Sous le Haut Patronage - Uergelfrenn-Monnerech
Sous le Haut Patronage - Uergelfrenn-Monnerech
Sous le Haut Patronage - Uergelfrenn-Monnerech
Verwandeln Sie Ihre PDFs in ePaper und steigern Sie Ihre Umsätze!
Nutzen Sie SEO-optimierte ePaper, starke Backlinks und multimediale Inhalte, um Ihre Produkte professionell zu präsentieren und Ihre Reichweite signifikant zu maximieren.
2<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Editeur D’Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong> asbl<br />
Rédaction Jean Malget, Théo Wernimont, Gebrüder Oberlinger,<br />
Edy Lux, Edouard Melchior, Jeannot Fürpass<br />
Coordination généra<strong>le</strong> George Baden<br />
Mise en page Jos Neu<br />
Texter op Lëtzebuergesch si verbessert ginn vum Liette Derrmann - Loutsch<br />
Imprimerie c.a.press, L – 1273 Luxembourg / Hamm<br />
Copyright 2005 D’Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong> asbl<br />
Relations bancaires BCEE IBAN LU08 0019 1855 0157 5000<br />
CCRA IBAN LU31 0090 0000 7054 8417<br />
3
4<br />
Association sans but lucratif fondée en 2003<br />
<strong>Sous</strong> <strong>le</strong> <strong>Haut</strong> <strong>Patronage</strong><br />
�� du Ministère de la Culture, de l'Enseignement supérieur et de la Recherche<br />
�� de la Fabrique d’Église de Mondercange<br />
�� de l’Administration Communa<strong>le</strong> de Mondercange
6<br />
L'inauguration de nouvel<strong>le</strong>s orgues dans une église: un grand moment pour une paroisse !<br />
Il me tient à cœur, tout d'abord, de féliciter toutes cel<strong>le</strong>s et tous ceux qui ont pris l'initiative de faire construire et de financer <strong>le</strong><br />
nouvel instrument qui jouera en l'honneur de Dieu et pour sa plus grande gloire, accompagnant <strong>le</strong> chant des fidè<strong>le</strong>s et <strong>le</strong>s<br />
transposant dans l'atmosphère religieuse qui est si importante pour nos offices à l'Eglise.<br />
Ambiance de fête ou de deuil, quel<strong>le</strong> que soit l'occasion, l'orgue y mettra du sien pour créer et entretenir une atmosphère é<strong>le</strong>vant l'homme priant aux<br />
horizons qui <strong>le</strong> transcendent et qui <strong>le</strong> rapprochent de son Créateur et Sauveur.<br />
Les grandes orgues de Mondercange ont donc une vocation capita<strong>le</strong> dans la vie liturgique et pastora<strong>le</strong> de la communauté<br />
paroissia<strong>le</strong>. Puissent-el<strong>le</strong>s, grâce aux organistes notamment, remplir ce devoir nob<strong>le</strong> et important à la fois.<br />
Voilà mon souhait sincère !<br />
Archevêque de Luxembourg
8<br />
Eng Uergel ass en impressionnant, baal nobelt, Instrument waat am Zentrum vum Geschéien an der Kiirch steet. Déi<br />
Téin déi hei aus de Päifen erauskommen si feier<strong>le</strong>ch, mä si stëmmen eis och nodenk<strong>le</strong>ch a muenchmol traureg. Keen anert<br />
Instrument ass esou gefillsbetount a beweegend wéi eng Uergel. Net fir näischt gëtt se dofir och als Kinnigin ënnert den<br />
Instrumenter gesinn. Wéi soot schonn de Balzac: « L’orgue(…) est un orchestre entier, auquel une main habi<strong>le</strong> peut tout<br />
demander, il peut tout exprimer ».<br />
Mir verdanken et dem Asaz vun de <strong>Monnerech</strong>er Uergelfrënn, datt dëst Joer eng nei Uergel hei an der Kiirch<br />
ageweiht gouf. Di al e<strong>le</strong>ktresch Uergel ass am <strong>le</strong>schte Joer durch eng nei flott Päifenuergel ersaat ginn, déi vum Orgelbauer<br />
Oberlinger aus dem däitschen Windesheim kënnt. De ganze Projet gouf, vun der Iddi iwwert d’Planung an der Realisatoun,<br />
a ganz kuerzer Zäit duerchgezunn.<br />
Fir all dës Leeschtonge drécke mir den Uergelfrënn vun der <strong>Monnerech</strong>er Poar an och all deenen, déi hei matgehol<strong>le</strong>f hunn,<br />
eise Respekt aus. D’Festivitéiten rondrem d’Aweihen vun der neier Uergel wäerten hinnen weisen datt hir Aarbecht sech gelount<br />
huet.<br />
Och beim Finanzéieren vum neien Instrument hunn d’Uergelfrënn vil<strong>le</strong>s ge<strong>le</strong>escht. Als Responsabel fir d’Kultur si<br />
mir frou, datt och mir eise Bäitrag zu dësem Projet brénge konnten. Mir wël<strong>le</strong>n awer och all di verschidden Donateuren vu<br />
<strong>Monnerech</strong> a Féitz net vergiessen a mir wël<strong>le</strong> si ganz speziell honoréiere fir hir Ënnerstëtzong.<br />
Elo b<strong>le</strong>ift eis just nach, Iech vill Freed an Erfol<strong>le</strong>g mat der neier Uergel ze wënschen. Dir kënnt houfreg op se sinn,<br />
well se stellt eng Beräicherung fir dat ganzt kulturellt a religiéist Liewen an der Gemeng duer.<br />
Octavie Modert<br />
Staatssekretärin fir Kultur,<br />
Héichschoulwiesen a Fuerschung<br />
François Biltgen<br />
Minister fir Kultur,<br />
Héichschoulwiesen a Fuerschung
10<br />
Il me tient particulièrement à cœur d'écrire ces quelques lignes pour féliciter et remercier « d'Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong> ».<br />
En effet, c'est avec beaucoup d'enthousiasme et un engagement sans fail<strong>le</strong> qu'ils ont re<strong>le</strong>vé <strong>le</strong> défi de réaliser <strong>le</strong>ur projet: l'acquisition des Grandes<br />
Orgues pour notre église paroissia<strong>le</strong> de Mondercange, restaurée depuis peu.<br />
Cette réalisation s'intègre parfaitement dans notre église, patrimoine culturel classé, soulignons-<strong>le</strong> avec une certaine fierté bien légitime.<br />
Nous nous devons tous de saluer <strong>le</strong> courage et la ténacité exemplaires de ces idéalistes: <strong>le</strong> Conseil d'Administration, mais éga<strong>le</strong>ment tous ces bénévo<strong>le</strong>s<br />
qui ont fait du porte à porte, inlassab<strong>le</strong>ment, pendant de nombreuses et longues semaines, afin de contribuer à récolter des fonds importants, indispensab<strong>le</strong>s à la<br />
réalisation d'un tel projet.<br />
Merci éga<strong>le</strong>ment à toux ceux qui <strong>le</strong>ur ont prêté une oreil<strong>le</strong> attentive et qui n'ont pas hésité à ouvrir <strong>le</strong>ur portefeuil<strong>le</strong>, certains ayant même été jusqu'à<br />
casser <strong>le</strong>ur tirelire pour soutenir généreusement ce projet ambitieux.<br />
Tous ces efforts ont été couronnés de succès! Une œuvre remarquab<strong>le</strong>!<br />
La reine des instruments s'est installée dans notre paroisse, dans sa robe resp<strong>le</strong>ndissante, gracieuse et p<strong>le</strong>ine de dons. Nous sommes tous fiers de<br />
l'accueillir, car nous sommes tous conscients qu'el<strong>le</strong> va nous apporter beaucoup et qu'el<strong>le</strong> nous réserve des <strong>le</strong>ndemains enchanteurs.<br />
Que tous ceux qui y ont contribué soient assurés de notre profonde et sincère gratitude!<br />
Jean-Claude SCHANEN<br />
Bourgmestre
+ INTROITE +<br />
PORTAS EIVSII CONFESSIONE<br />
ATRIA EIVSII HYMNIS<br />
CONFITEMINI ILLI LAVDATE<br />
NOMEN EIVS PSALM 99.V.4<br />
M.DCC.LII<br />
Tretet ein durch Seine Tore mit Liedern des Dankes,<br />
in Seine Vorhöfe mit Lobgesang,<br />
danket Ihm und preiset Seinen Namen.<br />
Psalm 99 Vers 4<br />
1752<br />
11
12<br />
Et ass sécher lueweswäert, wann d’Mënsche vun haut sech u Vergaangenes erënneren. Well a geschicht<strong>le</strong>cher Zäit hunn eis<br />
Pappen a Mamme mat de Mëtte<strong>le</strong> vun deemols Grousses ge<strong>le</strong>escht, Konscht geschafen a sech an eis domatter de Sënn fir dat Schéint,<br />
dat Iwwernatier<strong>le</strong>cht, dat Reliéist virun d’Ae gestallt.<br />
Et ass awer och grad esou wichteg, datt mir haut mat eise Mëtte<strong>le</strong> versichen, am Geescht vun eise Virfueren, dem Schéinen e<br />
liewegen Ausdrock ze ginn duerch d’Konschtschaffen, ouni dobäi ze mengen, mir e<strong>le</strong>ng haut kéinten, ofgesi vun all Traditioun, esou<br />
Neies schafen datt all déi Wäerter aus der Vergaangenheet iwwerflësseg wieren. A<strong>le</strong>s erha<strong>le</strong>, jo, awer mat neiem Liewen, mat neiem<br />
Geescht erfël<strong>le</strong>n, wäert eis Aufgab sinn.<br />
Wat bréngt et, Kierchen ze erneieren, Wäertvol<strong>le</strong>s ze restauréieren, wann dat Eigent<strong>le</strong>cht, de Bléck fir déi gëtt<strong>le</strong>ch Welt sech net<br />
spiere léisst, an iwwert al<strong>le</strong>m Bewonneren de Sënn fir d’Anbetung Gottes net zum Droe kënnt ?<br />
Am Musée bewonnere mir déi Konschtwierker aus a<strong>le</strong>r Zeit, mais wie vun eis géif an engem Musée wunne b<strong>le</strong>iwen ?<br />
Mir bewonneren eis Kierch, mir sinn dankbar fir all Méi an Aarbecht, déi ge<strong>le</strong>escht goufen, awer vergiesse sol<strong>le</strong> mir dobäi net de<br />
Saz aus der Schrëft : Dir selwer sidd d’Kierch, sidd déi lieweg Steng.... (Bréif vum Péitrus)<br />
An der Kierch hu Gesank a Musek sécher<strong>le</strong>ch hir Plaz. Gott soll gelueft ginn duerch Schéines, Froues, Harmonesches.<br />
D’Instrument „par excel<strong>le</strong>nce“ fir de liturgesche Gesank ze beg<strong>le</strong>eden, d’Mënschen zum meditative Gebiet ze féieren ass wuel<br />
schonn zënter laangem d’Uergel.<br />
Et ass och dofir, wou generéis Leit gehol<strong>le</strong>f hunn, och an eiser Kierch e passend Instrument ze hunn. Fir all deen Asaz, all déi<br />
Aarbecht, all déi Méi a Plo e ganz déiwe Respekt, an en häerz<strong>le</strong>che Merci.<br />
Dëst Instrument soll an eisem Gottesdéngscht d’Luef vum Herrgott verkënnegen, eis derzou brénge selwer mat anzestëmme fir<br />
d’Herr<strong>le</strong>chkeet an d’Gréisst Gottes ze sangen.<br />
An enger erneierter Kierch en neit Lidd ze sangen, eis zur Freed a Gott zur Éier, misst de Motto si fir eis all.<br />
„Al<strong>le</strong>s, wat do lieft, wat Gottes Otem a sech dréit, soll luewen den Här“. (no engem Psalm)<br />
Aloyse Beck<br />
Paschtouer vu <strong>Monnerech</strong>
2003, bei Ge<strong>le</strong>eënheet vun der komp<strong>le</strong>tter Restauratioun<br />
vun eiser Poarkierch, koum op eemol d’Iddi op, eis<br />
e<strong>le</strong>ktronesch Uergel duerch eng nei Päifenuergel ze<br />
ersetzen. Ganz séier huet e Grupp Leit sech zesummefonnt,<br />
dee sech virgeholl huet, dëse Projet ze realiséieren. Si hu<br />
sech den Numm „Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong>“<br />
ginn, an eng ASBL gegrënnt.<br />
Aus dësem Grupp ass e Conseil d’Administration vu 7<br />
Leit erfirgaangen, dee fir d’Koordinatioun vun deene<br />
verschiddenen Aarbechten sollt suergen.<br />
Bedauer<strong>le</strong>cherweis ass dëse Projet net iwwerall mat<br />
Begeeschterung opgeholl ginn, an muenech<br />
Onstëmmegkeeten hu missen aus dem Wee geraumt gin.<br />
Fir d’éischt hu mär eis en Expert an der Persoun vum Här<br />
Alain Wirth ginn, deen eis vun do u permanent zur Säit<br />
stoung a beroden huet. No Sondéierunge beim<br />
Kultusminister, der loka<strong>le</strong>r Kierchefabrik an der Gemeng<br />
fir eng eventuell finanziell Ënnerstëtzung, ass e<br />
Laaschtenheft ausgeschafft ginn an et goufe Kontakter mat<br />
13
14<br />
verschiddenen Uergelbaufirmen opgeholl.<br />
No enger geneeër Analys vun deene verschiddenen<br />
Offerten huet dun d’Firma Oberlinger vu Windesheim aus<br />
Däitschland den Zouschlag kritt. Am Februar 2004 gouf de<br />
Kontrakt ënnerschriwwen. Bass erstaunt ware mär awer<br />
wéi et geheescht huet, dat mär eis Uergel nach fir<br />
Chrëschtdag 2004 geliwwert kréichen. Et huet dun eng<br />
eemo<strong>le</strong>g Aktivitéit agesat. De Ministère, d’Kierchefabrik<br />
an d’Gemeng hunn hir Responsabilitéiten iwwerholl.<br />
Firmen, Privatpersounen an eis Matbierger sinn<br />
ugeschriwwe ginn, an eng grouss ugeluechte Kol<strong>le</strong>kt vun<br />
Dier zu Dier gouf durchgefouert, sou datt mär et<br />
fäerdegbruecht hunn, an enger Zäitspan vun engem Joer<br />
iwwer 80 Prozent vun den Onkäschten ofzedecken. Mär<br />
kënne richteg houfreg op eis Aarbecht an op eis nei Uergel<br />
sin.<br />
Duerfir e speziel<strong>le</strong> Merci un d’Firma Oberlinger, déi eis<br />
e Konschtwierk geliwwert huet, dat duerch seng Ästhetik<br />
an duerch säin immense Klang sech net hannert deene<br />
beschten Uerge<strong>le</strong>n aus dem Land ze verstoppe brauch. Am<br />
Numm vun den Uergelfrënn an a mengem perséin<strong>le</strong>chen<br />
Numm soen ech dem Kulturministère, der Kierchefabrik vu<br />
<strong>Monnerech</strong>, der <strong>Monnerech</strong>er Gemeng, de Firmen, de<br />
Pätteren a Giede<strong>le</strong>n an all deene Leit merci, déi duerch hire<br />
finanziel<strong>le</strong>n Appui derzou bäigedroen hunn, datt mär eis<br />
déi nei Päifenuergel uschafe konnten. E speziel<strong>le</strong> Merci<br />
awer un de Conseil d’Administration, de Comité vun den<br />
Uergelfrënn, un den Här Alain Wirth, sou wéi och un déi<br />
vill Leit, déi d’Hauskol<strong>le</strong>kt gemaach hunn. Ech kann<br />
nëmmen hoffen, datt dëser Uergel hire Stel<strong>le</strong>wäert bei der<br />
Verschéinerung vun de kierch<strong>le</strong>chen an de kulturel<strong>le</strong>n<br />
Aktivitéiten voll zum Droe kënnt.<br />
Arno DONDELINGER<br />
President<br />
vun den Uergelfrënn Poar <strong>Monnerech</strong>
16<br />
Wéi eis Kierch sollt renovéiert ginn ass d’Meenung opkomm, an eng klasséiert Kierch géing eng Päifenuergel gehéieren. De<br />
4. Juli 2003 gouf d’Associatioun „Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong>“ gegrënnt mat dem Objektiv, eng nei Päifenuergel an<br />
eiser Kierch ze installéieren.<br />
Wéi d’Statiker du festgestallt hunn, datt den Duxall d’Gewiicht vun der Uergel net kënnt droen, du gouf eng Betonsdall<br />
gegoss iwwer d’ganz Fläch vum Tur an e gutt Stéck iwwer den Duxall eraus, sou datt d’Gewiicht vun der Uergel guer net op<br />
dem Duxall läit.<br />
Well d’Renovatioun vun der Kierch sech an d’Längt gezunn huet, a well d’Uergel méi séier konnt geliwwert gi wéi virgesinn,<br />
konnte mir déi zwéi Chantiere mateneen zu Enn bréngen. Wéi den Här Äerzbeschof den 30. Januar 2005 eis renovéiert Kierch<br />
geseent huet, konnt hien och gläichzäiteg déi nei Uergel aseenen. Domat gouf der Renovatioun vun der Kierch d’Kroun opgesat.<br />
Esou wéi fir jiddereen emol d’Klacke lauden, sief et beim Kanddaf, bei der Hochzäit, beim Begriefnes, esou spillt och<br />
d’Uergel an engem Mensch sengem Liewen bei esou Ge<strong>le</strong>eënheten fir hien e<strong>le</strong>ng.<br />
Am Numm vum Kiercherot an a mengem perséin<strong>le</strong>chen Numm soen ech all deene MERCI, déi zu dësem Wierk bäigedroen<br />
hun. Eis Poar ass nach e grousse MERCI schël<strong>le</strong>g, iwwer den Dout eraus, un eng Koppel Stackmonnerecher Leit, déi scho méi<br />
wéi drësseg Joer an der Éiwegkeet sinn, de Péiter BICHELER a seng Schwëster Anna. Déi zwee haten der Kiirch e schéinen<br />
Terrain verierft, dee mir verkafe konnte fir eisen Deel vun den Aarbechten ze bezue<strong>le</strong>n, an domat konnte mir och eng schéin<br />
Zomm Geld fir d’Uergel bäilëen.<br />
Ech drécken de Wonsch aus, datt d’Uergel eng Hel<strong>le</strong>f an eng Erliichterung soll si beim Astodéiere vum Gesank, datt si zur<br />
Verschéinerung vun de Gottesdéngschter bäidréit, zur Erbauung vun de G<strong>le</strong>ewegen an zur Eier vun eiser Härgott.<br />
De President vum Kiercherot<br />
Nicolas Steichen
Der Münzfund von Monnerich ist ein wertvol<strong>le</strong>s Indiz für<br />
das Alter der Ortschaft .<br />
Im Februar 965 oder 966 schenkten Graf Siegfried und<br />
seine Gemahlin Hedwig dem Kloster des hl. Willibrord in<br />
Echternach ihr Erbgut in Monnerich, das ihre Eltern schon<br />
genutzt hatten. Zu diesem Besitz gehörte ein Landgut mit<br />
Gebäuden, Feldern, Wiesen und Wäldern und den<br />
dazugehörenden Wegen und Pfaden. Kurzum, es handelte<br />
sich um das, was die alten Römer eine Mansio, ein Gehöft<br />
in einem ländlichem Bereich, nannten .<br />
Wann, am Rande dieses Echternacher Besitzes in<br />
Monnerich, eine Kirche gebaut wurde, ist wohl kaum noch<br />
zu be<strong>le</strong>gen.<br />
Immerhin ist die Kirche von Monnerich (Munderdinga)<br />
bereits 1148 erwähnt .<br />
Kurz vorher hatte der Trierer Erzbischof Bruno (1102-<br />
1124) die Zustimmung dazu gegeben, dass 26 Pfarreien,<br />
die jährlich am Freitag nach dem zweiten Sonntag nach<br />
Ostern nach Trier pilgern und dort opfern mussten, in<br />
Zukunft ihrer Verpflichtung in der Abtei Altmünster im<br />
Stadtgrund nachkommen konnten. Auch Monnerich<br />
gehörte zu diesen Pfarreien .<br />
Die erste uns bekannte kirchliche Visitation der Pfarrei<br />
Monnerich erfolgte im Jahre 1570. Damals war der Sohn<br />
des Verwalters der Echternacher Güter in Monnerich als<br />
Pfarrer tätig. Er war erst siebzehn Jahre alt. Da er noch<br />
nicht zum Priester geweiht war, er<strong>le</strong>digte Willibrord<br />
Dunckerait als Kaplan den priesterlichen Dienst .<br />
In der Dorfkirche standen drei Altäre.<br />
Aus späteren Visitationsberichten wissen wir, dass der<br />
Hauptaltar stets dem hl. Willibrord geweiht war, der<br />
zweite Altar war der Muttergottes geweiht und der dritte<br />
dem hl. Franz Xaver, wenigstens seit 1743. Auch standen<br />
drei Kelche für die Messfeiern bereit.<br />
Es dürfte schwer fal<strong>le</strong>n den Beweis zu erbringen, dass die<br />
Darstellungen, wie sie Abt Bertels (1544 – 1607) in seiner<br />
so genannten k<strong>le</strong>inen und in seiner großen Handschrift<br />
gezeichnet hat, eine naturgetreue Wiedergabe der Kirche<br />
in Monnerich sind .<br />
In einem Akt vom 20. September 1630 wird erklärt, in<br />
Monnerich besitze die Abtei Echternach einen Hof mit 65<br />
Morgen Land, 10 Morgen Wiesen und einigen Gärten. Sie<br />
