Füruzan - Mithat Alam Film Merkezi

Füruzan:
“Ben yazarım. Kadınım ve yazarım”
Türk edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Füruzan
13 Aralık 2007’de kendi seçimi olan “I Served The King
Of England” (Jiri Menzel, 2006) adlı filmin gösterimi öncesinde
Mithat Alam Film Merkezi’nde bir söyleşi gerçekleştirdi.
Moderatörlüğünü Yamaç Okur’un yaptığı bu keyifli söyleşide
Füruzan, Türk sineması üzerine görüşlerini, sinema
deneyimini ve anılarını dinleyicilerle paylaştı.
F
üruzan: İlk seyrettiğim filmi çok hatırladığımı söyleyemem.
Benim çocukluğum İstanbul’un iki yakasında
geçti. Her iki yakadaki sinemalara da meraklıydım ve giderdim.
Ama bu bana özgü bir ayırıcı özellik değildir. Çocuklar
sinemayı sever. Bir çocuk olsun da sinemayı sevmesin,
bu olacak iş değil. Çünkü karşısında karanlıklar
içinde olağanüstü bir düş vardır ve o kendisini bu düşün
ortaklığında çok iyi hisseder, heyecanlanır, coşkuyla ona
katılır.
Böyle bir zaman anılarımda uçucu şekilde beliriyor.
Aslında Kadıköy’de Opera sineması vardı. 1970’lerde orayı
yıktılar. Çok güzel bir sinemaydı. Bilmiyorum göreniniz oldu
mu yahut büyüklerinden duyanınız. Girişi geniş yayılımlı
modern mimariden oluşan etkileyici bir sinemaydı.
Bir gün annem beni film görmem için oraya bıraktı. Bir
koşulla: Geldiğinde beni alacak. Orada gişedeki hanım –ki
genellikle yün örerdi gişenin arkasında– beni de göstererek:
“Çocuk filmi” dedi. İşte “çocuk filmi” neymiş ben böyle
anladım. Olaylarda elektrikli adam diye biri vardı. Adam
hep elektrikle yürüyor. Tek anımsadığım filmi çok beğendiğim.
Ve bir kere daha görmek için, film bittiğinde –o

550
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
kısmını unutmadım– tuvalete saklandım ve çıkmadım. E
tabi kimse aramıyor, ufak bir kız girmiş, ne yapacak tuvalette
diye. Sonra annem geliyor beni bulamıyor. Bulamayınca
orada neredeyse karakolluk bir olay yaşanıyor. Onlar
diyorlar ki “madem bu kadar meraklıydınız çocuğunuzu,
bırakmasaydınız”. Bu kavga gürültü dışarıda sürerken
ben film başlayınca siperimden çıktım yerime oturdum.
Yer gösteren adam geldi, ensemden yakaladı beni, çıkardı
dışarı. “Kızınız değil mi bu, tuvalete saklanmış, filmi tekrar
seyrediyor” dedi. Tabi bir hayli kötü bir gün geçirdim annemle.
Ondan sonra “bir daha katiyen seni sinemaya
sokmayacağım” dedi. Dinleyen kim...
Film Festivali’ne gidenler sizin ne kadar çok film seyrettiğinizi
bilirler. Bilinçli bir seyirci haline ne zaman
dönüştünüz
F
üruzan: Bu bilinç sözcüğünün önemini ayırmak istiyorum.
Bilinçli halde sinemayla ilişkiniz ancak sizin
dünyayla kurduğunuz ilişkinin katmanlarıyla oluşuyor.
Okumakla düşünmekle, çevrenize bakmakla ve tüm bunları
olayların sinemayla olan bağlantınızda sınamakla oluyor.
Ondan önce birçok filme giderdik biz birkaç arkadaş.
Filmler kötü olsa da benim en büyük savunmam şuydu:
Atları seyrederim, ormanı seyrederim, olmazsa kenarları,
kıyıları seyrederim; yani film oynasın ben seyrederimdi.
Ama bir süre sonra bu öyle olmadı. Bazı filmlerden çok sıkılmaya
başladım seçerek gitmeye başladım. Peki, seçim
nasıl oluyor Filmleri ayırt etmeye başladığınızda onunla
ilişkiniz artık düz bir seyir olmuyor. Görüntülerin arkasına
geçebilmeyi başarıyorsunuz, gösterilen şeyin tanımları yapılıyor
tarafınızdan. Ne kadar tanım yaparsanız seyrettiğiniz
şey o kadar derinleşiyor. Ben çok küçük yaşlarda daha
okula gitmeden okumayı çok sevdim ve ilk gittiğim sinemalarda
seçim yapamadığım gibi okuduğum şeyleri de seçerek
okumuyordum. Fakat okumalarımda araya karışan
farklılığını hissettiğim kitaplarla birlikte giderek okuduklarımda
da seçici olmaya başladım. Ve her okuduğumun
bana açtığı kapıdan girerek bilgilerimi –buna bilgiler dememiz
lazım– derinleştirdim. Bu derinleştirme, sinemada

Füruzan 551
da giderek seçici olmamı sağladı. Bu seçicilik, dünyayla ilgili
seyahatimde (bu bir yolculuktu) o kadar çok kapı açtı
bana, Gorki’nin üniversiteleri gibi, sinemalar da benim için
bir ikinci üniversite eğitimi oldu. Çünkü ben eleştirirken
de beğenirken de sözcüklerimi çoğalttım. Dilimdeki tüm
sözcükleri bir filmi izlerken onları tanımlayabilecek kadar
güçlendirdim. Ve bu sürgit hep böyle oldu, oluyor...
Derken dünya sinemasındaki akımlarla ciddi olarak
ilgilenmeye giriştim. Sinema klasiği nitelemesine değer bulunmuş
nerdeyse her yapımı, yönetmeniyle, ülkesiyle, tarihiyle,
buna siyaset, toplumsal sarsıntılar dâhil, anlayıp
çözmeye çalıştım. Sonunda tüm sanatlar için değişmez ölçümü
de buldum. İzleyici ne denli donanımlıysa, izlediğinde,
okuduğunda, gördüğünde o denli kapsamlı bir değerlendirme
yapabiliyor. Değişkenliklere açık fakat dikkatli
olması koşuluyla, Son dönemin önemli yaratıcı yönetmenlerini
de unutmamalı. Michael Haneke, Lars von Trier,
Romen sinemasındaki yeni adlar Ruslar… Sinemayı önemli
yapan şey nedir diye düşünmeye başladım. Sovyet sinemasından
bazı örnekler hatırlıyorum. 60’lar da
Kozintsev’in Hamlet 1 ’i oynadı. Pek çok Hamlet gördüm, bir
klasik yapıt olduğu için bu konu hep çekilir. Ama bu
Kozintsev’in Hamlet’inin çekimi, babanın ruhu ile Hamlet’in
karşılaşma sahnesi, Şostakoviç müziği inanılmazdır.
Çok isterdim filmi sizler de göresiniz. Belki gördünüz bilmiyorum.
Olağanüstü bir filmdir.
Sonra Dovjenko’nun filmleri, Eisenstein’in Korkunç
İvan 1 ve 2’si. Bu adamların sinemayla ne alışverişleri olduğu,
bu beni hep ilgilendirdi. Dünyada var oldukları süre
içinde kendi ülkeleri ve zamanlarında yaşanan kültür çatışmaları
onları nasıl etkiledi, sarstı diye baktım ve ancak
o zaman anladım ki sinema herhangi bir sanat değildi.
Çok ‘herhangi’ olabilen binlerce örneği var ama herhangi
bir şey olmayıp ağırlık taşıyan bir sanat olmayı bu tür
adamlara borçluydu. Çünkü onlar sinemayı salt bir eğlen-
1 Bahsi geçen film Grigori Kozintsev tarafından yönetilmiş olan 1964
yapımı Gamlet isimli filmdir.

552
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
ce olarak düşünmüyorlardı ve filmleri sinema tarihinin başındaki
filmlerdi. Şarlo 2 da öyledir biliyorsunuz. İnsanlık
serüveninde aldıkları yeri kanıtlamak istercesine düşünüp
çalışıyorlardı ve sanatçıydılar. Çünkü sanat duyarlılığı taşımayan
ve bu bilgilere sahip olamayan insanların bu denli
iyi film çekmeleri olanaksız.
Sevgili Atıf Yılmaz ağabeyimiz, “Sinema çabuk eskir”
derdi (birçok yerde bu konuşması çıkmıştır). Ben bir şey
söylemezdim, çünkü o kadar film çekmiş. Çok da sevgili
bir insandı, yumuşak, dost bir insandı. Sevimlilik biliyorsunuz
tehlikeli bir şeydir insanı kolay susturur, “Ama Atıf
ağabey, öyle demeyiniz” diyemiyorsunuz ki. Terbiyeli terbiyeli
dinlerdim. Oysa binlerce filmi düşünün, çoğunu anımsamanız
olanaksızdır. Ama Dovjenko, Eisenstein, J. L.
Godard, İtalyan yeni gerçekçileri, sayıları epey çoğaltılabilecek
değerli önemli yönetmenler. Bunları hatırladığınız
zaman ‘modası geçmiş bir sinema’ nitelemesini onların yanına
koyamazsınız. Birçok örnek var böyle, çağımıza yaklaştığımızda
da var. Onun için sinemaya olan ilgimi, hani o
film düşkünü çocuk kısmından kesip buradaki zeminde
anlatmak isterim. Çünkü beni sinemada etkileyen yön
orada başlıyor.
Aslında bir açıdan da siz şanslı bir zamanda yaşadınız. Özellikle
gençliğinizi yaşadığınız zamanlar yönetmen sinemasının,
sanat sinemasının çok kuvvetli olduğu 1950’lerin sonu
ve 60’lar. O filmler geldi değil mi Türkiye’ye
F
üruzan: Geç geldiler, ama geldiler. Türkiye’ye öyle
dünyayla ilk gösterimlerle birlikte filmler gelmiyorlardı
ama yinede etkiliyordu geldikleri zaman. Şimdi dünya ile
birlikte aynı anda gelenler çok çabuk yok ölüp gidiyorlar.
Hani var ya ‘ilk gösterimi dünyayla birlikte’, şimdilerde o
en büyük duyuru. Üstelik tekrarın tekrarıyla dolu filmler
çoğu.
2 Ünlü yönetmen ve oyuncu Charlie Chaplin Fransa ve Türkiye’de
Şarlo (Charlot) adıyla da bilinmektedir.

