55513 Haeckel: Die Welträtsel 491 Zeit (ganz abgesehen von den ungebildeten Volksmassen) bei der Überzeugung, daß die Religion ein selbständiges, von der Wissenschaft unabhängiges Gebiet unseres Geisteslebens darstelle, nicht minder wertvoll und unentbehrlich als die letztere. Wenn wir diesen Standpunkt einnehmen, können wir eine Versöhnung zwischen jenen beiden großen, anscheinend getrennten Gebieten in der Auffassung finden, welche ich 1892 in meinem Altenburger Vortrage niedergelegt habe: »Der Monismus als Band zwischen Religion und Wissenschaft.« In dem Vorwort zu diesem »Glaubensbekenntnis eines Naturforschers« habe ich mich über dessen doppelten Zweck mit folgenden Worten geäußert: »Erstens möchte ich damit derjenigen vernünftigen Weltanschauung Ausdruck geben, welche uns durch die neueren Fortschritte der einheitlichen Naturerkenntnis mit logischer Notwendigkeit aufgedrungen wird; sie wohnt im Innersten von fast allen unbefangenen und denkenden Naturforschern, wenn auch nur wenige den Mut oder das Bedürfnis haben, sie offen zu bekennen. Zweitens möchte ich dadurch ein Band zwischen Religion und Wissenschaft knüpfen und somit zur Ausgleichung des Gegensatzes beitragen, welcher zwischen diesen beiden Gebieten der höchsten menschlichen Geistestätigkeit unnötigerweise aufrecht erhalten wird; das ethische Bedürfnis unseres Gemütes wird durch den Digitale Bibliothek Band 2: Philosophie
55514 Haeckel: Die Welträtsel 492 Monismus ebenso befriedigt wie das logische Kausalitätsbedürfnis unseres Verstandes.« Die starke Wirkung, welche dieser Altenburger Vortrag hatte, beweist, daß ich mit diesem monistischen Glaubensbekenntnis nicht nur dasjenige vieler Naturforscher, sondern auch zahlreicher gebildeter Männer und Frauen aus verschiedenen Berufskreisen ausgesprochen hatte. Nicht nur wurde ich durch Hunderte von zustimmenden Briefen belohnt, sondern auch durch die weite Verbreitung des Vertrags, von welchem innerhalb sechs Monaten sechs Auflagen erschienen. Ich darf diesen unerwarteten Erfolg um so höher anschlagen, als jenes Glaubensbekenntnis ursprünglich eine freie Gelegenheitsrede war, die unvorbereitet am 9. Oktober 1892 in Altenburg während des Jubiläums der Naturforschenden Gesellschaft des Osterlandes entstand. Natürlich erfolgte auch bald die notwendige Gegenwirkung nach der anderen Seite; ich wurde nicht nur von der ultramontanen Presse des Papismus auf das heftigste angegriffen, von den geschworenen Verteidigern des Aberglaubens, sondern auch von »liberalen« Kriegsmännern des evangelischen Christentums, welche sowohl die wissenschaftliche Wahrheit als auch den aufgeklärten Glauben zu vertreten behaupten. Nun hat sich aber in den bewegten seitdem verflossenen Jahren der große Kampf zwischen der modernen Naturwissenschaft und dem or- Digitale Bibliothek Band 2: Philosophie
55023 Haeckel: Die Welträtsel 1 Er