hatte dort eine Zehntscheune und das Recht, die<br />
Gerichtsschöffen zu stel<strong>le</strong>n und den Pfarrer zu ernennen.<br />
Der Pfarrer hatte, als Entgelt für seinen Dienst, das<br />
Anrecht auf ein Drittel der Abgaben ; die restlichen zwei<br />
17
18<br />
Drittel gehörten der Abtei.<br />
In diesem <strong>le</strong>idvol<strong>le</strong>n Jahrhundert, als der Krieg immerhin<br />
dreißig Jahre lang wütete, waren die meisten Geistlichen<br />
in ländlichen Gegenden gezwungen, neben ihrer<br />
seelsorglichen Tätigkeit nebenamtlich auch noch als<br />
Landwirt zu arbeiten.<br />
Nicht selten kam es zu peinlichen Zuständen. Und aus<br />
dem Nebenamtlichen wurde <strong>le</strong>ider das Hauptamtliche.<br />
Der Pfarrer von Monnerich musste sich 1641 in<br />
Luxemburg vor dem Gericht verantworten wegen einer<br />
Meinungsverschiedenheit, die er mit dem Zehntpächter<br />
hatte. Es handelte sich um 70 Fuhren Zehntfrüchte .<br />
Va<strong>le</strong>ntin Fisch, sein Nachfolger, verzichtete bereits nach 4<br />
Jahren auf die Pfarrei Monnerich.<br />
Dem Nachfolger Johann Hüttinger nahmen die Pfarrkinder<br />
eine Kuh gewaltsam weg, um sie in der Stadt zu<br />
veräußern. Nicht nur zwischen dem Pfarrer und seinen<br />
Pfarrkindern herrschte ein angespanntes Verhältnis. Auch<br />
der Erzbischof von Trier musste ihm manche scharfe<br />
Verwarnung ertei<strong>le</strong>n. Einmal wurde er wegen seiner<br />
unpriesterlichen Haartracht sogar zu einer erheblichen<br />
Geldbuße von seinem Oberhirten verurteilt. Das Bußgeld<br />
erhielten die Pfarrei St. Nikolaus in Luxemburg und das<br />
dortige Hospital.<br />
Im Jahre 1677 kam der Trierer Weihbischof zur<br />
Pfarrvisitation, die in mehr oder wenigen regelmäßigen<br />
Abständen abgehalten wurde. In Monnerich wurden ihm<br />
vie<strong>le</strong> Klagen gegen den Pfarrer vorgetragen.<br />
Weil die Pfarrkinder sich weigerten, das Pfarrhaus und die<br />
Stäl<strong>le</strong> in einen anständigen Zustand zu versetzen, wie es<br />
der Pfarrer haben wollte, griff er kurzerhand wütend zur<br />
Axt, lief zur Kirche und zertrümmerte die verschlossene<br />
Tür. Dann trieb er seine Schafe ohne Bedenken in die<br />
Kirche hinein. Damals wurde von einer ansehnlichen Zahl<br />
dieser geduldigen Vierbeiner gesprochen. Vor dem<br />
Bischof konnte der See<strong>le</strong>nhirte seine verwerfliche Tat<br />
zwar nicht abstreiten. Er spielte seine Missetat herunter,<br />
indem er behauptete, die Schafe seien keineswegs im<br />
Chorraum gewesen. Der Synodalschöffe forderte den<br />
Weihbischof auf, sich selber im Chor von den Spuren zu<br />
überzeugen.<br />
Ein Beweis der damaligen Dekadenz der Dorfgeistlichen –<br />
hoffentlich ein Einzelfall – wird im Visitationsbericht von<br />
1677 geliefert .<br />
An einem Osterfest war Pfarrer Johann Hüttinger, mit der<br />
Hostie in der Hand, vor bestimmten Pfarrkindern, die an<br />
der Kommunionbank knieten, stehen geblieben und hatte<br />
sie gefragt, ob sie bereit seien, ihm das geschuldete<br />
Zehntgeld zu geben. Erst als der Pfarrsynoda<strong>le</strong>, der selber<br />
als Saumseliger betroffen war, ihn zurechtgewiesen hatte,<br />
reichte er den Betreffenden schlussendlich die<br />
Osterkommunion, nachdem er sie vorher mehrmals<br />
übergangen hatte.<br />
Eine abscheuliche Handlung <strong>le</strong>istete er sich, als er ein Heft<br />
hervorzog und einem todkranken Pfarrkind vorlas, was<br />
diese Person ihm, dem Pfarrer, noch schuldete.<br />
So vie<strong>le</strong> Anklagen gegen den Pfarrer veranlassten den<br />
Weihbischof, den Geistlichen aus seinem Amt zu<br />
entlassen.
20<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Bis zum Ende seines Lebens blieb Johann Hüttinger der<br />
al<strong>le</strong>inige Besitzer eines Bauerngutes in Steinbrücken, das<br />
er zeithero etlichen Jahren, also vor 1676, erworben hatte.<br />
Dort verbrachte er seinen Lebensabend. Nach seinem<br />
Tode am 13. November wurde sein Testament am 11.<br />
Dezember 1692 geöffnet .<br />
Sein Nachfolger Mathias Masius kam aus Echternach .<br />
Der genaue Beginn seiner Amtszeit ist nicht bekannt.<br />
Sicher ist, dass er bereits 1685 in Monnerich war. Wir<br />
können jedoch annehmen, dass er bereits vor 1679 sein<br />
Amt antrat, denn sein Neffe Wilhelm Masius besorgte seit<br />
dem 14. Juni 1679 die Seelsorge im k<strong>le</strong>inen Dorf<br />
Eh<strong>le</strong>ringen. Die Kirche St. Viktor in der Nähe von Zolver<br />
war das Gotteshaus, in dem sich die Einwohner von<br />
Eh<strong>le</strong>ringen an den Sonn- und Feiertagen versammeln<br />
mussten. In Eh<strong>le</strong>ringen war damals nur ein k<strong>le</strong>ines<br />
Oratorium zu Ehren des hl. Remaclus, aber kein Pfarrhaus.<br />
Darum wohnte der junge Wilhelm Masius bei seinem<br />
Oheim in Monnerich.<br />
Als Mathias Masius 1694 alt und schwächer geworden<br />
war, baten die beiden Priester den Trierer Erzbischof um<br />
die Erlaubnis, ihre beiden Pfarrstel<strong>le</strong>n auszutauschen, was<br />
ihnen auch gestattet wurde .<br />
Am 1. Juli 1695 forderte Wilhelm Masius die Pfarrkinder<br />
auf, einen Experten zu bestel<strong>le</strong>n, damit dieser den<br />
baulichen Zustand des Pfarrhauses in Monnerich in<br />
Augenschein nehme .<br />
In der Nacht vom 13. auf den 14. August 1696 steckten<br />
brandenburgische Soldaten in Monnerich fünf Häuser in<br />
Brand . In Eh<strong>le</strong>ringen waren es vier Häuser, die in Schutt<br />
und Asche ge<strong>le</strong>gt wurden.<br />
Ob das Pfarrhaus in Monnerich auch beschädigt wurde,<br />
wissen wir nicht.<br />
Nachdem Wilhelm Masius im Herbst 1698 die Einwohner<br />
von Monnerich eindringlich aufgefordert hatte, das<br />
Pfarrhaus bis Ostern 1699 in einen passenden Zustand zu<br />
versetzen, kam Bewegung in die Ange<strong>le</strong>genheit.<br />
Vor dem Notar Heinrich Orth in Luxemburg wurde am 20.<br />
Mai 1699 ein Kontrakt unterschrieben. Der Pfarrer<br />
übernahm die Überwachung des Neubaus. Die Pfarrei<br />
steuerte 252 Ta<strong>le</strong>r bei. Diese hohe Summe wurde zu fünf<br />
Sechstel von Monnerich gestellt. Steinbrücken, als Filia<strong>le</strong><br />
von Monnerich, steuerte ein Sechstel bei. Ausdrücklich<br />
wurde bestimmt, dass der ausziehbare Tisch und ein<br />
Schlafbett im Pfarrhaus b<strong>le</strong>iben müssten, wenn der Pfarrer<br />
in späteren Jahren ausziehen sollte.<br />
Wilhelm Masius hatte einen Kaplan, von dem wir nichts<br />
als den Namen kennen. Nikolaus Francisci war in den<br />
Jahren 1702 und 1703 tätig. Dann wurde er zum Kaplan<br />
von St. Viktor genannt, bis Johann Mathias Richard,<br />
Kaplan in Sassenheim, ein Neffe des Mathias Masius, die<br />
Nachfolge antrat. Dann verliert sich seine Spur.<br />
Als Hausmagd hatte Wilhelm Masius die Eva Vossen aus<br />
Bonn, die am 22. Mai 1708 vor dem Notar Degen in<br />
Monnerich ihrem Bruder Engelbert Vossen, Fuhrmann in<br />
Bonn, ihren Anteil am Elternhaus auf den Sandkau<strong>le</strong>n in<br />
Bonn vermachte. Auf die erste Forderung hin sollte er ihr<br />
die 52 kölnischen Speerenda<strong>le</strong>r bezah<strong>le</strong>n.<br />
Am 11. Januar 1705 kam die Pfarrgemeinde zusammen,<br />
21
22<br />
um dem jungen Nikolaus Theobaldi die Bestätigung zu<br />
geben, dass sie ihm den Zugang zum Priesterstand sichere,<br />
wenn er nach der Weihe den Schuldienst in Monnerich<br />
übernehme. In der Schu<strong>le</strong> waren damals mehr als 30<br />
Kinder, die in den Wintermonaten <strong>le</strong>sen und schreiben<br />
<strong>le</strong>rnen sollten. Jedes Kind zahlte dem Lehrer monatlich<br />
einen Schilling. Weil die Schulzeit von Al<strong>le</strong>rheiligen bis<br />
Ostern begrenzt war, blieb dem Schulmeister genügend<br />
Zeit, sich ebenfalls als Küster zu betätigen, die Betglocke<br />
zu läuten und den Leuten einen Gottesdienst am frühen<br />
Morgen zu sichern. Sein jährliches Einkommen bestand in<br />
Naturalien und in den üblichen Abgaben bei Taufen,<br />
Heiraten und Begräbnissen. Der geistliche Lehrer und<br />
Küster hatte in Monnerich ein jährliches Einkommen von<br />
60 Ta<strong>le</strong>rn, dazu eine freie Wohnung und einen k<strong>le</strong>inen<br />
Garten. Also mehr als das damals übliche Gehalt eines<br />
jungen Geistlichen ausmachte.<br />
Wie lange Nik. Theobaldi in Monnerich wirkte, wissen<br />
wir nicht. Er starb 1731 als Pfarrer von Königsmacher.<br />
Durch seinen Tod wurde der Weihetitel frei, den die<br />
Pfarrgemeinde ihm 1705 zur Verfügung gestellt hatte. Nun<br />
konnte der junge Johann Heinrich Fel<strong>le</strong>r aus Kayl in den<br />
Genuss dieser Stiftung kommen.<br />
Der Vater dieses jungen Geistlichen war um diese Zeit<br />
bereits verstorben. Zeit<strong>le</strong>bens hatte er in Monnerich das<br />
Amt des Dorfmeiers innegehabt. Als Johann Heinrich<br />
Fel<strong>le</strong>r sich für den Priesterstand entschied, wurde ihm in<br />
Monnerich die Stel<strong>le</strong> eines Dorfkaplans angeboten, aber<br />
die hohe Geistlichkeit in Trier war der Ansicht, das<br />
Einkommen dieses Amtes, verbunden mit der<br />
Verpflichtung zur dortigen Frühmesse, genüge nicht, um<br />
standesgemäß <strong>le</strong>ben zu können. Darum bot die Mutter, die<br />
eine geborene Fou<strong>le</strong>r aus Monnerich war, an, jährlich aus<br />
ihrem Vermögen die feh<strong>le</strong>nden fünf Ta<strong>le</strong>r zu ergänzen. Sie<br />
<strong>le</strong>bte um diese Zeit in Kayl. Ihr Schwiegersohn Sondag<br />
Fou<strong>le</strong>r, in Wirklichkeit Dominik Donlinger, Meier zu<br />
Kayl, war mit der Tochter Maria Fel<strong>le</strong>r verheiratet, bei ihr<br />
einbestattet . Dem Priesteramtskandidaten standen die<br />
erforderlichen jährlichen 65 Ta<strong>le</strong>r zur Verfügung. Es ist<br />
nicht bekannt, was später aus ihm geworden ist .<br />
In Monnerich hatte Peter Wergen sich entschlossen,<br />
Priester zu werden. Die Einwohner von Eh<strong>le</strong>ringen stellten<br />
am 1. Februar 1711 den erforderlichen Weihetitel zur<br />
Verfügung. Er verpflichtete sich, an al<strong>le</strong>n Feiertagen in der<br />
Kapel<strong>le</strong>, die dem hl. Remaklus geweiht war, für die<br />
Verstorbenen der Stifter die hl. Messe zu feiern. An den<br />
Sonntagen und an den Hochfeiertagen waren sie zum<br />
Kirchgang in St. Viktor verpflichtet.<br />
Eine gewisse Aufregung kam mit dem Jahre 1711 in das<br />
sonst so ruhige Dorf. Ein Fall von Aussatz war in<br />
Monnerich vermutet worden, Die vermeintliche<br />
Aussätzige wurde nacher Trier ad probandum geführt.<br />
Erst am 8. April 1715 bestätigte der Notar die Abrechnung<br />
über einen Holzschlag, der getätigt worden war, um diese<br />
Kranke zur Untersuchung nach Trier zu bringen .<br />
Im Jahre 1719 gab es in Monnerich wieder einen Fall von<br />
einem möglichen Aussatz. Zwei Einwohner beg<strong>le</strong>iteten<br />
den Kranken nach Trier, um den Verdacht prüfen zu<br />
lassen von mehreren Doctores, die der Bischof eigens<br />
anerkannt hatte . In beiden Fäl<strong>le</strong>n fehlt uns der ärztliche<br />
Befund.
Am 11. Mai 1714 musste der Pfarrer von Monnerich mit<br />
seinen Synoda<strong>le</strong>n nach Schifflingen gehen. Dorthin hatte<br />
der Weihbischof bei Ge<strong>le</strong>genheit der Visitation die<br />
Geistlichen gerufen. In Anschluss an die Bestimmungen<br />
musste eine Statue des hl. Nikolaus aus der Pfarrkirche<br />
entfernt und vier neue Statuen angeschafft werden. Es<br />
wurde nicht gesagt, um welche Heiligenfiguren es sich<br />
handelte .<br />
Im Jahre 1725 wirkte Johann Masius, ein Neffe von<br />
Pfarrer Wilhelm Masius, als Kaplan in Monnerich .<br />
Weitere Lebensspuren von ihm feh<strong>le</strong>n.<br />
Am 6. März 1726 waren die vereidigten Amtsmeister der<br />
Gewerkschaft der Layendecker, Nikolaus Thurm und Peter<br />
Kah<strong>le</strong>n aus der Stadt Luxemburg, nach Monnerich<br />
gekommen, um als geprüfte Handwerker den Kirchturm<br />
zu besichtigen, den der Meister Anton Weber, laut<br />
Vereinbarung vom 12. April 1725, gemacht hatte. Sie<br />
bemängelten, dass das Regenwasser in die Mauern dringe,<br />
weil sie nicht genugsamb überdacht wären. Von dem<br />
ersten Stern ahn bis an den vierten am Gelatz ahn<br />
unterschiedlichen Orthen seind die Latten bey ein ad zwei<br />
Zoll von ein ander gelatt. Die Strichlöcher mussten<br />
ebenfalls zugelattet werden. Vie<strong>le</strong> Leyen an<br />
unterschiedlichen Orthen müssen wiederumb eingeflicket<br />
werden. Die ge<strong>le</strong>istete Arbeit befriedigte keineswegs die<br />
Männer vom Fach . Es kam zu einem Prozess zwischen<br />
Anton Weber, dem Layendecker aus Luxemburg und der<br />
Gemeinde Monnerich, welche die ausgeführte Arbeit nicht<br />
bezah<strong>le</strong>n wollte. Dieser Streit war 1728 noch nicht<br />
beendet .<br />
Am 14. März 1726 starb Wilhelm Masius, Pfarrer von<br />
Monnerich und Definitor des Landkapitels Luxemburg. Er<br />
hatte am 13. Juni 1720 ein Testament geschrieben.<br />
Das Testament wurde am 22. März 1726 in Gegenwart der<br />
Familie des Verstorbenen eröffnet. In dem notariel<strong>le</strong>n Akt<br />
wurde festgehalten, dass eine Reihe von Geistlichen aus<br />
dem Landkapitel anwesend waren. Al<strong>le</strong>rdings ist das<br />
Original nicht mehr in den notariel<strong>le</strong>n Akten vorhanden.<br />
Darum kennen wir dessen Inhalt nicht .<br />
Am 7. Mai 1726 meldete sich der Kirchenrat beim Notar,<br />
denn sie stellten, wegen der anfälligen Reparaturen am<br />
Pfarrhaus, ihre Forderung an die Erben des verstorbenen<br />
Pfarrers .<br />
Weil der Abt von Echternach für den Kirchenbau in<br />
Monnerich verantwortlich war, forderte er die Einwohner<br />
von Monnerich, Steinbrücken und Foetz auf, aus ihrem<br />
Gemeindewald das benötigte Holz für die Reparatur der<br />
Kirche zu liefern. Sie verweigerten diese Lieferung. Sie<br />
waren rechtlich nicht dazu verpflichtet .<br />
Zu diesen Sorgen fügte die Natur noch eine folgenschwere<br />
Katastrophe hinzu. Ein früher Herbststurm fegte am 7.<br />
Oktober 1726 einen Teil des Kirchendaches hinweg. Die<br />
Einwohner von Steinbrücken beauftragten einen<br />
Rechtsanwalt und gingen gerichtlich gegen die<br />
Forderungen des Abtes vor .<br />
23
24<br />
Andreas Pütz, der Nachfolger des verstorbenen Pfarrers,<br />
war in Wiltz geboren. Er hatte bis dahin als Schulmeister<br />
und Kaplan in der Pfarrei Attert gewirkt .<br />
Am 28. Juli 1726 war die Installation des Neuernannten.<br />
Al<strong>le</strong> Pfarrkinder waren auf dem Friedhof erschienen. Sie<br />
vernahmen den Wortlaut der kirchlichen Ernennung und<br />
der staatlichen Genehmigung. Dann wurde dem neuen<br />
Pfarrer der Schlüssel der Pfarrkirche übergeben. Er öffnete<br />
die Kirchentür und trat in den Glockenturm ein, wo er die<br />
Glocke kurz anzog. Es wird ausdrücklich von einer Glocke<br />
gesprochen. Dann berührte er die beiden Nebenaltäre,<br />
stieg auf die Kanzel, trat an den Hauptaltar und berührte<br />
ihn ebenfalls. Dann <strong>le</strong>gte er die Messgewänder an. Es<br />
folgte das feierliche Amt mit vier Herren Geistlichen. Zum<br />
Abschluß wurde, wie brauchungs, das Te Deum laudamus<br />
gesungen. Dem anwesenden Notar, erklärte der Pfarrer vor<br />
der anwesenden Pfarrgemeinde, er habe keine Opposition<br />
gefunden . Das war die übliche Formel bei jeder<br />
Installation. Dadurch wurde rechtskräftig, dass der Anfang<br />
einer neuen Seelsorgezeit gesetzt war.<br />
Am 5. August 1726 war Johann Weyland, der Pfarrer von<br />
St. Nikolaus in Luxemburg, als Dechant des<br />
Landdekanates in Monnerich. Mit dem neuen Pfarrer und<br />
den beiden Amtsmeistern der Stadt Luxemburg Nikolaus<br />
Steinmetz und Andreas Basen in Monnerich, und in<br />
Gegenwart der Erben des verstorbenen Pfarrers Wilhelm<br />
Masius machten sie den Rundgang durch das Pfarrhaus<br />
und die Kirche, um den Zustand der Gebäude zu<br />
beurtei<strong>le</strong>n.<br />
Das Pfarrhaus war mit Schande<strong>le</strong>n gedeckt. Der damalige<br />
Zustand wurde von Pfarrer abge<strong>le</strong>hnt. Das Haus war ganz<br />
unlieferig. Notwendiger Weis muss es neu gedeckt werden,<br />
ausgenommen die Käfferen, Latten und Gossen, welche<br />
sich noch in einem guten, lieferigen Stand befinden. Der<br />
gantze Estrich des Speichers findet sich in keinem<br />
lieferigen Stand Die Schornsteine des Hauses und des<br />
Backhauses brauchten oberhalb des Daches eine<br />
Reparatur. Die Haustür musste ersetzt werden, ebenso die<br />
Tür und das Schloss zu des Herren Kammer. In der Küche<br />
waren die Platten beim Wasserstein ganz fehlbar und<br />
gesunken. Sie mussten neu ver<strong>le</strong>gt werden. Im Backhaus<br />
waren große Löcher in der Mauer. Diese mussten<br />
ausgebessert werden, wie auch der Fußboden und der<br />
Pavé.<br />
Was den Chor angehet, ist der Göbel in einem sch<strong>le</strong>chten<br />
Stand. Wei<strong>le</strong>n selber sich gelassen hat und das Gebälk<br />
nicht sehr lange mehr beständiger Weis tragen kann, also<br />
Sicherheits wegen muss neuw erbaut werden. Derselbe<br />
Chor findet sich einerseits mit Schande<strong>le</strong>n gedecket und ist<br />
für unlieferig erfunden, muss aufs neue gedecket werden.<br />
Die zwei Quärmauern des Chores sind nicht genugsam<br />
aufgefasst. Einerseits des Chores befinden sich unden her<br />
einige ung<strong>le</strong>iche Platten. Es wäre auch anständig, dass<br />
derselbe Chor erweisset werde .<br />
Als Kaplan wirkte in jenen Jahren der aus Monnerich<br />
stammende Friedrich Braun .
