Unit 1: Cad iad na Tréithe a Bhaineann Liom mar Dhuine?
Unit 1: Cad iad na Tréithe a Bhaineann Liom mar Dhuine?
Unit 1: Cad iad na Tréithe a Bhaineann Liom mar Dhuine?
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint: Eochairchéim 2, Bliain 7<br />
Snáithe 1: Tuiscint Phearsanta agus Sláinte<br />
Ao<strong>na</strong>d 1: <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong> <strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>?<br />
Ao<strong>na</strong>id Chomhlántacha: Ag Bogadh ar Aghaidh Réidh don Am atá le Teacht<br />
<strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong><br />
a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong><br />
<strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>?<br />
Is í féiniúlacht príomhthéama an ao<strong>na</strong>id seo. Spreagann <strong>na</strong> gníomhaíochtaí daltaí le mach<strong>na</strong>mh<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh ar cén cineál duine <strong>iad</strong>; ar <strong>na</strong> rudaí is maith leo agus <strong>na</strong> rudaí <strong>na</strong>ch maith leo, ar<br />
chaitheamh aimsire agus spéisean<strong>na</strong>; agus ar a gcuid súilíochataí don am atá le teacht. Cothaítear<br />
féinmheas agus spreagtar féinfheabhsú trí aird a dhíriú ar thréithe agus ar scilean<strong>na</strong> pearsanta.<br />
Fágann sé fosta go mbíonn deis acu mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar a laigí, rud a chuideoidh leo<br />
tuiscint níos fearr a bheith acu ar cén cineál duine <strong>iad</strong>, a spreagfaidh <strong>iad</strong> a bheith sásta iontu féin<br />
agus a chuirfidh ar a gcumas déileáil le díomá.
Cur chuige teagaisc<br />
Grianghraif a úsáid<br />
Bíodh deisean<strong>na</strong> ag <strong>na</strong> daltaí cea<strong>mar</strong>a digiteach a úsáid<br />
le grianghraif a ghlacadh de rudaí a bhaineann leo féin<br />
agus leis an saol acu. Ansin, úsáid <strong>na</strong> grianghraif le plé a<br />
spreagadh, le rólghlacadh a fhorbairt nó le stiallghreannán a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh. Is féidir TFC a úsáid leis <strong>na</strong> grianghraif a oiriúnú<br />
agus a athrú, <strong>mar</strong> shampla i nGníomhaíocht foghlama 5,<br />
úsáidfidh <strong>na</strong> páistí grianghraif agus TFC le pictiúr a chruthú<br />
díobh féin agus <strong>iad</strong> níos sine.<br />
LLDB<br />
(‘Láidreachtaí, Laigí, Deisean<strong>na</strong> agus Bagairtí’)<br />
Cuidigh leis <strong>na</strong> daltaí:<br />
- láidreachtaí a bhaineann le cás ar leith nó a gcuid<br />
láidreachtaí féin a thuiscint;<br />
- a laigí féin agus <strong>na</strong> rudaí a d’fhéadfaí a fheabhsú<br />
a shainmhíniú;<br />
- mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar cad é ba mhaith leo a bhaint<br />
amach san am atá le teacht agus deisean<strong>na</strong> a thapú de<br />
réir <strong>mar</strong> a thiocfaidh s<strong>iad</strong> aníos; agus<br />
- <strong>na</strong> bacainní atá rompu ó thaobh a gcuid forbartha de agus<br />
<strong>na</strong> hathruithe atá le teacht a aithint.<br />
Crios Bainteachta<br />
Fágann an teicníc seo go mbíonn deis ag páistí smaoineamh<br />
ar cé acu pointí a bheadh bainteach nó neamhbhainteach<br />
agus Croí-cheist á meas acu. Cuireann daltaí smaointe<br />
agus faisnéis a bhaineann leis an cheist in ord tosaíochta<br />
agus pléann s<strong>iad</strong> fáthan<strong>na</strong> le<strong>na</strong> roghan<strong>na</strong>. Cuireann sé<br />
ar a gcumas a gcuid smaointe a eagrú agus a phleanáil.<br />
Féach Foghlaim Ghníomhach agus Modhan<strong>na</strong> Gníomhacha<br />
Teagaisc (CCEA) le heolas breise a fháil.<br />
Agallaimh<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí liosta ceistean<strong>na</strong> a spreagfaidh freagraí<br />
úsáideacha ar ábhar ar leith a chur le chéile. Spreag <strong>na</strong><br />
daltaí le físchea<strong>mar</strong>a a úsáid leis an agallamh a scannánú<br />
agus duine amháin acu i<strong>na</strong> chea<strong>mar</strong>adóir, an dara duine<br />
i<strong>na</strong> agallóir agus an tríú duine i<strong>na</strong> agallaí. Bíodh rogha acu<br />
é a dhéa<strong>na</strong>mh i ról nó gan é a dhéa<strong>na</strong>mh i ról. Is féidir gur<br />
mhaith leat úsáid a bhaint as an Suíochán Te leis <strong>na</strong> daltaí a<br />
spreagadh le ceistean<strong>na</strong> a fhreagairt agus <strong>iad</strong> i ról.
