia.es Janri mxolod gamogonil arsebaTa da movlenaTa erTobliobaaraa. fantastikur literaturas kavSiri aqvs absurdis literaturasTan,metafizikasTan da misteriebTan. swored mkacr realobasTan Sezavebul,mistikasTan gadaxlarTul samyaros gvixatavs borxesi. nawarmoebi,13


omelic winamdebare naSromis ganxilvis sagania, kargad warmoaCensborxesis fantastikuri samyaros Taviseburebebs da xibls, samyaros,sadac realuri da irealuri erTmaneTs enacvleba.fantastikaze saubrisas oriode sityva unda iTqvas samecnierofantastikazec. samecniero fantastika, igive samecniero fiqcia (ing.Science fiction) mxatvruli literaturisa da kinoxelovnebis vrcelidargia, romelic Tanamedrove codnaze (samecniero, teqnologiuri,eTnologiuri, sociologiuri da a.S) dayrdnobiT agebuli hipoTezebismeSveobiT gvixatavs SesaZlo momavls an/da ucnob samyaroebs (Soreulplanetebs, paralelur samyaroebs da a.S). samecniero fantastikadmiiCneva agreTve uqronia anu alternatiuli istoria.samecniero fantastika gansxvavdeba fantastikisa da fantaziisagan.samecniero fantastika fantastikisagan gansxvavebiT, ar Seicavs auxsnadelementebs, xolo fantaziisagan gansxvavebiT masSi ar aris jadosnurielementebi da samyaroebi.es aris mxatvruli litraturis, kinos da saxviTi xelovnebisJanri, romelic scdeba Cveulebriv warmodgenebs, miRebuli pirobiTobissazRvrebs. `fantastike“ ZvelberZnulad warmosaxvis xelovnebas niSnavs.swored warmosaxvis, fantaziis meSveobiT igonebs adamiani iseT raRacas,rac Cveulebriv cxovrebaSi ar arsebobs da arc SeiZleba arsebobdes.samecniero fantastikis gaCena XIX saukuneSi momxdarma samrewvelorevoluciam ganapiroba. swored am periodSi gaCnda mosazreba, rommecniereba yovlisSemZlea, mas SeuZlia amoxsnas bunebis yvelasaidumloeba, gadaWras kacobriobis winaSe mdgari yvela problema.Tavdapirvelad, fantastika iyo literaturis Janri, romelic aRwerdamecnierebisa da teqnikis miRwevebs, maTi ganviTarebis perspeqtivebs dasxv. samecniero fantastikis, rogorc Janris, dabadebis wlad SeiZleba1862 weli miviCnioT, roca gamovida Jiul vernis pirveli romani seriidan`araCveulebrivi mogzaurobani – xuTi kvira haerburTze”.TviT Janris saxelwodeba (samecniero fantastika) XX saukunis 20-iani wlebis bolos Semoitana amerikelma mweralma hiugo gernsbekma,rogorc aRmniSvneli fantastikis mimdinareobisa, romelic efuZnebauaxles teqnologiebsa da samecniero-teqnikur prognozebs. samecniero14


fantastika imdenad vrceli Janria, rom Znelia misi mokle da zustiganmartebis miwodeba. gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad, samecnierofantastika mogviTxrobs movlenebs, romlebic ar momxdara an romelTamoxdenac SeuZlebelia codnis Tanamedrove doneze, Tumca, es movlenebiSeesabameba samomavlo codnasa da aRmoCenebs. amgvarad, SeiZleba iTqvas,rom samecniero fantastika mogviTxrobs SesaZlo movlenebis Sesaxeb. igimraval qveJanrsac moicavs: xisti anu Cveulebrivi samecniero fantastika,uqronia anu alternatiuli istoria, kiberpanki, kosmosuri opera, droSimogzauroba da a.S.rac Seexeba fentezis, is, rogorc literaturuli Janri,ZiriTadad efuZneba msoflio xalxTa miTologias. arsebobs vesternze,keltur, germanikul-skandinaviur, slavur, iaponur, afrikul, indur,aborigen avstralielTa da okeaneTis xalxTa miTologiaze dafuZnebulifentezis nimuSebi.aRsaniSnavia, rom fiqcia SeiZlebda arsebobdes rogorc prozis,asve poeziis saxiTac. igi SesaZloa warmodgenili iyos romanis, moklemoTxrobis, zRaprebisa Tu komiqsebis saxiT.aqve isic unda aRiniSnos, rom marTalia, „fiqcia“ da „narativi“ arwarmoadgenen sinonimur wyvilebs (radganac yvela fiqcia narativi araada yvela narativi fiqcia), warmoudgenelia es Janri mTxrobelis rolisgareSe. fiqcia mimarTavs TxrobisTvis miRebul zogad formebs: Txrobaspirvel da mesame pirSi.dRes fiqciur mwerlebad iTvlebian iseTi klasikosi mwerlebic,romelTac erTi SexedviT, am JanrTan saerTo araferi aqvT. uiliamSeqspiri, agata kristi, aleqsei puSkini, astrid lindgreni, ian flemingi,herman hese. yvela drois fiqcionist mwerlebs Soris gamosayofia stivenkingi, j.r.r tolkieni, luis keroli, paolo koelio, herbert uelsi,isaak azimovi, karl Capeki.rogorc vxedavT, fiqcias, rogorc literaturul Janrs, yvelakuTxesa da droSi yavda gulSematkivari, Tumca, laTinur amerikasTanmimarTebaSi unda aRiniSnos, rom laTinoamerikeli mwerlebis fiqciurmanawarmoebebma mkveTrad gansxvavebuli elferi SeiZina, rodesacwarmosaxviT literaturas Seerwya adgilobriv xalxTa rwmena-15


warmodgenebi, uZvelesi ritualebi da tradiciebi. epanurenovani fiqciaukavSirdeba e.w. laTinomerikur bums, magiur realizms da iseT saxelebs,rogorebicaa, arturo uslar pietri, gabriel garsia markesi, xorxeluis borxesi, xulio kortasari, xose de la kuadra, pablo neruda,xuan xose areola, laura eskiveli, karlos fuentesi, paolo koelio,alexo karpenteri, ernesto sabato, JorJ amadu, migel anxel asturiasi,mario vargas liosa da sxv.`laTinoamerikul fiqciaze” saubrisas vgulisxmobT espanurenovanterminsF‘Ficcion Latinoamericana’, romelic espanurenovan samyaroSigaigivebulia ara marto gamonagon, aramed warmoudgenel da daujerebelistoriebTan. Tuki inglisuri termini ‘fiction’ farTo gagebiT moiazrebszogadad mxatvrul literaturas, espanurenovani cneba ufro konkretulida viwroa. espanurenovan fiqciaze saubari warmoudgenelia wmindalaTinoamerikuli literaturuli movlenis, magiuri realizmisganxilvis gareSe.magiuri realizmi mimdinareobaa espanurenovan literaturaSi,romelSic realur suraTebSi magiuri elementebia CarTuli.Tavdapirvelad termini „magiuri realizmi“ 1925 wels gamoiyenagermanelma kritikosma franc roxma (Franz Roh), rodesac aRwerdaSecvlil realobas (De los Santos, 2003:11).TavisTavad, magiuri realizmi, rogorc Janri, ZiriTadad laTinuriamerikis literaturis kuTvnilebaa. mas safuZvlad kolumbamdelicivilizaciebis literatura da rwmena daedo (igulisxmebian actekebi,maias tomi, inkebi, CibCas xalxi). sagulisxmoa, rom konkistas Semdegdaujerebeli realobis Txroba gacilebiT mimzidveli gaxda. imdroisaTvis met-naklebad mniSvnelovani avtoria fransisko de avila(1573-1647) – perueli moZRvari, romelic keCuas enaze werda. swored manSeagrova mdidari eTnografiuli masala keCuas tomebis Sesaxeb. asevegonsalo fernandes de oviedo, xuan de kastelianosi da pedro simoni,romelTac daamuSaves miTi “eldoradoze”. (Maura, 2007:10)termini `magiuri realizmi” mogvianebiT gamoiyena venesuelelmamweralma arturo uslar pietrim, rodesac saubrobda ramdenimelaTinoamerikel mweralze. kubeli mwerali alexo karpenteri iyenebda16


termins lo real maravilloso (`daujerebeli realoba”). borxesma 1935 wels`mzakvrobis msoflio istoriis” gamoqveynebiT praqtikulad, sruladganapiroba am Janris popularoba. isic unda aRiniSnos, rom kritikosebisnawili borxess magiuri realizmis warmomadgenlad ar asaxelebs, imubralo mizezis gamo, rom borxesi uaryofda yvelanair realobas,Tumca, amgvari midgoma sakiTxisadmi cota ar iyos zedapiruli undaiyos, radganac, marTalia borxesi realobas skeptikurad uyurebs,samagierod, Tavad qmnis mas, oRond mistikanarevi formiT.mTavari magiur realizmSi isaa, rom aq magiuri elementebi uxvadaada arasodes aris ganmartebuli. xSirad gamoiyeneba simboloebi daxatebi. adamianis, rogorc socialuri subieqtis emociebi da seqsualobaxSirad dawvrilebiTaa aRwerili. permanentulad icvleba mizezebi daSedegebi. am Janris nawarmoebebSi avtori TiTqmis yovelTvis mimarTavsfolklors, legendebsa da miTebs. finali yovelTvis Ria xasiaTisaa, racsaSualebas aZlevs mkiTxvels, Tavad gansazRvros, Tu ra moxdasinamdvileSi.rac Seexeba naratiul struqturas, Txrobisas erTmaneTs xSiradenacvleba pirveli da mesame piri. dro yovelTvis cikluria daarsworxazovani. xSiria personaJebis gardacvalebisa da xelaxlagacocxlebis faqtebi. mniSvnelovani aspeqtebia dro, sivrce, mTxrobeli.17


Tavi IIborxesis biografebi, mniSvnelovani kvlevebi, kritika,borxesologia, rogorc mimarTulebaborxesis Sesaxeb arsebul kvlevebze saubrisas, pirvel rigSi undaaRiniSnos is faqti, rom misi biografebis umravlesoba piradad icnobdaborxess, masTan akavSirebda megobruli an saqmiani urTierTobebi.borxesis moRvaweobis periodi emTxveva sakmaod aqtiur boboqarliteraturul da politikur periods argentinaSi. borxesis megobrobamargentinis maSindel inteligenciasTan ganapiroba mwerlebis,Jurnalistebis, poetebis da saerTod, sazogadoebis didi interesi aramarto misi Semoqmedebis, aramed misi cxovrebisadmi.pirvel rigSi, swored megobari iyo borxesisTvis misi biografi,mwerali da mTargmneli, amerikeli norman Tomas di jovani (Norman ThomasDi Giovanni 1933-dRemde), romelic borxess pirvelad 1967 wels harvardSiSexvda. di jovanis, romelic Zalian dainteresebulia espanurenovaniliteraturis inglisur enaze TargmniT, 1969 wels borxesi buenosairesSiiwvevs. swored aqedan iwyeba maTi erToblivi literaturuli damTargmnelobiTi saqmianoba. borxesma Tavad SesTavaza mas inglisuradeTargmnaT da gamoecaT Tavisi aTamde wigni. di jovanis mWidroTanamSromloba borxesTan 1972 wlamde gagrZelda. pirvelad dijovaniseuli TargmaniT inglisurad qveyndeba borxesis `gamogonilarsebaTa wigni“ (The Book of Imaginary Beings) 1969 wels. borxesTandakavSirebul istoriebs di jovani detalurad gaixsenebs mogvianebiT,rodesac 2003 wels gamoaqveynebs wigns `ostatis gakveTili: borxesze damis Semoqmedebaze“ (The Lesson of the Master: on Borges and his Work). Tavadborxesi 1980 wlis aprilSi masaCusetis teqnologiuri <strong>universiteti</strong>sgazeTisTvis micemul interviuSi di jovanize ambobda, rom misiTargmanebi originals, anu borxesiseul versiebs gacilebiT sjobda.swored di jovanis ekuTvnis „mzakvrobis msoflio istoriis“ pirveli18


inglisurenovani Targmani (1972) , romelsac 2004 wels mohyva endriuharliseuli (Andrew Hurley) versiac (A Universal History of Iniquity).sayuradReboa di jovanis naSromi The Lesson of the Master: on Borges and hisWork (2003), romelSic avtori dawvrilebiT ixsenebs borxesTanurTierTobis detalebs, hyveba borxesTan gamarTuli saubrebis Sesaxeb,aaSkaravebs mwerlis msoflmxedvelobas da sakmaod vrclad saubrobs„mzakvrobis msoflio istoriis“ Sesaxeb.„ostati“ am wignSi borxesia, iseTi, rogoric daamaxsovrda miskolegasa da megobars. di jovani ixsenebs, rom maTi TanamSromlobisdawyebisaTvis 61 wlis borxesi masze bevrad ufrosi iyo da ukve sakmaoddaqveiTebuli mxedveloba hqonda. aRsaniSnavia, rom swored maTinayofieri TanamSromlobisa da di jovanis dauRalavi muSaobis Sedegadgaxda borxesi swrafad popularuli inglisurenovan samyaroSi.aRsaniSnavia, rom borxesis gardacvalebis Semdeg misma qvrivma mariakodamam (romelic borxesTan mwerlis gardacvalebamde 8 kviriT adreSeuRlda), inglisur Targmanze saavtoro uflebebi mihyida erT-erTgamomcmlobas, romlis mixedviTac mxolod mas da am sagamomcemlosaxls hqondaT inglisurenovani Targmanebis gankargvis ufleba. 1 sworedamis gamo, borxesisa da di jovanis erToblivad gakeTebuli TargmanebiamJamad aRar gamoicema. aseTia mokle monaxazi di jovanis moRvaweobisSesaxeb. mas, rogorc borxesis biografs mravaljer mivmarTavTwinamdebare naSromSi.borxesis cxovreba da Semoqmedeba safuZvlianadaa gamokvleulialisia xurados, maria esTer vaskesis, emir rodriges monegalis, xuanaranas, xuan gasparinis, osvaldo sabinos, jeims vudalis, uilisbarnstounis, boris dubinis, oleg postnovis mier.aRsaniSnavia is garemoeba, rom am adamianebis umravlesoba mweralspiradad icnobda, rac maT kvlevebs metad sandos xdis, risi dasturicaaalisia xurados moRvaweoba.Tavadac sakmaod cnobili argentineli mwerali, mecnieri daeseisti alisia xurado (Alicia Jurado, 1922-2011) gamoirCeva imiT, rom1 mogvianebiT, am SezRudvam borxesis mraval biografs Seuqmna problemebi informaciismoZiebisas.19


megobrobda da sakmaod nayofierad TanamSromlobda borxesTan. sworedmasTan TanaavtorobiT gamoqveyna 1976 wels narkvevi „ra aris budizmi“(Que es Budismo), romelic ganixilavs budizms ara mxolod religiur,aramed istoriul WrilSi. swored xurado iyo borxesis pirvelibiografi, romelmac 1964 wels, borxesis sicocxleSive gamoaqveynamwerlis biografia saTauriT: Genio y figura de Jorge Luis Borges (`borxesisgenia da figura“), romelic SemdegomSi mravaljer gamoica. wignSiavtori igonebs borxesTan urTierTobis wlebs, mniSvnelovanbiografiul momentebs da sxvadasxva anegdotur situaciebs.aRniSvnis Rirsia argentineli mwerlisa da Jurnalistis mariaesTer vaskesis (María Ester Vázquez, 1937-dRemde) biografiuli naSromebi„borxesi: dideba da dacema“ ( Borges: Esplendor y Derrota, 1996) da „borxesi:misi dReebi da dro“ ( Borges: sus días y su tiempo, 1999). vaskesma borxesi 1957wels erovnul biblioTekaSi muSaobisas gaicno maSin, roca borxesibiblioTekis direqtori iyo. mogvianebiT, vaskess borxesTan ara martosaqmiani, aramed intimuri urTierTobebic akavSirebda. mweralTan erTadTanaavtorobiT vaskesma gamosca „Sesavali inglisur literaturaSi“(1965) da „Sua saukuneebis germanikuli literatura“ (1966). wignSi„borxesi: dideba da dacema“, avtori sxva faqtebs Soris iumornareviformiT hyveba sakuTar Tavze, ultraist poetebTan urTierTobaze dabioi kasaresTan megobrobis wlebze.borxesis Semoqmedebis SeswavlaSi mniSvnelovani wvlili miuZRvisurugvael eseists, literaturis kritikoss, pedagogsa da literaturisistoriis specialists, „Taoba 45“-is 1 warmomadgenels emir rodrigesmonegals (Emir Rodríguez Monegal, 1921-1985). monegali megobrobda danayofierad TanamSromlobda im drois did argentinel mwerlebTan:borxesTan, adolfo bioi kasaresTan, mario benedetisTan. 1966 welsmonegalma parizSi Jurnali „axali samyaro“ daaarsa (Mundo Nuevo). amJurnalSi SemdegomSi qveyndeboda iseTi cnobili mwerlebisa da poetebisnawarmoebebi, rogorebic arian Jan-pol sartri, borxesi, karlos1 La Generación del 45 - igulisxmebian urugvaeli mwerlebi, romelTa moRvaweobis aqtiuriperiodi emTxveva 1945-1950 wlebs. am Taobis mwerlebma literaturaSi Semoitanesmetaforuli mravalferovneba da leqsikis simdidre.20


fuentesi, pablo neruda, xuan goitisolo, leopoldo mareCali. monegalilaTinoamerikuli „bumis“ aqtiur propagandasac eweoda, aqveynebda rafelisberto ernandesis, giliermo kabrera infantes, gabriel garsiamarkesis da mario vargas liosas nawarmoebebs. dawerili aqvsmonografiebi urugvaeli mwerlebis xose enrike rodos, orasio kirogasada Cileli pablo nerudas Sesaxeb.garda laTinoamerikeli mwerlebisa, monegali ikvlevda msoflioliteraturis warmomadgenlebsac, gamoqveynebuli aqvs naSromebi Sarlbodleris, Carlz dikensis, Tomas sterns eliotis, uiliam folkneris,andre Jidis, grehem grinis, ernest hemingueis, jeims joisis, franckafkas, vladimer nabokovis, jorj oruelis, marsel prustis, Jan-polsartris, bernard Sous, mark tvenis, virjinia vulfisa da sxvaTa Sesaxeb.iyo orasio kirogasa da xorxe luis borxesis erT-erTi yvelazecnobili biografi. borxesis Sesaxeb gamoqveynebuli aqvs SemdeginaSromebi (ZiriTadad monografiebis saxiT): Borgès par lui-même / `borxesi sakuTari TavisTvis“, frangul enaze 1970 Borges: hacia una lectura poética / `borxesi: poeturi kiTxvis Sesaxeb” (1976) Jorge Luis Borges: A literary biography / `xorxe luis borxesi:literaturuli biografia”, 1978 Borges por él mismo `borxesi sakuTari TavisTvis“, espanur enaze 1979 Borges: uma poética da leitura `borxesi: poeturi kiTxvis Sesaxeb”,portugaliur enaze, 1980 Jorge Luis Borges: Biographie littéraire `xorxe luis borxesi:literaturuli biografia” frangul enaze 19831981Borges: a reader/ borxesi: mkiTxveli, alaster ridTan TanaavtorobiT,gamoqveynebuli aqvs uamravi statia laTinuri amerikis, aSS-s daevropis Jurnal-gazeTebSi. borxesis Sesaxeb daweril wignebSibiografiuli momentebis garda, ixsenebs dialogebs mweralTan, saubrobsborxesis gancdebze, mis Semoqmedebaze da im socialur-politikur21


viTarebaze, romelSic am periodis laTinoamerikel mwerlebsa dapoetebs mouxdaT moRvaweoba.monegalis naSromis “Jorge Luis Borges: A literary biography “gamoxmaurebaajeims vudalis (James Woodall) 1992 wels britaneTSi gamoqveynebulimonografia borxesze saTauriT: Borges: The Man in the Mirror of the Book,romelSic vudali akritikebs monegals da wignis winasityvaobaSimonegals adarebs herbert gormanis (Herbert Gorman) naSroms jeims joisisSesaxeb, romelsac arasandod miiCnevs. vudalma mogvianebiT amerikisSeerTebul StatebSic gamoaqveyna aRniSnuli wigni saTauriT `borxesi:sicocxle - kaci wignis sarkeSi” (Borges: A life - The Man in the Mirror of the Book,1996), romelSic avtori hyveba borxesis poeziaze, prozis rolze misSemoqmedebaSi, mwerlis meuRlis, maria kodamas pirovnebaze, adolfobioi kasaressa da norman Toman di jovanisTan mwerlis megobrobaze,borxesis, rogorc qalebis moyvaruli mamakacis cxovrebaze da borxesisdamokidebulebaze argentinis qarizmatul diqtatorTan xuan peronTan.kritikosebis SefasebiT, vudalis naSromi sxvebisagan gamoirCevakoreqtulobiTa da sakiTxis siRrmiseuli codniT.borxesis Sesaxeb kvlevebis mimoxilvisas aucilebelia amerikeliprofesoris, poetis, memuaristis, komparativistis, mTargmnelisa daespanistis uilis barnstounis ( Willis Barnstone, 1927-dRemde) xsenebac.barnstounis kvlevis sferoebi moicavs rogorc laTinoamerikul, asevefrangul, berZnul da amerikul literaturasac.pirvelad barnstouni borxess 1968 wels Sexvda, maSin, rodesacborxess mxedveloba ukve sruliad dakarguli hqonda. 1968 welsdawyebuli megobroba nayofieri TanamSromlobiT gagrZelda. 1975-1976wlebSi borxesTan erTad barnstounma argentineli mwerlis sonetebisinglisurenovani Targmanic gamoqveyna. mogvianebiT, borxesTan erTadgaemgzavra amerikis SeerTebul StatebSi saleqcio kursebis wasakiTxadiseT universitetebSi, rogorebicaa indianas, harvardis, kolumbiis daCikagos universitetebi, rac barnsTounma borxesisadmi miZRvnilbiografiul wignSi mogvianebiT dawvrilebiT aRwera.masve ekuTvnis mogonebebi borxesze: `borxesTan erTad buenosairesiserT Cveulebriv saRamos: memuarebi” (With Borges on an Ordinary Evening22


in Buenos Aires: A Memoir, University of Illinois Press, 1993), romelic mogvianebiTfrangul, ruminul da arabul enebzec iTargmna.gamocemuli aqvs ramdenime literaturuli kritika borxesis Sesaxeb,maT Soris: `borxesi oTxmoci wlis asakSi: saubrebi” (Borges at Eighty:Conversations. Bloomington: Indiana University Press, 1982) `eqstazis poetika: safodan borxesamde” (The Poetics of Ecstasy:from Sappho to Borges, New York: Holmes & Meier, 1983)Targmanebi:`espanurenovani sonetis eqvsi didostati: fransisko de kevedo, sorxuana ines de la krusi, antonio maCado, federiko garsia lorka, xorxeluis borxesi, migel ernandesi”. (Six Masters of the Spanish Sonnet: (Francisco deQuevedo, Sor Juana Ines de la Cruz, Antonio Machado, Federico Garcia Lorca, Jorge LuisBorges, Miguel Hernandez: Essays and Translations, Carbondale: Southern Illinois UniversityPress, 1993);sxva borxesologebs Soris gamosayofia ana maria bareneCea, xuanarana, edvin uiliamsoni daDdaniel balderstoni.ana maria bareneCea (Ana María Barrenechea, 1913-2010) argentinelimwerali, lingvisti da kritikosia. ZiriTadad moRvaweobda buenosairesisuniversitetSi. garda lingvistikisa, ikvlevda laTinuri amerikisliteraturas, maT Soris borxesisa da kortasaris Semoqmedebas. aqvsmravali naSromi laTinoamerikuli kvlevebis dargSi. maT Soris:irealuris gamomJRavneba borxesis SemoqmedebaSi (sadoqtoronaSromi, 1957); La expresión de Irrealidad en la obra de Borges fantastikuri literatura argentinaSi (Literatura fantástica enArgentina, 1957)gamoqveynebuli aqvs uamravi samecniero statia JurnalSi`espanurenovani filologiis axali Jurnali”(Nueva revista de Filología23


Hispánica) 1 , romelTaganc CvenTvis sainteresoa `dro da maradiulobaborxesis SemoqmedebaSi” (El tiempo y la eternidad en la obra de Borges, 1957);aRsaniSnavia espaneli xuan aranas (Juan Arana, 1950-dRemde), seviliis<strong>universiteti</strong>s filosofiis fakultetis xelmZRvanelis, maincis,miunsterisa da sorbonis universitetebis mowveuli profesorisRvawlic. arana ikvlevs religiis, folosofiisa da rwmenis sakiTxebs.1999 wlidan filosofiis paralelurad interesdeba laTinoamerikelimwerlebiT, gansakuTrebiT xorxe luis borxesisa da oqtavio pasisSemoqmedebiT. borxess ZiriTadad ganixilavs filosofiuri kuTxiT.borxesis Sesaxeb gamoqveynebuli aqvs Semdegi wignebi:`maradiuloba yvelaferi efemerulisa: eseebi borxesis Sesaxeb” (Laeternidad de lo Efímero: Ensayos Sobre Jorge Luis Borges), madridi, 2000 weli; `labirinTis centri: filosofiuri motivebi borxesisSemoqmedebaSi” (El Centro del Laberinto: Los motivos filosóficos en la obra de Borges),pamplona, 1994 weli;`RmerTi usaxod: panTeizmi XX saukunis azrovnebaSi” El Dios sin rostro.Presencia del panteísmo en el pensamiento del siglo XX, Madrid, col. Ensayos, 2003, 140 pp.statiebi:`borxesi da mwerlis valdebuleba”/ Borges y el Compromiso del Escritor,Rio de La Plata, vol. 20-21; 1999, pag. 297-311; `mwerloba, rogorc bediwera. borxesi da literaturismetafizikuri winaaRmdegobani”, / La Escritura Como Destino. Borges y lasImplicaciones Metafisicas de la Literatura. Topicos. Vol. 13. 1997. Pag. 27-44;arana Tavis naSromebSi ZiriTadad ganixilavs borxess, rogorcfilosofiuri azrovnebis mwerals. aseve, borxesis mier gaazrebullabirinTs codnis, maradisobisa da pirovnuli `me”-s samyaroSi.1samecniero wreebSi farTod cnobili meqsikuri Jurnali, roemlic gamodis 1948wlidan semestrulad da moicavs laTinuri amerikis literaturisa da lingvistikisSesaxeb statiebs, mimoxilvebsa da recenziebs.24


Tanamedrove mkvlevarebs Soris aRsaniSnavia amerikeli ednaaizenbergis naSromebic. aizenbergi dRes kolumbiis <strong>universiteti</strong>sespanuri enis profesori emeritusia. ikvlevs laTinuri amerikisTanamedrove da postkolonialur literaturas, ebraul-laTinoamerikulurTierTobebs. aris mravali samecniero Tu literaturuli jildosa dapremiis mflobeli. gamoqveynebuli masalebidan aRsaniSnavia: wignebi da bombebi buenos-airesSi: borxesi, gerCunovi daargentinel ebraelTa nawarmoebebi (2004);Books and Bombs in Buenos Aires: Borges, Gerchunoff, and Argentine Jewish Writing borxesi, alefisa da sxva eseebis Semoqmedi (1997); Borges, El Tejedor delAleph y Otros Ensayos alefis Semoqmedi: biblia, kabala da iudaizmi borxesTan (1986); Eltejedor del Aleph: Biblia, kabala y judaismo en Borgesedvin uiliamsoni (Edwin Williamson) Tanamedrove britanelimkvlevaria, romlis Sromebic exeba laTinuri amerikis literaturas,xorxe luis borxess, espaneTis oqros xanis naratiul fiqcias,gansakuTrebiT servantess. gamoqveynebuli aqvs wignebi: `borxesiscxovreba” (Borges: A life, 2004), romelic daeuZna momdevno naSroms: `borxesi:teqstebi da konteqstebi” (Borges: Texts and Contexts);borxesis Semoqmedeba aris amerikeli daniel balderstonis (DanielBalderston, 1952-dRemde) kvlevis saganic. balderstoni komparativisti,mTargmneli, mwerali da kritikosia, romelic ZiriTadad laTinuriamerikis literaturis mimarTulebiT muSaobs. masve ekuTvnis wignebi: `faruli macne: robert luis stivensoni borxesis SemoqmedebaSi”El precursor velado: R.L. Stevenson en la obra de Borges, 1985;`xorxe luis borxesis literaturuli samyaro: Setyobinebebi daaluziebi adamianTa Sesaxeb, saTaurebi da adgilebi mismwerlobaSi”The Literary Universe of Jorge Luis Borge: An Index to References and Allusions toPersons, Titles and Places in His Writings, 1986;25


`laTinoamerikuli mokle moTxroba: anTologia da kritikasaxelmZRvanelo komentarebiTurT”; The Latin American Short Story: AnAnnotated Guide to Anthologies and Criticism, 1992;`konteqstgareSe: istoriuli kavSirebi da realobis warmoCenaborxesTan”; Out of Context: Historical Reference and the Representation of Reality inBorges, 1993; Borges: realidades y simulacros, 2000; `fiqcia da politika: argentinuli narativi samxedro periodisdros”; Fiction y politica: la narrativa argentina durante el proceso militar, 1987;`seqsi da seqsualuroba laTinur amerikaSi”; Sex and sexuality in LatinAmerica, 1997; (with G.Gallo and N.Helft) `borxesi: enciklopedia” Borges: Una Enciclopedia, 1999 `Tanamedrove laTinoamerikuli da karibuli kulturisenciklopedia”; Encyclopedia of contemporary Latin American and Caribbeancultures, 2000rac Seexeba rus mecnierebs, marTalia, borxesi mravalma filologmaTargmna rusulad (ekaterina genieva, pavel sokolovi, margaritabilinkina, oleg postnovi, evgenia lisenko, iuri vanikovi), maTimoRvaweoba ZiriTadad Targmans ar gascdenia, swored amitom, borxesisSemoqmedebis Seswavlis kuTxiT gansakuTrebiT aRsaniSnavia borisdubinis (1946) naSromebi. boris dubini rusi poeti da sociologia,Targmnis franguli, espanuri, inglisuri da polonuri enebidanrusulze. swored dubini iTvleba borxesis yvelaze karg mTargmneladda amavdroulad, kritikosad ruseTSi. Targmnili da ganxiluli aqvskomentarebiTurT Semdegi moTxrobebi da nawarmoebebi:В кругу развалин / Las ruinas circularsВсеобщая история бесчестия/ Historia Universal de la InfamiaСад расходящихся тропок / El jardín de senderos que se bifurcanDeutsches Requiem / Deutsches RequiemВторая смерть / La otra muerteИстория воина и пленницы / Historia del guerrero y de la cautivaСекта Феникса / La secta del Fénix26


Диалог мертвых / Diálogo de muertosСоздатель / El hacedorДругой / El otroВстреча / El encuentroНепрошеная / La intrusaЕвангелие от Марка / El evangelio según MarcosПоединок / El dueloУльрика / UlricaУтопия уставшего / Utopía de un hombre que está cansadoВещие зеркала / Los espejos veladosО строгой науке / Del rigor en la cienciaArgumentum Ornithologicum / Argumentum OrnithologicumПритча о Сервантесе и Дон Кихоте / Parábola de Cervantes y de QuijoteБорхес и я / Borges y yoСтрасть к Буэнос-Айресу / Fervor de Buenos Aires da sxv.borxesis Semoqmedebisadmi interesi jer kidev mwerlis sicocxleSiganuzomlad didi iyo. misi nawarmoebebis irgvliv dawerili uamravistatiidan, monografiidan Tu wignidan Znelia, gamoyo romelime Sroma,Tumca, zemoT moyvanili saxelebi da naSromebi savsebiT cxadyofs, Turaoden didi kvlevaa borxesologiis mimarTulebiT ganxorcielebulimecnierebis, mwerlebisa Tu kritikosebis mier sxvadsaxva dros. mwerlismier datovebuli uzarmazari literaturuli memkvidreobidan jer kidevbevri ramea Seuswavleli, Tumca, radganac borxesologia, rogorcmimarTuleba, TavisTavad axali dargia (gamomdinare im faqtid an, rommwerali moRvaweobda XX saukuneSi), es calsaxad miuTiTebs imaze, romjer kidev bevri ramis mecnieruli kvlevaa SesaZlebeli.27


Tavi IIIborxesis Semoqmedebis adreuli wlebi,misi damokidebuleba politikisadmiborxesi udavod aris XX saukunis espanurenovani literaturulisamyaros erT-erTi gamoCenili figura. SemoqmedebiTi karieris pirvelivewlebidan sicocxlis bolomde borxesi esteTiuri da poeturi maneriTwers sakuTar biogafias.Bborxesis adreuli periodis Semoqmedeba aris usiuJeto proza,romelic savsea biografiuli motivebiT da ireklavs mwerlis cxovrebisgarkveul periods. es detalebi garkveulwilad perimetria, romlis iqeTaris qaoturi samyaro.rogorc wesi, mravali avtoris pirvel wignebSi igrZnoba, Turogor izrdeba gamocdileba dagrovebuli mwerlis mier, Tumca,borxesTan saqme sul sxvanairadaa. misi nawarmoebebi Tavidanve Rrmaa,savsea surviliT, gaavlos zRvari realobasTan da Tavi imtvrioskiTxvaze „sad var me?“ aseTi Tavsatexis gareSe borxesisTvisSeuZlebelia wero, ufro metic, araa saWiro werde.fantastikis Janri borxesisTvis araa saxelis moxveWis saSualeba,esaa am samyaroSi fiqrebis ganlagebis erT-erTi xerxi. fiqrebi Sedgebiansityvebisagan, sityva ki TavisTavad SeiZleba itevdes mravalmniSvnelobas, sazRvravdes ra am samyaros garkveuli saxis konturiT.esaa adamianis ormagi kuTvnileba, misi orgvari buneba, niSnuli„esteTiursa“ da „magiurs“ Soris. sadac „esteTiuri“ mravalsaxovani,SemTxveviTi da amouwuravia, xolo „magiuri“ gancalkevebuli, mkafio dagardauvali, rogorc xelovneba an sizmari. borxesisTvis adamianiarsebaa, romelic gaCxerilia moralsa da amoralobas Soris. pirveliesteTiurs xdis mis qmedebebs, meore ki nayofia magiuri fantaziisa,radganac swored jadoqroba xdis fardas adamianis namdvil survilebs.borxesisTvis ena aris saSualeba, daalagos samyaros idumali28


wyoba, moawesrigos samyaros qaoturoba. sityva paradoqsia, miTiTebanaTqvamis fantastiurobaze, fantastikuris Semcveli niSani, romelic masSemohyavs realur samyaroSi. Tavis erT-erT eseSi ( Arte narrativo y la magia)„naratiuli xelovneba da magia“ borxesi amzeurebs meqanizms, romelicgulisxmobs saocari Tavgadasavlebis simarTlesTan mimsgavsebisSesaZleblobas, amiT mkiTxvelSi iwvevs „poetur rwmenas“ (RodriguezMonegal, 2009:186) misTvis moTxroba aris ori ramis erTianoba: sityvisa dasuraTis (xatis), romelic iZleva vizualur detalebs.Bborxesis skurpulozuri analizis miRma mkiTxvelma yuradRebisgareSe ar unda datovos sakvanZo saxeebis simboluri xasiaTi, iqnebianeseni kentavrebi Tu sxva miTologiuri arsebebi. borxesis nawarmoebebisgmirebi metafizikur samyaroSi moqmedi personaJebi arian.sityva samyarosaken abrunebs adamianis gonebas, esaa ara martorealobis asaxvis, aramed, Tavad fiqrTa warmoSobis aqti, poemebisa damoTxrobebis logikuri jaWviT dakavSirebis saSualeba, romelic erTiSemoqmedebiTi procesidan meorisaken migviZRvis.Tuki borxesis biografiidan gavixsenebT 20-30-ian wlebs, rodesacborxesi gamomcemlobidan gamomcemlobaSi gadadioda, Semoqmedebis erTisafexuridan meoreze, gauTavebeli eqsperimentebisa da Ziebebis fonze,cdida axal-axal Janrebsa da metyvelebis axal formebs, gasagebi xdebaTu ratom ar arsebobs aranairi `me“ borxesisaTvis. axsna martivia:avtori eZebs da ver upovia. es is periodia, roca argentinaSiperiodistika ayvavebis procesSia, yoveldRiurad izrdeba sagamomcemlosaxlebis raodenoba Tu sxvadasxva gazeTebis tiraJebi (iseTebirogorebicaa El mundo da La crítica, swored am ukanasknelSi gamoqveyndapirvelad „mzakvrobis msoflio istoria“, rasac dawvrilebiTmogvianebiT SevexebiT).Bborxesisa da misi megobrebisaTvis literaturaukve aRaraa gansakuTrebuli mizani, esaa garkveuli saxis teqstualuripolitika da strategia, romelic mimarTulia sxvadasxva mkiTxvelisadmi.borxesisTvis mkiTxveli ara marto is adamiania, vinc daweril teqstsylapavs, aramed SemoqmedebiTi procesis Tanamonawile, sityvebis magiuricxovrebis mokrZalebuli, magram bednieri TviTmxilveli.29


mwerlisTvis interesis obieqtebs warmoadgenen martoxela dagulCaTxrobili adamianebi (iseTebi , rogorebic arian buenos-aireselimomRerali evaristo kariego, Sul solari, moazrovne da iumoristimasedonio fernandesi).aseTia xorxe luis borxesis cxovrebis adreuli wlebisSemoqmedeba da damokidebuleba samyarosadmi, romelmac rogorcmravalferovanma da nayofierma, asaxva hpova mwerlis 1935 wlis„mzakvrobis msoflio istoriaSi“ (Historia Universal de la Infamia).Nnawarmoebi savsea SarlatanebiT, adamianebi aRwerilia zedmiwevniTzustad da maTi xasiaTi aRebulia cxovrebis met-naklebad an savsebiTrealuri qronikebidan.E nawarmoebSi matyuarebis, TviTmarqviebisa da flidi adamianebisTavgadasavlebia Tavmoyrili. borxesi erTmaneTs upirispirebsfotografiul aRwerebs egzotikasTan. gmirebis sagazeTo-publikaciurdaxasiaTebas erTvis miseuli citatebic.SemTxveviTi araa, rom mwerals avanscenaze gamohyavs axali gmirebi,ukanaskneli drois warmomadgenlebi: banditebi, TviTmarqviebi, aferistebida meqrTameebi. borxesi erTmaneTs uxamebs deteqtiuri Janris principebs,cota kinos, argentinul tangos, fantastikas da utopias.literatura borxesisaTvis aris qalaqebi, qveynebi, adamianebi.istoriebi, romlebic man moigona, agebulia inteleqtualuriSesaZleblobebis kvlevaze. is qmnis gmirs, romelzedac daobs Tavad, sxvasityvebiT rom vTqvaT, borxesi asxvaferebs ara mxolod novelas Tu eses,aramed gansxvavebuls xdis Tavad literaturas.zogadad, laTinoamerikelma mwerlebma moaxerxes mieRwiaT sakmaodSTambeWdavi warmatebebisaTvis nawarmoebebiT, romelic maTTvisaramSobliur enazea Seqmnili (frangulad, inglisurad da a.S),gamonaklisi arc borxesia. is bilingvalia, Tanabari SesaZleblobebiTwers da kiTxulobs espanur da inglisur enebze. bavSvobaSi inglisursargentinaSi stredfordSiridan Camosuli bebia aswavlida. mamafsiqologiisa da Tanamedrove enaTa doqtori iyo, deda ki mTargmneli.borxesi msoflios mraval universitetSi iyo miwveuli saleqcio kursiswasakiTxad, maT Soris harvardSic, sadac sakuTari Sexedulebani prozis30


daniSnulebasa da poetis kredoze sakmaod vrclad gadmosca eqvsleqciaSi, romelic SemdgomSi gamoica krebulis saxiT (leqciebiikiTxeboda 1967-1968 wlebSi). borxesi daufaravadaa warmodgenilileqciebSi, sadac saubrobs xelovnebaze, xelovani adamianis mrwamsze,Txrobis ostatobaze, poeziasa da sityvis musikaze.radgan Cveni mizania borxesis moTxrobebis analizi, sanamkonkretulad gadavidodeT SerCeul nawarmoebze, mizanSewoniliiqneboda, ufro meti informaciis miwodeba mkiTxvelisTvis mwerlismsoflmxedvelobis Sesaxeb, vinaidan, swored msoflmxedvelobaganapirobebs weris stilsa da maneras. borxesi saubrobs iseT Temebze,rogorebicaa, poeziis gamocana, Txrobis xelovneba, poeziisa daazrovnebis erTierTkavSiri, mwerlis kredo.borxesi ambobs, rom „mTeli cxovreba miuZRvna kiTxvas, analizs,weras da am yvelafriT tkbobas“ /He pasado la vida leyendo, analizando, escribiendoy disfrutando/ (Borges, 2001:15). amaTgan yvelaze mniSvnelovania tkboba, isSTanTqa poeziam da erTaderTi, risi SeTavazebac mas mkiTxvelisTvisSeuZlia, esaa eWvebi da dabneuloba.`yovelTvis, rodesac vfurclavdi wignebs esTetikis Sesaxeb,mrCeboda uxerxuli SegrZneba, TiTqos vkiTxulobdi im astronomebisnawarmoebebs, romelTac arasodes SeuxedavT varskvlavebisaTvis“„Siempre que he ojeado libros de estética, he tenido la incómoda sensación de estarleyendo obras de astrónomos que jamás hubieran mirado a las estrellas“.(Borges, 2001:16)borxesisTvis miuRebelia weros ise, TiTqos es movaleobaa da arais, rac unda iyos: vneba da siamovneba. misTvis samaradisod gadauWreliauZvelesi problema formisa da Sinaarsis SeTavsebisa. mwerloba ariscxovreba, ucnauri ram, rac SeiZleba Segxvdes nebismier mosaxvevSi.mwerlis saxli wignia. borxesi ambobs, rom yovelTvis, roca aTvalierebswignebs, romlebic mis saxlSi inaxeba, grZnobs, rom manam mokvdeba, sanammaT kiTxvas daasrulebs. roca biblioTekaSi SemTxveviT awydeba iseT31


wigns, romliTac is gatacebulia, (magaliTad Zveli inglisuri anskandinaviuri poeziis nimuSebi), wuxs, rom ar SeuZlia iyidos misimsgavsi wigni, Tumca, is mainc icis, rom Sinaarsi gonebaSi CabeWdiliaqvs.borxesisTvis wera aris wminda aqti da Sesabamisad, misTvissaintersoa „wminda wignebis“ arsebobis idea (yurani, biblia da a.S),magaliTad mohyavs cnobili faqti bernard Sous cxovrebidan, rodesacmas hkiTxes, iyo Tu ara biblia suliwmindis qmnileba, razedac mweralmaupasuxa, rom „suliwmindis qmnilebaa ara mxolod biblia, aramed yvelawigni, rac ki arsebobs“. (Borges, 2001:24) Tavad samyaroc biblioTekaaborxesisTvis. wigni WurWelia poeziisaTvis da Tuki mas (borxess)valdebuleba akisria gansazRvros poeziis raoba, is ambobs, rom „poeziaaris erTmaneTSi artistulad gadaxlarTuli sityvebiT silamazisgamoxatvis procesi“. es ganmarteba Tavad avtors bolomde arakmayofilebs, magram warmoCens mis damokidebulebas mwerlobisadmi.(Borges, 2001:26).borxess romani arasodes dauweria, upiratesobas yovelTvisnovelebs, eseebs da moTxrobebs aniWebda, radganac „imisaTvis, raTagadmosce saTqmeli, araa aucilebeli Seavso xuTas gverdamde“. (Borges,2001:34). maSin raSia Txrobis xelovnebis saidumlo? ra ostatobas undaflobdes mwerali? mTavaria Tematika. poetis Tu mwerlis ganzraxvaSeiZleba am SemTxvevaSi iseTi mniSvnelovani ar iyos. namdvili saTqmeliZnelad xelSesaxebi unda iyos, magaliTad avtors mohyavs homerosis`iliada“. realurad, esaa gmiris istoria, ambavi kacisa, romelmac icis,rom manam mokvdeba, sanam qalaqi daecema. istoriaa adamianebisa,romlebic bolomde icaven qalaqs, romelic karga xania cecxlis alSiagaxveuli. borxesis azriT, swored esaa `iliadas“ namdvili saTqmeli.Aamnawarmoebis Zliereba da mTavari momxibvleloba imaSi mdgomareobs, romadamianebi msgavsebas yovelTvis miwasTan gasworebul troelebTaneZebdnen da ara gamarjvebul berZnebTan. aq gadamwyveti mniSvnelobaeniWeba Txrobis maneras. borxesi ambobs, rom TviT oTxi saxarebaSeiZleba ornairad wavikiTxoT: morwmune mas kiTxulobs, rogorcistorias gankacebuli RmerTisa, romelic cdilobs gamoisyidos32


kacobriobis codvebi. aris meorenairi midgomac, misi wakiTxva skeptikosiadamianis Tvalsawieridan: `RmerTs surda adamianTa tanjva sruliadSeegrZno. misTvis tanjvis inteleqtualuri cnobadoba ar iyo sakmarisi,ris saSualebasac misi RvTaebrioba aZlevda. mas undoda datanjuliyoadamianiviT, adamianisTvis dawesebuli SezRudvebiT. sabolood, ufaliaRmoaCens, rom is mxolod adamiania da rom RmerTs, mis RmerTs, ismitovebuli hyavs.“`Dios quería reconocer en su totalidad el sufrimiento humano, no le bastaba conconocerlo intelectualmente, tal como le era divinemente posible, quería sufrir como un hombre ycon las limitacioes de un hombre. Al final descubre que sólo era un hombre y que Dios - su dioslo había abandonado“.(Borges, 2001:65)moTxroba maSin aris genialuri, roca mas xalxi sxvadasxva drosaTasjer da aTi aTasjer hyveba.adamianebma XVIII saukunidan XIX saukunis dasawyisamde aTasgvarintrigas mimarTes nawarmoebebSi, aman ganapiroba garkveulwiladmoTxrobis umniSvnelo adgili literaturaSi. axali siuJetebi SeiZlebacota xelovnuric ki iyos, magram realoba erTia: sinamdvileSi mxolodramdenime saxis fabula arsebobs literaturaSi, romelic SemdgomSimravalnairad poulobs ganzogadebas (Borges, 2001:68) (aq sagulisxmoapropis Teoria, romelsac mogvianebiT ganvixilavT).borxesis azriT, eposs, rogorc Janrs, kacobrioba kvlavdaubrundeba. xolo romani, rogorc movlena literaturaSi, ganwiruliadasaRupad, radganac mxolod moTxroba SeiZleba iyos maradiuli, is,rac yovelTvis gagrZeldeba. manam, sanam iarsebebs mogonili istoriebiiqneba xelovnebac, radganac „adamianebi arasodes daiRlebian ambebismosmeniTa da moyoliT“:`...No creo que los hombres se cansen nunca de oir y contar historias“ (Borges, 2001:73)A33