Leider starb Andreas Pütz bereits am 9. November 1728.<br />
Zum Nachfolger in Monnerich wurde Anton Fel<strong>le</strong>r<br />
ernannt. Er war der Neffe des Pfarrers von St. Nikolaus,<br />
der auf den g<strong>le</strong>ichen Taufnamen hörte. Der Oheim Anton<br />
Fel<strong>le</strong>r ist bekannt als der Stifter des Fel<strong>le</strong>rianum, der<br />
berühmten Priestergemeinschaft im Pfarrhaus in<br />
Luxemburg .<br />
Am 4. Juli 1730 hatte ein Unwetter mit Wassergoess und<br />
Klippelstein den Süden des Landes in Mit<strong>le</strong>idenschaft<br />
gezogen. Auch in Monnerich wurde ein großer Schaden<br />
vermerkt .<br />
An einem in Monnerich wichtigen, damals schon alten<br />
Brauch ließ Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r festhalten. Die<br />
getrockneten Getreidegarben mussten von den<br />
zinspflichtigen Bauern in die Zehntscheune des<br />
Echternacher Hofes in Monnerich gebracht, dort<br />
gedroschen und gereinigt werden. Dann erst wurden die<br />
Körner dem Pfarrer zu einem Drittel und der Abtei in<br />
Echternach zu zwei Dritteln übergeben. Bereits am 16.<br />
November 1731 gab es dazu einen ersten Widerspruch<br />
eines der Zehntschöffen aus Monnerich .<br />
In den Monaten Dezember 1736 und Januar 1637 hatte<br />
Anton Fel<strong>le</strong>r bei seinen Pfarrkindern in Monnerich und in<br />
Steinbrücken für eine neue Monstranz geworben. Am<br />
Ende seiner Geldsammlung konnte er 47 Ta<strong>le</strong>r und vier<br />
Schilling und zwei Dubbe<strong>le</strong>n zäh<strong>le</strong>n. Der hundertjährige<br />
Kirchenmomper Johann Biver <strong>le</strong>gte das Seinige noch<br />
hinzu, und der Pfarrer bestellte am 28. Januar 1738 in<br />
Luxemburg beim Goldschmied Michel Kutzer eine<br />
wertvol<strong>le</strong> Monstranz. Sie kostete 80 Ta<strong>le</strong>r.<br />
Am 3. August 1738 war der Pfarrer von Monnerich nach<br />
Bettingen an der Mess gegangen, um dem dort wei<strong>le</strong>nden<br />
Weihbischof den Bericht über den Zustand seiner Pfarrei<br />
zu machen. Er berichtete, solange an der Kirche gebaut<br />
werde, bewahre er die geweihten Hostien und al<strong>le</strong><br />
kirchlichen Gegenstände pietätvoll im Pfarrhaus auf.<br />
Seinem Vorgesetzten machte er klar, er vermeide es, seine<br />
Pfarrkinder zum Unmut und zum Ärger zu reizen, denn er<br />
wol<strong>le</strong> nicht, dass der Neubau der Kirche unnütz in die<br />
Länge gezogen werde. Den Chorraum der Kirche hatte er<br />
auf eigene Kosten auf den Fundamenten aufbauen lassen.<br />
Al<strong>le</strong>rdings, so meldete er nach Trier, sei keiner der Altäre<br />
so weit fertig, dass die kirchliche Weihe erteilt werden<br />
könne .<br />
Wenige Tage später beklagte sich der Abt von Echternach,<br />
man könne den Dachstuhl, den man bereits für die Kirche<br />
zusammengefügt hatte, in Monnerich nicht aufsetzen. Die<br />
Pfarrkinder würden sich seit vier Wochen weigern, die<br />
notwendigen Fuhren zu machen .<br />
In einer Rekordzeit hatte der Baumeister Simon<br />
Mungenast aus Echternach den Chor und das Schiff der<br />
Kirche von den Grundmauern her aufgebaut. Pfarrer<br />
Anton Fel<strong>le</strong>r klagte später, man ärgere sich im Ort, dass<br />
der Kirchenbau so teuer geworden sei. Daran trage nicht<br />
der Pfarrer die Schuld, sondern einzig und al<strong>le</strong>in die<br />
25
26<br />
Pfarrkinder. Rustica gens quaerit quae sua sunt, non quae<br />
Jesu Christi. (Das bäuerliche Volk ohne Bildung trachtet<br />
nur nach dem, was ihm passt und nicht nach dem, was sich<br />
für Jesus Christus passt).<br />
Am 16. April 1743 unterschrieb Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r mit<br />
der Vollmacht seiner Pfarrkinder einen Vertrag mit dem<br />
Nicolas Jacques, maître-sculpteur, bourgois de Wiltz .<br />
Dieser verpflichtete sich einen Predigtstuhl nach seinen<br />
Plänen bis zum nächsten Monat September zum Preis von<br />
60 Ta<strong>le</strong>rn, spanischer Währung, zu liefern. Das Geld<br />
werde spätestens zu Weihnachten bezahlt, wenn nicht<br />
schon früher. Das Kunstwerk werde von den Einwohnern<br />
von Monnerich in Wiltz abgeholt und auf ihre Kosten an<br />
den Bestimmungsort gebracht. Auch das benötigte Eisen<br />
ging auf ihre Rechnung. Schließlich belief sich die<br />
Ausgabe für die Kanzel auf 70 Ta<strong>le</strong>r und 6 Schilling .<br />
Am 31. August 1745 schrieb Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r nach<br />
Trier, die Kirche in Monnerich, aus den Fundamenten neu<br />
aufgebaut, stehe seit einigen Jahren bereit für die<br />
kirchliche Weihe.<br />
Am 10. September 1745 konsekrierte der Trierer<br />
Weihbischof die 1738 erbaute Pfarrkirche von<br />
Monnerich . Der Hauptaltar erhielt, wie bisher, den hl.<br />
Willibrord zum Schutzpatron. Der Altar zur Epistelseite<br />
war der Muttergottes geweiht. Der Altar zur<br />
Evangelienseite hatte den hl. Franz Xaver zum Patron. Er<br />
war in jener Zeit der sehr bekannte und verehrte Missionar<br />
in Indien. Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r hatte aus dem früheren<br />
Hauptaltar die Reliquien des Lokalpatrons<br />
herausgenommen. Der Weihbischof mauerte sie mit den<br />
Reliquien der Trierer Märtyrers in den neuen Altar ein.<br />
Das Kirchweihfest wurde auf den Sonntag nach dem Fest<br />
des hl. Willibrord festge<strong>le</strong>gt. Sollte das Fest des hl.<br />
Willibrord auf einen Sonntag fal<strong>le</strong>n, dann würde das Fest<br />
der Kirchweihe auf den folgenden Sonntag ver<strong>le</strong>gt. So<br />
wurde es für ewige Zeiten festgehalten. Diese ewigen<br />
Zeiten dauerten al<strong>le</strong>rdings nicht lange. Die Pfarrkinder<br />
überredeten ihren Seelsorger mit guten und auch<br />
fadenscheinigen Argumenten. Er schrieb nach Trier und<br />
erhielt die weise Antwort, man wol<strong>le</strong> vorerst noch<br />
über<strong>le</strong>gen .<br />
Erst der erste Luxemburger Bischof J. Th. Laurent regelte<br />
am 21. September 1848 endgültig die offen gebliebene<br />
Frage.<br />
Die Erinnerung an die Kirchweihe wurde künftig am<br />
Sonntag nach dem Fest des hl. Lukas (18.10.) gefeiert .<br />
Es ist nicht klar, welchen Altären der Weihbischof am 10.<br />
September 1745 die kirchliche Weihe gab. Ich neige zur<br />
Annahme, dass zur Zeit der Kirchenkonsekration, als<br />
Untersatz für die späteren Holzaltäre, gemauerte<br />
Steinaltäre bereit standen.<br />
Der Bildhauer Nikolaus Anssieaux (Anseaux) aus<br />
Luxemburg und der Schreinermeister Friedrich Biwer von<br />
Carkendorff (Kaundorf) kamen am 24. April 1746 in<br />
Monnerich an und erklärten sich bereit, einen hohen Altar
zu machen und aufzurichten nach laut dem Riss, so von<br />
ihnen mit Herrn Pastor unterschrieben ist, al<strong>le</strong>s in ihren<br />
Kosten, ausgenommen al<strong>le</strong>in, dass die Kirche al<strong>le</strong>s<br />
Gehöltz und ohne Ausnahme die Schlosser der Thüren,<br />
Beschlag wie auch des Tabernakels Beschlag, Verney,<br />
Spiegel, Verguldung, Ma<strong>le</strong>reyen zu schaffen sich<br />
verobligieret. Auf den beiden Seitentüren waren zwei<br />
Statuen vorgesehen, die dann aber durch zwei gemalte<br />
Bilder ersetzt wurden.<br />
Ein Geviert war in der Altarmitte vorgesehen. Ein<br />
Gemälde sollte dort seinen Standort finden. Darüber war<br />
eine Nischel geplant. Dort sollte der Kirchenpatron stehen.<br />
Und soll (auch zur Verhütung al<strong>le</strong>s Streits) Herr Pastor<br />
noch hier oder dorten einige k<strong>le</strong>ine Sculpturey erachtet<br />
werden nothwendig zu seyen, so verobligiert Herr<br />
Sculpteur sich selbige auch ohne Widersag zu machen und<br />
al<strong>le</strong>s anzuschlagen. Der Schreiner sagt aber auch den<br />
Altar zu vernieren, die Angeli adorantes werden bei dem<br />
Tabernakel auch aquis gelassen .<br />
Man wurde sich einig. Der vereinbarte Preis sollte sich auf<br />
110 Ta<strong>le</strong>r belaufen. Von diesem Geld kamen dem<br />
Sculpteur nur 30 Ta<strong>le</strong>r, dem Schreiner aber 80 Ta<strong>le</strong>r zu.<br />
Gezahlt wurde in zwei Terminen, bei der Aufrichtung des<br />
Altares und am künftigen St. Martinitag 1747.<br />
Das Bild im Geviert des Altares hatte Bruder Philipp von<br />
Echternach angefertigt. Ihm wurden mit Dank 6 Ta<strong>le</strong>r<br />
gegeben, zur Erkenntnis . Die beiden Rahmen für die<br />
Bilder der Apostelfürsten Petrus und Paulus kosteten 6<br />
Ta<strong>le</strong>r und 3 Schilling.<br />
Am 7. August 1742 hatte Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r dem Ma<strong>le</strong>r<br />
Olm 26 Schilling für drei Gemälde gegeben. Eines der<br />
Bilder stellt den hl. Petrus dar, der seine Sünden bereut.<br />
Das zweite Bild zeigt die hl. Maria Magda<strong>le</strong>na. Beide<br />
Bilder erhielten, von der Symbolik her, ihren Platz über<br />
den Beichtstüh<strong>le</strong>n. Für das dritte Bild, das den hl. Täufer<br />
Johannes darstellt, hatte der Pfarrer bereits einen Platz in<br />
der Nähe des Taufsteins ausgewählt.<br />
Es ist nicht klar, ob es sich bei Bruder Philipp von<br />
Echternach und Ma<strong>le</strong>r Olm um ein und dieselbe Person<br />
handelt . Von <strong>le</strong>tzterem schrieb Anton Fel<strong>le</strong>r : er malte<br />
diese Bilder, weil er die Absicht hat in das Kloster<br />
einzutreten, um Laienbruder zu werden.<br />
Wie dem auch sei, Anton Fel<strong>le</strong>r schenkte am 31. Mai 1743<br />
diesem Laienbruder sechs Taschentücher im Wert von 17<br />
Schilling als Anerkennung für die drei Bilder.<br />
Die Vorderseite der Beichtstüh<strong>le</strong>, vom Künst<strong>le</strong>r und<br />
Schreiner 1742 angefertigt, hatte 28 Ta<strong>le</strong>r und 5 Schilling<br />
gekostet. Für die Schnitzarbeit an den beiden Seitenaltären<br />
bezahlte der Pfarrer 85 Ta<strong>le</strong>r, weil der Künst<strong>le</strong>r sich in<br />
seiner Gegenwart über den ungünstigen Handel beklagt<br />
hatte. Er gab ihm noch zwei Goldta<strong>le</strong>r hinzu. Die<br />
Holztäfelung in der Sakristei kostete ebenfalls einen<br />
Haufen Geld. Vierundzwanzig Bretter wurden in 27<br />
Arbeitstagen zu je 13 Schilling pro Tag in der Sakristei<br />
verbraucht. Die Bretter zu 6 ½ Schilling hatte der Pfarrer<br />
27
28<br />
von Monnerich bei seinem Nachbarpfarrer in Limpach auf<br />
Kredit erhalten.<br />
In dieser Zeit streckte Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r im Auftrag der<br />
Gemeinde die Summe von 33 Ta<strong>le</strong>rn vor, um die<br />
Kommunionbank, die Tür zur Sakristei mit al<strong>le</strong>n<br />
Beschlägen und den großen Schrank in der Sakristei zu<br />
bezah<strong>le</strong>n. Ein Schreiner aus Luxemburg besorgte den<br />
Schrank.<br />
Hätte der Pfarrer keine angesehenen Gönner gehabt, er<br />
hätte kaum das Werk vol<strong>le</strong>nden können, das wir heute<br />
noch bewundern.<br />
Dominik Fel<strong>le</strong>r, der um drei Jahre jüngere Bruder des<br />
Pfarrers von Monnerich, machte eine glänzende Karriere.<br />
Nach seinen höheren Studien wurde er Geheimsekretär am<br />
Appellhof in Mecheln, dann Greffier des Magistrats in<br />
Luxemburg, Rat und Genera<strong>le</strong>innehmer der Aides et<br />
Subsides der Provinz Luxemburg. Im Jahre 1741 war<br />
Dominik Fel<strong>le</strong>r durch Patent der Kaiserin Maria-Theresia<br />
geadelt worden. Er schenkte 1753 der Pfarrei Monnerich<br />
einen Chormantel, die dazu passenden Messgewänder und<br />
ein Rauchfass aus Silber mit einem Weihrauchfäßchen,<br />
graviert und punziert, im Wert von 64 Ta<strong>le</strong>rn und 32<br />
Denaren aus der Werkstatt von Michel Kutzer in<br />
Luxemburg . Dazu äußerte sich der Pfarrer in einem<br />
frommen Gebet : Dominus Deus conservet eum et<br />
centuplum restituat. Deo gratias .<br />
Vielsagend ist ebenfalls die Eintragung von Pfarrer Anton<br />
Fel<strong>le</strong>r : Zu Beginn meiner Pfarrtätigkeit war die<br />
Pfarrkirche in einem äußerst armseligen Zustand, was<br />
Schmuck und Ausrüstung belangt .<br />
Am 1. März 1749 machte die Pfarrgemeinde von<br />
Monnerich mit den Glockengießern Jean Bideault und<br />
Louis Richet aus Metz einen Handel. Drei Glocken sollten<br />
für den Kirchturm geliefert werden. Der Preis war mit<br />
1851 Pfund und 10 Sol verrechnet worden. Die Pfarrei<br />
hatte sich verpflichtet, die Summe in drei Abständen mit je<br />
617 Pfund 3 Sol und 6 Denaren zu bezah<strong>le</strong>n. Am 6. April<br />
1750 klagten die Glockengießer, die erste Geldlieferung<br />
hätte am 20. Mai 1749, also am Tag des Gusses getätigt<br />
werden sol<strong>le</strong>n, die zweite zu Beginn der Adventszeit 1749<br />
und die dritte zu Sankt Martini 1750. Al<strong>le</strong>rdings war die<br />
Pfarrei in der zweiten Woche nach Ostern 1750 noch mit<br />
76 Pfund auf die erste Lieferung im Rückstand. An das<br />
Einhalten der folgenden Termine war nicht zu denken.<br />
Am 20. 5. 1749 waren in Metz drei Glocken für<br />
Monnerich gegossen und geliefert worden.<br />
Als die Glocken in Monnerich angekommen waren, stellte<br />
man sie vorläufig auf dem Friedhof auf, denn man hatte<br />
eingesehen, dass der Kirchturm in seinem tatsächlichen<br />
Zustand das Gewicht nicht lange aushalten könnte.<br />
Im April 1750 war die erste der vereinbarten Summen<br />
noch nicht ganz on die Glockengießer bezahlt worden.<br />
Die Geldsorgen in Monnerich waren groß. Am 26. Juni<br />
1752 wurde beschlossen, eine An<strong>le</strong>ihe von 130 Ta<strong>le</strong>rn
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
29
30<br />
aufzunehmen, um den Bau des Kirchturms zu vol<strong>le</strong>nden .<br />
Bargeld war selten. Diese Behauptung ist be<strong>le</strong>gt durch die<br />
Klage des Dorfzehntners, der am 8. März 1753 aussagte,<br />
einige Familien seien säumig in der Entrichtung der ihnen<br />
aufer<strong>le</strong>gten Geldsumme.<br />
Man konnte sich nur schweren Herzens für den Bau des<br />
Kirchturms entscheiden .<br />
Am 25. April 1750 musste sich der Provinzialrat in<br />
Luxemburg mit der Klage des Witwers Oliverius aus<br />
Rümelingen befassen. Mit ihm hatten die Einwohner von<br />
