Noordkwartier_Jaarplan 2017

Jaarbericht
2017

INHOUD
Onderwijs maken we samen..................................................... 6
KWALITEIT
Zelfevaluatie als instrument voor kwaliteitsverbetering..................... 10
De bewegende school....................................................................... 16
Thematisch werken met het International Primary Curriculum........... 22
PROFESSIONALITEIT
Leren van collega’s............................................................................. 30
Eigenaar van het eigen leerproces..................................................... 36
Feedback van leerlingen maakt alert ................................................ 42
SAMENWERKING
Een stevige impuls voor het muziekonderwijs................................... 50
De school staat middenin de wereld.................................................. 56
TALENTEN
Doelen stellen met de kinderen......................................................... 64
Talentontwikkeling en meervoudige intelligentie.............................. 70
Talenten ontdekken in de ateliers...................................................... 74
TOEKOMST
Bouwen voor de toekomst(1).............................................................. 80
Bouwen voor de toekomst (2).............................................................. 82
Kindcentrum biedt sluitend aanbod voor alle kinderen..................... 84
2
3

Kwaliteit
Kwaliteit is een belangrijk speerpunt
op onze scholen. Kwaliteit is
vanzelfsprekend, maar nooit
gewoon. Daarom blijven we in
beweging. Lees hoe de Citer de
zelfevaluatie inzet als instrument om
de kwaliteit te verbeteren, hoe de
Farmsumerborg met De bewegende
school een nieuwe kwaliteit aan
het onderwijs toevoegt en hoe de
Klaver met het International Primary
Curriculum alle kwaliteiten van
kinderen nog beter naar boven wil
halen.
Toekomst
Al onze scholen hebben de blik op de toekomst gericht.
Dat betekent in de eerste plaats een veilig schoolgebouw.
De meeste scholen zullen verhuizen naar nieuwbouw. Voor
de toekomst leiden we onze leerlingen op. Dat betekent
soms dat er een keuze gemaakt wordt voor een nieuw
onderwijsconcept. En die keuze kan invloed hebben op
de nieuwbouwplannen.
Lees hoe de Wicher Zitsema en de Klaver gaan bouwen
voor de toekomst. Ook toekomstgericht zijn de plannen
in Delfzijl Noord. De Meerpaal zal naar verwachting vanaf
1 augustus 2017 met obs Noorderbreedte verder gaan als
samenwerkingsschool. Samen met Kids2b zal vervolgens
een Kindcentrum gerealiseerd worden.
Talenten
Het is onze opdracht alle talenten
van leerlingen naar boven te halen.
En die van onszelf maximaal te
benutten. Veel scholen stimuleren
de creatieve talenten van kinderen
in ateliers. Zoals op de Vore en
de Zaaier. De Windroos daagt de
kinderen uit door hen eigen doelen
te laten stellen. ‘De kinderen
worden steeds gemotiveerder en
gaan zichtbaar vooruit!’ Op de
Wicher Zitsema wordt al bij de
kleuters gewerkt met meervoudige
intelligentie. Kinderen worden zo
gestimuleerd zich op alle terreinen
te ontwikkelen.
Samenwerking
Samenwerking is de rode draad in dit Jaarbericht, want
onderwijs maken we samen. Met partners in het onderwijsveld,
met instellingen voor kunst en cultuur, met bedrijven en specialisten.
Maar vooral ook samen met leerlingen en met ouders. Leerlingen van de
Zaaier vertellen hoe experts van buiten het onderwijs leuker maken en
welke leerzame activiteiten ze buiten de school ondernemen. En Roemte
werkt intensief samen met partners in de kunst- en cultuursector in het
kader van hun muziekimpuls.
Professionaliteit
Goed onderwijs vraagt om goede leerkrachten. Samen elke dag
een beetje beter willen worden. Een van de instrumenten is collegiale
consultatie. Op de Borgstee zijn de ervaringen positief. Op de Triangel
maakten leerkrachten een start met leerlingen feedback te vragen op
hun functioneren. ‘Het houdt je scherp’, zegt een van de leerkrachten.
En op de Farmsumerborg worden leerlingen eigenaar van hun leerproces
door feedback te geven op hun eigen werk.
4 5

Onderwijs
maken we
samen
Het lijkt misschien een open deur, maar we worden ons er
steeds meer van bewust. Onderwijs maken we niet alleen.
Dat kunnen we niet en dat willen we ook niet. Onderwijs
maken we samen met partners. Met partners in het
onderwijsveld, met instellingen voor kunst en cultuur, met
bedrijven en specialisten. Maar vooral ook samen met
leerlingen en met ouders. Samen geven we ons onderwijs
een impuls en vergroten we de kansen voor kinderen.
Samen ook kijken we naar het onderwijs van de toekomst en
maken we keuzes die van invloed zijn op de inrichting van onze
gebouwen. Door het huisvestingsvraagstuk als gevolg van
de aardbevingen zetten we hier vaart achter. Het programma
van eisen van de scholen is nadrukkelijk ook gebaseerd op
onderwijsinhoudelijke keuzes. Ook hierover lees je in dit
Jaarbericht.
En over nog veel meer. Veel leesplezier!
In dit Noordkwartier-Jaarbericht 2017 lees je hoe onze scholen
elke dag werken aan nog beter onderwijs. Onze leerkrachten
vinden het steeds vanzelfsprekender om te praten over hun
werk. Met elkaar en met anderen. Ze laten collega’s meekijken
in hun klassen, vragen leerlingen om feedback en nemen
hun mening serieus. Met ouders willen we een educatief
partnerschap vormgeven.
Wilma Drenth,
directeur-bestuurder Noordkwartier
6 7