Tuki musika is enaa, romlis gageba da gamoyeneba SegviZlia,literaturaSi saqme sxvagvaradaa. poeti raRac magiur arsebad iqcevaxolme, romelic ar eqvemdebareba sxva yalibSi Camosxmas, radganacTiToeuli eri aviTarebs mxolod im leqsikas, romelic mas sWirdeba damis msoflmxedvelobas Seesabameba, es garkveulwilad intuiciazeagebuli procesia, radganac Cven manamde vgrZnobT xelovnebis nimuSissilamazes, sanam mis Sinaarsze daviwyebdeT fiqrs. aris iseTi leqsebiromlebic kargad JReren, yurs kargad xvdeba, magram realurad maT argaaCniaT Rrma Sinaarsi, radganac es ukanaskneli emsaxureba warmosaxvasda gonebisTvis araa Seqmnili (aq ukve saqme gvaqvs sityvebis musikasTan).azrovneba mWidrodaa dakavSirebuli xelovnebasTan. borxesiaRiarebs, rom maSinac ki, rodesac moigonebs romelime misTvis sayvarelZvel inglisur poemas (es ena ki mas Zalian uyvars), grZnobs, Tu rogoreZaxis Tavisi ena - espanuri. ase rom, xelovneba anareklia adamianissulisa da gonebis, an orivesi erTad. laparakobs ra Tavis mrwamsze,borxesi mokrZalebiT SeniSnavs, rom man gabeda daewyo wera. Tumca misiazriT, rac mas waukiTxavs, ufro mniSvnelovania imaze, rac mas dauweria.(Borges, 2001:119) mwerali igonebs bavSvobis wlebs, rodesac mamamisiojaxis biblioTekaSi Svils sxvadasxva mwerlebis moTxrobebs ukiTxavda.maSin is sityvebi Sinaarsobrivad ki ara, emociurad modiodnenmweralTan, is maT grZnobda da es SegrZneba mTavaria WeSmaritadxelovani adamianis cxovrebaSi. rogorc Tavad ambobs, borxesis cxovrebaaris:„sityvaTa arseboba da SesaZlebloba am sityvebis erTmaneTSigadaWdobisa da poeziad qcevisa“/ Mi vida ha sido la existencia de las palabras y laposibilidad de entretejer y transformar esas palabras en poesía (Borges, 2001:122).poeziaSi sakmarisia emociaTa arseboba, mTavaria, es igrZnobodes.borxesma wera leqsebiT daiwyo, magram maleve mixvda, rom poezias ufrometi sifaqize sWirdeba. „roca wera daviwye, yovelTvis meCveneboda, romCemi ideebi metismetad zedapiruli iyo da Tu maT mkiTxveli gaecnoboda,samudamod SemiZulebda. ase rom, viniRbebodi. Tavidan vcade, vyofiliyavi34


XVII saukunis espaneli mwerali laTinuris mwiri codniT. magram Cemimcdeloba, vyofiliyavi espaneli ser tomas brauni 1 , kraxiT damTavrda.axla vxvdebi, rom es yvelaferi Secdoma iyo, Tu mkiTxvelma raime saxismoraluri nakli an defeqti Segatyo, mcireodeni safuZvelic ki ararsebobs imisa, rom Segiyvaros“. (Borges, 2001:134) aq borxesi ambobs, romxelovan adamianTan mrwamsi modis imis gaanalizebasTan erTad, Tu raSegiZlia da ra ginda, rom akeTo:`roca moTxrobebis wera daviwye, yvelanairad vcade, isinimxatvrulad gameformebina, vimuSave stilze, magaliTad, movigonesakmaod kargi siuJeti, davwere moTxroba da davarqvi „ukvdavi“. siuJetiexeboda homeross, romelmac ukve dawera iliada da ukvdavia fizikurad.gadis wlebi, icvlebian Taobebi da homeross nel-nela aviwydebaberZnuli da rom is iyo homerosi. idea, homeross daviwyeboda Tu vin iyosinamdvileSi, Zalian momewona. wlebis mere, es moTxroba romgadavikiTxe, ukve mosawyeni da gazviadebuli meCvena. vTvli, rom droismsvlelobasTan erTad garkveuli saxis sibrZnec SeviZine. Tavs vTvlimwerlad. ras niSnavs CemTvis viyo mwerali? es igivea, viyo Cemiwarmosaxvebis erTguli“(Borges, 2001:135-136)borxesi naTlad xedavs, Tu ra mrwamss emsaxureba igi. roca wersmoTxrobas, misi swams iseve, rogorc sjeraT utyuari istoriuli faqtis.roca wers, is cdilobs iyos zmanebaTa erTguli da ara movlenebisa dagaremoebebis. is erTaderT rCevas aZlevs axalbeda mwerlebs: racSeeZleba naklebad Seexon ukve daweril nawarmoebs, „gadakeTeba da ramisSecvla mas mxolod vnebs“. (Borges, 2001:139) mTavari rwmenaa, romelicavtors werisas unda hqondes. esaa fiqri ara mkiTxvelze an sakuTarTavze, aramed imaze, Tu risi gadmocema surs. araa aucilebeli Cawvde,Tu ras wer, am dros avtorma sakuTari Tavi unda daiviwyos, daviwyebasmisces piradi garemoebani. mTavaria, aRwera ocnebis, romelic arc undaSelamazdes da arc unda Seicvalos ramenairad. Sinaarsi ki araa1 XVII saukunis britaneli mecnieri, eqimi, mwerali, inglisuri barokos warmomadgeneli35


yvelaze mTavari, aramed garkveuli musikis arseboba, maSin, roca ambobSens saTqmels. zustad rom am musikis sworad aJRerebas undaemsaxurebodes poeti. es unda iyos misi kredo.swored aseTia borxesis Sexeduleba mwerlobasa da sakuTarTavze. misi rwmena, nawarmoebebi Seqmnili am rwmenis mixedviT, erTgvarigamoZaxilia im epoqisa, romelSic is cxovrobs. mniSvnelovania ramdenimebiografiuli momentis moxseniebac, raTa ukeT gaanalizdes borxesismsoflmxedvelobis ZiriTadi aspeqtebi.1921 wlis 25 ianvars laTinur amerikaSi gaCnda espanurenovaniJurnali `ultra”. rogorc saTuridan Cans, es iyo ultraisturimoZraobis pirveli macne. Jurnalis fuZemdebeli gaxldaT borxesi misTanamoazreebTan (maT Soris bioi kasaressa da giliermo de toresTan,mis momaval siZesTan) erTad. am mimdinareobas axasiaTebda Tvisobrivadindividualuri Strixebi, iseTebi rogoric iyo: lirikis Semcireba is mTavar principamde - metaforamde. Sualeduri frazebis, kavSirebisa da usargeblozedsarTavebis ararseboba; oris an metis sinTeziT erTis miReba da sxv.droTa ganmavlobaSi, evropidan (kerZod espaneTidan) Semotanilies mimdinareoba moswyinda borxess, magram faqtia, rom mis moTxrobebzeam periodis gavlenac aisaxa. sanam mis moTxrobebze daviwyebdeT saubars,unda iTqvas, rom mwerali, miuxedavad imisa, rom mogvianebiT savsebiTanebebs poezias Tavs, swored mas aniWebda upiratesobas. TumcasayovelTao aRiareba da dideba mas eseebma da moTxrobebma moutanes.borxesis moTxrobebis struqturuli wyoba gulisxmobs droisa dasivrcis SeTavsebiT alternatiuli samyaros Seqmnas, samyarosi, roemlicsavsea simbolikiT, anareklebiT, inversiiTa da paralelebiT. borxesismoTxrobebi hgavs metaforebiTa da metafizikuri siRrmeebiT savsegamocanebs.borxesi kinoscenarebsac werda. aqvs literaturuli kritikac. masveekuTvnis uamravi anTologia da SesaniSnavi Targmanebi inglisuri,36


franguli da germanuli enebidan (aseve anglosaqsuri da Zveliskandinaviuri literaturidan). Tuki gaviTvaliswinebT mis sibrmaves,romelic dedisagan memkvidreobiT gamohyva da nel-nela viTardebodamTeli misi cxovrebis ganmavlobaSi, gagvaocebs im uzarmazariliteraturuli memkvidreobis sidide, romelic borxesma kacobriobasdautova. misi interesis sferoebs warmoadgenda maTematika, filosofia,Teologia, miTologia da a.S.istoriuli TvalsazrisiT, borxesiseuli moTxrobebis orperiodad dayofa SeiZleba: pirveli etapi sawyisia, avangarduli damoicavs 1923-1930 wlebs. es periodi xasiaTdeba poemisfundamentalurobiT, Tavisufali leqsebiT da metaforuliproliferaciiT (moWarbebiT). am periods ekuTvnis iseTi nawarmoebebi,rogorebicaa: „buenos-airesis sicxe“, “mTvare pirispir,“ “wm.martinisdRiuri,“ eseebi: “inkviziciebi“, “argentinelTa ena“, “evaristo kariego“da a.S.1930-iani wlebidan momdevno ocdaaTi wlis ganmavlobaSi borxesiixreba prozisaken da ZiriTadad mokle eseebsa da moTxrobebs wers.sadac xSirad axsenebs mwerlebs apokrifuli wignebidan. borxesisfiqciuri moTxrobebi ixreba mbrunavi Temebisaken: cxovrebiseuligamocxadebani, brZola aRiarebisaTvis da kvdomis aqti, axali mistiurisaxeebis Zieba, uflis akrZaluli saxeli. am etapze borxesi ubrundebaSuasaukuneebriv Teologebs da mekobreebs CineTis zRvidan.am periods ekuTvnis eseebi:„diskusia“ (1922), „maradisobis istoria“ (1926), „mzakvrobis msoflioistoria“ (1935), „sxva inkviziciebi“ (1952), „fiqciebi“ (1949), „alefi“ (1949)da uamravi naSromi bioi kasaresTan TanaavtorobiT: „don isidoreparodis eqvsi problema“ (1942), „ori dasamaxsovrebeli fanatazia„ (1946),„modeli sikvdilisaTvis“ (1946);kinoscenarebi:37


„napirebi“ da „morwmuneTa samoTxe“aseve 1953 wels ekuTvnis(mogvianebiT ewoda „gamogonil arsebaTa wigni“).„fantatikuri zoologiis saxelmZRvanelo“borxeseuli istoriebis umravlesobaSi Warbobs drois,ganusazRvrelis, sarkis, labirinTis, realobisa da identurobisTematika. uxvadaa fantastikuri elementebi.Bborxesi gviyveba popularuligmirebis, jariskacebis, gauCoebis, deteqtivebisa da istoriulifigurebis Sesaxeb da erTmaneTSi azavebs fantaziasa da realobas.Bborxesis moTxrobebma naratiuli ena Secvala, rac ganapiroba iyoucnauri sityvebis gamoyenebam da gansxvavebuli kulturuli formebiskargad codnam (evropuli, aRmosavluri, Tanamedrove da klasikuri). misiteqstebi gamomdinareobs wina teqstebidan da erTmaneTTan mWidrokavSiri aqvT. TiTqmis ar gvxvdeba moTxroba, romelsac kavSiri ar aqvsromelime sxva namuSevarTan da dgas ganyenebiT. SeuZlebelia yvela misimoTxrobis gaSifvra, radganac siuJetebi fenebad edebian sxva fabulebs,yoveli paragrafi aris wina frazebis variacia. is `ar cdilobswinaaRmdegobaTa gadaWras. urCevnia gadaaxtes maT, gadaawyosparadoqsebad da sityvebi gamoawyos sagareo kostumebSi“ (Борхес, 2005 :16-17)borxess axasiaTebs mkiTxvelisaTvis enigmis Seqmna, rogorc kargideteqtivi qmnis labirinTebs, amzeurebs yvela saWiro nakvalevs, raTapasuxebamde mkiTxveli Tavad mivides. sadaa realoba da sad gamocana,misteriis nawilia, Zneli gasarkvevia vin aris mTxrobeli, romeli teqstisadaa CarTuli da sad mTavrdeba istoria. erTaderTi adamiani, visacSeuZlia anareklSi dainaxos garemoebebi da sruli suraTi, daSifrossamyaro da daawyos siuJetebi, romlebic labirinTis centrSia, arisTavad xorxe luis borxesi.borxesma SeZlo bunebrivi gamoeyvana ucnaurad da is, racgasakviria, eCvenebina nacnobad, swored am yvelaferma ganapiroba xorxeluis borxesis gansakuTrebuli adgilis damkvidreba msoflioliteraturaSi.38


sainteresoa, rom borxesis nawarmoebebSi qalebisa da sasiyvaruloscenebis naklebobaa, realurad, qalisa da mamakacis siaxlovis scenebiborxesTan ar gvxvdeba. mwiria iseTi qalebis raodenoba borxesismoTxrobebSi, romelTac avtori akisrebs mTavar rols da aniWebspirovnul damoukideblobas. Mmis mier Seqmnil samyaroSi qalebi (TukiCndebian saerTod), arseboben rogorc meorexarisxovani obieqtebi,romlebic biZgs aZleven mamakacebs.Ooriode sityviT aRvniSnoT isic, rom borxesis kalams ekuTvnisuamravi samecniero xasiaTis literatura, magaliTad, „babelisbiblioTeka“, sadac geometria eTanxmeba fantastikis taqsonomias(statistikas). aTvliTi sistema gamoyenebulia sxva moTxrobebSic, xolo„qviSis wigni“ garkveulwilad samecniero statiaa.Yyvela moTxrobaSiborxesi metaforul silamazes aniWebs teqnikur stils. erTaderTigamonaklisia El jardín de los senderos que se bifurcan, („baRi orad gayofilibilikebiT“), sadac borxesi gvaZlevs kvanturi fizikis erT-erTigadauWreli sakiTxis gadawyvetis variants da ambobs, rom samwuxarod, amsakiTxSi kompetenturi ar aris. Tumca, am sakiTxSi Caxeduli mecnierebiamboben, rom es nawarmoebi Tavisuflad SegviZlia CavTvaloT samecnieronaSromad.aseTia mokle monaxazi borxesis moTxrobebis Tematikisa, Tumca,urigo ar iqneboda gveTqva cota ram borxesze, rogorc mTargmnelze. manjer kidev 11 wlis asakSi Targmna oskar uaildis „bednieri ufliswuli“.sicocxlis ganmavlobaSi ki Targmna edgar alan pos, franc kafkas,jeims joisis, herman heses, rediard kiplingis, herman melvilis, andreJidis, uiliam folkneris, volt vaitmanis, virjinia vulfisa da jei qeiCestertonis nawarmoebebi.ZiriTadi nawarmoebebi:moTxrobebi:„mzakvrobis msoflio istoria“ (1935) Sedgeba 16 moTxrobisagan.„fiqciebi“ Sedgeba ori seqciisa da Semdgomi moTxrobebisagan:39


1. „baRi orad gayofili bilikebiT“2. „mowyobilobebi“3. „samxreTi“ (1944)„alefi“ Sedgeba 17 moTxrobisagan (1949)„sikvdili da samizne“ (1951)„broudis moxseneba“ (1970)„qviSis wigni“ (1975)„Seqspiris mosagonad“ (1983)Eeseebi:„inkviziciebi“ (1925)„argentinelTa ena„ (1928)„evaristo kariego“ (1930 )„diskusia“ (1932)„maradisobis istoria“ (1936)„sxva inkviziciebi“ (1952)„Svidi Rame“ (1980)„danteseuli ese“ (1982)„atlasi“ (1985)Ppoezia:„buenos airesis buRi“ (1923)„mTvare pirispir“ (1925)„wm. Mmartinis dRiuri“ (1929)„Semqmneli“ (1960)„CrdilTa qeba“ (1969)„vefxvebis oqro“ (1972)„Rrma vardi“ (1975)„rkinis moneta“ (1976)„cifri“ (1981)„SeTqmulebi“ (1985)40


anTologiebi:„piradi anTologia“ (1961)„axali piradi anTologia“ (1968)„sizmrebis wigni“ (1976)naSromebi TanaavtorobiT:„Sesavali amerikul poeziaSi“ visente puidobrsa da albertoidalgosTan erTad (1926)„argentinuli literaturis klasikuri anTologia“ pedro enrikeureniasTan erTad (1937)„fantastikuri literaturis anTologia“ silvia okamposTan erTad (1940)„modeli sikvdilisaTvis“ adolfo bioi kasaresTan erTad (1946)„Zveli germanuli literatura“ delia inxenierosTan erTad (1951)„martin fiero“ margareta gererosTan erTad (1953)„gauCoebis poezia“ adolfo bioi kasaresTan erTad (1955)„leopoldo lugonesi“ betina edelbergTan erTad (1955)„da eloiza“ lusia mersedes levinsonTan erTad (1955)„fantastikuri zoologiis saxelmZRvanelo“ margareta gererosTan erTad(1957)„edemisa da jojoxeTis wigni“ adolfo bioi kasaresTan erTad(1960)„Crdiloamerikuli literaturis Sesavali“ estela semborai detoresTan erTad (1967)„ra aris budizmi“ alisia xuradosTan erTad (1976)„atlasi“ maria kodamasTan (es ukanaskneli misi meuRlea) erTad (1985)kino scenarebi:„napirebi“ (1939) adolfo bioi kasaresTan erTad„morwmuneTa samoTxe“ ( 1940 ) adolfo bioi kasaresTan erTad„dapyroba“ (1969). adolfo bioi kasaressa da ugo santiagosTan erTad41


„sxvebi“ /Les autres/(1972) adolfo bioi kasaressa da ugo santiagosTanerTadaRsaniSnavia, rom borxess miRebuli aqvs uamravi premia da jildo,romelTa CamoTvla Sors wagviyvanda, Tumca, rac ar unda gasaocariiyos, mas ara aqvs nobelis premia, rasac Tavisi logikuri axsna aqvs.nobelis komiteti Sedgeboda memarcxene adamianebisagan, swored amitomaa,rom XX saukunis erT-erTi udidesi mwerali borxesi am premiis gareSedarCa. mizezi martivia: borxesma avgusto pinoCetisgan premia miiRo, amukanasknels guliTadi madloba gadauxada komunistebis damxobisaTvisda xeli CamoarTva. borxesis sidiade marTalia, yvelas esmoda, magram esJesti mas ar epatia. Tumca rodriges monegali uTiTebs, rom borxesmaimTaviTve icoda, rom am saqcieliT momavalSi nobelis komitetisguliswyromas gamoiwvevda. (Rodriguez Monegal, 1993:475).saubaria 1976 wels CileSi gamarTul dajildoebis cermonialze.maSin borxesisa da pinoCetis suraTebma mTeli msoflio moiara, rasacdidi kritika mohyva. 1982 wels, malvinis (folklendis) omis drosborxesma isev ver aiRo nobelis premia, romelic im wels kolumbielmwerals, gabriel garsia markess gadaeca.borxesis qvrivma, borxesologTa msoflio fondis prezidentma,maria kodamam espaneTSi gamarTul erT-erT Sexvedraze Riad ilaparakamizezebze, ris gamoc borxess nobelis premia ar miuRia. „es iyo adamiani,romlis azrovnebisa da cxovrebis stili maSin zogierTebisaTvismiuRebeli aRmoCnda. Tumca, simarTle rom iTqvas, borxess arc arasodesganucdia nobelis premiis uqonloba. is amis gareSec dafasebuli iyo, daiqneba.“ 1upriani iqneboda xsnebuli faqtis meti sicxadisaTvis oriodesityva gveTqva borxesis damokidebulebaze politikisadmi. borxesiscxovreba laTinuri amerikis iseT politikurad aqtiur periodsdaemTxva, rom miuxedavad mwerlis sayovelTaod cnobili zizRisa am1 statia xelmisawvdomia veb-gverdze: http://edant.revistaenie.clarin.com/notas/2009/09/23/_-02004700.htm42


sferosadmi, mis Semoqmedebaze mainc iqonia gavlena politikam dapolitikosebma.„me politikis ar mwams. is arasodes SemoWrila Cems SemoqmedebaSi,Tumca politikur ideebs SeuZliaT nawarmoebebisTvis mniSvnelobisgazrda. SexedeT pablo nerudas, romelic komunizmis rwmenam udidesepikos poetad aqcia. me arcerT partias ar vekuTvnodi arasodes, daarcerTi mTavrobis warmomadgeneli ar var. me individis mwams,<strong>saxelmwifo</strong>si ki ara. SeiZleba me mxolod pacifisti da mSvidi anarqistivar, romelic ocnebobs mTavrobebis gaqrobaze. dResdReobiT, mevisurvebdi individis ideis maqsimalizacias da <strong>saxelmwifo</strong>smniSvnelobis minimumamde dayvanas“ - acxadebs borxesi, romelickosmopolitia da ar cnobs sazRvrebs, <strong>saxelmwifo</strong>ebsa da erovnebebs.(Woodall, 1999:220). mas aqvs ramdenime samSoblo (argentina, urugvai,Sveicaria, inglisi sxvebs Soris), swored am msoflmxedvelobam CarToborxesi uneburad mTel rig movlenebSi, rasac momavalSi garkveuliSedegebi mohyva.anarqizmi borxesma mamisgan iswavla, roca es ukanskneli masedoniofernansdesTan saubrebSi uaryofda yvela tipis personalur tiranias.mTeli Tavisi cxovreba borxesi avTarebs da propagandas uwevs individisideas. moZraobebs, romelmac 30-40-ian wlebSi ara marto argentina, aramedmTeli msoflio moicva, borxesi 1937 wels Jurnal „samxreTSi“ exmaureba:„ar vici SeZlebs Tu ara msoflio, gverdi auaros germanulcivilizacias. sircxvilia, rom mas (civilizacias) laxaven siZulvilisgakveTilebiT“. (Woodall, 1999:221).amave JurnalSi borxesi 1939 wels aqveynebs Tavis „miukerZoebeleses“, romelSic is ambobs: `SesaZloa germaniis damarcxebam germaniagadaiyolos, misi gamarjveba ki mTeli msoflios Seuracxyofa iqneboda.me ar vgulismxmob samxreT amerikis kolonizaciis moCevenebiT safrTxes.me avtoqton imitatorebze vfiqrob, romelTa dauSreteli azarti Cven43


gagvxleCda. imedia, wlebi gaaqarwyleben adolf hitlers, versalissastik Svils“. 1 (Fernandez, 1998:40).1946 wels borxesma gamoaqveyna sityva, romelSic ambobs, rom„diqtatura Sobs borotebas da ufro meti, idiotizms! SeebrZolos ammonotonias, aris mwerlis upirvelesi vali“. (Woodall, 1999:222)1976 wlis 19 maiss xorxe rafel vidalam 2 moawyo sadili,romelzedac dapatiJa argentinis umTavresi moazrovneebi: xorxe luisborxesi, ernesto sabato, orasio rati da mama leonardo kastelani.sadilis mere borxesma presas ganiucxada, „me mas personaluradgadavuxade madloba 24 martis gadatrialebisaTvis. gamovxate Cemisimpatia mTavrobasTan SewinaaRmdegobis gamo. me Cems cxovrebas vervmarTav, rogor SeiZleba marTo qveyana?“ 31982 wels daiwyo malvinis omi argentinasa da britaneTs Soris. orqveyanas Soris davis sagans warmoadgenda malvinis kunZulebi, samxreTisjorjia, samxreT sandviCi (es teritori ebi 1833 wels daiqvemdebarabritaneTma). sabolood, oms 649 argentinelis, 255 britanelisa dakunZulis 3 macxovreblis sicocxle Seewira. kunZulebi britaneTs darCa,ramac argentinis samxedro xuntis damxoba gamoiwvia. xunta 1976 wlidanmarTavda qveyanas da mmarTvelobis formad demokratiul formasasaxelebda. britaneTSi ki am gamarjvebam saSualeba misca margarettetCers 1983 wels xelmeored aerCiaT konservatorebi. 1982 welsborxesma am damarcxebis Sedegebi pozitiurad Seafasa. is Tvlida, romomis mogebis SemTxvevaSi, xunta isev qveynis saTaveSi iqneboda daiarsebebda reJimi, romelic argentinel xalxs Tavisuflebas waarTmevda.borxesis es sityvebi bevrma arasworad gaigo.erT-erT bolo interviuSi borxess ekiTxebian, Tu ra azrisaapolitikaze da politikosebze, borxesi pasuxobs: „cudi. pirvel rigSi,minda aRvniSno, rom politikosebi araeTikuri adamianebi arian. es arian1 igulisxmeba 1919 wlis versalis zavi, riTac dasrulda pirveli msoflio omi.germanias iseTi reparaciebi daakisres, rom qveyana did ekonomikur krizisSi Cavarda,ramac SemdgomSi gamoiwvia hitleris ideebis popularoba.2 xorxe rafael vidala – argentineli politikosi, argentinis de-faqto prezidenti1976-198 wlebSi. 2010 wels miesaja samudamo patimroba kacobriobis winaSe CadenilidanaSaulebis gamo3 Diario La Nacion, 20.05.197644


adamianebi, romelTac Cvevad aqvT tyuili, qrTami, yvelasTan kargiurTierTobebis qona, popularoba. maTi profesia tyuilis Tqmaa. mefisSemTxveva sxvaa, mefe aris adamiani, romelic im yvelafers bedisweriTiRebs. politikosi ki mudam unda imalebodes, iRimebodes, iCendes yalbTavazianobas da eswrebodes oficialur sadilebs. yoveli politikosiadamians uyurebs, rogorc amomrCevels, eubneba imas, risi mosmenac misganundaT. politikosis diskursi aris msmenelTa idebis propaganda da araTavad oratoris. am SemTxvevaSi oratori sarkea an eqo, romelic Tuarasworad aireklavs msmenels, sruli kraxi garantirebuli aqvs.“(Alifano, 1984:132-133)45


Tavi IV„mzakvrobis msoflio istoriis Sesaxeb“,saTauris zusti TargmanisaTvisrogorc ukve iTqva, aRniSnuli nawarmoebi borxesma SemoqmedebiTimoRvaweobis sawyis wlebSi dawera. im periodSi, roca is ukvegadaRlilia amdeni `izmebisagan“ da gadawyvetili aqvs magiuri Tufantastiuri saxis naratiuli ena SeimuSavos. 1935 wels pirvelad Cndebamisi araodinaluri namuSevari „mzakvrobis msoflio istoria“, romelsacmohyva „fiqciebi“, `alefi“ da sxv. Tavad sityva -infamia avtorsSegnebulad aurCevia, `mkiTxveli rom pirvelive wuTebidan daayruos,arada, mis miRma araferia. es mxolod garegan xatebaTa erTobliobaa.kaci, romelmac ganizraxa misi dawera, Zalian ubeduri iyo, magramgabeda, amiT dakavebuliyo“.`La palabra infamia aturde en el título, pero bajo los tumultos no hay nada. No es otracosa que apariencia,que una superficie de imágenes; El hombre que lo ejecuto era asazdesdichado,pero se entretuvo escribiendolo“(Borges, 2004:10-11)Tavad saTauri sxvadasxva enebze gansxvavebulad iTargmna. imisgamo, rom sityva -infamia ase datvirTulia semantikurad, xelaRebiT vervityviT, romelia metad an naklebad marTebuli. qarTulSi vamjobineTrom es sityva Targmniliyo, rogorc „mzakvroba“ ( Sdr. frangulad esnawarmoebi iTargmna, rogorc Histoire universelle de l'infamie, italiurad Storiauniversale dell'infamia, germanulad Universalgeschichte der Niedertracht, rusulad kimkiTxvelisTvis xelmisawvdomia ramdenime varianti: Всеобщая историябесчестия, Всеобщая история бесславия an Всеобщая история низосты).imisaTvis, raTa sityva infamia qarTulad gveTargmna rac SeiZlebazustad, mivmarTeT espanuri enis ganmartebiT leqsikons da samefoakademiis mier SemoTavazebul mniSvnelobas.am wyaroebis Tanaxmad, sityva infamia aris:46


Infamia- 1.Acción infame de palabra u obra2. cualidad de infame (Sanchez Perez,1987:501)Infame - Que es vil o detestible.RAE ki ganmartavs: infamia: 1. descredito, deshonra2. Maldad, vileza en cualquier forma 1vinaidan espanur enaSi xsenebuli sityva gamoxatavs yovelgvarssiavesa da borotebas, rac ki SesaZloa adamianis gonebaSi daibados,qarTulSi mis zust ekvivalentad albaT SesaZlebeli iqnebadavasaxeloT sityva `mzakvroba”, radganac qarTuli gagebiT, mzakvariaris ara cxadad cudis gamkeTebeli, aramed farulad borotebis Camdeniadamiani. arnold Ciqobavas redaqciiT gamocemuli qaTuli enisganmartebiTi leqsikoni miuTiTebs, rom mzakvroba aris TvalTmaqcoba,cbiereba, flidoba, muxanaToba. `mzakvari” zakvis moqmedi, muxanaTiadamiania (arn. Ciqobava, 1958:238).rusulad sityva ganmartebulia, rogorc: 1. позор, бесчестье 2. низостьподлость, гнусность; (Нарумов, 2007:430) inglisurSi sityva infamy niSnavs cudisaxelis qonas, saxelgatexilobas. vebsteris leqsikonSi mocemulia amsityvis Semdegi ganmarteba: `Infamy/ies – evil notoriety or reputation; the state of beinginfamous; a disgraceful act; (Webster, 1997:241). Sesabamisad, espanurisgangansxvavebiT, inglisurad es sityva ar atarebs mkveTrad negatiurmniSvnelobas. vinaidan, qarTulSi mzakvari, veragi, gacilebiT Zlierisityvaa semantikurad, vidre magaliTad, gaiZvera an usircxvilo,vamjobineT nawarmoebis saTauri gveTargmna, rogorc `mzakvrobismsoflio istoria” misi Sinaarsisa da keTilxmovanebis gaTvaliswinebiT.rac Seexeba am nawarmoebis struqturas, `mzakvrobis msoflioistoria” 16 moTxrobisagan Sedgeba. pirveli Svidi moTxrobastruqturulad erTnairia da icavs moTxrobis qveTavebad dayofisprincips. esenia:1 http://www.rae.es/rae.html47


1. sastiki gamaTavisuflebeli lasarus moreli - (El atroz redentor LazarusMorell)2. usircxvilo matyuara tom kastro - (El Impostor Inverosímil Tom Castro)3. Cingis qvrivi, mekobre - (La Viuda Ching,Pirata)4. danaSaulebriv saqmeTa ostati monk istmani - (El Proveedor de IniquidadesMonk Eastman)5. gulgrili mkvleli bil harigani - (El Asesino Desinteresado Bill Harrigan)6. ceremoniaTa windauxedavi ostati kotsuke-no-suke - (El Incivil Maestrode Ceremonias Kotsuke- No- Suke)7. niRbiani mRebavi haqimi mervidan - (El Tintorero Enmascarado Hakim De Merv)8. kaci vardisferi Sesaxvevidan - (Hombre De La Esquina Rosada)9. Teologi saiqioSi - (Un Teólogo En La Muerte)10. qandakebebis oTaxi - (Cámara De Las Estatuas)11. ambavi orTa, romelTac sizmari ixiles - (Historia De Los Dos QueSoñaron).12. gandgomili grZneuli - (El Brujo Postergado)13. melnis sarke - (El Espejo De Tinta)14. muhamedis oreuli - (Un Doble De Mahoma)15. keTilSobili mteri - (El Enemigo Generoso)16. sizustis Sesaxeb mecnierebaSi - (Del Rigor En La Ciencia)bolo sami namuSevari, romelTaganac erT-erTi (`keTilSobilimteri”) leqsia, avtoris mier nawarmoebs 1946 wels daemata. xsenebulinawarmoebi inglisurad pirvelad 1972 wels, meored ki 2004 welsgamoqveynda.yvela moTxroba Sedgeba patara qveTavebisagan, romlis saTaurebicisea SerCeuli, rom avtori garkveulwilad axarisxebs maT drois,adgilis Tu garemoebebis mixedviT. aq TiTqmis ar gvxvdeba saTnopersonaJebi, esaa lazRandarebis, mekobreebis, yaCaRebis, mkvlelebisa TuTviTmarqviebis erTianoba. jaWvi, romelic ar wydeba.aqve unda iTqvas oriode sityva borxesze, rogorc dasaTaurebisdidostatze. misTvis Cveulia nawarmoebebisaTvis iseTi saxelis SerCeva,48


omelic wakiTxvisTanave ipyrobs mkiTxvelis yuradRebas, aocebs damisive SefasebiT, `ayruebs”. (Borges, 2004:10) magia, romelsac borxesi qmnis,xSirad gamowveulia mis mier aprobirebuli meTodiT, xSirad mimarTosoqsimorons, anu urTierTsawinaaRmdego semantikuri niSnebis mqonesityvebi daalagos gverdigverd.nawarmoebis saTauric gviCvenebs, rom avtors surs moicvas yvelada yvelaferi, dawyebuli samxreT amerikeli monata movaWreebiT da niuiorkeligangsterebiT, damTavrebuli XVIII saukunis arabi mRebaiviTa daCineli mekobre qaliT.rogorc ukve iTqva, nawarmoebi nel-nela, patara moTxrobebadibeWdeboda JurnalSi “La crítica”. mivyveT moTxrobebis gamoqveynebisTariRebs qronologiurad (Di Giovanni, 2003:193):1933 wlis 12 agvisto. buenos-airesis yoveldRiuri gamocema`kritika” SabaTobiT, danamatis saxiT, mkiTxvelebs sTavazobs msubuqfiqcias Sezavebuls iumorTan, enigmasTan da garkveul komikursituaciebTan. Jurnali maRali xarixisaa. borxesi, romelic imdroisaTvis redaqtorTa Sorisaa, mxolod 34 wlisaa da mxolod axlaiwyebs damnaSaveebisa da borotmoqmedebis Sesaxeb fiqciuri biografiebisweras. moTxrobaTa seria iwyeba ambavi amerikel monaTa movaWreze (1890weli), romelic Tavidan dasaTaurda, rogorc `mzakvrobis msoflioistoria: sastiki gamaTavisuflebeli lasarus moreli”.1933 wlis 19 agvisto. `kritikaSi” qveyndeba borxesis meore istoriamorigi avazakis Sesaxeb. amJamad moTxroba ebrael-amerikel gangsterzea:edvard istman ne ostermanze. moTxrobas hqvia `mzakvrobis msoflioistoria: isTmani, danaSaulebriv saqmeTa momwyobi”.1933 wlis 26 agvisto. `kritika” mkiTxvels warudgens mesamemoTxrobas saTauriT: `mzakvrobis msoflio istoria: qvrivi Cingi”. esaaambavi boboqar mekobre qalze, romlis Zalauflebis areali scdebaCineTis sazRvrebs.49