Monnerich am 10. August 1749 einen Vertrag<br />
geschlossen. Er sollte nun den Glockenturm, der 1738<br />
beim Bau des Kirchenschiffes stehen geblieben war, um<br />
zehn oder zwölf Schuhe höher bauen .<br />
Der Steinhauer und Maurer hatte seine Arbeit in<br />
Monnerich bereits angefangen und die benötigten Steine<br />
zurechtgehauen. Als er das Gewölbe im alten Turm<br />
abbrechen wollte, stellte er fest, dass dieser Turm nicht<br />
mehr tragfähig war. Er benachrichtigte die<br />
Verantwortlichen. Sie geboten ihm, die Arbeit sofort<br />
einzustel<strong>le</strong>n. Er versuchte, in Luxemburg sein Recht zu<br />
erwirken, denn er war überzeugt, dass es recht und billig<br />
sei, dass die Einwohner ihm seine am Thurm und zum<br />
Thurm bedachte gethanene Arbeit bezah<strong>le</strong>n. Enttäuscht<br />
musste er feststel<strong>le</strong>n, dass sie sich nicht in der Güte darzu<br />
verstehen wol<strong>le</strong>n.<br />
Der Provinzialrat in Luxemburg verfügte, dass an einem<br />
der kommenden Sonntage oder an einem Feiertag die<br />
Pfarrei nach dem Gottesdienst öffentlich an ihre<br />
Verpflichtung erinnert werde.<br />
In Monnerich suchte man eine Lösung und fand sie auch<br />
beim Abt von Echternach. Wegen seines Hofs in<br />
Monnerich war er verpflichtet, sich mit Rat und Tat für<br />
den Neubau des Turms zu entscheiden.<br />
Pfarrer Anton Fel<strong>le</strong>r macht keinen Hehl aus seiner<br />
Empörung. Er hatte zu Beginn des Kirchenbaus diese<br />
Fehlspekulation bereits vorausgesehen. Denn er war nicht<br />
der einzige im Ort, der von der großen Brandkatastrophe<br />
in der Nacht vom 13. auf den 14. August 1696 gehört<br />
hatte, als eine brandenburgische Streife in Monnerich die<br />
Kirche und die fünf Häuser unmittelbar in der Nähe<br />
angezündet hatte und dann weiter nach Eh<strong>le</strong>ringen<br />
gezogen war, um dort vier Häuser in Brand zu stecken.<br />
Der Kirchturm war damals wohl ausgebessert worden,<br />
doch in dem jetzigen Zustand konnte man ihm nicht<br />
zumuten, das Gewicht der drei neuen Glocken zu tragen.<br />
No<strong>le</strong>ns vo<strong>le</strong>ns entschied man sich 1750 für den Neubau<br />
des Kirchturms in seiner typischen Art mit dem<br />
Zwiebelturm. Aber der Pfarrer verbuchte seinen Ärger und<br />
machte die g<strong>le</strong>iche Feststellung, die auch heute noch gilt :<br />
Dem Kirchenbau fehlt die Harmonie der Masse .<br />
War Simon Mungenast aus Echternach, der Erbauer der<br />
Kirche in Monnerich, nicht am Bau des Turms interessiert<br />
und beteiligt ? Sein Name wird nicht ausdrücklich
genannt. Doch seine Mitwirkung liegt nahe.<br />
In der Abschrift von Heinrich Wissener <strong>le</strong>sen wir, dass im<br />
Jahre 1752 der Glockenturm von den Fundamenten her<br />
von der gesamten Pfarrei Monnerich, Steinbrücken und<br />
Foetz mit quadratischen Steinblöcken gebaut wurde. Aus<br />
Audun-<strong>le</strong>-Tiche wurden diese im Bruch behauenen Steine<br />
herbeigebracht. Der ungelöschte Kalk kam aus Strassen<br />
und das Holz aus den Wäldern in der Nähe von<br />
Monnerich. Am 26. Mai 1752 wurde der Grundstein<br />
ge<strong>le</strong>gt. Am 17. August des g<strong>le</strong>ichen Jahres war das Werk<br />
vol<strong>le</strong>ndet. Nur Einheimische hatten am Bau mitgewirkt.<br />
Dann wurden die drei Glocken in die Höhe gezogen. Bis<br />
dahin hingen sie im Pfarrgarten und hatten die Gläubigen<br />
von dort aus zum Gottesdienst gerufen. Der Hofmeier der<br />
Abtei Echternach, Johann Biwer aus Monnerich – damals<br />
war es Ehrensache, dass das g<strong>le</strong>iche Amt vom Vater auf<br />
den Sohn überging – gab Rechenschaft über al<strong>le</strong> Ein- und<br />
Ausgaben. Der Turm mit der typischen Form kostete<br />
etwas mehr als 406 Ta<strong>le</strong>r. Der Wert des benötigten Holzes<br />
war in der Abrechnung ausgeklammert worden.<br />
Dank der Abschrift von Pfarrer Heinrich Wissener im<br />
Pfarrarchiv von Monnerich können wir das Schicksal der<br />
drei in Metz gegossenen Glocken verfolgen.<br />
Wie es sich passte, war die große Glocke mit ihrem<br />
Gewicht von 860 Pfund dem hl. Willibrord geweiht. Die<br />
zweite Glocke hatte ein Gewicht von 610 Pfund und war<br />
auf den Namen des hl. Franz Xaver getauft. Die k<strong>le</strong>ine<br />
Glocke hörte auf den Namen Maria und wog immerhin<br />
noch 440 Pfund.<br />
Mit Erlaubnis des Trierer Weihbischofs durfte Pfarrer<br />
Anton Fel<strong>le</strong>r am 30. Mai 1749 vor dem Hochamt am Fest<br />
der Dreifaltigkeit den drei Glocken den kirchlichen Segen<br />
spenden. Zugegen waren einige Geistliche aus der<br />
Bekanntschaft und aus der Verwandtschaft des<br />
Dorfpfarrers. Unter ihnen wird Dominik C<strong>le</strong>er, Pfarrer in<br />
Eh<strong>le</strong>ringen, genannt, Paul Fel<strong>le</strong>r, der Bruder und Pfarrer<br />
von St. Nikolaus in Luxemburg, und die beiden Kapläne<br />
der Pfarrei. Als Paten der Willibrordusglocke traten al<strong>le</strong><br />
Synoda<strong>le</strong>n und Kirchenmomper vor. Die Patenschaft der<br />
zweiten Glocke hatten al<strong>le</strong> Ehepaare der Pfarrei<br />
übernommen. Für die Paten und Patinnen der<br />
Muttergottesglocke hatte der Pfarrer sich das Recht<br />
vorbehalten, seine persönliche Auswahl zu treffen. Mit<br />
besonderer Genugtuung schrieb er den Wert der drei<br />
Glocken in das alte Rechnungsheft ein : 1851 livres et dix<br />
sols argent de France.<br />
Eine der Glocken barst in den folgenden Jahren, eine<br />
zweite haben die Franzosen (während der Französischen<br />
Revolution) gestoh<strong>le</strong>n oder musste ihnen ausgeliefert<br />
werden, die dritte wurde von den Einwohnern von Zolvern<br />
gekauft und findet sich jetzt noch allda, fügte Heinrich<br />
Wissener hinzu .<br />
Am 1. April 1754 war Peter Schmit, der Pfarrer von<br />
Leudelingen und Dechant des Landkapitels Luxemburg<br />
gestorben. Die Geistlichen dieses Sprengels wählten<br />
daraufhin den Pfarrer von Monnerich zu ihrem Dechanten.<br />
31
32<br />
Diese Wahl beweist die hohe Achtung, die er unter<br />
seinesg<strong>le</strong>ichen genoß. Schon bald mussten sie zu einer<br />
neuen Wahl schreiten, denn Anton Fel<strong>le</strong>r starb am 31.<br />
Januar 1755 im Alter von 59 Jahren.<br />
Am 15. März 1755 gab der Provinzialrat das erforderte<br />
Placet, damit die erzbischöfliche Ernennung rechtsgültig<br />
wurde. Der neue Pfarrer Johann Franz Krier kam aus der<br />
Stadt Luxemburg. Er hatte am 16. Juni 1737 die erste der<br />
höheren Weihen in Trier empfangen. Die Pfarrei Frisingen<br />
war ihm entgegengekommen und hatte ihm den Weihetitel<br />
gestiftet, damit er nach der Priesterweihe bei ihnen das<br />
Amt des Küsters und des Frühmessners übernehme .<br />
Am 17. März 1755 wurde er in Monnerich installiert .<br />
Bereits am 2. August 1755 kam der Weihbischof von<br />
Hontheim auf seiner Reise durch das Dekanat Luxemburg<br />
und Remich von Düdelingen nach Monnerich. Am frühen<br />
Morgen um sieben Uhr war er aufgebrochen und langte<br />
um halb neun Uhr im Pfarrhaus in Monnerich an.<br />
Nachdem er die Pfarrer und ihre Synoda<strong>le</strong>n von Limpach,<br />
Schifflingen und Reckingen-Rüssingen begrüßt und<br />
angehört hatte, trat auch der Pfarrer von Monnerich mit<br />
seinen engsten Mitarbeitern vor. Am Nachmittag spendete<br />
er den Jugendlichen aus der ganzen Umgebung das<br />
Sakrament der Firmung. Er segnete auch feierlich den<br />
Friedhof, wo bis 1871 die Toten der Pfarrei um die<br />
Pfarrkirche herum beerdigt wurden .<br />
Zu diesem Zweck hatte jeder Pfarrer einen vorgedruckten<br />
Fragebogen erhalten, den sie, auf Ehr und Gewissen mit<br />
ihren Synoda<strong>le</strong>n ausgefüllt, vor<strong>le</strong>gen mussten.<br />
Es wurde auch unter anderem nach dem Kaplan gefragt.<br />
Pfarrer J. Fr. Krier konnte von zwei Kaplänen berichten.<br />
Der eine hieß Jakob Becker und war aus Keh<strong>le</strong>n<br />
gekommen. Er bemühte sich nebenamtlich in den<br />
Wintermonaten, die Kinder in der Schu<strong>le</strong> zu unterrichten.<br />
Die Pfarrei hatte ihr eigenes Schulhaus, in dem durfte der<br />
Kaplan wohnen. Der andere Kaplan wohnte in<br />
Steinbrücken. Er hieß Nikolaus Samson und war ein Sohn<br />
des Dorfes .<br />
Am 3. August 1755 verließ der Weihbischof um sechs Uhr<br />
die Pfarrei und kam gegen sieben Uhr in Zolver an. Dort<br />
las er anschließend die hl. Messe und nahm die Pfarrkirche<br />
in Augenschein, die in den Jahren 1746 und 1747 gebaut<br />
und vom Ortspfarrer 1747 eingesegnet worden war.<br />
In Monnerich zog die Ruhe wieder ein. Man hatte seine<br />
Pflicht getan und der Nachwelt ein Werk hinterlassen, das<br />
seit der gelungenen Restauration mit Recht im 21.<br />
Jahrhundert gezeigt werden kann.<br />
Jean MALGET
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
33
Am Mäerz 2002 huet den Architektebureau Romain<br />
Hoffmann den Devis presentéiert fir d’Restauratioun vun<br />
eiser Kierch. Dësen Devis ass an Zesummenaarbecht vun<br />
der Gemeng, der Commission des Sites et Monuments an<br />
der Kierchefabrik opgestallt ginn. Hien huet sech aus 2<br />
Dee<strong>le</strong>r zesummegesat:<br />
1. Restauratioun vum Gebai, déi vun der Gemeng<br />
finanzéiert gëtt<br />
zum Präis vun 1.046.271,94 €<br />
2. Restauratioun vum Mobilier, déi vun der<br />
Kierchefabrik finanzéiert gëtt<br />
zum Präis vun 94.443,57 €<br />
Et war net ëmmer ganz einfach, fir hei eng genau<br />
Trennung ze maache wat zum „Gebai“<br />
oder zum „Mobilier“ sollt gehéieren,<br />
mee mat deem néidege Verstand hu mer<br />
dat dach gutt iwwert d’Bühn bruecht.<br />
Den Devis fir d’Gemeng ass den 20.<br />
Mäerz 2002 vum Gemengerot<br />
genehmegt an den 03. Oktober 2002 vun<br />
deenen zoustännege Ministèren<br />
approuvéiert ginn.<br />
Den Devis Kierchefabrik huet missen e puer Statiounen<br />
duerchlafen:<br />
16/10/2002 Genehmegung duerch d’Kierchefabrik<br />
23/10/2002 Genehmegung duerch de Gemengerot<br />
04/12/2002 Genehmegung duerch de Ministre de<br />
l’Intérieur<br />
04/03/2003 Genehmegung duerch den Bistum<br />
Elo stoung näischt méi am Wee fir déi néideg<br />
Soumissiounen ze maachen, an de 14. Februar 2003 war et<br />
schonns esou wäit, do sinn déi ausgeschriwwe<br />
Soumissiounen opgemaach ginn.<br />
Fir all technech a statesch Prob<strong>le</strong>mer ze léisen, sinn nach<br />
zwee Bureaux d’Etudes mat derbäi geholl<br />
ginn:<br />
- E<strong>le</strong>ktresch, Sanitär an Heizung:<br />
Gob<strong>le</strong>t / Lavandier<br />
- Statik a Sécherheet: TR-Engineering<br />
Aarbechten déi vun eiser Gemeng<br />
finanzéiert gi sinn:<br />
Foto: Roby Heiser<br />
Baussen<br />
35
36<br />
Foto: Roby Heiser<br />
Drainage:<br />
Well eis Kierch vill ënnert der Fiichtegkeet gelidden huet,<br />
ass ronderëm d’Kierch e Gruef gezu gi bis ënnert den<br />
Niveau vun de Fondamenter, an en Drainagerouer mat den<br />
néidege Botzkëschten gouf verluegt.<br />
Entrepr. de Construction Conter-Leners vu Wei<strong>le</strong>r-la-Tour<br />
Façade:<br />
Wéi ugefaange gouf, déi al Façade erofzeklappen huet sech<br />
erausgestallt, datt dee ganze Verbotz bis op d’Steng misst<br />
erofgeklappt ginn, an zwar vun der ganzer<br />
Kierch. Duerno sinn d’Mauere ganz nei<br />
verbotzt ginn an un d’Steng vun de Pilieren a<br />
vum Tuerm ugepasst ginn. Mat 3 Couchë<br />
vun enger speziel<strong>le</strong>r Faarf, däer hiren Toun<br />
d’Kommissioun mat erausgesicht huet, as<br />
dat ganzt dun ugestrach gin.<br />
Bautenschutz Theisen vun Orenhofen<br />
(Däitschland)<br />
Tuerm a Pilieren:<br />
Hei sinn d’Steng mat engem ganz speziel<strong>le</strong><br />
Procédé, mam Héichdrockreineger, esou<br />
schounend wéi nëmme méig<strong>le</strong>ch gebotzt<br />
ginn. Gréisser Rëss oder ewechgebrache<br />
Steng am Tuerm an och am Encadrement<br />
vun der Entréesdier si vu Spezialisten ersat<br />
ginn. Fir datt de Steen otmungsfäheg b<strong>le</strong>ift,<br />
sinn d’Steng net traitéiert ginn.<br />
Bautenschutz Theisen vun Orenhofen (Däitschland)<br />
Kierchemauer:<br />
D’Steng si mam Héichdrockreineger gebotzt gin. Gréisser<br />
Rëss oder ewechgebrache Steng goufen ersat.<br />
Bautenschutz Theisen vun Orenhofen (Däitschland)<br />
Daach:<br />
Den Daach, deen nach an engem ganz gudden Zoustand<br />
ass, gouf kontrolléiert a wou et néideg war, och reparéiert.<br />
Eng komp<strong>le</strong>tt nei Blëtzab<strong>le</strong>iter-Installatioun ass montéiert<br />
ginn. Ënnert dem Daach goufen Zuchankeren ubruecht, fir
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
d’Sécherheet vun der Charpente<br />
ze erhéijen.<br />
Toiture du Nord vu Wincrange<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem<br />
(Blëtzab<strong>le</strong>iter)<br />
Be<strong>le</strong>uchtung:<br />
Duerch d’Installatioun vun<br />
performante Scheinwerfer, déi<br />
un déi ëffent<strong>le</strong>ch<br />
Stroossebeliichtung ugeschloss<br />
sinn, ass eis Kierch elo hell<br />
beliicht esoubal et däischter gëtt.<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem<br />
An der Kierch<br />
Foto: Roby Heiser<br />
Buedem:<br />
Deen a<strong>le</strong> Buedem ass komp<strong>le</strong>tt bis op den Niveau vun de<br />
Fondamenter erausgerappt ginn. E komplizéierten a mat<br />
deenen néidegen Isolatiounen (wéinst der Buedemheizung)<br />
opgebaute Buedem ass nei betonéiert gin.<br />
Als Belag koum „Pierre de Bourgogne“ drop <strong>le</strong>ien.<br />
Entreprise/Construction Conter-Leners vu Wei<strong>le</strong>r-la-Tour<br />
Marberie Lampertz vu Walfer<br />
Maueren:<br />
Beim Ofklappe vun deem a<strong>le</strong> Beworf huet sech séier<br />
erausgestallt, dat dee ganze Verbotz bis op d’Steng misst<br />
37
38<br />
erofgeklappt ginn, an zwar an der ganzer Kierch. Duerno<br />
sinn d’Mauere mat enger speziel<strong>le</strong>r Kal<strong>le</strong>k-<br />
Zementmëschung, verstäerkt durch ee Fi<strong>le</strong>t, ganz nei<br />
Foto: Jos Neu<br />
verbotzt ginn. Mat 3 Couchë Faarf an 2 verschiddenen<br />
Téin, wou och d’Kommissioun e Wuert bei der Auswiel<br />
matgeschwat huet, ass dun ugestrach ginn.
