KERYKS - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

KERYKS
GoϾ numeru
VII/2008
14
GoϾ numeru
Ksi¹dz prof. dr hab. Janusz Tarnowski
Dylemat – wspó³myœleniem pedagogicznym
Wstêp
Czym jest w³aœciwie wychowanie? Okreœleñ tego tak wa¿nego
terminu jest bardzo wiele. Autorami ró¿ni¹cych siê od siebie definicji
byli m.in. Heliodor Muszyñski, El¿bieta Sujak, Bogdan Suchodolski,
Robert Toporkiewicz, Stefan Kunowski 1 . Najbardziej w³aœciwe
wydaje siê sformu³owanie Klausa Schallera, profesora
uniwersytetu w niemieckim Bochum. Wed³ug niego wychowanie to
„sposoby i procesy, które istocie ludzkiej pozwalaj¹ siê odnaleŸæ
w swoim cz³owieczeñstwie” 2 . Przeprowadzi³em krytyczn¹ analizê
tej definicji i zaproponowa³em – zachowuj¹c jej istotny sens – nastêpuj¹ce
sformu³owanie pojêcia „wychowanie”: jest to ca³okszta³t
sposobów i procesów pomagaj¹cych istocie ludzkiej, zw³aszcza
przez interakcjê, urzeczywistniaæ i rozwijaæ swoje cz³owieczeñstwo.
Dodam jeszcze, ¿e przez interakcjê rozumiem dialog miêdzy wychowankiem
a wychowawc¹. Je¿eli pod uwagê weŸmiemy wychowanie
chrzeœcijañskie, to „cz³owieczeñstwo” jako cel i pe³niê rozwoju
obu partnerów procesu edukacyjnego wyra¿a Ten, o którym
namiestnik rzymski powiedzia³: „Oto cz³owiek” (J 19, 5) 3 .
Nale¿a³oby jeszcze okreœliæ czêsto, a nieraz nieodpowiednio
u¿ywany termin „dialog”. Proponujê odró¿niæ trzy jego aspekty:
metodê, proces i postawê. Metoda dialogu to sposób komunikacji,
w której poszczególne osoby d¹¿¹ do wzajemnego zrozumienia
(element intelektualny), zbli¿enia (element emocjonalny) i w miarê
mo¿noœci do wspó³dzia³ania (element prakseologiczny). Proces
dialogu zachodzi wtedy, kiedy chocia¿by jeden z elementów zawartych
w metodzie zosta³ urzeczywistniony. Postawa dialogu natomiast
to gotowoœæ otwierania siê na rozumienie, zbli¿enie siê
i choæby w jakimœ stopniu – wspó³dzia³anie 4 . Mo¿na by zatem
nazwaæ dialog „kluczem” do wychowania. Skoro istotnym celem
wszelkiej dzia³alnoœci edukacyjnej jest urzeczywistnienie i rozwój
cz³owieczeñstwa, to nasuwa siê refleksja, ¿e w interakcje zwi¹zane
z t¹ dzia³alnoœci¹ wchodz¹ w równym stopniu i wychowawca,
i wychowanek – przede wszystkim jako ludzie, bez wzglêdu na