Schadstoffe in Innenräumen - THE PERFECT HOUSE´-Wettbewerb!
Schadstoffe in Innenräumen - THE PERFECT HOUSE´-Wettbewerb!
Schadstoffe in Innenräumen - THE PERFECT HOUSE´-Wettbewerb!
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
iomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
<strong>Schadstoffe</strong> <strong>in</strong> <strong>Innenräumen</strong><br />
Dipl.-Ing. Michael Obeloer<br />
Öffentlich bestellter und vereidigter Sachverständiger<br />
für <strong>Schadstoffe</strong> <strong>in</strong> <strong>Innenräumen</strong><br />
biomess Ingenieur- und Sachverständigenbüro • Dipl.-Ing. Michael Obeloer<br />
Herzbroicher Weg 49 • 41352 Korschenbroich • Tel.: (0 21 61) 64 21 14<br />
Albertus- Magnus- Str. 19 • 33335 Gütersloh • Tel.: (0 52 41) 33 750<br />
obeloer@biomess.de • www.biomess.de
Umweltbed<strong>in</strong>gte<br />
Ursachen von<br />
Gesundheitsstörungen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Mögliche Umweltbelastungen<br />
<strong>in</strong> <strong>Innenräumen</strong><br />
Chemisch<br />
Biologisch<br />
Physikalisch<br />
Formaldehyd<br />
Schimmelpilze<br />
El. u. Magnetische Felder<br />
Lösemittel<br />
Hefen<br />
Magnetische Felder<br />
Holzschutzmittel<br />
Milbenallergen<br />
Radioaktivität<br />
Pestizide / Biozide<br />
Bakterien<br />
Raumklima- Faktoren<br />
Pyrethroide<br />
Haustierallergene<br />
Lärm<br />
PAK / PCDD / PCDF<br />
Staub / Partikel
<strong>Schadstoffe</strong> und<br />
Belastungen<br />
<strong>in</strong> Haus und Wohnung<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Elektrosmog<br />
Ungesunde Baustoffe<br />
Allergene, Mikroben<br />
und Schimmelpilze<br />
Chemie
Messen von<br />
Formaldehyd<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Formaldehyd<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Wirkungen<br />
‣ Reizt Atemwege<br />
‣ Kopfschmerzen<br />
‣ (Übelkeit)<br />
‣ allergisierend<br />
‣ weitverbreitet<br />
Primärquellen:<br />
Spanplatten (ca.90%)<br />
Bauschäume<br />
Verkehr<br />
Kleidung (Imprägnierung)<br />
Kosmetika (rückläufig)<br />
Haushaltsre<strong>in</strong>iger<br />
Zigaretten (~1500 µg/Stck)<br />
BGA- Studie: Medianwert 55 µg/m³ =0,044ppm<br />
Typische Werte : 0,02- 0,04 ppm<br />
Grenzwert: 0,1 ppm
Formaldehyd-<br />
M<strong>in</strong>derung<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣ Verzicht auf das Rauchen.<br />
‣ (Rauchen stört Formaldehydmessungen f. ca. 24 Stunden!)<br />
‣ Entfernung der Emissionsquelle<br />
Entfernung von Möbeln E2 und E3<br />
Entfernung von sog. "Ortschäumen"<br />
‣ Waschen von Textilien vor dem ersten Tragen<br />
‣ Ke<strong>in</strong>e F.-haltigen Re<strong>in</strong>igungs- und Des<strong>in</strong>fektionsmittel<br />
‣ Überprüfung von Kosmetika (schweiß-hemmende hemmende Mittel )<br />
Deklarationspflicht besteht ab 0,05 %<br />
‣ Verm<strong>in</strong>derung der Verkehrsemissionen
Lösemittel FOV<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Lösemittel /<br />