Entreprise/Construction Conter-Leners vu Wei<strong>le</strong>r-la-Tour<br />
Peinture Pixxel<br />
Duxall:<br />
Deen a<strong>le</strong> Buedem, dee bei all Schrëtt gekréckelt huet, ass durch e Buedem aus<br />
Eeche-Kappholz ersat ginn. Hei gouf dervu profitéiert, fir dee Moment de Buedem<br />
vum Duxall an Etageform auszeféieren (Kierchechouer). Nodeems datt<br />
d’Trapeform aus Placken hiergestallt war, si k<strong>le</strong>ng eeche Pavéshëlzer drop gepecht<br />
ginn. Och d’Gelänner um Duxall huet missen op déi virgeschriwwen Héicht<br />
ëmgeännert gin. Fir de Raum wou d’Uergel steet vun deem ka<strong>le</strong>n Tuer ofzetrennen,<br />
ass hei eng Isolatiouns-Trennwand opgeriicht ginn.<br />
La Plaqueterie sàrl.<br />
Atelier de Construction Olinger vu Féiz<br />
Mauerverk<strong>le</strong>edung (Boiserie):<br />
18. Joerhonnert, deelweis Enn vum 19. Joerhonnert an ugangs 20. Joerhonnert.<br />
D’Fiichtegkeet hat hei ganz Aarbecht ge<strong>le</strong>escht, well dës Verk<strong>le</strong>edung direkt op<br />
d’Mauere montéiert war. E komp<strong>le</strong>tten Démontage an eng Restauratioun am Atelier<br />
waren néideg, ganz Dee<strong>le</strong>r hu missen am Eechenholz ersat gin. D’Boiserie ass elo 2<br />
cm vun der Mauer a vum Buedem ewech montéiert ginn, fir datt mer déi néideg<br />
Loftzirkulatioun hunn.<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r Igor vu Schëff<strong>le</strong>ng<br />
Kierchefënsteren:<br />
Eng Fënster aus dem Joer 1738, déi awer ëm 1900 restauréiert ginn as (riets am<br />
Kiercheschëff).<br />
Neng Fënsteren aus dem Joer 1900 vum Pierre Linster a Schmit<br />
Zwou méi modern Fënstere vun Sylvestre Linster. (Kapell an der Trap fir op den<br />
Duxall). All dës Fënstere sinn ausgebaut an am Atelier gebotzt a restauréiert ginn.<br />
D’Rummen an d’Fixatioune si komp<strong>le</strong>tt ersat ginn. 2 beweg<strong>le</strong>ch Fënsteren<br />
Foto: Roby Heiser<br />
39
40<br />
(Loftzirkulatioun) si montéiert ginn. Fir déi wäertvoll<br />
Fënstere vu baussen ze schützen, sinn hei nei Fënsteren aus<br />
Sécherheetsglas installéiert ginn. Dës nei Fënsteren<br />
iwwerhue<strong>le</strong>n elo d’Roll vun der richteger Fënster.<br />
Atelier de Construction Kass vu Bous<br />
Glasgestaltung Binsfeld, Däitschland<br />
E<strong>le</strong>ktresch Installatioun:<br />
Hei war näischt méi ze reparéieren, et huet missen eng<br />
komp<strong>le</strong>tt nei Installatioun gemaach ginn.<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem<br />
Heizung:<br />
Et ass d’Décisioun geholl gi fir déi al, an deelweis net méi<br />
reparabel e<strong>le</strong>ktresch Buedemheizung ze ersetzen. Well<br />
d’Heizung an der a<strong>le</strong>r Schoul <strong>le</strong>eschtungsméisseg<br />
duergaangen ass, ass d’Kierch hei duerch eng isoléiert<br />
Leitung duerch de Buedem ugeschloss ginn. An esou<br />
engem Gebai mat wäertvol<strong>le</strong> Miwwe<strong>le</strong>n, Statuen an der<br />
Uergel, al<strong>le</strong>s aus Holz, hu misse verschidde Contrainten a<br />
Kaf geholl ginn:<br />
Dräi verschidden Temperature sol<strong>le</strong>n erreecht ginn : 14<br />
Grad an der Nuecht, 16 Grad am Dag an 18 Grad wann an<br />
der Kierch eng Aktivitéit ass. Dobäi däerfen<br />
d’Temperaturschwankungen 1 Grad pro Stonn net<br />
iwwerschreiden. D’Heizung setzt sech zesummen aus enger<br />
Buedemheizung a verschiddenen Heizkierperen, fir déi<br />
néideg Basistemperatur ze kréien. Da kommen 2 staark<br />
Konvekteren fir déi gefroten Temperature vu 16 an 18 Grad<br />
ze erreechen. Eng Buedemheizung kann dat net, well se vill<br />
ze lues ass, an net séier mat der Temperatur kann erop oder<br />
Fotoen: Roby Heiser
Foto: Roby Heiser<br />
erof goen, dat geet nëmme mat Konvekteren. Déi ganz<br />
Steierung vun der Temperatur mat bestëmmten Zäiten a<br />
Grade kann am Viraus komp<strong>le</strong>tt aprogramméiert ginn. Sollt<br />
eng Kéier ausser der Rei op 18 Grad opgehëtzt gin, kann<br />
dat iwwert GSM ofgeruff ginn.<br />
Chauffage Aquatechnic vu Féiz<br />
SAS, bei der Entréesdier:<br />
Fir eis Kierch mat hirem wäertvol<strong>le</strong>n Intérieur awer am<br />
Dag kënnen opzeloossen, ass eng gliesen Tëschendier<br />
installéiert ginn. Bis bei dës Dier kann een elo kommen, an<br />
och hei op de Bänke Plaz hue<strong>le</strong>n, ouni dat en Alarm<br />
ausgeléist gëtt. Hannert dëser Dier ass al<strong>le</strong>s mat Detektoren<br />
iwwerwaacht.<br />
Atelier de Construction Kass vu Bous<br />
Sakristei:<br />
Hei ass e WC mat Lavabo installéiert gin. Déi al<br />
Eechenholzdier no baussen huet misse komp<strong>le</strong>tt<br />
restauréiert, also praktesch nei gemaach ginn.<br />
Chauffage Aquatechnic vu Féiz<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r Igor vu Schëff<strong>le</strong>ng<br />
Bei der Restauratioun vun eiser Kierch sinn eng Rei vun<br />
Aarbechte vun der Kierchefabrik geplangt, décidéiert an<br />
och finanzéiert ginn<br />
Buedembelag:<br />
Nodeems datt eis Gemeng décidéiert hat, de Buedembelag<br />
41
42<br />
an der Kapell an och d’Trap fir op den Duxall net ze<br />
erneieren, huet de Kiercherot des Aarbechte selwer<br />
finanzéiert. (Pierres de Bourgogne)<br />
Marbrerie Lampertz vu Walfer, zum Präis vun 9.305 €<br />
Bannebeliichtung:<br />
Déi komp<strong>le</strong>tt Beliichtung vun eiser Kierch ass erneiert gin.<br />
Hei ass eng modern Beliichtung, déi sech aus Luuchten um<br />
Plafong (déi kënnen erofgelooss gi fir eng Bier ze<br />
wiesse<strong>le</strong>n), Spotten, dirigeab<strong>le</strong> Spotten an indirekter<br />
Beliichtung zesummesetzt. All dës Luuchte kënnen zentral,<br />
vun der Sakristei aus, iwwert e modernen Tab<strong>le</strong>au gesteiert<br />
ginn.<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem, zum Präis vun 23.500 €<br />
Sonorisatioun:<br />
Eis Verstäerkeranlag mat al<strong>le</strong> Lautspriecher a Mikroen huet<br />
missen ersat ginn. Eng Verstäerkeranlag, 2 fest installéiert<br />
Mikroen am Chouer, een Dëschmikro um Altor an 2<br />
beweg<strong>le</strong>ch Mikroe mat Sender, wou een op all Plaz an der<br />
Kierch, a souguer wann et néideg as, virun der Dir, kann<br />
dra schwätzen. An der Kierch si 6 ganz gutt Lautspriecher<br />
installéiert ginn, an 2 um Duxall.<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem, zum Präis vun 10.155 €<br />
Kierchebänken:<br />
Well eis Bänken ze schmuel am Sëtz waren an och eng<br />
komp<strong>le</strong>tt Restauratioun néideg war, hu mir hei no enger<br />
Léisung gesicht. Bei dësen a<strong>le</strong> Bänken huet natier<strong>le</strong>ch<br />
d’Commission des Sites et Monuments e Wuert<br />
Foto: Jos Neu<br />
matgeschwat an huet eis gesot, datt dës Bänken net däerften<br />
ersat ginn. Eng Restauration ass dun décidéiert ginn.<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r Igor vu Schëff<strong>le</strong>ng, Präis 18.515 €<br />
Kierchestill:<br />
En Ersetze vun den a<strong>le</strong> Still war déck néideg, eng<br />
Reparatioun oder Restauration war hei net méi méig<strong>le</strong>ch.<br />
120 nei Still, mat Bléck zesummegeschrauft a mat engem<br />
gepolsterte Sëtz, goufe bestallt.<br />
Ebénisterie Mertens vun Hamont (Belgique),
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
zum Präis vun 7.855 €<br />
Priedegtstull:<br />
De Priedegtstull aus dem 18. Joerhonnert, 1743 vum<br />
Nicolas Jacques vu Wolz aus Eechenholz geschnëtzt<br />
(Réckwand : Tab<strong>le</strong>au „Le Bon Pasteur“, bausse ronderëm :<br />
„Les Saints Apôtres“ an uewendrop „L’ange du jugement<br />
dernier“), huet onbedéngt misse reparéiert ginn. Aus<br />
Sécherhetsgrënn huet de Priedegtstull komp<strong>le</strong>tt missen<br />
démontéiert an am Atelier an d’Rei gesat ginn. D’Trap a<br />
ganz Dee<strong>le</strong>r hu missen ersat ginn, well duerch<br />
d’Fiichtegkeet ganz Stécker vermuuscht waren.<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r vu Schëff<strong>le</strong>ng, zum Präis vun 28.842 €<br />
Beichtstill:<br />
Zwee Beichtstill déi sech vir an der Kierch, direkt bei de<br />
Säitenaltär befannen, stamen aus dem 18. Joerhonnert a<br />
goufe vum Nicolas Jacques vu Wolz, vum Nicolas Anseau<br />
a vum Frédéric Biver (Lëtzebuerger Aarbecht) geschnëtzt.<br />
Zwee Beichtstill hannen an der Kierch stamen aus dem 20.<br />
Joerhonnert (Lëtzebuerger Aarbecht). Och bei eise<br />
Beichtstill huet d’Fiichtegkeet hir Spuren hannerlooss, an et<br />
war e komp<strong>le</strong>tten Démontage an eng Restauratioun am<br />
Atelier néideg.<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r vu Schëff<strong>le</strong>ng,<br />
zum Präis vun 50.120 €<br />
Haaptaltor:<br />
Aus dem 18. Joerhonnert, vum Nicolas Jacques vu Wolz<br />
1746 geschnëtzt, mat an der Mëtt engem Tab<strong>le</strong>au<br />
„Assomption de la Vierge Marie“ aus dem 18. Joerhonnert<br />
43
44<br />
vum Philippe Mathay (Abtei Iechternach) an enger<br />
Holzstatu vum hel<strong>le</strong>ge Willibrord, geschnëtzt vum Nicolas<br />
Anseau an encadréiert vun 2 Enge<strong>le</strong>n. Riets a <strong>le</strong>nks 2<br />
Ue<strong>le</strong>chtab<strong>le</strong>auen, op Holz gemoolt, Sankt Péiter a Sankt<br />
Paul. Och hei si k<strong>le</strong>ng Restauratioune gemaach ginn. All<br />
Statuen goufen nei fixéiert an déi hënnescht Wand huet<br />
misse ganz restauréiert ginn.<br />
Säitenaltor, riets:<br />
Aus dem 18. Joerhonnert, vum Nicolas Jacques vu Wolz<br />
1742 geschnëtzt, mat ënnen enger Holzstatu „Sacré Coeur<br />
de Jésus“ an uewen enger Statu „Saint Joseph“, encadréiert<br />
vun 2 Enge<strong>le</strong>n. Hei sinn nëmmen d’Statuen nei fixéiert<br />
ginn.<br />
Säitenaltor, lénks:<br />
Aus dem 18. Joerhonnert, vum Nicolas Jacques vu Wolz<br />
1742 geschnëtzt, mat ënnen enger Holzstatu „Vierge en<br />
Majesté avec l’Enfant Jésus“ an uewen enger Statu „Sainte<br />
Anne avec la Vierge Marie enfant“, encadréiert vun 2<br />
Enge<strong>le</strong>n. Hei sinn nëmmen d’Statuen nei fixéiert ginn.<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r vu Schëff<strong>le</strong>ng, zum Präis vun 10.500 €<br />
Tab<strong>le</strong>au d’Affichage:<br />
Fir datt d’Leit ëmmer am Bild si wat elo soll gesonge ginn,<br />
hu mer am Chouer en Tab<strong>le</strong>au installéiert. Déi am viraus<br />
aprogramméiert Lidder kënnen elo vum Altor oder vum<br />
Duxall aus, mat der Liddnummer an der Strofennummer,<br />
ofgeruff ginn.<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem, zum Präis vun 4.460 €<br />
Foto: Jos Neu<br />
Schaf an der Sakristei:<br />
Am hel<strong>le</strong>n Eechenholz geschnëtzt, aus dem 18.<br />
Joerhonnert, ëm 1740 (Lëtzebuerger Aarbecht). Hei huet<br />
missen den ënneschten Deel démontéiert an am Atelier<br />
restauréiert ginn. Deen ieweschten Deel war virun enger<br />
Rei vu Joren iwwerholl ginn. Wéi de Schaf ausgebaut war,<br />
huet d’Gemeng eis de Buedem ënnert dem Schaf nei
etonéiert.<br />
Ebénisterie Mül<strong>le</strong>r vu Schëff<strong>le</strong>ng, zum Präis vun 7.500 €<br />
Tab<strong>le</strong>auen a Statuen:<br />
Eng Partie Restauratiounen waren hei néideg :<br />
Den Tab<strong>le</strong>au „ Crucifixion“, an der Trap fir op den Duxall,<br />
aus dem Joer 1891 vum Luis Kuschmann (Lëtzebuerger<br />
Mo<strong>le</strong>r) gemoolt a signéiert.<br />
Restaurateur Trinny Hoffelt vu Lëtzebuerg, zum Präis vun<br />
2.500 €<br />
Verschidden Holzstatue vun de Säitenaltär aus dem 18.<br />
Joerhonnert si restauréiert ginn.<br />
Foto: Jos Neu<br />
Restaurateur Holweck vu Veianen, zum Präis vun 4.500 €<br />
Déi 8 Statuen aus dem Chouer, Holzstatuen , gemoolt an<br />
polychroméiert, aus dem 18. an 19. Joerhonnert (Sainte<br />
Catherine, Saint Hubert, Saint François-Xavier, Saint Roch,<br />
Saint Sébastien, Immaculée Conception, Saint Nicolas,<br />
Sainte Barbe) sinn op nei Socke<strong>le</strong> gesat an och esou<br />
fixéiert ginn, datt si sécher do stinn.<br />
Déi 15 Statioune vum Kräizwee, aus dem Joer 1980, aus<br />
Holz geschnëtzt a mat Metall agefaasst vum Sculpteur<br />
Hames, sinn nei a sécher fixéiert ginn.<br />
Den Tab<strong>le</strong>au „Le baptême de Saint Jean-Baptiste“, aus dem<br />
18. Joerhonnert, huet missen nei an d’Vertäfelung agepasst<br />
ginn, an steet elo op der rietser Säit iwwert der k<strong>le</strong>nger<br />
Dier, wou d’Dafwaasser konnt oflafen.<br />
Ebénisterie Mul<strong>le</strong>r vu Schëff<strong>le</strong>ng, zum Präis vun 4.500 €<br />
Entréesdier:<br />
Well dës Dier an engem ganz sch<strong>le</strong>chten Zoustand war, an<br />
eng Restauratioun sech net méi gelount huet (net<br />
schützenswäert), war d’Commission des Sites et<br />
Monuments d’accord fir se durch eng nei ze ersetzen.<br />
Zesummen ass de Modell erausgesicht ginn.<br />
Ebénisterie Mul<strong>le</strong>r vu Schëff<strong>le</strong>ng, zum Präis vun 14.375 €<br />
Klacken:<br />
D’Motore vun de Klacke sinn duerch 3 nei an e<strong>le</strong>ktronesch<br />
gesteiert Motoren ersat ginn. Dës Motore bréngen et<br />
fäerdeg, duerch hir Steierung, datt manner Vibratiounen an<br />
eisen Tuerm komme beim Ulafe vun de Klacken, wat nach<br />
durch d’Abaue vu Gummispufferen ënnert dem Gestell vun<br />
45
46<br />
de Klacken verbessert ginn ass. Eis Klacke<br />
ginn elo vollautomatesch a<br />
virprogramméiert gesteiert. Ass eng Keier<br />
eppes ausser der Rei, kënnen d’Klacken<br />
iwwert GSM an- oder ausgeschalt ginn. An<br />
dësen Aarbechten ass och d’Steierung vun<br />
eiser Tuermauer mat un eng Funkauer<br />
ugeschloss ginn.<br />
Firma Campa vu Télin (Belgique), zum<br />
Präis vun 8.400 €<br />
Duxall :<br />
Fir d’Gewiicht vun der neier Uergel (ëm<br />
déi 4 Tonnen) kënnen ze droen, ass eng<br />
Plattform gegoss ginn, déi am Tuerm<br />
verankert gouf. Et konnt kee Gewicht vun<br />
der Uergel op dem Buedem vum Duxall<br />
ofgestäipt ginn, well dësen duerch d’Leit, déi hei kënne<br />
Plaz hue<strong>le</strong>n, scho voll belaascht ass.<br />
Entreprise de Construction Conter-Leners vu<br />
Wei<strong>le</strong>r-la-Tour, zum Präis vun 4.800 €<br />
Dafsteen :<br />
Den Dafsteen, deen nëmmen aus Beton war, an dofir net fir<br />
eng Restauratioun a Fro koum, ass durch een aus „Fer<br />
forgé“ nom Modell vum Liespult ersat ginn.<br />
Atelier de Construction Kass vu Bous,<br />
zum Präis vun 2.530 €<br />
Détection Intrusion an Détection Incendie :<br />
Foto: Roby Heiser<br />
Fir déi wäertvoll an onersetzbar Saache virum Feier, an<br />
awer och virun onbeléiftem Besuch ze schützen, sinn 2<br />
modern Alarmanlagen installéiert ginn. Duerch iwwerall<br />
installéiert Detektore gëtt eis Kierch elo géint Feier an<br />
Abriechen iwwerwaacht. Dës Alarme ginn iwwert<br />
Te<strong>le</strong>fons<strong>le</strong>itungen un d’Firma 4-Falk 24/24 Stonnen<br />
iwwerdroen. Vun do aus ginn da bei engem Alarm déi<br />
néideg Schrëtt ënnerholl. Op der Säit vun der Kierch ass e<br />
Pompiersschaf installéiert ginn, dee bei engem Feieralarm<br />
automatesch opgeet, sou datt eis Pompjeeën un déi néideg<br />
Schlësse<strong>le</strong> kommen.<br />
E<strong>le</strong>ctricité Drago vu Crauthem, zum Präis vun 12.500 €
D’Restauratioun vun eiser Kierch ass elo sou gutt wei<br />
ofgeschloss, et b<strong>le</strong>iwen nach e puer k<strong>le</strong>ng Prob<strong>le</strong>mer ze<br />
léisen, wat bei esou enger grousser Aarbecht normal ass.<br />
De Kiercherot seet al deenen, déi zum gudden Gelénge vun<br />
desen Aarbechte bäigedroen hunn, e groussen Merci.<br />
Am Numm vum Kiercherot,<br />
de Sekretär Théo Wernimont<br />
Foto: Roby Heiser<br />
47
48<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Orgel und Kirchenraum gehören zueinander. Dies gilt nicht nur für den architektonischen, sondern auch für den<br />
klanglichen Bereich, da jede künst<strong>le</strong>risch hochwertige Orgel im Hinblick auf Disposition, Mensurierung und Intonation<br />
entsprechend den akustischen Bedingungen des Raums gestaltet werden muss.<br />
Indem man für den Bau der neuen Orgel unsere Werkstatt verpflichtete, entschied man sich für ein Instrument aus der<br />
mittelrheinischen Orgelbautradition. Unsere Werkstatt besteht seit mehr als 140 Jahren, und die Orgelbautradition, in der<br />
sie begründet ist, wurde durch den Orgelbau der Familie Stumm geprägt, die durch sechs Generationen (1719-1896) in<br />
unmittelbarer Nähe unseres Sitzes tätig war. Die erste Stumm-Generation war von der Bauweise des Andreas Silbermann<br />
beeinflusst.<br />
Die neue Orgel der Pfarrkirche in Monnerich wurde, nachdem sie in unserem Konstruktionsbüro bis ins Detail geplant<br />
und konstruiert worden war, in unseren Werkstätten in handwerklicher Fertigung gebaut.<br />
Wenn der Besucher den wertvol<strong>le</strong>n Kirchenraum betritt und zur neuen Orgel schaut, meint er, es wäre eine Orgel mit<br />
Rückpositiv entstanden. Es handelt sich aber nicht um ein solches Teilwerk, sondern um eine "Brüstungsflöte", die in ein<br />
k<strong>le</strong>ines Gehäuse passend zur Orgel eingebaut wurde. Dieser Einbau hat nicht nur optische Gründe. Die Brüstungsflöte ist<br />
ein klanglich wunderschönes, offenes 8'-Register, das für die unterschiedlichsten Zwecke - solistisch oder als Beg<strong>le</strong>itung<br />
oder für räumliche Echoeffekte - verwendet werden kann.<br />
Die Orgel wurde mit 25 Registern, verteilt auf Hauptwerk, Schwellwerk und Pedal, erbaut.<br />
49
50<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Das Hauptwerk enthält ein geschlossenes Prinicipalp<strong>le</strong>num<br />
mit Montre 8', der im Prospekt steht, als Basis, sowie<br />
den dazugehörigen, vollständigen Obertonaufbau bis zur<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
repetierenden Mixtur. Die Pfeifen al<strong>le</strong>r Principalregister<br />
bestehen aus hochprozentigen Zinn<strong>le</strong>gierungen - die<br />
Prospektpfeifen 78 % und die Innenpfeifen 70 %.<br />
51
52<br />
Der Flötenchor des Hauptwerkes wird durch Rohrflöte 8'<br />
und Flûte 4' gebildet, beide Register haben vornehmlich<br />
Beg<strong>le</strong>itfunktionen. Eine Besonderheit ist die Brüstungsflöte<br />
8', die an akustisch exponierter Stel<strong>le</strong> steht, so dass der<br />
Orgelklang in Monnerich um eine dreidimensiona<strong>le</strong><br />
Komponente bereichert wird. Die Brüstungsflöte hat einen<br />
weichen, fülligen Klang, was durch das Überblasen im<br />
Diskant unterstützt wird. Zur<br />
Bereicherung der<br />
Registriermöglichkeiten ist die<br />
Brüstungsflöte vom 1. Manual aus<br />
anspielbar. Die Trompete 8' ist ein<br />
Zungenregister und kann das P<strong>le</strong>num<br />
unterstützen oder auch solistisch<br />
verwendet werden.<br />
Das Schwellwerk ist nicht sichtbar,<br />
da es in einem geschlossenen Kasten<br />
hinter dem Hauptwerk in der<br />
Turmnische untergebracht ist. Es ist<br />
als klanglicher Gegensatz zum<br />
principalisch dominierten Hauptwerk größtenteils mit<br />
Weitchorregistern besetzt. Das Salicional 8' besteht aus eng<br />
mensurierten Pfeifen, deren Klang den Bogenstrich von<br />
Streichinstrumenten nachahmt. Solistisch oder in<br />
verschiedenen Grundstimmenmischungen verwendet, dient<br />
das Salicional vor al<strong>le</strong>m zur Interpretation romantischer<br />
Orgelmusik.<br />
Die Aliquoten sind als Mischung mit Weitchorregistern<br />
(Flöten und Gedackte) sowie als Cornet décomposé oder<br />
für andere solistische Möglichkeiten (Quinte l 1/3)<br />
verwendbar. Die beiden Zungenregister, Basson-<strong>Haut</strong>bois<br />
8' und Chalumeau 4' lassen sich besonders in<br />
der französischen Orgelmusik einsetzen.<br />
Das Pedal ist neben dem Hauptwerk die<br />
Grundlage für den Werkaufbau. Seine<br />
Hauptaufgabe ist es, das Fundament des<br />
Orgelklangs zu bilden. Die beiden<br />
Zungenregister Basson 16' und Trompete 8'<br />
dienen gemeinsam mit den anderen<br />
Pedalregistern dazu, dem P<strong>le</strong>num der Orgel<br />
gravitätische Kraft zu ver<strong>le</strong>ihen. Ebenso sind<br />
die Zungen, auch im Zusammenhang mit der<br />
Koppel Récit 4' Peda<strong>le</strong> für solistische Zwecke<br />
im Pedal zu verwenden. Das Orgelgehäuse ist in einer<br />
Konstruktion mit Rahmen und Füllungen aus massivem<br />
Eichenholz gebaut. Über den Prospektpfeifen wurden<br />
geschnitzte Ornamente eingefügt.