8 9

‘Je wil in het belang van de
kinderen gewoon het allerbeste
onderwijs geven’
KWALITEIT
Zelfevaluatie als
instrument voor
kwaliteitsverbetering
Het allerbeste willen
‘Zo’n zelfevaluatie houdt je scherp’, zegt
Andries Broekhuizen. ‘Het dwingt
je om heel kritisch te kijken naar
de kwaliteit van je onderwijs,
naar je leerkrachten en naar
de organisatie. Het heeft geen
enkele zin de situatie mooier voor
te doen dan hij is. De inspectie
prikt daar direct doorheen.
Bovendien is niemand er bij gebaat.
Je wil in het belang van de kinderen
gewoon het allerbeste onderwijs geven.
En daarvoor moet je elke dag een beetje
beter willen worden.’
‘De eigen school onder een vergrootglas leggen. Dat is wat je
doet in een zelfevaluatie.’ Voorafgaand aan het bezoek van de
Onderwijsinspectie, maakte Adries Broekhuizen zo’n evaluatie
van zijn school, cbs de Citer. Hoe zijn de resultaten, hoe het
schoolklimaat, is de leerlingenzorg optimaal? Hoe verloopt het
onderwijsleerproces en hoe staat het met de kwaliteitszorg?
De inspectie praat vervolgens met leerkrachten, met ouders en
met leerlingen en checkt zo wat is ingevuld.
‘En als je eerlijk bent in je zelfevaluatie zie je wat er beter
kan en waar je dus aan moet werken. In ons geval valt er nog
verbetering te halen in de verwachtingen die we hebben van
leerlingen. Door leerlingen zelf doelen te laten stellen en een
les met hen te evalueren, kunnen we nog meer uit kinderen
halen. Het planmatig werken en de borging van instrumenten
vragen ook nog aandacht.’
Kijkje in de keuken
‘De zelfevaluatie is gebaseerd op het instrument van het
provinciaal auditteam. Dat is ontwikkeld in het kader van
10 11

het Kwaliteitsakkoord basisonderwijs provincie Groningen.
Leden van het auditteam gaan op bezoek bij elkaars scholen
en nemen een kijkje in de keuken. Dat is altijd een school
van een ander schoolbestuur. We focussen voornamelijk op
instructievaardigheden van leerkrachten. Voldoen die aan de
standaarden? Daarover gaan we met elkaar in gesprek. Voor
de zelfevaluatie heb ik dezelfde werkwijze gehanteerd, maar
dan voor mijn eigen team. Soms is dat confronterend, want
nog niet alles gaat goed. Maar dat is niet erg zolang we maar
scherp hebben wat er niet goed gaat en hoe dat verbeterd kan
worden.’
12 13

14 15

KWALITEIT
De bewegende school
We zijn in het onderwijs zo gewend om kinderen met
leerproblemen meer oefenstof te geven. Leesprobleem? Meer
dmt-toetsen. Spellingfouten? Meer oefenen door woorden
na te schrijven. Niet voor alle kinderen is deze extra oefening
voldoende. Zij blijven blokkades houden in het leren. Voor
hen kan een sensomotorische aanpak uitkomst bieden. In het
project De bewegende school gaat bs de Farmsumerborg,
met innovatiebudget van Noordkwartier, aan de slag met een
combinatie van beproefde methodes.
Reflexen
Renate Ottens is leerkracht en directieondersteuner
op de Farmsumerborg en bezig met de opleiding tot
MNRI-behandelaar (Masgutova neuro-sensomotorische
reflexintegratie). De komende periode gaat zij met ongeveer
10 kinderen aan het werk met sensomotorische training.
Zij stelde daarvoor zelf een programma samen gebaseerd
op MNRI, Rhythmic movement training (RMT) en bal-avis-x.
‘Ieder mens wordt geboren met primaire reflexmatige
bewegingen’, vertelt Renate, ‘zoals bijvoorbeeld zuigen,
grijpen en schrikreactie. Met 3 à 4 jaar zijn deze reflexen bij
de meeste kinderen volledig geïntegreerd. Geïntegreerde
reflexen zijn de basis van een goed functionerend centraal
zenuwstelsel. Kinderen bij wie dat niet het geval is,
kunnen problemen ervaren in hun ontwikkeling
en bij het leren. De oorzaak is dat de
twee hersenhelften onvoldoende
samenwerken. De methodes waar
ik gebruik van maak, helpen
kinderen de primaire reflexen
te integreren. Dat gebeurt
met neuro-sensomotorische
oefeningen.’
Oefeningen
‘In de pilot die ik vorig jaar in
mijn groep 7 draaide, werkte
ik met een meisje dat tegen
dyslexie aan zat. Ze wilde heel
graag goed kunnen lezen, maar
het lukte maar niet, ondanks veel extra
oefening. Aan de hand van verschillende
16 17

tests kan ik vaststellen welke oefeningen voor welk kind
geschikt zijn. In haar geval waren dat oefeningen voor de handen
oogcoördinatie. Met twee handen duimen en pinken laten
tollen en met de ogen (hoofd stil!) een bewegend voorwerp
volgen. We oefenden 16 weken lang 4 keer per week, een
kwartiertje per keer. Twee keer met mij, één keer met een
hulpouder en één keer met de ouders thuis. Het resultaat is
geweldig. Ze zit nu in groep 8 en leest op niveau.’
Het team van Farmsumerborg verwacht veel van het project.
‘Ik denk echt dat we veel kinderen zullen kunnen helpen.
Het is zo mooi dat Noordkwartier hier innovatiebudget voor
beschikbaar stelt. Ik nodig iedereen die geïnteresseerd is uit
een kijkje te komen nemen. Wel graag op afspraak.’
Meer informatie:
MNRI
Bal-a-vis-x
RMT
18 19