Füruzan 553
Türkiye’de sinemanın sanat olarak algılanması daha
1960’larda başlayan bir süreç. Türk sinemasına baktığımızda
1950’lerde geçiş dönemi var, 60’lardaysa yavaş
yavaş daha farklı sinema dillerine geçiş. O dönem
Sinematek ile bir ilişkiniz oldu mu
Olmaz olur mu Sanırım 20. üyesiydim. Orada yine Sovyet
sinemasından birçok örnek izledik, çeviriler biri tarafından
nerdeyse anında yapılıyordu. Sonraki yıllarda bir süre İstanbul
Film Festivali’nde de böyle sürdü. Ben hiç yadırgamadım
her iki durumda da böylesi çeviriler beni filmlerden
koparmıyordu asla. Asıl titizlik gösterilen seçilenin sanat
niteliğinde olmasıydı bence. Bir gün arkamdan birisi
dedi ki: “Böyle olmuyor çevirenle izlemek”. Ben de “Niye
Gayet iyi” dedim. Kadın bana hayretle baktı. Biri bana yanımda
ya da uzaktan durmadan çevirebilir izlediğimi ve
ben yine de filmle ilişkimi kurabilirim. Diyorlardı ki ya altyazı
girilsin ya da dublaj olsun. Zaten dublaj benim sevdiğim
bir yöntem değil.
Bu türlü zengin bir sinematek dönemi yaşandı. Ve
orada benim ilk gördüklerimden biri de Piyanisti Vurun
(Tirez Sur la Pianiste, 1960) filmiydi Truffaut’nun. Çok heyecan
verici bir şeydi. Çünkü o güne kadar kendinize göre
bir yol, yöntem bulduğunuz sanısıyla bir gösteriye giriyorsunuz.
Başka bir anlayışla tanışıyorsunuz, büyük Yeni
Dalgacılarla.
“Beğenmeler” beğenmemeler tedirgin eder beni. Hani
“Ben bu filmi beğenmedim”, “Ben bu filmi beğendim” en
kolay en tembel laftır. Hiç değerlendirme zahmeti taşımayan
böylesi bir yaklaşım... Beğenmezseniz çok rahatlarsınız.
Benim kimi gördüğüm filmlerde bazı zamanlarda çok
yadırgadığım şeyler oluyordu. Hatta bazen diyordum ki
ben pek de akıllı değilim galiba, hiçbir şey anlamadım.
Ama ısrarla beğenmedim demiyordum. Çünkü bir şey vardır
gösterilende seçkin bir yönetmen gerçekleştirmişse.
Sonra o anahtar sözcüğün beğenmemek olmadığını anladım
ve tabi bütün sanatlar gibi sinemanın da karşı taraftan
çok şey beklediğini böylece öğrendim.
Benim son zamanlarda çok sevdiğim derinlikleri olan
bir yönetmen var: Alexander Sokurov. Onun İstanbul Film

554
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
Festivali’nde Rus Hazine Sandığı (Russian Ark, 2002) filmi
oynadı. Bilmiyorum gidip gördünüz mü Sokurov’un kaderi
böyle: “A bu adam meşhurmuş” deyip biletleri alıyorlar.
Bu benim gösterilerde çok karşılaştığım bir durum. Lafı
edildiyse yönetmenin biletler alınıyor. Herkes içeri giriyor.
20 dakika sonra sinema boşalıyor. Beş altı kişi kalınıyor.
Kalanlar büyük bir ilgiyle yahut belki de sabırla filmi seyrediyor.
Rus Hazine Sandığı da böyle oldu. Ve ben o zaman
yeniden anladım ki bunun altını ikide bir çizmekteyim
çünkü gerçekten önemli, sizin donanımınız ne kadarsa yapılan
şeyle bağ kurmanız da o ölçüde oluyor. Alexander
Sokurov bence çok önemli bir sinema adamı. Kolay biri
değil, zor mu hayır değil. Tek planda çekilmiş bir filmlerde
müzeye Ermitaj’a giriliyor. Bir baloyla başlıyor ve baloyla
bitiyor film, o balo 19. yy. Rus edebiyatının bir büyük
Tolstoy anlatımlı balosu gibi. Bütün bir Rus tarihiyle karşılaşma
var. Baloda bir yerden bir yere kayıyoruz ve orada
İran sefiri olan Şah’ın genç oğlu bir iyi niyet ziyaretindedir.
İran seferine çıkmış olan Ruslardan bahsedilir. İçlerinden
biri Gribiyedov 3 ’dur. ‘Akıldan Bela’nın yazarıdır kendisi.
Orada öldürüldüğü için Ruslardan politik bir özür dilemedir
bu bir anlamda. Yüzyılın ünlü Rus edebiyatçılarını,
müzikçilerini, siyasal erkini bilmiyorsanız filmde boşluğa
düşülür ya da ilgilenilip sonradan öğrenilebilir. Şimdi siz
Gribiyedov’u bilmiyorsanız, 19. yy. Rus edebiyatını ve hayatını,
Tolstoy’u ve bütün o çağın yazarlarını bilmiyorsanız
bu film sıkıcı gelebilir. Olsa olsa bir tek teknik yapısını
seyredebilirsiniz. Tek planda bu adam bütün bunları nasıl
yapıyor diye. Epey de uzun bir film.
Donanımınız ne kadar genişlerse, filmlerinde sanat
taşıyan bu tür sinemacılarla ilişkiniz o kadar güçlü oluyor.
O zaman sinemayı daha da seviyorsunuz. Artık birçok filmi
seyredemiyorum. Çünkü o filmlerde bir çeşit aptallık
katsayısı var. Vaktimi orada harcamak istemiyorum.
Visconti’nin dediği gibi “Sinema yapabilmek için çok donanımlı
olmak lazım”. O hem baleden anlıyordu hem ope-
3 Bahsi geçen yazar Alexander Griboyedov’dur

Füruzan 555
radan anlıyordu, hem edebiyattan büyük bir estetik duygusu
vardı. Onun için de olağanüstü filmler çekti. “Ben sinemayı
çok seçkinleştirdim” demek istemiyorum ama, sinemanın
kimi yapıtlarının hayatının süreceğine olan inancımı
kanıtlamak için bu adamları anlattım.
60’lı yıllardaki politik sosyal konjonktüre göre, filmler
geliyordu ama tartışma boyutu ne kadardı Üyeler Sinematek’te
tartışıyor muydu Yeni sinema dergisi çıkıyordu
o dönemde. Bir hareketlenme var mıydı
F
üruzan: Ben o tartışmaların içinde olan biri değildim
fakat dergileri alıyordum. Hatta ben tanınan biri de
değildim. Sadece ‘sinemaya çok meraklıdır’ diye bilinirdim,
hâlâ da öyledir. Okumaya plastik sanatlara olan merakımı
bulunduğum ortamlarda ilan edemediğimden başladım.
Yani işin şakası ‘A ben sadece sinema meraklısı değilim,
çizerim okurum da diyemediğimden böyle bu durumda yaşandı
o yıllar. Onat’la bile tanışmıyordum. Daha sonra tanıştım,
oysa İshak adlı öykü kitabını çok severek okumuştum.
Hâlâ da çok severim.
Sinemayla olan ilgi, sözcükler ve tanımlarla kimliğim
zenginleştikçe, yönetmenlere olan ilgim de yoğunlaştı.
Çünkü onlarla filmleriyle çok değerli metinleri okumuşçasına
ilişki kurabiliyordum. Onlar bir enerji koyuyorlardı
filmlere ve o enerjiyi söze geçirebiliyordum, tanımlıya biliyordum.
Sinemada enerji bence salt belli bir ritim, belli bir
hız filan değildir; bir duruş, bir duruşun arkasındaki bir
diyalogtur.
Kitaplarınızın sinemadan beslendiğinizi görmek mümkün.
Sinema sizin edebiyatçı kişiliğinizi ne kadar etkiledi
F
üruzan: Bu güzel soruya uçarı bir cevap vermek istiyorum.
Benim sinemayla olan ilişkim çevremde birazda
alaya alınarak biliniyordu. O sırada sinematekteki tartışmalara
katılmıyorduk ama benim değişik bir grubum
vardı. Bu grupla sessiz film oyunu oynardık. Grup ikiye
ayrılırdı ve beni aralarında paylaşamazlardı çünkü ben onların
kanısınca dehşetli bir anlatıcıydım. Öyle bir ün kazanmıştım:
Füruzan’ı grubuna alan oyunu kazanır. Sine-

556
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
ma üzerine bahse tutuşuluyordu. Kazanan grup öbür grubu
sinemaya götürüyordu. Benim sayemde, ben de dâhil,
cabasından çok sinemaya gittik. Sonunda dediler ki ‘Hayır
Füruzan artık oyunda oynamayacak’. O zaman aralarında
daha hakça bir denge kuruldu, kimi zaman bir grup gidiyordu
sinemaya kimi zaman öteki, ama beni artık kimse
götürmüyordu!
Tabii bir etkisi var sinemanın edebiyatçılığıma. Fethi
Naci, yazdığı bir eleştiride Benim Sinemalarım için diyor ki
orada bir kamera ve yazarın kadrajı vardır adeta: Baba gelir
sindiği yatağından kızı çıkarır. Tamamen bir plan, o
planı görürsünüz. Ama çok önemli derin bir şeyde ekleniyor
değerlendirmesine sonra. Bir sinemasal anlatımı var
Füruzan’ın fakat içeriğini de dolduruyor, bir plan çizmiyor
sadece.
Şimdi aslında çok sevgiyle saygıyla hatırladığım Ömer
Kavur’a geçmek isterim ki çok erken ölmüştür, sanırım
hepimiz öyle düşünüyoruz. Bir gün bana haber yollamıştı,
Ah Güzel İstanbul’u filme çekmek istiyorum diye. ‘Senaryoyu
yazar mısınız’ dedi. Ben de büyük bir içtenlikle dedim
ki “Ben senaryo yazmayı bilmiyorum ama size bölümler
yazar yollarım”. Karşılıklı oturduk bana senaryo nasıl
yazılır tarif etti, beğenmedim. Kız gelir kapıyı açar... Şimdi
bu ne “Ben bunu yazarım kolay ama yazdığımı hiç beğenmem”
dedim. Çok güldü, Ömer Kavur, “Allah Allah”
dedi “Ben bir şey anlamıyorum, hem yazıp hem beğenmemek”.
“Yok, hayır, böyle bir şey yapılmaz” dedim, “Ne olacak
şimdi ben bu kurulukta yazacağım O kapı hangi kapı
olacak, Ömer Bey” dedim. “Ne demek hangi kapı” dedi.
“Kapının rengi nasıl olacak, boyu nasıl olacak, kız nerden
çıkacak Siz kapı diyorsunuz, ben onu da anlatmalıyım
dedim. Nasıl bir kapı, eski mi” Çok diretmedi bu konuda.
Hemen “Yaz sen” dedi. “Peki” dedim ben de, “Yazayım”.
O sıra Berlin’den yeni dönmüştüm. Türkiye’nin çok
kötü bir zamanıydı, Eylül 1980. Bir arkadaşım dedi ki
“Sen İstanbul’da kalma çok tatsız şeyler oluyor. Bodrum’da
benim bir yerim var, boş, git orada yazmaya başla”.
Sonra Ömer Kavur’a “Böyle yapabilir miyiz” dedim
“Tabi yapabiliriz” dedi. Ben “Üç günde bir otobüse veririm