Wir bedanken uns bei den Orgelfreunden und dem<br />
Kirchenvorstand von Monnerich für die gute<br />
Zusammenarbeit bei dem Bau des Orgelwerks, das für<br />
unsere Werkstatt eine Herausforderung darstellte.<br />
Möge die neue Orgel zur Ehre Gottes und zur Freude<br />
und Erbauung der Gemeinde erklingen !<br />
Gebr. Oberlinger<br />
Kurzbeschreibung<br />
Disposition: Prof. Alain Wirth<br />
Mensuren und Intonation: Christoph Raab<br />
Sachberatung: Prof. Alain Wirth<br />
Gehäuseentwurf: Dipl.-Ing. Wolfgang Oberlinger<br />
25 Register<br />
1.426 klingende Pfeifen<br />
Arbeitszeit: 5.801 Stunden<br />
53
54<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Die Disposition der Orgel:<br />
Grand-Orgue, I. Manual C - g"' = 56 notes<br />
Bourdon 16'<br />
Montre 8'<br />
Vio<strong>le</strong> de Gambe 8'<br />
Flûte à cheminée 8'<br />
Octave 4'<br />
Flûte 4'<br />
Doub<strong>le</strong>tte 2'<br />
Mixture 4rgs 1 1/3'<br />
Quinte 1 1/3'<br />
Trompette 8'<br />
Tremblant einstellbar<br />
Brüstungsflöte 8' ab c° 44 Pfeifen<br />
Récit, II. Manual, C - g'" = 56 notes<br />
Bourdon 8'<br />
Salicional 8'<br />
Prestant 4'<br />
Flûte 4'<br />
Nasard 2 2/3'<br />
Flageo<strong>le</strong>t 2'<br />
Tierce 1 3/5'<br />
Basson-<strong>Haut</strong>bois 8'<br />
Chalumeau 4'<br />
Tremblant einstellbar<br />
Péda<strong>le</strong>, C - f = 30 notes<br />
Soubasse 16'<br />
Flûte 8'<br />
Flûte 4'<br />
Basson 16'<br />
Trompette 8'<br />
Accoup<strong>le</strong>ments<br />
Récit - Grand-Orgue<br />
Grand-Orgue - Péda<strong>le</strong><br />
Récit - Péda<strong>le</strong><br />
Récit 4' - Péda<strong>le</strong><br />
Crescendo Tritt<br />
55
56<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Buffet vun der a<strong>le</strong>r Uergel<br />
Foto aus dem Buch vum Norbert Thill<br />
„Orgeln und Orgelbau in Luxemburg 1993“<br />
Virun ongeféier 150 Joer haten déi meeschte Kierchen<br />
an eisem Land nach keng Uergel. Nëmmen an de<br />
Kléischter stounge fréier schéi Barockuerge<strong>le</strong>n. Wéi dunn<br />
an der franséischer Revolutioun déi Kléischter entweder<br />
desaffectéiert oder zerstéiert goufen, do hu gutt Leit de<br />
Kierchemobiliar kaaft an Altär, Beichtstill an Uerge<strong>le</strong><br />
koumen a Parkierchen, déi esou eppes gebraucht hunn. Sou<br />
koum d’Uergel aus dem Franziskanerklouschter um<br />
Knued<strong>le</strong>r an d’Méchelskierch um Fëschmaart, d’Uergel aus<br />
dem Mariendall an d’Kierch vu Jonglënster, d’Uergel aus<br />
dem Trinitarierklouschter vu Veianen an d’Parkierch vun<br />
do, an d’Uergel aus dem Franziskanerklouschter vun Elwen<br />
an hir Parkierch.<br />
Wéi du géint 1850 d’Minette am Süde vum Land<br />
entdeckt gouf, an d’Leit lues a lues méi zu Wuelstand<br />
koumen, du hunn och ëmmer méi Kierchen eng Uergel<br />
kritt.<br />
Och <strong>Monnerech</strong>, dat k<strong>le</strong>ngt Bauerenduerf mat däer<br />
schéiner Barockkierch, krut 1874 seng éischt Päifenuergel,<br />
nodeems 1857 en Duxall agebaut gi war.<br />
Hei wat den Dominique Schmit, Organist zu Wei<strong>le</strong>r-la-<br />
Tour, 1934 a séngem Bichelche mat al<strong>le</strong>n deemo<strong>le</strong>gen<br />
Uerge<strong>le</strong>n aus dem Land, vun der <strong>Monnerech</strong>er Uergel<br />
57
58<br />
schreift:<br />
1954 ass eng gréisser Reparatur un der Uergel virgeholl<br />
ginn. D’Gemeng huet d’Käschte vu 24 000 F iwwerholl.<br />
Monnerich<br />
1874 erbaute die Firma Breidenfeld aus Trier eine Orgel, die<br />
1922 von Orgelbaumeister Sekundus Fischer aus Cruchten/<br />
Lintgen umgebaut wurde.<br />
Die Pedalregister wurden wahrscheinlich von Fischer<br />
hinzugefügt. Dafür spricht die pneumatische Traktur des Pedals.<br />
Pedalkoppel: mechanische Traktur für das Manual, pneumatische<br />
Traktur für das Pedal. Sch<strong>le</strong>ifladen.<br />
Von dieser Orgel steht heute (also ëm 1934) nur noch der<br />
Prospekt mit den Prospektpfeifen. Die übrigen Pfeifen waren in<br />
einem derart desolaten Zustand (die Metallpfeifen waren<br />
verbogen und zerbeult, die Holzpfeifen vom Holzwurm befal<strong>le</strong>n),<br />
dass sie, zusammen mit dem Spieltisch, vor mehreren Jahrzehnten<br />
entfernt wurden. Glücklicherweise blieb der schöne Prospekt<br />
erhalten. Viel<strong>le</strong>icht gelingt es einmal, ein neues Pfeifenwerk zu<br />
bauen und den Prospekt zu neuem Orgelklang zu erwecken.<br />
Stellung: in der Mitte der Empore.<br />
Spieltisch: vor der Orgel.<br />
De schéinen Uergelbuffet, als eenzegen Iwwerrescht,<br />
stoung bis 2003 um Duxall. Hei wat de Prof. N. Thill 1993<br />
a séngem Buch iwwer d’Uerge<strong>le</strong>n an eisem Land vun dem<br />
Buffet seet:<br />
Der Prospekt ist in fünf enge, durch schlanke<br />
Kapitellsäu<strong>le</strong>n getrennte Flachfelder eingeteilt, von denen<br />
die beiden äußeren mit je drei Pfeifen, und das zentra<strong>le</strong><br />
Feld mit fünf Pfeifen, turmartig hochgezogen sind, und von<br />
betont kräftigen Gesimsen überdacht werden, deren<br />
Schwere durch die geschnitzten Wangen mit<br />
Volutenranken, Blatt- und Blumenmotiven gemildert wird.<br />
Op zwee Nodee<strong>le</strong>r vun dëser Uergel soll opmierksam<br />
gemaach ginn. Si hat nëmmen ee Manual an d’Päife<br />
stoungen hal<strong>le</strong>f am Tuerm, sou datt se al<strong>le</strong>n<br />
Temperaturschwankungen ausgesat waren; dofir hu se<br />
missten dacks frësch gestëmmt ginn. 1962 hat dës Uergel<br />
ausgedéngt a se gouf duerch eng italiéinesch e<strong>le</strong>ktronesch<br />
Zongenuergel vun der Mark FARFISA ersat.<br />
Leider huet dat „Spill“ klang<strong>le</strong>ch keng Freed bruecht, an<br />
et ass méi wéi eemol op en ura<strong>le</strong>n Harmonium zréckgegraff<br />
ginn.
Ugangs des Joers 1978 ass dunn ënnert dem<br />
Impuls vum Här Paschtouer A. Beck eng nei<br />
e<strong>le</strong>ktronesch Uergel, Modell C26 vun der Firma<br />
Ahlborn vun Heimerdingen bei Stuttgart<br />
ugeschaaft ginn. D’Instrument hat 26 Regëschter<br />
op 2 Manua<strong>le</strong>r a Pedal verdeelt. Den Toun koum<br />
aus dem Spilldësch an aus engem Verstäerker,<br />
deen hannert den a<strong>le</strong>n Uergelprospekt stoe koum.<br />
Vill Leit, déi dat net wossten, hu gemengt, déi al<br />
Päifenuergel géif erëm spil<strong>le</strong>n. Sonndes, den<br />
29.10.1978, war d’Aweiung vun deem neien<br />
Instrument.<br />
Den Här Dechen J.P. Donckel vun Esch huet<br />
d’Uergel geseent, de Pierre Gil<strong>le</strong>s huet den<br />
Cäciliechouer dirigéiert, an den Edy Lux huet op<br />
deem neien Instrument beg<strong>le</strong>et. Gaaschtorganist<br />
war den Här A. Gevelinger vun Diddeléng.<br />
Wéi dunn 2003 d’Kierch sollt baussen a banne<br />
restauréiert ginn, hunn eng Rei Uergelfrënn sech agesat, fir<br />
an déi schéi Kierch och erëm eng richteg Päifenuergel ze<br />
stel<strong>le</strong>n. De 4. Juli 2003 ass de Veräin „Uergelfrënn<br />
<strong>Monnerech</strong>“ gegrënnt ginn, a schonn Enn 2004 stoung eng<br />
Foto: den Organist A. Gevelinger un der<br />
e<strong>le</strong>ktronescher Ahlborn-Uergel<br />
wonnerbar Päifenuergel um Duxall. En optescht a<br />
klang<strong>le</strong>cht Meeschterwierk vun der Firma Oberlinger aus<br />
dem däitsche Windesheim.<br />
Edy Lux, Edouard Melchior<br />
59
60<br />
Zum Schluss nach d’Organisten zu <strong>Monnerech</strong>, souwäit<br />
bekannt: Weyrich Dominique<br />
Pesch François<br />
Kayser Paul<br />
Gil<strong>le</strong>n Jean<br />
Hermes Marcel<br />
Nürenberg Henri<br />
Lux Edy<br />
Weider hunn nach gespillt:<br />
Backes Georges<br />
C<strong>le</strong>es Pierre<br />
Feidt Roger<br />
Holcher Lydia<br />
Keipes André<br />
Krein Léon<br />
Loutsch Laurent<br />
Merjai Jeanne<br />
Retter François<br />
Schmit Fred<br />
Stoffel Irène<br />
Thix Roger<br />
Foto: Lucien Wolff<br />
Herr Wolfgang Oberlinger mit Herrn Edy Lux<br />
an der neuen Orgel
Foto: Jacqueline Kieffer<br />
Gegründet wurde die Orgelbauwerkstatt in Windesheim<br />
bei Bad Kreuznach im Jahre 1860 durch Jakob Oberlinger<br />
(1842-1916), der 1880 zusammen mit seinem Bruder Karl<br />
Oberlinger (1840-1919) das Inventar der Werkstatt Weil in<br />
Neuwied (1790-1880) übernahm.<br />
Schon deren Urgroßvater, Johann Philipp Oberlinger<br />
(1756-1810), beschäftigte sich mit dem Orgelbau. In zwei<br />
Orgelgehäusen der Gebr. Stumm, Rhaunen-Sulzbach,<br />
wurde die Inschrift seines Namens gefunden (Horrwei<strong>le</strong>r,<br />
erb. 1773, und Biebern, erb. 1787 für Stromberg), was<br />
darauf hindeutet, dass er entweder als Schreiner die beiden<br />
Gehäuse für die Orgelbauer Stumm erbaute oder bei ihnen<br />
als Gesel<strong>le</strong> arbeitete.<br />
Gründer der Orgelbauwerkstatt Stumm (1719-1880)<br />
war Johann Michael (1683-1747), der seine Kenntnisse<br />
im Orgelbau unter anderem durch Studien in der<br />
Schweiz und im Elsass, hier um 1710 bis 1714<br />
vermutlich bei Johann Andreas Silbermann erwarb.<br />
Die ständige Begegnung der nachfolgenden<br />
Orgelbauergenerationen mit den Stummschen<br />
Instrumenten und deren Restaurierung prägte auch den<br />
Baustil der Oberlinger-Orgeln bis zum heutigen Tage.<br />
Der Gründer der Windesheimer Werkstatt stand zu<br />
seiner Zeit in hohem Ansehen; dies bezeugt u.a. ein<br />
Neubauauftrag, den er von der Deutschen Gemeinde in<br />
Rotterdam erhielt. Das 1882 erbaute Orgelwerk steht<br />
heute noch in fast origina<strong>le</strong>m Zustand in der<br />
Nederlandse Hervoormde Jacobuskerk in dem<br />
holländischen Badeort Renesse.<br />
Der Sohn des Gründers, Karl Oberlinger (1879-<br />
61
62<br />
1962), führte den Betrieb weiter. Sein Verdienst war es,<br />
die Werkstatt durch die schwierigen Jahre bis zum<br />
Kriegsende 1945 zu bringen. Er übergab sie nach dem<br />
Zweiten Weltkrieg zweien seiner Söhne, den<br />
Orgelbaumeistern Hermann Oberlinger und Ernst<br />
Oberlinger, unter deren Führung sie sich zur heutigen<br />
Größe entwickelte.<br />
Im Jahre 1970 wurde ein Tochterunternehmen, das<br />
Musikhaus Oberlinger, den neuerrichteten<br />
Werkstatträumen angegliedert. Auf etwa 1.000 m 2<br />
Ausstellungsfläche sind hier ca. 100 Flügel, Klaviere<br />
und Cembali vorführbereit ausgestellt.<br />
Die Leitung der Werkstatt Gebr. Oberlinger, die<br />
heute mit über 40 Mitarbeitern zu den größten<br />
Orgelbaufirmen Europas zählt, liegt in den Händen der<br />
Orgelbaumeister Helmut Oberlinger, Diplom-<br />
Betriebswirt, und Dipl.-Ing. Wolfgang Oberlinger,<br />
Architekt.<br />
Bedeutende Orgelwerke in vie<strong>le</strong>n Ländern entstanden<br />
seit der Gründung in den<br />
Werkstätten der Gebr. Oberlinger.<br />
Foto: Romain Neu<br />
Einige davon seien hier<br />
herausgegriffen:<br />
- Bad Kreuznach, Pauluskirche;<br />
- Tho<strong>le</strong>y/Saarland,<br />
Benediktinerabtei;<br />
- Neustadt/Weinstraße, Stiftskirche;<br />
- Berlin,<br />
Dominikanerkloster St. Paulus;<br />
- Amherst/USA, Universitiy of<br />
Massachusetts, Fine Arts Center,<br />
Erke<strong>le</strong>nz, St. Lambertus;<br />
- Perlé, Alzingen, Rodange und Bad<br />
Mondorf in Luxemburg;<br />
- Bonn-Beuel, St. Joseph;<br />
- Jerusa<strong>le</strong>m, Dormition-Abbey auf<br />
dem Berge Sion;
Foto: Romain Neu<br />
- Cbadolite/Zaire, Palastkirche des Staatspräsidenten;<br />
- Nishinomiya/Japan, Kwansei Gakuin University;<br />
- Hanau, Pfarrkirche Mariae Namen;<br />
- Val<strong>le</strong>ndar, St. Marzellinus & Petrus;<br />
- Peking/China, National Radio Sendesaal;<br />
- Frankfurt/Main, Alte Nikolaikirche usw.<br />
���������<br />
Bedeutende Restaurierungen:<br />
Bechtolsheim, Wörrstadt, Ockenheim, Ediger,<br />
Altweidelbach, Waldlaubersheim,<br />
Dromersheim usw. (al<strong>le</strong> Stumm).<br />
Schon seit 1948 beschäftigt sich die Werkstatt neben<br />
dem Bau großer Orgelwerke und Restaurierungen auch<br />
intensiv mit dem Bau hochwertiger Hausorgeln. Für diesen<br />
Zweig des Orgelbaus ist inzwischen ein eigens geschultes,<br />
63
64<br />
<strong>le</strong>istungsfähiges Team von Orgelbauern tätig, die die<br />
Instrumente entwerfen, konstruieren und bauen. Im<br />
Studio des Musikhauses sind immer einige Instrumente<br />
spielbereit aufgestellt.<br />
1988 wurden einige Nachbauten und Rekonstruktionen<br />
historischer Orgelinstrumente im Rahmen eines<br />
Forschungsauftrags angefertigt:<br />
ein Renaissance-<br />
Tischpositiv �<br />
Original um 1550,<br />
historisches Museum in Basel<br />
� ein Claviorganum<br />
Original von Kirckman<br />
und Snetz<strong>le</strong>r, erb. 1745,<br />
in schottischem<br />
Privatbesitz<br />
und ein gotisches<br />
Positiv �<br />
Rekonstruktion nach<br />
dem 1340<br />
entstandenen Altarbild<br />
van Eycks in der<br />
Kathedra<strong>le</strong> von Gent in<br />
Belgien.<br />
� ein Regal<br />
Original von Michael<br />
Klotz, erb. um 1600, im<br />
Germanischen<br />
Zentralmuseum Nürnberg
fir<br />
d'Uergelfeier<strong>le</strong>chkeeten<br />
de 26. Juni 2005<br />
um 17:00 Auer<br />
an der Poarkirch<br />
zu <strong>Monnerech</strong><br />
Foto: Luc Wirth<br />
65
66<br />
Entrée Orgue:<br />
Toccata et Fugue en ré mineur<br />
BWV 565<br />
Johann Sebastian Bach<br />
et spillt den Här Professer Alain Wirth<br />
Begréissung<br />
Chora<strong>le</strong>:<br />
Les cieux immenses du Seigneur<br />
Benedetto Marcello<br />
Orgue:<br />
Voluntary in g minor<br />
John Stan<strong>le</strong>y<br />
Andante mit Variationen<br />
F. Mendelssohn-Bartholdy<br />
Wir Danken Dir ,Gott, wir danken Dir<br />
Johann Sebastian Bach<br />
( Transcription : A. Guilmant)<br />
et spillt den Här Professer Alain Wirth<br />
Chora<strong>le</strong>:<br />
Ich will den Namen Gottes<br />
loben<br />
Johann Sebastian Bach<br />
Ave Verum<br />
Wolfgang Amadeus Mozart<br />
Orgue:<br />
Andantino<br />
Louis Vierne<br />
Desseins éternels<br />
Olivier Messiaen<br />
Dieu parmi nous<br />
Olivier Messiaen<br />
et spillt den Här Professer Alain Wirth<br />
Chora<strong>le</strong>:<br />
Psalm 150<br />
César Franck<br />
Liesung<br />
Fürbitten<br />
Vater unser<br />
Chora<strong>le</strong>:<br />
Dank sei dir Herr<br />
Georg Friedrich<br />
Händel<br />
Sortie Orgue:<br />
Carillon de Westminster<br />
Louis Vierne<br />
et spillt den Här Professer Alain Wirth<br />
Et sangen<br />
d'Chora<strong>le</strong> Saint Céci<strong>le</strong> de<br />
Mondercange<br />
mat der Ënnerstëtzung<br />
vun der<br />
Chora<strong>le</strong> mixte d’Sänger vum Zolverknapp<br />
ënnert der Direktioun vum Här Daniel Lieser<br />
a beg<strong>le</strong>et op der Uergel vum Här Edy Lux<br />
D’Nathalie Dondelinger féiert duerch de<br />
Programm.