Croí-eispéiris<br />
maidir le<strong>na</strong> bhféinmheas agus a bhféinmhuinín a fhorbairt agus<br />
te <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> an a dóigh <strong>Bhaineann</strong> a bhforbraíonn <strong>Liom</strong> s<strong>iad</strong> <strong>mar</strong> dhaoine <strong>Dhuine</strong>? ao<strong>na</strong>ir a fhiosrú.<br />
Tógáil ar Eochairchéim 1<br />
Féinmheas agus Féinmhuinín:<br />
Sampla den Chrios Bainteachta<br />
- mothaíonn s<strong>iad</strong> dearfach iontu féin, agus forbraíonn s<strong>iad</strong> tuiscint<br />
ar a bhféinmheas agus ar a bhféinmhuinín; agus<br />
- Na éiríonn Pointí s<strong>iad</strong> Neamhbhainteacha<br />
eolach ar a gcuid láidreachtaí, ábaltachtaí, tréithe,<br />
gnóthachtálacha, tosaíochtaí agus spriocan<strong>na</strong>.<br />
Na Pointí Bainteacha<br />
Na Pointí is Baintí<br />
Ag obair ag Eochairchéim 2<br />
Croí-cheist: <strong>Cad</strong> é<br />
Féinmheas, Féinmhuinín agus<br />
a thig liom a fháil<br />
an dóigh amach a bhforbraíonn faoi mo s<strong>iad</strong><br />
pháirtí ranga?<br />
<strong>mar</strong> dhaoine ao<strong>na</strong>ir:<br />
- forbraíonn s<strong>iad</strong> féinfheasacht agus féinmheas;<br />
- sai<strong>na</strong>ithníonn s<strong>iad</strong> <strong>na</strong> láidreachtaí agus <strong>na</strong> laigí atá acu faoi láthair;<br />
- forbraíonn s<strong>iad</strong> léirthuiscint ar a n-acmhainneacht agus ar a n-ábaltachtaí; agus<br />
- sai<strong>na</strong>ithníonn s<strong>iad</strong> agus cleachtann s<strong>iad</strong> straitéisí éifeachtacha foghlama.<br />
I dtreo Eochairchéim 3<br />
Croí-choincheap <strong>na</strong> Forbartha Pearsanta:<br />
Féinfheasacht<br />
2<br />
Dul chun cinn i bhfoghlaim<br />
Eochairchéim 2, Bliain 7 Snáithe 1: Tuiscint Phearsanta agus Sláin<br />
• Thig liom ceistean<strong>na</strong> níos doimhne agus níos fairsinge a<br />
chur le tasc a shoiléiriú.<br />
• Tá mé níos neamhspleáiche agus tá scilean<strong>na</strong> sóisialta<br />
Cuspóir foghlama:<br />
agus scilean<strong>na</strong> idirphearsanta níos fearr agam.<br />
Aithint gur daoine ar leith <strong>iad</strong> agus<br />
an súil leo tábhacht san am atá le atá teacht. le tréithe agus le<br />
hábaltachtaí pearsanta a thuiscint<br />
• Thig liom labhairt faoi chuid de <strong>na</strong> rudaí a bhfuil mé ag<br />
• Aithním <strong>na</strong> buan<strong>na</strong> atá agam agus tuigim go mbíonn<br />
teorainn le mo chuid ábaltachtaí in aman<strong>na</strong>.<br />
• Foghlaim Thig liom a léiriú le go chéile bhfuil mé freagrach as mo chuid<br />
foghlama a mheas.<br />
• Tuigim gur duine ar leith mé.<br />
• Tuigim go gcaithfidh mé géilleadh in aman<strong>na</strong> le<br />
comhréiteach a bhaint amach.<br />
• Thig liom an fód a sheasamh nuair <strong>na</strong>ch n-aontaíonn<br />
daoine eile le mo thuairim.<br />
• Thig liom easaontú le daoine gan a bheith ag goilleadh<br />
Faoi Bhliain 7, ba chóir go mbeadh baint níos mó ag daltaí le<strong>na</strong> gcuid foghlama.<br />
Ba chóir go dtuigfeadh s<strong>iad</strong> go bhfuil ábaltachtaí pearsanta acu a chuireann ar<br />