Füruzan 557
yazdıklarımı, size yollarım” dedim. Ve gerçekten ben Ah
Güzel İstanbul’u yazmaya giriştim. Kapı, masa, o masanın
örtüsü, arkadaki perde. Hepsi var. Kadın şöyle giyinir, kolunu
şöyle koyar, yolladım beğendiniz mi diye sordum.
Yolladım. “Çok teşekkür ederim, fakat ben bunu bir işletmeciyle
çekiyorum, o kadar fazla detaya giremiyoruz, yani
kapı şöyle, perde böyle gibi”. Ben “Yazık sizin için üzüldüm”
dedim. Konuyla ilgili son sözüm bu oldu.
Sonra film çekildi gösterime girdi beğenmedim. Değerlendirmemi
sordular. Varlık Dergisi’nde yazdığım için burada
açıkça söylüyorum, çünkü söylediğim şeyleri yazdıysam
söylerim, yoksa söylemem. Ben de ‘Film niye olmadı,
niçin iyi değildir o film’ diye yanıtlayıp yazdım. Yayınladılar.
Fakat film Ömer Kavur’un kendi söylediğine göre en
çok para kazanan filmi oldu, çünkü onun değerlendirmesine
göre bir duygu geçiyormuş seyredenlere. Olabilir. Ve
Ömer Kavur benimle üç yıl konuşmadı, küstü. Sonra üç
yılın sonunda bir festivalde karşılaştık, Emek’te. “Gel ben
seni yanaklarından öpeceğim” dedi. Güldüm ben de. “Peki,
ben ne yaptım küsmeler filan” dedi. “Hiç önemli değil” dedim.
“Filmi mahvettim haklısın çünkü bir işletmecinin koşullarıyla
çektik filmi” dedi. Parayı veren yapımcı “Hadi
çabuk bitirin” demiş.
Ben Ömer Kavur’un sonraki filmleri içinde Anayurt
Oteli (1987) ile Gece Yolculuğu’nu (1987) gerçekten beğendim.
Anayurt Oteli başarılı bir edebiyat uyarlaması. Gece
Yoluculuğu da Ömer’in dünyasını o kadar içten anlatan
bir filmdi ki...
Sonra yıllar geçti, ‘Gecenin Öteki Yüzü’ kitabım çıktı.
Okan Uysaler diye bir yönetmen vardı. Ankara’da. Film
çekiyor TRT’ye. Kısa metrajlı hoş filmlerini de görmüştüm.
Bir gün telefon açtı, “Sizin ‘Gecenin Öteki Yüzü’ adlı uzun
öykünüzün filmini yapmak istiyorum” dedi. “Sağ olun, ben
dizi sevmiyorum” dedim, “Sadece dört beş bölüm olacak,
alışılan dizilerden değil” deyince “Peki, o zaman görüşelim”
dedim. Sonra “Yalnız bir koşulum var, senaryoya ben karışırım”
deyince sesi değişti “Öyle bir şey olamaz, ben senaryolaştırmayı
isterim” dedi, “O zaman sanırım çekemeyiz”
dedim.

558
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
Yine de geldi İstanbul’a. “Peki, dedi, senaryoyu birlikte yazarız.”
“Bu öykünün kendi dünyasının sizin tarafınızdan
iyi verileceğini bildiğim için –konuşmanın bu kısım iltifat
kısmı– birlikte yapalım peki” dedi. Ve biz gerçekten oturduk
(o baştaki giriş yok, bu diziye kendi koydu onu) senaryoyu
oluşturmaya başladık. Bir hayli uzun sürdü çalışma.
Senaryo bittikten sonra anlaşmayı imzaladım ben.
Tuhaf bir şey. Çok hoş bir sinema tutkusu olan adamdı
Okan. Bir şey yaparken kendini zorlayan coşkulu bir insandı.
Sette sürekli koyu nescafe içiyordu. Neden öyle yaptığını
ben anlamıyordum. Ve çok genç yaşta da ne yazık ki
kalpten öldü. Fazladan bir koşul daha koymuştum: “Çekim
boyunca sürekli sette olacağım, yoksa imzalamam anlaşmayı!”
diye. Bundan hiç hoşlanmadı Okan haklı olarak.
Ben de olsam sinirlenirim.
Bu kuralı niye koymuştunuz
F
üruzan: Bakacağım ne yapıyor diye. Vır vır konuşacağım
yani. Çok hoş bir katılım değil ama bunu yapabilirim
diye düşündüm. Okan Uysaler anlaşmayı imzalayabilmek
için buna da evet dedi. Ondan sonra başladık. Ben
bir de Gülsün Karamustafa yanımızda olabilir dedim. O
ara Gülsün, Atıf ağabeyle çalışıyordu. Çünkü biliyorum ki
Gülsün ben ne dersem onu yapacak. Böyle küçük küçük
kurnazlıklarım var o sıralarda. Ayrıca değerli bir ressam
Gülsün. Neyse Gülsün geldi. Nerde çekelim diye düşünüyoruz.
Gülsün dedi ki Bir plato yapalım, ev içi çekimleri
rahat olur teknik açıdan”. “Yok dedim, olmaz. Yaşanmış
geçmişi taşıyan bir yer bulalım”. Gerçekten şimdi otel olan
Vardar apartmanını bulduk, iyi ki de orası kullanıldı. Aradaki
duvarlar kaldırıldı çekim rahatlığı olsun diye. Ve biz
filme başladık. Çekimler altı - yedi ay sürdü sanırım.
Okan ilk zamanlar her sabah 5’te 6’da gelip her gece
1’de, bazen sabaha karşı süren çekimleri bildiğinden en
çok bir ay sonra cayarak gelmem diye düşünmüş. Bunu
söyledi bana sonra. Bense bir tek Kars çekimlerine gitmedim.
Beş gün Kars’a gittiler. Tüm çekim boyunca setteydim.
1987 yılıydı üstelik müthiş bir kış oldu İstanbul’da.
Sokaklarda kar duvarları yükseldi. Prodüksiyon ekibi beni

Füruzan 559
almaya geldiklerinde sinir içindeler çünkü arabaları saplanıyor
kara. O film böyle bitti.
Bu arada filmin sonlarına doğru ünlü bir yapımcı geldi
sete: Kadri Yurdatap! “Yahu Füruzan hep burada mı”
dedi Okan Uysaler’e. Konuşmalar da epey komikti, Okan
“Öyle, Kadri Bey hiç bıkmadan geldi” dedi. Benim elbette
yardımım oldu, tabii sonuçta Okan’ın filmidir senaryo ortak
bir senaryo. Kadri Yurdatap “Bana bir film yapsana”
dedi. Bu doğrudan doğruya bana söylenmiş bir şeydir. Bu
yedi aylık süre içinde yoğun bir sinema çıraklığı yapıyorsunuz.
Yedi ay sabah altıdan gece on ikiye hatta sabaha
kadar hep settesiniz...“Ama benim bir önerim, var, Kadri
Bey biz bunu Gülsün’le yapalım” dedim. “Niye” diye sordu.
“Daha iyi olur dedim, iki kişinin paylaşması”. “Peki,
öyle olsun” dedi Kadri Yurdatap, gitti.
Neyse dizi film de bitti. Kadri Yurdatap yeniden çağırdı,
gittik. Konuşurken devamlı benimle konuşuyordu. Sonunda
biz anlaştık. Tek konuştuğumuz konu, şu şöyle olacak,
burası böyle çekilecek... Ama para falan hiç konuşulmadı.
Benim konuştuğum tek şey “Atlas sinemasına şu perde
takılacak, kenarının kıyısı böyle olacak, çocuk sineması
şöyle olacak”.
Böylece filmi çekmeye başladık. Öncesinde uzun süre
oyuncu aradık. Ben hiç görülmemiş yeni bir yüz istiyordum,
bilinmedik bir yüz oynasın. Konservatuvara gittik,
orada bir genç kız bulduk “Siz bunu oynar mısınız” sorusuna,
“Ben Zeliha öğretmenden izin almak zorundayım”
dedi. Çünkü Zeliha Berksoy yerli film konusunda titizleniyormuş,
“Tabi dedim, alabilirsiniz”. İzin alamadı, yerli film
olduğu için. Ben gerisini anlatmayacağım. Olmadı ve o
genç kız bu filmde oynayamadı.
Sonunda birgün Kadri Yurdatap gelip “Hülya bekliyor”
dedi. “Hangi Hülya”. Benim zaten yerli film bilgim çok
zengin değil. Ömer Lütfi Akad gibi, Metin Erksan gibi değerli
önemli yönetmenlerin adamakıllı izleyicisiyim ama o
sıralar değişen şeylerle ilgilenmemişim. “Hangi Hülya”
dedim, “Hülya Avşar” dedi. O sıralar çok ünlenmiş o. “Ne
olacak” dedim, “O oynamak istiyor” dedi. Ben irkildim, “O
mu oynamak istiyor” Ve bizim serüven başladı. Kalkıp biz

