Marubi - Écrits de lumière

THE MARUBI, BARDS OF PHOTOGRAPHY
In the middle of the 19th century, in the city of Shkodra, northern Albania, an incred-
ible event happened. One of its inhabitants, Pjetër Marubi, declared himself a photog-
rapher and, more importantly, set up a studio that he named with a term coined for the
occasion: dritëshkronja, “writings of light”.
Even in Shkodra, one of the most illustrious cities of the Balkans, miracles were quite
rare and the advent of photography there was exceptional for at least two reasons.
First, Shkodra, like the rest of Albania was part of the Ottoman Empire where picto-
rial representations of men were prohibited, and where photographs were even more
outlawed. Second, Shkodra was at the heart of a truly epic region. In the surrounding
mountains, and beyond, in the northern Alps, songs and legends inspired by Homer
were still coming to life.
Thus the youngest art in the world, photography, appeared on a very ancient land
unique in the world, where Homeric poetry was still being sung.
Is this singular encounter sucient to explain the secret, mysterious magnetism of
these pictures? Is it sucient to explain this style, this grandeur, this depth, this almost
cosmogonic horizon, and to account for the ties forged between crowds of anonymous
men and the powerful men, the lords and the humble, the eternal and the ephemeral? All
beginnings are exhilarating, but the advent of an entirely new art, under the conditions
already mentioned, is bewildering. Men, horizons, bridges, buildings, roads, plains, clouds
would soon be quite literally “impressed” in the thousands. The plates of silver bromide
MARUBËT, AEDË TË FOTOGRAFISË
Në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë në qytetin e Shkodrës, në Shqipërinë veriore,
ndodhi diçka e pazakontë: një qytetar shkodran me emrin Pjetër Marubi u bë fotograf,
madje hapi dhe një studio që e quajti “Dritëshkronja”.
Ngjarja quhej e pazakontë madje edhe në Shkodër, një nga qytetet më të famshëm
të Gadishullit Ballkanik, ku jo rrallë ndodhnin çudira, për dy arsye. E para, sepse Shkodra,
ashtu si gjithë Shqipëria, bënte pjesë në Perandorinë Osmane, ku pikturimi i njerëzve
vazhdonte të ishte tradicionalisht i ndaluar, rrjedhimisht fotogrami i tyre duhej të ishte
edhe më i ndaluar. Arsyeja e dytë, sepse ky qytet i madh ndodhej në qendrën e një
zonë të vërtetë epike. Rreth e rrotull në bjeshkë e më tutje në alpet veriore vazhdonin
të krijoheshin këngë e legjenda të brumit homerik të cilat, ndonëse në muzgun e tyre,
vijonin të rrezatonin fuqishëm kudo.
Kështu pra arti më i ri në botë, ai i fotogramit, ia behu befas në truallin e stërmoçëm,
në këndin ndoshta të vetëm të globit tokësor ku prodhohej ende poezi homerike.
Nga kjo ndeshje e rrallë shpjegohet me sa duket tërheqja e fshehtë, gati misterioze,
e këtyre fotograve, stili i tyre, përmasat, gjerësia, një prirje gati kozmogjenike, një gër-
shetim i anonimatit me elitën e kombit, i zotave dhe i turmave, i asaj që nuk vdes kurrë
dhe i tjetrës që tretet mu në sytë tanë.
Të gjitha llimet janë dehëse, por llimi i një arti të ri, në kushtet e mësipërme, ishte
më se tronditës. Do të fotografoheshin mijëra e mijëra qenie njerëzore, pamje, ura,
ndërtesa, rrugë, tokë, re. Në pllakat me bromur argjendi do të ksoheshin fytyra të
8 9