1933 wlis 2 seqtemberi. qveyndeba moTxroba `gandgomili grZneuli”.1933 wlis 16 seqtemberi. JurnalSi qveyndeba ucnobi avtoris, vinmef. bustosis (F.Bustos) moTxroba saTauriT `kacebi qalaqis ganapiramxridan”, romelic momavalSi Tanamedrove fiqciis erT-erTi cnobilinamuSevari xdeba. rodesac ori wlis Semdeg ibeWdeba wigni `mzakvrobismsoflio istoria”, aRmoCndeba, rom f. bustosis saxelis ukan borxesiimaleba. amis Sesaxeb borxesi mogvianebiT wers: `1927 wlidan 1933 wlisCaTvliT, mTeli eqvsi wlis ganmavlobaSi, eskizidan “kacebma iCxubes”,vwerdi moTxrobas `kaci vardisferi Sesaxvevidan”. 1933 wels Cemimegobari, yofili politikosi, nikolas paredesi gardaicvala. sworedmisi xsovnis pativsacemad gadavwyvite am moTxrobis gamoqveyneba.radganac vicodi, dedaCems es ar moewoneboda, momafiqrda moTxrobagamomeqveynebina fsevdonimiT f. bustosi, rac niSnavda fransiskobustoss, rogorc es Cems erT_erT did babuas erqva.” (Di Giovanni, 2003:195)1933 wlis 30 seqtemberi. `kritika” mzakvrobis seriebs axalmoTxrobas amatebs: `mzakvrobis msoflio istoria: usircxvilo matyuaratom kastro”. moTxrobis gmiri amjerad TiCborn klementia. amavenomerSia `melnis sarke”.1933 wlis 2 dekemberi. qveyndeba `qandakebebis oTaxi”, romelicTiTqosda Targmnili unda iyos XIII saukunis arabulenovani teqstidan,Tumca, miTiTebuli araa, vis ekuTvnis Targmani.1933 wlis 9 dekemberi. `kritika” aqveynebs moTxrobas, romelSiciaponiis saimperatoro karia warmodgenli, saTauriT: `mzakvrobismsoflio istoria: ceremoniaTa windauxedavi ostati kotsuke-no-suke”.1934 wlis 20 ianvari. `kritika”äaqveynebs borxesis morig istoriassaxelwodebiT `winaswarmetyvelis saxe”, romelic eWvgareSea, `mzakvrobis50


msoflio istoriis” nawili unda iyos, Tumca, es saTaurSi miTiTebuliaraa.1934 wlis 23 ivnisi. Jurnali amjerad aqveynebs or moTxrobas:`Teologi” (mogvianebiT dasaTaurda rogorc `Teologi saiqioSi”) da`orni, romelTac esizmraT” (mogvianebiT dasaTaurda rogorc `ambaviorTa, romlTac sizmari ixiles”).1935 wels gamomcemloba `Tori” ( Tor) xsenebul 12 moTxrobasTanerTad aqveynebs Billy the Kid-is prototipis istorias, saxeliT `gulgrilimkvleli bil harigani”. es iyo pirveli SemTxveva, rodesac erTianaddaibeWda `mzakvrobis msoflio istoria”, romelsac nel-nela kidevramdenime moTxroba daemata: `kaci vardisferi Sesaxvevidan” da `ecetera”.aRsaniSnavia, rom pirveli gamocemisas arcerTi moTxrobis avtoradborxesi ar yofila miTiTebuli. miTiTebuli aqvs mxolod wyaroebi:`aTas erTi Rame”, bertonis The Lake Regions of Equatorial Africa, svedenborgisenciklopediuri namuSevrebi, don xuan manuelis “infanti”. yovelSemTxvevaSi, borxess surs, rom am istoriebis saTave swored miTiTebulwyaroebSi veZeboT. ramdenad sworia avtoris mier SemoTavazebuliversiebi da sad gadis zRvari gamogonilsa da realur gmirebs Soris,amas mogvianebiT ganvixilavT (XVI da XVII Tavebi).1946 wels yovelTviurma gamocemam Los Anales de Buenos-Aires dabeWda`mzakvrobis msoflio istoria”, maRali xarisxis masalis gamoyenebiT.borxesi mxolod redaqtoria, misi, rogorc avtoris saxeli mesamegamocemamde ar figurirebs. “Los Anales de Buenos-Aires” mkiTxvels momdevnoTveebis ganmavlobaSi (marti, aprili, oqtomberi) sTavazobs moTxrobebs`mecnierebaSi sizustis Sesaxeb” (Del rigor en la ciencia), vinme suares mirandassaxeliT, `muhamedis oreuls” (Un Doble de Mahoma), romlis avtoradacsaxeldeba b. deivis linCi ( B.Davis Lynch), saxeli, romelic borxesisa daadolfo bioi kasaresis erToblivi fsevdonimia, aseve `keTilSobilmters”, vinme h. geringis moTxrobidan `SeniSvnebi heimskringlas” ( Anhangzur Heimskingla); (Di Giovanni, 2003:197)51


1954 wlis bolos, gamomcemloba “Emece” aqveynebs axal dagazrdil gamocemas moTxrobaTa seriisa `mzakvrobis msoflio istoria”,romelic mikuTvnebulia xorxe luis borxess da romelsac axlavsavtriseuli winasityvaoba da Jurnal “Los anales de Buenos-Aires”-Sigamoqveynebuli sami moTxroba. swored 1954 wels acxadebs borxesipirvelad, rom `wigni sxva araferia, Tu ara garegan xatebaTaerToblioba, ris gamoc is friad sasiamovno sakiTxavi unda iyos”.(Borges, 2004:10)kidev erTi sakiTxi, romelic yuradRebas imsaxurebs, arisxsenebuli moTxrobebis pirvelwyaros Zieba. borxesi TiTeuli moTxrobisdasasruls uTiTebs garkveul nawarmoebs, mis avtors da gamocemisweliwads, Tumca zogjer am masalis namdviloba eWvs iwvevs.pirveli moTxrobis `sastiki gamaTavisuflebeli lasarus moreli”wyarod avtori asaxelebs mark tvenis nawarmoebs `cxovreba misisipize”(1876), romelic aRwers avtoriseul mogonebebs im periodidan, rodesacigi gemis kapitani iyo da misisipis mdinareSi dacuravda. esaa mogzauriswigni, roemlic iwyeba 1542 wels espaneli konskistadoris da mogzaurisFernando de sotos mier misisipis aRmoCeniT da grZeldeba avtoriseulianegdotebiTa da moTxrobebiT. wignis meore nawilSi avtori aRwers didqalaqebs, rkinigzas da Tanamedrove arqiteqturas. 1883 wels wignixelaxla gamoca erTdroulad aSS-sa da did britaneTSi.meore moTxrobis, `usircxvilo matyuara tom kastro”pirvelwyaros avtoris mixedviT, unda warmoadgendes britanikisenciklopediis 11-e gamocema (Cambridge, 1911).mesame ambavi: `Cingis qvrivi, mekobre” avtorma filip gosesnawarmoebidan `mekobreobis istoria” aiRo. aRsaniSnavia, rom amSemTxvevaSi borxesis am personaJis prototipi realurad arsebulipirovneba, saxelad Cing Sia (igive madam Cingi, Si kai, Cing i sau, qseng i),romelic CineTis mekobre qalad iqca saxeli gaiTqva, rogorc Si Sianggum.cnobilia, rom sanam Cing-Si gemis kapitanze daqorwindeboda, TavsmeZavobiT irCenda. wyvili saTaveSi edga vietnamelTa ajanyebas. qmrisgardacvalebamde col-qmris floti ukve iTvlida 400 gemsa da 70 00052


mezRvaurs. cxovrebis bolos qvrivs ukve 2000 gemi hyavda, swored amitommiiCneven mas mekobreobis istoriaSi erT-erT yvelaze warmatebuladamianad. qmris sikvdilis Semdeg Cing Sis naSvilebi biWi Seuyvarda damasze daqorwinda. Cing Sim kanonTa kodeqsi SeimuSava maszedaqvemdebarebuli adamianebisaTvis, riTac maT srul morCilebassTxovda. Tu sofeli mekobreebs regularulad daexmareboda,danaSaulad iTvleboda am soflis macxovreblebis gaZarcva. danaSauliiyo sazogado nadavlis moparva, datyvevebuli qalebis gaupatiureba,Tundac am SemTxvevaSi iniciatori qali yofiliyo. Cing Sis uamravimekobre mteri hyavda. maT Soris o-pe tae, romelmac erT-erT brZolaSiukan daaxevina Cingis qvrivis flots, Semdeg qvrivis SurisZiebiTdaSinebuli mTavrobas warudga da patieba iTxova. sabolood, Cing SimaciTxova patieba sakuTari Tavisa da qmrisaTvis da sicocxlis bolomdecxovrobda fufunebaSi, rogorc <strong>saxelmwifo</strong> moxele. Tavad qali 1844wels gardaicvala, maSin is adgilobriv banqos saxlsa Tu bordelsganagebda. borxesi am istoriis pirvelwyarod filip goses uTiTebs(Borges, 2004:133)moTxrobis `danaSaulebriv saqmeTa ostati monk isTmani” fabulaborxesma herbers esburis (1889-1963), amerikeli Jurnalistisa da mwerlis,`niu-iorkis bandebis” (1928) avtorisagan aiRo. es ukanaskneli realobazedafuZnebul kriminalur istoriebs werda. `niu-iorkis bandebis”motivebze 2002 wels reJisorma martin skorsezem filmi gadaiRo,romelic originaluri scenarisTvis oskarzec ki iyo wardgenili.rac Seexeba moTxrobas `gulgrili mkvleli bil harigani”, isdaefuZna frederik vatsonis 1931 wlis “A Century of Gunmen”da valternoubl bernsis 1925 wlis “The saga of Billy the Kid”, romelzedac Semdgomfilmic gadaiRes.sainteresoa, rom moTxroba, `ceremoniaTa windauxedavi ostatikotsuke-no suke” avtorma daafuZna britaneli mwerlis, botanikosis,koleqcionerisa da diplomatis algernon friman mitfordis (1837 -1916)`Zveli iaponiis Tqmelebebs”. (Borges, 2004:134) mitfordi diplomatadmoRvaweobda sankt-peterburgSi, pekinSi da bolos iaponiaSic moxvda,sadac ernest satosTan TanaavtorobiT dawera `Zveli iaponiis53


Tqmelebebi”, romelSic Sedioda moTxroba `47 ronini” 1 . `Zveli iaponiisTqmulebebi” mokle moTxrobebis anTologiaa, romelic avtorma 1871 welsdawera. fabula borxess aRebuli unda hqondes moTxrobidan The Forty-Seven Ronins (Mitford, 1871:7-34)rac Seexeba moTxrobas `niRbiani mRebavi haqimi mervidan”, avtori aquTiTebs ser persi saiksis `sparseTis istorias” (1915). persi saiksi (1867 -1945) cnobili ingliseli diplomati, generali da literatori iyo.werda istoriul, geografiul da avtobiografiul naSromebs.dResdReobiT es ortomiani wigni erT-erTi yvelaze mniSvnelovani daseriozuli naSromia dargSi, romelic aRwers sparseTis istoriasaleqsandre didis sparseTSi laSqrobidan (Zv.w. 334) XX saukunemde.borxesi or moTxrobas `Teologi saiqioSi” da `muhamedis oreuli”,romelic religiuri Tematikisaa, ukavSirebs Svedi filosofosis,gamomgoneblisa da Teosofis Eemanuel svedenborgis (1688 -1772) saxels.pirveli moTxrobis fabula TiTqos aRebulia svedenborgis neolaTinurenaze Sesrulebuli nawarmoebidan Arcana Coelestia, Tumca norman Tomas dijovani uTiTebs, rom realurad wyaro unda iyos amave mwerlis sxvanawarmoebi: Vera Chrisitiana Religio (“WeSmariti qrtistianuli religia”), (DiGiovanni, 2003:201) romelic daiwera 8 tomad 1749 wlidan 1756 wlamde. amavenawarmoebidanaa aRebuli fabula moTxrobisTvis `muhamedis oreuli”.moTxroba `qandakebebis oTaxi” riCard frensis bertonis Targmanis`aTas erTi Ramis” 272-e Ramis istoriaa.`gandgomili grZneulis” fabula aRebulia don xuan manuelis 1282-1349) (espaneTis mefis ferdinand III -is SviliSvili, alfonso X-isdiswuli da kastiliis erT-erTi gamoCenili didgvarovani, meomari,poltikosi, mwerali) nawarmoebidan `grafi lukanori da patronio” (1335).wigni dayofilia oTx nawilad da Sedgeba patara novelebisgan. maTiumetesoba originaluri Sinaarsisaa, Tumca sakmao raodenobiT vxvdebiTarabul da espanur xalxur gadmocemebze agebul novelebs.`melnis sarkisTvis” borxesi ambobs, rom daesesxa cnobilinglisel aRmomCens, mwerals, orientalists, mofarikaves, diplomats,1 ronini - samurai ostatis gareSe. dRes niSnavs students, romelic meored abarebsumaRles saswavlebelSi wina wels warumatebeli cdis gamo54


poetsa da mTargmnels frensis bertons (1821 -1890) (Borges, 2004:134)bertonma aRmosavleT afrikaSi imogzaura, aRmoaCina tba tanganika daSTabeWdilebebi wignad gamosca. misi nawarmoebi “The Lake Regions Of Africa”,romelic pirvelad 1860 wels gamoica, ori tomisagan Sedgeba daaramarto tbebis, aramed zogadad afrikis kontinentis Sesaxeb uyrissxvadasxva informacias Tavs. swored am nawarmoebs miawers borxesi ammoTxrobisTvis pirvelwyaros, Tumca, di jovani eWvqveS ayenebs ammosazrebas da amtkicebs, rom aq borxesi ubralod tyuis, moTxrobaaRebulia sruliad sxva nawarmoebidan, kerZod eduard uiliam leinis(Edward William Lane) wignidan `Tanamedrove egviptelebis manerebi daCveulebani” (Di Giovanni, 2003:202)rogorc vxedavT, borxesi ar Ralatobs tradicias. uTiTebs mravalavtors, sxvadasxva istoriebs, gansxvavebuli kulturis warmomadgenlebsda erTi xelis mosmiT qmnis nawarmoebs, romelSic mkiTxvels sTavazobsuamrav Tavsatexs, maSinac ki, rodesac gulubryvilod `gvimxels”, Turomeli mwerali an nawarmoebia `mzakvrobis msoflio istoriis”moTxrobebis `realuri” avtori. dawvrilebiT am sakiTxs mogvianebiTSevexebiT.55


Tavi Venobrivi strategia, moTxrobebis ZiriTadi qarga,oqsimoroni moTxrobebSiborxesi mkiTxvelis gansakuTrebul yuradRebas Txrobisoriginaluri maneriT ipyrobs. mTxrobeli (naratori) SesaZloamoTxrobis (ambis) dasasruls Tavad CaerTos istoriis msvlelobaSi anTavidanve Riad mogvevlinos, rogorc amas avtori akeTebs moTxrobaSi`kaci vardisferi Sesaxvevidan”. aRsaniSnavia, rom Tanamedrove fiqciurnawarmoebebSi mTxrobelis rolis gansazRvra mxolod pirveli an mesamepiris kategoriebiT zRudavs am Janrs da ar iZleva srul suraTsnawarmoebis aRsaqmelad. mniSvnelovania mTxrobelis (el narrador) distancia,romelsac avtori misTvis irCevs, dramatizebis xarisxi, personaJebisxasiaTi da Tavad mkiTxvelis tipi.miuxedavad imisa, rom borxesi nawarmoebis dasawyisSi acxadebs, rommTeli es naSromi sxva araferia Tu ara sityvaTa TamaSi, (Borges, 2004:10-11) borxesi swored am nawarmoebiT iwyebs naratoris iseTi tipis Seqmnas,romelsac mravaljer gamoiyenebs momavalSi. TiTqmis yvela ammoTxrobaSi, naratori aris ucxo, aradramatiuli da metismetad uemocioimisaTvis, rom ambavi moyolil iyos pirvel pirSi (Tu ar CavTvliTistoriebs saiqioSi myof Teologze da kacze vardisferi Sesaxvevidan).erT-erT moTxrobaSi ü`usircxvilo matyuara tom kastro” avtori tomzelaparaks ase iwyebs: “Ese nombre le doy…” ( vuwodeb mas am saxels); (Borges,2004:31). aq naratori gulaxdilia, damalvas ar cdilobs da cota ariyos abnevs mkiTxvels, tom kastros Tanamedroved gveCveneba im fonze,rodesac yvelam icis, rom avtoris mier am istoriebis dasasrulspirvelwyaro yovelTvis miTiTebulia.moTxrobebis dasasruls mTxrobeli zogjer ikargeba da anonimia,romelic aranair miniSnebas ar akeTebs imaze, rom Tavad Seeswroyvelafers, risi moyolac gadawyvita (`gulgrili mkvleli bilharigani”); (Borges, 2004:61)56


Tuki nawarmoebSi moTxrobaTa umravlesoba mesame pirSia dawerili,borxesi pirvel pirSi hyveba Semdeg moTxrobebs: `niRbiani mRebavi haqimimervidan” ( El tintorero enmascarado Hakim de Merv), “kaci vardisferi kafedan”(Hombre de la esquina rosada) da `Teologi saiqioSi” (Un teólogo en la muerte). metidamajereblobisTvis avtori moTxrobebs met emociurobas sZens iseTifrazebiT, rogorebicaa `Tu ar vcdebi, al-muqanas Sesaxeb uZvelesiwyaroebi iuwyebian, rom...” (Si no me equivoco, las fuentes originales de infomaciónacerca de Al Moqanna…); (Borges, 2004:79) an `malaparakeT aw gansvenebulfransisko realze. me mas vicnobdi..” (A mí, tan luego, hablarme de Fransico Real. yolo conocí...) (Borges, 2004:91) an `angelozebma miambes, rom…” ( Los ángeles mecomunicaron que..); (Borges, 2004:107).imis miuxedavad, rom yvela am moTxrobas safuZvlad met-naklebadcnobili istoriuli faqtebi udevs, mTxrobeli yovelTvis cdilobsdaabnios mkiTxveli, Seacbunos igi da aurios gza-kvali.borxess sCvevia istoriis dasawyisSi mravlismetyveli `me”-sgamoyeneba, romelic nel-nela qreba da istoriis siRrmeSi imaleba.avtori iyenebs realobis irealurTan Serwymis xerxs. igonebs raRacTariRebs, saxelebs, adgilebs, wyaroebs, rodesac realuri moqmedebisdro da adgili ganaTlebuli da cnobismoyvare mkiTxvelisTvis SesaZloacnobili iyos. mTxrobelis (narato ris) aseTi bundovaneba `mzakvrobismsoflio istoriis” enobrivi strategiis Semavali komponentia.sagulisxmoa borxesis miswrafeba oqsimoronisaken, rac avtorisTvisstilisturi, semantikuri da semologiuri TvalsazrisiT, gamarTulikomunikaciis saSualebaa mkiTxvelTan. istoriebSi, romlebic gviyvebianyaCaRebze, mkvlelebze Tu mekobreebze oqsimoronis komponentimniSvnelovania.am moTxrobebSi Temis paradoqsaluroba da ironia Tamamad examebaurTierTsawinaaRmdegos, oqsimorons (Serra, 2004:657). oqsimoroni ramdenimefaqtors emyareba: pirveli agebulia siuJetze, sadac xdeba sxvisisaxelis, vinaobis miTviseba (rogorc amas tom kastrosa da niRbianimRebavis SemTxvevaSi vawydebiT), meore SemTxvevaSi saqme gvaqvs pirovnebisan identobis winaaRmdegobasTan, rogorc es xdeba Cingis qvrivis, monkisTmanis, bil hariganisa da kotsuke-no-sukes SemTxevvaSi. Cingis qvrivi57


mamaci qalia, romelsac Tavisi samarTlis kodeqsi aqvs, bil hariganiuaryofs im kondicias, romelSic is civsisxliani mkvlelia, samxedromoRvaweobis periodSi monk isTmani kategoriulad ewinaaRmdegebaadamianis datyvevebas da Tamamad ibrZvis megobarTa mxardamxar brZolisvelze. am adamianebis aRsawerad borxesi iyenebs ra iseT paradoqsalurSepirispirebas, rogoricaa `sazareli keTilismoqmedni” (terribles bienechores);(Borges, 2004:24).moTxrobebis saerTo qarga aucileblad gulisxmobs tyuils.magaliTad, sastiki gamaTavisuflebeli lasarus moreli, tom kastro dahaqimi mervidan TavianT miznebs sxvisi saxelis miTvisebiT aRweven.pirvel SemTxvevaSi lasarusi irgebs axal rols, monebs `aTavisuflebs”,Tvalze cremlmommdgari kiTxulobs `wminda werilebs”, tom kastroaxalgazrda TiCbornad asaRebs Tavs da gulmoklul dedas Tavxeduradecxadeba, haqims ki uflis mociqulad moaqvs Tavi.aRsaniSnavia, rom pirovnebis/identobis uzurpacias sasurveliSedegi mxolod pirvel jerze moaqvs, protagonistTan (romelicparadoqsalurad antagonisticaa), modis sanatreli dideba, romelsacaucileblad mosdevs marcxi, sayovelTao uaryofa, gaZeveba da Sesabamisisasjeli.pirvelive moTxrobaSi `sastiki gamaTavisuflebeli lasarusmoreli” ( El atroz redentor Lazarus Morell) borxesi iSveliebs iseTsityvaTSexamebebs, rogorebicaa `danaSaulebrivi da SesaniSnavi arsebobasastiki ganmanTavisufleblis, lasarus morelisa” ( la culpable y magníficaexistencia del atroz redentor Lazarus Morell), (Borges, 2004:18) `Seudarebeli naZirala”(incomparable canalla), (Borges, 2004:18) `pativsacemi nagavi” (basura venerable);(Borges, 2004:18) borxesi xSirad iSveliebs ironiul dasasruls,magaliTad, lasarus moreli sulac ar xdeba SurisZiebis msxverpli,ubralod kvdeba filtvebis anTebiT.rac Seexeba nawarmoebis agebulebas, Tu “mzakvrobis msoflioistoriaSi” movlenaTa ganviTarebas mivcemT sqematur xasiaTs, miviRebTaseTi saxis sqemas:58


mizanSewonili iqneboda gvexsenebina rusi mecnieris,literaturaTmcodneobis erT-erTi mimarTulebis _ formalizmiswarmomadgenlis, vladimer propis Teoria, romlis mixedviT, sxvadasxvanawarmoebebs aqvT saerTo ucvleli elementebi. igi moTxrobisaTvissaxasiaTo ocdaaTze met Strixs gvTavazobs. zogierTi elementi CvenTvissainteresoa borxesis nawarmoebebTan mimarTebaSi. CamovTvaloT ramdenimemaTgani:1.akrZalva, rac intrigis sawyiss warmoadgens2.sicruis saSulebiT piradi keTildReobis gaumjobesebis survili3.borotmoqmedeba, kanonis darRveva miznebis misaRwevad4.mTavari gmiris mSobliuri adgilebidan wasvla5.bedis uecari saCuqari6.Zieba, romelsac mTavari gmiri mihyavs mogzaurobamde7.samkvdro-sasicocxlo brZola8.devna. mTavr gmirs sazogadoeba devnis an aviwrovebs9.rTuli amocana. mTavari gmiri sakuTari Tavis an sxvisTvis irCevsrTulad Sesasrulebel amocanas59


10. rTuli misiis aRsruleba11. aRiareba. personaJs wilad aRiareba da sayovelTao dideba xvdeba12. mTavari gmiris transformacia. personaJi sruliad gardaiqmnebafizikurad an moralurad13. sazogadoebis mier mTavari gmiris Seviwroveba14. TvalTmaqcoba. mTavari gmiri xSirad sxva adamianis saxelsa dacxovrebas irgebs15. dasja. gmiri isjeba Cadenili qmedebebis gamoyvela zemoTqmuli Strixi ufro mkafio xdeba aRsaqmelad, rodesackonkretulad vexebiT „mzakvrobis msoflio istorias“.aucilebelia aRiniSnos, rom SesaZlebelia paraleli gaivlospikareskuli romanisTvis damaxasiaTebel normebsa da borxesiseulmoTxrobebs Soris. SeiZleba iTqvas, rom es wminda espanuri movlenaliteraturaSi borxesma garkveulwilad Tavis moTxrobebSi asaxa.pikareskuli Janri, Tavis droze, asaxavda moralur, socialur dareligiur damokidebulebas or socialur fenas: glexebsa daTavadaznaurobas Soris.am mimdinareobisTvis damaxasiaTebeli niSnebia:1. mTavari gmiri aris pikaro ( pícaro) anu eSmaki, cbieri adamiani. is,rogorc wesi, dabal socialur fenas miekuTvneba da misi mSoblebicgaunaTlebel, xSirad qurdbacaca adamianebi arian. pikaros mTavariiaraRi misi cbierebaa, tyuili meTodi ki ara, Cvevaa. lasariliotormeseli, lasarus moreli, tom kastro, bil harigani, haqimi, Tu Cingisqvrivi _ erTmaneTisgan Znelad gasarCevia. yvela gaiZveraa, miuxedavadimisa, rom maT TavianTi, erTi SexedviT uryevi, principebi aqvT,romlebic cxovrebis stils Seesabamebian.2. pikareskuli nawarmoebi, rogorc wesi, moTxrobilia pirvel pirSi,TiTqos ambis mTxrobeli Tavad mTavari gmiria. am princips borxesi armisdevs, magram misTvis ucxo araa kidev erTi wminda pikareskuli stili:ambis moyola gmiris geneologiaze saubriT, rasac borxesi TiTqmisyvela zemoaRniSnul moTxrobaSi mimarTavs.60


3. mTavari gmiri socialuri mdgomareobis gaumjobesebis mudmivcdaSia. Tumca amaod. misi yoveli mcdeloba kraxiT sruldeba magaliTad,tom kastrosa da boglis mcdeloba maTze maRla mdgom sazogadoebasgauTanabrdnen, uSedegoa. maTi dasasruli moralur-fizikuri dacemaa.analogiuria haqimis SemTxvevac. is erTi ubralo mRebavia, romlisambiciebi religiasac ki swvdeba. haqimis mcdeloba, moipovos saxeli dadideba, daimonos aTasobiT adamiani da marTos isini, fuWia. radganacmisi Tavdapirveli warmateba droebiTi aRmoCndeba. dros misTvisgardauvali kraxi moaqvs.4. pikaro ( pícaro) moxetialea, romelic erT adgilze ver Cerdeba,mudmivad gaugebrobebSia gaxveuli da mosalodnel dasjas gaurbis.borxesis personaJebic moxetiale ubadrukebi arian, aTasobiT milsgadian da dabadebis adgils TiTqmis arasodes ubrundebian.semiologiuri TvalsazrisiT, moTxrobebi trialeben sami mudmivifazis irgvliv. esenia:1) survili (Jini)M mTavar gmirs swyuria saxeli, dideba, fuli, Zalaufleba, sxvazeaRmateba, rasac yovelTvis aRwevs znedacemuli saqcieliTa damzakvruli xerxebiT. am surviliT xelmZRvaneloben lasarus moreli,tom kastro, mekobre qvrivi Cingi, danaSaulebriv saqmeTa ostati monkisTmani, gulgrili mkvleli bil harigani, niRbiani mRebavi. am fazasmosdevs meore:2) dakmayofileba (droebiTi kmayofileba)mTavari gmirebi axerxeben bilwi zraxvebis dakmayofilebas, oRondaucileblad usamarTlo gziT. moTxrobebis daskvniT etaps warmodgensmomdevno faza:3) saboloo kraxi da samarTliani sasjeli61


mTavari gmiri ganicdis kraxs, iRebs Rirseul sasjels (sikvdilisan fsiqiuri aSlilobis saxiT). aq gamonaklisia Cingis qvrivi, romelmacWkuas uxmo da imperators danebebis sanacvlod Sewyaleba sTxova. esalbaT is SemTxvevaa, rodesac gamonaklisi wess adasturebs.mniSvnelovania isic, rom yvela am moTxrobaSi saqme gvaqvs ormagpolarulobasTan. iq, sadaca aris veragoba, aris sasjelic araeTikurisaqcielis gamo. sadac kanongareSe moqmedebaa, naCvenebia kanonisuzenaesobac. usamarTlobas ki aucileblad mosdevs samarTlianidasasruli.62


Tavi VImoTxrobebis fabula da maTi pirvelwyaros sakiTxiistoria, riTac borxesi xsenebul nawarmoebs iwyebs, lasarusmorelis Sesaxebaa. avtori gvacnobs XIX saukunis dasawyiss, amerikisistoriis Sav periods, monobiT vaWrobisa da eqspluataciis xanas.dilidan saRamomde muSaobiT gamofitul monaTa Soris avtorigamoarCevs Tavmomwone TeTrkanians lasarus morels. lasarusiimü`ubadruk TeTrkanianTa” (Poor Whites) ricxvs ekuTvnis, romelTacTavianTi `sufTa sisxli” eamayebaT da Savkanian monebs adamianebad arTvlian. avtori hyveba:`cxenebis moparva erT StatSi da maTi meoreSi gayidva morelisdanaSaulebriv istoriaTa mxolod mcire nawils warmoadgenda. aRniSvnisRirsia is meTodi, riTac igi xelmZRvanelobda da Rirseuli adgilihpova `mzakvrobis msoflio istoriaSi”. aTasamde axalgazrdas mokrebda,(romlebic mas erTgulebis fics udebdnen), orasi maTgani erTiandebodauzenaes sabWoSi da iZleoda gankargulebebs, danarCeni rvaasi ki ambrZanebebis ganxorcielebiT iyo dakavebuli. Tuki vinme SeficulTaganajanydeboda, mas gadascemdnen sabWos da rogorc wesi, mdinarisaboboqrebul zvirTebSi agdebdnen, fexebze saimedod mokidebuli qvebiT.am adamianebis ZiriTadi samuSao mdgomareobda imaSi, romevalebodaT samxreTis plantaciebis guldasmiT gaCxreka, romelimegasacodavebuli mona zangis povna da misi moTafvla, risTvisac amukanasknels hpirdebodnen ganTavisuflebas da misi xelaxali gayidviTmiRebuli Tanxidan procentis gadaxdas. fuli da Tavisufleba, ganaSeiZleba rame ufro momxiblavi SesTavazo monas? es ukanasknelic riskzemidioda.”(Borges, 2004:22)63


lasarusi TanamzraxvelebTan erTad mraval monas gayidis, sanam maserT-erTi `Seficuli” ar daabezRebs. masze nadiroba cxaddeba. 1835 welslasarusi vinme sailes bakis saxeliT filtvebis anTebiT xvdeba netCezissavadmyofoSi da iq kvdeba.aseTia ambavi sastiki gamaTavisuflebelis, lasarus morelisa.borxess logikurad, nabij-nabij mihyavs mkiTxveli dasasrulisaken.misTvis mniSvnelovania, axsnas ra movlenas ra udevs safuZvlad.lasarus moreli simboloa znedacemulobis, romelic iniRbeba `wmindawerilebis gulisamaCuyebeli kiTxviT” (Borges, 2004:22) ubadruki daWaobiani mindvrebi iseTive saSineli da jojoxeTuria, rogorc am miwiswiaRidan gamosuli adamianebi.lasarusisTvis araferi wminda ara arsebobs. kaci, romelic mzadaa,saaTobiT ikiTxos saRvTo werilebi aRelvebuli xmiT, Tvalisdauxamxameblad axlis tyvias adamians, romlis ukanaskneli survilimxolod locvis wakiTxvaa. mwerali TiTqos ar iyenebs metaforas,xatovan gamonaTqvamebs da ubralo eniT yveba ambebs, romelTac SeuZliabolomde SeZras mkiTxveli.sasurveli iqneboda, ramdenime sityva gveTqva lasarus morelisrealur prototipze, vinme jon miurelze. iTvleba, rom lasarus morelsrealuri prototipi hyavda, vinme jon miureli (1806 -1844), naxevradlegendaruli yaCaRi, romelic aSS-Si XIX saukuneSi cxovrobda mdinaremisisipis axlos. cxovrebis garkveuli nawili miurelma tenesispenitancialur (sasjelaRsrulebis) dawesebulebaSi gaatara (TenenesseeState Penitentiary). sapatimros qronikebis mixedviT, miureli virjiniaSidabadebula da uilianson qonTSi (Williamson County) gazrdila. mismSoblebs, hefri miurelsa da zilda endrius mis garda 7 Svili hyavdaT.Mmiureli sapatimroSi SeZenili daavadebis gamo gardacvlila,savaraudod tuberkulioziT. sikvdilis win joni uamrav danaSaulSigamotyda, garda mkvlelobisa, romelSic Tavs damnaSaved ar miiCnevda.istoriuli wyaroebis Tanaxmad, miureli xSirad iparavda cxenebs 1 ,ris gamoc mravaljer dauWeriaT. misTvis monaTa gataceba da sxva1 Kirk, Lowell “John A.Murrell: an early Tennessee “Terrorist”. The Tellico Times(www.tellicotimes.com/Murrell.html)64


atonebisTvis miyidva Cveulebrivi ram iyo. risTvisac mas 10 wliTaRukveTes Tavisufleba da sapatimroSi gaamweses. 1 aRsaniSnavia, romsaamayo reputacia miurelis or Zmasac hqonda, romlebic cnobiliqurdebi iyvnen. cixidan gamosuli miureli 9 TveSi gardaicvala. misigvami sikvdilis Semdeg amoTxares da moipares. aRsaniSnavia, rom tenesis<strong>saxelmwifo</strong> muzeumSi dResac inaxeba miurelis erT-erTi TiTi.1835 wels axalgazrda mwerali virjil stiuarti (Virgil Stewart) wersistorias miurelis cxovrebis Sesaxeb, romelic qveyndeba saTauriT `jonmiurelis aRsareba”, vinme avgustus q. valtonis (Augustus Q.Walton)saxeliT.stiuarti Tavis istoriebSi hyveba, rom miureli cnobili iyorogorc xmeleTis mekobre, romelic saqmis sisruleSi mosayvanadmisisipis iyenebda. 2 misi daqvemdebarebis qveS iyo 300-dan 1000-mde banditi.misi dajgufebis wevrebi sakuTar Tavs `mistiuri klanis” wevrebadasaRebdnen.miurelis pirovnebam farTo asaxva hpova literaturasa dakinematografiaSi. swored `miurelis ganZs” eZebdnen mark tvenis gmirebitom soieri da heklberi fini. zustad mark tvens esexxa borxesizemoxsenebul nawarmoebSi lasarus morelis ambis mosayolad. gvaritveniseuli versiaa, saxeli lasarusi (Lazarus) ki avtorma Tavad SearCia.SeiZleba vivaraudoT, rom borxesma es saxeli bibliuri lazaresmsgavsad SearCia (mas xom Zalian uyvars bibliuri paralele bi), rogorcsimbolo meore sicocxlisa, romelsac lasarusi `gaTavisuflebul”monebs uvlens.miureli erT-erTi moqmedi gmiria 1958 wlis amerikul satelevizioserialSi `jim bouvis Tavgadasavlebi” (The adventures of Jim Bowie, sezoni II,20-e seria). aseve amerikeli mwerlis jon rais (John Wray) nawarmoebSiCanaan’s Tongue (2005).1 The Tennessee Encyclopedia of History and Culture: John Andrews Murrell 1806-1844(http://tennesseeencyclopedia.net/imagegallery.php?EntryID=M133)2 Stewart Virgil A. The History of Virgil A.Stewart: and his adventure in capturing and exposing the great “westernland pirate” and his gang Harper and Brothers, 1936.65


moTxrobaTa seriaSi momdevno siuJetis gmiri tom kastroa. erTxelukve aRvniSneT, rom am moTxrobisTvis fabula borxess aRebuli undahqondes Enciclopedia Britannica-s meTerTmete gamocemidan, rogorc amas TavaduTiTebs moTxrobis bolos. Tumca, daniel balderstoni (Daniel Balderston)Tvlis, rom ufro savaraudoa, moTxrobis wyaro iyos vinme tomassekombis, londonis <strong>universiteti</strong>s istoriis profesoris mier britanikisenciklopediisaTvis dawerili statia, romelic exeboda TiCbornebissaqmes. (Bell-Villanda, 2004:553-554)ambavi mogviTxrobs vinme artur ortonis Sesaxeb, romelic daibadavapingSi da gaizarda inglisSi. mZime bavSvoba ortons aiZulebs gaiqcesvalparaisoSi, sadac is saxels icvlis da tom kastros irqmevs.avstraliaSi, sidneiSi gaicnobs Savkanian msaxurs ebenezer bogels,romelsac daumegobrdeba. erT dResac, isini adgilobriv gazeTSiwaawydebian statias, romelSic Jurnalisti hyveba atlantikis okeaneSigem `sirinozis” CaZirvis Sesaxeb. gazeTi amtkicebs, rom katastrofasgadaurCa vinme rojer Carlz TiCborni, romelsac gazeTebis meSveobiTeZebs dedamisi, pativsacemi qalbatoni ledi TiCborni. bogels TavSibrwyinvale idea daebadeba. is SesTavazebs kastros Tavi axlagzardaTiCbornad gaasaRos, imisda miuxedavad, rom am ukanasknels araferi aqvssaerTo maRali wris sazogadoebasTan. kastro werils swers lediTiCborns da atyobinebs, rom cocxali da uvnebelia. imisTvis, raTadaarwmunos misi pirovnebis namdvilobaSi, ixsnebs raRac istorias,romelic mas TiTqosda bavSvobaSi gadaxda Tavs. marTalia, es istoriaaravis axsovs, ledi TiCborni `amoicnobs” Svils tom kastroSi da massaxlSi miiRebs. roca ledi TiCborni gardaicvleba, misi mdidarinaTesavebi memkvidreobisTvis samkvdro-sasicocxlo brZolas gaaCaReben.yvelas axla moagondeba, rom axalgamomcxvari TiCborni sul ar gavsrojers. sasamarTlo ortons (tom kastros) 14 wliT iZulebiT samuSaosmiusjis. ganaCenis gamocxadebamde ubeduri SemTxvevis Sedegad kvdebabogeli, rac kastros metad daazaralebs. cixidan gamosuli ortoni kisigiJis zRvarzea, xan amtkicebs, rom udanaSauloa, xanac aRiarebs mas.1898 wels kvdeba.66


aRsaniSnavia, rom am ambavs safuZvlad daedo XIX saukuneSiinglisSi momxdari sakmaod gaxmaurebuli, realurad arsebulikriminaluri saqme, romlis centrSi idga vinme artur ortoni, igive tomkastro. 1866 wlidan 1894 wlamde mTeli inglisi gafacicebiT adevnebdaTvalyurs am process. erT-erTi TaRliTi, gvarad kastro 1854 welsdakargul lord jeims TiCbornis erTaderT kanonier Svilad asaRebdaTavs. sasamarTlo dava 1874 wlamde gagrZelda, ganaCenis gamotanismomentSi, sasamarTlo xarjebi ukve ramdenime milion girvanqa sterlingsaRwevda. sabolood, kastros 14 wliani katorRa miesaja. (torvaldi,1978:32) wyaroebis mixedviT, rojer Carlz TiCborni 1829 wlis 5 ianvarsparizSi dabadebula (Morse, 1874:10) (borxesi moTxrobaSi uTiTebs 1824wlis 7 ivliss). mamamisi jeims frensis TiCborni yofila. rojeriparizSi gazrdila, radganac dedamisi henrieta felisite ingliss didadar wyalobda. 1853 wels TiCbornebis axlo naTesavi edvard douTigardaicvala, romelmac jeimss mTeli Tavisi qoneba dautova.1854 wlis 20 aprils (borxesi swored 1854 wels uTiTebs) rojerTiCborni rio-de-Janeirodan gem `Bello”-Ti niu-iorkisken gaemgzavra (Morse,1874:14) gamgzavrebidan ramdenime dReSi gavrcelda informacia, rom gemmakatastrofa ganicada. 1855 wels rojeri gardacvlilad gamocxadda. 1862wels gardaicvala jeims TiCborni, romlis mTeli qonebac rojerisumcrosi Zmis, ser alfred jozef dauTi TiCbornis sakuTrebaSiaRmoCnda. 1866 wels alfredis sikvidilis Semdeg qoneba mis Svils, henrialfred jozef dauTi TiCborns ergo.am movlenebis paralelurad, ledi TiCborni verafriT eguebodaufrosi Svilis gardacvalebas da mas sxvadasxva saSualebebiT yvelganeZebda. 1865 wlis noemberSi qalbatonma TiCbornma werili miiRoavstralieli iuristis, vinme uiliam gibsisgan, romelic ambobda, romicnobda adamians, romelic aRweriT Zalian hgavda rojer TiCborns.gibsis mtkicebiT, es adamiani yasbad muSaobda qalaq vaga-vagaSi.tom kastros, igive artur ortons saerTo arferi hqonda rojerTiCbornTan, am ukanasknelisgan gansxvavebiT, iyo qera, msuqani daaraferi gaegeboda frangulisa. ledi TiCborma mainc gaugzavna mas fuliCamosasvlelad. marTalia, ortoni Tavidan yoymanobda, vinme endriu67


oglma, ser edvard douTis yofilma msaxurma moaxerxa misi darwmuneba.rodesac 1866 wels kastro ledi TiCborns parizSi eaxla, amukanasknelma masSi Svili `amoicno”. kastro `dedamisis” wyalobiTsakmaod doliduri Semosavlis patroni gaxda.ledi TiCbornisgan gansxvavebiT, kastros gamoCena ar gaxarebiaTTiCbiornebis uaxloes naTesavebs. maT gaarkvies kastros namdvilivinaoba da 1868 wels ledi TiCbornis gardacvalebis SemdegsasamarTlos mimarTes.pirveli sasamarTlo procesi 1871 wlis 11 maiss gaimarTa.sasamarTlos sxdomebze 100-mde adamiani gamoCnda, romlebicamtkicebdnen, rom braldebuli swored rojer TiCborni gaxldaT.mxolod misi Zma amtkicebda sapirispiros. 1872 wels saqme daixura,rodesac ortonis advikatma aRiara, rom sviringi, romelic wesiT tanzeunda hqonoda rojer TiCborns, mis klients ar gaaCnda. saboloodortoni damnaSaved cnes da 14 weli iZulebiTi muSaoba miusajes. sulsasamarTlos mimdinareobisas am saqmeze daixarja 200 000 funtisterlingi (rac dRevandeli mdgomareobiT utoldeba 12 mln aSSdolars).ortoni cixidan 10 wlis Semdeg gaTavisuflda, maSin, rocainteresi mis mimarT ukve ganelebuli iyo. 1898 wlis 2 aprils ukiduressiRaribeSi gardaicvala. 1913 wels daapatimres ortonis qaliSviliteresa, romelic TiCbornebis ojaxis wevrebs werilebs ugzavnida daarwmunebda, rom mis maTi ojaxis wevri iyo.aRsaniSnavia, rom am ambavma wina istoriis msgavsad, dididaintereseba gamowvia momavalSi. mwerlebi, musikosebi Tukinematografebi xSirad mimarTavdnen am istorias. borxesma sakmaodskurpulozurad gamoiyena am istoriis detalebi. erTaderTi, racararealuri da mogonilia, es bogelis zmanebebia. msaxurs yvelgansikvdili elandeba da etlebs xedavs, romlebic mas mosdeven.simboluria, rom swored etli gadauvlis bogels, moTxrobisdasasruls, maSin rodesac mimdinareobs kastros sasamarTlo procesi daam ukanasknels haeriviT sWirdeba bogelis gamWriaxoba.68