55024 Haeckel: Die Welträtsel 2 Vo
55026 Haeckel: Die Welträtsel 4 be
55028 Haeckel: Die Welträtsel 6 mi
55030 Haeckel: Die Welträtsel 8 sp
55032 Haeckel: Die Welträtsel 10 M
55034 Haeckel: Die Welträtsel 12 v
55036 Haeckel: Die Welträtsel 14 n
55038 Haeckel: Die Welträtsel 16 n
55040 Haeckel: Die Welträtsel 18 g
55042 Haeckel: Die Welträtsel 20 P
55044 Haeckel: Die Welträtsel 22 l
55046 Haeckel: Die Welträtsel 24 s
55048 Haeckel: Die Welträtsel 26 M
55050 Haeckel: Die Welträtsel 28 s
55052 Haeckel: Die Welträtsel 30 M
55054 Haeckel: Die Welträtsel 32 b
55056 Haeckel: Die Welträtsel 34 g
55058 Haeckel: Die Welträtsel 36 w
55060 Haeckel: Die Welträtsel 38 g
55062 Haeckel: Die Welträtsel 40 Z
55064 Haeckel: Die Welträtsel 42 D
55066 Haeckel: Die Welträtsel 44 m
55068 Haeckel: Die Welträtsel 46 I
55070 Haeckel: Die Welträtsel 48 b
55072 Haeckel: Die Welträtsel 50 M
55074 Haeckel: Die Welträtsel 52 B
55076 Haeckel: Die Welträtsel 54 B
55078 Haeckel: Die Welträtsel 56 L
55080 Haeckel: Die Welträtsel 58 o
55082 Haeckel: Die Welträtsel 60 s
55084 Haeckel: Die Welträtsel 62 w
55086 Haeckel: Die Welträtsel 64 D
55088 Haeckel: Die Welträtsel 66
55090 Haeckel: Die Welträtsel 68 a
55092 Haeckel: Die Welträtsel 70 u
55094 Haeckel: Die Welträtsel 72 d
55096 Haeckel: Die Welträtsel 74 b
55098 Haeckel: Die Welträtsel 76 a
55100 Haeckel: Die Welträtsel 78 z
55102 Haeckel: Die Welträtsel 80 t
55104 Haeckel: Die Welträtsel 82 d
55106 Haeckel: Die Welträtsel 84 s
55108 Haeckel: Die Welträtsel 86 t
55110 Haeckel: Die Welträtsel 88 e
55112 Haeckel: Die Welträtsel 90 n
55114 Haeckel: Die Welträtsel 92 e
55116 Haeckel: Die Welträtsel 94 w
55118 Haeckel: Die Welträtsel 96 a
55120 Haeckel: Die Welträtsel 98 N
55122 Haeckel: Die Welträtsel 100
55124 Haeckel: Die Welträtsel 102
55126 Haeckel: Die Welträtsel 104
55128 Haeckel: Die Welträtsel 106
55130 Haeckel: Die Welträtsel 108
55132 Haeckel: Die Welträtsel 110
55134 Haeckel: Die Welträtsel 112
55136 Haeckel: Die Welträtsel 114
55138 Haeckel: Die Welträtsel 116
55140 Haeckel: Die Welträtsel 118
55142 Haeckel: Die Welträtsel 120
55144 Haeckel: Die Welträtsel 122
55146 Haeckel: Die Welträtsel 124
55148 Haeckel: Die Welträtsel 126
55150 Haeckel: Die Welträtsel 128
55152 Haeckel: Die Welträtsel 130
55154 Haeckel: Die Welträtsel 132
55156 Haeckel: Die Welträtsel 134
55158 Haeckel: Die Welträtsel 136
55160 Haeckel: Die Welträtsel 138
55162 Haeckel: Die Welträtsel 140
55164 Haeckel: Die Welträtsel 142
55166 Haeckel: Die Welträtsel 144
55168 Haeckel: Die Welträtsel 146
55170 Haeckel: Die Welträtsel 148
55172 Haeckel: Die Welträtsel 150
55174 Haeckel: Die Welträtsel 152
55176 Haeckel: Die Welträtsel 154
55178 Haeckel: Die Welträtsel 156
55180 Haeckel: Die Welträtsel 158
55182 Haeckel: Die Welträtsel 160
55184 Haeckel: Die Welträtsel 162
55186 Haeckel: Die Welträtsel 164
55188 Haeckel: Die Welträtsel 166