Kohlenwasserstoffgemische<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Symptome<br />
‣ Kopfschmerzen<br />
‣ Übelkeit<br />
‣ neurologische<br />
Störungen<br />
‣ Antriebslosigkeit<br />
Vorkommen<br />
Re<strong>in</strong>igungsmittel<br />
Farben / Lacke<br />
Versiegelungen<br />
Kleber
Holzschutzmittel<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Symptome<br />
‣ diffuse<br />
Krankheitsbilder<br />
‣ Gelenkschmerzen<br />
‣ Antriebslosigkeit<br />
‣ bis h<strong>in</strong> zu akuten<br />
Vergiftungs-<br />
ersche<strong>in</strong>ungen<br />
Zusammensetzungen:<br />
teerölhaltige<br />
Produkte s<strong>in</strong>d PAK-<br />
haltig<br />
Schwermetallsalze<br />
Chlororganik<br />
ältere Mittel enthalten<br />
meist PCP und<br />
L<strong>in</strong>dan
Cl<br />
Cl<br />
Holzschutzmittel II<br />
OH<br />
Cl<br />
Cl<br />
Cl<br />
‣ Früher<br />
‣ Verb<strong>in</strong>dungen, deren<br />
Wirkung relativ gut<br />
bekannt s<strong>in</strong>d<br />
‣ DDT<br />
‣ Teeröle (Carbol<strong>in</strong>eum)<br />
‣ PCP (u.a. Xylamon)<br />
‣ L<strong>in</strong>dan (u.a. Xylamon)<br />
‣ Chlornaphtal<strong>in</strong> (u.a.<br />
Basileum)<br />
H<br />
H<br />
H<br />
Cl<br />
Heute<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣ Chronische Toxität<br />
vielfach ungeklärt<br />
‣ Pyrethroide<br />
‣ Dichlofluanid<br />
‣ Flufenoxuron<br />
‣ Andere Neuentwicklungen<br />
H<br />
H<br />
H<br />
H
Asbest<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Asbestfasern unter Mikroskop<br />
Asbestfasern<br />
Chrysotilasbest
Asbest<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Eternitdach<br />
Asbestummanteltes Rohr
Biobeständigkeit<br />
von Fasern<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Jahre 80<br />
70<br />
75<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
M<strong>in</strong>. ca.<br />
Max. ca.<br />
20<br />
10<br />
0<br />
15<br />
10<br />
1 4 5 5<br />
Ste<strong>in</strong>,Glas,<br />
Kera-mik Chry-sothil Krokydolith<br />
Schlacke
PCB<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Cl<br />
Cl<br />
Cl<br />
Cl<br />
Cl<br />
Cl<br />
O<br />
O<br />
O<br />
Cl<br />
3,3’,4,4’-TCB<br />
= PCB 77<br />
(TEF=0,01)<br />
Cl<br />
Cl<br />
2,3,7,8-TCDD<br />
=“Seveso-Diox<strong>in</strong>”<br />
(TEF=1)<br />
Cl<br />
Cl<br />
2,3,7,8-TCDF<br />
Furan<br />
Cl
PCB Sanierung<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmel ist<br />
notwendig...<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣ Bakterien und Schimmelpilze s<strong>in</strong>d die<br />
„Entsorger“ des Ökosystems, <strong>in</strong> dem<br />
wir leben<br />
‣ Abgestorbene organische Substanz<br />
wird von Schimmel und Bakterien<br />
abgebaut<br />
‣ Ohne Schimmel und Bakterien hätte die<br />
Menschheit e<strong>in</strong> immenses<br />
Abfallproblem
Pilzkultur<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Cladosporium spp.<br />
Stachybotrys chartarum<br />
Schimmelpilzkultur<br />
Bild: Farbwerke Hoechst<br />
Penicillium spp.