sagulisxmoa, isic, rom borxesiseuli naZirlebis umravlesobaaristokratuli ojaxebidan araa. maT aqvT dauZleveli Jini, Suri iZionmTel samyaroze. tom kastroc ubeduria, lasarusis msgavsad. oRond maTSoris gansxvaveba isaa, rom lasarusi gamoirCeva iSviaTi gamWriaxobiT,tom kastro ki mxolod marionetia bogelis xelSi, bogeli ki mSvidi daTvinieri finia. rogorc ki zangi kvdeba, kastro, rogorc Sekowiwebulipirovneba, qreba. amis dasturia misi sajaro gamosvlebi cixisdangaTavisuflebis Semdeg. kastros goneba areuli aqvs, ar gaaCniapirovnuli `me” da ver garkveula sakuTar TavSi.misticizmi am ambavSi ufro metad igrZnoba, vidre sastikiganmaTavisuflebelis istoriaSi. bogelis bavSvobis droindeli zmanebanida SiSi SesaZlo sikvdilis winaSe, mistiur speqtrs SegviZliamivakuTvnoT. aseTive mistiuria bogelis saubrebi ufalTan. etlebisikvdilis simboloa, sikvdilis, romelic erTxel mas aucilebladwamoeweva.bogli, tomi da lasarusi sazizRari, ugulo adamianebi arian.pirveli ori sasowarkveTili qalis imedebze agebs mTel Taviswarmatebas, lasarusi ki damonebuli, waqceuli adamianebis imedebiTvaWrobs. am imedebs yidulobs, isev hyidis da sabolood misisipis mRvriewylebSi uCens adgils.sanam momdevno moTxrobas ganvixilavdeT, gavixsenoT, rom qali,rogorc aseTi, borxesTan umciresobaSia. `Cingis qvrivis” ambavi istoriaamekobre qalze, romelsac surs gauTanabrdes mamakacebs ZalauflebasaTu sisastikeSi, magram qali borxesTan, mainc meorexarisxovani rCeba amqaotur samyaroSi.moqmedeba moTxrobaSi XVIII saukunis miwuruls xdeba. avtoriTxrobas 1797 wliT iwyebs. gviambobs mekobreebze, romlebmackonsorciumi daarses da admiralad vinme Cingi daasaxeles. es iyoadamiani, romelsac sakmao gamocdileba da saxeli hqonda. Cingi iseusulgulod da mondomebiT Zarcvavda napirebs, rom dazaralebulmamosaxleobam daxmareba imperators sTxova. mosaxleobas daevala TavidaenebebinaT meTevzeobisaTvis da maTTvis ucxo saqmianobisaTvis -69


agraruli samuSaoebisaTvis moekidaT xeli, ramac meti ziani miayenaimperias, radganac seriozulad Seaferxa vaWrobis ganviTareba. maSinmTavrobam didi xnis fiqris Semdeg, xalxs isev mouwoda meTevzeobisTvismieyoT xeli. Cingi ki dainiSna saimperatoro sajinibos meTaurad, magrammexomaldeebma Seityves misi dawinaurebis Sesaxeb da Cingi mowamles. amisSemdeg borxesi moTxrobis mTavr gmirs, Cingis qvrivs warmogvidgens. esaaqali, romelmac garSemo mekobreebi Semoikriba da daupirispirda orivemoRalate mxares: saimperatoro karsac da mexomeldeebsac.Cingis qvrivis TareSi cameti weliwadi grZeldeboda. misi armadaSedgeboda eqvsi flotiliisgan. reglamenti, romelic piradad Cingisqvrivis mier dawesda, mkacri iyo, ar eqvemdebareboda Sesworebebs, hqondalakonuri da zusti stili. reglaments ar gaaCnda aranairi ritorikulisilamaze.1809 wels imperatorma gamosca brZaneba, riTac is axalgazrdaadmirals, kvo-langs avalebda, gaelaSqra mekobreTa winaaRmdeg dayofiliyo Seubralebeli, Tumca samarTliani. Cingis qvrivi centralurxelisuflebas daupirispirda. aisidan daisamde aTasamde xomaldiebrZoda erTmaneTs. sabolood, Cingis qvrivma gaimarjva. xmebi mekobreTasisastikesa da dapyrobil teritoriebze mivida kia-kingis, cis Svilisyuramdec. man gazarda jariskacebis, iaraRis, sakvebis, asrtologebisa dawinaswarmetyvelebis raodenoba. amjerad meTaurad dainiSna ting-kveio.Cingis qvrivi gulmodgined emzadeboda brZolisaTvis, radganac icoda,gamarjvebas iolad ver miaRwevda. Tumca, Cingis qvrivma brZola aRarineba da Sewyaleba iTxova, rasac miaRwia kidec da mTeli TavisixangrZlivi cxovreba opiumiT vaWrobas Sealia. im dRidan moyolebuli,aziis wylebSi simSvidem daisadgura. miwaTmoqmedebma basri xmlebisgayidva daiwyes, SeiZines xarebi da xvna_Tesvas Seudgnen.rogorc vxedavT, borxesi nel-nela afarToebs fantastiuri samyarosarealebs.es is SemTxvevaa, roca avtori SedarebiT lmobieria personaJisadmi.marTalia, Cingis qvrivic sastiki da Seubralebeli adamiania, samagierod,garkveuli Rirsebebic aqvs. magaliTad, SemuSavebuli aqvs Tavisi`eTikuri” reglamenti, romelic iTvaliswinebs mekobreebs Soris70


nadavlis samarTlianad gadanawilebas. Cingis qvrivis ambavi erT-erTi isgamonaklisia moTxrobaTa am seriaSi, romelic ar mTavrdeba mTavarigmiris sikvdiliT, Cadenili danaSaulebebis gamo igi ar isjeba, piriqiT,sicocxlis bolomde uzrunvelad cxovrobs.am moTxrobis gmirsac hyavs realuri prototipi: vinme Cing-Si,romelic 1775-1844 wlebSi cxovrobda (Murray, 1987:65), igive Jeng-io-sao. esiyo korsari qali, romelic 1800 gems da 70 000-ze met mekobresgankargavda. is erT-erTi im mcire mekobreTagani iyo, romelmacZalauflebis miuxedavad, SeZlo uari eTqva cxovrebis mekobrul weszeda Tavi gaenebebina danaSaulebrivi saqmianobisaTvis. Cing-Sis cxovrebisadreuli wlebidan cnobilia, rom muSaobda patara bordelSi (Hong Lee,2003:387) Tumca, mogvianebiT mekobreebma Seipyres. 1801 wels colad gayvaCing-is, romelic sakmaod cnobili mekobreebis Svili iyo. ramdenimeweliwadSi Cingma mniSvnelovan warmatebebs miaRwia, Tumca, 1807 welsCingi gardaicvla, marTvis sadaveebi ki misi colis xelSi gadavida.marTalia, Cingis qvrivma mniSvnelovan warmatebebs miaRwia am `sferoSi”,magram 1810 wels isargebla CineTis mTavrobis SeTavazebiT damekobreobas Tavi gaaneba. maleve colad gayva naSvileb biWs Cu-po-casda gaxsna banqos saxli. 1844 wels 69 wlis asakSi gardaicvala ( Koerth,2007:28).moTxroba, romelic avtorma qvrivis istoriis Semdeg gamoaqveyna,monk isTmanis Sesaxebaa. Tu aqamde borxesi gvTavazobda misisipisnapirebze gaSenebul plantaciebs, TviTmarqvia devnilebs, aziis wylebSimoTareSe mrisxane qalbatons, momdevno ambavs kriminaluri kinos elferidakravs da gviambobs mzakvari monk isTmanis istorias.am moTxrobaSi borxesi gvacnobs `sxva amerikas”. ara iseTs,rogorsac is icnobs da misTvis ufro axlobelia, aramed binZuri sulismosiarule gvamebis niu-iorkul cxovrebas. Tuki wina moTxrobebSigaielvebdnen neitraluri adamianebi, romlebic arc Zarcvavdnen, arcklavdnen da ubralod TavisTvis cxovrobdnen (rojer TiCborni dadedamisi, mebrZoli king-kveio), aq yvela tyuis, Cxubobs, isvris, klavs daZalauflebisaTvis ibrZvis. borxesis mzakvrul ambavTa seriaSi monk71


isTmens Tavis adgili uWiravs. gvixatavs Tanamedrove megapolisiqalaqebis Savbnel quCebs, romelic gaJRenTilia SegrZnebiT, mosposyovelive adamianuri am samyaroSi.monk isTmenis bavSvobis wlebze avtori arafers ambobs. Cven mas,rogorc aqtiur pirs, vecnobiT 19 wlidan, roca monki zoomaRazias xsnis.avtori aq mouxmobs cotaoden sarkazmsa da ironias. es uRirsi naZirala,romlisTvisac araferi wminda ar arsebobs amqveynad fulisa daZalauflebis garda, cxovelebTan saTuT arsebad iqceva. mas uyvars(SeZlebisdagvarad) Tavisi katebi da mtredebi. mxolod maTTvis emetebasiTbo. samagierod, misTvis am cxovelebze naklebad faseuli daRirseulia adamianTa modgma. dauTvlelia raodenoba im msxverplTa,romlebic isTmens saiqios gaustumrebia, samagierod, zustad icis,ramdeni kata Tu mtredi hyavs maRaziaSi.esaa istoria niu-iorkel TavzexelaRebulTa bandebze. monk isTmani,igive uiliam delani, igive jozef mervini an jozef morisi, 1200 kacianibandis meTauria. Tumca avtori ambobs, rom misi namdvili saxeli eduardostermani unda iyos, romelic droTa ganmavlobaSi ise transformirda,rom monk isTmenad gardaiqmna.`es Tanmimdevruli xrikebi (iseTive rTuli, rogorc niRbebisTamaSebi, sadac ar ici, vin vinaa) mis namdvil saxels malavda – TukigavbedavT vTqvaT, rom aseTi ram am samyaroSi arsebobs. saqme isaa, romTavis droze, uiliamsburgis, bruklinis, samoqalaqo mdgomareobisamsaxvel reestrSi es adamiani eduard ostermanis saxeliT iyoSeyvanili, gvarma amerikanizirebuli forma SeiZina da isTmenadmogvevlina. ucnauria, rom es mrisxane borotmoqmedi ebraeli gaxldaT”.“Esas fintas graduales (penosas como un juego de caretas que no se sabe bien cuál escuál) omiten su nombre verdadero —si es que nos atrevemos a pensar que hay tal cosa en elmundo. Lo cierto es que en el Registro Civil de Williamsburg, Brooklyn, el nombre es EdwardOstermann, americanizado en Eastman después. Cosa extraña, ese malevo tormentoso erahebreo”(Borges, 2004:54)72


1899 wlisaTvis isTmani Tavis saqmeSi ukve sakmaod gawafulia, fulsiRebs meZavebisa Tu qurd-bacacebisagan, honoraric ki aqvs dawesebuli`kargi samsaxurisTvis”. SigadaSig Tavad xelmZRvanelobs operacias,forma rom ar dakargos. isTmani teritoriebs ver iyofs sxva bandismeTaurTan, vinme pol kelisTan. erTxelac, mas kelis bandis wevrebidaWrian da quCaSi miagdeben, magram monki moaxerxebs saavadmyofomdemisvlas da ramdenime kvira sikvdilTan Widilis Semdeg gadarCeba.Setakeba gardauvalia.1903 wlis agvistoSi, rivingtonSi bandebs Soris Setakeba moxda.rivingtonSi momxdari Setakeba daafrTxobs adgilobriv politikosebs.orive bandis meTaurs zavis dasadebad ixmoben. isTmenma kelisgangansxvavebiT, sastiki uari ganacxada dazavebaze. iZulebuli gaxdnencixiT damuqrebodnen mas. sabolood, mxareebi wminda amerikulgadawyvetilebamde mividnen: gamarjvebuli unda gamoevlina krivSimopovebul warmatebas. keli profesionali moCxubari gaxldaT, Tumcaarc monki iyo masze naklebi. matCi Sedga mitovebul SenobaSi, romelsac14-mde adamiani daeswro. grZeldeboda ori saaTi, Tumca, gamarjvebuliver gamovlinda. erTi kviris Tavze isTmani kvlav daesxa Tavs kelisbandas. monk isTmeni daapatimres. sasamarTlom mas 10 wliT TavisuflebisaRkveTa miusaja.roca monki sing-singis cixidan gamovida, misi 1200 kaciani banda ukvedaSliliyo. maTi xelaxla mokreba monkma ver SeZlo da 1917 wlis 9seqtembers samxedro polkSi Caewera.avtori mkiTxvels arafers uyveba monkis samxedro karieris Sesaxeb.mxolod imas gvamcnobs, rom monki mrisxaned ewinaaRmdegeba tyveTaayvanas da erTxel saavadmyofodanac ki gaiqca, raTa sangrebSidabrunebuliyo.borxesi monkis sikvdils `gamoucnobs, magram logikurs” uwodebs(Borges, 2004:60). 1920 wlis 25 dekembers niu-iorkis erT-erT centralurquCaze monk isTmenis gvami aRmoaCines. iTmeni mokluli iyocecxlsasroli iaraRiT miyenebuli WrilobiT.73


`sikvdilis armcodne bednieri da ubralo kata ki gvams uCveuloduvlida irgvliv”perplejidad”“Desconocedor feliz de la muerte, un gato de lo más ordinario lo rondaba con cierta(Borges, 2004:60).avtorma gadawyvita, rom monk isTmanis Wirisufali upatrono kataunda iyos. damtirebeli mas ara hyavs (ise rogorc borxesis sxva uamravpersonaJs) da arcaa gasakviri, avtors xom mTeli am istoriebiT imisTqma unda, rom es gulcivi mkvlelebi iseTive ubadruki da martoxelaarsebebi arian, rogorc aravin sxva am samyaroSi.niSandoblivia, rom am moTxrobis kiTxvisas aucilebladgvaxsendeba borxesiseuli meTodika, warmoaCinos adamianebis anmovlenebis urTierTsawinaaRmdego buneba (rac ase damaxasiaT ebeliafiqciisaTvis). sasaciloa, magram isTmeni, romelic aseTi sazareliapirovnulad, adamianebisadmi gulisxmierebas omSi iCens, ar emxrobaadamianTa datyvevebas da Tamamad ibrZvis megobarTa mxardamxar brZolisvelze. raRac doziT, isTmeni, iseve, rogorc yvela sxva personaJi amnawarmoebSi, sabraloa. borxesi am moTxrobaSi Zalian iolad axerxebsmiaRwios mTavar sawadels: mkiTxvels gauCinos gancda, rom antagonistiraRac uCveulo xerxebiT, amavdroulad protagonistia, romelsaccxovreba xdis iseTs, rogoric aris.sainteresoa moTxrobis pirvelwyaros sakiTxic. marTalia, borxesimoTxrobis bolos uTiTebs, rom fabulas daesesxa Hherbert esburis 1928wels gamocemuli wignidan `niu-iorkis bandebi” ( Borges, 2004:133),miuxedavad imisa, rom borxesma marTlac am mweralsa da nawarmoebsmimarTa moTxrobis werisas, swored man SesZina ambavs meti sicocxle dasixalase.momdevno istoriis gmiri bil harigania. am moTxrobaSi borxesigvacnobs velur dasavleTs, kovboebisa da vesternebis amerikas. bilharigani niu-iorkSi dabadebuli naxevrad irlandieli quCis biWia,74


omelic zangebs Soris gaizarda. jer kidev ymawilobisas, 21 wlisbilis kiserze 21 mkvleloba iricxeba. avtori Tavidan mkiTxvels `WuprisstadiaSi” myof bils acnobs, mkvlels, romelsac guli veluridasavleTisken miuwevs da kovboebze dadgmul arcerT speqtakls artovebs. 1872 wels bili satusaRodan gaurkveveli mimarTulebiT garbis.amis Semdeg, istorias (romelic filmis msgavsad, uwyvet kadrebadmiedineba), ise gadavyavarT ucnob tavernaSi, gadakarguls yovlis SemZleudabnos wiaRSi, rogorc gaSlil zRvaSi. moqmedebis dro 1873 wlisRamea, moqmedebis adgili lano estakado (axali meqsika).`miwa gluvia, zeca ki savsea uzarmazari RrublebiT. cxenebisfonze moCans tavernis karebi. SigniT daRlili, yovlisSemZle biWebiaduRebul sasmels svamen da xmamaRla trabaxoben arwivisa da gvelisgamosaxulebiani vercxlis monetebiT. ugonod mTvrali adamiani simRerasRiRinebs. viRac ki iseT enaze laparakobs, rom uxvad ismis aso `s”,albaT, espanuri unda iyos.bil harigani - sacxovrebelis wiTuri virTxa, daxlTan mdgomebsSorisaa. mas ukve mouswria ramdenime Wiqis gadakvra, kidev surs, magramyoymanobs, SeukveTos kidev Tu ara. albaT, erTi sentavoc ki aRar ugdiajibeSi. aqauri xalxi mas brwyinvale da iRbliani eCveneba, maT xomveluri cxenebi hyavT!uceb samariseburi siCume isadgurebs, romelsac mxolod loTisRiRini arRvevs. Semodis yovlisSemZle biWebs Soris yvelazeZlevamosili meqsikeli, romelsac saxe xnier indiels miugavs. Tavsuzarmazari sombrero umSvenebs, gverds ki pistoletebi. damtvreuliinglisuriT yvela gringos mSvidobian saRamos usurvebs, anu yvela imnabiWvars, axla tavernaSi rom zis da svams. bili kiTxulobs, vinaa eskaci, yurSi CurCuliT Caesmis, rom es degoa, ufro sworad diego anbelisario viliagrani Cixuaxuadan. im wamsve ismis gasrolis xma. biliSublSi ajens axalmosuls tyvias. jer viliagranis Wiqa vardeba,Semdgom misi sxeuli ecema Zirs. meore tyvia arcaa saWiro.75


micvalebulisaTvis Seuxedavad bili ambobs: `nuTu marTla? me ki bilharigani var niu-iorkidan”.SegiZliaT warmoidginoT apoTeozi. bils magrad uWeren xelze,aqeben, viskiT umaspinZldebnian da gahyvirian vaSas. viRac ambobs, rombilis iaraRze warweraa gasakeTebeli am faqtis aRsaniSnad. rogorcCans, ambavi amiT ar Tavdeba, daRlili bili cxedarTan axlos iSlissabans da mzis amosvlamde sajarod, yvelas Tvalwin sZinavs“.(Borges, 2004:64-66)bilTan sanatreli saxeli da dideba modis, ise swrafad, rom veraswrebs mis gaazrebas. am iRbliani gasroliT mkvleli bili kvdeba dabil harigani ibadeba. bilis TareSi 1880 wlis 25 ivlisamde grZeldeba.zafxulis erT Takara dilas komisari gareti fort sanmeris quCazemimaval bils tyvias daaxlis. bili miwaze farTxalebs da igineba.mxolod mas Semdeg, rac mze kargad amoiwvereba, xalxi bilis gvamsuaxlovdeba da mkvdris iaraRs iRebs. bili gaparses, gamopranWes dadasaSineblad da samasxaraod saukeTeso maRaziis vitrinaSi gamodes. missanaxavad Soridanac modiodnen. mesame dRes cxedari daamuSaves. meoTxedRes ki misi gvami didi sixaruliT damarxes.borxesi tradicias arc aq Ralatobs da gmirs gvixatavssicocxlis pirvelive dReebidan mis ukanasknel amosunTqvamde. is isevemuxanaTurad kvdeba, rogorc erT dros Tavad gausworda meqsikels. biliraRac TvalsazrisiT bavSvia, romelsac mozardiviT itacebs ambebiSoreul dasavleTze, oRond misi es bavSvuroba sasxletis gaCxakunebamdeTavdeba.aRsaniSnavia, rom bil harigans, iseve rogorc borxesis sxvapersonaJebs, realuri protopi hyavs, vinme uiliam h. boni (1859-1881)(William H.Bonny), igive Billy the Kid, an henri makkartni (Henry Mc.Cartey) XIXsaukunis amerikeli banditi, romelic saSualo simaRlis, gamxdariadamiani iyo. dedamisi Raribi irlandieli qali yofila, romelicuiliamis bavSvobaSive meored gaTxovila. (Wallis, 2007:54). Tavidan sxvisojaxSi damxmared muSaobda. gamWriaxma uiliamma bevri nacnobi SeiZina.76


erTxans yvelis qarxanaSic imuSava. 1881 wels gaimarTa sasamarTlo,romelzec uiliams brali daedo Serif breiodis mkvlelobaSi, risgamoc amave wlis 13 aprils CamoxrCoba miusajes. 28 aprils uiliamilinkolnis cixidan gaiqca. ganaCenis sisruleSi moyvanamde (13 maisi),uiliami mokles.sagulisxmoa, rom uiliam bonis istoriiT momavalSi bevriistorikosi dainteresda. sul Billy the Kid-is Sesaxeb aTamde wignidaiwera, mniSvnelovan Sromebs Soris aRsaniSnavia volter noublbernsis (Walter Noble Burns) 1925 wlis The Saga of Billy the Kid, romelsacborxesi uTiTebs kidec moTxrobis bolos, aseve robert aTlis (RobertUtley) 1989 wels gamoqveynebuli wigni: Billy the Kid, A Short and Violent Life;sxvadasxva dros masze gadaiRes 25 filmi, naxsenebia mraval simReraSic,maT Soris iseTi cnobili Semsruleblebis kompoziciebSi, rogorebicaabob dilani da bon jovi, daidga aTobiT speqtakli, ZiriTadad amerikaSi.am istoriis kiTxvisas gvaxsendeba, rom borxesi bioi kasaresTanerTad kinoscenarebis avtoric iyo. borxesi inarCunebs publikaciurstils, romelic naSromis dasawyisSi moxseniebulia.radganac borxesisTvis bunebrivia, mkiTxvels SesTavazosmravaferovani garemo, momdevno ambavs Zalian msubuqad, iaponiaSigadavyavarT. `mzakvrobis msoflio istorias” ar aklia yalTabandiadamianebi, Tumca, moTxrobaSi „ceremoniaTa windauxedavi ostatikotsuke-no-suke” - (El Incivil Maestro De Ceremonias Kotsuke-No-Suke) borxesigarkveul balanss icavs sikeTesa da borotebas Soris. meomrebsa daymawvils satsumadan disonansi SeaqvT cbieri personaJebis galereaSi.moTxrobis centrSia ceremoniaTa ostati kotsuke-no-suke,romelsac akos koSkis mflobeli qiraobs stumris saTanadoddasaxvedrad. ostati Tamamad da Tavxedurad iZleva gankargulebebs daTavs nebas aZlevs, iuzrdelos. koSkis mepatrone didxans cdilobdamoeTmina ostatis uxeSi saqcieli, magram, erT dRes, ise moxda, romostats fexze Tasma gaexsna da maspinZels mosTxova Seekra igi.maspinZelma uxmod Seasrula Txovna, maSin ceremoniaTa Tavxedma ostatmamas SeniSvna misca da usayvedura, rom mxolod metismetad mouxerxebel77


kacs SeeZlo aseTi kvanZis gakeTeba. maspinZelma xeli xmals ikra, ostatigadarCa, magram loyaze sisxlis alisferi kvali cxovrebis bolomdedaRad daaCnda.ramdenime dRis Semdeg samxedro tribunalma ganaCeni gamoutanakoSkis mepatrones da TviTmkvleloba mosTxova. koSkis mTavar ezoSiaRimarTa scena, romelic daifara wiTeli naWriT. gansasjelma welszeviT gaixada da ori ritualuri kveTiT muceli gamoifatra. mokvda ise,rogorc samurais Sehferis. SeWaRaravebulma meomarma, misma mrCevelmakuranoskem akuratulad mokveTa mas Tavi.daRupul takumi-no-kamis koSki daSales. misi meomrebi mimoifantnen,ojaxi gaRaribda da valebSi Cavarda, misi saxeli wyevlas mieca. imsaRamos, roca man Tavi moikla, misma orcmocdaSvidma meomarma SeimuSavamoqmedebis gegma, romelic srulad mxolod erTi wlis mereganxorcielda.amasobaSi kira kotsuke-no-sukem YTavisi saxli gaamagra. yvelganhyavda mosyiduli adamianebi da jaSuSebi, romlebic gansakuTrebiTmrCevel kuranoskes meTvalyureobdnen. es ukanaskneli ki kiotoSigadasaxlda. sajarod dadioda gasarTob saxlebSi, TamaSobda dameZavebTan erToboda. erTxel tavernidanac ki gamoagdes. mrCeveli amiTar dakmayofilda, coli da umcrosi Svili saxlidan gaagdo da qaliiyida TavisTvis. daimedebulma kotsuke-no-sukem dacva gaanaxevra.1703 wlis erT susxian Rames mitovebul baRSi 47 meomari erTadSeikriba. kira kotsuke-no-sukes sasaxles erTbaSad Seutia oradgayofilma jgufma. mrCeveli sasaxleSi mTavari Sesasvlelidan Sevida,mas mihyva Tavisi Teqvsmetiode wlis ufrosi Svili, romelic im RamesvedaiRupa. meomrebma sasaxle SturmiT aiRes. kira-kotsuke-no-sukefanjarasTan damaluliyo. meomrebma mis winaSe daiCoqes, uTxres visimsaxurebi iyvnen da sTxoves, Rirseulad daesrulebina sicocxle. ise,rogorc es namdvil samurais Sehferis. Tumca, bolos meomrebs misTvisTavis mokveTa mouxdaT. SurisZiebis aRsrulebis Semdeg meomrebi immonasterSi gaemarTnen, sadac maTi batoni iyo dakrZaluli. uzenaesmasasamarTlom iseTi ganaCeni gamoitana, rogorsac elodnen: maT ergoT78


pativi, sicocxle daesrulebinaT TviTmkvlelobiT da batonis gverdiTsamudamo gansasvenebeli epovaT.avtori moTxrobis dasasruls isev warmogvidgens ymawvils,romelmac Tavis droze miwaze migdebuli mrCeveli kuranoske galanZRa.`midis mrCevel oiSi kuranosukes ZeglTan da xmamaRla ambobs: megnaxe Sen, meomaro, kiotoSi, karis zRurblze da ver vifiqre, rom gulSiSurisgebis faruli zraxva gedo Seni batonis gamo. me Sen uRirsimeomari megone da SegafurTxe. movedi, raTa gavsworde SenTan! - Tqva Tuara es, ymawvilma xarakiri gaikeTa”“Se prosterna ante el monumento de Oishi Kuranosuké, el consejero, y dice en voz alta: Yo tevi tirado en la puerta de un lupanar de Kioto y no pensé que estabas meditando la venganza detu señor, y te creí un soldado sin fe y te escupí en la cara. He venido a ofrecerte satisfacción.Dijo esto y cometió harakiri.”(Borges, 2004:76)sagulisxmoa, rom mitfordi Tavis nawarmoebSi `Zveli iaponiisTqmulebebi”, dawvrilebiT aRwers istorias kotsuke-no-sukes Sesaxeb.marTalia, mitfordi kotsuke-no-sukes TiTqmis iseve axasiaTebs, rogorcborxesi, mainc SeiniSneba mciredi gansxvavebebi am or personaJs Soris.orive avtori moTxrobas XVIII saukunis dasawyisiT aTariRebs.mitfordis mixedviT, akos cixe-simagris mepatrones asano takumi no kamihqvia. kotsuke-no-suke am moTxrobaSic ampartavani da gaiZveraceremoniaTa ostatia, romlis mokvlasac gadawyveten asano takumiserTguli mrCevlebi. Tumca, sanam es moxdeba, erT-erTi maTgani gadawyvetspatrons sisxlisRvra aaridos da SuaRame saCuqriT estumreba kotsukeno-sukes,ris gamoc, moqrTamuli ostati Tavidan kargad epyroba asanotakumis, magram rogorc ki Seatyobs, rom aravin gegmavs misTvissaCuqrebis kvlav mirTmevas, metad gaavdeba da SeiZulebs maspinZels. erTdResac, maspinZels ubrZanebs Seukras Tasmebi, rasac takumi usityvodSeasrulebs. kotsuke-no-suke mas borotad dascinis. takumis moTminebis79


fiala ivseba da xmals iSiSvlebs. marTalia, ceremoniaTa ostatigaqcevas moaxerxebs, naiarevi samudamod rCeba mas.asani takumis maSinaTve Seipyroben. moewyoba sasamarTlo, romelzecerTsulovnad gadawydeba, rom braldebulma sxva adamianzeTavdasxmisTvis sicocxle xarakiriT unda daasrulos.takumis sikvdilis gamo SuriZiebas gadawyveten gardacvliliserTguli msaxurebi. vinaidan ostats uamravi adamiani icavs, meomrebigadawyveten daiSalnon da xalxSi gaiTqvifon. maTi meTauri, oiSikuranosuke kiotoSi gaemgzavreba, sadac friad saeWvo reputaciasmoixveWs da loTobas mihyofs xels.rogorc borxesTan, aseve mitfordTanac mniSvnelovania satsumelikacis epizodi, romelSic es ukanaskneli quCaSi RoriviT migdebulkuranosukes uSveri sityvebiT lanZRavs da uRirs samurais uwodebs.momxdars Seityobs kotsuke-no-suke, romelic daaskvnis, rom aRar Rirssamuraebis SerisZiebaze fiqri. (Mitford, 1871:14-15).mitfordTan Cans kuranosukes colic, romelsac rogorc Tavadambobs, Tavidan marTla sjeroda, rom qmris loToba mtris mosatyuebelierTgvari xriki iyo, magram radaganac kuranoskem ase Rrmad Setopa, masukve uWirs qmris dajereba. kuranoske cols eubneba, rom surs masgaSordes. col-Svilis mudaras, ar daangrios amdeni wlis ojaxi, arSeismens. kranosukes coli ori SviliT mSoblebTan brundeba. mamasTanmxolod ufrosi Svili, oiSi Cikara rCeba.rodesac kotsuke-no-suke momxdars Seityobs, sabolooddarwmundeba, rom SeuZlia imedianad iyos da dacvas moiSorebs. sworedamis Semdeg ikribebian erTguli samuraebi, raTa amdeni wlis Semdeg,fici aRasrulon. samuraebi winaswar afrTxileben ostatis mezoblebs,rom gegmaven patronis saxelis dabrunebas da ar Caerion maT saqmeSi.radganac cbieri kotsuke-no-suke yvelas sZuls, arc aravin indomebs misdaxmarebas. samuraebi SturmiT aiReben ostatis cixe-simagres damarTalia, es ukanaskneli daimaleba, kuranoske mas mainc agnebs (jerkidev Tbili loginis meSveobiT, rogorc es borxesTanaa).samuraebi kotsuke-no-sukes sTxoven Rirseulad daasrulossicocxle da xarakiri gaikeTos, rasac ostati ar Tanxmdeba.80


ganrisxebuli kuranosuke imave xmliT kveTs ostats Tavs, riTac Tavisdroze Tavi batonma moikla.xmebi ormocdaSvidi samurais Sesaxeb mTel qveyanas moedeba.mitfordTan Cans sendais princi, romlis maspinZlobaze Tavazian uarsamboben samuraebi, radganac kotsuke-no-sukes mokveTili Tavi miaqvTpatronis saflavTan. maTi sicocxlis dasasrulic Rirseulia, samuraebsergoT pativi, xarakiriT daesrulebinaT sicocxle.es moTxrobac iseve mTavrdeba, rogorc borxesTan: kaci satsumadanTavs iklavs kuranosukes saflavTan.amis Semdeg mitfordi saubrobs im wyaroebze, romlebSicmoTxrobilia 47 samurais ambavi.moTxrobis gmiris, kotsuke-no sukes prototipi unda iyos vinmekira ioSinaka (1641 -1703), romelic ufrosi Svili iyo vinme kiraiuSifuiusi. mama adre gardacvlia, deda ki gavleniani ojaxidan hyolia.1701 wels, rogorc protokoluri saqmeebis mcodne, iqirava SeZlebulmaasano naganorim, romelic kira ioSinakas Tavxedobas ganurisxebia da amukanasknelis mokvla ucdia. marTalia, ioSinaka xelidan dauZvranaganoris, magram ver gadaurCa misi erTguli samureebis SurisZiebas 1702wels. iaponiaSi dResac dgas qvis saSualo zomis fila im adgilas,sadac gadmocemiT akos koSki idga, iq sadac naganorim kiras mokvlascada.rogorc vxedavT, borxesi am SemTxvevaSi zedmiwevniT zustad iRebsmitfordiseul siuJets da mas argebs lakonur, mistikaSezavebul stils.rac Seexeba gmirebis xasiaTs, simboloebs da niSnebs am moTxrobaSi, masdawvrilebiT mogvianebiT SevexebiT.momdevno ambavs islamuri samyaros labirinTebSi gadavyavarT.moTxrobis mTavar gmirs haqims, istoriuli prototipi hyavs: laparakiavinme muqan haSim ibn haqimze (dabadebis TariRi ucnobia. savaraudod,gardaicvala 799 wels). ajanyebis meTauri Sua aziaSi 70-80 ian wlebSi,VIII saukuneSi. muqani (romelic borxesTan al-muqanad iwodeba), arabuladniSnavs `saburveliT dafaruls”. es iyo im adgilobriv glexTa da wvrilmiwaTmoqmedTa gaerTianeba, romelTac islami formalurad miiRes da81


gailaSqres arabuli saxalifos winaaRmdeg. es moZraoba religiurixasiaTisa iyo, dafuZnebuli mazdaqizmze. 1 muqani ki Tavs mociqulsuwodebda. sabolood, muqanma tyveobis SiSiT sicocxle TviTmkvlelobiTdaasrula da sawamlavi dalia. muqanis seqtam mxolod XII saukunemdeiarseba da Semdeg arseboba Sewyvita.borxesis garda, am ambavma daainteresa irlandiuri romantizmiserT-erTi warmomadgeneli Tomas muri, romelmac, am istoriiTSTagonebulma, 1817 wels dawera poema „lala ruqi“ (Lalla Rookh) .nawarmoebi Sedgeba oTxi Tavisagan da gviambobs mefis asul lala ruqzeda poet faramorsis siyvarulze. swored am oTxi simReridan erT-erTia`xorasneli winaswarmetyveli saburveliT“ (The Veiled Prophet of Khorassan).moTxroba iwyeba haqimis dabadebisa da adreuli wlebis gacnobiT.moTxrobis Tanaxmad, al-haqimi daibada TurqistanSi hijriT 120 da qr.Sobidan 736 wels. misi mSobliuri qalaqi mervi iyo. biZamisma mRebavisxeloba Seaswavla. hijriT 146 wels haqimi gaqra mSobliuri qalaqidan.mis saxlSi ki mxolod ganadgurebuli samRebro WurWeli, Sirazulisamfexi da brinjaos sarke daxvdaT. 158 wels haqimi udabnosmacxovreblebs or adamianTan erTad gamoecxada da auwya, romwinaswarmetyveli iyo. Tavidan, xalxma ar daujera haqims, magrammoulodnelad, ise moxda, rom viRacam damwyvdeuli leopardi gamouSva.xalxi SiSisagan aqeT_iqiT mimoifanta. roca dabrundnen, naxes, rommxeci dabrmavebuliyo. maSin adamianebma haqimis mociquloba iwames. esiyo provincia, romelsac marTlmorwmune beladi axali dakargulihyavda, amitom haqimma, rogorc winaswarmetyvelma Tavisi adgili ioladhpova. man xaris niRabi Secvala TeTri saburveliT, romelic mTlianadZvirfasi qvebiT iyo mooWvili. 161 wels qalaqma niSapurma farTod gauRokarebi haqims mervidan, 162 wlis damdegs igive qalaq astarabadSi moxda.haqims ar ekareboda arc isari, arc sxva ram iaraRi. ise Canda, TiTqossafrTxeebs Segnebulad eZebda.1 mazdaqizmi - religiur-filosofiuri swavleba gavrcelebuli iranSi adreul SuasaukuneebSi.82


haqims Svidi Tu rva daaxloebuli piri yavda, misi haremi kiSedgeboda 114 brma qalisagan, romlebic mzad iyvnen nebismier drosmieniWebinaT siamovneba misi RvTiuri sxeulisaTvis. 163 wels haqimiSeipyres. erT-erT qals haremidan ambavi gauvrcelebia, rom haqims ceraTiTi da frCxilebi aklda xelze. xma swrafad gavrcelda morwmuneTaSoris.haqimi amaRlebul adgilas aiyvanes da niRabi Camoglijes. mociqulisTiTqosda zecaSi namyofi saxe TeTri iyo. warbebi ar hqonda, marjvenaTvalis zeda quTuTo loyebamde faravda Tvals, avadmyofobis nakvalevsmisi tuCebi moeWama; cxviri iseTi didi da miWyletili hqonda, TiTqoslomisaao.haqimis sityvebi misi ukanaskneli sityvebi ase JRerda:`codvebiT damZimebul Tqvens sulebs ar ZaluZT dainaxon Cemibrwyinvaleba.. misTvis arc ki mousmeniaT, Caqoles.“(Borges, 2004:79)mniSvnelovania simbolozmi da arabuli gavlena am moTxrobaSi,rac ase izidavs borxess. Tumca, simbolikas dawvrilebiT mogvinebiTganvixilavT.momdevno moTxroba `kaci vardisferi Sesaxvevidan” pirvelad 1927wels gamoqveynda JurnalSi `martin fiero” (Martin Fierro) saTauriT`deteqtiuri legenda” (Leyenda Policial), meore versia Cndeba 1928 welssaTauriT `mamakacebma iCxubes” (Los hombres pelearon), mesame variantiibeWdeba 1933 wels JurnalSi `kritika”. moTxrobam saboloo saxe miiRo1935 wels, rodesac gamoqveynda moTxrobaTa ciklSi `mzakvrobismsoflio istoria”.avtori aRwers buenos-airesis ubans santa-ritas. adgilobriv barSiuamravi xalxi ireva: aris erTi Rreoba, sma, cekva-TamaSi. moulodneladCndeba ucxo adamiani: maRali, SavebSi Cacmuli mamakaci, romelicacxadebs, rom misi saxelia fransisko reali da rom mas sursxelCarTul brZolaSi gamoiwvios rosendo xuaresi, metsaxelad83


`codvili”, raTa aCvenos, rogor ibrZvian namdvili mamakacebi. xuaresigamowvevas ar Tanxmdeba, ris gamoc, misi sayvareli, meZavi luxanera maslaCrad naTlavs da mihyveba fransisko reals. cota xanSi ismis yvirili,quCaSi Sekrebuli xalxi xedavs sasikvdilod daWril fransisko reals,romelsac mwared dastiris luxanera. aravin icis, vin daWra Crdiloelistumari. Cndeba eWvi, rom es Tavad luxaneram gaakeTa. gvams maleaSoreben iqaurobas da cekva-TamaSi axldeba. moTxrobis dasasruls,mTxrobeli-personaJi migviTiTebs, rom reali misi moklulia.TavisTavad, es moTxroba sxva moTxrobebisgan struqturuladgansxvavebulia. borxesi ambavs pirvel pirSi hyveba da gvixatavsauRelvebel, mSvid, magram principul adamians. xuaresi pativsacemipirovnebaa, mamaci adamiani, roemlsac arasodes dauxevia ukan. fransiskoreali ki amayi, ampartavani gadamTieli, romelic Buenos-airesis meorebolodan mxolod imitom movida, raTa saxeli moexveWa xuaresTandapirispirebiT.Tavad borxesi mogvianebiT espaneTis erovnuli radiosTvis micemulinterviuSi ambobs: `Cemi kinoscenarebis adaptirebuli versiebidanmxolod erTi gamodga kargi. cudi moTxroba: `kaci vardisferiSesaxvevidan”, rene muxikas 1 (René Mugica) amave saxelwodebis mqoneSesaniSnavi filmis safuZveli gaxda”. 2aRsaniSnavia, rom `codvils”, rogorc personaJs borxesma kvlavmouxmo mogvianebiT, rodesac 1970 wels gamoqveyna moTxroba `broudismoxseneba” (El Informe de Brodie). moTxrobis siuJetis Tanaxmad, xuaresiborxess Tavad uyveba, Tu ratom aarida realTan dapirispirebas Tavi. isambobs, rom ubralod zedmetad eCvena, Seemowmebina sakuTari gambedaobada rom SeSineboda, piriqiT, fransisiko realTan iCxubebda kidec.swored borxesis am moTxrobam STaagona rene muxika filmigadaeRo. man gadawyvita, siuJeti garkveulwilad gaemravalferovnebina.filmis siuJetis Tanaxmad, fransisko reals aqvs konkretuli mizezi ris1 rene muxika (1909 -1998)- argentineli msaxiobi da reJisori. mis erT-erT saukeTesonamuSevaria 1962 wels gadaRebuli filmi `kaci vardisferi Sesaxvevidan”, romliskinoscenari borxesma adolfo bioi kasaresTan erTad daamuSava.2 am intervius translacia 1983 wlis 27 agvistos ganxorcielda. gadacemas erqva:`kritikuli Tvali”, gaesaubra pas ramosi (Paz Ramos).84


gamoc fransisko realTan dapirispirebas eltvis, radganac swored amukanasknels abralebs misi megobris cixeSi gardacvalebas. dasasrulifilmSic iseTivea, rogoric moTxrobaSi.sagulisxmoa, rom borxesma am Temaze astor piacolasTan erTadSeqmna musikaluri kompozicia ( Suite) Tormeti sakravis gamoyenebiT,romelis audio-versia (Canaweri) dRemde SemorCenilia.2006 wels argentinis erovnulma bankma gamosca xorxe luisborxesis gardacvalebidan 20 wlisTavis aRsaniSnavad daamzada 2000erTeuli erTpesoiani moneta. Tumca, TiToeulis Rirebuleba maSin 185pesos utoldeboda (60 aSS dolari). am monetis reversze gamosaxuli iyofragmenti moTxrobidan `kaci vardisferi Sesaxvevidan”.imisaTvis, raTa gavagrZeloT moTxrobebis ganxilva, unda SevexoTiseT mniSvnelovan sakiTxs, rogoricaa borxesi da religia.85