68<br />
A lain Wirth est professeur<br />
d'orgue au Conservatoire de<br />
Luxembourg et depuis <strong>le</strong> mois de mars il y<br />
assume la fonction de directeur adjoint.<br />
Pendant ses études musica<strong>le</strong>s il s'est<br />
perfectionné auprès de Jean Ferrard (Bruxel<strong>le</strong>s),<br />
Daniel Roth ( Paris ) et Louis Robilliard<br />
( Lyon ).<br />
Titulaire de plusieurs premiers prix de<br />
conservatoires et d'un diplôme de concertiste de<br />
la « Hochschu<strong>le</strong> für Musik » de Sarrebruck, il<br />
mène actuel<strong>le</strong>ment une carrière très diversifiée.<br />
Ainsi il partage son temps entre <strong>le</strong>s<br />
concerts et <strong>le</strong>s enregistrements, la formation des<br />
organistes et <strong>le</strong>s tâches d'organiste titulaire des<br />
églises Saint-Michel et Saint-Pie X à<br />
Luxembourg.<br />
La consultation et la planification dans<br />
<strong>le</strong> domaine de la facture d'orgue constituent un<br />
dernier champ d’activité. Ainsi il a élaboré <strong>le</strong>s<br />
dispositions des orgues de Ell, Wormeldange,<br />
Fischbach et Mondercange.<br />
Souvent sa curiosité musica<strong>le</strong> l'amène<br />
à participer en tant qu'organiste et claveciniste<br />
aux formations <strong>le</strong>s plus diverses: orchestres<br />
symphoniques (OPL, Orchestre Philharmonique<br />
de Liège, Solistes européens , Les Musiciens,<br />
Estro armonico ); chœurs ; duos orgue et flûte,<br />
percussion, violoncel<strong>le</strong>, trompette etc.<br />
Ces activités l'incitent à se familiariser<br />
avec <strong>le</strong>s différents sty<strong>le</strong>s et répertoires.<br />
Cependant sa prédi<strong>le</strong>ction naturel<strong>le</strong> <strong>le</strong> porte à<br />
présenter la musique de Bach, <strong>le</strong> répertoire<br />
symphonique autour de Vierne et Widor et <strong>le</strong>s<br />
contemporains comme Messiaen et Escaich.
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
69
70<br />
Arno DONDELINGER, président<br />
Jeannot FÜRPASS, vice-président<br />
Jean ROELTGEN, trésorier<br />
Roger CAURLA, trésorier<br />
Jos NEU, secrétaire<br />
Dino RUFFATO, secrétaire<br />
Aloyse BECK, aumônier<br />
Siège social: Home St. Willibrord, Bëschgaessel, L - 3909<br />
MONDERCANGE
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
71
72<br />
ACT. CATH. FÉMININE Mondercange<br />
ARENDT - KEMP Nancy Mondercange<br />
CAURLA - PERL Anita Mondercange<br />
CHORALE STE CÉCILE Mondercange<br />
CLOOS S.A. Esch/Alzette X<br />
COMITÉ DE GÉRANCE Home St. Willibrord Mondercange<br />
INEO SCLÉ FERROVIAIRE Toulouse X<br />
LOUTSCH - MAJERUS Norbert Mondercange<br />
STEICHEN Nic. Mondercange<br />
X ass nët op der Foto
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
73
74<br />
BAUSTERT Jean-Jacques Mondercange<br />
BECK Aloyse, Curé Mondercange x<br />
BIVER Camil<strong>le</strong> Mondercange x<br />
BOULMONT-KERSCHEN Mondercange x<br />
CORA S.A. Hypermarché Foetz x<br />
DONDELINGER-HAUPERT Léa Mondercange<br />
DRAZDIK François Mondercange<br />
ECOTEC S.À R.L. Bascharage x<br />
FÜRPASS Gilbert † Mondercange<br />
FÜRPASS Jeannot Mondercange<br />
FÜRPASS-HAECK Lucie Mondercange<br />
HAMES-TOBES Margot Mondercange<br />
HAUPERT Norbert Mondercange x<br />
KIEFFER-ROLLINGER C<strong>le</strong>mentine Mondercange<br />
KIEFFER-STEICHEN Edmond Mondercange<br />
KIEFFER-STEICHEN Jacqueline Mondercange<br />
KIRPACH Marianne Schrassig x<br />
LAUBACH Théo (Containers s.à r.l.) Diekirch x<br />
LORANG Jacquie Esch/Alzette x<br />
LOUTSCH Armand Mondercange<br />
x ass nët op der Foto<br />
Mc DONALD syst. gastron. Foetz x<br />
MEDINGER Camil<strong>le</strong> Pontpierre<br />
NEU Jos Pontpierre x<br />
NEU-SCHMITZ Georgie Pontpierre<br />
PROSOLUT S.A. Moutfort<br />
RAUS-LENERT Jacqueline Mondercange x<br />
ROELTGEN Jean Mondercange<br />
ROELTGEN-RODENBOUR Raymonde Mondercange<br />
ROLLINGER-WERGENS Fernande Mondercange<br />
RUFFATO Dino Mondercange x<br />
RUFFATO-CESCUTTI Daniela Mondercange<br />
SCHANEN-JACOBY Solange Bergem<br />
STEFFEN-BURGGRAFF Jeanny Mondercange<br />
STOFFEL J-Pierre Mondercange<br />
WAGNER - PAULUS Pontpierre<br />
WEYRICH-HORSMANS Jean-Pierre Mondercange<br />
WIRTH Luc Esch/Alzette x<br />
ANONYME Mondercange x
Eng déck Päif:<br />
AMEC SPIE RAIL Trappes<br />
GILBERT S.À R.L. Luxembourg<br />
NEU Romain Pontpierre<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
Eng mëttel Päif:<br />
BERCHEM-STRAUS Nicolas Mondercange<br />
COMPTOIR ÉLECTROT. S.A. Luxembourg<br />
DOERNER Christiane Bettembourg<br />
FABER Francois Bergem<br />
FILSER-MULLER Servais Mondercange<br />
FURLANO Giuseppe Mondercange<br />
HEINEN Pierre Pharmacie Mondercange<br />
LCGB Mondercange<br />
LONGHINO Frères Mamer<br />
LUX T.P.S.A. Sandwei<strong>le</strong>r<br />
MAUSEN Catherine Luxembourg<br />
POLYGONE s.à r.l. Mersch<br />
REINERS Jean-Pierre Luxembourg<br />
SCHEID Gusty Howald<br />
SCHOLER Maria Bertrange<br />
SPIELMANN Marie Luxembourg<br />
STOFFEL Christiane Mondercange<br />
STOFFEL-BEAUMONT Mondercange<br />
THORN Marianne Mondercange<br />
VAN DEN BOSSCHE-WOHL Simone Mondercange<br />
VISCARDO et ORNELLA Mondercange<br />
WERNIMONT-STEIMES Théo Mondercange<br />
SYNDICAT SUDGAZ Esch/Alzette<br />
75
76<br />
Eng k<strong>le</strong>ng Päif:<br />
AMECO Roost<br />
BCEE Bettembourg<br />
BOHLER Gaby Mondercange<br />
BOHLER Roby Mondercange<br />
BOSSELER-KERSCH Jos. Mondercange<br />
COIN DE TERRE ET DU FOYER Mondercange<br />
EISENBEIS-BREBSOM Henri Bergem<br />
ELECTRO SCHMIT Bascharage<br />
FEILEN-MATHIEU Jos. Mondercange<br />
FONCK-FLICK Annette Mondercange<br />
GOERGEN Henri Luxembourg<br />
GUIDEN an SCOUTEN Mondercange<br />
IMMO CONSEIL s.a. Bergem<br />
INSPRUCKNER-ZANDERS Mondercange<br />
JACOBY Pierre Mondercange<br />
KELSEN Alain Mondercange<br />
KEMMER Camil<strong>le</strong> Mondercange<br />
KRIER-ZENNER Aloyse et Josette Mondercange<br />
LAMESCH S.A. Bettembourg<br />
LIMPACH-GOEDERS A. Mondercange<br />
MARTINELLI-WEILER Monique Mondercange<br />
MELCHIOR Edouard Mondercange<br />
MONNERECHER Bistro Mondercange<br />
NOSBUSCH François Esch/Alzette<br />
OESTREICHER Fernand Mondercange<br />
OP DER GAENN S.A. Mondercange<br />
PEDINOTTI Cie s.à r. l. Esch/Alzette<br />
RAIFFEISEN Banque Luxembourg<br />
RAUS Erny Mondercange<br />
RECKEN Elisabeth Ehlange<br />
SCHIMBERG-BERWEILER Jean Limpach<br />
THIEBAUGEORGES Raymond Nancy<br />
WAGENER Léon, Curé Pontpierre<br />
WINTERTHUR Assurances Luxembourg<br />
ZIMMER Fred Lintgen
ABBAYE St. MAURICE C<strong>le</strong>rvaux<br />
ANONYME<br />
ARNOLDY-LOOS Emi<strong>le</strong> Mondercange<br />
ATELIERS BRUCKER s.à r.l. Warken<br />
BANQUE GÉNÉRALE Luxembourg<br />
BECKER et KLEE Sanem<br />
BERTOLINI-MULLER Claude Mondercange<br />
BIRNBAUM H. Esch/Alzette<br />
BIWER Marie-Josée Mondercange<br />
BORMANN-WEWER Monique Pontpierre<br />
BOSSAERT-FABER Greg. Mondercange<br />
CLAUS Camil<strong>le</strong> Schifflange<br />
COMICE AGRICOLE Mondercange<br />
CONTER Jos. Esch/Alzette<br />
CROISÉ et fils ag. gén. d'assur. Diekirch<br />
DAHM Jean-Pierre Mondercange<br />
DELSTANCHE E<strong>le</strong>ctric.s.à r.l. Esch/Alzette<br />
DIET LUX S.A. Pontpierre<br />
DONDELINGER Fernand Mondercange<br />
DRAZDIK Mondercange<br />
ECOTEC S.À R.L. Bascharage<br />
ELWE s.à r.l. Luxembourg<br />
ENSCH-HERZIG Epicerie am Duerf Mondercange<br />
FANDEL-WOLTER Jeanny Mondercange<br />
FARAMELLI-FELTZ Elise Mondercange<br />
FEIDT Roger Esch/Alzette<br />
FELTEN Joseph Luxembourg<br />
FUX-DEGRELLE Marie Mondercange<br />
GAMBUCCI-KNEBELER Léa Esch/Alzette<br />
GERGES Pierre Pontpierre<br />
GEVELINGER Alphonse Foetz<br />
GILLEN Romain Colmar-Berg<br />
GOBLET LAVANDIER ASS.ING Luxembourg<br />
GUTENKAUF-WOLFF Jean Esch/Alzette<br />
HARY Frères Foetz<br />
HERBER Marcel Esch/Alzette<br />
HOFFMANN Romain Luxembourg<br />
HOLCHER-GEVELINGER Foetz<br />
JENN-NOBER Marie Pontpierre<br />
JOHANNS Roger Mondercange<br />
JUNKES Paul Mondercange<br />
KIRCH Paul Mondercange<br />
KLEIN Louis Mondercange<br />
KLEIN-NURENBERG Yvette Rumelange<br />
KOERNER Lucien Moutfort<br />
LA LUXEMBOURGEOISE Ass. Luxembourg<br />
LA ROYALE RESSOURCE Pontpierre<br />
LANGEHERMANN Nico Foetz<br />
LOUTSCH Franz. Mondercange<br />
LUX Edouard Mondercange<br />
MALGET Jean Eh<strong>le</strong>range<br />
MALLINGER-KIEFFER Fam. Bertrange<br />
MERJAI Eugénie Luxembourg<br />
MEYER-THELEN Jean Mondercange<br />
MUSSO-BORRINO Claudio Foetz<br />
NERO Joseph Luxembourg<br />
NETTGEN:MEYER Suzanne Mondercange<br />
NEY Romain Differdange<br />
NOUVELLE CENTRALE Howald<br />
OLINGER J.P.Atel.de Construct. Esch/Alzette<br />
OSWEILER-REITER Edouard Mondercange<br />
PEPORTE Maurice Larochette<br />
PESSERS-HUBEN Théo Mondercange<br />
PIAZZA-GEIB Jean Mondercange<br />
77
78<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
PLETGEN-HIRTZ Josephine Mondercange<br />
PLUMACHER-UYTTENDAELE Mondercange<br />
POGGI Foetz<br />
PONCHELET René Luxembourg<br />
REINERS-WAGNER J. Mondercange<br />
REINERT-HEIN Mondercange<br />
REISDORFFER Meub<strong>le</strong>s Schifflange<br />
RODENBOUR-PLUN Raymonde Olm<br />
ROELTGEN Claude Gonderange<br />
ROELTGEN Laurent Mondercange<br />
SCHARFF Julie Schifflange<br />
SCHILTZ Mathias Luxembourg<br />
SCHMIT-BAULESCH Fred Mondercange<br />
SCHMIT André Bergem<br />
SCHMITT Michel Luxembourg<br />
SOCOMA S.A. Foetz<br />
STEICHEN M et M-J Mondercange<br />
STOFFEL Josiane Schifflange<br />
STREVELER Raymond Schifflange<br />
TOUSSAINT André Esch/Alzette<br />
TR.ENGINEERING S.A. Luxembourg<br />
WEBER-LULLING John Mondercange<br />
WINTERSDORF-POIGNARD Mondercange
AGAYJANI Rahim Mondercange<br />
AMIPERAS Mondercange Mondercange<br />
ANONYME<br />
ANONYME<br />
ARTICO Mondercange<br />
BÂLOISE Assurances Luxembourg<br />
BAMOLUX s.à r.l. Foetz<br />
BARONE-BORDMANN Fam. Bergem<br />
BERTINELLI Fred Differdange<br />
BIEVER Aly Mondercange<br />
BIRGEL Michel Mondercange<br />
BIRNBAUM Marianne Esch/Alzette<br />
BOCK Michel Doennange-Clierf<br />
BÜRGER Henri Mondercange<br />
CAISSE RAIFFEISEN So<strong>le</strong>uvre<br />
CAMPA S.A. Tellin<br />
CARL-DECKENBRUNNEN Norb. Schifflange<br />
CHORALE LIDDERFROENN Mondercange<br />
CHORALE Ste CÉCILE Pontpierre<br />
CLEMES Claude Bergem<br />
CLEMES Marco Bergem<br />
CLUB CYCLISTE Mondercange Mondercange<br />
COMICE AGRICOLE Pontpierre<br />
CONRARDY Schrainerei Mondercange<br />
CONSTRUCTION GARDULA S.A. Eh<strong>le</strong>range<br />
CORTINA Raymond Mondercange<br />
DECKER Claude Mondercange<br />
DECKER Maidy Bertrange<br />
DELAVAL Jean Luxembourg<br />
DELVAUX Richard Mondercange<br />
DEMY-SCHANDELER Voyages Keispelt<br />
DERRMANN-LOUTSCH Liette Dudelange<br />
DIEDERICH Char<strong>le</strong>s Bergem<br />
DIEDERICH-LONIEN Bergem<br />
DJEBBAR-RITZ Ali Mondercange<br />
DOCKENDORF-GABARD M-Th. Mondercange<br />
DOCKENDORF-SCHROEDER F. Bettembourg<br />
DOSSING Marcel Mondercange<br />
DRUI Mathilde Esch/Alzette<br />
DUSATKO ALOIS Mondercange<br />
EICHENSEHER Nicolas Useldange<br />
ENSCH-HERZIG Eugène Mondercange<br />
ENSCH Jean-Paul Schifflange<br />
EURO-FACADES LUX sàrl Mondercange<br />
EWEN-MELCHIOR Virginie Mondercange<br />
FACKELSTEIN Laurent Kayl<br />
FANFARE de MONDERCANGE Mondercange<br />
FC MONDERCANGE Mondercange<br />
FELGEN-BRUCK Alphonse Mondercange<br />
FELTES René Vianden<br />
FELTZ Jean Foetz<br />
FISCHER Ferdy Mersch<br />
FISCHER-HEUSCHLING Nadine Mondercange<br />
FOLSCHETTE ÉLECTRICITÉ Kockelscheuer<br />
FRANCK Albert Gilsdorf<br />
FREYMANN Pascal Mondercange<br />
GESCHWIND Roland Esch/Alzette<br />
GIAMPELLEGRINI Claude Mondercange<br />
GIERES-SCHMITZ Maria Mondercange<br />
GILLEN Mondercange<br />
GLIEDNER Gilbert Schifflange<br />
GOEDERT-KARR Jacques Mondercange<br />
HANNEN Mady Esch/Alzette<br />
HELLEF a STAIP DOHEEM Pontpierre<br />
HILGERS-KOENER Mme Mondercange<br />
HIPPERT François Mondercange<br />
HOESER Georges Bergem<br />
79
80<br />
HORN Mario Mondercange<br />
HUBERTY Fernand Bettembourg<br />
HUBERTY-KRAU Albert Roedgen<br />
JOACHIM-BOUCHET Roger Foetz<br />
JUNCKER Camil<strong>le</strong> Esch/Alzette<br />
KALMES-HANSEN Pierre Mondercange<br />
KARATE CLUB MONDERCANGE Mondercange<br />
KIEFFER-MEDINGER Edmond Pontpierre<br />
KIGGEN Johannes Mondercange<br />
KILL Paul Esch/Alzette<br />
KINTZELÉ Ernest Bettembourg<br />
KIRSCH LEO Wiltz<br />
KIRT-SCHRANTZ Anne-Marie Esch/Alzette<br />
KLEMAN-KROMPHOLTZ Marcel Remich<br />
KOOS Armand Walferdange<br />
KOX Dom. Vitic.KOX-RISCH Remich<br />
LALLEMANG Gaby Mondercange<br />
LAROCHE-JUSTEN Marco Mondercange<br />
LAURES-SCHWINNEN Lucien Esch/Alzette<br />
LAUREYS FRANCOIS Mondercange<br />
LAUX Tun Diekirch<br />
LAUX-KIHN Josette Kayl<br />
LE FOYER Assurances Luxembourg<br />
LEISCHEN Fernand Bascharage<br />
LORANG Richard Mondercange<br />
LOUTSCH Jeannot Mondercange<br />
LOUTSCH-KRAEMER Fern. Heisdorf<br />
LUCAS René Luxembourg<br />
MANCINI-UVA Massimo Mondercange<br />
MATHIEU Guy Mondercange<br />
MATHIEU-BRÜCK Fern. Mondercange<br />
MEYER Michel Troisvierges<br />
MINETTE Camil<strong>le</strong> Echternach<br />
MOSCHEN Fernand Luxembourg<br />
MULLER Igor Menuiserie Schifflange<br />
MUSQUAR Ady Pontpierre<br />
MUZZOLINI Bruno Mondercange<br />
NIES-BARTHELMY Mme Mondercange<br />
NURENBERG-GRANDGENET H. Belvaux<br />