Schimmelpilze<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Penicillium spc.<br />
Aspergillus spc.<br />
Pilzsporen.<br />
Quellen:<br />
http://www.botany.utoronto.ca/ResearchLabs/MallochLab/Malloch/Moulds/Source.html<br />
http://www.Schimmelpilz.de
Schimmel<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Ursachen<br />
offener oder ver-<br />
deckter Pilzbefall<br />
Feuchteschäden durch<br />
Rohrbruch<br />
Baumängel<br />
Lüftungsmängel<br />
Symptome<br />
häufig auftretende<br />
"Erkältungen"<br />
Dauerschnupfen<br />
Kopfschmerzen<br />
Hautjucken<br />
Hautrötungen und<br />
Hautirritationen
Schimmelbildung<br />
<strong>in</strong> Wohnräumen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmel ist e<strong>in</strong><br />
potentes Allergen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Reizwirkung<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Schimmelpilze enthalten<br />
beta- 3- Glucan<br />
<strong>in</strong> der Zellwand<br />
Die Reizwirkung wird diesem Stoff<br />
zugeschrieben<br />
(Rylander et. al., 1999)
Bedeutung der<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Mykotox<strong>in</strong>e<br />
‣Bedeutung bei der Aufnahme durch<br />
Lebensmittel nachgewiesen<br />
‣Lufthygienische Bedeutung deutet<br />
sich <strong>in</strong> der Literatur an - aber:<br />
Nachweis bislang nur bei<br />
Arbeitsplatzmessungen<br />
Umweltmediz<strong>in</strong>ische Bedeutung nicht<br />
abschließend geklärt
Voraussetzungen<br />
für Schimmelwachstum<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣1 Organische Nahrungsquelle<br />
Tapeten, B<strong>in</strong>derfarbe<br />
Baumaterialien (Siliconfugen, Putze....)<br />
Hautschuppen<br />
‣2 Geeigneter pH- Wert (meist leicht sauer)<br />
‣3 Geeignete Temperatur (5 - 45°C)<br />
‣4 „klamme“ Feuchte<br />
Oberflächenfeuchte ist ausschlaggebend<br />
(a W - Wert: ~ 65-98%)
Wachstumsbed<strong>in</strong>gungen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Wachstum (~ 65 %)<br />
Keimung (~ 70 %)<br />
Sporenbildung<br />
(~ 75 - 99 %)<br />
50% 60 % 70 % 80 % 90%<br />
Wasserverfügbarkeit des Substrates (a W )<br />
Kritischer Zeitraum zur Schimmelbildung: ca. 2 - 3 Tage
Enstehung von<br />
Feuchte <strong>in</strong> Wohnungen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Entstehung von Feuchtigkeit<br />
durch Beschaffenheit<br />
des Gebäudes<br />
durch die Nutzung<br />
des Gebäudes<br />
durch <strong>in</strong>nere<br />
E<strong>in</strong>wirkungen<br />
Defekte Installation<br />
Spritzwasser<br />
durch äußere<br />
E<strong>in</strong>wirkungen<br />
konstruktiv<br />
vorhanden<br />
Ausführungsmängel<br />
Kältebrücken<br />
im Neubau<br />
mangelhafte Lüftung<br />
geplatzte Schläuche<br />
"Unsauberkeit"<br />
ungeeignete Re<strong>in</strong>igung<br />
Bauschäden<br />
Undichtigkeiten<br />
ungenügende Bautrocknung
Nutzmängel<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
falsche Lüftung<br />
zu ger<strong>in</strong>ge Lüftung<br />
zu ger<strong>in</strong>ges Heizen<br />
falsches Heizen<br />
zu hohe Raumluftfeuchte<br />
zu niedrige Raumlufttemperatur<br />
E<strong>in</strong>richtungsfehler<br />
Dekorationsfehler
Feuchteursache:<br />
Kondensation durch<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
ungenügende Dämmung<br />
Wärmeabfluss<br />
Wärmezufuhr<br />
Geometrische Wärmebrücke
Tauwasserausfall<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
RAUMKLIMA<br />
Raumtemperatur: 20°C<br />
Sättigungsfeuchte: 17,3 g/m³<br />
relative Luftfeuchte: 50%<br />
Wassergehalt der Luft: 8,65 g/m³<br />
Oberflächenklima:<br />
Oberflächentemperatur: 18°C<br />
Sättigungsfeuchte: 15,7 g/m³<br />
rel. Oberflächenfeuchte: 8,65/15,7 = 55%<br />
Anstieg der rel. Luftfeuchte<br />
AUßENKLIMA<br />
Temperatur:<br />
-10°C<br />
Sättigungsfeuchte: 2,1 g/m³<br />
relative Luftfeuchte: 50%<br />
Wassergehalt der Luft: 1,0 g/m³<br />
Wär medämmung<br />
Oberflächentemperatur: 14°C<br />
Sättigungsfeuchte: 12,1 g/m³<br />
rel. Oberflächenfeuchte: 8,65/12,1 = 71%<br />
Bed<strong>in</strong>gung für Sporenkeimung erreicht!<br />
Oberflächentemperatur: 9,3 °C<br />
Sättigungsfeuchte: 8,65 g/m³<br />