Tavi VIIborxesi da religia,qristianuli da islamuri samyaroborxesis nawarmoebebSiborxesi moTxrobaTa serias avazakebis Sesaxeb garkveulwiladasrulebs moTxrobiT `kaci vardisferi Sesaxvevidan” da gadadis iseTmniSvnelovan da faqiz Temaze, rogoricaa rwmena da religia. saerTod,borxess uyvars iseT sakiTxebze saubari, rogorebicaa religia,filosofia, rwmenis sakiTxebi da metafizika. borxesisTvis wmindawignebis Tema metad mimzidvelia. biblia, yurani, kabala da sufizmiborxesisTvis erT-erTi yvelaze saintereso Temebia. borxesi ar yofilamorwmune kaToliki, am sityvis klasikuri gagebiT. misTvis religiasesteTiuri daniSnuleba akisria. ukvdavebisa da RmerTis sakiTxi erTerTiyvelaze mniSvnelovani RerZia, rasac borxesi efuZneba TavisnawarmoebebSi.saerTod, borxesis religiuri Sexedulebebi xSirad gamxdara misirwmenis Sesaxeb urTierTsawinaaRmdego Teoriebis warmoSobis mizezi. iserTnairad kargad icnobs qristianul, muslimur da aRmosavlurreligiebs. misTvis religia msoflmxedvelobaa da ara fanatizmi. sworedborxesis gansakuTrebulma damokidebulebam ganapiroba is faqti, romuamrav naSroms, monografiasa Tu sadoqtoro naSromebs SorismniSvnelovani adgili ukavia religiis Tematikas. 1 rogorc gonsalosalvadori uTiTebs, borxesi Tavis naSromebSi yvelaze xSirad axsenebsLlopoldo lugoness 2 (117-jer) uiliam Seqspirs (110-jer) da biblias (110-jer). (Velez, 2008:12) xSirad moixsenebs aseve bibliur personaJebs: adams,evas, kaens, abels, iudas.1am mxriv gansakuTrebiT aRsaniSnia gonsalo salvador velesis (Gonzalo Salvador Velez)naSromi `borxesi da biblia” (Borges y la Biblia); barselona, 2008 w.2 leopoldo lugonesi (1874 -1938)- argentineli mwerali, eseisti, Jurnalisti dapolitikosi86


orxesi moTxrobebSi xSirad mimarTavs sxvadasxva religiebs:kaTolicizms, protestantizms, budizms, iudaizms da a.S. nawarmoebebSixSirad vawydebiT bibliur peizaJebs, winaswarmetyvelur zmanebebs,gansawmendels, jojoxeTs, samoTxes, saiqio cxovrebas, maradisobisa dauflis Tematikas.borxesisTvis qristianuli samyaro iesos, iudas, kaenisa da abelisTematikiT Zalian mimzidvelia. magaliTad, borxesi mravaljer axsenebsnawarmoebebSi iesos. SevCerdeT mxolod ramdenime maTganze:qriste Cndeba borxesis cnobil moTxrobaSi `sami versia iudasSesaxeb” ( Tres Versiones de Judas), romelic Tavis mxriv, moTxrobTa cikl`fiqciebSi” erTiandeba. avtori gamogonili mwerlis, vinme nilsrunebergis naSromebs akritikebs. runebergi cxovrobs qalaq lundSi,sadac gamoqveynebuli aqvs Kristus och Judas (`qriste da iuda”) da misiSedevri Den hemlige Frälsaren (`idumali mxsneli”). borxesi ganixilavs amnawarmoebebs da nils runebergis meSveobiT gvimxels, rom `ara erTi,aramed yvela saqme, rac ki iuda iskariotels tradiciulad miewereba,sicrua” ( No una cosa, todas las cosas que la tradición atribuye a Judas Iscariote son falsas)(Borges, 1996:514), rom qristesTvis araferia dafaruli da iuda, rogorcmisi WeSmariti moswavle, iesos anareklia, mokvdavi, romelmac imaze metitanjva itvirTa sakuTar Tavze vidre sxvam, romelmac metidamajereblobisa da saukuno SeCvenebisaTvis Tavisi `codva” ocdaaTivercxliTa da amboriT gaamyara. moTxrobaSi borxesi ambobs, romrunebergis es versia Tavidanve uaryves RvTismosavebma da mwvalebladSeracxes. maSin runebergma Tavis Teorias gadaxeda da gancxada, romiesos, rogorc yovlisSemZles, araferSi sWirdeboda erTi adamianimravlis sulis xsnisaTvis, rom Cven araferi viciT gamyidvel iudaze.iuda runebergisTvis wminda mociquli gaxda, romelic zecad undaamaRlebuliyo. rogorc asketma, romelic uflisaTvis yvelaferze uarsambobs, iudamac uari Tqva yvelaferze: saiamovnebaze, pativze, saxelsa dasimSvideze mxolod imitom, rom winawar dagegmili codviT uflisTvisTvinieri morCileba eCvenebina. ramdenime weliwadSi, nilsma gamoqveyna Denhemlige Frälsaren, romelSic amtkicebda, rom ufali imdenad mieCviaadamianur cxovrebas, rom mTlianad adamianuri gaxda, mTeli Tavisi87


simdabliT. kacobriobis gadasarCenad ufals SeeZlo didi adamianebiaerCia, alqsandre, piTagora, riuriki, magram ara, man iuda arCia.am moTxrobaSi borxesi or ZiriTad Teorias gvTavazobs:1. SesaZloa ieso Tavad iyos (a n aris) gansxeulebuliiudaSi2. iesos iuda Tavisi miznis gansaxorcielebladsWirdeba, mis gareSe RvTiur misias aRsruleba aruweriaam moTxrobaSi kargad Cans borxesis midrekileba gaorebisa dayvelaferi orisaken, rasac mogvianebiT SevexebiT. ieso Tan aris ieso, Tanaraa. iuda aris iuda da amavdroulad, araa. aq borxesi identobissakiTxs svams da Tavdayira ayenebs mTels bibliasa da qristianulmoZRvrebas.moTxrobaSi ‘El Biathanatos’, romelic Sedis ciklSi `sxvainkviziciebi” (Otras inquisiciones), quinsis piriT borxesi kants eubneba, rom`qristem Tavi moikla” (El Cristo se suicidió);B(Borges, 1997:80)iesos figuris ukeT warmosaCenad SevexoT kidev erT borxesiseulmoTxrobas `markozis saxareba” (El Evangelio según Marcos). ambavi 1928 wliszafxulSi xdeba. mTavari personaJia samedicino fakultetis 33 wlisstudenti (qris tes msgavsad) vinme balTazar espinoza. studentiuamindobis gamo saxlSia gamomwyvdeuli da gasarTobad gadawyvets raimewigni waikiTxos. marTalia, saxlSi mxolod ramdenime wigniaxelmisawvdomi, maT Soris: `Jurnali fermerebisTvis”, `argentinulimesaqonleobis istoria” da `don segundo sombra”, 1 balTazariSemTxveviT miagnebs inglisur enaze gamocemul biblias. espinozaramdenjerme waukiTxavs biblias mezoblad mcxovrebi gutreebis ojaxs,romelTac gulis gadasayoleblad saRamoobiT epatiJeba. gutreebisojaxi mamis, misi vaJisa da qaliSvilisgan Sedgeba.1 argentineli mwerlis, rikardo guiraldesis (1886-1927) cnobili romani88


swored bibliis ganxilvisas hkiTxavs gutre balTazars, qristemTavi kacobriobis codvebis gamosayidad gawira Tu ara, razec balTazarigulubryvilod pasuxobs:- `diax, raTa Cven jojoxeTisgan davexseniT.- ra aris jojoxeTi?- jojoxeTi miwisqveS arsebuli adgilia, sadaccodvilebi cecxlSi iwvian.- qristem is adamianebic ixsna, romlebmac mas samsWvalidaaWedes?- diax - upasuxa balTazarma, romelic TeologiaSi arcise ganswavluli iyo.”(Borges, 1997:447)moTxrobis dasaruli ironiuli da dramatulia. espinozareligiaSi gawafuli araa da bibliis ukanasknel Tavebs jerovnad veruxsnis gutreebs. swored amitom, isini yvelafers piradapir igeben dagadawyveten, saiqio cxonebisaTvis balTazari jvars acvan, rasac akeTebenkidec. borxess simboluri paralelebi aqvs gavlebuli iesosa daaxalgazrda students Soris, romelic qristes msgavsad, 33 wlisaa dawverebs atarebs. balTazars jvarze paraskev dRes gaakraven, rogorciesos.marTalia, iesos Temaze da qristianul motivebze borxesi sakmaodxSirad saubrobs, gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia borxesismidrekileba islamisadmi. borxesis islamuri samyaros qvakuTxediayurani, `aTas erTi Rame”, omar xaiamis poezia, istoriebi sindbadze,sparsuli literatura da sxva. borxesi agrovebs, axarisxebs,erTmaneTTan azavebs sxvadasxva drosa da geografiul arealebs. Tamamadmouxmobs yvelafers arabuls, sparsuls, islamurs an zogadadaRmosavlurs. misTvis sainteresoa iseTi Temebi da saxelebi,rogorebicaa:- uflis martooba89


- yurani- aTas erTi Ramis zRaprebi- iskander dul qarnai (igive aleqsandre didi/makedoneli, islamurliteraturaSi)- arabuli espaneTi- omar xaiami- firdousiaRmosavluri samyarosadmi interess borxesi xSirad usvams xazs,bevrjer axsenebs `qilila da damanas”, `aTas erT Rames”, xSirad arqmevspersonaJebs sparsul da arabul saxelebs. gamonaklisi am mxriv arc`mzakvrobis msoflio istoriaa”, radganac ciklSi `ecetera”, romelicborxesma mogvianebiT daamata am nawarmoebs, moTxrobebi ZiriTadadswored Teologiur Temebzea agebuli da eyrdnoba siuJetebs `aTas erTiRamis” zRaprebidan.cikli `ecetera”, roemlic borxesma argentinel Jurnalists da mismegobars, nestor ibaras (Nestor Ibarra) miuZRvna, moicavs SemdegmoTxrobebs:Teologi saiqioSi - (Un Teólogo En La Muerte) qandakebebis oTaxi - (Cámara De Las Estatuas)ambavi orTa, romelTac sizmari ixiles - (Historia De Los Dos QueSoñaron).gandgomili grZneuli - (El Brujo Postergado)melnis sarke - (El Espejo De Tinta)muhamedis oreuli - (Un Doble De Mahoma) sizustis Sesaxeb mecnierebaSi - (Del Rigor En La Ciencia)da leqss:keTilSobili mteri - (El Enemigo Generoso)`Teologi saiqioSi” rwmenis sakiTxs exeba. moTxroba gviambobsgardacvlil Teologze, romelic ver xvdeba,rom gardaicvala da90


Zveleburad agrZelebs Teologiur saqmianobas. moTxrobaSi Cananangelozebi, demonebi, jadoqrebi da mCxibavebi. miuxedavad imisa, rommoTxroba Zalzed pataraa, (or g verdamde), avtori axerxebs Zalianmartivad upasuxos kiTxvas: ra aris rwmena da sadamde mihyavs adamianirwmenis arqonas. aq borxesi pirvelive winadadebaSi eubneba mkiTxvels,rom Tavad moismina es istoria (Los angeles me comunicaron que..) (Borges,2004:107);`angelozebma miambes, rom rodesac melanCtoni gardaicvala, imsamyaroSi mas iseTive iluzoruli saxli miuCines, rogoric aq,dedamiwaze hqonda (TiTqmis yvela axlad gardacvlil s igive emarTebamaradisobaSi gadasvlisas da swored amitom ar hgoniaT, romgardaicvalnen).am saxlSi yvela nivTi namdvilis asli iyo: ubralo sawerimagida ujrebiT Tu biblioTeka. rogorc ki melanCtonma amsacxovrebelSi gaiRviZa, maSinve Seudga literaturul saqmianobas. iseiqceoda, TiTqos sulac ar iyo gvami da ramdenime dRe werda rwmenisraobis Sesaxeb. rogorc Cvevad hqonda, sityva ar uTqvamsgulmowyalebaze. angelozebma es SeamCnies da dasakiTxad adamianebimiugzavnes. melanCtonma maT uTxra: `me davamtkice da eWvgareSea, romsuls SuZlia iolad gavides fons saTnoebis gareSe. zecaSi mosaxvedradki mxolod rwmenac sakmarisia”.msgavs sityvebs is amayad ambobda da ar icoda, rom ukve mkvdariiyo da sasufevelSi imyofeboda. rodesac angelozebma misi naTqvamiSeityves, miatoves.ramdenime kviraSi avejma gaqroba daiwyo. yvelaferi gaqra magidis,qaRaldebisa da samelnis garda. kedlebi kiriT daifara, Weri yviTelilaqiT, tansacmeli ki ar Secvlila. melanCtoni agrZelebda weras, Tumcaamjerad iseTi gulmodginebiT ar uaryofda saTnoebas. sacxovrebladmiwisqveS gadaiyvanes, sadac sxva Teologebi imyofebodnen. ramdenime dResakanSi gamomwyvdeulma gaatara da rogorc ki Tavis TeoriaSi eWvisSetana daiwyo, neba misces, dabrunebuliyo. amjerad daumuSavebelityavis tansacmeli ecva, magram Tavi dairwmuna, TiTqos winandeli91


Cacmuloba wminda wylis halucinacia iyo da kvlav daiwyo rwmenis qebada saTnoebis daknineba.erT saRamos sicive igrZno. maSin saxli moiara da aRmoaCina, romoTaxebis kedlebi sulac ar hgavda imas, rac saxlSi, dedamiwaze hqonda.erTi oTaxi savse iyo ucnobi instrumentebiT, meore isedapataravebuliyo, rom TiTqmis SeuZlebels xdida Sesvlas, mesame arSecvliliyo, magram misi fanjrebi da kari siliT iyo amovsebuli.oTaxis siRrmeSi moCandnen adamianebi, romlebic mas xotbas asxamdnen daganuwyvetliv imeorebdnen, rom arc erTi Teologi ar iyo iseTi mcodne,rogoric is. qeba-dideba esiamovna, magram radganac am adamianebidan zogssaxe ar hqonda da zogic mkvdars hgavda, isini SeiZula da eWvis TvaliTdauwyo yureba. swored maSin gadawyvita daewera qeba saTnoebisa, magramdRisiT dawerili diliT iSleboda. es ki imitom xdeboda, romstriqonebs rwmenis gareSe werda, Tavad aklda rwmena.U uamravi axlad gardacvlili adamiani stumrobda, mas ki rcxvenodarom aseT ubadruk saxlSi cxovrobda. stumrebis dasarwmuneblad, romTiTqos zecaSi iyvnen moxvedrilebi, mourigda erT-erT grZneuls,romelic mis oTaxSi cxovrobda da es ukanasknelic aTasnairi xrikiTajerebda xalxs am tyuilSi. rogorc ki stumrebi wasasvleladgaemzadebodnen, an wasvlamde cota xniT adre, oTaxSi maSinve Cndebodakiri da siRaribe.ukanaskneli cnobebi melanCtonis Sesaxeb gvamcnobs, rom isromeliRac misanma da ramdenime usaxo kacma qviSisken waiyvana da axlademonebs emsaxureba.”(Borges, 2004:107-108)avtori mkiTxvels uTiTebs, rom moTxrobis siuJeti aRebuli aqvsSvedi filosofosis, emanuel svedenborgis (Emanuel Swedenborg, 1688-1772)nawarmoebidan Arcana Coelestia, romelic svedenborgma neolaTinur enaze 8tomad gamosca 1749-1756 wlebSi. borxesi marTlac svedenborgs daeyrdnoam moTxrobis werisas, Tumca ara aRniSnul nawarmoebs, aramed monakveTsSvedi filosofosis nawarmoebidan `WeSmariti qristinuli religia” (VeraCristiana Religio /True Christian Religion), konkretulad, 797-e seqciidan (Swedenborg,92


1886:781-783). savaraudod, borxesis mizani iyo garkveulwilad daebniamkiTxveli da amavdroulad, misTvis SeeTavazebina varianti, romelicufro egzotikuri Canda.rac Seexeba svedenborgis versias, is borxesiseul variantzegacilebiT vrcelia. savaraudod, mTavari gmiris saxeli svedenborgsSemTxveviT ar aurCevia. personaJs SesaZloa, germaneli reformatoris,martin luTeris Tanamoazris, Teosof filip melanxtonis ( PhilippMelanchthon, 1497-1560) saxeli Segnebulad erqvas.`mzakvrobis msoflio istoriaSi” cikl `eceteras” CarTviT,borxesi yalTabandebis, matyuarebis da TaRliTebis istoriebs amatebspersonaJebs, romlebic ebrZvian sakuTar Tavs, eWvqveS ayeneben rwmenisada RmerTis arsebobis sakiTxs, Teologiur meryeobas ganicdian daxSirad sakuTar Tavs ufro met zians ayeneben vidre sxvebs. es ciklipersonaJebis sruliad sxva gamas gvTavazobs.mistikanarevi arabuli samyaroa warmodgenili moTxrobaSi`qandakebebis oTaxi” ( La Cámara de Estatuas), romlis fabulac borxesisavemiTiTebiT, aRebulia `aTas erTi Ramis” zRaprebis seriidan (Rame 272 -e).sinamdvileSi esaa 271-e Ramis dasasruls da 272-e Rames moyoliliistoria.ambavi andaluziis qalaq lebtitze, igive seutazea, didi samefocixe-simagriT, romelsac aqvs erTi kari, romelSic aravin Sedis daromlidanac aravin gamodis. yoveli mefe sikvdilis win karze klitesadebda. erTxelac, roca karze 24-e saketi gamohkides, qalaqSi gamoCndaucxo, romelic yvelafers daepatrona, Zalaufleba xelSi Caigdo dayvela saketis gaReba ganizraxa.bevrs emudarnen vezirebi da amirebi gadamTiels, ar gaeRo karebi.didZali fuli da oqro-vercxli SeaZlies, Tuca amaod. gasaRebebic kigadamales, arwmunebdnen ucxos, rom axali saketis damateba ufro ioliiqneboda, vidre im ocdaoTxis gaxsna. magram ucxos cnobismoyvareobastanjavda da gaxsna kidec akrZaluli karebi. oTaxSi arabebisa da maTibedaurebis xisa da liTonis qandakebebi idga. samariseburma siCumem93


SeaSina axali mefe da gza ganagrZo. meore oTaxSi solomon mefis magidaidga, mTlianad zurmuxtis TvlebiT mooWvili.mesame oTaxSi ori wigni aRmoCnda: erTi Savi iyo da Tilismebis,sawamlavebisa da jadoebis keTebas aswavlida mkiTxvels, meore ki TeTri,oRond miuxedavad natifi asoebisa, veravin SeZlo misi amokiTxva.meoTxe oTaxSi msoflio ruka iyo. rukaze yvela qveyna, qalaqi,mdinare Tu zRva iyo datanili, namdvili saxlebiTa da nomrebiT. mexuTeoTaxSi Zvirfasi qvebiT gawyobili solomonis mrgvali sarke idga. vincmasSi Caixedavda, xedavda Tavis winaprebsa da STamomavlebs. meeqvseoTaxSi eleqsiri idga, romlis erT wveTs SeeZlo sami aTasi unciavercxli sami aTas uncia oqrod eqcia. meSvide oTaxi ki iseTi bneli dagrZeli iyo, saukeTeso meisrec ki ver miawvdenda oTaxis bolos. maSinmefem irgvliv mimoixeda da Tqva: `Tuki vinme gaaRebs am cixe-koSkiskarebs, maSin xorcieli meomrebi, romlebic foladis meomrebs hgvanan,daepatronebian am qalaqs”.borxesi moTxrobis bolos ambobs, rom es ambavi hijris 89-e welsmoxda. male tarikma daipyro andalusiis samefo, daepatrona miwebs,qalebsa da bavSvebs.`aTas erTi Ramis” qarTul gamocemaSi es ambavi dasaTaurebuliarogorc `ambavi andalusiis erTi qalaqisa, romelic daipyro tarik ibnziadma”. marTlac, borxesi ar tyuis, rodesac ambobs, rom istoriissiuJeti am wignidan aiRo, Tu borxesiseul variantes SevadarebT `aTaserTi Ramis” 272-e Rames moTxrobil istorias, aRmovaCenT, rommoTxrobebi TiTqmis identuria. aqac qalaq labtaitzea saubari,romelSic:`[..] mudamJam daketili sasaxle idga. roca ki mefe mokvdeboda dataxtze sxva qristiani mefe avidoda, sasaxles axal sakets daadebda. asedagrovda ocdaoTxi saketi: TiTo saketi TiTo mefisgan.am mefeTa Semdeg erTi kaci gaxelmwifda, romelic samefogvareulobas ar ekuTvnoda. man saketTa gaReba moindoma, raTa enaxa, raiyo am sasaxleSi. qveynis didebulebma ar mouwones ganzraxva da94


dauSales. mefe uarze dadga da ase ganacxda: aucileblad unda gavaRosasaxleo.didebulebma mTeli saunje da ganZi Seswires, rac ki ebadaT,oRond sasaxles nu gaaRebo, magram mefem ar daiSala..” (Rame 271, gv. 239)borxesi imdenad zustad misdevs arabul versias, rom zustad isevemoixseniebs suleiman ibn davids, rogorc es `aTas erT RameSia”:` En la segunda estaba la mesa de Solimán, hijo de David —¡sea para los dos la salvación!”`En la quinta encontraron un espejo de forma circular, obra de Solimán, hijo de David¡sea para los dos la salvación!”(Borges, 2004:112-113)Sdr. qarTuli Targmani:`naxa magidac alahis mociqulis suleiman ibn daudisa (mSvidobamiegos orives)”`es sarke alahis mociqulisTvis-suleiman ibn daudisTvis iyogankuTvnili (mSvidoba miegos orives)”(wignidan `aTas erTi Rame”, 1974, gv. 240)avtori am moTxrobaSi exmianeba espaneTis dapyrobis Temas. zaidisZe tariki ki tarik ibn ziadia. tarik ibn ziadi (aseve tariq bin zeiadi;arab. طارق ) cnobili espaneTis istoriaSi da legendebSi, rogorcTariq el Tuerto (tarik calTvala), berberi muslimi da umaiadimxedarTmTavaria, romelic xelmZRvanelobda vestgoTebis espaneTisdapyrobas 711 wels. is iTvleba erT-erT umniSvnelovanes samxedrostrategad iberiis istoriaSi. Tavdapirvelad musa ibn nusairisqveSevrdomi (moadgile) iyo Crdilo afrikaSi, amis Semdeg ki iberiisnaxevarkunZulis dasalaSqrad gaagzavnes. zogierTi cnobiT, mowveuli95


iyo vestgoTebis mefeebis memkvidre viticas mier vestgoTebis samoqalaqoomSi dasaxmareblad.711 wlis 29 aprils tariqis armia gadmosxda gibraltarze (essaxelwodeba arabulad `jabal tariqia” da `tariqis mTas” niSnavs, anufro zustad, Ribr Tariqs anu `tariqis kldes”). gadmocemiT, napirzegadmosvlisas tariqs xomaldebis dawva ubrZanebia da Semdeg,muslimanuri samyarosTvis kargad cnobili, sityviT gamosulajariskacebis winaSe: (hoi, xalxo! gasaqcevi arsad aris! Tqvens ukanzRvaa, xolo win ki mteri: araferi dagrCeniaT, garda guladobisa damoTminebisa).tariqis armia mTel espaneTs moedo da 711 wlis zafxulSigaimarjva vestgoTTa mefe roderikze, romelic 19 ivliss guadaletesbrZolaSi mokles kidec. mas Semdeg tariqi ispaniis mmarTvelad daniSnes,Tumca mogvianebiT umaiadTa xalifam valid I-ma ukan, damaskoSi gaiwvia.momdevno moTxroba `ambavi orTa, romelTac sizmari ixiles” (Historiade los dos que Soñaron), wina istoriebis msgavsad, inarCunebs aRmosavlurstils da mogviTxrobs gaRaribebul qairoel kacze, romelic iZulebuligamxdara, eSroma lukma-puris saSovnelad. erTxelac, imdeni imuSavaTavis leRvis baRSi, rom CaeZina da daesizmra kaci, romelmac piridangamoiRo oqros moneta da uTxra: `simdidre Seni sparseTSia, ispahanSi,wadi mis mosaZebnad”.momdevno alionze gaiRviZa kacma da gaudga grZel gzas. bolos dabolos, miaRwia ispahanamde, magram daRlils meCeTis ezoSi mieZina.meCeTTan axlos saxli idga, romelic qurdebma am dros gaZarcves.saxlSi myofebs xmaurze gaeRviZaT da Svela iTxoves. yaCaRebi ki saxlissaxuravidan gaiparnen. ufrosma brZana gaeCxrikaT meCeTi, sadac waawydnenkacs qairodan da ise garozges, rom lamis sikvdilis piras miiyvanes.ori dRis Semdeg vinaoba gamohkiTxes. kacmac Tqva, rom qairodan iyo daispahans simdidris mosaZebnad gamoemarTa. arc is daumalavs, ispahanSigamgzavreba sizmrad nanaxma kacma rom urCia.am sityvebis gagonebaze kapitanma gulianad gadaixarxara da uTxra,rom samjer ezmana qairos siRrmeSi baRi, baRSi mzis saaTi, mzis saaTis96


Semdgom leRvis xilnari, leRvis baRs iqeT wyaro, wyaros qveS ganZi,magram sizmrisTvis yuradReba ar miuqcevia. kaci ki samSobloSidabrunda, gaTxara Tavisi baRi wyaros qveS da ganZi ipova.aRniSnuli moTxroba zusti analogia `aTas erT RameSi”moTxrobili istoriisa, romelsac Seherazada 351-e da 352-e Rames uyvebamefe Sahriars. es istoria qarTulad dasaTaurebulia, rogorc `ambavikacisa da ganZisa”. oRond am SemTxvevaSi istoria baRdadel kaczea,romelic gaRaribda da simdidris mosaZebnad kairos gaemarTa. sxvadanarCeni emTxveva. 1`gandgomili grZneulis” fabula borxess aRebuli aqvs don xuanmanuelis 2 wignidan Libro de los enxiemplos del Conde Lucanor et de Patronio (1335),ambavi XI ( Lo que sucedió a un deán de Santiago con don Illán, el Mago de Toledo) 3 ,borxesi imasac ambobs, rom Tavad don xuan manueli personaJebs daesesxaarbul zRaparTa krebulSi `ormoci dRe da ormoci Rame” (The Forty Daysand Forty Nights). Tumca, miTiTebuli wyaroebis Sedareba saSualebas iZlevadavaskvnaT, rom realurad, mwerali daeyrdno don xuan manuelisnawarmoebs.ambavi mogviTxrobs mRvdelze, romelsac surda Seeswavla magiisxelovneba. mRvdeli Seityobs,rom yvelaze kargad am xelobas flobsvinme don ilani toledodan da gadawyvets estumros mas. rodesacmRvdeli don ilans estumreba, ilani mas Tbilad miiRebs, sadiladmoipatiJebs da sTxovs, stumrobis mizezi mogvianebiT gaumxilos.mRvdeli don ilans gaumxels, rom surs daeuflos magias, donilani pasuxobs, rom moswavle am sikeTes daiviwyebs da odesmemaswavlebels guls daswyvets.maSin mRvdeli ilans Sepirda, romyovelTvis Seusrulebda yvelafers, rasac ki misi maswavlebeliisurvebda. am sityvebis gagonebisTanave don ilanma mRvdeli sxva oTaxSi1 `aTas erTi Rame”, tomi IV, gamomcemloba “sabWoTa saqarTvelo”, 1977, gv.71-722 don xuan manueli (1282-1349) - espaneli mwerali, meomari da politikosi. misi yvelazemniSvnelovani nawarmoebia `grafi lukanori da patronio”, romelic Sedgeba oTxinawilisagan. moTxrobebis umravlesoba agebulia espanur da arabul motivebze.3 Zvel gamocemebSi ambavi toledoel magze rigiT 13-e, xolo SedarebiT axlebSi 11-eTavSia. citirebisas, rodesac vadarebT am or moTxrobas, veyrdnobiT ufro Zvel, 1839wlis gamocemas, romelic ufros srulia, vidre mogvianebiT Tanamedrove espanur enazegamocemuli versiebi.97


Seiyvana, moaxles sTxova sadilad gnoli moemzadebina, oRond manam arSeewva, sanam ar ubrZanebda. mRvdeli da don ilani qvis kibes dauyvnen.kibes isini gahyavda keliaSi, keliidan bibilioekaSi da biblioTekidankabinetSi, romelic savse iyo sxvadasxva jadosnuri nivTebiT. cota xanSidon ilans ori kaci estumra, Tan mohqondaT werili mRvdlisaTvis,romelic biZamisis, episkoposisagan iyo. werilSi episkoposi ZmisSvilsatyobinebda, rom sikvdilis piras iyo da surda gardacvalebamde enaxaigi. mRvdels ise undoda magiis Seswavla, rom biZamisTan gaagzavnasapasuxo werili, romelSic patiebas sTxovda, rom ver SeZlebda mismonaxulebas. sami dRis Semdeg isev movida ori adamiani. amjerad, maTambavi moitanes, rom episkoposi gardacvliliyo da axal episkoposadmisi ZmisSvili unda aerCiaT. mRvdels wasvlac ki ar mouwevda qalaqidan,mas dauswreblad airCevdnen axal meTaurad.aT dReSi movida ori meabjre, muxli moiyares axali episkoposiswinaSe da Tayvani sces mas. maSin don ilanma episkoposs sTxova, misierT-erTi Svili mRvdlad ekurTxa, razec episkoposma uari uTxra daganucxada, rom es adgili dedamisis ZmisTvis, biZamisisTvis iyogankuTvnili.axladgamomcxvari episkoposi don ilanTan erTad santiagosgaemgzavra, sadac maT zar-zeimiTa da didi pativiscemiT daxvdnen. eqvsTveSi episkoposi santiagos arqiespiskoposi gaxda. maSin don ilanmasTxova arqiepiskoposs, misi Svili episkoposi gaexada. razecarqiepiskoposma kvlav uari uTxra da dasZina, rom episkoposobabiZamisisTvis surda.cota xanSi arqiepiskoposi da don ilani tuluzaSi gaemgzavrnen,sadac maT iseTive pativiT daxvdnen, rogorc santiagoSi. or weliwadSiarqiepiskoposi kardinali gaxda. don ilanma amjerad SvilisTvisarqiepiskoposoba sTxova, razec kvlav uari miiRo.male kardinali da don ilani romSi gaemgzavrnen. oTx weliwadSipapi mokvda da axal papad yvelam erTxmad airCia kardinali. rodesacdon ilanma es Seityo, isev Seaxsena axal paps micemuli piroba dasTxova misi Svili kardinali gaexada. papi ganrisxda, don ilanssantiagoeli mCxibavi uwoda da sapyrobileSi CagdebiT daemuqra. maSin98


don ilanma espaneTSi dabruneba gadawyvita da paps sTxova sagzalimainc mieca misTvis, razec papma civi uari uTxra. uceb don ilans saxeucnauri gamometyvelebiT Seecvala da dabali xmiT Tqva: `maSin imgnolebis Wama momiwevs, am RamisaTvis rom SevukveTeT”. uceb donilanTan is msaxuri gaCnda, romelsac batonma gnolebis Sewva ubrZana.Tvalis daxamxamebaSi papi isev toledos miwisqveSeTSi gaCnda, isevsantiagoeli mRvdeli gamxdariyo da araferi ebada qveynad. mRvdelimixvda Tavis Secdomas. ar icoda, rogor moexada bodiSi. don ilanmauTxra, rom es gamocda sakmarisi iyo misTvis, gnolebiT argaumaspinZlda, QquCamde miacila da Tavazianad daemSvidoba.Tu borxesiseul versias SevadarebT don xuan manuelis variants,aqac aRmovaCenT, rom moTxrobebs Soris didi msgavsebaa. am ambavspatronio uyveba graf kondes, rodesac es ukanaskneli rCevas sTxovs mas(Manuel, 1839:86-92). personaJebis saxelebi, qalaqebi, movlenebi srulademTxveva erTmaneTs, ubralod don xuan manuelis versia gacilebiTvrcelia da metad detalurad aRwers movlenebs.momdevno moTxrobaSi `melnis sarke”, avtori uTiTebs, TiTqosaseTive Sinaarsis ambavs waawyda bertonis wignSi The Lake Regions ofEquatorial Africa, Tumca di jovani amtkicebs, rom es SeuZlebelia. marTlac,jer erTi, am nawarmoebs sinamdvileSi hqvia The Lake Regions of CentralEquatorial Africa, magram borxesma ratomRac saTauri Secvala, da meore: amnawarmoebSi ar gvxvdeba raime iseTi teqsti, romelic SeiZlebidayofiliyo borxesisTvis biZgi. di jovanis mixedviT, realuraderTaderTi wigni, romelSic SesaZloa borxesisTvis pirvelwyaroyofiliyo, esaa eduard uiliam leinis (Edward William Lane) `Tanamedroveegviptelebis manerebi da Cveulebani” /The Manners and customs of the ModernEgyptians, (Di Giovanni, 2003:202). marTlac, msgavs istorias mogviTxrobsleini da Tan urTavs ilustracias saTauriT “magiuri diagrama damelnis sarke” (Lane, 1871:340);moTxrobis gmirebi arian sudanis yvelaze sastiki mefe iakubmwuxare, jadoqari abderahman el masmudi da SeniRbuli ucxo kaci.rogorc jadoqari hyveba, mefem is sapyrobileSi gamoamwyvdia, misi Zma ki99


moakvlevina, radgan egona, rom SeTqmulebas uwyobdnen. abderahmanmamefes uTxra, rom grZneuli iyo da Tu sicocxles SeunarCunebda,aCvenebda yvelaze gasaocar da daujerebel figurebs, rac ki qveynadarsebobda. mefem ra Tqma unda, jadoqars mtkicebuleba mosTxova. maSinabderahman el masmudma moiTxova batis frTa sawerad, makrateli, melani,uzarmazari veneciuri qaRaldi, langari, koreandris marcvlebi da erTiuncia sakmeveli. jadoqarma qaRaldi eqvs nawilad daWra, xuTzeSelocvebi waawera, meeqvseze ki sityvebi yuranidan: `Cven CamogxseniTsaburveli Sen da Tvalni Senni aw ixilaven”. jadoqarma iakubs marjvenaxelze magiuri niSani daaxata, muWa Seakvrevina da melani Causxa. Semdegdawva sakmeveli da koriandri. mefem isurva veluri ulayis naxva dadainaxa kidec anareklSi. mas Semdeg, jadoqars yovel diliT, gaTenebamdeakiTxavda ori kariskaci da miyavda mefesTan, sadac mas eloda melani,koriandri da langari. mefec aTvalierebda yvelafers, rasacmoisurvebda: qalaqebs, qveynebs, mefeebs, qalebs.erTxel mefem evropis naxva moisurva, swored maSin, xalxiT savsequCebSi naxa pirvelad SeniRbuli kaci. im dRidan es figura yovelTvisCanda anareklSi. sxvadasxva formiT, Tumca yovelTvis SeniRbuli. dadgadRe, roca mefem isurva namdvili sikvdiliT dasja enaxa. melnis sarkeSigamoCnda xalxi, jalaTi da sikvdilmisjili. mefem maTi moyvana brZana.rodesac sikvdilmisjili miuyvanes, aRmoCnda. rom es is kaci iyo, sarkeSirom Canda. maSin mefem ganacxada, rom surda dasjis win misTvissaburveli aexadaT. maTda gasaocrad, niRbian kacs mefis saxe aRmoaCnda.mefe SiSma Seipyro. SeZrwunda, magram radganac nabrZanebi hqonda misimokvla, aRar gadaTqva. roca niRbiani kacis Tavze maxvilma ielva,sastiki mefe usulod daeca iatakze.aRsaniSnavia, rom borxesma gverdi verc aq auara arabul motivebsda rwmenis sakiTxs. sarke da melani misTvis simboloebia. melani undaiyos Zala, RvTiuri da aucilebeli elementi sarkesTan erTad. racSeexeba sarkes, mas rogorc magiuri elementis erT-erT mniSvnelovansagans, mogvianebiT ganvixilavT.nawarmoebis pirvandel versiebSi am moTxrobiT sruldeboda`mzakvrobis msoflio istoria”, magram rogorc ukve erTxel aRvniSneT,100


1954 wels moTxrobebs avtorma daumata `muhamedis oreuli” - (Un Doble DeMahoma), `keTilSobili mteri” - (El Enemigo Generoso) da `sizustis SesaxebmecnierebaSi” - (Del Rigor En La Ciencia), aRsaniSnavia, rom maTTvis avtormacalke prologi dawera.borxesma verc mogvianebiT Tqva uari aRmosavlur CanarTebze,demonebsa Tu winaswarmetyvelebze. erTgverdiani nawarmoebi `muhamedisoreuli” ufro filosofiur-religiuri Canaxatia, vidre moTxroba.mogviTxrobs sulze, romelsac RmerTma muhamedis roli daakisra zecaSi.erTxel es roli islamze moqceul qristians ergo, romelic ZiriTadadiesoze saubrobda, amitom misi Secvla gaxda saWiro. namdvili muhamedi,anu is, vinc yurani Seqmna, araa xiluli mimdevarTaTvis. Tavidan muhamedimimdevrebs meTaurobda, mere maTze gabatoneba gadawyvita da amis gamogankveTes. mogvianebiT, zogierTi demonis STagonebiT, muslimebis nawilmamuhamedi RmerTad gamoacxada. maT dasaSoSmineblad muhamedijojoxeTidan gamoiyvanes da adamianebs daanaxes. aq borxesi ukve pirvelpirSi hyveba istorias da ambobs, rom Tavad ixila igi: ucnauri, uazroda bneli. erTaderTi ram, rac muhamedma maSin Tqva, es iyo: `me Tqvenimuhamedi var” da gaqra. (Borges, 2004:132)borxesis miTiTebiT, `muhamedi oreulis” fabula emanuelsvedenborgis wignidan `WeSmariti qristianuli religia” aris aRebuli.aq borxesi gulaxdilia, radganac svedenborgis amave nawarmoebis 829-eda 830-e seqciebSi swored muhamedsa da mis e.w. `oreulzea” saubari(Swedenborg, 1886: 800).sruliad gansxvavdeba zemoxsenebuli moTxrobebisgan`keTilSobili mteri” (El Enemigo Generoso), leqsi, romelic Zvelinorvegiul-islandiuri literaturis gamoZaxilia. leqss win uZRvisnorvegiis mefis, magnus III fexSiSvelis (Magnus berrføtt /barfot) 1 Sesaxebramdenime winadadebisagan Semdgari istoriuli CanarTi. avtori1 magnus III fexSiSveli (1073-1103) – norvegiis mefe XI saukuneSi. misi politika agebuliiyo vikingebis agresiul eqspansiaze da mizand isaxavda irlandiis zRvisa dabritaneTis kunZulebis mimarTulebiT gafarTovebisaken.101


gviambobs magnus mesamis sicocxlis ukanasknel periodze. magnusidublinis mefisgan muirCertaqisagan 1 iRebs werils, romlis Sinaarssacleqsad hyveba borxesi:Que en tus ejércitos militen el oro y la tempestad, Magnus Barfod.Que mañana, en los campos de mi reino, sea feliz tu batalla.Que tus manos de rey tejan terribles la tela de la espada.Que sean alimento del cisne rojo los que se oponen a tu espada.Que te sacien de gloria tus muchos dioses, que te sacien de sangre.Que seas victorioso en la aurora, rey que pisas a Irlanda.Que de tus muchos días ninguno brille como el día de mañana.Porque ese día será el último. Te lo juro, rey Magnus.Porque antes que se borre su luz, te venceré y te borraré, Magnus Barfod.`dae, Sens jarSi imsaxuron oqrom, grigalma, magnus barfod,dae, xval Cemi samefos velze bednier iyos brZola Seni,dae, Seni samefo xelebi mrisxaned SemoeWdon maxvils Sensas,dae, wiTeli gedis lukmad iqces yvela, vinc Sens maxvils aRudgeba,dae, Senma RmerTebma gagaZRon didebiT, iseve rogorc sisxliT,dae, ciskris Jams gagemarjvos, mefev, romelic irandiis miwas dadixar,dae, Sens mraval dReTagan arcerTs ebrwyinos ise, rogorc xval,radganac es dRe ukanaskneli iqneba SenTvis. geficebi mefev magnus,radganc mis Caqrobamde me dagamarcxeb da wagSli Sen, magnus barfod”.aRsaniSnavia, isic, rom leqsis bolos miTiTebuli saxeli h.geringi da misi nawarmoebi `werilebi heimskringlas” (De Anhang zurHeimskringla) mogonilia avtoris mier da araferi aqvs saerTorealobasTan.rac Seexeba moTxrobas `sizustis Sesaxeb mecnierebaSi”, issainteresoa im TvalsazrisiTac, rom ukanaskneli periodisespanurenovan gamocemebSi, kerZod, 1961 wlidan es moTxroba figurirebs1 Muircheartach Ua Briain (1050-1119) –irlandiis mefe. 1102 wels aliansSi Seqmna magnusmesamesTan, risTvisac Tavisi qaliSvili blatmeni colad SerTo magnusis vaJs zigurdpirvels.102


ara moTxrobaTa seriaSi `mzakvrobis msoflio istoria”, aramedborxesis nawarmoebSi `Semomqmedi” ( El Hacedor). moTxroba, romelicgviambobs uZveles kartografebze da qveyanaze, sadac mxolodgeografiaa mniSvnelovani, sul ramdenime winadadebisagan Sedgeba daTavidan bolomde falsifikaciaa, radganac arc suares mirandaarealurad arsebuli personaJi, romelsac borxesi moTxrobis fabulasmiawers, da Sesabamisad, arc wigni `gamWriax mamkacTa mogzaurobani”Viajes de Varones prudentes arsebula odesme, rogorc amas avtori mogvianebiTamtkicebs `SemoqmedSi”. di jovanis mixedviT, es mokle moTxroba boxesssavaraudod STaagona amerikeli idealisti filosofosis, josia roisis(Josiah Royce) 1899 wels gamocemulma naSromma `samyaro da individumi” (TheWorld and Individual), (Di Giovanni, 2003:203).Tu gadavxedavT Teqvsmetive moTxrobas, aucileblad aRmovaCenTsaerTo Strixebs. gmirebi znedacemuli adamianebi arian, cxadia.sainteresoa is, rom moTxrobebis umravlesoba ( 6) sruldeba sikvdilissceniT. matyuara tom kastros, flidi monk istmanis, uiRblo kovboi bilhariganis, daudevari ostatis kotsuke-no-sukes, fariseveli haqimis dasastiki iakubis cxovrebis dasasruli iseTive samarcxvinoa, rogoricmaTi sicocxle iyo. arcerTi maTgani `Sin”, `saxlSi” ar kvdeba, ojaxi,rogorc aseTi, ar gaaCniaT, kvdebian eSafotebze, quCebSi, barebSi,udabmoebSi da a.S. maT ki klaven tyviiT, daniT, qviT da yovelTvismuxanaTurad.arc isaa SemTxveviTi, rom am adamianebs ar miuRiaT aranairiakademiuri ganaTleba, ar aRzrdilan normalur adamianebad. iqneb amiTborxesi maT sulac ar adanaSaulebs imaSi, rom aseTebi arian? arcqurdad da arc mkvlelad aravin ibadeba, swored amitom unda iyos, romavtori maT cxovrebas hyofs etapebad. maT mier gavlil gzas mTelisizustiT gvixatavs. saxasiaTo Strixia isic, rom arcerT zemoxsenebulpersonaJs ar rCeba Svili. am adamianebs iqneb sadme Svilic ki yolodaT,magram avtori ar gvrTavs nebas, aseTi ram davuSvaT am magiur samyaroSi.albaT, amiT imis Tqma unda, rom borotebas aranairi saxiT ar undaqondes gagrZeleba am samyaroSi.103


kargi iqneboda, oriode sityva amindis Sesaxebac gveTqva. amistoriebSi amindic iseTive bneli, uRimRamo da moqufrulia, rogorcTavad gmirebi. flidi lasarus moreli misisipis wvimiani da WaobebiTsavse adgilebis Svilia, TviTmarqvia tom kastro nisliani albionisdaupatiJebeli stumari, sisxlismsmeli monk isTmani mitovebul quCaSikvdeba zamTris susxian dRes, bil harigani udabnos sastik mcxunvarebasafarebs Tavs da arc mociquli haqimia oazisis Svili. borxesTan yveladetali gaTvlilia, ar arsebobs erTi zedmeti an nakluli detali. aqbuneba SesabamisobaSia mTavari gmirebis bnel samyarosTan.mravalferovania garemoc, romelsac borxesi gvTavazobs. es xommsoflio istoriaa avazakobis Sesaxeb, hoda avtori TiTqos ar tovebskuTxe-kunWuls dedamiwaze. erTnairi gulmodginebiT xatavs amazonisaTu misisipis junglebs, evropis guls, aziis wylebSi moTareSemekobreebs, samxreT Tu CrdiloeT amerikas Tavisi vesternebiT,amomavali mzis qveyanasa Tu xriok udabnos. es kadrebi ise bunebrivadenacvleba erTmaneTs, TiTqos maT gamoCenas eli kidec.aqamde Cven ganxileT `mzakvrobis msoflio istoriaSi” SemavalimoTxrobebis fabula, realuri da gamogonili faqtebi, siuJeturistrategia, avtoris midrekileba religiisa da islamuri samyarosadmi.calke ganxilvis sagania personaJebisTvis damaxasiaTebeli saerTo daganmasxvavebeli niSnebi, maTi fiziognomia, dro da sivrce, simbolistika.104