20 21

Opbouw
‘De opbouw van IPC, in kennis, vaardigheden en begrip, sprak
ons heel erg aan. En alle zaakvakken, creatieve vakken en ict
komen in de thema’s aan bod. De methode is ontwikkeld voor
de Shell-scholen in het buitenland en was dus Engelstalig.
Inmiddels werken 150 basisscholen in Nederland met IPC. In de
vertaling komen alle Nederlandse kerndoelen aan bod komen.’
KWALITEIT
Thematisch werken met
het International Primary
Curriculum
Het team van de Klaver was op zoek naar een methode
waarin de zaak- en creatieve vakken geïntegreerd worden
aangeboden. Directeur Martin Pik: ‘We willen in ons onderwijs
meer verbindingen kunnen leggen en minder denken in vakken.
We kwamen uit bij thematisch onderwijs en kozen uiteindelijk
voor International Primary Curriculum (www.ipc-nederland.nl).’
‘Leerkrachten werken met een
computersysteem waarin ze bijhouden
welke thema’s ze behandelen. Zo
kunnen ze ervoor zorgen dat alle
vakken en kerndoelen evenredig
aan bod komen. Bij een thema
als Luchthavens zullen eerder
de vakken aardrijkskunde en
geschiedenis aan de orde zijn
dan bijvoorbeeld biologie.
Dan is het zaak om vervolgens
een thema te kiezen waar dat vak
meer nadruk krijgt. In elke klas hangt
een leerwand waarop de doorgaande
leerlijn van het thema voor iedereen
zichtbaar is.’
Enthousiast
‘In IPC zijn de 21th century skills volledig geïntegreerd. Ict
heeft een belangrijke plaats, de kinderen werken veel samen in
groepen, ze presenteren aan elkaar en aan de groep en leren
zelf bronnen te raadplegen en op onderzoek uit te gaan. Zowel
wij leerkrachten als de kinderen zijn heel enthousiast. Kinderen
worden enorm uitgedaagd hun talenten naar boven te halen.
22 23

‘We willen in ons onderwijs meer
verbindingen kunnen leggen en
minder denken in vakken’
Wij als team moeten nog wel uitkijken dat we niet te veel
tegelijk willen. We gaan daarom ook geregeld bij elkaar kijken
en leren zo van elkaar. Ook krijgen we dit eerste jaar bijscholing
van IPC Nederland.’
‘In het programma van eisen voor de nieuwbouw hebben we
onder meer meegenomen dat er voldoende expositieruimte
in de school moet zijn. De kinderen maken binnen de thema’s
de meest prachtige werkstukken die we in ons huidige gebouw
nauwelijks kunnen laten zien. Zo jammer. Dat wordt in de
nieuwe school veel beter.’
24 25

‘Zo’n zelfevaluatie
houdt je scherp’
‘De kinderen worden
steeds gemotiveerder
en gaan zichtbaar
vooruit!’
‘Ik denk echt dat we
veel kinderen zullen
kunnen helpen’
26 27

28 29

Feedback
‘We gaan bij elkaar op bezoek en doen zo ideeën op voor
onze eigen lessen. We geven elkaar feedback op wat we
gezien hebben en gaan het gesprek aan over onderwijs. Soms
vraag je je collega om op een speciaal aspect te letten. Ik
hou bijvoorbeeld heel erg van instructie geven en weet dat ik
daar soms een beetje in kan doorschieten. Ik heb mijn collega
gevraagd daar op te letten. Misschien moet ik wel leren wat
vaker m’n mond te houden.’
PROFESSIONALITEIT
Leren van collega’s
‘Bij anderen let ik uiteraard ook op de instructie. Hoe lang
duurt het? Begrijpen de kinderen de instructie? Wordt er samen
ingeoefend? Ook kijk ik handige dingen af. Zo is er een collega
die terugtelt van 5 naar 0 als zij de aandacht van de kinderen
wil. Werkt goed, ga ik ook proberen.’
‘Collegiale consultatie is een middel om elke dag samen
beter te worden. Het is heel leerzaam om een ander te laten
meekijken in jouw les. Door de collegiale consultatie praten
we als collega’s onderling heel inhoudelijk over onderwijs. Dat
heb ik lang gemist in het onderwijs.’ Aan het woord is Joric
Sturing, leerkracht van groep 7 van cbs de Borgstee.
Tip en top
‘In totaal leggen we in een schooljaar
15 lesbezoeken af, meestal bij een
collega die een groep heeft in
dezelfde ‘bouw’. Ik wissel uit met
een andere bovenbouw-collega
omdat we met dezelfde lesstof
bezig zijn. In de bovenbouw
besteden we bijvoorbeeld veel
aandacht aan begrijpend lezen
wat voor veel kinderen moeilijk
is. Het is voor ons belangrijk om
te weten wat leerlingen hierin
nou precies moeilijk vinden. Dan
is het fijn als een collega die ook
met begrijpend lezen bezig is, meekijkt.
30 31

Samen maken we een lesontwerp en dan kijken we bij elkaar
hoe dat werkt. In de nabespreking geven we elkaar één top,
iets wat heel goed ging, en een één tip, een aandachtspunt.’
Nog beter
‘We willen de lesbezoeken koppelen aan het persoonlijk
ontwikkelingsplan (pop). In dat plan formuleer je waaraan je
wil werken, waarin jij je verder wil ontwikkelen. Je kunt de
lesbezoeken daar ook voor gebruiken. Als je bijvoorbeeld
moeite hebt met orde houden, kun je je collega vragen daar
in jouw les naar te kijken. Andersom kun jij bij collega’s kijken
hoe zij omgaan met de orde in de klas.
Leren van elkaar, dat is waar het om
draait bij collegiale consultatie.
En zo samen elke dag een
beetje beter worden.
Het uiteindelijke doel
is uiteraard dat we
met elkaar nog beter
onderwijs gaan geven en
de kinderen er beter van
worden.’
32 33