a gcumas a gcuid foghlama féin a phleanáil, rud a chuirfidh go mór le<strong>na</strong> muinín<br />
agus a chothóidh a bhféinmheas.<br />
Is féidir leat an chéim chun tosaigh seo a éascú trí áisean<strong>na</strong> agus chomhairle a<br />
chur ar fáil agus trí ligean dóibh an fhreagracht phearsanta atá orthu féin as an<br />
fhoghlaim a bheas ar súil a aithint.<br />
Má spreagtar páistí le baint níos mó a bheith acu le<strong>na</strong> gcuid foghlama,<br />
ón phleanáil go dtí an t-athbhreithniú, beidh an fhoghlaim níos baintí, níos<br />
sultmhaire orthu nó agus ag níos titim spreagúla amach agus leo. beidh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid<br />
foghlama. Faoin am seo, ba chóir go mbeadh daltaí eolach ar an phróiseas<br />
pleanála agus ba chóir go mbeadh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid foghlama.<br />
• Thig liom spriocan<strong>na</strong> a chur romham féin is féidir liom a<br />
bhaint amach.<br />
Cuimhnigh, tá níos mó ná bealach amháin ann le pleanáil a dhéa<strong>na</strong>mh le do<br />
• rang. Tá a D’fhéadfá fhios agam úsáid a go bhaint mbeidh as clár pleanála, orm dul clár sa fógraí, seans smeach-chairt in aman<strong>na</strong> nó<br />
eangach le go n-éireoidh mhór ABC. liom.<br />
• Tá mé sásta io<strong>na</strong>m féin agus tá mé sásta leis an chineál<br />
Ba chóir go mbeadh an phleanáil i<strong>na</strong> chaipéis oibre ar leis an mhúinteoir<br />
agus duine <strong>na</strong> páistí mé. araon í, agus ba cheart go ndéanfaí tagairt rialta di agus go<br />
n-athbhreithneofaí go rialta í.
Eochairchéim 2, Bliain 7 Snáithe 1: Tuiscint Phearsanta agus Sláinte <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong> <strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>?<br />
Cuspóir foghlama:<br />
Aithint gur daoine ar leith <strong>iad</strong> agus<br />
an tábhacht atá le tréithe agus le<br />
hábaltachtaí pearsanta a thuiscint<br />
Foghlaim le chéile<br />
Faoi Bhliain 7, ba chóir go mbeadh baint níos mó ag daltaí le<strong>na</strong> gcuid foghlama.<br />
Ba chóir go dtuigfeadh s<strong>iad</strong> go bhfuil ábaltachtaí pearsanta acu a chuireann ar<br />
a gcumas a gcuid foghlama féin a phleanáil, rud a chuirfidh go mór le<strong>na</strong> muinín<br />
agus a chothóidh a bhféinmheas.<br />
Is féidir leat an chéim chun tosaigh seo a éascú trí áisean<strong>na</strong> agus chomhairle a<br />
chur ar fáil agus trí ligean dóibh an fhreagracht phearsanta atá orthu féin as an<br />
fhoghlaim a bheas ar súil a aithint.<br />
Má spreagtar páistí le baint níos mó a bheith acu le<strong>na</strong> gcuid foghlama,<br />
ón phleanáil go dtí an t-athbhreithniú, beidh an fhoghlaim níos baintí, níos<br />
sultmhaire agus níos spreagúla agus beidh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid<br />
foghlama. Faoin am seo, ba chóir go mbeadh daltaí eolach ar an phróiseas<br />
pleanála agus ba chóir go mbeadh s<strong>iad</strong> níos freagraí as a gcuid foghlama.<br />
Cuimhnigh, tá níos mó ná bealach amháin ann le pleanáil a dhéa<strong>na</strong>mh le do<br />
rang. D’fhéadfá úsáid a bhaint as clár pleanála, clár fógraí, smeach-chairt nó<br />
eangach mhór ABC.<br />
Ba chóir go mbeadh an phleanáil i<strong>na</strong> chaipéis oibre ar leis an mhúinteoir<br />