560
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
iki hatun, Etiler’de ‘Kırık Tarak’ adlı ünlü kuaföre gittik,
baktık Hülya Avşar orada oturuyor, terbiyeli, çok zarif,
kalktı karşıladı bizi, neler yapacağımızı anlattım. “Siz dedim,
çok yanıksınız, bu kız öyle denizde güneşlenen biri
değil”. Her şeye evet dedi. “Saçıma kaynak yaparım, beyazlanırım,
denize girmem”, ben şaşırdım. Ve sete çıktıktan
itibaren, Hülya bir tek gün denilen hiçbir şeyin dışına
çıkmadı. İlk geldiği gün makyaj yapmıştı. “Hülya bakın
dedim, siz burada 15 yaşında bir kızı oynuyorsunuz, kamera
görüyor böyle görmemeli sizi”, indi aşağıya muslukta
yıkadı yüzünü geldi. Ve Hülya bütün film boyunca o acayip
yoksul basma elbiseler, takır tukur pabuçlarla, makyajsız
bir haldeydi. İnanın bir tek gün starlık taslamadı.
Başarıyla istekle yorumladı karakteri.
Sonunda film bir noktaya geldi, Kadri beyin parası bitti,
filmi durdurdu. Geldi dedi ki “Bende kalan para bu, siz de
bu filmi bitirin”. “Bitirmem, eksik kalacak, bunların olması
gerekli çünkü senaryo benim senaryom” dedim. “Yok bitirin
dedi”. Gitti. Bir süre sonra Yavuz Özkan’la karşılaştım,
Ferhan Şensoy’un tiyatro pasajında. Ben adamakıllı sinirliydim.
“Ben bu filmi bitirmiyorum, çekmeyeceğim dedim
Yavuz’a”. “Füruzan sakın öyle bir şey yapma” dedi Özkan.
“Adam şunu çıkar diyor, bunu çıkar diyor” dedim, “Tamam,
senaryonu yeniden yoğunlaştır, kesinlikle bir şey
yap filmini bitir” dedi. Kadri Yurdatap haber yollamış bir
de, “Ben filmi bitiririm” diye. Telif avukatı bulduk, avukat
demiş ki telif, eser sahibine aittir, onun için bunu yapamaz.
Bunu öğrenince ben tekrar filme başlamak için gittim.
Kendisine dedim ki, “Şimdi bir kâğıt imzalayacağız sizinle
ilk defa”. Şaşırdı. Ve böylece bu film kışın çekildi. Yaz
filmi. Plaj kısmında herkes mayo giyiyor titriyor. Orada
filmin ilk kameramanı gelmiş bana diyor ki, “Füruzan Hanım,
eğer bu yazsa her gün 12’de çekilmeli yani aynı ışıkta,
ışık sürekliliği önemli” diyor. “Aa dedim, çok iyi, bakın
ben bunu hiç bilmiyordum, yani güneş saatini takip etmem
gerektiğini ilk sizden öğrendim”. Sette adamakıllı sinirlendim.
“Ben bunları biliyorum efendi” dedim, ama burada
bu film bitirilecek şimdi. Laboratuarda mümkün ol-

Füruzan 561
duğu kadar uygun bir hale getirilir ışık değerleri. Onlardan
da benim haberim var” dedim.
Kış ortasında yine Atlas sineması çekiyoruz. Benim
üzerimde kocaman kabanlar, herkes kalın giyinmiş, oyuncular
hep yazlık giysilerle ve içlerinden bir figüran kadın
titriyor. Ertunç Şenkay dedi ki “Füruzan Hanım kadının
titremesini kamera kaydediyor”. Ama kadın haklı, yani sıcaklık
eksi 1 derece filan. Kadına “Şimdi titreme, dolly tarayıp
geçince titrersin” dedim. “Peki, öyle yapayım” dedi
kadın. Bir yaz filmini böylece kışın çektik. Ayrıca filme
uzun aradan sonra ikinci kez başlarken Hülya Avşar da
şarkıcılığa başladı. Kadıncağız gitti saçlarını da kestirdi,
kaynakları söktürdü, haklı. O kadar hoştu ki gelip bana
“Füruzancığım ensem yara oldu –kaynak yapınca yara yapıyormuş–bunları
çıkardım” dedi. “E iyi ettiniz” dedim.
Başlıyoruz ama Hülya şarkıcı oldu. Hülya’nın bütün
kalan sahneleri gece çekilecek. Kadın da gece Maksim’de
şarkı söylüyor. Kadri Yurdatap’a “Siz konuşun” dedim.
“Ben konuşamam” dedi. “Peki, kim konuşacak” “O seni
çok seviyor, sen konuş” dedi. Haydii... Hülya’ya gittim. O
da beni sevgiyle sarılarak karşıladı. “Hülya filmi bitirmemiz
lazım”. “A nasıl yapacağız” dedi, “Çok soğuk biliyorsunuz
sesim gider”. O kadar hoştu ki çekinirken haklıydı
da. “Hülya” dedim “Beş altı günlük iş var bunu yapmak
zorundayız. Ve inan bu film iyi bir film olacak”. “Ben inanıyorum
elbette. Öbür çektiklerime hiç benzemiyor” dedi.
“Ama yine mi kaynak mı yaptıracağım. Ben yanıtlamadım
ne diyeyim.” Sonra bu bir saç taktırdı kendine. Geldi. Tuhafiyeciden
çıkıp muhallebiciye girdiği, şimdi yerinde olmayan
kuyumcu Franguli’nin önünden geçtiği bölüm. O
takma saç o kadar fena abartılı duruyor ki. Şimdi ne yazık
ki filmde bu planı tekrarlamaya da olanak yok. “Hülya gel
iş kopyasını gör. Ne biçim olmuş saçın. Sen git yine saçına
kaynak yaptır, kalanları öyle çekelim ne dersin olur mu”
dedim. Bakın o Hülya gidip yine kaynak yaptırdı. Ve o soğukta,
basmaları giydi, bir yandan da ‘sesim gitti’ diye diye
filmi tamamladı.
Bu arada İstanbul Film Festivali’nde film ilk filmler
kısmında oynadı. Ve Cannes’dan gelen bir grup, Cannes

562
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
Film Festivali ‘Eleştirmenlerin Yedi Günü ve Altın Kamera’
bölümüne seçtiler filmi.
Filmin Paris Sinamatek’inde oynatıldığı akşam birden
Abidin Dino salona girdi. Nasıl sevindim anlatamam, ilk
tanışmamız Korutürk’ün Cumhurbaşkanlığı döneminde
Çankaya Köşkü’ndeki sanatçılar için yaptığı davette olmuştu.
Ben Dino’yu fotoğraflarından tanıyordum. Onu görünce
yanına giderek kendimi tanıttım. Ülkesine dönmüş
olmasından konan yasağın kalkmış olmasından duyduğum
sevinci açıkladım. “Belki sevgili dostunuz Nâzım
Hikmet de hayatta olsaydı şu an aramızda olabilirdi” dediğimde
yüzünde beliren hüznü aynen anımsıyorum. Nasıl
sevgi, bilgi dolu insanlardı onlar. Film çok yolculuk yaptı.
Ödüller aldı. Eğer o film bu başarılar elde etmeseydi inanın
3,5 yıl boşa gitmiş olacaktı. Ve film karışıp silinip gidecekti
bir yerlerde.
Cannes’a seçilen her film Paris’te Sinematek’te oynatılır.
O zamana kadar Fransa’ya gidip geldiğimde Abidin
Beyler’i arayıp rahatsız etmek istememiştim. Abidin Dino
çok beğendi filmi. “Özgün, duyarlı, iyi bir film” dedi. Aslında
çok daha önemli bir açıklama yaptı. “Bak Füruzan, ben
Sovyetler’de filmi çektim, o arada birçok film gördüm, inan
senin filmin başarılı bir film olmuş, ama şansı da olmuş.
Çok iyi filmler vardır, kendilerini ortaya çıkarma yolu bulamazlar”
dedi, işte bu film o yolu buldu. Cannes’a seçilmesi
ona çok önemli bir sıfat bir kimlik ekledi”.
Şimdiyse filmin şu anki haline bakalım: Bir kere film
Sayın Kadri Yurdatap’a uzun geldiği için Memduh Bey’le
oturup montaj yapmışlar, filmden bölümler yok. Kesilmiş
TRT’de ‘ahlaka mugayir’ bulduğu için yeniden bir yerleri
kesmiş. Geçenlerde bir arkadaşım yurtdışından telefon etti,
“Gazetede gördüm, sen takip etmezsin, bir kanalda filmin
tekrar oynuyor” dedi, ben de oturup filme baktım
filmde o kadar can alıcı noktalar kesilmiş atılmış ki... Düşünün
siz bir film yapıyorsunuz, tüm bu anlattıklarım çekimlerde
eziyetle yaşanmış bir zamana aittir; bundan
maddi bir çıkarınız olmuyor, en büyük kazancınız filmin
kendine açtığı yollar. Film kendine yol açıyor. Ve onunla
bir dünya yolculuğuna çıkıyorsunuz. Aldığı ödüller var.