55190 Haeckel: Die Welträtsel 168
55192 Haeckel: Die Welträtsel 170
55194 Haeckel: Die Welträtsel 172
55196 Haeckel: Die Welträtsel 174
55198 Haeckel: Die Welträtsel 176
55200 Haeckel: Die Welträtsel 178
55202 Haeckel: Die Welträtsel 180
55204 Haeckel: Die Welträtsel 182
55206 Haeckel: Die Welträtsel 184
55208 Haeckel: Die Welträtsel 186
55210 Haeckel: Die Welträtsel 188
55212 Haeckel: Die Welträtsel 190
55214 Haeckel: Die Welträtsel 192
55216 Haeckel: Die Welträtsel 194
55218 Haeckel: Die Welträtsel 196
55220 Haeckel: Die Welträtsel 198
55222 Haeckel: Die Welträtsel 200
55224 Haeckel: Die Welträtsel 202
55226 Haeckel: Die Welträtsel 204
55228 Haeckel: Die Welträtsel 206
55230 Haeckel: Die Welträtsel 208
55232 Haeckel: Die Welträtsel 210
55234 Haeckel: Die Welträtsel 212
55236 Haeckel: Die Welträtsel 214
55238 Haeckel: Die Welträtsel 216
55240 Haeckel: Die Welträtsel 218
55242 Haeckel: Die Welträtsel 220
55244 Haeckel: Die Welträtsel 222
55246 Haeckel: Die Welträtsel 224
55248 Haeckel: Die Welträtsel 226
55250 Haeckel: Die Welträtsel 228
55252 Haeckel: Die Welträtsel 230
55254 Haeckel: Die Welträtsel 232
55256 Haeckel: Die Welträtsel 234
55258 Haeckel: Die Welträtsel 236
55260 Haeckel: Die Welträtsel 238
55262 Haeckel: Die Welträtsel 240
55264 Haeckel: Die Welträtsel 242
55266 Haeckel: Die Welträtsel 244
55268 Haeckel: Die Welträtsel 246
55270 Haeckel: Die Welträtsel 248
55272 Haeckel: Die Welträtsel 250
55274 Haeckel: Die Welträtsel 252
55276 Haeckel: Die Welträtsel 254
55278 Haeckel: Die Welträtsel 256
55280 Haeckel: Die Welträtsel 258
55282 Haeckel: Die Welträtsel 260
55284 Haeckel: Die Welträtsel 262
55286 Haeckel: Die Welträtsel 264
55288 Haeckel: Die Welträtsel 266
55290 Haeckel: Die Welträtsel 268
55292 Haeckel: Die Welträtsel 270
55294 Haeckel: Die Welträtsel 272
55296 Haeckel: Die Welträtsel 274
55298 Haeckel: Die Welträtsel 276
55300 Haeckel: Die Welträtsel 278
55302 Haeckel: Die Welträtsel 280
55304 Haeckel: Die Welträtsel 282
55306 Haeckel: Die Welträtsel 284
55308 Haeckel: Die Welträtsel 286
55310 Haeckel: Die Welträtsel 288
55312 Haeckel: Die Welträtsel 290
55314 Haeckel: Die Welträtsel 292
55316 Haeckel: Die Welträtsel 294
55318 Haeckel: Die Welträtsel 296
55320 Haeckel: Die Welträtsel 298
55322 Haeckel: Die Welträtsel 300
55324 Haeckel: Die Welträtsel 302
55326 Haeckel: Die Welträtsel 304
55328 Haeckel: Die Welträtsel 306
55330 Haeckel: Die Welträtsel 308
55332 Haeckel: Die Welträtsel 310
55334 Haeckel: Die Welträtsel 312
55336 Haeckel: Die Welträtsel 314
55338 Haeckel: Die Welträtsel 316
55340 Haeckel: Die Welträtsel 318
55342 Haeckel: Die Welträtsel 320
55344 Haeckel: Die Welträtsel 322
55346 Haeckel: Die Welträtsel 324
55348 Haeckel: Die Welträtsel 326
55350 Haeckel: Die Welträtsel 328
55352 Haeckel: Die Welträtsel 330
55354 Haeckel: Die Welträtsel 332
55356 Haeckel: Die Welträtsel 334
55358 Haeckel: Die Welträtsel 336