34 35

PROFESSIONALITEIT
Eigenaar van het eigen
leerproces
Een van de jaardoelen van bs Farmsumerborg is dat leerlingen
eigenaar worden van hun eigen leerproces. ‘Dat is niet van
de een op de andere dag gerealiseerd’, zegt Leon van Dijk,
leerkracht van groep 5. ‘We zetten kleine stapjes. Het geven
van feedback helpt bij het bereiken van dit doel. Leerlingen
leren nadenken over hun taak, maar ook over het leerproces.’
Mindset
‘Als het goed is heeft de feedback een
verandering van mindset tot gevolg.
Kinderen moeten het gevoel
krijgen dat ze invloed hebben
op hun eigen leerproces. Ze
leren dat ze dingen kunnen
die ze dachten niet te
kunnen. Ze ontdekken dat
ze kunnen leren en zich
ontwikkelen en dat je niet
per se talent voor iets hoeft
te hebben.’
‘Feedback speelt zich af op
vier niveaus: op taakniveau,
procesniveau, zelfregulerend en
individueel niveau. Op taakniveau
gaat het om inzicht in de opdracht. Heb je de
opdracht begrepen en begrijp je dat je dit moeten leren om
de volgende stap te kunnen zetten? Op procesniveau gaat het
erom dat leerlingen leren van hun fouten. In groep 7/8 kun je
een toets evalueren en vragen wat een leerling nodig heeft
om ook de dingen die nu fout gingen te leren beheersen. Je
bent voortdurend op zoek naar het punt waarop het niet meer
gaat over dat wat makkelijk gaat of over talent. Naar het punt
waarop een leerling weet wat hij nodig heeft om verder te
komen. Dan is hij eigenaar van zijn eigen leerproces.’
‘Kinderen moeten het gevoel
krijgen dat ze invloed hebben op
hun eigen leerproces’
36 37

Vertrouwen
De feedback op persoonlijk niveau is nog niet gerealiseerd op
Farmsumerborg. Maar is wel heel belangrijk, vertelt Leon. ‘Het
idee is dat je twee keer per jaar met iedere leerling apart gaat
zitten. Je vraagt de leerling onder meer waar hij of zij goed in
is, waar hij hulp bij nodig heeft, wat hij lastig vindt en waar hij
zich klein in voelt. Kinderen leren zo te zien dat ze groeien. Ze
blijven geïnteresseerd ook al is de leerstof lastig. Ze leren erop
te vertrouwen dat ze meer kunnen dan ze denken.’
‘Dat vertrouwen moeten wij als leerkrachten ook uitstralen.
Het geloof in het kunnen van kinderen is zo belangrijk voor
hun ontwikkeling. Ik las een mooie uitspraak: “Goede leraren
geloven in de ontwikkeling van intelligentie en talent en zijn
gefascineerd door het leerproces”. Wat mij betreft raakt dat de
kern van ons vak.’
38 39

40 41

PROFESSIONALITEIT
Feedback van leerlingen
maakt alert
Cijfer
Een volgende stap is dat
leerkrachten feedback
vragen aan leerlingen.
Petra Briek staat één dag
per week voor groep 5
en begeleidt de rest van
de week de Plusklas en
groepjes kinderen die
wat extra ondersteuning
nodig hebben. ‘Ik vraag
mijn leerlingen soms hoe ze
vonden dat het ging vandaag.
En welk cijfer ze zichzelf zouden
geven. Als ze dat gedaan hebben vraag
ik hen ook mij een cijfer te geven. Soms stel ik
een specifieke vraag: hoe vind je dat ik deze les heb gegeven?
Wat zou ik kunnen verbeteren?’
Het programma LeerKRACHT is geheel ingeburgerd op cbs
de Triangel. Het witte planbord is niet meer weg te denken uit
de teamkamer. Tijdens de bordsessies stelt het team doelen
en worden deze geëvalueerd en bijgesteld. Leerkrachten
bezoeken elkaars lessen en geven feedback op wat ze gezien
hebben. In de klassen hangen ook LeerKRACHT-borden
waarop de klassendoelen worden genoteerd en waarop te
zien is hoe iedereen zich voelt die dag. Alles heeft maar één
doel: samen elke dag een beetje beter worden.
Spannend
Het is spannend om feedback te geven aan je juf of meester,
vinden de leerlingen uit de Plusklas. Positieve dingen is niet
moeilijk, maar negatieve feedback is best lastig. Want hoe
zeg je het precies? En wat nou als juf of meester het verkeerd
begrijpt en boos wordt? En heeft het überhaupt wel zin om
feedback te geven? Wordt er wel naar je geluisterd?
Juf Petra Briek heeft een voorbeeld van feedback die hielp.
‘Weet je nog Nyla? Jij gaf mij laatst feedback toen jullie een
stuk moesten schrijven over vluchtelingen. “O, nee, alweer een
stuk schrijven”, zuchtte je toen. En eigenlijk had je wel gelijk.
Jullie hadden net al een stuk geschreven over Amerika wat heel
42 43

veel werk was. Ik heb jullie toen vrijgelaten in de vorm die je
zou kiezen. Een PowerPointpresentatie of een kunstwerk; het
was allemaal goed. Ik leer dus echt van jullie feedback.’
AZC
‘Door de feedback van leerlingen word je alerter’, zegt Petra
Briek. ‘Ik sta meer open voor wat zij willen. Dat kan ook in de
Plusklas want die is juist bedoeld om wat dieper op sommige
dingen in te gaan. Zo stelde Robin laatst de vraag hoe het kan
dat we de kinderen uit het AZC helemaal niet kennen. “Het
staat zo dicht bij de school en we weten helemaal niet welke
kinderen er wonen”, zei ze. “We komen ze niet tegen.” De
kinderen wilden de asielzoekerskinderen graag ontmoeten en
we maakten een woordweb wat we allemaal met elkaar zouden
kunnen doen. De kinderen uit deze Plusklas bereiden nu een
bezoek van de AZC-kinderen voor. In tweetallen trekken ze door
de school om hun plannen uit te leggen.’
44 45