Füruzan 563
Önemli sinema yazarları olumlu yazılar yazdı. Cannes’ın
resmi dergisinde de yazıldı, bir Hong Kong filmiyle karşılaştırılırken
(yine ‘bir kızın sokağa düşmesi’ üzerine öyle
tarif edilir ya bu tür bir filmler– o Hong Kong filmindeki
anlatılanın asla Benim Sinemalarım gibi derinliği özgünlüğü
yok değerlendirmeleri yapıldı.
Bu film şimdi Nasrettin Hocanın ‘kuşa benzedin şimdi
leylek’ hikâyesine dönmüş. Şu kısım yok, bu kısım yok, o
kısım yok. Plaj kabinine giriliyor pat diye çıkılıyor. Bir yerden
geçiliyor, orada bazı kadınlar vardı, ama şimdi yok.
Filmden birçok yer yok. Ve film şu anda bu halde.
Sonra Boyut, CD’sini basmış. Ben Metin And hocayla
bir çalışma yapıyordum. O çok ilginç bir adamdır, bilirsiniz
herhalde. Ankara’daki çalışma boyunca “Nasıl film o, ben
onu seyretmem, ben artık tiyatro seyretmem, opera seyretmem
çünkü zamanımı kendi kitaplarımı bitirmeye ayırdım
vaktiyle çok seyrettim. Benim kendi işlerim var” diyen
ilginç bir adam. Ben “Tabi seyretmeyin hocam, niye filmi
bana soruyorsunuz, yok ki film bende” diyorum. Derken
merak etmiş kendisi Boyut’un çıkardığı CD’yi almış, bir
gün Ankara’dan beni aradı. Dedi ki “Füruzan ben bu filmi
çok beğendim, ama bu filmin sonu nasıl Yok gibi”. “Nasıl
yok” dedim. “Yok. Bana mı öyle geldi, ama sanmıyorum,
bunun sonu yok. Geliyor geliyor pat diye bitiyor” dedi. Sonu
şöyleydi diyorum, “Yok öyle bir şey” diyor. Bir arkadaşım
almış o da aynı şeyi söyledi.
Ben de Kadrir Yurdatap’a dedim ki “Bakın siz filmin
haklarını satmışsınız; iyi, satıyorsunuz, ama bu filmin
CD’de sonu yok”. “Aa öyle mi basmışlar, bilmiyordum,
uzun gelmiştir” diye bir yorum yaptı. Yani satıyorsan nasıl
uzun gelmiştir Hayır, bu matine suare mi oynuyor, CD’yi
alan evinde oynatacak. Böyle saçma bir durum yaşanıyor.
Ve onun için bundan sonra yapacağım hiçbir görsel
şeyde tüm hakları bana ait olmadıkça 3, 4 yılı daha harcamak
istemem. Bir de düşünün o film değerli Abidin
Dino’nun dediği gibi bu türlü önemli etkinliklerde yol almasaydı
Sonunda ‘insan ruh veremi olur’. 3.5 yılı da böyle
uçar gider filmle. Tabi müzik de gitmiş, pat diyor müzik
atlıyor. Benim ilk yönetmenlik serüvenimin sonu bu.

564
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
Bizim iki arkadaş bir saflığımız olmuş, “film çekelim” demişiz.
Tamam, o zaman siz yapımcılar da saygı gösterin.
Bir film 110 dakika olmayacakmış. Ölçü 90 dakika. Her
film 90 dakika olacak. Zaten insanlar da öyle bir hale gelmiş
ki 2 saatlik filmi seyredemiyorlar. Sanki çok büyük işleri
var. Eve gidip televizyona bakacaklar. Bu, kalabalığa
hızlı servis bir anlamda. Ben o kalabalığın içinde değilim.
Biliyorum ki bazı kişilerde değil, iyi ki değil. Şimdi bir film
daha çek diyorlar, Nasıl, hangi koşullarda Bana değerli
yazar Vedat Türkali de demişti ki “Bak Füruzan sen şimdi
bir film yaptın, film de kendine çok iyi şanslar yakaladı,
aman ha şimdi bir tane de yaparsan beş senen daha geçer,
benim gibi seksenlerinde kitap yazmaya başlarsın. Hiç
vaktin kalmaz” dedi.
Şimdiye kadar iki kitabınız sinemaya uyarlandı. Siz
kendi kitaplarınıza baktığınızda bir yapımcı olsaydınız
ya da paranız olsaydı hangi kitaplarınızı filme çekmek
isterdiniz
F
üruzan: Son kitabımdaki Sevda Dolu Bir Yaz’ın film
olmasını çok isterdim. Çünkü çok etkili bir film olabilir
diye düşünüyorum. Ama eksiksiz gür bir prodüksiyon
gerekiyor. Hem bir zaman filmi, hem o dönem yaşamış karakterlerin
iyi yorumlanabildiği film olarak.
Sinema kurmacaya dayalı bir sanat. Siz kitaplarınızı nasıl
kuruyorsunuz Nasıl bir yazma pratiğiniz var
Bunun yanıtı sanırım şöyle. Hayatın bütün sahneleri iç içe
geçtiği zaman bir kurgu oluyor. Hangi sahneler bunlar
Mekân, kokular, zaman, ışıklar, insanların oradaki var
oluş biçimleri, ilişkileri, o var oluşun karmaşıklığı ve geçtiği
yollar. Bunların hepsi orada bir kitapta edebiyatta yer
alıyor diye düşünüyorum.
Sinemayla olan bağlarımı sakınmasızca anlattım fakat
edebiyatçılığımı anlatmakta o kadar başarılı olamayabilirim.
Çok ayrıntılı yazdığım söylenir. Ama şurayı bulunduğumuz
yeri bile ayrıntısız anlatamazsınız. Ki çoğunluğu
yapay malzemelerden üretilmiş oturmalıklardan, mikrofondan
diğer araç gereçlerden oluşan bir salon burası.

Füruzan 565
Zamanın gizlenemediği yerlerden biri, çoğu günümüz malzemesidir
çevremizde. Yine de bütün kesitleri, renkleri
söylemeden burayı betimlemeniz, fotoğrafla değilse eğer,
zordur. Onun için ayrıntılar önemli. Dediğim gibi, mevsimler,
koku... Yani hepimizin hayatında önemli olan zamanın
zenginlikleri, hüzünler, mevsimler fark ettiğimiz ölçülerde
önem kazanan bütün şeyler. Belki ben bu katmanları çok
yoğun duyumsuyorum. Yazım biçimime gelince bütün şeylerde
olduğu gibi edebiyatta da eksiksiz çok iyi bir matematik
kurmak lazım. O matematiği ister istemez kuruyorsunuz.
Çünkü sanat bütünlüğü olmadığı zaman, sanat
olmuyor.
Edebiyattaki gözlem gücü ve kurmaca faktörü hep ilgimi
cezbeder. Mesela mekân kullanımında. Nasıl olur
da daha önce o mekânda bulunmadan o kadar ayrıntıya
girilebilir
Onun için örneği kendimden vermeyeyim. Balzac,
Boulogne ormanlarına hiç gitmemiş Paris’te yaşadığı halde.
Ama Boulogne’u en iyi anlatan yazarlardan biri denilir.
Bizim önemli yazarlarımızdan Orhan Kemal ve Kemal Tahir
böyle bir konuda tartışıyorlarmış. Orhan Kemal galiba
“Baba olmayan babayı yazamaz” deyince Kemal Tahir de
şöyle bir cevap vermiş “Goriot Baba’yı yazdığında Balzac
baba mıydı”. Sanatta bu türlü tanımlar da var, ama bu
tür yaklaşımlara doğru değerlendirmeler diyemem. Suç ve
Ceza’da Raskolnikov tefeci kadını öldürdüğü zaman
Dostoyevski katil değildi. Yani çok çoğaltılır bu tür örnekler.
Flaubert’i de anımsayalım “Madem Bovary benim” demesi
gibidir kurgu.
Çok hayal kırıklığı yaratan örnekler de var. Kitabı
okuduğumuzda çok güzel kitap, ama sinemada gördüğümüzde
hayal kırıklığı. Bazen tersi de olabiliyor sinemada.
Ender, evet ama yetkin başarılı örnekler de var, ama ne
yazık ki azınlıkta.
Çok az evet. Siz nasıl buluyorsunuz bir edebiyatçı olarak
bu aradaki ilişkiyi Başta Hamlet örneği var dediniz.
Aklınıza gelen başka örnekler var mı

566
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
Eskilerden de, yenilerden de var, yeni örneklerden çok iyi
olanlar var. Germinal’i (Yön: Claude Berri, 1993) çok başarılı
bulmuştum ben. Hem duyarlı hem başarılıydı. Gerçekten
de Emile Zola kalksa görse kanımca diyebilir ki işte
film olarak Germinal’dir. Bir de Murnau’nun filmlerini
Nosferatu’sunu önemli buluyorum ben. Çünkü dışavurumcu
Alman sinemasını çok seviyorum. Dışavurumcu
Alman sineması kendi dönemini gelmekte olanı faşizmi –
resmi de öyledir onların– çok güçlü hissetmiştir. Ben dünya
sinemasına baktığımda, dönemlerini başarıyla vurgulayabilmiş
ülke yönetmenlerini özellikle önemsiyorum. Tarihlerine
yönelttikleri eleştirel bakışın hayatla örtüşen akışı
sanatla donandığında etkili ve unutulmaz oluyor. Dışı
vurumcu Alman sinemasından Fritz Lang, Ernst Lubitsch
ve diğerleri asla eskimeyecekler kanısındayım. Örnekler
çoğaltılabilir yeni gerçekçi İtalyanlar, Sovyet sinemasının
büyük adları, Fransızların yeni dalgacıları… Yaşadıkları
çağın toplumsal algılarını filmlerindeki bireylere aktarırken
bizlere nasıl zengin, önemli kayıtlar bıraktıklarına o filmleri
her izleyişimizde tanık olabiliriz. İspanyol sinemasının
unutulmayanları Endülüslü Köpek (Un Chien Andalou,
Yön: Luis Bunuel,1929), Altın Çağ (L'Âge d'or, Yön: Luis
Bunuel, 1930).
Bunuel ve Dali’nin, arkadaşlarının arasında kimler
yok ki, Max Ernst, Stravinski, Lorca, Dessau, şair, yazar,
müzikçi adları peş peşe gelebilir. Hiçbiri, özellikle de
Bunuel ortaçağ kalıntısı hiç bir anlayışa dayanmıyordu.
Kilisenin dogmalarına sürekli karşıydı. Gerçeküstücülüğün
altın çağı, ilk adamları... Hâlâ daha aşılmış bir sinema
örneği değildir. Bu başarıları kendi ülkeleriyle, dünyayla
olan zihinsel ilişkilerine bağlı. Çünkü sanat bellekle, birikimle,
akılla yapılan bir şey. Bütün gördüklerinizi yaşananları,
olayları topluyorsunuz, onların bir sağlamasını
yapıyorsunuz.
Bir sanat davetiyle Almanya’da iki yıl bulundum. Televizyon
sık sık Nosferatu’yu (Yön: F. W. Murnau, 1929)
oynatır. Hatta ben başta, “Ya bu kan içen adam yine mi
çıktı ortaya” diyordum. Bir gün “Yeniden bir seyredeyim”
dedim. İzleyince böylesi acıklı bir varlık olamaz diye dü-