ORLANDO Jean Pontpierre<br />
PEETERS Piet Mondercange<br />
PESCH-PETESCH Anna + fil<strong>le</strong> Mondercange<br />
PESSERS Théo Esch/Alzette<br />
PETER Walter Mondercange<br />
PHILIPPY-GILSON Florent Echternach<br />
PIERRE-SCHARRES Mondercange<br />
PLEIMELDING-JACOBY Martine Mondercange<br />
PUENDEL Marcel Bascharage<br />
PÜTZ Meub<strong>le</strong>s Int+Ext. S.à r.l. Esch/Alzette<br />
RACH-THILGEN Catherine Bergem<br />
REINERT-WALLERS Helène Mondercange<br />
REUTER-RIES M. Mondercange<br />
RICHARD Joseph Esch/Alzette<br />
RIDOLFI-SILVESTRINI Anita Mondercange<br />
RINALDIS Nico Mondercange<br />
ROLGEN-KNEIP Armand Mondercange<br />
ROLLINGER Claude Mondercange<br />
SALES-HAMES Famil<strong>le</strong> C<strong>le</strong>mency<br />
SANTER Joel Moesdorf<br />
SANTIONI Georgio Mondercange<br />
SAPEURS-POMPIERS Mondercange<br />
SAPEURS-POMPIERS Bergem<br />
SERAFINI Marco Mondercange<br />
SCHIFFGENS-STIEFER Mme Mondercange<br />
SCHMIT-HAMES Marcel Mamer<br />
SCHNEIDER Jean Esch/Alzette<br />
SCHOLTUS-REDING Antoine Mondercange<br />
SCHROEDER Marco Esch/Alzette<br />
SCHUH A<strong>le</strong>x Mondorf<br />
SCHÜTZ Edmond Mondercange<br />
SEILER Emi<strong>le</strong> Echternach<br />
SEILER Gil<strong>le</strong>s Mondercange<br />
SELENATI s.à r.l. Esch/Alzette
SEYLER Gaston Pontpierre<br />
SIEBENALER-SCHINTGEN Bergem<br />
SIEGEL Chauffage Mondercange<br />
SIMONELLI-GITZINGER François Mondercange<br />
SPARTZ Guy Differdange<br />
SPAUTZ Jean Schifflange<br />
STAND'Inn s.a. Hôtel Mondercange<br />
STEFFEN et WILHELM Mondercange<br />
STEFFEN Optique Esch/Alzette<br />
STEICHEN Félix Hostert<br />
STEIN Nelly Schifflange<br />
STERCKX -LAHIER Lucien Mondercange<br />
STOFFEL Irène Niedercorn<br />
TAILL.LUX.PIERRES Bascharage<br />
VAN DEN HOVE-VANWERSCH Eh<strong>le</strong>range<br />
VAN WISSEN Théo Huncherange<br />
VOOSEN Norbert Mondercange<br />
WAGNER Gaston Mondercange<br />
WEBER Guy Mul<strong>le</strong>ndorf<br />
WEBER Marc Mondercange<br />
WEBER-BERTOZZI Hubert Belvaux<br />
WEHLES Marco Eschdorf<br />
WEIRICH Théophi<strong>le</strong> Remich<br />
WEISEN-BECKER Eugène Bergem<br />
WEIWERS-GILLES Emi<strong>le</strong> Foetz<br />
WERER-DURST Mondercange<br />
WERNIMONT-KAES Mme Mondercange<br />
WILTZIUS Martin Waldbredimus<br />
81
82<br />
Monsieur FÜRPASS Gilbert<br />
Madame HERZIG - KEMP Maggy<br />
Madame STOFFEL Marie<br />
Aweihung vun der Kierch, den 30.01.2005<br />
Monsieur Haupert –Sa<strong>le</strong>ntiny René<br />
Monsieur FÜRPASS Gilbert<br />
Madame HERZIG - KEMP Maggy<br />
Monsieur LULLING - MELCHIOR Léo<br />
Madame STOFFEL Marie<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
11. Februar 2003 Éischt Kontaktversammlung<br />
Ongeféier 30 Interessente si komm.<br />
18. Mäerz 2003 Formatioun vum Comité fir eng nei<br />
Päifenuergel.<br />
Fir dëse Projet auszeschaffen, an<br />
d’Laaschtenheft opzestel<strong>le</strong>n, hu<br />
mir den Här Professer Alain Wirth,<br />
Member vun der Commission des<br />
Sites et Monuments, gefrot.<br />
Mir maachen eng international Ausschreiwung:<br />
- Facteurs d’orgues KOENIG, France<br />
- Facteurs d’orgues SCHUMACHER, Belgique<br />
- Uergelmanufaktur WESTENFELDER, Lëtzebuerg<br />
- Orgelbau GmbH OBERLINGER, Deutschland<br />
04. Juli 2003 Éischt Generalversammlung,<br />
Statute ginn eestëmmeg ugeholl.<br />
Zesummensetze vum Conseil Administratif:<br />
Arno DONDELINGER, président<br />
Jeannot FÜRPASS, vice-président<br />
Roger CAURLA, trésorier<br />
Jean ROELTGEN, trésorier<br />
Jos NEU, secrétaire<br />
Dino RUFFATO, secrétaire<br />
Aloyse BECK, aumônier<br />
12. August 2003 Mir deposéieren d’Statuten am Registre<br />
de Commerce et des Sociétés<br />
Eisen Numm:<br />
« D’Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong> asbl »<br />
Numéro d’immatriculation: F173<br />
Eise Siège social:<br />
Home St.-Willibrord, Beschgässel, L-3909 <strong>Monnerech</strong><br />
09. September 2003 Publicatioun am Mémorial C-N 921<br />
23. Oktober 2003 Mir hun d’Offerten al<strong>le</strong>guer kritt a<br />
beha<strong>le</strong>n zwou Firmen an der<br />
83
« procédure de négociation »:<br />
Koenig an Oberlinger<br />
27. Januar 2004 Demande am Ministère de la<br />
Culture fir eng finanziell Hël<strong>le</strong>f<br />
24. Februar 2004 D’Uergelfabrik Oberlinger vu<br />
Windesheim ( bei Mainz ) kritt<br />
d’Commande fir de Präis vun<br />
285.400 € + TVA<br />
Pluspunkten: - Festpräis - Délai<br />
-Prospekt/Buffet -Professionalitéit a<br />
weltwäit Reputatioun<br />
- Brüstungsflöte als Léisung vum<br />
Prob<strong>le</strong>m « Klangschied ënnert dem<br />
groussen Duxall »<br />
15. Mäerz 2004 Mir schécken un all Stot vun<br />
der Gemeng en Heeschebréif<br />
Duerno maachen eis Membere<br />
Quêtë vun Haus zu Haus.<br />
21. Abrël 2004 D’Kierchefabrik gëtt den Accord fir<br />
eng Bedee<strong>le</strong>gung vu 25%<br />
19. Mee 2004 De Ministère de la Culture gëtt den<br />
Accord fir eng Bedee<strong>le</strong>gung vu 25%<br />
12. August 2004 Visite vun 28 Membere bei der<br />
Uergelfabrik Oberlinger zu<br />
Windesheim.<br />
Foto: Jos Neu<br />
20. Oktober 2004 Zweet Visite an der Uergelfabrik,<br />
d’Liwwerung an den Timing vun<br />
der Montage gi festgeluegt.<br />
02. November 2004 Ufank vun der Uergelmontage an<br />
eiser Poarkierch.<br />
85
86<br />
01. Dezember 2004 D’Päife gi gestëmmt.<br />
24. Dezember 2004 De Marc Pfeiffer spillt Chrëschtdag<br />
déi éischte Kéier op der neier<br />
Uergel, och wann nach e puer<br />
Regëschter feh<strong>le</strong>n.<br />
30. Januar 2005 Aweiung vun der erneierter<br />
Poarkierch vu <strong>Monnerech</strong>.<br />
Foto: Romain Neu
Den Här Erzbëschof seent och<br />
d’Uergel an.<br />
15. Juni 2005 D’Gemeng <strong>Monnerech</strong> stëmmt e<br />
Subsid fir d’Uergel vu 25.000 €<br />
26. Juni 2005 Uergelfeier<strong>le</strong>chkeeten um 17. 00 Auer<br />
D’Nathalie Dondelinger féiert duerch de<br />
Programm.<br />
Vun 14.00 bis 15.00 Auer gëtt d’Uergel<br />
erkläert. Den Här Professer Alain Wirth<br />
an den Här Wolfgang Oberlinger sti fir all<br />
Froen zur Dispositioun.<br />
Bemierkenswäert ass dat dëse grousse Projet a ronn<br />
23 Méint ( 11.02.2003 bis 24.12.2004 ) realiséiert ginn<br />
ass, wat eis mat der Hël<strong>le</strong>f vun eiser Kierchefabrik<br />
erméig<strong>le</strong>cht gouf.<br />
Si huet eis d’Suen ouni Zënse geléint, fir<br />
« Zahlungsterminer gemäss Baufortschritten » anzeha<strong>le</strong>n.<br />
Hinnen e waarme Merci !<br />
D’Sekretariat vun den Uergelfrënn<br />
87
88<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich<br />
Gehst du an einer Kirche<br />
vorbei und hörst Orgel darin<br />
spie<strong>le</strong>n, so gehe hinein und höre<br />
zu. Wird es dir gar so wohl, dich<br />
selbst auf die Orgelbank setzen zu<br />
dürfen, so versuche deine k<strong>le</strong>inen<br />
Finger und staune vor dieser<br />
Allgewalt der Musik.<br />
(Robert Schumann)<br />
Foto: Rol Sch<strong>le</strong>ich
Zu gudder Lescht sief et un der Zäit, enger Rei vu Leit<br />
Merci ze soen.<br />
Merci den „Uergelfrënn vun der Poar <strong>Monnerech</strong>“ mat<br />
hirem President, hirem Conseil d’Administration an all<br />
hiren anere Memberen. Hirem Asaz, hirer Ausdauer, hirem<br />
Courage, hirer Motivatioun ass et ze verdanken, datt<br />
d’Chance genotzt gouf fir am Kader vun de<br />
Restauratiounsaarbechte vun der <strong>Monnerech</strong>er Poarkierch<br />
dëse formidab<strong>le</strong> Projet an enger Rekordzeit an d’Realitéit<br />
ëmzesetzen. Dëst Wierk dréit sécher<strong>le</strong>ch zu enger<br />
kulturel<strong>le</strong>r Beräicherung vun der Poarkierch an domat och<br />
vun eiser Uertschaft bäi.<br />
Merci dem Professor Alain Wirth, deen duerch säi<br />
fachmännescht Wëssen, seng Kompetenz, säi<br />
Fangerspëtzegefill a seng Professionalitéit de Grondsteen<br />
zur Réussite vun dësem Projet geluegt huet. Hien huet de<br />
Projet mat Rot an Dot vun Ufank bis zum Schluss mat<br />
groussem Asaz verfol<strong>le</strong>gt. Hien huet sech och eng Éier<br />
draus gemaach, bei de Feier<strong>le</strong>chkeeten eis déi nei Uergel<br />
virzeféieren an eis ze weisen, wat al<strong>le</strong>s an dësem<br />
Instrument stécht.<br />
Merci der Firma Oberlinger vu Windesheim. Si huet Wuert<br />
geha<strong>le</strong>n an huet ëmmer nees no Léisunge gesicht. Hir<br />
Kompetenz, hiert Wëssen, hir Erfahrung, hir<br />
Professionalitéit op al<strong>le</strong> Gebitter fanne sech an der Uergel<br />
erëm. Si hunn a kuerzer Zeit Grousses ge<strong>le</strong>escht, an en<br />
herr<strong>le</strong>cht a qualitativ héichwäertegt Instrument gebaut. Eis<br />
Unerkennung an eise Respekt geet dofir un dee ganzen<br />
Team.<br />
Merci eisem Äerzbëschof Mgr. Fernand Franck, deen<br />
assistéiert vun eisem Här Paschtouer Aloyse Beck, bei<br />
Ge<strong>le</strong>eënheet vun der feier<strong>le</strong>cher Réouverture vun der<br />
Kierch den 30. Januar 2005 d´Uergel ageweit huet.<br />
Merci dem Kiercherot, ouni deem seng finanziell<br />
Ënnerstëtzung a gläichzäiteg finanziell Ofsécherung vum<br />
Projet d’Uschafung vun der Päifenurgel an dëser kuerzer<br />
Zeit nët, oder esouguer iwwerhaapt nët ze realiséiere war.<br />
Merci eiser fréierer Ministesch, der Madame Erna<br />
Hennicot-Schoepges an hiren Nofolger am Ministère de la<br />
Culture, dem Här François Biltgen an der Madame Octavie<br />
Modert, fir dat oppent Ouer dat si fir dëse Projet haten, an<br />
deen domat verbonnene substantiel<strong>le</strong> Subsid.<br />
Merci der <strong>Monnerech</strong>er Gemeng, déi an enker<br />
Zesummenaarbecht mat der „Commission des Sites et<br />
Monuments“ an natier<strong>le</strong>ch dem Kiercherot d’Poarkierch<br />
herr<strong>le</strong>ch restauréiert huet. Donieft hunn déi<br />
Gemengeresponsabel awer och drop geha<strong>le</strong>n, de Projet vun<br />
der Uergel finanziell ze ënnerstëtzen.<br />
Merci all de Sympatisanten, déi sech nët ze schued waren,<br />
a vun Dier zu Dier duerch d´Uertschaft bei d´Leit uklappe<br />
gaange sinn fir d´Quête vun der neier Uergel. Mat hirem<br />
Engagement stel<strong>le</strong> si e wichtege Pilier duer bei der Réussite<br />
vun dësem Projet.<br />
89
90<br />
Merci all deene Leit, Familljen, Entreprisen, Assurancen a<br />
Banken, déi spontan op eisen Appell mat engem Don<br />
geäntwert hunn, sief dat als Member vum Comité des<br />
Mécènes, als Pätter oder Giedel, als Stëfter vun enger<br />
Uergelpäif, oder awer als Member vum Comité de <strong>Patronage</strong><br />
oder dem Comité d’honneur.<br />
Merci awer och fir all aner Donen.<br />
Merci un all Veräiner, déi entspriechend hire Méig<strong>le</strong>chkeete<br />
gehol<strong>le</strong>f hunn, dëse Projet ze ënnerstëtzen. E besonnesche<br />
Merci gëllt de Fraen a Mamme vu <strong>Monnerech</strong>, dem Comité<br />
de Gérance vum Willibrordushome, der LCGB-Sektioun<br />
<strong>Monnerech</strong>, de Guiden a Scouten vu <strong>Monnerech</strong>, an dem<br />
Gaart an Heem vu <strong>Monnerech</strong>.<br />
En häerz<strong>le</strong>che Merci geet awer och un d’Chora<strong>le</strong> Ste-Céci<strong>le</strong><br />
vu <strong>Monnerech</strong>, déi an al<strong>le</strong>n Hisiichten dëse Projet<br />
groussaarteg ënnerstëtzt huet. Merci dem Kierchechouer<br />
awer och datt hien, ënnertstëtzt vun der Chora<strong>le</strong> mixte<br />
„d’Sänger vum Zolwerknapp“, ënnert der Direktioun vum<br />
Här Daniel Lieser a beg<strong>le</strong>et op der Uergel vum Här Edy Lux,<br />
déi feier<strong>le</strong>cher Réouverture vun der Kierch den 30. Januar<br />
2005 an déi offiziell Uergelfeier<strong>le</strong>chkeeten de 26. Juni 2005<br />
verschéinert huet.<br />
Merci al<strong>le</strong>n Auteure vun engem Artikel, merci fir all<br />
Fotoen, merci jiddfer Eenzelnem, dee bei der<br />
Zesummenstellung vun dëser Brochure eng Hand mat<br />
ugeluegt huet.<br />
Merci jidderengem dee gehol<strong>le</strong>f huet, d’Feier<strong>le</strong>chkeeten ze<br />
plangen an ze organiséieren.<br />
Merci och all deenen, déi vläicht bei dëser Opzielung<br />
onwëssent<strong>le</strong>ch vergiess goufen, an zum Schluss e<br />
schmunzelnde Merci deem, deen de Steen un d’Rul<strong>le</strong><br />
bruecht huet.<br />
Foto: Luc Wirth<br />
Jeannot Fürpass
4 - 15 Préfaces<br />
16 - 33 Monnerich, nicht die geringste unter den Ortschaften des Landes<br />
34 - 47 Restauratioun vun der <strong>Monnerech</strong>er Kierch<br />
48 - 53 Die neue Orgel der Pfarrkirche in Monnerich<br />
54 - 55 Die Diposition der Orgel<br />
56 - 59 D’<strong>Monnerech</strong>er Kierch an hir Uerge<strong>le</strong>n<br />
60 - 63 Die Geschichte der Orgelbauwerkstatt Oberlinger<br />
91
92<br />
64 - 65 Uergelfeier<strong>le</strong>chkeeten vum 26. Juni 2005<br />
66 - 67 Alain Wirth<br />
68 - 69 Comité Uergelfrënn<br />
70 - 71 Comité des mécènes<br />
72 - 73 Pätter a Giedel<br />
74 - 75 Sponsore vun enger Uergelpäif<br />
76 - 77 Comité de patronage<br />
78 - 80 Comité d’honneur<br />
81 Begriefnesser<br />
82 - 87 Wat eng gutt Iddi !<br />
88 - 89 E Merci
Gerade die wortlose Orgelmusik vermag<br />
die liturgischen Mysterien auf einzigartige Weise<br />
zu deuten, zu interpretieren und die<br />
„Anbetung in Geist und Wahrheit" zu finden.<br />
93