‘Collegiale
consultatie is een
middel om elke dag
samen beter
te worden.’
‘Goede leraren
geloven in de
ontwikkeling van
intelligentie en talent
en zijn gefascineerd
door het leerproces’
‘Het witte planbord
is niet meer weg te
denken uit
de teamkamer’
46 47

48 49

‘We zullen daarom intensief
samenwerken met specialisten
van buiten de school’
SAMENWERKING
Een stevige impuls voor
het muziekonderwijs
Kunst en cultuur staan hoog op de agenda van cbs Roemte
in Loppersum. Elke week wordt wel aandacht besteed aan
creatieve en expressieve activiteiten. Met de muziekimpuls,
waarvoor subsidie is aangevraagd, wil de school nog meer
werk maken van het muziekonderwijs. Muziek draagt bij
aan de ontwikkeling van kinderen in de breedste zin van het
woord en heeft een positief effect op de schoolprestaties.
Daarnaast geeft het samen zingen en muziek maken kinderen
veel plezier.
Samenwerking
‘Met die subsidie kunnen we drie jaar lang werken aan een
doorgaande lijn voor ons muziekonderwijs’, vertelt Ciska
Sikkema, leerkracht en cultuurcoördinator bij cbs Roemte.
‘Om dat te realiseren, willen we onder meer een nieuwe
methode aanschaffen voor muziekonderwijs. We willen
muziek ook een vaste plek geven in ons programma voor
talentontwikkeling, zowel in de klas als in ateliers. We zullen
daarom intensief samenwerken met specialisten van buiten
de school. Kinderen uit groep 5 en 7 gaan onder begeleiding
van de Rijdende Popschool aan de slag
met popinstrumenten. In een aantal
weken zullen zij met elkaar een
productie neerzetten. Door
de samenwerking met het
Poëziepaleis kunnen we een
mooie combinatie maken
met taalonderwijs.’
Deskundiger
‘Om het muziekonderwijs
echt een impuls te
geven, is het nodig dat
wij als team deskundiger
worden. We werken daarom
samen met vakdocenten van
het IVAK. Zij begeleiden ons de
50 51

komende jaren zowel inhoudelijk - verbeteren van bijvoorbeeld
zangvaardigheden - als didactisch - hoe geef ik een goede
muziekles? Ook gaat het IVAK met groep 6 aan de slag
met koperinstrumenten. We willen graag samenwerken met
de plaatselijke harmonie en misschien zijn er kinderen die
de smaak zo te pakken krijgen dat ze zich bij de harmonie
aansluiten. Maar in eerste instantie gaat het om ons eigen
muziekonderwijs. Dat willen we de komende drie jaar op een
hoger plan brengen.’
52 53

54 55

SAMENWERKING
De school staat middenin
de wereld
Net als de andere scholen van Noordkwartier vindt cbs de
Zaaier het belangrijk om samen te werken met de wereld om
de school heen. Voor de ateliers komen experts van buiten de
school in. Soms zijn dat professionals, maar vaak ook ouders
met een bijzonder talent.
Op stap
En de kinderen gaan veel op stap, naar bedrijven, de
bibliotheek, de natuur in. Thijmen uit groep 7 vertelt dat ze
kortgeleden met de klas naar Akzo Nobel gingen. ‘We kregen
een rondleiding in het Chemiepark en leerden wat voor soort
zout ze daar maken. We zagen een enorme loods,
helemaal vol met zout. Geen zout om te
eten, maar strooizout.’ ‘En we gingen
ook naar de afvalverwerking’, vult
Franca aan. ‘We zagen hoe groot
de berg afval is als je er dichtbij
staat. We mochten overal
kijken en alles werd goed
uitgelegd. Het is wel duidelijk
dat we goed voor het milieu
moeten zorgen.’
Kindergemeenteraad
Leerlingen van de Zaaier sleepten
ook een prijs in de wacht. Leerlingen
uit groep 7 en 8 van elf basisscholen uit
de gemeente vormden de kindergemeenteraad.
Deze raad besprak de ideeën van de leerlingen van deze
scholen over wat er in hun buurt veranderd of verbeterd kan
worden. Na het debat koos de raad uiteindelijk het beste idee.
Gabi: ‘Wij hadden een plan gemaakt voor een blote-voetenpad
in het Biessumerbos. Er is daar een groot leeg grasveld
waar niks te beleven is. Ik heb het plan gepresenteerd in de
kindergemeenteraad en we hebben gewonnen. We kregen
1000 euro die we mogen besteden aan de uitvoering van ons
plan.’
56 57

Ateliers
De leerlingen hoeven niet altijd de school uit om over de
wereld om hen heen te leren. Soms komt ‘de wereld’ naar de
school. Zoals bij de ateliers. Leerlingen kunnen workshops
volgen van een kunstenaar of een muzikant, koken met ouders
of ehbo-les volgen. Laurens vindt deze manier van leren heel
leuk. ‘Je merkt niet dat je leert, maar ongemerkt leer je heel
veel. Ook van elkaar. En het is ook nog eens heel gezellig.’
Naast de ateliers krijgen de kinderen van de hoogbegaafdenafdeling
van de school het hele jaar schaakles van een
schaakexpert en in modules krijgen ze lessen filosofie en
Chinees. ‘Dat doen we heel bewust’, zegt directeur Koen van
Gerven. ‘Hoogbegaafde kinderen haken vaak af als ze iets
moeilijks aangeboden krijgen. Ook zij moeten leren omgaan
met de frustratie van iets niet te snappen of kunnen. Dat doen
we op deze manier en met de inzet van experts van buiten de
school.’
First Lego League
Een expert komt ook in beeld bij de voorbereiding van The first
lego league (http://firstlegoleague.nl). Onder begeleiding van
een leraar techniek werken leerlingen uit de hoogbegaafdenafdeling
aan hun bijdrage voor Animal Allies, het thema van
dit jaar. Jarne en Jasper zijn druk met programmeren om
de opdrachten te kunnen uitvoeren. Het zijn er wel twintig.
Samenwerking met dieren staat hierin centraal. Een aquarium
met een kleine haai erin moet door een robot weggereden
worden en keurig in een hoek geparkeerd worden. Een bij
moet omhooggetakeld worden naar een honingraat waar dan
vervolgens automatisch honing uit moet komen.
Nikki: ‘We maken ook een website waar
kinderen uit onze klas stukjes voor
schrijven. Onze website gaat
over vleermuizen en hoe zij
mensen kunnen helpen.
Best bijzonder want de
meeste websites zullen
wel over hulphonden
gaan.’ Marit: ‘Nikki en ik
zetten die stukjes erop en
presenteren de website op
de First Lego League. We
zijn benieuwd. Het is heel
spannend.’
58 59