55360 Haeckel: Die Welträtsel 338
55362 Haeckel: Die Welträtsel 340
55364 Haeckel: Die Welträtsel 342
55366 Haeckel: Die Welträtsel 344
55368 Haeckel: Die Welträtsel 346
55370 Haeckel: Die Welträtsel 348
55372 Haeckel: Die Welträtsel 350
55374 Haeckel: Die Welträtsel 352
55376 Haeckel: Die Welträtsel 354
55378 Haeckel: Die Welträtsel 356
55380 Haeckel: Die Welträtsel 358
55382 Haeckel: Die Welträtsel 360
55384 Haeckel: Die Welträtsel 362
55386 Haeckel: Die Welträtsel 364
55388 Haeckel: Die Welträtsel 366
55390 Haeckel: Die Welträtsel 368
55392 Haeckel: Die Welträtsel 370
55394 Haeckel: Die Welträtsel 372
55396 Haeckel: Die Welträtsel 374
55398 Haeckel: Die Welträtsel 376
55400 Haeckel: Die Welträtsel 378
55402 Haeckel: Die Welträtsel 380
55404 Haeckel: Die Welträtsel 382
55406 Haeckel: Die Welträtsel 384
55408 Haeckel: Die Welträtsel 386
55410 Haeckel: Die Welträtsel 388
55412 Haeckel: Die Welträtsel 390
55414 Haeckel: Die Welträtsel 392
55416 Haeckel: Die Welträtsel 394
55418 Haeckel: Die Welträtsel 396
55420 Haeckel: Die Welträtsel 398
55422 Haeckel: Die Welträtsel 400
55424 Haeckel: Die Welträtsel 402
55426 Haeckel: Die Welträtsel 404
55428 Haeckel: Die Welträtsel 406
55430 Haeckel: Die Welträtsel 408
55432 Haeckel: Die Welträtsel 410
55434 Haeckel: Die Welträtsel 412
55436 Haeckel: Die Welträtsel 414
55438 Haeckel: Die Welträtsel 416
55440 Haeckel: Die Welträtsel 418
55442 Haeckel: Die Welträtsel 420
55444 Haeckel: Die Welträtsel 422
55446 Haeckel: Die Welträtsel 424
55448 Haeckel: Die Welträtsel 426
55450 Haeckel: Die Welträtsel 428
55452 Haeckel: Die Welträtsel 430
55454 Haeckel: Die Welträtsel 432
55456 Haeckel: Die Welträtsel 434
55458 Haeckel: Die Welträtsel 436
55460 Haeckel: Die Welträtsel 438
55564 Haeckel: Die Welträtsel 542
55566 Haeckel: Die Welträtsel 544
55568 Haeckel: Die Welträtsel 546
55570 Haeckel: Die Welträtsel 548
55572 Haeckel: Die Welträtsel 550
55574 Haeckel: Die Welträtsel 552
55576 Haeckel: Die Welträtsel 554
55578 Haeckel: Die Welträtsel 556
55580 Haeckel: Die Welträtsel 558
55582 Haeckel: Die Welträtsel 560
55584 Haeckel: Die Welträtsel 562
55586 Haeckel: Die Welträtsel 564
55588 Haeckel: Die Welträtsel 566
55590 Haeckel: Die Welträtsel 568
55592 Haeckel: Die Welträtsel 570
55594 Haeckel: Die Welträtsel 572
55596 Haeckel: Die Welträtsel 574
55598 Haeckel: Die Welträtsel 576
55600 Haeckel: Die Welträtsel 578
55602 Haeckel: Die Welträtsel 580
55604 Haeckel: Die Welträtsel 582
55606 Haeckel: Die Welträtsel 584
55608 Haeckel: Die Welträtsel 586
55610 Haeckel: Die Welträtsel 588
55612 Haeckel: Die Welträtsel 590
55614 Haeckel: Die Welträtsel 592
55616 Haeckel: Die Welträtsel 594
55618 Haeckel: Die Welträtsel 596
55620 Haeckel: Die Welträtsel 598
55622 Haeckel: Die Welträtsel 600
55624 Haeckel: Die Welträtsel 602
55626 Haeckel: Die Welträtsel 604
55628 Haeckel: Die Welträtsel 606