Füruzan 567
şündüm. Gece kalkıp insan kanı içerek yaşayan bu adamın
şanssızlığı, dokunaklı çaresizliği sarsıcıydı. Bunu nasıl
başarmıştı Murnau ‘Erken Alman sineması’yla dikkatle
ilgilenmeme neden oldu. Dr. Caligari’nin Kabinesi (Das
Cabinet des Dr. Caligari, Yön: Robert Wienne, 1921) gibi
filmlerle. O zaman anladım ki bütün bu duygular, bütün
bu yaklaşımlar çok değerli bir birikimin ödünsüz bir tartışmanın
sonuçlarıdır.
Sinemayı o açıdan önemli buluyorum. Eski bir örnek
verdim ama günümüzde herkesin bol bol kan içen vampir
adam filmi çektiği dönemde, Murnau’nun filmi farklı bir
bütünün içinde işlenmiş, ekspresyonist sinemanın büyük
filmlerinin içinde yerini alıyor. Şuna buna öykünerek, benzeterek
değil, kendine ait olarak sağlam bir yer alıyor.
Türk sinemacılarının Türk edebiyatını ne kadar kullandığını
düşünüyorsunuz
F
üruzan: Halit Refiğ’in de bir iki çalışması var, Aşk-ı
Memnu (1975) televizyon dizisi değil mi Ben görme
fırsatını bulamadım hâlâ ama iyi konuşuluyor hakkında.
Değerli bir yönetmendir Refiğ elbette o duyarlılığı yakalamıştır,
çünkü önemli bir romandır Aşk-ı Memnu. Gerçek
bir yazarın, Halit Ziya’nın kitabı. Onun dışında Yaşar Kemal’in
Yılanı Öldürseler (Türkan Şoray, 1981) ve Ağrı Dağı
Efsanesi (Memduh Ün, 1975) eserleri var. Anayurt Oteli’ni
de (Ömer Kavur, 1987) beğeniyorum. Zaten yazarın kendisinin,
Yusuf Atılgan’ın da beğendiği biliniyor. Çok iyi yapıldığını
söylemiş.
Tabii iki ayrı dil var ortada. Bir metni görselleştirmek,
okurun elinden onun ilerleyeceği özgür bir yolu almanız
demektir. Bir kitapla bir okur, bir yere doğru yol alır. Deminden
beri konuştuğumuz, yineleyip vurguladığımız şey:
“Sizin birikiminiz doğrultusunda okuduğunuz kitap size
ufuk açar, yollar açar”.
Sinemada öyle değil, daha önce okumuş olduğunuz
bir şeyi somutlaştırıyor, coğrafyasını, kentini, zamanını
yüzlerini getiriyor.
Benim Sinemalarım için aldığım eleştiriler çoğunlukla
okurlarımdan geldi. “Biz Nesibe’yi öyle düşünmüyorduk,

568
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
istemiyorduk Nesibe’nin yüzünü görmek” dediler. Ama sinemada
zorunlu olarak resimliyorsunuz çünkü sinema resimlerle
anlatan bir sanattır.
Görsel bir malzemeden zihne doğru dönmek, sinemacının
iç enerjiyi ne boyutta yoğunlukta verebildiğine bağlı.
Bir de sizin bunu ne kadar alabildiğinize. Bu zor bir şey.
Ben öyle düşünüyorum. Zaten başarılan örnekler de az olduğuna
göre. Hele ‘Anayurt Oteli’ üstelik daha çok zihinsel
bir metindir. Düşünce, değişim, kendini kaybetme. Yani
gazete haberi olmayan bir film. Olaylara dayanmayan durumları
ele alan filmler zorlayıcıdır. Böyle bir senaryonun
çekimi her zaman titizlik ve düzey ister. Çünkü sinemada
alışılmış bir şey var, “Müthiş bir konu buldum ben bunu
çekeceğim”. O müthiş konu genellikle –ki o da eleştirilemez–
bir olayın oluşumu, bir kişinin vurgulanmasından
ibaret. Belki o tür bir konuyu çekmek daha kolay. Ama
dediğim gibi iç enerjiyi, pathosu anlatmaktır asıl bence zor
olan.
Bugün görülecek olan filmi 4 ben aşkla seyrettim. Sevdiğim
bir film oldu. Neden Bir kere başarılı. Edebiyat
uyarlaması bu da. Bohumil Hrabal’ın. Aynı yazarın bir de
Sıkı Kontrol Edilen Trenler’i vardır, çok güzeldir.
Bu Doğu Avrupa edebiyatı bizim fazla yakınlaştığımızı
sanmadığım bir edebiyat. Ama özgün, güçlü, başarılı bir
edebiyat. Hele mizahları ayrıca güçlü. Bu adamların mizahında
böyle yerlere düşerek gülmek yok. O trajikomik denen
olgunun çok ince bir çizgisi var. Bunu iyi, etkili bir biçemle
yapıyorlar. Doğu Avrupa böylece bu kendine ait olağanüstü
mizahı ‘satir’i meydana getiriyor. Son günümü bu
filme ayırmıştım geçtiğimiz İstanbul Film Festivali’nde.
Filmden çıkarken dövünerek çıktım, “Ben bunu baştan niye
görmedim, ben bu filmi niye sona ayırdım, üç defa görmeliydim!”
diye. Çünkü bu adamlar sizi güldürürken, o
kadar insani bir sıcaklığı da taşıyorlar ki, içinde kaçınılmaz
bir hüzün de var tıpkı hayat gibi.
4
Söyleşi sonrasında Füruzan’ın seçimiyle Jiri Menzel’in yönettiği I Served the
King of England (2006) filmi gösterilmiştir.
6
Bahsi geçen kitap L’Étranger’dir

Füruzan 569
Bu tür trajikomik yapı hiç de kolay elde edilir bir şey
değil. Ya durum komedisi yaparsınız, herkes kahkahalarla
düşer kalkar yahut tuhaf kaba diyaloglar olur, o da size
ters gelir gülersiniz. Burada o yok. Bir de kadınlara bu kadar
güzel bakan bir yazar ve yönetmen, nasıl böylesine
duyarlılıkla konuyu ele alırlar önemli bir sorudur... İnanılmaz
bir şey. Kutuların içinde ipeklerle büründürülmüş,
saklanmış size benzersiz çiçekler sunuyormuş gibi. Ve bu
sunulan kadınlar parayla yatılan kadınlar, ama hayata bir
başka türlü gözlükle bakıyorlar. Düşünebiliyor musunuz
başkahraman adam hapisten çıkarken şöyle diyor. “Ne
kadar şanslıyım on küsur yıl içerde yatacaktım ve bir hafta
önce dışarı çıkarıyorlar”. Bu müthiş bir şey. Belli bir
sistemi eleştiriyor ama o eleştirilen sistemin içindeki eleştiren
de eleştirilen de bir arada, o kadar insani gariplikler
yaşıyorlar ki bir erk varsa erke boyun eğen de komiktir erk
de komiktir dedirtebiliyor size.
Ben Doğu Avrupa sanatını edebiyatını, Macarlar da
dâhil, beğeniyorum. Mesela son dönemde bir Romen filmi
vardı: Bükreş’in Doğusu (East of Bucharest, Yön: Corneliu
Porumboiu, 2006) böyle yalın bir film nasıl oluyor da, böylesine
etkili olabiliyor. Çok sade, hem de büyük yatırımlar
yok, Amerikan filmlerindeki gürültü patırtı, bunların hiçbiri
yok. Siz oturuyorsunuz ve karşıda size bir kapı açılıyor.
Belki yaşamadığınız bir dünya ama onu hemen tanımaya
başlıyorsunuz. Ve tanıdıktan sonra hareket ediyorsunuz.
Bütün sanatlar buna yarar. Yani görüp orada bırakıp
çıkmaya unutmaya engeldirler.
Şu anda yeni Türk sinemasına baktığımızda ana akım
sinemasında Çağan Irmak, Yavuz Turgul gibi daha düzeyli
örnekler var, ama özellikle daha bağımsız filmler
yapan yönetmenlere baktığımızda Nuri Bilge Ceylan,
Zeki Demirkubuz, Reha Erdem, Semih Kaplanoğlu gibi
dünya sinemasında da tanınan, takip edilen yönetmenler
var. Kitaplarınızdan hangileri filme çekilsin diye
sorduk, ama şimdi benim sorum şu: Hangi yönetmen
sizin kitaplarınızı uyarlasa sevinirdiniz

570
F
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
üruzan: Ben pek çoğunu beğeniyorum. Geçenlerde
galiba Yumurta (Yön: Semih Kaplanoğlu 2007) filmiyle
ilgili Sinan Çetin “Bu festivallerde öyle filmleri seçiyorlar ki
içeri girerken bir hanım kocasına, bu festivalde ödül alan
filmlere beni bir daha getirme dedi, Sinan Çetin ‘çok kötü
oluyor filmler’ dedi” demiş. Sinan Çetin de Yumurta’dan
böyle bahsederse... Sonra Sinan dönüyor diyor ki “Ben
haksızlık ettim orada, onu demek istememiştim!”
Festivallerde bir jüri vardır, bunu hiç unutmamak lazım,
jürinin değerlendirmesidir o. Bunu önden böylece kabul
etmiş olursunuz. İtiraz etmek, vay efendim bu ne biçim
seçim demek yersizdir abestir. Sinan Çetin’i sinemayla
uğraşmış, şu anda yapımcılık yapan sinemadan biri olarak
tanıyoruz. Ama Semih Kaplanoğlu’nun filmini eleştirmek
nereden çıkıyor
Yumurta başarılı bir film. Kalabalıklar gitmiyor olabilir.
Kalabalıklar benim kitaplarımı da harıl harıl almıyorlar.
Alsalar da “Aman Füruzan çıkmış, kim bilir neler neler
yazmıştır” denecek hiç bir şey yazmıyorum kanısındayım.
“Ben bunları yazmalıyım kesinlikle” dediğim şeyleri yazıyorum.
Beğenirler beğenmezler, bir şeyi bir sanat yapıtını ortaya
bıraktığınızda o her türlü görüşe açıktır. Ama o her
türlü görüş içersinde yazar kendi özgün dünyasına baktığı
açıdan o görüşlerin kimini önemser kimini önemsemez.
Semih Kaplanoğlu’nun bir filmini görmüştüm, Herkes
Kendi Evinde (2001). O da önemli bir filmdir. Bazı filmlerde
sekans hatırlarsınız. Filmde iki adamın lokantada buluşup
konuşması var. Biri komünisttir Sovyetler’e gidip geri
dönmüştür, öbürü hiç bir yere gitmemiştir. Filmdeki o bölümü
aynen hatırlıyorum. Film başarılıdır. İçinde yer yer
eleştireceğimiz şeyler olabilir. Yumurta da bence başarılıdır.
Kaplanoğlu kendi sinema dili içinde belli bir olgunluğa
gidiyor.
Herkes ilk filminde en başarılı film çekmiyor. Öylesi
de var elbette ama olmayabiliyor. Yani dışarıdan sanata
kurallar getirmek, böyle böyle yapılmalı, kurallar bunlardır
demek yanlış, yersiz. Piyasanın filmi olur herkes gider, ona
kimsenin bir şey dediği yok. Keşke bütün o filmler daha
çok para kazansa da bir sinema sanayi kurulsa. Herkes