rel. Oberflächenfeuchte: 8,65/8,65 = 100%<br />
Bildung von flüssigem Wasser
Kondensschaden<br />
am Fenstersturz<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Kondensation <strong>in</strong><br />
der Vorratskammer<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Feuchteursache:<br />
Bauschäden<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Defekte Installation<br />
Schadhafte Bausubstanz<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
...von oben...<br />
Ergibt:
Massiver Bauschaden und<br />
exzessive Schimmelbildung<br />
(von unten)<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Feuchte Wände<br />
Auch h<strong>in</strong>ter den Fliesen<br />
schimmelt es<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Baumängel<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Baumängel<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmelbefall<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmelbefall<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmelbefall <strong>in</strong><br />
Pflanzen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Undichte Sperren<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Rissige und undichte<br />
Bodenplatte<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
E<strong>in</strong>dr<strong>in</strong>gende<br />
Feuchte durch die<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Bodenplatte
Wärmedämm-<br />
Mängel<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmel im<br />
Ölkeller<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Stockflecken s<strong>in</strong>d<br />
Schimmel!<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Stockflecken:<br />
Schimmel im Mycelstadium<br />
Ke<strong>in</strong>e Vermehrung durch Sporen.<br />
Wasserverfügbarkeit:<br />
a W ~65-70%<br />
Extremer Geruch<br />
Messwerte:<br />
4.000 – 25.000 KBE/m³<br />
Hohe Werte<br />
auch im Erdgeschoss
Partikelsammlung<br />
nicht kultivierbarer<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
Bestandteile<br />
Klebrige Schicht
Sporen-<br />
messungen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Estrichtrocknung<br />
nach Rohrbrüchen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE
Schimmelsanierung<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
1) Die Ursache entfernen!<br />
Sonst kommt der Schimmel wieder<br />
2) Überstreichen ist ke<strong>in</strong>e Sanierung<br />
3) Fungizide helfen nur zeitweilig<br />
(2 Wochen bis 3 Monate)
Schimmel<br />
Sanierung I<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣ Vorher anfeuchten (Staubm<strong>in</strong>derung!)<br />
‣ Ganz wichtig: Fruchtkörper / Sporenträger<br />
mechanisch entfernen (Bürsten,<br />
Schmirgeln, Schleifen)<br />
‣ Trocknen, ggf. auch unter dem Estrich<br />
‣ In Fertighäusern: Hohlraumprüfung, ggf.<br />
Materialien großzügig ersetzen
Schimmel<br />
Sanierung II<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣ Des<strong>in</strong>fizieren mit unschäd-<br />
lichen Mitteln (z.B. Sanosil)<br />
‣ Staub und Sporen durch<br />
Absaugen entfernen<br />
‣ Restsporen ggf. durch<br />
Farbe oder Makulatur b<strong>in</strong>den<br />
‣ Neuaufbau der Wandsubstanz<br />
‣ Bei Estrichen, Parketts, Lam<strong>in</strong>atböden:<br />
Fugen dauerelastisch abdichten
Wer saniert ?<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣Nicht der Allergiker!<br />
‣Nur Leute mit ausreichender<br />
persönlicher Schutzausrüstung!<br />
Schutzanzug<br />
Atemschutz PPS2 oder PPS3<br />
‣Ke<strong>in</strong> üblicher Sauger, sondern<br />
H1- (Profi-) Geräte!
Sanierung von<br />
Gegenständen<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE<br />
‣ Schimmelsporen s<strong>in</strong>d Staubbestandteile<br />
‣ Sanierung nicht befallener aber belasteter<br />
Gegenstände<br />
Entfernen der Sporenbelastung<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Saugen<br />
Feucht wischen<br />
Re<strong>in</strong>igen<br />
Waschen<br />
Ausklopfen<br />
‣ Übertragung <strong>in</strong> unbelastete Bereiche vermeiden<br />
Schimmelsporen s<strong>in</strong>d Partikel.<br />
Und die müssen raus!
Weitere Infos:<br />
www.biomess.de<br />
biomess<br />
INGENIEURBÜRO M. OBELOER<br />
SCHIMMEL•SCHADSTOFFE•HYGIENE