‘We maken ook
een website waar
kinderen uit onze
klas stukjes voor
schrijven’
‘Om het
muziekonderwijs echt
een impuls te geven,
is het nodig dat wij
als team deskundiger
worden’
‘Je merkt niet
dat je leert,
maar ongemerkt
leer je heel veel’
60 61

62 63

TALENTEN
Doelen stellen met
de kinderen
‘Alles uit de kinderen halen wat er in zit’ en ‘samen elke
dag een beetje beter’. Dat zijn twee speerpunten die op
cbs de Windroos leiden tot hogere resultaten, een betere
werkhouding en meer betrokkenheid.
Doelen dichtbij
Net als de andere scholen
van Noordkwartier werkt de
Windroos met LeerKRACHT,
een programma waarmee
een schoolteam zich elke
dag verbetert. ‘Na een jaar
hebben we bekeken of we de
principes van LeerKRACHT ook
voor kinderen kunnen inzetten’,
vertelt leerkracht Anneke
Huizinga. ‘We zijn begonnen met
doelen stellen, net zoals we dat voor
onszelf doen. Voor de kinderen in groep 3
zijn dat doelen die heel dichtbij liggen, bijvoorbeeld rond de
pauze. Na de pauze vraag ik ‘wie had er een leuke pauze en wie
niet?’ Als een kind geen leuke pauze had, vragen we hoe dat
komt. Vaak gaat het erover dat hij of zij niemand had om mee
te spelen. Het doel dat we dan kunnen stellen is ‘we zorgen
ervoor dat iedereen iemand heeft om mee te spelen’. Aan de
kinderen die altijd een leuke pauze hebben, vragen we wat zij
kunnen doen om te zorgen dat een ander ook een leuke pauze
heeft.’
Groei
‘Ook op het gebied van taal en rekenen stellen we doelen. Als
we een woorddictee doen, vragen we vooraf hoeveel woorden
de kinderen denken goed te hebben. Hun schatting vullen
we in op een grafiek en na het nakijken vullen we de score in.
Kinderen kunnen zo hun eigen ontwikkeling volgen. We streven
naar groei voor iedereen. Sommige kinderen zullen een beetje
uitgedaagd moeten worden: ‘weet je zeker dat je er geen
64 65

8 goed kunt hebben?’ Of bij een Cito-rekentoets die uit 30
opgaves bestaat. ‘Hoeveel had je er de vorige keer goed? En
hoeveel denk je er nu goed te hebben? Nu we dit een tijdje
doen, merken we dat kinderen steeds gemotiveerder worden.
Ze willen hun doelen per se halen. Ook kunnen zij hun eigen
kwaliteiten steeds beter inschatten. Ze leren echt kijken naar
zichzelf en gaan zichtbaar vooruit.’
Vertrouwen
‘Als leerkrachten moeten wij vertrouwen uitstralen, geloven dat
kinderen zichzelf kunnen verbeteren. Die hoge verwachtingen
zijn zo belangrijk. We zien dat kinderen steeds meer
zelfvertrouwen krijgen en beter gaan presteren. Dat krijgen
we ook terug van ouders. En omdat we de ontwikkeling van
kinderen zo goed in beeld hebben, kunnen we ouders ook
meegeven hoe zij hun kind kunnen ondersteunen.’
‘We stellen doelen op het niveau van de individuele leerling
(hoeveel ga je er goed scoren?), op klasniveau (we zorgen
dat iedereen in de pauze iemand heeft om mee te spelen)
en ook schoolbreed. ‘Een doel voor groep 3 tot en met 8
heeft betrekking op de werkhouding: ‘Iedereen gebruikt z’n
dobbelsteen goed’. Als de dobbelsteen op groen staat mag
je met iedereen overleggen, op oranje is alleen overleg met
de juf mogelijk en rood betekent dat je stil bent. Een kind
mag de dobbelsteen ook zelf op rood zetten als hij rustig wil
werken. Dat zal in groep 3 nog niet zo vaak gebeuren, maar in
de hogere groepen kan dat wel degelijk aan de orde zijn. Door
hier als team in alle klassen een doel van te maken, zien we de
werkhouding verbeteren.’
Zie ook http://stichting-leerkracht.nl
66 67