Füruzan 571
bir film çekmek için 2 sene, 3 sene para arıyor. Yazık değil
mi, bu kadar yetenekli insanlar niye öyle çabalasınlar Dışarıda
festivallerden ödüller alıyorlar, Oscar hariç –Oscar
çok mu önemli
Sinema bir sersemletme makinesi mi olsun, öyle mi
isteniyor Gireceksiniz içeri, müthiş gürültülü, kanlı bir
kargaşa olacak karşınızda, parça parça seslerle, bedenlerle
çıkacaksınız. Ah ne kadar eğlenceli! Bütün hayatı böyle
yaşamak isteyenler için dünya kadar film yapılıyor. Her yıl
ABD nerdeyse milyonlarca film çıkarıyor.
Adamlar dünyada bütün iletişimin tüm işitsel, görsel,
büyük küçük bu tür aygıtların aklınıza ne gelirse toplamının
% 97’sini ellerinde tutuyorlar. Daha ne diyeyim Ne
demek bu rakam bir düşünelim % 97! Dehşet bir şey.
Durmadan gişe filmi sanat filmi bu böyledir şöyledir
diyoruz Tıpkı başta dediğim gibi beğendim beğenmedim.
Bu tür değerlendirmelerimizi açıklamalıyız, bir sözcükle
geçiştiremeyiz. Hayat bu kadar kolay yaşanıyorsa öyle yaşayanlara
çokça gişe filmi var. Yukarda değindiğimiz yönetmenlerle
ben de çalışmak isterim. Yalnız onların kendi
senaryolarını oluşturmaları bana daha doğru geliyor.
Reha Erdem, Nuri Bilge Ceylan sineması için ne düşünüyorsunuz
Reha Erdem’in Korkuyorum Anne’sinden sonra gördüğüm
(çünkü onu da senaryo, diyaloglar, anlatım olarak gerçekten
beğenmiştim) Beş Vakit’i (2006) de çok başarılı. Özgün
bir sinema oluşturma çabasındalar. Zeki’de öyle. Konvansiyonel
bir sinema yapmıyorlar. Bu yaklaşım benim sanatlardaki
etik anlayışım açısından çok önem ve değer verdiğim
bir yaklaşım. Bu arkadaşlar bunca çaba sonucu güzel
çalışmalarını sürdürürken, ne olursa olsun sinemadan
caymazken filmlerine çok alttaki bir çizgiden başlamadılar,
gittikçe de yükseltiyorlar. Bu yönetmenler filmlerimiz çok
gişe yapmıyor diye gişe filmlerine mi yönelsinler Benim
aniden biraz daha para kazanmak için, şimdi artık ne modaysa
o konulara yönelip yazmama benziyor bu. Hayır, bir
de ben bu tür bir şeyi beceremem inanın ki. Bazen düşü-

572
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
nüyorum nasıl yapılıyor acaba Uyduruk ızdıraplar, abartılı
cinsel şeyler...
Çok ilginç bulduğum bir şey anlatayım. Demişler ki
“Füruzan’ın edebiyatında cinsellik yoktur”. “Haydiii, nerden
çıktı bu laflar” diye şaşıp kalmıştım. Ben edebiyatımda
cinselliği de anlattım zannediyordum demek ki yanılmışım.
Daha yoğun acaba nasıl olacaktı
Benim tuhaf bir anım var. Berlin’den Amsterdam’a
gittik arkadaşlarla. “Ben hayatta porno görmedim. Buralarda
oynuyormuş görsem” dedim. Bilgim olacak ya her
olan bitenden, ben meraklıyım ya! Yılmaz Özkan arkadaşım
dedi ki “Bak biz seni oraya sokarız. Hemen çıkarsan
pasta paranı sen verirsin”. “Yok dedim ben pekâlâ seyrederim,
niye seyretmeyeyim. Ben sabırlı bir seyirciyimdir”.
Onlar olacakları belli ki biliyorlar ama ben aymadım: “Biz
seni burada bekleriz” diyorlar. “Beklemeyin, bu ne kadar
sürer, en az 45–50 dakika, beklemeyin kanalın kenarında”
dedim. İçeri girdim. Loş her yan. Küçük bir perde. Fakat
salonda oturanların her biri mumya gibi kıpırtısız. Çok tuhafıma
gitti. Hiç hareket yok. Herhalde öyle oluyor burası
dedim. Daha sahneyi görmüş değilim. Ben önce bu kıpırtısızlığı
izledim. Sonra bir yere oturdum. Bir koltuk arayla
yanımda bir adamla bir kadın oturuyor, onlar da gerçekten
mumya gibi, kasılmışlar. Perdeye baktım şöyle, bir irkildim
ne görüyorum diye. Kadın ve erkeklerden ibaret bir
sakatat grubu devinip duruyordu karşımda. Tüm iç organları
dışına çıkmış gibi. Bu feci bir şey. İnsan bedenini böyle
görmek nasıl olabiliyor. Korkunç geldi bana. İnanın iki
dakika geçmedi. Nasıl dışarı attım kendimi bilmiyorum.
Bu mu İnsanı, cinselliği, kösnüyü böyle mi anlatacağız
İnsan kendi sevgisiyle birlikte, kendi vücuduyla birlikte
kendi var oluşunu tayin eder. Bu kadar aşağılayarak
olmaz. Cinsellik de etkili bir şeydir. Ama benim edebiyatımda
yokmuş, ee bizden bu kadar!
Hiç jüri üyeliği yaptınız mı Biraz onlardan anılar,
anekdotlar alsak sizden.
üruzan: 38. Antalya Film Festivali’nde 10.uncu kez
F jüri üyeliği yaptım. Jüride başkanımız Şerif Gören’di.

Füruzan 573
Filmler seyrediliyor. Ben Zeki Demirkubuz’un Yazgı (2001)
filmini adam akıllı beğendim. Film Camus’un ünlü Yabancı
6 ’sından yola çıkarak çekilmiş Zeki bunu elbette jenerikte
belirtiyor. Büyük Adam Küçük Aşk beğeniliyor, Handan
İpekçi’nin filmi. Olabilir, ne yapalım Ben ve birkaç arkadaş
Zeki’nin filmini beğendik. Zor bir film seçkin bir edebiyat
uyarlaması, iyi çekilmiş bir film. Sonra tartışmaya oturuldu.
Fikrimi söyledim. Fakat diğerleri beğenmemişler.
Ben de “O zaman karar ‘oy birliği ile’ diye değil, ‘oy çokluğu
ile’ diyerek açıklansın” dedim. Bu ‘oybirliği’ nitelemesi
yanlış bir açıklamadır arkadaşlar, sonuçları hep böyle
açıklıyorlar. ‘Oy çokluğu’ diye dürüst bir açıklama yapılmalı.
“Tutanak tutulmalı, tutanak yazılmalı. Burada çoğunluk
oyu yok, seçilen konvansiyonel bir film benim için,
siz seçtiniz seçiminize bir şey diyemem” diye de ekledim.
Sonra festival başkanıyla konuştum, “Bakın bu filmde
benim şu arkadaşların oyu Zeki Demirkubuz’un filminedir.
(Adlarını anmayayım şimdi, kendimden bahsediyorum bilenler
bilir) Ben kişisel olarak böyle bir tutanağı gerekli buluyor
ve istiyorum. Tutanak yazılacak imzalayacağız. Gerçekten
o şimdi Antalya Film Festivali jüri seçimleri dosyasında
yerini aldı. Benim için olumlu bir anıdır bu. Sonra
bu karşı çıkışım etrafa yayılmış, yayılmayacak gibi de değil.
Bir gün sinemaya gidiyordum, karşıdan Nuri ve Zeki
geliyor. Zeki “Neler yapmışsınız gene” dedi. “Bir şey yapmadım,
beğendiğimi savundum, tek arzu ettiğim ‘oy birliğiyle’
değil ‘oy çokluğuyla’ olduğunun sonuçta açıklanmasıydı.
Açıklandı da. Bu tür açıklama çoğunlukla yapılmıyor
biliyorsunuz, bunun kesinlikle yapılması gerekir kararların
inandırıcılığı açısından. Oy çokluğu başka, oy birliği
başka bir değerlendirmedir.
Bir şeye daha değineyim: Angelopoulos’un 7 Kumpanya’sını
(O Thiasos, 1975) daha hiç buralara gelmeden Berlin’de
görmüştüm. Yanımda bir Rum arkadaşım vardı, o
çevirdi ve ben hayran oldum filme. Derken Angelopoulos
buraya geldi, iki yıl kadar sonra, İstanbul Film Festiva-
7 Tanınmış Yunan yönetmen Theo Angelopoulos.