Tavi VIIIdro da sivrce,simbolika `mzakvrobis msoflio istoriaSi”borxesis mTeli Semoqmedeba, proza Tu poezia, gansakuTrebiTmdidaria simbolikiT, miniSnebebiT da alegoriebiT. pirvel rigSi,ganvixiloT dro, sivrce da maradiulobis (ukvdavobis) sakiTxiborxesTan. borxesi drois sqematurobas ornairad gvisaxavs: zogSemTxvevaSi dro aris cikli, romelic warsulSi dabrunebisSesaZleblobas gulisxmobs, zogjer ki dro wyevlaa, romelsac cveTisada daberebis saxe aqvs.droisa da maradiulobis sakiTxi mWidro kavSirSia filosofiurmoZRvrebebTan, swored amitom, borxesi Zalian xSirad mouxmobsgamoCenil filosofosebsa da filosfiur ideebs Tavis SemoqmedebaSi.igi xSirad axsenebs platons, plotins, nicSes, bertran rasels,Sopenhauers da sxv. ZiriTadad filosofebs maSin iSveliebs, rocaganixlavs dros, drois msvlelobasa da maradiulobas.droisa da sivrcis sakiTxi literaturaSi yovelTvis iyo interesisobieqti, misi Seswavla ki sxvadasxva aspeqtebis WrilSi xdeboda. droiselementebi mJRavndebian sivrceSi, sivrce ki gagebulia drois meSveobiT.drosa da sivrces literaturul nawarmoebebSi Semohyavs namdvilicxovrebis gancda, esa istoriuli, socialuri Tu kulturuliwinaaRmdegobebis warmoCenis gza.Tuki drois mecnierul ganmartebas moviSveliebT, dro materiisarsebobis erT-erTi ZiriTadi formaa, romelic movlenebis kanonzomerimonacvleobiT gamoixateba. sivrce da dro ganuyofeladaa erTmaneTTandakavSirebuli: yvelaferi sadRac da odesRac xdeba. dro arasdrosCerdeba. is yovelTvis ucvleli siCqariT midis.sivrce samganzomilebiani usazRvro area, romelSic mdebareobensxeulebi da movlenebi, romlebsac aqvT erTmaneTis mimarT garkveulimdebareoba. fizikuri sivrce xSirad ganixileba, rogorc105


samganzomilebiani, Tumca Tanamedrove fizikaSi sivrces xSiraddrosTan erTad ganixilaven, rogorc oTxganzomilebiani sivrce-droisnawils.es ganmartebebi wminda samecniero saxisaa, Tumca, litaraturaSidroisa da sivrcis ganmarteba, roli da funqcia mkveTradgansxvavebulia. kacobriobis Seqmnis dRidan adamiani svamda kiTxvas,romelic exeboda dros da drois msvlelobas. literaturisaTvis droaris saTqmelis gadmocemisTvis aucilebeli piroba. nebismierinawarmoebis, iqneba es fiqciuri Tu ara, drois CarCoebSi moqcevisas,avtori mkiTxvelisTvis qmnis gansakuTrebul, mxolod misTvisdamaxasiaTebel realobas an enigmas, romelic ararealuri saxisaa.sxvadasxva mwerali dros sxvadasxvanairad aRiqvams da awvdismkiTxvels. magaliTad, karlos fuentesi artemio krusis cxovrebasaRwers misi sikvdilidan dabadebamde, xulio kortasaris zogierTmoTxrobebSi sxvadasxva movlenebi erTmaneTis paralelurad xdeba,gustav floberi madam bovaris cxovrebas misi qorwinebidan sikvdilamdeaRwers, markesTan ki dro xSirad arasworxazovani da cikluria. drosda sivrces didi mniSvneloba eniWeba fiqciur mwerlebTan, fantastimwerlebis umravlesoba ki, rogorc wesi, mxolod momaval drosmimarTavs.rac Seexeba borxess, dro mis nawarmoebebSi imTaviTvegansakuTrebul adgils ikavebs. leqsebSi xSirad mouxmobs dros. mag:Eres invulnerable. ¿No te han dadolos números que rigen tu destinocertidumbre de polvo? ¿No es acasotu irreversible tiempo e el de aquel ríoen cuyo espejo Heráclito vio el símbolode su fugacidad?..(A QUIEN ESTÁ LEYÉNDOME)106


Mirar el río hecho de tiempo y aguay recordar que el tiempo es otro río,saber que nos perdemos como el ríoy que los rostros pasan como el agua…(ARTE POÉTICA)drois msvleloba borxesisTvis (iseve rogorc sxva mravalimwerlisTvis), msgavsia mdinarisa, romelic usasrulod miedineba. borxespirvelive leqsebSi sCans dro, rogorc dauTvleli odenoba saaTebisa,romelTac miyavxar sikvdilisaken. borxesTan gvxvdeba warsuli damomavali, momavali da axlandeli an mxolod warsuli. borxess uyvarsdReebis, ricxvebis, wlebis moSvelieba, rac xSirad ara marto metidamajereblobisaTvis, aramed meti enigmis Sesaqmneladaa gamoyenebuli,ris magaliTsac xSirad vxvdebiT `mzakvrobis msoflio istoriaSi”:`1517 wels barTlome de las kasas Seebrala...“ (En 1517 Bartlomé de lasCasas tuvo mucha lástima..) (Borges, 2004:17)`XIX saukunis dasawyisSi...“ (A principios del siglo XIX…), (Borges, 2004:19)`1835 wlis 2 ianvars lasarus moreli gardaicvala...“; (El dos de enerode 1835, Lazarus Morell falleció…) (Borges, 2004:29)`dro, 1873 wlis civi Rame...” (El tiempo, una destemplada noche del año 1873);(Borges, 2004:64)borxesi wignSi `maradisobis istoria” (Historia de la Eternidad)ganixilavs nicSes Teoriebs. berZeni filosofosebisa da Tanamedrovemecnierebis Sesaxeb saubris Semdeg ayalibebs sakuTar ideas Tu ra arisdro:107


`dro CvenTvis problemaa, mocaxcaxe da momTxovni problema,romelic SesaZloa metafizikisTvis yvelaze ufro mniSvnelovani iyos;maradiuloba ki TamaSia, mosawyeni imedis saxiT.” (Borges, 1999:353)Tavis eseSi `drois axleburi ganxilva” (Nueva Refutación Del Tiempo)borxesi ambobs: `Cven bediswera sazareli imitom ki araa, rom irealuria.sazarelia imitom, rom gardauvalia da mtkice. dro is substanciaa,risganac me var Seqmnili. dro mdinarea, romelsac mivyavar sadRac,amavdroulad, me var mdinare. dro vefxvia, romelic nafleTebad glejs,amavdroulad me var vefxvi, dro cecxlia, romelic mSTanTqavs,amavdroulad, me var cecxli. samyaro, saubedurod, realuria da me,saubedurod, var borxesi”.(Borges, 1997:148-149)borxesi amave eseSi ixsenebs heraklites cnobil gamonaTqvams,romlis Tanaxmad erT mdinareSi orjer ver Sexval. mdinare gamudmebiTmiedineba da ar Cerdeba, aseve arian adamianebic, ar Cerdebian da maTicxovrebis arcerTi wuTi ar hgavs meores. aseTebi arian borxesispersonaJebic: lasarus moreli, tom kastro, Cingis qvrivi Tu bilharigani, arcerTi maTgani ar Cerdeba, maTi cxovrebac mdinares gavs,romelSic orjer ver Sexval.rodesac vlaparakobT drois rolze borxesis SemoqmedebaSiaucileblad unda vaxsenoT drois siswrafe (velocidad de tiempo). borxessuyvars istoriebi dabadebidan kvdomis aqtamde, risi mkafio magaliTic`mzakvrobis msoflio istoriaa”.magaliTisTvis vaxsenoT ramdenime personaJi: moTxrobaSi `sastikigamaTavisuflebeli lasarus moreli”; avtori lasarusis bavSvobazearafers ambobs, mkiTxvels gmirs acnobs maSin, roca es ukanaskneli ukvegamobrZmedili yaCaRia. Tumca, ambis Txrobas avtori 1517 wlidan iwyebsda asrulebs 1835 wels lasarulis sikvdiliT. aRsaniSnavia, rompersonaJebis umravlesoba bunebrivi sikvdiliT ar kvdeba, maTicxovrebis wesi mSvid siberes gamoricxavs, dro elvis siswrafiT garbis.gmirebi ki axalgazrdebi kvdebian. tom kastros SemTxevaSi avtori ufrokonkretulia, istoria iwyeba kastros (artur ortonis) dabadebis108


Sesaxeb reestrSi daculi monacemebis TxrobiT, grZeldeba misimowifulobis periodiT da sruldeba personaJis sikvdilis sceniT.rusi filosofosi da Teoretikosi mixail baxtini (1895-1975) wers:`qronotops literaturaSi arsebiTi Janrobrivi mniSvneloba aqvs.SeiZleba pirdapir iTqvas, rom Janri da Janrobrivi ganStoebebi sworedqronotopiT ganisazRvreba, amasTan, literaturaSi qronotipis wamyvanelementad dro moiazreba. qronotopi, rogorc formaluri kategoria,literaturaSi mniSvnelovnad gansazRvravs adamianis xatebas. es xatebayovelTvis qronotopiuria. realuri istoriuli qronotopis SeTavsebaliteraturaSi xdeboda rTulad da wyvetilad: xdeboda garkveuliqronotopebis aTviseba, romelic xelmisawvdomi iyo istoriulkonteqstSi aqedan gamomdinare, xdeboda realuri qronotopis mxolodgarkveuli xerxebiT asaxva literaturaSi. es Janrobrivi formebiTavidan produqtiulebi iyvnen, myardebodnen tradiciis gziT da jiutadagrZelebdnen arsebobas maSinac ki, rodesac ukve dakarguli hqondaTrealisturi produqtiuloba da adekvaturi mniSvneloba. aqedanmomdinareobs literaturaSi drois gansxvavebuloba damravalferovneba, rac literaturul-istoriul procesebsgarkveulwilad arTulebs.”(Бахтин, 1975:235-236)marTlac, borxesTan advilia istoriuli konteqsti upovo imistoriebs, romelTac avtori hyveba. advilia imitom, rom jer erTi,marTlac, xSiradaa STagonebuli realuri istoriuli prototipebiscxovrebiT, da meore, meti damajereblobisaTvis mwerali iyenebskonkretul dros, TariRebs da saxelebs. mniSvnelovania borxesissivrcobrivi aRqma. borxesisTvis damaxasiaTebelia teqstebSigeografiasTan dakavSirebuli cnebebisa da sagnebis xseneba. xSiradamdidrebs teqstebs sivrcesa da drosTan dakavSirebuli metaforebiT,raTa Seqmnas meti egzotika. borxesi rom kosmopolitia, amas arasodesmalavs, SesaZloa swored amitom, mis nebismier nawarmoebSi igrZnobausazRvro codna da siyvaruli mTeli samyarosi. xSirad axsnebs rukebs,109


kompasebs, astrolabs. 1 sivrcesTan mWidro kavSiri aqvs mogzaurebs damgzavrebs, romelTac konteqstis mixedviT, gansxvavebuli datvirTva aqvT:an gamoxataven adamianis cxovrebis gzas, an Ziebas, romelsac isini raRacSedegamde miyavs.termins `geografia” borxesi Tamamad iyenebs. konteqstis mixedviTtermini SeiZleba gulisxmobdes:realur sivrces, romlis mdebareobac ar zustdebawarmosaxviT sivrcesadgils, romelic droisa da sivrcis enigmas qmnissamecniero dargsmagaliTad, pirveli SemTxvevis nimuSia winadadeba moTxrobidan ElHombre en el Umbral/`kaci zRurblze”, sadac avtori ambobs: la exacta geografíade los hechos (`movlenaTa zusti geografia”) ( Borges, 1999:612); sityva`geografia” gansxvavebuli Sinaarsisaa moTxrobaSi `usircxvilomatyuara tom kastro”, romelSic erT-erT inglisur tradiciaze (e.w. Runaway to sea) saubrisas borxesi ambobs, rom `geografia mas rCevadgvaZlevs”, sadac moazreba is, rom gaqceva, romelic tom kastrosTviserTaderTi gamosavalia, xSirad cdunebaa adamianisaTvis im uzarmazariteritoriebis gaTvaliswinebiT, romlebsac geografia moicavs.borxesisTvis literatura qalaqebi, qveynebi da adamianebia. garda imadgilebisa, romelTac borxesi uSualod `mzakvrobis msoflioistoriaSi” asaxelebs, Tavis nawarmoebebSi mwerali xSirad axsenebsevropas, aRmosavleTs, karTagens, roms, babilons, edems, atlantidas,kairos, amerikas da a.S.borxesisTvis geografia mecnieruli TvalsazrisiTac sainteresoa,risi magaliTicaa Cvens mier ukve ganxiluli moTxroba `sizustisSesaxeb mecnierebaSi”, romelic gviambobs uZveles kartografebze da1 astrolabi — uZvelesi astronomiuli da geodeziuri xelsawyo. gamoigona hiparqem Zv.w. II saukunis dasasruls. Tavdapirvelad astrolabi warmoadgenda vertikalurCamosakid brinjaos wres, romliTac horizontze varskvlavTa simaRles sazRvravdnen,Semdeg astrolabs daemata limbi anu horizontaluri wre, xolo XVII saukunisdasasruls — Wogri.110


qveyanaze, sadac mxolod geografiaa mniSvnelovani. is sivrcobrivisqemebi, romelTac borxesi geografiis meSveobiT gvixatavs,warmoudgenelia iseTi simboloebis gareSe, rogorebicaa vefxvi, kompasi,sarke, bilikebi, mdinareebi da a.S.rac Seexeba simboloebs, Tavidanve unda aRiniSnos, rom borxesTanmaTi siWarbea da zogjer rTulia, zustad gansazRvro, risi Tqma sursSefarviT mwerals, radganac, xSirad erTi da igive elementebi sxvadasxvasiimbolur datvirTvas atareben. zogadad, simbolo (berZn. ύμβολον„niSani“) grZnobad-aRqmadi obieqtia, romelsac SeTavisebuli aqvsnebismieri bunebis sxva obieqti, rogorc misi mniSvneloba. ar arisaucilebeli, rom simbolo hgavdes Tavis mniSvnelobas. simbolosmniSvneloba SeiZleba iyos rogorc fizikuri sagani an movlena, isesaganTa Tviseba an sagnobrivi viTareba.simboloebze saubrisas, ZiriTadad ganvixilavT im simboloebsromlebic uSualod xsenebul nawrmoebSi da zogadad borxesisSemoqmedebaSi gvxvdebian. esenia: saxe da naiarevi, sarke, anrekli,labirinTebi, amindi, dana, revolveri, mdinare (wyali), etli, kata,mtredi, cxovelebi, yvavilebi, biblioTeka, wignebi, niRabi, sikvdili dasxv.ar unda dagvaviwydes, rom gmirebis garegnobas borxesi sakmaoddawvrilebiT aRwers, magaliTad, saxe identobis simboloa. am adamianebisgaregnoba da simbolika erTmaneTTan mWidro kavSirSia. personaJebisgaregnobis aRwera aucilebelia suraTis srulad aRsaqmelad, rogorc eslasarus morelis SemTxvevaSia:`amerikul JurnalebSi gamoqveynebuli morelis dagerotipiavTenturi araa. albaT aseTi dasamaxsovrebeli da cnobili adamianisnamdvili suraTebis ararseboba SemTxveviTi ar unda iyos. SegviZliavivaraudoT, rom moreli Segnebulad erideboda nacrisfer firs, raTaar daetovebina usargeblo nakvalevi an meti idumaleba mieniWebinaTavisi arsebobisaTvis. Tumca, is ki viciT, rom axalgazrdobis wlebSiulamazo gaxldaT. erTmaneTTan metismetad daaxloebuli Tvalebi daTxeli tuCebi mis sasargeblod ar metyvelebdnen. wlebma ra Tqma unda,111


mas is gansakuTrebuloba mianiWa, rogoric xSirad aqvT SeWaRaravebulgaiZverebs, iRblian kriminalebs, iseTebs, sicocxlis bolomdedausjelebi rom rCebian.” (Borges, 2004:21)avtori teqstSi gvaZlevs miniSnebas, Tu risi gamomxatveli unda iyosmorelis saxe, es is saxea, romelic mxolod morelisnair kriminals Tumouxdeboda. cnobilia, rom mecnieruli gamokvlevebis Tanaxmad, adamianisxasiaTze garda misi emociisa, miuTiTeben misi saxis nakvTebi dazogadad, garegnoba.aRsaniSnavia, rom fiziognomia (berZ. `fisis” – buneba da `gnosis” –codna), igive fiziognomika an prozopologia (berZ. `prozo” saxe da`logos” sityva) sakmaod Zveli mecnierebaa, romelic Seiswavlisadamianis sxeulis nawilebs (umetesad saxis nakvTebs) . TavisTavad,fiziognomikas kavSiri aqvs frenologiasTan, mimikasTan,anTropologiasTan, morfofsiqologiasTan, anatomiasTan da sxv.mecnierebis mizania, daadginos adamianis xasiaTis niSan-Tvisebebigaregnuli Strixebis mixedviT. am kuTxiT pirveli naSromebi jer kidevZvel egvipteSi gxvdeba. fiziognomias jer kidev anaqsagori ikvlevda (Zv.w. 500-428 ww).hispanusma TebeSi (Zv. egvipte) aRmoaCina oqroTi movarayebuli wignifiziognomikis, qirologiisa da qiromantiis Sesaxeb, romelicaleqsandre makedonels saCuqrad gaugzavna. `Tvalebi adamianis sulissarkea”, ambobdnen Zveli berZnebi da Tu fiziognomias davujerebT,Camosiebuli da SeSupebuli upeebi avadmyofobasa (fizikur andafsiqikur) da sust xasiaTze mianiSnebs. patara da Rrmad Casmuli Tvalebimtaceblobis, mimTviseblobis, gulRrZoobisa da simxdalis niSania(yvela is niSani, rac lasaruss aqvs), cisferi Tvalebi meocnebebis,alersianobisa da qarafSutobis niSania, Savi Tvalebis patroni mxdalida gaubedavia (tom kastros daxasiaTeba). rac Seexeba cxvirs, didicxviri patroni mZime da rTuli xasiaTis adamiania. swori da zomiericxviri sikeTisa da daxvewilobis niSania, rasac rojer TiCbornisaRwerisas vxvdebiT:112


`TiCborni axalgazrda, kargi aRnagobis, daxvewili manerebis mqoneaxalgazrda gaxldaT. swori cxviriT da cocxali mzeriT”.(Borges, 2004:35)fiziognomia imasac ambobs, rom adamianis xasiaTze mravlis TqmaSeuZlia kisers. maRali kiseri Wkvian adamianebs aqvT, mokle ki xSiradficx da gauTlel xalxs. Sdr:`es (monk isTamani) iyo Semzaravi da yovlisSemZle adamiani: moklekisriT, didi gulmkerdiT, sabrZolvelad SemarTuli xelebiT, gatexilicxviriT da saxiT, romelzedac mTeli misi cxovrebis istoriaaRbeWdiliyo.”(Borges, 2004:55)Tuki lasarusis saxe misi identobis zust SesaZleblobas gvZlevs,tom kastros saxe iseTive uazro da arafris mTqmelia, rogorc TavadpersonaJi.SesaZloa fiziognomias, rogorc mecnierebas literaturasTankavSiri ar hqondes, magram udavoa, rom mravali sxva mwerlis msgavsad,borxess mzakvarTa mTeli am gamis saCveneblad, personaJebis garegnobisaRwera mniSvnelovan elementebad miuCnevia.simboloebze saubrisas pirvel rigSi unda aRiniSnos borxesismiswrafeba, saxis aRwerisas, rac misTvis TavisTavad, identobissimboloa, xSirad gamoiyenos saburveli, romelic Tavis mxriv, faravsraime fizikur nakls, umravles SemTxvevaSi naiarevs. zogadad,literaturaSi naiarevi personaJi sakmaod gavrcelebulia. dawyebulidantedan, damTavrebuli stevensoniT. rac Seexeba konkretulad saxezearsebul naiarevs, mas SeiZleba sxvadasxva mniSvneloba hqondes. isSeiZleba miuTiTebdes heroikul warsulze, RvTiur didebulebaze, angamoxatavdes codvas an danaSauls. fiqciur nawarmoebebSi iara SeiZlebaubralod enigmis Sesaqmneladac gamoiyenebodes. `mzakvrobis msoflioistoriaSi” naiarevs, rogorc simbolur elements, pirvelad borxesi113


mimarTavs moTxrobaSi `ceremoniaTa windauxedavi ostati kotsuke-nosuke”:`maSin ganrisxebulma maspinZelma xeli Seavlo xmals, romelmachaerSi elviseburad gaielva. ostats ki loyaze sisxlis alisferi kvalidaetyo.”(Borges, 2004:71)naiarevi saxe Cans mitfordiseul versiaSic, sadac wlebis Semdeg,SurisZiebis wyurviliT savse ronini swored am niSniT icnobs daberebulostats da klavs kidec.am moTxrobis erT-erTi Tavi dasaTaurebulia, rogorc `naiarevi” (LaCicatriz), romelSic avtori hyveba TeTrebSi Cacmul mamkacze, romelsacxelT maxvili epyra da Sublze wiTel Zafad gasdevda alisferi kvalitakumi-no-kamis maxvilisa:`Abajo, desde un patiecito sombrío, los miraba un hombre de blanco. Una espadatemblorosa estaba en su diestra. Cuando bajaron, el hombre se entregó sin pelear. Le rayaba lafrente una cicatriz: viejo dibujo del acero de Takumi no Kami”.(Borges, 2004:75)am konkretul SemTxvevaSi naiarevi aris samarcxvino daRi, xmali (andana) ki, romelsac borxesi zogadad xSirad mimarTavs, Zalauflebis,gamarjvebis an SurisZiebis simboloa.saxe da saburveli, rogorc ori simboluri elementi, moxrobaSi`niRbiani mRebavi haqimi, mervidan” did rols TamaSobs. moTxrobisdasawyisSive haqimis saxe dafarulia:`moulodnelad horizontze sami figura gamoCnda, romlebic Soridanusasrulod didni Candnen. samive adamians ekuTvnoda. SuaSi mdgoms xarisTavi hqonda. roca figurebi qalaqs miuaxlovdnen, xalxma SeamCnia, romxarisTavians saxeze niRabi hqonda afarebuli, danarCeni ori ki brma iyo.aravis ar gasCenia survili am ucnauri gamocxadebis mizezi gaego. `isini114


imitom dabrmavdnen, rom Cemi saxe ixiles” - ganucxada niRbianma mamakacmaxalxs.”(Borges, 2004:82)im wuTidan, rogorc ki skeptiki xalxis Tvalwin leopardidabrmavdeba, haqimis saburveli mrisxanebisa da Zalauflebis niSanixdeba.niRabi, romelic winaswarmetyvelis saxes mxolod imitom faravs,rom misma RvTiurma brwyinalebam ubralo mokvdavT TvalisCini arwaarTvas, sicruis simboloa. sicruis, romelsac gamJRavneba male uweria.SeiZleba iTqvas, rom am moTxrobaSi mTeli xibli im idumalebaSia, rasacsaburveli qmnis.moTxrobis kulminacia swored am idumalis gacxadebaa:`haqimi amaRlebul adgilas aiyvanes. mas ori meTauri miuaxlovdada niRabi Camoglija. Tavidan yvela SekrTa. mociqulis viTomda zecaSinamyofi saxe, TeTri iyo. saxe imdenad xelovnuri iyo, rom verc verafersmiamsgavsebdi. warbebi ar hqonda, marjvena Tvalis zeda quTuToloyebamde faravda Tvals, avadmyofobis kvals misi tuCebi moeWama.cxviri iseTi didi da miWyletili hqonda, TiTqos lomisaao.”(Borges, 2004:88)aq niRabs garda, simboluri mniSvneloba aqvs haqimis damaxinjebulsaxesac, romelic pirovnebis dehumanizaciaze miuTiTebs.simboluri datvirTva aqvs niRabs amave nawarmoebis sxvamoTxrobaSi `melnis sarke”, romelSic mefe iakubs sarkeSi idumaliniRbiani adamiani ecxadeba. niRbiani figura, romelic yovelTvis CandaanareklSi sxvadasxva formiT, mosvenebas ukargavs mefes. rodesac mefemoulodnelad aRmoaCens, rom sikvdilmisjili, romlis dasjac maspiradad unda, is niRbiani kacia, romelic sarkeSi elandeboda, yvelafericxaddeba. niRbian kacs mefis saxe aRmoaCnda. rodesac niRbiani kacisTavze maxvilma ielva, sastiki mefe usulod daeca iatakze. aq niRabi115


malavs imas, rac isedac cxadia yvelasTvis, garda mefisa: esaa monarqisrealuri bunebis, misi sisatikisa da ulmobelobis gamoxatuleba.rogorc zemoT erTxel ukve iTqva, mniSvnelovani elementebiarevolveri, maxvili, dana, xmali. marTalia, iaraRi zogadad Zalauflebissimboloa, gansxvavebuli semantikuri qveteqsti SeiZleba hqondeTsxvadasxva iaraRebs konteqstis mixedviT. xmali, romelic Zalauflebissimboloa, Cingis qvrivma okeaneSi moisrola, mas Semdeg, rac gadawyvitabrZolisTvis Tavi daenebebina da imperatorisaTvis mowyaleba eTxova:`amas veravin warmoidgenda, magram qvrivma orive xmali mdinareSigadayara, daiCoqa gembanze da ineba saimperatoro xomaldze mieyvanaT.”(Borges, 2004:49)sxva datvirTva aqvs iaraRs (danas) moTxrobaSi `kaci vardisferiSesaxvevidan”, romelSic mTxrobeli TviTon klavs fransisko reals,risi dasturic is danaa, romelsac sisxli ukve aRar atyvia:“Yo me fui tranquilo a mi rancho, que estaba a unas tres cuadras. Ardía en la ventanauna lucecita, que se apagó en seguida. Juro que me apure a llegar, cuando me di cuenta.Entonces, Borges, volví a sacar el cuchillo corto y filoso que yo sabía cargar aquí, en el chaleco,junto al sobaco izquierdo, y le pegué otra revisada despacio, y estaba como nuevo, inocente, yno quedaba ni un rastrito de sangre.”(Borges, 2004:103)aq dana gacxadebuli simarTlea, Surisiebis iaraRi, riTac mTavarmagmirma sircxvilis Cirqi moswminda rosendo xuaress.rac Seexeba sarkes, es borxesis mier erT-erTi yvelaze xSiradgamoyenebuli obieqtia. imis gamo, rom sarkes mravalgvari datvirTvaSeiZleba hqondes simboluri TvalsazrisiT, is msoflio literaturaSisakmaod popularulia. xSirad, sarkis funqcias iTavsebs wyali annebismieri priala da mbzinavi zedapiris mqone nivTi.116


tradiciulad, iTvleba rom sarke sulis simboloa, magram rogorcyvela simbolos, masac ambivalenturi xasiTi aqvs da xSiradurTierTsawinaaRmdego ramesac ki SeiZleba gamoxatavdes. sarkis imformiT gamogonebamde, rac formiTac is dRes gvaqvs, kacobriobaodiTganve interesdeboda anarekliT, romelic xSirad gaigivebuli iyo`meore me”-sTan. swored amitom, es nivTi uZvelesi droidan asocirdebodamagiasTan, saidumlo ritualebTan, qurumebTan, mkiTxavebTan dajadoqrebTan, ra konteqstSic mas xSirad iyenebs borxesi.jer kidev berZnuli miTologia iyo sarkis efeqtiTdainteresebuli. swored persevsis muzaradze areklil sakuTari Tavisgamosaxulebas Seewira meduza gorgona, narciss ki ugonod SeuyvardamdinareSi nanaxi sakuTari anarekli.Sua saukuneebSi arsebobda rwmena, rom sarke raRac sxva samyaroskaribWea, rom esaa maradiulobis simbolo, radganac masSi aireklebayvelaferi rac iyo, aris da iqneba. swored am epoqaSi swamdaT, rom is,rac uxilavia admianis TvalisTvis, xilulia sarkeSi. es magiuri nivTigansakuTrebiT Seiyvares fiqciurma mwerlebma, nawarmoebSi maTi xSirigamoyenebiT ki misi funqcia metad mravalferovani gaxda, risi dasturicoskar uaildis `dorian greis portretia”, romelSic dorianis xrwnadisuraTi sarkis efeqts iZleva gmirisaTvis.Tavad borxesi ar malavs, rom bavSvobidan eSinoda sarkeebis, rasacambobs kidec Tavis erT-erT moTxrobaSi `daburuli sarkeebi” (ciklidan`Semomqmedi”):`bavSvobidan vicnob realobis speqtruli gamravlebisa dagaormagebis SiSs, romelic didi sarkeebis win miCndeboda. sarkisSeucdomeli da gamudmebuli funqcionireba, Cemi moqmedebebisgamudmebuli devna, misi kosmiuri pantomima daRamebisTanave zebunebrivixdeboda. erT-erTi ram, rasac daJinebiT vTxovdi ufalsa da Cemsmfarvel angelozs, es iyo, ar damsizmreboda sarkeebi. me maT mSvidadver vuyurebdi. ramdenjerme SemeSinda kidec, rom es sarkeebi realobasmomwyvetdnen. zogjer maTSi ubedurebisagan ucnaurad damaxinjebulsakuTar saxes vxedavdi..”117


“..Yo conocí de chico ese horror de una duplicación o multiplicación espectral de larealidad, pero ante los grandes espejos. Su infalible y continuo funcionamiento, su persecuciónde mis actos, su pantomima cósmica, eran sobrenaturales entonces, desde que anochecía. Unode mis insistidos ruegos a Dios y al ángel de mi guarda era el de no soñar con espejos. Yo seque los vigilaba con inquietud. Temí, unas voces, que empezaran a divergir de la realidad;otras, ver desfigurado en ellos mi rostro por adversidades extrañas”.(Borges, :164)sarke, rogorc raRac Seucnobelis, saSiSis, bundovanis,orazrovanisa da mistiurobis niSani, borxesma poeziaSic asaxa, risidasturicaa, magaliTad 1960 wels dawerili leqsi `sarkeebi”:`Yo que sentí el horror de los espejosNo sólo ante el cristal impenetrableDonde acaba y empieza, inhabitable,un imposible espacio de reflejos[..]Hoy, al cabo de tantos y perplejosAños de errar bajo la varia luna,Me pregunto qué azar de la fortunaHizo que yo temiera los espejos.Espejos de metal, enmascaradoEspejo de caoba que en la brumaDe su rojo crepúsculo disfumaEse rostro que mira y es mirado,Infinitos los veo, elementalesEjecutores de un antiguo pacto,Multiplicar el mundo como el actoGenerativo, insomnes y fatales.118


[..]Dios ha creado las noches que se armanDe sueños y las formas del espejoPara que el hombre sienta que es reflejoY vanidad. Por eso nos alarman“(Borges, 1997:192)miuxedavad SiSisa, romelic bavSvobidan Tan sdevda mwerals,swored sarke aRmoCnda is erT-erTi yvelaze mniSvnelovani elementi,romlis gareSec borxesi ver SeZlebda Seeqmna fiqciuri samyaro iseTi,rogoric Seqmna. swored misi magiuri Tvisebebisa da momxibvlelobisgamo, borxesi xSirad mimarTavs sarkeebs. misTvis sarke SeiZleba bevriramis simbolo iyos. pirvel rigSi sarke, esaa RmerTi. qristianulimoZRvrebis Tanaxmad, RmerTma adamani Tavis xatad da msgavsad Seqmna.borxesi ambobs, rom Cven, adamianebi RvTiuri anarekli varT, Tumca,amavdroulad, mwerali sarkeSi adamianis realur saxes, mis xrwnadbunebasac asaxavs.zogadad, mwerlis interesi didia am magiuri nivTisadmi, Tumcaamjerad ganvixiloT, Tu rogor elfers aZlevs avtori sarkeebskonkretulad `mzakvrobis msoflio istoriaSi”.`niRbiani mRebavi haqimi” erT-erTi is moTxrobaa, romelic sakmaoddatvirTulia simbolikiT. mniSvnelovani roli moTxrobaSi sworedsarkes akisria. borxesi erT-erT qveTavSi sarkeebisTvis gvTavazobsepiTets `sazizRars” da gviambobs cru mociqulis moZRvrebis Sesaxeb,romelSic sarke, rogorc sicruisa da farsis simbolo, umTavres iarRswarmoadgens. borxesi am sarkeebs ase axasiaTebs:`haqimis kosmogoniuri samyaros saTaveSi dgas moCvenebiTi ufali.mis RvTaebriv udidebulesobas ar sWirdeba arc iersaxe, arc ram saxeli.RmerTma Seqmna aTi Crdili, romlebic Caudgnen saTaveSi pirvel zecas.pirvelisagan iSva meore, savse angelozebiTa da winaswarmetyvelebiT.119


maT, Tavis mxriv, Seqmnes sxva ca, ufro qvemore mdgomi. ase gagrZeldausasrulod, sanam ar Seiqmna 999 zeciuri fena.miwa, romelzedac Cven vsaxlobT, Secdomaa. igi TiTqmis parodiaa.sarkea, romelic aq, am dedamiwaze gvaqvs da aq gamefebul siyalbesamravlebs. Cveni mizani keTilSobilebisaken swrafvaa. amas ki asketizmiTSeiZleba mivaRwioT, xorcis wvrTniTa da sibrZniT.haqimiseuli samoTxe da jojoxeTi naklebad skeptikuria. ‘maT vincuaryofs uflis sityvas da xatebas, me vpirdebi RvTiur jojoxeTs sadacimefebs 999 cecxlis samefo, TiToeul samefoSi 999 cecxlis goraa,TiToeul goraze 999 cecxlis koSkia, TiToeul koSkSi 999 oTaxia,TiToeul oTaxSi 999 sarecelia, sadac cecxlis keraa gaCaRebuli,TiToeulze TiTo codvili iwvis da usasrulod itanjeba. am cxovrebaSiitanjebiT erT sxeulSi im samyaroSi ki uTvalavi sxeuli geqnebaTsawameblad’.samoTxe ufro konkretulia: iq mudam ukuni sibnele dgas da yvelganqvis Tasebia savse wminda wyliT. bedniereba, romelic am samoTxes moaqvs,aris simSvide daSorebis da uaryofis, simSvide maTi, visac swams romsZinavs”“En el principio de la cosmogonía de Hákim hay un Dios espectral. Esa divinidadcarece majestuosamente de origen, así como de nombre y de cara. Es un Dios inmutable, perosu imagen proyectó nueve sombras que, condescendiendo a la acción, dotaron y presidieronun primer cielo. De esa primera corona demiúrgica procedió una segunda, también conángeles, potestades y tronos, y éstos fundaron otro cielo más abajo, que era el duplicadosimétrico del inicial. Ese segundo cónclave se vio reproducido en uno terciario y ése en otroinferior, y así hasta 999. El señor del cielo del fondo es el que rige—sombra de otras sombras— y su fracción de divinidad tiende a cero.La tierra que habitamos es un error, una incompetente parodia. Los espejos y lapaternidad son abominables porque la multiplican y afirman. El asco es la virtud fundamental.Dos disciplinas (cuya elección dejaba libre el profeta) pueden conducirnos a ella: laabstinencia y el desenfreno, el ejercicio de la carne o su castidad.El paraíso y el infierno de Hákim no eran menos desesperados. A los que niegan la Palabra, a120


los que niegan el Enjoyado Velo y el Rostro (dice una imprecación que se conserva de la Rosaescondida), les prometo un Infierno maravilloso, porque cada uno de ellos reinará sobre 999imperios de fuego, y en cada imperio 999 montes de fuego, y en cada monte 999 torres defuego, y en cada torre 999 pisos de fuego, y en cada piso 999 lechos de fuego, y en cada lechoestará él y 999 formas de fuego (que tendrán su cara y su voz) lo torturarán para siempre. Enotro lugar corrobora: Aquí en la vida padecéis en un cuerpo; en la muerte y la Retribución, eninnumerables. El paraíso es menos concreto. Siempre es de noche y hay piletas de piedra, y lafelicidad de ese paraíso es la felicidad peculiar de las despedidas, de la renunciación y de losque saben que duermen.(Borges, 2004:85-86)aq avtori gviCvenebs, rom sarke samoTxecaa da jojoxeTic, esaamTeli kacobrioba, adamis modgmis anarekli, romelSic daufaraviayovelgvari naklovaneba. Tavad haqimic xom siyalbea, erT-erTi immravalTagan, romelic arsebobs qveynad. sarke SesaZleblobaa,SesaZlebloba dainaxo is, rasac yvela xedavs, magram ver aRiqvams.swored dafarulis gacxadebaa melnis sarke, romelic sastik iakubsSemzarav simarTles amcnobs sakuTar Tavze. am moTxrobaSi sarkegarkveulwilad sxva ganzomilebaa, paraleluri samyaros kari, romelicireklavs imas, rac xilulia, da imasac rac uxilavia. “121