68 69

TALENTEN
Talentontwikkeling en
meervoudige intelligentie
Uitdagen
‘De kinderen werken en spelen in verschillende hoeken en
ontdekken zo waar zij goed in zijn. Uit zichzelf kiezen ze vaak
voor een hoek die ze leuk vinden. Kinderen die van knutselen
houden, kiezen voor de knutselhoek. Spelen ze graag een
rollenspel, dan gaan ze naar de huishoek. Alle hoeken worden
regelmatig veranderd of aangevuld met activeringsmateriaal dat
het spel verbreedt en verdiept. Het is aan ons als leerkrachten
om kinderen uit te dagen en alle kinderen te laten kennismaken
met alle hoeken. Dat doen we op verschillende manieren. Door
de hoeken per dag te verdelen over de kinderen en door te
werken met maatjes.’
‘Ieder kind heeft een maatje. Soms mogen ze met hun maatje
spelen in een hoek. De ene keer kiest het ene kind de hoek,
de volgende keer het andere kind. Door het jaar heen zijn alle
kinderen een keer elkaars maatje. Zo leren ze ook met iedereen
spelen en werken.’
Aansluiten bij de belevingswereld en interesses van kinderen
en hen stimuleren nieuwe ontdekkingen te doen. Dat is
wat Jolanda Huiberts doet in haar groep 1/2 op cbs Wicher
Zitsema.
Evalueren
‘Als een kind ergens in uitblinkt
besteden we daar met de hele
groep aandacht aan. Een mooi
bouwwerk bewonderen we
uitvoerig. We vragen de
bouwer bijvoorbeeld een
bouwtekening te maken
zodat de andere kinderen
het kunnen nabouwen.
Evalueren is voor alle kinderen
belangrijk. Ik vraag altijd hoe
het ging met de opdrachten.
Bijvoorbeeld of het groepje tips
70 71

heeft voor kinderen die de opdracht nog gaan doen.
Zo stimuleren we dat kinderen leren nadenken over het proces
en vertellen over wat ze doen.’
‘Met het aanbod in de hoeken proberen we de verschillende
intelligenties van kinderen aan te spreken. Alle kinderen komen
zo aan hun trekken en ontwikkelen zich ook op terreinen waar
ze nog niet zo sterk zijn. Binnen onze school is steeds meer
aandacht voor meervoudige intelligentie. We willen daar in ons
onderwijs meer ruimte voor maken zodat de talenten van alle
leerlingen benut en ontwikkeld worden.’
72 73

TALENTEN
Talenten ontdekken
in de ateliers
Kinderen in staat stellen hun talenten in te zetten en uitdagen
ongekende talenten te ontdekken. Dat is wat op alle scholen
van Noordkwartier gebeurt. Bij de zaakvakken, maar zeker
ook in de ateliers. Zo staat op cbs de Vore elke dinsdagmiddag
in het teken van creativiteit in de ateliers. Leerlingen kunnen
in workshops aan de slag met onder meer papier-maché,
techniek, borduren, theater, muziek, dans, koken, tekenen en
schilderen.
Vier lessen
‘De kinderen worden ingedeeld in
groepen van 10 tot 12 leerlingen.
De bovenbouw-kinderen kunnen
ook kiezen voor koken. Dan zijn de
groepen kleiner in verband met
de ruimte. In vier lessen werken
ze toe naar een eindproduct’,
vertelt Titia Bult, leerkracht en
directieondersteuner van de Vore.
‘In de ateliers kunnen ze ontdekken
waar ze goed in zijn. Vanuit dat talent
werken ze verder.’
Ontdekkingen
‘We dagen de kinderen ook uit om iets te proberen wat ze
nog nooit gedaan hebben of waarvan ze denken dat ze het
niet kunnen. Zo doen ze vaak verrassende ontdekkingen. De
workshops worden begeleid door mensen van het IVAK, door
(groot)ouders en ook leerkrachten zetten hun talenten in in de
ateliers.
Ook de leerlingen van cbs de Zaaier nemen op hun school deel
aan de ateliers. Het is nog best lastig om geplaatst te worden in
de workshop van je keuze, vertelt Franca. ‘Ik wil steeds koken,
maar dat is nog nooit gelukt. Nu ben ik aan het knutselen.
Een oma begeleidt het.’ Ook Thijmen kon niet terecht in
het atelier van zijn keuze. ‘Nu zit ik bij stempelen. Beetje
saai.’ Maar djembé is heééél leuk, daarover zijn alle jonge
ateliersbezoekers het roerend eens.
74 75

Na de pauze
vraag ik ‘wie
had er een leuke
pauze en wie
niet?’
‘De kinderen werken en
spelen in verschillende
hoeken en ontdekken
zo waar zij goed in zijn’
‘Na een jaar hebben
we bekeken of we
de principes van
LeerKRACHT ook voor
kinderen kunnen
inzetten’
76 77

78 79

TOEKOMST
Bouwen voor de toekomst (1)
Cbs de Crangeborg en obs de Bongerd zijn vanaf 1 augustus
2016 samen verder gegaan als een samenwerkingsschool:
basisschool de Klaver. Nu nog is de school gehuisvest in
het gebouw van een van de fusiescholen, maar leerlingen,
leerkrachten en ouders kijken uit naar het nieuwe gebouw
dat op de tekentafel ligt. Hoe moet dat gebouw eruit
zien? Waar let je op? Hoe zorg je ervoor dat het gebouw
toekomstproof is?
Ruimtes
‘We gaan bouwen voor de toekomst’, zegt directeur Martin
Pik. ‘Dat betekent dat we goed moeten nadenken over hoe
ons onderwijs zich zal ontwikkelen. Zitten onze kinderen over
8 of 10 jaar nog wel met z’n allen in één ruimte? We houden
steeds meer rekening met de verschillen tussen kinderen.
Door onze keuze voor het International Primary Curriculum (zie
pagina 22) wordt het onderwijs minder klassikaal aangeboden.
Kinderen werken meer samen in groepen en volgen meer hun
eigen leerlijn. Dat betekent dat we minder grote klaslokalen
nodig hebben, en juist meer kleinere ruimtes waarin (groepjes)
kinderen kunnen werken. En omdat er ook logopedisten en een
schoolmaatschappelijk werker op school komen, hebben we
behoefte aan ruimtes waarin zij met kinderen kunnen werken.’
Krimp
Ook de bevolkingskrimp in de regio heeft
gevolgen voor de te bouwen school. ‘We
zullen flexibel bouwen. Dat betekent
een basisgebouw gebaseerd op
het aantal leerlingen dat we
verwachten te hebben in 2030.
Omdat we dan bij aanvang te
weinig ruimte in het basisgebouw
zullen hebben, worden er flexibele
ruimtes toegevoegd. Die ruimtes
gebruiken we de komende jaren
voor onderwijs en kunnen in de
toekomst, als het leerlingenaantal
afneemt, voor andere doeleinden gebruikt
worden.’
80 81