574
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
li’ne. Gene her zamanki gibi salon doldu, sonra hızla boşaldı,
içeride beş on kişi kaldı. Yorum şu oldu: Ne kadar
ağır çekilmiş bir film tek planlar bitmek bilmiyor. Canım
adam öyle anlatıyor, otur seyret merak et en azından. Sonra
Angelopoulos şöhret olunca, herkes ilgilendi yazdı. Bizdeki
eleştirinin de kaynakları ünden şuradan buradan geliyor
ne yazık ki. Bunlar tanıklıklarımdır.
Dinleyici Soruları
Çağan Irmak’ın sizin “47’liler” kitabınızı sinemaya
uyarlamak istediğini duymuştum. Ne düşünüyorsunuz
bu konuda
F
üruzan: Evet, okudum ben de. Birkaç gazetede açıklaması
vardı. Tanırım Çağan’ı. İzmir’de öğrenciyken
tanımıştım. Bir konuşmaya gitmiştim oraya. Son sınıf öğrencisiydi
galiba. Zaten heyecanlı bir yapısı var, onu hoşlaştıran
ona yakışan bir şey bu. Ben kitaplarımı imzalıyordum.
Biri geldi bir sürü kitap elinde. O kadar heyecanlıydı
ki- bunu anlatmayı isterim-, bütün o bekleyen sırayı görmeden
öne geçti. Sıradakiler çok sinirlendiler haklı olarak.
Ben hemen anladım karşımdaki öyle saygısızlık yapacak
bir kişi değil. “Şurada durursanız” dedim, “Ha öyle mi”
dedi arkaya geçti. Sonra birçok kez zaman zaman kısa haberleşmelerimiz
de oldu.
Bu isteğini söylüyor, evet, yalnız çok doğru ve önemli
bir şey de ekliyor. Bu kitabın filme çekilmesi için bir yapımcının
bunu göze alması lazım. Bu filmin hiç ucuz bir
film olmayacağı kesinlikle ortada diyor.
Filmden, Menzel’in filminden bahsederken kadınlara
yaklaşımından söz ettiniz. Bir kadın yazarsınız. Sinemadaki
ve edebiyattaki kadın karakterlerle ilgili sormak
istediğim bir şey var. Oyuncular hep yeterince
sağlam kadın karakter çıkmamasından şikâyet eder.
Yabancı oyuncuların röportajlarında da sıklıkla okuduğum
bir şey bu. Siz bunu böyle görüyor musunuz
Edebiyatta ve sinemada güçlü karakter deyince sizin
aklınıza gelenler hangileri Sizin yazdıklarınız dışında.

Füruzan 575
Ben yazarım. Kadınım ve yazarım. Erkeklere erkek yazar
denmediği sürece; sanırım hiç de denmeyecek gibi görünüyor!
Ben kadınım/Yazarım evet. Bu bir sıfat herhalde!
Nasıl bir sıfat!
Fakir Baykurt’un romanları geliyor hemen aklıma.
Fakat o kahramanlar erkeksi bir kadın gibi çizilmiştir. Yani
eline baltayı alıyor.
Bizde feminist harekette garip bir yaklaşım var –ki
saygı duyulacak bir harekettir feminizm.– Tam hedef olarak
sistem gösterilmedi hiçbir zaman. Hedef açıkça sistem
olmadı. Siz sistemi hedef alarak gösterirseniz o sistemi yönetenler
zaten erkeklerdir. Erkeklerin binlerce yıllık, sistem
içindeki yöneticilikleri onları yozlaştırıp duyarsızlaştırmıştır
kaçınılmaz olarak. Yani bir insan düşünün ki
dünyaya gelmesinden başlayarak bütün hayatı emir kabul
etmek ve emir vermekle geçiyor. Ve sistemin içinde sizin
tanımlanmanız, ayrımınız kadının tanımlanması hep ‘o
sistem’ tarafından yapılmış. ‘Buna hayır diyebilmeniz için
nasıl bir yapıda olmanız gerek’ çok açılım taşıyan bir soru
Erkeksi olmak ister istemez burada ortaya çıkıyor.
Onun gücünü öbürüyle tarif etmeye başlıyorlar. Irazca 8 kişiliği
neredeyse bir erkek gibidir. Irazca yönettiği bütün
kadınlara da böyle davranır. Ama çaresi yok. Yani yumuşak
ve sevecen olarak toplumda pek bir şeyi düzeltemiyor
sanki kadın. Çünkü karşı tarafın silahları bunlar değil.
Demin Madam Bovary 9 ’den bahsettik burda dikkat
çekici olan cinsellik (namus) taşıyıcılığının kadına yüklenmesidir.
Aşk cinayetlerinin kurbanları da kadınlardır.
Bırakılabilirler fakat erkeği terketmeleri suçtur. Elbette erkek
aşık olduğu sürece. Kadınların trajik, kanlı genel tarihi
budur.
Yirminci yüzyılda Sosyalizme girişte parlak kadın kişilikler
var. Rosa Lüksemburg hemen aklıma gelenlerden biri.
Simone de Beauvoir ve gibiler önemli açılımlar getirdiler.
Oysa üçüncü bin yılda dinlerin nerdeyse tüm coğrafyalarda
yükselişi, yükselmeyi sürdürmekte oluşu kadın ha-
8
Irazca, Fakir Baykurt’un Yılanların Öcü kitabının ana karakterlerinden biridir.

576
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
reketlerinin önemini bence şimdi çok daha da ciddiye almamızı
gerektiriyor. Hem de zıt iki uçta, gelenekselle aydınlanmacı
Sosyalist deneyimin nerdeyse her noktada silinmesi,
sistem tartışmasının kaçınılmaz güncelliğini daha
da keskinleştiriyor. Tüm ahlak vaazları bence politiktir bu
da hiç unutulmamalı. Bir de yer küredeki menkul ve gayri
menkul maddi varsıllığın sahipleri yüzde 95 oranında erkekler;
kalan yüzde 5’te de yine erkek parmağıyla sahiplenilmiş
kadınları görüyoruz. ABD’li TV show’cusu Ünlü
Oprah’ı bunun dışında tutarak... Anna Karenina 10 da nefis
bir karakterdir. Bovary’le o intiharı seçen kadınların edebiyattaki
kraliçeleridir. Toplumun onayladığına karşı koyanların,
kadınların amansız sonunu çizerler.
Şimdi bunlar 19. yy. karakterleri. 20. yy.’ın karakterlerine
baktığınızda kim çıkıyor karşınıza Birinci adımda
çarpıcı olan çıkıyor ortaya, bir şeye karşı çıkan, ikinci
etapta cezalandırılan yine onlar. Bu ceza çeşitli biçimlerde
olur, toplumun dışına atılarak örneğin. 20. yy.’da, kadının
en büyük niteliği diye şirket yöneten kadın olmak, hep yöneten
kadın olmak önemseniyor. Tabi yönetsinler, tabi işin
içinde olsunlar, bunları söylerken bunu da eklemek zorunda
kalıyorum çünkü karşıymışım gibi anlaşılmasın.
Ben kadınların ne kadar çok yerde olabiliyorlarsa olmaları
gerektiğine inanan biriyim. Çünkü bu eşit güç paylaşımıdır.
Ama onlar oraya geldikleri zaman ne yazık ki sistemin
genel geçer kurallarıyla uyum içindeler. Uymuyorlar mı
Şimdi ben kime kuvvetli diyeyim Geneli konuşuyorum,
bunun özel örnekleri olabilir. Edebiyattta da çok sık görmüyoruz.
Şimdi Janne D’Arc demeyelim, çünkü o ilahi bir
yüklemle haleyle çıkıyor ortaya, üstelik erkek kıyafetiyle,
kılıcıyla. Doğru bir örnek değil. Gruşenka olabilir bakın.
Yani Dostoyevski’nin Budala’sındaki Gruşenka da güçlü
bir kadındır. Paraları yakar, adamları aşağılar. O acılarla
da ayakta olsa duran kadındır. Ama o Gruşenka neyi temsil
ediyor Romanda da ahlaklı gösterilmiyor. Çok saygı
9
Gustave Flaubert’in baş karakterinin adını taşıyan ünlü romanı.
10 Leo Tolstoy’un ünlü romanı.

Füruzan 577
değer sayılmıyor, tuhaf bir kadın; biraz öyle biraz böyle,
babayla da yattı oğluyla da. Ben bu kadınlık durumunun
erkeğe eşit noktaya gelip kolay kolay toparlanacağını, hele
3. bin yılda olabileceğini hiç zannetmiyorum. Bu konuda
karamsarım. Ne yazık ki güzel güçlü, olumlu bir cevap veremiyorum.

578
Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2007
Füruzan Kimdir
İlk kitabı Parasız Yatılı’yla 1972 Sait Faik Hikâye
Armağanı’nı kazandı. 12 Mart dönemini anlattığı ilk romanı
Kırk Yedi’liler ile 1975 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü
kazandı. Öyküleri denemeleri başta Almanca olmak üzere
Fransızca, İspanyolca, Farsça, İtalyanca, Japonca, İngilizce,
Rusça, Bulgarca gibi birçok dile çevrildi.
1988–1990 yıllarında çektiği Benim Sinemalarım filmi
1990’da Cannes Film Festivali’nin “Eleştirmenlerin 7 Günü”
ve “Altın Kamera” bölümlerinden çağrı alarak 158 film
arasından seçilen 8 filmden biri olarak gösterime girdi.
1991’de uluslararası İran Fejr Film Festivali’nde,
Uluslararası Jüri’den “En İyi İlk Film Jüri Özel Ödülü”nü
kazandı. 1991’de Tokyo Uluslararası Film Festivali’nde
seçilen “En İyi 10 Asya Filmi” arasında yer aldı. (2000–
2004). 2007’de DİE Kurumunun onur ödülünü aldı. 2008’de
İzmir Pen Edebiyatçılar Birliğince Öykü Onur Ödülü verildi.
Başlıca Eserleri
Gül Mevsimidir (1985) (öykü)
Gecenin Öteki Yüzü (1982) (öykü)
Benim Sinemalarım (1973) (öykü)
Kuşatma (1972) (öykü)
Parasız Yatılı (1971) (öykü)
Berlin’in Nar Çiçeği (1988) (roman)
47liler (1974) (roman)
Balkan Yolcusu (1994) (gezi)
Ev Sahipleri (1981) (gezi)
Yeni Konuklar (1977) (gezi)
Lodoslar Kenti (1991) (şiir)