Tu sqematurad gamovsaxavT sarkes, romelsac rogorc xids orsamyaros Soris, mwerali akisrebs mraval funqcias, maSin SevniSnavT, romsarke realuri Tu irealuri samyaros centria, romelic ireklavsyovelgvar dadebiT Tu mankier adamianur Tvisebebs da romelic,sabolood, avtorisTvis raRac RvTiuris nawilia. zemoxsenebulimosazrebis meti TvalsaCinoebisTvis, davxazoT amdagvari sqema:Tuki niRabi haqimisa da sxvebisaTvis SeniRbvis saSualebaa, sarkeerTgvari deteqtoria, romelic borxesis personaJebs ireklavs daamzeurebs. TavisTavad, sarkeebi gaigivebulia ormagobasTan, esaaborxesis labirinTebis arsebobisTvis aucilebeli pirobaa (labirinTebsIX TavSi dawvrilebiT SevexebiT).sarkeebis mniSvnelobaze saubrisas, arc is unda gamogvrCesmxedvelobidan, rom mxolod sarke, rogorc obieqti, naklebad gvxvdebaborxesTan. mas damatebiT raime niSan-Tviseba axasiaTebs. magaliTad,`melnis sarkeSi” esaa sarkis feri, romelic aris ara lurji, ara122


cisferi, Aaramed melnisferi. zogadad, borxesTan ferebs simboluridatvirTva aqvs.rogorc wesi borxesis SemoqmedebaSi fers, rogorc raRacisaRweris saSualebas, didi mniSvneloba eniWeba. gansxvavebiT sxvamwerlebisagan, romlebic TavianT SemoqmedebaSi ferTa srul gamasiyeneben, borxess axasiaTebs garkveuli ferebis amoCemeba. aucilebeliaaRiniSnos, rom ar SeiZleba ferebis calke, ganyenebulad aRqma, yovelfers Tavisi daniSnuleba aqvs garkveul pirobebsa da mdgomareobaSi.marTalia borxesi `mzakvrobis msoflio istoriaSi” axsenebsvardisfer, TeTr, melnisfer, Sav, mwvane, yviTel, wiTel da nacrisferferebs, ZiriTadad simboluri datvirTva mainc yviTel da wiTel ferebsaqvT.rogorc amas artur natela aRniSnavs, nacrisfers borxesitradiciulad, iyenebs maSin, rodesac aRwers ukvdav personaJebs ( Natella,1974:39), marTlac, stefan albertis gmiri moTxrobidan “baRi oradgayofili bilikebiT” aRwerilia rogorc `Zalian maRali, daxvewilinakvTebiT, nacrisferi TvalebiTa da wverebiT” (Muy alto, de rasgos afilados, deojos grises y barba gris) (Borges, 1997:476) mogvianebiT gacxaddeba, rom albertiukvdavia. natela nacrisfers ukvdavobis TematikasTan akavSirebs daacxadebs, rom moTxrobaSi `wriuli nangrevebi“ borxesi aRmosavleTidanmosul ucxo kacs nacrisfrad Segnebulad aRwers, cirkularulinangrevebi maradiulobis simboloa, feri ki aq Tematikas exameba.marTalia, zemoaRniSnuli mosazreba mkvlevars sakmaod kargad aqvsdasabuTebuli da gajerebuli mravali sxva magaliTebiT, calsaxad imisTqma, rom konkretulad es feri SeiZleba mxolod maradiulobisa dausasrulobis simbolod hqondes borxess gamooyenebuli, Znelia.konteqstis mixedviT nacrisferi SeiZleba niSnavdes sevdas,mowyenilobas, asaks, simwifes. `mzakvrobis msoflio istoriaSi”nacrisfers mwerali sul orjer axsenebs, erTxel, rodesac mosamsaxureboglze saubrobs, meored ki moTxrobaSi `kaci vardisferiSesaxvevidan”, rodesac fransisko reali ukve moklulia da erT-erTi`nacrisferulvaSiani” kaci, romelsac eWvi mweralze aqvs, yuradRebiTakvirdeba mis moqmedebebs.123


`Si un impostor en 1914 hubiera pretendido hacerse pasar por el Emperador deAlemania, lo primero que habría falsificado serían los bigotes ascendentes, el brazo muerto, elentrecejo autoritario, la capa gris, el ilustre pecho condecorado y el alto yelmo”(Borges, 2004: 35)`El de bigote gris no me quitaba los ojos. La Lujanera aprovechó el apuro para salir.”(Borges, 2004: 103)zemoxsenebul DSemTxvevebSi raime simbolikis danaxva rTulia.Tumca, saqme sxvagvaradaa Cingis qvrivis SemTxvevaSi. ulmobel mekobres,romelic cameti weli daTareSobda aRmosavleTis wylebSi 6eskadriliisgan Semdgari floti hyavs. TiToeul flots Tavisi droSaaqvs: wiTeli, yviTeli, mwvane, Savi, iisferi da gvelisgamosaxulebiani,romelic piradad qvrivis gankargulebaSia. qvrivi, romelsacminiSnebebisa da bunebis movlenebis brmad swams da Rrublebsa Tu caSiminiSnebebs eZebs, melaa, xolo drakoni ki misi mfarveli; gadamwyvetibrZolis win Cingis qvrivi SeniSnavs, rom mTvare dawvrilda dagawiTlda, rac misTvis gzvnilia mfarveli drakonisagan: brZola aRarRirs, droa, Rirseulad danebdes. Cingis qvrivic akeTebs imas, rasacaravin elis misgan: maxvils wyalSi moisvris da moiTxovs, imperatorsmihgvaron.“Sin embargo, altas bandadas perezosas de livianos dragones surgían cada atardecerde las naves de la escuadra imperial y se posaban con delicadeza en el agua y en las cubiertasenemigas. Eran aéreas construcciones de papel y de caña, a modo de cometas, y su plateadao roja superficie repetía idénticos caracteres. La Viuda examinó con ansiedad esos regularesmeteoros y leyó en ellos la lenta y confusa fábula de un dragón, que siempre había protegido auna zorra, a pesar de sus largas ingratitudes y constantes delitos. Se adelgazó la luna en elcielo y las figuras de papel y de caña traían cada tarde la misma historia, con casiimperceptibles variantes. La Viuda se afligía y pensaba. Cuando la luna se llenó en el cielo yen el agua rojiza, la historia pareció tocar a su fin. Nadie podía predecir si un ilimitado124


perdón o si un ilimitado castigo se abatirían sobre la zorra, pero el inevitable fin se acercaba.La Viuda comprendió. Arrojó sus dos espadas al río, se arrodilló en un bote y ordenó que lacondujeran hasta la nave del comando imperial.Era el atardecer: el cielo estaba lleno de dragones, esta vez amarillos. La Viudamurmuraba una frase: "La zorra busca el ala del dragón", dijo al subir a bordo.”(Borges, 2004: 49-50)yviTeli drakonebi, romelTac qvrivi danebebis Semdeg xedavs,simSvidis simboloa, Tumca, meores mxriv, iTvleba, rom mravalimweralisaTvis yviTeli feri rogorc bednierebisa daa simSvidis, aseveSiSis maCvenebelia. aq orive varianti dasaSvebia, radgan qvrivi ukvegadaRlilia brZoliT, icis rom sicocxlis bolomde ase ver iTareSebsda misTvis erTaderTi gamosavali danebebaa, rac mas nanatr simSvidesmoutans, meores mxriv, esaa Ralati aTasobiT adamianisa, romlebicerTgulad emsaxurebodnen Cingis qvrivs wlebis ganmablobaSi. yviTeliferi siaxlis simbolocaa, marTlac, qvrivi imperatorisagan iRebsSewyalebas, icvlis saxels da iwyebs uwyinar cxovrebas axalsayvarelTan erTad.arsebobs erTi saintereso Canaweri, romelSic Jurnalisti borxessekiTxeba, Tu ratom aris mis nawarmoebebSi xSirad gamoyenebuliricxvebi, razec borxesi pasuxobs, rom marTalia, amis aRiareba uWirs,saSinlad crumorwmunea da ricxvebs gansakuTrebul yuradRebas aqcevs.Jurnalisti amis Semdeg mwerals ekiTxeba, aris Tu ara aseve crurwmenisbrali is, rom borxesi Tavis nawarmoebebSi yviTel, wiTel da mwvaneferebsac aqtiurad iyenebs. borxesi pasuxobs, rom misTvisgansakuTrebuli feri yviTelia.nawyveti interviudan:`- Tqven ambobT, rom swored amave mizeziT, crumorwmuneobis gamoiyenebT erTsa imave ferebs: wiTels, yviTels da mwvanes, isev da isev?- ki magram, mwvanes viyeneb?125


- arc ise xSirad, rogorc sxvebs. iciT, me erTi banaluri ramgavakeTe: davTvale ferebi..- ara, ara amas stilistika hqvia. es iswavleba. me mgoni, TqvenyviTels ufro SeniSnavdiT.- magram wiTelic xSiria, moZravi feria, romelic xSiradvardisferi xdeba.- marTla? ar vicodi.- es imas hgavs, dRevandli samyaros ferfli guSindeli cecxlisarom iyos. am metaforas Tqven ambobT. magaliTad, saubrobT `wiTeladamze”- iciT, sityva adami ivriTze `wiTel miwas” niSnavs. amas garda, “RojoAdán” kargad JRers araa?- diax namdvilad. magram es is araa, risi demonstrirebac TqvengindaT: samyaros degeneracia naCvenebi ferebis metaforuli gamoyenebiT,ara?- me arafris demonstrirebas ar vcdilob. [icinis] arnairi miznebiar maqvs.- ubralod aRwerT?- me aRvwer. me vwer. axla rac Seexeba yviTel fers. amas Tavisifizikuri axsna moepoveba, rodesac TvalisCini damaklda, ukanskneliferi, rac vixile, an ukanskneli feri rac gavarCie, es iyo yviTeli.yviTeli ferTa Soris yvelaze xalasia, amitomac gaqvT amerikisSeerTebul StatebSi yviTeli taqsebis kompania. Tavidan igegmebodamewamuli manqanebi, mere viRacam aRmoaCina, rom RamiT, an roca nisli iyo,yviTeli feris garCeva ufro advili iyo, amitomac gaqvT yviTelitaqsebi, nebismierma rom gaarCios. axla, roca TvalisCinma dakargvadaiwyo, samyarom ki gafermkrTaleba, megobrebma xumroba damiwyes,radganac vatarebdi yviTel halstuxebs. maT marTla egonaT, rom esmomwonda, arada isini namdvilad metismetad naTeli iyo.. mec vuTxarimaT: `diax, es kaSkaSa feria TqvenTvis, magram ara CemTvis, radganac espraqtikulad erTaderTi ramaa, rasac vxedav!” me nacrisfer samyaroSivcxovrob, vercxlisfrad dafarul samyaroSi, romelSic yviTeligamoirCeva.”126


(“-Would you say that it is the same reason—superstition—that causes you to use the samecolors—red, yellow, green—again and again?-But do I use green?-Not as often as the others. But you see I did a rather trivial thing, I counted the colors in . .-No, no. That is called estilística; here it is studied. No, I think you'll find yellow.-But red, too, often moving, fading into rose.-Really? Well, I never knew that.-It's as if the world today were a cinder of yesterday's fire—that's a metaphor you use. Youspeak of “Red Adam,” for example.-Well, the word Adam, I think, in the Hebrew means “red earth.” Besides it sounds well, no?“Rojo Adán.”-Yes it does. But that's not something you intend to show: the degeneration of the world bythe metaphorical use of color?-I don't intend to show anything. [Laughter.] I have no intentions.-Just to describe?-I describe. I write. Now as for the color yellow, there is a physical explanation of that. WhenI began to lose my sight, the last color I saw, or the last color to stand out was yellow because itis the most vivid of colors. That's why you have the Yellow Cab Company in the United States. Atfirst they thought of making the cars scarlet. Then somebody found out that at night or whenthere was a fog that yellow stood out in a more vivid way than scarlet. So you have yellow cabsbecause anybody can pick them out. Now when I began to lose my eyesight, when the worldbegan to fade away from me, there was a time among my friends . . . well they made, they pokedfun at me because I was always wearing yellow neckties. Then they thought I really liked yellow,although it really was too glaring. I said, “Yes, to you, but not to me, because it is the only colorI can see, practically!” I live in a gray world, rather like the silver-screen world. But yellowstands out…”) 1rogorc vxedavT, mwerlis mier ferebis aRqmis procesi mWidrodaris dakavSirebuli mis pirad tragediasTan, romelmac misSemoqmedebasac daatyo kvali. Tuki gaviTvaliswinebT imas, rom mwerals1 “The Paris Review “, ronald kristis interviu, romlic man mwerals 1966 wlis ivlisSiCamoarTva, xelmisawvdomia veb-gverdze: http://www.theparisreview.org/interviews/4331/the-art-offiction-no-39-jorge-luis-borges;Tavad statia daibeWda Jurnalis 40-e nomerSi 1967 wels;127


mxedvelobasTan dakavSirebuli problemebi adreuli asakidan daewyo,gasagebi xdeba, Tu ratom aniWebs mwerali upiratesobas mkveTr ferebs,ratom aris misTvis yviTeli da wiTeli dadebiTi emociis, xolonacrisferi negatiuri datvirTvis mqone.simboloebze saubrisas sasurveli iqneobda mokled SevxebodiTerT mniSvnelovan sakiTxsac: ra datvirTva aqvs borxesis fiqciursamyaroSi frinvelebs da cxovelebs? zogadad, borxesisTvissainteresoa adamianebi. misi SemoqmedebisTvis amosavali wertiliadamiania, mTeli Tavisi bunebiT, codvebiT Tu dadebiTi mxareebiT.Tumca, es imas ar niSnavs, rom borxesiseul moTxrobebSi cxovelebsyuradReba ar eTmoba, piriqiT, aris ramdenime sakiTxi, romelicaRniSvnis Rirsia.borxesis SemoqmedebaSi Tavidanve gansakuTrebuli adgili ekavacxovelebisa da frinvelebis Tematikas. jer kidev maSin, rodesacborxesi poezias aniWebda upiratesobas, xSirad axsenebda nawarmoebebSivefxvebs, lomebs, mglebs, buebs, bizonebs, cxenebs, panterebs, koiotebs,bulbulebs, mercxlebs da a.S. zemoxsenebulis dasturia borxesiscnobili poeturi namuSevrebi: `vefxvebis oqro”, `koioti”, `vfiqrobvefxvze”, `sxva vefxvi, romelic leqsSi araa” da sxv.borxesis cxovelTa samyarosadmi swrafvis TvalsaCino magaliTia1954 wels maria ererosTan TanaavtorobiT dawerili wigni`fantastikuri zoologiis saxelmZRvanelo”, ( Manual de zoología fantástica),romelSic avtorebma msoflio xalxTa folklorisa Tu kulturidan120-mde saxeobis sxvadasxva zRapruli, legendaruli da miTosuriqmnilebani gaaerTianes. 1967-69 wlebSi nawarmoebs avtorebma saxeligadaarqves (albaT imitom, rom masSi cxovelebs garda sxva qmnilebebicmoixseniebodnen) da `gamogonil arsebaTa wigni” (El libro de los seresimaginarios) uwodes. sxva qmnilebebs Soris aRsaniSnavia: a bao a ku – urCxuli, romelic Citoras koSkis kibezecxovrobs.128


abtu da aneti –identuri garegnobis mqone ori Tevzi,romlebic egvipturi legendis Tanaxmad, mzis RmerTis, rasxomaldis wina nawils miuyvebodnen curviTY amfisbena – berZnuli warmodgenebis mixedviT orTavianigveli, romlis meore Tavis kudis boloSi iyo. gadmocemisTanaxmad, amfisbenas erT Tavs sanam eZina, meore mudamfxizlobda. anamis vefxvebi _ oTxi suli, romlebic vefxvebSigansxeuldnen da marTavdnen samyaros oTxive mxares svedenborgis angelozebi – ceziuri savanis angelozebi(saxeli emanuel svedenborgis gavleniT SeirCa borxesis mier) aoka – adamianis msgavsi arseba, romelsac didi rqa aqvs alpanadori – arseba, romelic planeta neptunze cxovrobs daspilos sididiT 10-jer aRemateba. aqeroni – dasjili titani, romelic mdinare aqeronismidamoebSi binadrobsbaldandersi- qmnileba, romelsac adamianis Tavi, Tevzis kudi,Txis fexebi da frinvelis frTebi aqvs banSi – irlandiuri gadmocmebis Tanaxmad, SaviT mosiliqali, romelic sasikvdilod ganwiruli adamianis saxlis winmoTqvams da amiT atyobinebs sikvdilis moaxloebasbaraneci – TaTruli warmodgenebis mixedviT arsebuli aziurimcenare, romelis nayofic cxvars iZleoda. cxvarimcenaresTan WiplariT iyo dakavSirebuli.buraki – islamuri warmodgenebis Tanaxmad, saocari qmnileba,romlis meSveobiTac muhamedi meqidan ierusalimSi Ramegadafrinda valkiria - skandinaviuri miTologiis Tanaxmad, mamacimeomris qaliSvili, roemlic cxenze amxedrebuli dafrinavszecaSi da brZolis velze meomrebs agrovebs. daRupulebissulebi meomarTa samotxeSi – valhalaSi xvdebian129


harpiebi – ZvelberZnul miTologiasi bavSvebisa da adamianissulebis gamtaceblebi, romlebic qarze swrafebi ariangaruda – induri rwmenis Tanaxmad, RmerT viSnus frinveli,romelic gvelebs (nagebs) e brZvis. budizmSi sibrZnis erTerTisimboloa golemi - ebrauli miTologiuri personaJi, romelicsaidumlo codnis meSveobiT Tixisgan Seqmnes kabalistebma,msgavsad adamisa grifonebi - berZnul miTologiaSi lomistaniani daarwivisTaviani mtacebeli urCxulebi, romlebic didZaloqros flobdnen franc kafkas, alan pos da klaiv luisis mier sizmradnanaxi cxovelebikarelogozebi – gnomebis msgavsi arsebebi, romlebsac xSiradmoixsenieben drevandeli udmurteTis macxovreblebiCinuri drakoni da Cinuri feniqsi – erTi mamakacuri sawyisia(iani), meore qaluri (ini) krakeni – islandiur miTologiaSi uzarmazari zomis zRvisurCxulililiti – kabalas mixedviT, adamis pirveli coli, romeliclegendis Tanaxmad, adamTan daSorebis Semdeg demoni gaxdada klavda Cvil bavSvebs ( gvxvdeba Sumerul da arabulteqstebSic) minotavri – berZnuli miTologiis Tanaxmad, urCxuliadamianis taniTa da xaris TaviT, romelic kolxeTSigazrdilma pasifaem (heliosis qaliSvilma) Sva xarTankavSiris Sedegad. minotavri gamoketili iyo miwisqveSalabirinTSi, sakvebad ki mas aTenidan Camoyvanil qal-vaJebsWamda simurgi – fantastikuri arseba iranul miTologiaSi,frinvelTa mefe, romelsac cxovelis Tavi hqonda.130


melnismsmeli maimuni – vang-ta-hais mier pirvelad naxsnebiarseba, roemlic evropam borxesis meSveobiT gaicno. es iyoSavbewviani, alisferTvliani maimuni, romelsac melaniuyvarda. gadmocemis Tanaxmad, rodesac vinme werda, maimunimoTminebiT icdida sanam adamiani weras daasrulebda, raTaSemdeg darCenili melani daelia.esaa arasruli CamonaTvali im arsebebisa, romelTac borxesimimarTavs aRniSnul nawarmoebSi. marTalia, `mzakvrobis msoflioistoriaSi” miTosur cxovelebs ar aRwers borxesi, vxvdebiT Cinurdrakons (romelic mamakacuri sawyisia da mfarvelobs melas, igive Cingisqvrivs), katas, leopards da mtreds.mtredi, romelic zogadad siyvarulisa da harmoniis simboloa,sastiki monk isTmanis erT-erTi sayvareli frinvelia, kata ki sxvadasxvaxalxTa warmodgenebSi sibrZnis da cbierebis simboloa. borxesi orivesiyenebs monk isTmanis istoriis Txrobisas. borxess mtredic da katacsikvdilTan yavs gaigivebuli:`did sainJinro TaRebs qveS Svidi mZimed daWrili adamiani, oTxigvami da erTi mkvdari mtredi egdo”.“Debajo de los grandes arcos de ingeniería quedaron siete heridos de gravedad, cuatrocadáveres y una paloma muerta.”(Borges, 2004:58)`1920 wlis 25 dekembers monk isTmanis gvams niu-iorkis erT-erTcentralur quCaSi daaTenda. gvams xuTi natyviari mieRo. erTiCveulebrivi, sikvdilis armcodne bednieri kata ki gvams uCveuloduvlida irgvliv”“El 25 de diciembre de 1920 el cuerpo de Monk Eastman amaneció en una de las callescentrales de Nueva York. Había recibido cinco balazos. Desconocedor feliz de la muerte, ungato de lo mas ordinario, lo rondaba con cierta perplejidad.”131


(Borges, 2004:60)sainteresoa cru mociqulis, haqimis leopardTan Sexvedris ambavic.haqimTan, romlis RvTaebriobac aravis swams, moulodnelad leopardigaCndeba. roca SiSisagan mimofantuli xalxi kvlav Seikribeba, naxaven,rom leopardi haqimis morCilia da rogorc amas `mociquli” ambobda,dabrmavebula kidec. aq borxesi gvTavazobs gamocanas, raSia saidumlo?Tuki mkiTxveli Tavidanve grZnobs intuiturad, rom haqimi erTiCveulebrivi TaRliTia, maSin rogor moxda rom axda misi sityvebi?rogor dabrmavda leopardi Tu haqimi araa winaswarmetyveli? es isTavsatexia, romelic mkiTxvelma Tavad unda amoxsnas, an gamarTlebasmiaweros es ambavi an CaTvalos rom mainc, iyo raRac RvTiuri haqimispirovnebaSi. Tavad am scenas borxesi martivi winadadebebis meSveobiTzedmeti xatovanebis gareSe aRwers:`viRacas damwyvdeuli leopardi – mTieli sparselebis mieraRzrili sisxlismsmeli rasis nimuSi moeyvana. ufro dasajerebelia,tyveobisTvis daeRwia Tavi. garda SeniRbuli winaswarmetyvelisa da misimimdevrebisa, yvela gaiqca. roca dabrundnen, naxes, rom mxecidabrmavebuliyo. maSin adamianebma haqimis kaSkaSa da mkvdari Tvalebisiwames, gaaRmerTes igi da aRiares misi zebunebrivi SesaZleblobani““Alguien había traído un leopardo —tal vez un ejemplar de esa raza esbelta ysangrienta que los monteros persas educan. Lo cierto es que rompió su prisión. Salvo elprofeta enmascarado y los dos acólitos, la gente se atropelló para huir. Cuando volvieron,había enceguecido la fiera. Ante los ojos luminosos y muertos, los hombres adoraron a Hákimy confesaron su virtud sobrenatural”(Borges, 2004:83)amgvarad,sxvadasxva simbolikiT gajerebuli teqstiT borxesicdilobs gamoucnobi elferi SesZinos Tavis moTxrobebs, mkiTxvels132


gacilebiT meti safiqrali dautovos da Seqmnas mxolod miseulisamyaro, sadac adamianebTan erTad binadoben uamravi sxva arsebebi,romelTa ganyenebiT aRqma dauSvebelia.kidev erTi mniSvnelovani sakiTxi, rac imsaxurebs Cvens yuradRebas,esaa labirinTebi, romelTac borxesi yvela zemoxsenebul arsebebs dasiuJetebs argebs. dawvrilebiT borxesis labirinTebs momdevno TavSiSevexebiT.133


Tavi IXlabirinTebi borxesis SemoqmedebaSiborxesis Semoqmedebaze saubrisas aucilebelia aRiniSnos mwerliserTguleba labirinTebisadmi. labirinTma, rogorc magiurma elementmamistiuri datvirTva uZvelesi droidan SeiZina, risi dasturic berZnulimiTologiaa. swored berZnuli sityvidan λαβύρινθος (Sesaxvevi)momdinareobs es sityva. Zveli berZnebisa da romaelebisaTvis labirinTiuamravi saidumlo gasasvlelis, derefnebisa da viwro bilikebiserTianoba iyo. labirinTma asaxva berZnul miTologiaSic hpova:gadmocemis Tanaxmad, urCxuli minotavri, romelic poseidonis xarTanSeuRlebulma pasefaem Sva, swored labirinTSi imaleboda. labirinTSidabmuli minotavri xar-kaci ikvebeboda msjavrdebulTa xorciT damoxarke aTenidan Camoyvanili qal-vaJebiT. roca Tesevsi, momavalSiaTenis mefe pirvelad qalaqs ewvia, aTenis mosaxleoba mwuxarebasSeepyro. mefe minosis wargzavnilebi kretidan Camosuliyvnen da kuTvnilxarks moiTxovdnen. umZimesi iyo xarki: aTenelebs yovel cxra weliwadSierTxel kunZul kretaze unda gaegzavnaT Svidi qalwuli da Svidi vaJi,sadac maT minotavri STanTqavda.minotavri cxovrobda labirinTSi, romelic cnobilma xelovanmadedalosma aago. aravis SeeZlo am labirinTidan gamosvla. dedalosma,romelic kretas tovebda, ariadnes 1 dautova jadosnuri Zafis gorgalida misi xmarebac aswavla. ariadnem ki Tesevss basr xmalTan erTad esgorgalic misca da daariga, rom misi erTi bolo labirinTisSesasvlelSi gamoeba. gorgali gagordeboda da minotavrTan miiyvanda.ukana gzaze Tesevss Zafi isev unda daexvia.Tesevsi sxva ganwirul aTenelebTan erTad Seiyvanes labirinTSi. manZafis erTi bolo kars gamoaba da gorgals gahyva. bolos, bnelderefanSi ipova kidec minotavri. minotavrma kidev ramdenjerme scadagmiris mokvla, magram Tesevsma xar-kacs mainc ajoba da mkerdSi Cascaariadnes mier naboZebi maxvili. swrafad dabrunda ukan da aTenelebTan1 ariadne - minosisa da pasifaes asuli, qalRmerTi134


erTad gamovida labirinTidan. aRsaniSnavia, rom borxesi arc TavisnawarmoebebSi da arc interviuebSi, arasodes malavda, rom yovelTvisgamorCeulad uyvarda berZnuli miTologia, labirinTi ki misTvis iyogamocana, romlis centrSi idga adamiani.Sua saukuneebidan labirinTi idumal elfers iZens, gaigivebuliaadamianis mier gavlil rTul gzasTan. gasavleli gzis dagrZelebisxelovneba odesRac dakarguli samoTxis Ziebas daemsgavsa. swored esZieba moswons borxess, romelic arasodes yofila martivi TavisgadawyvetilebebSi. mas sCvevia mkiTxvelis provocireba da ankeszewamogeba. is wers kabalaze, budizmze, qristianobaze da am procesSiqmnis labirinTebs, romlidanac Tavis daRweva SeuZlebeli xdeba.borxesis siyvaruli labirinTebisadmi iseTi Zlieri gamodga, rommweralma isini rogorc pirdapiri, aseve iribi gziT asaxa TavisnawarmoebebSi. amis dasturad isic ki kmara, rom sxva nawarmoebebs Tu arCavTvliT, mxolod `fiqciebSi” borxesi 42-jer axsenebs sityvas“labirinTi”.mweralma mTeli Tavisi proza aqcia labirinTad, romelSicSeiZleba ise ixetialo, ukan dasabrunebeli gza verc ki monaxo.gansxvavebiT Tesevsisgan, romelsac gzis gasakvalad ariadnem Zafisgorgali SesTavaza, borxesi piriqiT, iTrevs mkiTxvels am labirinTebSi,raTa man gasasvleli ki ar ipovos, aramed misi centri aRmoaCinos.borxesisTvis erT-erTi saSualeba, warmoaCinos labirinTebi, wignissamyaroa. wigni mwerlisTvis labirinTia. es erT-erTi im gasaocariaraRTagania, romelsac adamiani flobs, adamianis istoriis, fiqrebisocnebebisa da fantaziebis WurWeli. swored zemoxsenebul minotavrismiTs exmianeba borxesi Tavis moTxrobaSi: `asterionis saxli”. borxesimoTxrobas pirvel pirSi hyveba da asterionis, igive minotavris fiqrebsuambobs mkiTxvelebs:`me ara marto vigoneb TamaSebs, me saxlzec vfiqrob. saxlis yvelanawili bevrjer meordeba, erTi meores gavs. araa erTi auzi, ezo, arcsarwyavi adgili, arc baga. ubralod aris ToTxmeti (usasrulo135


aodenoba) auzi, ToTxmeti ezo, ToTxmeti sarwyavi da ToTxmeti baga.saxli samyaros hgavs, ufro sworad Tavadaa samyaro. . .[...] yovel cxra weliwadSi, saxlSi Cndeba cxra adamiani, raTa meisini borotebisgan vixsna. maTi xmebi da fexis xma qvis Rrma galeriidanmesmis da mec miviCqari maT Sesaxvedrad. mTeli es procedura ramdenimewuTs grZeldeba. sadac isini ecemian, iq rCebian, maTi gvamebi ki mexmarebaes galerea sxvisgan gavarCio. CemTvis ucnobia, vin arian isini, magramerT-erTma sikvdilis win miwinaswarmetyvela, rom odesme CemigamaTavisuflebelic gamoCndeba. mas Semdeg Cemi martooba aRar mtkiva,radganac vici, Cemi mxsneli cocxalia da erT dResac Semoabijebsmtrian miwaze. Cems yurs samyaroSi arsebuli yvela xmis mosmena romSeeZlos misi fexis nabijebsac gavarCevdi. kargi iqneboda sadme iseTadgilas waveyvane, sadac naklebi karebi iqneba. rogori iqneba Cemimxssneli? vekiTxebi Cems Tavs. xari iqneba Tu adamiani? Tu xari adamianissaxiT? Tu me memgvaneba?riJraJis mze brinjaos xmalze akiafda. sisxlis kvali ukve aRarCanda.-daijereb ariadna? – Tqva Tesevsma – minotavrs arc ki ucdia, Tavidaecva..”“No sólo he imaginado esos juegos; también he meditado sobre la casa. todas las partesde la casa están muchas veces, cualquier lugar es otro lugar. No hay un aljibe, un patio, unabrevadero, un pesebre; son catorce [son infinitos] los pesebres, abrevaderos, patios, aljibes.La casa es del tamaño del mundo; mejor dicho, es el mundo.[…] Cada nueve años entran en la casa nueve hombres para que yo los libere de todomal. Oigo sus pasos o su voz en el fondo de las galerías de piedra y corro alegremente abuscarlos. La cremonia dura pocos minutos. uno tras otro caen sin que yo me ensangrinte lasmanos. Donde cayeron, quedan, y los cadaveres ayudan a distinguir una galería de las otras.Ignoro quiénes son, pero sé que uno de ellos profetizó, en la hora de su muerte, que alguna vezllgaría mi redentor. Desde entonces no me duele la soledad, porque sé que vive mi redentor y al136


fin se levantará sobre el polvo. Si mo oído alcanza todos los rumores del mundo, yo percibiríasus pasos. Ojalá me lleve a un lugar con menos galerías y menos puertas. ¿Como será miredentor?, me pregunto. ¿Será un toro o un hombre? ¿Será tal vez un toro con cara de hombre?¿O será como yo?vestigio de sangre.El sol de la mañana reverberó en la espada de bronce. Ya no quedaba ni un—¿Lo creerás, Ariadna? —dijo Teseo—. El minotauro apenas se defendió. “(Borges, 1997:159)esaa avtoris mier danaxuli sruliad axleburi xedva: minotavrisisxlimsmeli urCxuli ki ara martosuli qmnilebaa, romelicusasrulod daborialobs labirinTebSi. isic ki ver gaurkvevia vis daratom mohyavs masTan adamianebi. hgonia, rom maTi daxocviT borotebasaaridebs maT. ricxvi ToTxmeti, romelsac aq mwerali iyenebs ufrosavaraudoa, rom pirdapiri gagebiT, ricxv 14-s ar niSnavs, esminotavrisTvis sityva `uamravis” an `usasrulos” sinonimi ufroa.minotavris mTavari dardi da imedic amavdroulad, is ucxoa, romelmacigi unda ixsnas saukuno SeCvenebisagan, amitomac elis Tavis mxsnels asemouTmenlad.dasasruli lakonuri, magram sulisSemZravia. minotavrisumoqmedobiT gaocebuli Tesevsi ariadnas SesCivis iolad mopovebulgamarjvebas, magram borxesma da mkiTxvelma ician, rom labirinTebisgandaRlili minotavrisTvis es danebebis aqti ki ara, Tavis mxsnelTanSegebeba iyo mxolod.labirinTebi, romelTac mixveul-moxveuli gzebiT mihyavs mkiTxevli,arc `mzakvrobis msoflio istoriisaTvisaa” ucxo. amisi magaliTia`Teologi saiqioSi”. ukve gardacvlili melanCtoni xvdeba saiqioSi,rasac ver xvdeba, imqveynad aTasgvar Teologiur saqmianobas iwyebs,magram amaod:137


`melanCtoni ki agrZelebda weras, Tumca amjerad uwindeliviT aRaruaryofda saTnoebas ise, rogorc uwin. sacxovreblad miwisqveSgadaiyvanes, sadac misnairi Teologebi imyofebodnen. ramdenime dResakanSi gamomwyvdeulma gaatara da roca Tavis TeoriaSi eWvis Setanadaiwyo, neba misces, dabrunebuliyo.”“Seguía, sin embargo, escribiendo, pero como persistía en la negación de la caridad, lotrasladaron a un taller subterráneo, donde había otros teólogos como él. Ahí estuvo unos díasencarcelado y empezó a dudar de su tesis y le permitieron volver.”(Borges, 2004:108)aq borxesi mkiTxvelis dabnevas iwyebs, melanCtoni jer saiqioSixvdeba, mere sadRac miwurSi, iqedan kiriT dafarul oTaxSi, bolos kiusaxo Teologs demonebi epatronebian. es erTgvari labirinTia, sadacrTulia gaarkvio, sad mTavrdeba gza.kidev erTi magaliTi, romelSic mwerali mkiTxvels sTavazobsramdenime SesaZleblobas, esaa moTxroba `ambavi orTa, romelTac sizmariixiles”. avtori jer mogviTxrobs gaRaribebul qairoel kacze,romelsac ucnauri sizmari esizmreba. sizmrad nanaxi kaci ganZisTvisispahanSi agzavnis mas. ispahans Casuli qairoeli gaicnobs kapitans,romelsac Tavis mxriv, qairo esizmra. saxlSi dabrunebuli kaciamoTxris ganZs, romelic ispahans mcxovrebis kacis sizmris mixedviT,missave ezoSi yofila damarxuli. esec labirinTia, Zieba, romelsacgmiri miyavs ucnob adgilebSi, mSobliur miwaze abrunebs mas, iq kimoTminebisa da sulgrZelobisaTvis ganZiT jildovdeba kidec.swored sizmrebis, zmanebebisa da gamocxadebebis meSveobiT qmnisborxesi mxolod misTvis damaxasiaTebel enigmas, romlis epicentrSicxSirad mikibul-mokibuli da bundovani labirinTebia.138


daskvnadasaruls, sanam uSualod SevajamebdeT wina cxra Tavs,aucileblad unda aRiniSnos, rom winamdebare naSromis mizanswarmoadgenda im danaklisis Sevseba, rac borxesologiis mimarTulebiTsaqarTveloSi arsebobs. Tavad borxesis Semoqmedeba imdenadmravalmxrivia, rTulia erT naSromSi yvelaferi Caatio.reziumes saxiT mokled mimovixiloT, Tu ra sakiTxebze gamxvildayuradReba winamdebare naSromSi da ra mimarTulebebi gamoikveTa TemazemuSaobisas.naSromis pirveli Tavi miznad isaxavda zogadad fiqciuri Janrismimoxilvas, konfliqtis sxvadasxva tipebis gansazRvras da wmindalaTinoamerikuli fiqciuri mimdinareobis, magiuri realizmisdaxasiaTebas.fiqcia, rogorc Janri, dRemde ganxilvis sagania sxvadasxvaavtorebsa da literaturaTmcodneebs Soris, gansjas ar eqvemdebareba isfaqti, rom yvela saxis fiqcias aerTianebs ramdenime udavo elementi,romelic nawarmoebs miakuTvnebs xsenebul Janrs. es ramdenime ZiriTadielementia: fiqciuri fabula, moqmedi gmiri da fiqciuri adgili, sadacdro, adgili, Tema, konfliqti da moqmedeba erTiandeba warmoudgenelisiuJetis irgvliv. fiqciuri literaturisaTvis aucilebel elementswarmoadgens konfliqti, romelic SeiZleba ganapirobos sxvadasxvafaqtorebma.fiqciaze saubrisas aucileblad unda aRiniSnos espanurenovanifiqcia, razec saubari warmoudgenelia wminda laTinoamerikuliliteraturuli movlenis, magiuri realizmis ganxilvis gareSe.TavisTavad, magiuri realizmi, rogorc Janri, ZiriTadad laTinuriamerikis literaturis kuTvnilebaa. safuZvlad udevs kolumbamdelicivilizaciebis literatura da rwmenebi. mTavari magiur realizmSi isaa,rom aq magiuri elementebi uxvadaa da arasodes aris ganmartebuli.xSirad gamoiyeneba simboloebi da xatebi. adamianis, rogorc socialurisubieqtis emociebi da seqsualoba xSirad dawvrilebiTaa aRwerili.139


permanentulad icvleba mizezebi da Sedegebi. am Janris nawarmoebebSiavtori TiTqmis yovelTvis mimarTavs folklors, legendebsa da miTebs.mniSvnelovani aspeqtebia dro, sivrce, mTxrobeli.meore TavSi ganvixileT borxesologiis mimarTulebiT arsebulikvlevebi, mwerlis biografebis moRvaweoba da maTi piradi urTierTobebimasTan. aseve norman Tomas di jovanis, alisia xurados, maria esTervaskesis, emir rodriges monegalis, xuan aranas, xuan gasparinis,osvaldo sabinos, jeims vudalis, uilis barnstounis, edvin uiliamsonis,daniel balderstonis, boris dubinis da sxvaTa damsaxurebaborxesologiis ganviTarebis kuTxiT.aq pirvel rigSi, aRsaniSnavia, is faqti, rom misi biografebisumravlesoba piradad icnobda borxess. vinaidan borxesis moRvaweobisperiodi emTxveva sakmaod aqtiur literaturul Tu politikurmovlenebs argentinaSi, StambeWdavia im adamianTa simravle, romlebicjer kidev mwerlis sicocxleSi dainteresdnen misi biografiisSeswavliT. isic unda aRiniSnos, rom borxesologia axali dargia, es kicalsaxad miuTiTebs imaze, rom jer kidev bevri sakiTxis mecnierulikvlevaa SesaZlebeli.naSromis mesame TavSi vimsjeleT mwerlis adreuli periodisSemoqmedebaze, mis Sexedulebebze literaturis, prozis, poeziis,mwerlis kredos, droisa da sivrcis mravalferovnebasa da zogadadmwerlobaze. amave TavSi mokled mimovixileT borxesisTvis sainteresopersonaJTa tipebi: martoxela da gulCaTxrobili adamianebi.amave TavSi ganvmarteT, Tu ratom ar mieniWa mwerals arc missicocxleSi da arc mis mere, nobelis premia. ganvixileT is politikurmdgomareoba, romelSic im drois laTinuri amerika imyofeboda dasaerTod, mwerlis damokidebulebas politikisadmi.saqme isaa, rom borxesis cxovreba laTinuri amerikis iseTpolitikurad aqtiur periods daemTxva, rom miuxedavad mwerlissayovelTaod cnobili zizRisa am sferosadmi, mis Semoqmedebaze mainciqonia gavlena politikam da politikosebma. mwerals argentinelTarisxvac ar acda malvinis omis dros dafiqsirebuli poziciis gamo. amoms sul 649 argentinelis, 255 britanelisa da kunZulis 3 macxovreblis140


sicocxle Seewira. kunZulebi britaneTs darCa, ramac argentinissamxedro xuntis damxoba gamoiwvia. xunta 1976 wlidan marTavda qveyanasda mmarTvelobis formad demokratiul formas asaxelebda. 1982 welsborxesma am damarcxebis Sedegebi pozitiurad Seafasa. is Tvlida, romomis mogebis SemTxvevaSi, xunta isev qveynis saTaveSi iqneboda daiarsebebda reJimi, romelic argentinel xalxs Tavisuflebas waarTmevda.borxesis es sityvebi bevrma arasworad gaigo.zogadad, borxesis adreuli periodis Semoqmedeba aris proza,romelic savsea biografiuli motivebiT, moTxrobebSi igrZnoba misidamokidebuleba politikisa da <strong>saxelmwifo</strong> reJimebis mimarT. misinawarmoebebi ireklaven misi cxovrebis garkveul periodebs. es detalebigarkveulwilad perimetria, romlis iqeT aris qaoturi samyaro.SemoqmedebiTi moRvaweobis adreul etapze borxesisTvis interesisobieqtebs warmoadgenen martoxela da gulCaTxrobili adamianebi(iseTebi, rogorebic arian buenos-aireseli momRerali evaristo kariego,Sul solari, moazrovne da iumoristi masedonio fernandesi). miuxedavdimisa, rom borxesma amgvari personaJebiT sicocxleSive moixveWa saxeli,rac unda gasaocari iyos, mas ara aqvs nobelis premia, rasac Tavisilogikuri axsna moepoveba: nobelis komiteti, Sedgeboda adamianebisagan,romlebic politikas ver mijnavdnen xelovnebisagan. borxesi kiTavisdauneburad, CarTuli aRmoCnda laTinuri amerikis boboqarpolitikur cxovrebaSi, risi dasturic avgusto pinoCetisgan premiismiReba iyo. swored es ar epatia borxess da amitom darCa XX saukuniserT-erTi udidesi mwerali nobelis premiis gareSe. Tumca, realurad,nakleb savaraudoa, vinmes eWvi Seeparos, sWirdeba Tu ara dRes premiaborxess, maSin roca nobelianti mwerlebis umravlesoba verc kiiocnebebs im popularobaze, rac msoflio maStabiT dRes borxess aqvs.rac Seexeba meoTxe Tavs, masSi ganimarta, Tu ratom SeirCasaTauris qarTul TargmanSi sityva `mzakvari“. rogor ganmartavs sityvainfamia-s espanuri enis ganmartebiTi leqsikoni da ra masalebsdaveyrdeniT misi zusti Sesatyvisis moZiebisaTvis. amave TavSiganvixileT `mzakvrobis msoflio istoriaSi“ dajgufebuli moTxrobebis141