TOEKOMST
Bouwen voor de toekomst (2)
Nu nog zit cbs Wicher Zitsema in tijdelijke huisvesting,
maar aan de horizon gloort nieuwbouw. Het schooljaar
2018/2019 hoopt directeur Trijnie Tuil te kunnen starten in een
fonkelnieuw gebouw. Samen met obs de Wilster en Kids2b zal
de Wicher Zitsema een kindcentrum gaan vormen.
Flexibel
‘Onderwijskundige keuzes hebben
invloed gehad op het Programma
van eisen’, vertelt Trijnie Tuil. ‘Ons
onderwijs zal in toenemende mate
groepsdoorbrekend en adaptief zijn,
nog meer rekening houden met de
individuele behoeften van leerlingen.
We kiezen daarom voor flexibele
ruimtes, ruimtes met wanden die open en
dicht kunnen. Met flexibele ruimtes creëren
we mogelijkheden om te variëren in groepsgrootte,
mogelijkheden voor groepjes leerlingen om samen te werken
en voor leerlingen die individueel willen werken.’
Delen
De twee scholen zullen zelfstandig blijven en eigen ruimtes
hebben, maar ook zullen er ruimtes gedeeld worden. ‘De open
keuken, personeelscorner, doe-lokaal en de bibliotheek zijn
ruimtes die we gezamenlijk zullen gebruiken. Ook een grote
centrale ontmoetingsruimte staat op onze verlanglijst. Hier
kunnen we onder meer onze maandsluitingen met publiek
houden. In het Programma van eisen staat verder dat het
een duurzaam gebouw moet worden, met veel lichtinval en
de mogelijkheid om binnen en buiten te verbinden. Dan
kunnen we ook buiten les geven als dat meerwaarde heeft.
Bijvoorbeeld in en om de moestuintjes die we voor ons zien.’
Het Programma van eisen is klaar. Drie architecten zijn
uitgenodigd een schetsontwerp te maken. De keuze wordt
in het voorjaar van 2017 gemaakt.
82 83

‘Een identiteitswerkgroep
bewaakt de identiteit van de
scholen in de samenwerking’
TOEKOMST
Kindcentrum biedt sluitend
aanbod voor alle kinderen
Eén team
In de aanloop naar de fusie werken beide scholen al intensief
samen. ‘Eigenlijk zijn we al één team. De teamvergaderingen
doen we samen, veel activiteiten voor de kinderen doen we
gezamenlijk en we hebben al een paar groepen gemengd.
Ook hebben we nog maar één instroomgroep met twee
leerkrachten: een duo van Noordkwartier en Marenland. Zo
groeien we naar elkaar toe. Na de zomervakantie zullen de
groepen volledig gemengd zijn en zijn we
één school met één team.’
Cbs de Meerpaal zal fuseren met obs Noorderbreedte en vanaf
1 augustus 2017 verder gaan als samenwerkingsschool. Samen
met Kids2b zal vervolgens een Kindcentrum gerealiseerd
worden. Doel: een sluitend aanbod voor alle kinderen van
0 tot 13 jaar in Delfzijl Noord. Adolf Godlieb, directeur van
de Meerpaal, wordt directeur van de samenwerkingsschool.
‘De problematiek in deze wijk vraagt erom dat we de handen
ineen slaan. Met elkaar willen we een goed en sluitend aanbod
voor alle kinderen realiseren.’
Identiteit
‘Een identiteitswerkgroep
bewaakt de identiteit
van de scholen in
de samenwerking.
Ze doen voorstellen
die ze voorleggen
aan de directie en de
Medezeggenschapsraad.
We organiseren ook
ouderavonden over de
samenwerking en daar komt
de identiteit ook aan de orde. De
identiteitswerkgroep neemt de input van die
avonden mee in haar voorstellen.’
84 85

Doorgaande lijn
‘Het kindcentrum Delfzijl Noord zal 50 weken per jaar, 5 dagen
per week open zijn van 7 tot 19 uur. Met elkaar bieden we
kinderopvang, peuterspeelzaal, voorschoolse opvang onderwijs
en naschoolse opvang. De taalontwikkeling van kinderen is
een uitdaging die we in het Kindcentrum gezamenlijk aangaan.
We werken met een doorgaande lijn van peuterspeelzaal
naar basisschool waarin taal centraal staat. De pedagogisch
medewerkers van de peuterspeelzaal en de leerkrachten van
groep 1 tot en met 3 volgen gezamenlijk trainingen zodat de
aansluiting optimaal wordt.’
86 87

‘De problematiek in
deze wijk vraagt erom
dat we de handen
ineen slaan’
‘Zitten onze
kinderen over 8 of
10 jaar nog wel met
z’n allen in één
ruimte?’
‘We kiezen daarom
voor flexibele ruimtes,
ruimtes met wanden
die open en dicht
kunnen’
88 89

Colofon
Coördinatie en tekst: Yolanthe van der Ree
Fotografie: John Vos
Ontwerp: Iris van Sen
Opmaak: Fenna Houwen
De foto’s zijn gemaakt op twee scholen van Noordkwartier.
Leerkrachten en leerlingen op de foto’s hebben geen directe
relatie met de inhoud.
Noordkwartier, maart 2017
90
91