gamoqveynebis TariRebi, maTi Tavdapirveli saxe da nawarmoebis saboloosaxiT gamisvlamde gavlili etapebi.imisaTvis, raTa sityva infamia qarTulad Targmniliyo rac SeiZlebazustad, mivmarTeT espanuri enis ganmartebiT leqsikons da samefoakademiis mier SemoTavazebul mniSvnelobas. vinaidan espanur enaSixsenebuli sityva gamoxatavs yovelgvars siavesa da borotebas, romelicSesaZloa adamianis gonebaSi daibados, qarTulSi mis zust eqvivalentadalbaT SesaZlebeli iqneba davasaxeloT sityva `mzakvroba”, radganacklasikuri qarTuli gagebiT, mzakvari aris farulad borotebis Camdeniadamiani. arnold Ciqobavas redaqciiT gamocemuli qaTuli enisganmartebiTi leqsikoni miuTiTebs, rom sityva `mzakvroba” - arisTvalTmaqcoba, cbiereba, flidoba, muxanaToba. `mzakvari” zakvis moqmedi,muxanaTi adamiania; (arn. Ciqobava, 1958:238)mexuTe TavSi ganxilulia mwerlis mier moxmobili enobrivistrategia, oqsimoroni, rogorc mwerlis sayvareli stilisturi xerxi,moTxrobebis ZiriTadi qarga. ganisazRvra mTxrobelis roli da saxe,SesaZlo msgavseba pikarsekul romansa da borxesiseul moTxrobebsSoris.borxess sCvevia istoriis dasawyisSi mravlismetyveli `me”-sgamoyeneba, romelic nel-nela qreba da istoriis siRrmeSi imaleba.avtori iyenebs realobis irealurTan Serwymis xerxs. igonebs raRacTariRebs, saxelebs, adgilebs, wyaroebs, rodesac realuri moqmedebisdro da adgili ganaTlebuli da cnobismoyvare mkiTxvelisTvis SesaZloacnobili iyos. mTxrobelis (naratoris) aseTi bundovaneba `mzakvrobismsoflio istoriis” enobrivi strategiis Semavali komponentia.sagulisxmoa borxesis miswrafeba oqsimoronisaken, rac avtorisTvisstilisturi, semantikuri da semologiuri TvalsazrisiT, mkiTxvelTankomunikaciis saSualebaa. istoriebSi, romlebic gviyvebian yaCaRebze,mkvlelebze Tu mekobreebze, oqsimoronis komponenti mniSvnelovania.am moTxrobebSi Temis paradoqsaluroba da ironia Tamamad examebaurTierTsawinaaRmdegos, oqsimorons (Serra, 2004:657). oqsimoroni ramdenimefaqtors emyareba. pirveli agebulia siuJetze, sadac xdeba sxvisisaxelis, vinaobis miTviseba (rogorc amas tom kastrosa da niRbiani142


mRebavis SemTxvevaSi vawydebiT), meore SemTxvevaSi saqme gvaqvs pirovnebisan identobis winaaRmdegobasTan, rogorc es xdeba Cingis qvrivis, monkisTmanis, bil hariganisa da kotsuke-no-sukes SemTxevvaSi. Cingis qvrivimamaci qalia, romelsac Tavisi samarTlis kodeqsi aqvs, samxedromoRvaweobis periodSi monk isTmani kategoriulad ewinaaRmdegebaadamianis datyvevebas da Tamamad ibZvis megobarTa mxardamxar brZolisvelze. am adamianebis aRsawerad borxesi swored oqsimorons mouxmobs.iyenebs ra iseT paradoqsalur Sepirispirebas, rogoricaa `sazarelikeTilismoqmedni” ( terribles bienechores); (Borges, 2004:24) oqsimoronic xomparadoqsis erT-erTi saxea, romlis funqciasac mkiTxvelisTvismoulodnelobis Seqmnaa.borxesi iSveliebs iseT sityvaTSexamebebs, rogorebicaa`danaSaulebrivi da SesaniSnavi arseboba sastiki ganmanTavisufleblis,lasarus morelisa” (la culpable y magnífica existencia del atroz redentor Lazarus Morell),(Borges, 2004:18) `Seudarebeli naZirala” (incomparable canalla), (Borges, 2004:18)`pativsacemi nagavi” (basura venerable); (Borges,2004:18) da sxv.erT-erTi mizezi, ris gamoc borxesi ase advilad poulobsurTierTsawinaaRmdego sityvaTSexamebebs, esaa misi personaJebismravalmxrivi xasiaTi. aucilebelia aRiniSnos, rom SesaZlebeliaparaleli gaivlos pikareskuli romanisTvis damaxasiaTebel Strixebsada borxesiseul moTxrobebs Soris. SeiZleba iTqvas, rom es wmindaespanuri movlena literaturaSi garkveulwilad borxesma TavismoTxrobebSi asaxa. pikareskuli Janri, Tavis droze, asaxavda moralur,socialur da religiur damokidebulebas or socialur fenas: glexebsada Tavadaznaurobas Soris. mwerlisTvis ucxo araa wminda pikareskulistili: ambis moyola gmiris geneologiaze saubriT, rasac avtoriTiTqmis yvela zemoaRniSnul moTxrobaSi mimarTavs. rogor pikareskulinawarmoebebis umravlesobaSi xdeba, borxesTanac mTavari gmirisocialuri mdgomareobis gaumjobesebis mudmiv cdaSia, Tumca amaod.gmiris yoveli nabiji kraxiT sruldeba. magaliTad, tom kastrosa daboglis mcdeloba maTze maRla mdgom sazogadoebas gauTanabrdnen,uSedegoa. maTi dasasruli moralur-fizikuri dacemaa.143


mniSvnelovania isic, rom yvela am moTxrobaSi saqme gvaqvs ormagpolarulobasTan. iq, sadaca aris veragoba, aris sajelic araeTikurisaqcielis gamo. sadac kanongareSe moqmedebaa, naCvenebia kanonisuzenaesobac. usamarTlobas ki aucileblad mosdevs samarTlianidasasruli.meeqvse TavSi ganxilulia `mzakvrobis msoflio istoriaSi“moTxrobili istoriebis pirvelwyaros sakiTxi. Teqvsmetive moTxrobisdasasruls borxesi uTiTebs, rom istoria misi mogonili araa da romfabulas daesesxa sxvadasxva avtorebs. am TavSi borxesiseuli versiebiSedarebulia im versiebTan, romelTac avtori Tavad imowmebs. Sedarebaki saSualebas iZleva, mivxvdeT, sadaa mwerlis mier dagebuli maxe dasad tyuis borxesi: marTla eyrdnoba sxvadasxva saukuneebSi moRvawemwerlebs Tu ubralod, meti originalurobisa da silamazisTvismouxmobs gamogonil saxelebs.meSvide Tavi exeba iseT faqiz Temas, rogoricaa borxesi dareligia, religiuri Tematika, siwmindeeebi, islamuri da qristianulimoZRvrebis gavlena borxesis nawarmoebebSi. ganxiluliapersonaJebisaTvis damxasiaTebeli msgavsi da ganmasxvavebeli niSnebi.saerTod, borxesi erTnairad kargad icnobs qristianul, muslimurda aRmosavlur religiebs. misTvis religia msoflmxedvelobaa da arafanatizmi. swored borxesis gansakuTrebulma damokidebulebamganapiroba is faqti, rom uamrav naSroms, monografiasa Tu sadoqtoronaSromebs Soris, roemlic exeboda xorxe luis borxess, mniSvnelovaniadgili ukavia religiis Tematikas. Tavis moTxrobebSi mwerali xSiradmimarTavs sxvadasxva religiebs: kaTolicizms, protestantizms, budizms,iudaizms da a.S. nawarmoebebSi xSirad vawydebiT bibliur peizaJebs,winaswarmetyvelur zmanebebs, gansawmendels, jojoxeTs, samoTxes, saiqiocxovrebas, maradisobisa da uflis sakiTxs. misTvis qristianuli samyaroiesos, iudas, kaenisa da abelis TematikiT Zalian sainteresoa. Tumca,qristianuli TematikiT daintereseba borxess xels ar uSlis imaSi romparalelurad moswondes da iyenebdes istorebsa da saxelebs, romlebiccalsaxad aRmosavluri samyaros kuTvnilebaa.144


marTalia, iesos Temaze da qristianul motivebze borxesi sakmaodxSirad saubrobs, gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia borxesismidrekileba islamisadmi. borxesis islamuri samyaros qvakuTxediayurani, `aTas erTi Rame”, omar xaiamis poezia, istoriebi sindbadze,sparsuli literatura da sxva. borxesi agrovebs, axarisxebs,erTmaneTTan azavebs sxvadasxva drosa da geografiul arealebs. Tamamadmouxmobs yvelafers arabuls, sparsuls, islamurs an zogadadaRmosavlurs. misTvis sainteresoa iseTi Temebi da saxelebi,rogorebicaa: uflis martooba, yurani, aTas erTi Ramis zRaprebi,iskander dul qarnai (igive aleqsandre didi/make doneli, islamurliteraturaSi), arabuli espaneTi, omar xaiami, firdousi da a.S.aRmosavluri samyarosadmi interess borxesi xSirad usvams xazs,bevrjer axsenebs `qilila da damanas”, `aTas erT Rames”, xSirad arqmevspersonaJebs sparsul da arabul saxelebs. gamonaklisi am mxriv arc`mzakvrobis msoflio istoriaa”, radganac ciklSi `ecetera”, romelicborxesma mogvianebiT daamata am nawarmoebs, moTxrobebi ZiriTadadswored Teologiur Temebzea agebuli da da eyrdnoba siuJetebs `aTaserTi Ramis” zRaprebidan.merve TavSi ganvixileT drois, sivrcis, drois msvlelobis,personaJTa daberebis, maradiulobisa da ukvdavebis sakiTxi borxesisSemoqmedebaSi da konkretulad xsenebul nawarmoebSi. moviZieTsxvadasxva simboloebis mniSvneloba: naiarevi, monetebi, sarke, dana,revolveri, mdinare (wyali), etli, kata, mtredi, gveli, yvavilebi,ferebis roli, biblioTeka, rogorc samyaro, anarekli, wignebi, niRabida sxv.borxesis mTeli Semoqmedeba, proza Tu poezia, gansakuTrebiTmdidaria simbolikiT, miniSnebebiT da alegoriebiT. vinaidan droisa damaradiulobis sakiTxi mWidro kavSirSia filosofiur moZRvrebebTan,borxesi Zalian xSirad mouxmobs gamoCenil filosofosebsa dafilosfiur ideebs Tavis SemoqmedebaSi. misTvis damaxasiaTebielia iseTisaxelebis dasaxeleba, rogorebicaa platoni, plotini, nicSe, bertranraseli, Sopenhaueri da sxv. xSirad filosofebs maSin axsenebs, rocaganixlavs dros, drois msvlelobasa da maradiulobas. drois145


msvleloba borxesisTvis (iseve rogorc sxva mravali mwe rlisTvis)mdinaris msgavsia, romelic usasrulod miedineba. mis pirveliveleqsebSi sCans dro, rogorc dauTvleli odenoba saaTebisa, romelsacmiyavxar sikvdilisaken. borxesTan gvxvdeba warsuli da momavali,momavali da axlandeli an mxolod warsuli. borxess uyvars dReebis,ricxvebis, wlebis moSvelieba, rac xSirad ara marto metidamajereblobisaTvis, aramed meti enigmis Sesaqmneladaa gamoyenebuli,ris magaliTsac xSirad vxvdebiT `mzakvrobis msoflio istoriaSi”.rac Seexeba sivrces, borxesisTvis sivrce aris literatura savseqalaqebiT, qveynebiT, mdinareebiT, zRvebiTa da mTebiT. sivrce misTvisgeografiia, nawarmoebebSi mwerali xSirad axsenebs evropas,aRmosavleTs, karTagens, roms, babilons, edems, atlantidas, kairos,amerikas da a.S.borxesisTvis geografia mecnieruli TvalsazrisiTac sainteresoa,risi magaliTicaa, Cvens mier ukve ganxiluli moTxroba `sizustisSesaxeb mecnierebaSi”, romelic gviambobs uZveles kartografebze daqveyanaze, sadac mxolod geografiaa mniSvnelovani. is sivrcobrivisqemebi, romelTac borxesi geografiis meSveobiT gvixatavs,warmoudgenelia iseTi simboloebis gareSe, rogorebicaa vefxvi, kompasi,sarke, bilikebi, mdinareebi da a.S.simboloebze saubrisas, aucileblad unda iTqvas, rom borxesTanramdenime mTavari elementi figurirebs, esenia: naiarevi, niRabi, sarke dasxvadasxva ferebi. magaliTad, rodesac aRwers saxes, rac misTvisTavisTavad, identobis simboloa, borxess sCvevia xSirad gamoiyenossaburveli, romelic Tavis mxriv, faravs raime fizikur nakls, umravlesSemTxvevaSi naiarevs. rac Seexeba konkretulad saxeze arsebul naiarevs,maT SeiZleba sxvadasxva mniSvneloba hqondeT. is SeiZleba miuTiTebdesheroikul warsulze, RvTiur didebulebaze, an gamoxatavdes codvas andanaSauls. fiqciur nawarmoebebSi iara SeiZleba ubralod enigmisSesaqmneladac gamoiyenebodes. `mzakvrobis msoflio istoriaSi” naiarevs,rogorc simbolur elements, borxesi mimarTavs Semdeg moTxrobebSi:`ceremoniaTa windauxedavi ostati kotsuke-no-suke” da `niRbiani mRebavihaqimi, mervidan”, sadac naiarevs sxvadasxva datvirTva akisria.146


ac Seexeba sarkes, es borxesis mier erT-erTi yvelaze xSiradgamoyenebuli obieqtia. imis gamo, rom sarkes mravalgvari datvirTvaSeiZleba hqondes simboluri valsazrisiT, is msoflio literaturaSisakmaod popularulia. xSirad, sarkis funqcias iTavsebs wyali annebismieri priala da mbzinavi zedapiris mqone nivTi. sarke, rogorcraRac Seucnobelis, saSiSis, bundovanis, orazrovanisa da mistiurobisniSani, borxesma poeziaSic asaxa, risi magaliTicaa 1960 wels dawerilileqsi, `sarkeebi”. miuxedavad SiSisa, romelic bavSvobidan Tan sdevdamwerals, swored sarke aRmoCnda is erT-erTi yvelaze mniSvnelovanielementi, romlis gareSec borxesi ver SeZlebda Seeqmna fiqciurisamyaro iseTi, rogoric Seqmna. swored misi magiuri Tvisebebisa damomxiblelobis gamo, borxesi xSirad mimarTavs sarkeebs. misTvis sarkeSeiZleba bevri ramis simbolo iyos. pirvel rigSi sarke, esaa RmerTi.qristianuli moZRvrebis Tanaxmad, RmerTma adamani Tavis xatad damsgavsad Seqmna. borxesi ambobs, rom Cven, adamianebi RvTiuri anareklivarT, Tumca, amavdroulad, mwerali sarkeSi adamianis realur saxes, misxrwnad bunebasac asaxavs. `mzakvrobis msoflio istoria“ xSiradmouxmebs sarkeebs, rogorc es xdeba iakubis, kotsuke-no-sukes da haqimisSemTxvevbSi.sarkeebis mniSvnelobaze saubrisas, arc is unda gamogvrCesmxedvelobidan rom mxolod sarke, rogorc obieqti, naklebad gvxvdebaborxesTan. mas damatebiT aucileblad raime niSan-Tviseba axasiaTebs.magaliTad `melnis sarkeSi” esaa sarkis feri, romelic aris ara lurji,ara cisferi, Aaramed melnisferi. zogadad, borxesTan ferebssimboluri datvirTva aqvs.zogadad borxesi prozaSi Tu poeziaSi fers, rogorc raRacisaRweris saSualebas, didi mniSvneloba eniWeba. gansxvavebiT sxvamwerlebisagan, romlebic TavianT SemoqmedebaSi ferTa srul gamasiyeneben, borxess axasiaTebs garkveuli ferebis amoCemeba. ferTasimbolkis srulad aRsaqmelad aucilebelia aRiniSnos, rom ar SeiZlebamaTi calke, ganyenebulad aRqma, yovel fers Tavisi daniSnuleba aqvsgarkveul pirobebsa da mdgomareobaSi.147


marTalia borxesi `mzakvrobis msoflio istoriaSi” axsenebsvardisfer, TeTr, melnisfer, Sav, mwvane, yviTel, wiTel da nacrisferferebs, ZiriTadad simboluri datvirTva mainc yviTel da wiTel ferebsaqvT. witeli feri moSveliebuli aqvs borxess Cingis qvrivis istoriaSi,gadamwyveti brZolis win Cingis qvrivi SeniSnavs, rom mTvare dawvrildada gawiTlda, rac misTvis gzvnilia mfarveli drakonisagan: brZolaaRar Rirs, droa, Rirseulad danebdes. Cingis qvrivic akeTebs imas,rasac aravin elis misgan: maxvils wyalSi moisvris da inebebsimperators mihgvaron.yviTeli drakonebi, romelTac qvrivi danebebis Semdeg xedavs, esaasimSvidis simbolo, Tumca meore mxriv, iTvleba rom mravalimweralisaTvis yviTeli feri rogorc bednierebisa daa simSvidis, aseveSiSis maCvenebelia. aq orive varianti dasaSvebia, radganac qvrivi ukvegadaRlilia brZoliT, icis rom sicocxlis bolomde ase ver iTareSebsda misTvis erTaderTi gamosavali danebebaa, rac mas nanatr simSvidesmoutans, meores mxriv esaa Ralati aTasobiT adamianisa, romlebicerTgulad emsaxurebodnen Cingis qvrivs wlebis ganmablobaSi. yviTeliferi siaxlis simbolocaa, marTlac qvrivi imperatorisagan iRebsSewyalebas, icvlis saxels da iwyebs uwyinar cxovrebas axalsayvarelTan erTad.amave TavSi vxvdebiT mokle amonarids borxesis interviudan, sadacmwerali ganmartavs Tu ratom aniWebs ferebs aseT didi mniSvnelobas.ambobs, rom ferebs Soris gansakuTrebiT gamoarcevda yyviTels,radganac es iyo ukabaskneli risi garCevac mas SeeZlo CvalisCinissabolood dakargvamde. rogorc Cans,mwerlis mier ferebis aRqmis procesi mWidrod aris dakavSirebulimis pirad tragediasTan, romelmac mis Semoqmedebasac daatyo kvali.Tuki gaviTvaliswinebT imas, rom mwerals mxedvelobasTandakavSirebuli problemebi adreuli asakidan daewyo, gasagebi xdeba, Turatom aniWebs mwerali upiratesobas mkveTr ferebs, ratom aris misTvisyviTeli da wiTeli dadebiTi emociis, xolo nacrisferi negatiuridatvirTvis mqone.148


simboloebze saubrisas gansakuTrebiT aRniSvnis Rirsiacxovelebisa da frinvelebis Tematika. jer kidev maSin rodesac borxesipoezias aniWebda upiratesobas, xSirad axsenebda nawarmoebebSi vefxvebs,lomebs, mglebs, buebs, bizonebs, cxenebs, panterebs, koiotebs,bulbulebs, mercxlebs da a.S. zemoxsenebulis dasturia borxesiscnobili poeturi namuSevrebi: “vefxvebis oqro”, “koioti”, “vfiqrobvefxvze”, “sxva vefxvi, romelic leqsSi araa” da sxv.borxesis cxovelTa samyarosadmi swrafvis TvalsaCino magaliTia1954 wels maria ererosTan TanaavtorobiT dawerili wigni “fantastikurizoologiis saxelmZRvanelo”, ( Manual de zoología fantástica), romelSicavtorebma msoflio xalxTa folklorisa Tu kulturidan 120-mdesaxeobis sxvadasxva zRapruli, legendaruli da miTosuri qmnilebanigaaerTianes. 1967-69 wlebSi nawarmoebs avtoebma saxeli gadaarqves da“gamogonil arsebaTa wigni” (El libro de los seres imaginarios) uwodes. masSimoxmobilia iseTi miTologiuri cxovelebi da frinvelebi rogorebicaa:anamis vefxvebi, alpanadori, baldandersi, buraki, garuda, grifonebi daa.S.mecxre TavSi ganvixileT iseTi mniSvnelovani sakiTxi, rogoricaaborxesis miswrafeba labirinTebisadmi. magaliTisTvis gaanalizzdaSemdegi moTxrobebi: `Teologi saiqioSi“, „melnis sarke“, `niRbianimRebavi haqimi, mervidan“, `gandgomili grZneuli“, `ambavi orTa, romelacsizmari ixiles“ da „qandakebebis oTaxi“. aseve SevexeT iseTmniSvnelovan aspeqts borxesis SemoqmdebebaSi, rogoricaa sizmari,sizmris daniSnuleba da maTi adgili borxesiseul labirinTebSi.borxesis Semoqmedebaze saubrisas aucilebelia aRiniSnos mwerliserTguleba labirinTebisadmi. borxesis siyvaruli labirinTebisadmiiseTi Zlieri gamodga, rom mweralma isini rogorc piradapiri, aseveiribi gziT asaxa Tavis nawarmoebebSi. amis dasturad isic ki kmara, romsxva nawarmoebebs Tu ar CavTvliT, mxolod “fiqciebSi” borxesi 42-jeraxsenebs sityvas “labirinTi”.borxesma mTeli Tavisi proza aqcia labirinTad, romelSicSeiZleba ise ixetialo, ukan dasabrunebeli gza verc ki monaxo.gansxvavebiT Tesevsigan, romelsac gzis gasakvalad ariadnem Zafis149


gorgali SesTavaza, borxesi piriqiT, iTrevs mkiTxvels am labirinTebSi,raTa man gasasvleli ki ar ipovos, aramed misi centri aRmoaCinos.labirinTebi uxvad gvxvdeba `mzakvrobis msoflio istoriaSi, risidasturicaa moTxrobebi: `ambavi orTa, romelTac sizmari xiiles“,`niRbiani mRebavi haqimi, mervidan“, `melnis sarke“, `Teologi saiqioSi“da `gandgomili grZneuli“.esaa borxesiseuli samyaros sruli gama, romelsac mkiTxvelisTvisSeuZlia saidumloebebis, mistiuri samyaros, Tavgadasavlebisa damiTologiebis SeTavazeba. swored am mravalferovnebis gamo iTvleba,rom dRes xorxe luis borxesi aris ara marto argentinuli, aramedmsoflio literaturuli memkvidreobis kuTvnileba.150


gamoyenebuli literatura:1. „aTas erTi Rame“, tomi III, gamomcemloba „sabWoTa saqarTvelo“,Tbilisi, 19742. „aTas erTi Rame“, tomi IV, gamomcemloba „sabWoTa saqarTvelo“,Tbilisi, 19773. qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni, mT. redaqtori arnoldCiqobava, tomi V, Tbilisi, 19584. torvaldi i. „kriminalistikis asi weli“, Tbilisi, gamomcemloba„sabWoTa saqarTvelo“, 19785. borxesi x.l, “moTxrobebi”; esp. Targmna lali bregvaZe-kaxianma datariel xunwariam. Tbilisi, gamomcemloba merani; 19996. Бахтин М. М, Формы времени и хронотопа в романе. Очерки по историческойпоэтике - Вопросы литературы и эстетики. : Сб. Худож. лит, 1975.7. Борхес Х. Л; собрание сочинении в 4 т-х сост. произведения 1921-1941 годов;предисл. и примеч. Б Дубина 2-ое изд ; Т- 1 изд. Амфора 20058. Борхес Х. Л; собрание сочинении в 4 т-х сост. произведения 1942-1969 годов;предисл. и примеч. Б Дубина 2-ое изд; Т- 2, Москва, изд. Амфора 20059. Борхес Х. Л; собрание сочинении в 4 т-х сост. произведения 1970-1979 годов;предисл. и примеч. Б. Дубина 2-ое изд; Т- 3 Москва изд. Амфора 200510. Борхес Х. Л; собрание сочинении; рассказы; в 4 т-х произведения 1980-1986 годов;сост. предисл. и примеч. Б Дубина 2-ое изд; Т-4 Москва изд. Амфора 200511. Борхес Х. Л, проза ранных лет; сост. и предисл И.Тертерян коммент. Б Дубина 2-ое изд; Москва, изд. Радуга 198912. Борхес Х. Л, стихотворения, Новеллы ,Эссе, “Пушкинская б- ка”/ Москва, (золотоифонд мировои классики), 200313. Alazraki J. “Borges and the Kabbalah”, Cambridge University press, Cambridge, 1988.14. Alazraki J. “Genesis de un estilo: Historia Universal de la Infamia”, RevistaIberoamericana, № 123-124, (abril-diciembre), 198315. Alifano R. “Twenty-Four Conversations with Borges: Interviews by Roberto Alifano”,Grove edition, 198416. Anderson I.E. “Chesterton en Borges”, Anales de literatura hispanoamericana, Vol. I-II,151


469-494 p.17. Anderson I.E, “El punto de vista en Borges”, Hispanic Review, Vol. 44, № 3 (summer),1976, 213-221 p.18. Arana J. “El Centro del Laberinto: Los motivos filosóficos en la obra de Borges”,Navarra, España, EUNSA, 199419. Arana J. “El Dios in rostro: presencia del panteísmo en el pensamiento del siglo XX”,Madrid, Editorial Biblioteca Nueva, 200320. Arana J. “La eternidad de lo efímero: ensayos sobre Jorge Luis Borges, prólogo deArturo Echavarría, Madrid, 200021. Arizmendi Dominguez M.E. “Borges y la Intertextualidad”, Contribuciones desdeCoatepec, Julio-diciembre, Vol. V, № 009, Toluca, México, 25-31 p.22. Asbury H. “The Gangs of New York: An Informal History of the Underworld” NewYork: Thunder’s Mouth Press, 2002;23. Balderston D. “Borges and the Gangs of New York”, Journal of Jorge Luis BorgesCenter for studies and documentation, Vol. 16, 2003, 27-33 p.24. Balderston D. “Borges, Averroes, Aristotle: the Poetics of Borges”, Hispania, Vol. 1, №2, (May), 1996, 201-207 p.25. Balderston D. “El precursor velado: R.L Stevenson en la obra de Borges, Buenos Aires:Editorial Sudamericana, 198226. Balderston D. “Historical Situations in Borges”, MLM, Vol. 105, № 2, Hispanic Issue,March, 1990, 331-350 p.27. Balderston D. “The Mark of the Knife: Scars as Signs in Borges”, The Modern Languagereview, Vol. 83, № 1, (January), 1988, 67-75 p.28. Barrenechea A.M. “Borges y el lenguaje”, Nueva Revista de Filología Hispánica, año 7,No. ¾, Tomo segundo, 1953, 551-569 p.29. Barrenechea A.M. “Borges y los Símbolos”, Revista Iberoamericana, Vol. 43, №100-101, 1977, 601-607 p.30. Barrenechea A.M. “Borges, The labyrinth maker”, New-York, New York UniversityPress, 196531. Barrenechea A.M. “El infinito en la Obra de Jorge Luis Borges”, Nueva revista de laFilología Hispánica, Vol. 10, № 1, (enero-marzo) 1956, 13-35 p.32. Barrenechea A.M. “El tiempo y la eternidad en la obra de Borges”, Revista HispánicaModerna, año 23, №. 1, 1957, 28-41p.152


33. Bell-Vellanda G. “Borges and His Fiction: A guide to His Mind and Art”, NorthCarolina, Chapel Hill, 198134. Borello R. “El evangelio según Borges”, Revista Iberoamericana, Vol. 43, №100-101,(Julio-Diciembre), 1977, 503-516 p.35. Bokesch L. "Literary elements". Academy of Arts Retrieved 2008-08-22.36. Borges J.L. “An introduction to American Literature” in collaboration with EstherZemborain de Torres; translated and edited by L.Klark keating and Robert O.Evans; theUniversity of Kentucky; 197137. Borges J.L. “Arte poética” (Seis conferencias); prólogo de Pere Gimferrer, edición, notasy epílogo de Calin- Andrei Mihailescu, Barcelona, 200138. Borges J.L. “El Idioma de los argentinos” Barcelona, Seix Barral, 199439. Borges J.L. “Historia Universal de la Infamia”, España, Madrid, Biblioteca Borges;Alianza Editorial S.A, 200440. Borges J.L. Obras Completas 1923-1949, Barcelona, S.L.Liberduplex, 199941. Borges J.L. Obras Completas 1952-1972, Barcelona, S.L.Liberduplex, 199942. Borges J.L. Obras Completas 1975-1985, Barcelona, S.L.Liberduplex, 199943. Borges J.L. Margarita Guerrero, “Manual de Zoología Fantastica”, Fondo de CulturaEconómica, 201044. Borges J.L. “Doctor Brodie’s report”; (translated by Norman Thomas di Giovanni incollaboration with the author), London, Toronto, 197245. Bossart, W.H, “Borges and Philosophy: self, time and metaphysics”, Peter LangEditorial, 200346. Burton R.F. “The Lake regions of Central Equatorial Africa”, London, RoyalGeographical Society, 1859.47. Corriasso C. “El Laberinto Como símbolo del referente inexistente: una comparaciónentre Borges y Buzzati”, Amaltea - Revista de Mitocrítica, Vol 1, 2009, 43-47 p.48. Costa, R.D, “Note on narrative voice in Borges’s early Fiction”, Modern Philology, Vol76, №. 2 (Nov. 1978) 193-196 p.49. Gallagher D. “Evident Words” Review, Spring 1973, 18-23.50. De los Santos D. “El Realismo Mágico”, Santo Domingo, Grupo Leon Jimenes, 200351. Di Giovanni N.T. “The lesson of the Master”, Great Britain Ltd. Midsamer Norton, 200352. Don Juan Manuel, “El Libro de Patronio o el Conde Lucanor”, Barcelona, Impresor JuanOliverez, 1853153


53. Faber S. “El Mundo está en todas partes: la subversión fantástica de Jorge Luis Borges yBernanrdo Atxaga”, Revista Canadiense de Estudios Hispánicos, Vol. 28, № 3, (primavera),2004, 519-539 p.54. Foster D. “Para una Caracterización de la Escritura en los Relatos de Borges”, RevistaIberoamericana, Vol. 43, №100-101, (Julio-Diciembre), 1977, 337-356 p.55. Franco J. “The utopia of a Tired Man: Jorge Luis Borges”, Social Text, № 4, (autumn)1981, 52-78 p.56. Franco J. “An Introduction to Spanish-American Literature” Cambridge University Press,199757. Freeman-Mitford A.B. “Tales of Old Japan”, Vol. 1, London, Macmillan and Co. 1871,58. Garcia González J. “El Inmortal: retorno al Origen en el texto de Borges”, Ciencia ErgoSum, julio-octubre, vol. 14, № 002, México, 217-221 p.59. Gasparini J. “Borges: La posesión póstuma”, Madrid, Foca-ediciones y distribucionesGenerales, 200060. Gertel Z. “La Imagen Metafísica en la Poesía de Borges”, Revista Iberoamericana, Vol.43, №100-101, (Julio-Diciembre), 1977, 433-44961. Gonzalez Mateos A. “Borges y Toledo: zoología fantástica”, Universidad NacionalAutónoma de México, Revista de literatura comparada, 1996, 151-162 p.62. Gonzalez Ferrin E. “El Islam de Borges”, Philologia Hispalensis, 1992, 84-93 p.63. Hadis M. “Prodigios y Ficciones: coincidencias y desencuentros entre Borges y Tolkien”,Hispanoamérica, Revista de Literatura, Tomo XXXVIII, № 112, 200964. Jiménez M.A. “Borges o el Tiempo”, Estigma 3, 1999, 75-79 p.65. Koch D. “Minificción: muestrario modelo de características”, Hispamérica, Vol. 32, №95, (August), 2003, 107 107 p.66. Lagos R. Jorge Luis Borges 1923-1980: laberintos del espiritu, interjecciones delcuerpo”, Barcelona, Edicions del Mall, 198067. Lanin G. “Borges and Machismo Cult”, Revista Hispánica Moderna, № 3, 1970, 128-145p.68. Laraway D. “Dis-semblances: Physiognomy and Fiction in Borges’s ‘Historia Universalde la Infamia”, Journal Confluencia, Vol. 17, № 1 (fall) 2001, 52-62 p.69. Las Mil y Una Noches, (Cuentos Árabes) Tomo 1, Paris, Librería de Garnier Hermanos,1855, 388 p.70. Levine S. “Jorge Luis Borges and Severo Sarduy: two writers of the Neo-Baroque”, Latin154


American Literary review, Vol.2, №. 4, 1974, 25-37 p.71. Leyon T. “Borges y el narrador (casi) personal y (casi) Omnisciente”, Revista Chilena deLiteratura, №. 5/6, 1972, 59-71 p.72. Lily Xiao Hong L. A. D. Stefanowska, “Clara Wing-chung Ho”, 200373. Macfarlane Ch. “The Lives and Exploits of the Banditti and Robbers of all Nations”, Vol.II, Philadelphia, Published by R.W. Poweroy, 183674. Martín J.M. “Breve Refutación de la Realidad”, Estigma 3, 1999, 29-35 p.75. Maura J.F. “Carta de Luis Ramírez a su padre desde el Brasil (1528): Orígene s de lo‘Real Maravilloso’ en el Cono Sur”, Textos de Revista Lemir, 200776. Mc Neese T. “The Great Hispanic Heritage - Jorge Luis Borges”, USA, Chelsea HousePublications, 200877. Menton S. “Jorge Luis Borges, Magic Realist”, Hispanic Review, Vol. 50, № 4 (autumn)1982, 411-426 p.78. Mignolo W. “Emergencia, Espacio, “Mundos posibles”: las propuestas epistemológicasde Jorge Luis Borges”, Revista Iberoamericana, Vol. 43, №100-101, (Julio -Diciembre), 1977,375-380 p.79. Molloy S. “La composición Del personaje en la ficción de Borges”, Nueva Revista deFilología Hispánica, T. 26, № 1, 1977, 130-140 p.80. Molloy S. “Las Letras de Borges”, Buenos Aires, Editorial Sudamericana, 197981. Molloy S. “Signs of Borges” translated by Oscar Montero, Durham:Duke UP, 199582. Rodriguez Monegal E. “Borges y la política”, Revista Iberoamericana, Vol. 43, №100-101, (Julio-Diciembre), 1977, 269-289 p.83. Monterroso A. “Jorge Luis Borges, Cabalista”; Pájaros de Hispanoamérica. Madrid,Santillana Ediciones Generales, 200284. Morse J. “Famous Trials”, Boston, Little, Brown and Co. 187485. Munoz Millanez J. “Borges y la Plabra del Universo”, Revista Iberoamericana, Vol. 43,№100-101, (Julio-Diciembre), 1977, 615- 627 p.86. Murray Dian H. “Pirates of the South Coast”, Stanford University Press, 198787. Natella A. “Symbolic Color in the Stories of Jorge Luis Borges”, Vol. 2, № 1, (spring)1974, 39-48 p.88. New York Times, Article: “Monk Eastman caught After Pistol Battle”, February 3, 1904;89. Noemi Perilli C. “El Simbolo de espejo en la obra de Borges”, Revista Chilena deLiteratura, №. 21, 1983, 149-157 p.155


90. Ortega J. ”Borges y la Cultura Hispanoamericana”, Revista Iberoamericana, Vol. 43,№100-101, 1977, 257-266 p.91. Ortiz-Hernandez P. “Del simbolismo a la estética metafórica: tres poetas del espaciofísico como universo Ulterior”, Revista Hipertexto, Vol. 12, verano 2010, 98-117 p.92. Pollman L. “El espantoso redentor: La Poética inmanente de Historia Universal de laInfamia”, Revista Iberoamericana (Pittsburgh), Vol. 45, №. 108-109, (jul.-dic)1979, 459-473 p.93. Ricci G. “El Texto Múltiple: la Narrativa de Jorge Luis Borges”, Revista Semestral deEstudios Semióticos de la Cultura, № 4, Noviembre, 2004.94. Rodríguez Martín M. “A través Del espejo: doble y alteridad en Borges”, Anuario deEstudios Americanos, Vol. 65, enero-junio, Sevilla (España), 2008, 277-291 p.95. Rodriguez-Monegal E. “Borges: hacia una interpretación”, Madrid, EdicionesGuadarrama, 197696. Rojo G. “Historia y Geografía de Borges”, Acta Literaria, № 025, Chile, Universidad deConcepción, 2000.97. Romero O. “Dios en la Obra de Jorge Luis Borges: Su teología y su Teodicea”, RevistaIberoamericana, Vol. 43, №100-101, (Julio-Diciembre), 1977, 465-502 p.98. Ronald C. “The narrow act: Borges’ art of allusion, New York, New York Universitypress, 196999. Sabino O. “Jorge Luis Borges: una nueva visión de "Ulrica", Madrid, España, pról. deJorgelina Loubet a la ed., 1999100. Sáchez Pérez A. “Diccionario básico de la lengua española”, Madrid, Sociedad Generalespañola de la Librería S.A, 1987101. Salvador Vélez G. “Borges y la Biblia. Presencia de la Biblia en la obra de Jorge LuisBorges”, Barcelona, 2008102. Salvador Á. “Borges y la fatalidad de metáforas”, Revista de crítica LiterariaLatinoamericana, año 27, № 53, 2001, 53-64 p.103. Santander C. “Estructura narrativa en ‘Hombe de la Esquina Rosada’, Revista Chilena deLiteratura, №. 1 (autumn) 1970, 23-30 p.104. Schultz M. “Borges y la filosofía Del Tiempo”, Filosofía y Literatura, Vol. 5, 1992, 109-122 p.105. Serra E. “La Estrategia del lenguaje en Historia Universal de la Infamia”, RevistaIberoamericana, Vol. 43, №100-101, 1977, 657-664 p.106. Solís J. “Borges y los animales poéticos”, Escritos /Revista de Centro de Ciencias de156


Lenguaje, № 21, enero-junio 2000, 191-216 p.107. Spivakovsky E. “In search of Arabic Influences in Borges”, Hispania, Vol. 51, №2,(May) 1968, 223-231 p.108. Stavans I. “Borges and the Future”, Science Fiction Studies, Vol. 17, № 1, (March) 1990,77-83 p.109. Swedenborg E. “The True Christian Religion, New York, the Univeral Theology of theNew Church”, 1886110. Thon S. “El Ritmo en la Prosa de Borges y Cortázar”, Revista Canadiense de EstudiosHispánicos, Vol. 13, № 2, (invierno), 1989, 241-253 p.111. Thon S. “La identidad Lingüística Argentina a través de Borges y Puig”, Pensamiento yCultura, enero-febrero, Vol. CLXXXVI, 2010, 119-127 p.112. Twain M. “Life on the Mississipi”, the Pennsylvania State Univerity Ed. 1999113. Vrhel F. “Leyendo Historia Universal de la Infmaia”, Ibero-America Pragensia, Vol.XXIII, 1989, 21-28 p.114. Wallis M. “Billy the Kid: the endless ride”, printed in USA, 2007.115. Webster’s Dictionary, Landloll, Inc, U.S.A, 1997.116. Wilson J. “Jorge Luis Borges”, Great Britain, Cromwell Press, 2009117. Woodal J. “Borges, A life (The man in the Mirror of Book)”, USA, 1999118. Whiteman G.; Phillips, N. "The Role of Narrative Fiction and Semi-Fiction inOrganizational Studies". ERIM Report Series Research in Management. 2006119. Young G.W. Subversive Symmetry. Exploring the Fantastic in Mark 6:45-56. Brill,Leiden 1999. p. 98, 106-10120. Zavadivker N. “Borges y la Metafísica”, Revista de Filosofía – A Parte Rei, № 58, Julio,2008.121. Zavala O. “El Humanismo y sus heterotopías: Foucault, Borges y la (reincidente) muertede Hombre”, Revista de Crítica Literaria Latinoamericana, Vol. 34, № 68, 2008, 55-78 p.122. Zeitz E. “la Escritura de Dios: leberinto Literario de Jorge Luis Borges”, RevistaIberoamericana, Vol. 43, №100-101, (Julio-Diciembre), 1977, 645-657 p.123. Zorraquín M. “Borges: La palabra silenciosa”, Signos Filosofícos, núm. 9, enero-julio,2003, 299-310 p.157


veb-gverdebi:http://books.google.comhttp://rae.es/rae.htmlhttp://www.jstor.orghttp://britannica.orgwww.tellicotimes.com/Murrell.htmlhttp://tennesseeencyclopedia.net/imagegallery.php?EntryID=M133http://www.theparisreview.org/interviews/4331/the-art-of-fiction-no-39-jorge-luis-borgeshttp://archive.org/stream/encyclopediabrit26ed11arch#page/n267/mode/2up158

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!