agus <strong>na</strong> páistí araon í, agus ba cheart go ndéanfaí tagairt rialta di agus go<br />
n-athbhreithneofaí go rialta í.<br />
Sampla den Chrios Bainteachta<br />
Na Pointí Neamhbhainteacha<br />
Na Pointí Bainteacha<br />
Na Pointí is Baintí<br />
Croí-cheist: <strong>Cad</strong> é<br />
a thig liom a fháil<br />
amach faoi mo<br />
pháirtí ranga?<br />
2
Scilean<strong>na</strong> Smaointeoireachta agus Ábaltachtaí Pearsanta faoi dheireadh Eochairchéim 2<br />
Bainistiú Eolais<br />
Bheith in ann ceistean<strong>na</strong> níos doimhne agus níos<br />
fairsinge a chur le tasc a shoiléiriú agus le spriocan<strong>na</strong><br />
a phleanáil agus a leagan amach;<br />
Tosú ar dhúshlán gnásan<strong>na</strong> agus réamhthuairimí a<br />
thabhairt;<br />
Bheith in ann faisnéis a rangú, a chur i gcomparáid<br />
agus a mheasúnú, agus <strong>na</strong> modhan<strong>na</strong> is fóirstea<strong>na</strong>í<br />
a roghnú le haghaidh taisc;<br />
Modhan<strong>na</strong> a fhorbairt le faisnéis a bhailiú agus a<br />
thaifeadadh agus le mo<strong>na</strong>tóireacht a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
dhul chun cinn taisc; agus<br />
Tuiscint a léiriú ar spriocghrúpa agus ar chuspóir.<br />
Smaointeoireacht,<br />
fadhbréiteach agus<br />
cinnteoireacht<br />
A léiriú go bhfuil s<strong>iad</strong> ábalta straitéisí cuimhne a úsáid<br />
le tuiscint níos doimhne a fhorbairt;<br />
Patrúin agus gaolta a shai<strong>na</strong>ithint agus a chur in ord<br />
trí úsáid a bhaint as réimse straitéisí amhail grúpáil,<br />
rangú agus athrangú, agus cur i gcomparáid agus i<br />
gcodars<strong>na</strong>cht;<br />
Tuartha a dhéa<strong>na</strong>mh agus a thástáil, fia<strong>na</strong>ise a<br />
scrúdú agus <strong>na</strong>isc a dhéa<strong>na</strong>mh idir cúisean<strong>na</strong> agus<br />
iarmhairtí féideartha;<br />
Idirdhealú a dhéa<strong>na</strong>mh idir fíricí agus tuairimí agus<br />
iontaofacht fia<strong>na</strong>ise a cheistiú;<br />
Níos mó ná dearcadh amháin a thuiscint;<br />
Roghan<strong>na</strong> a fhiosrú agus buntáistí agus míbhuntáistí<br />
a mheas;<br />
Réitigh mhalartacha agus cineálacha malartacha cur<br />
chuige a thriail; agus<br />
Cineálacha éagsúla ceistean<strong>na</strong> a úsáid go córasach<br />
agus ar dhóigh a mbeadh cuspóir leo.<br />
Bheith cruthaitheach<br />
Ceistean<strong>na</strong> a chur <strong>na</strong>ch mbeadh freagraí díreacha<br />
orthu, fadhban<strong>na</strong> a chuardach le<strong>na</strong> réiteach, agus<br />
dúshlán an mhodha ghnáthaimh a thabhairt;<br />
Na céadfaí uilig a úsáid le smaointe a spreagadh<br />
agus le cur leo;<br />
Modhan<strong>na</strong> éagsúla smaointeoireachta a thriail;<br />
Na deisean<strong>na</strong> a éiríonn as meancóg nó teip a thapú;<br />
Foghlaim ó agus tógáil ar a gcuid smaointe agus<br />
taithí féin agus smaointe agus taithí daoine eile;<br />
Meas a bheith acu ar smaointe daoine eile;<br />
Réada agus smaointe a thriail ar dhóigh shúgrach;<br />
Smaointe a fhíorú trí smaointe, gníomhaíochtaí agus<br />
torthaí éagsúla a thriail; agus<br />
Tosú ar a gcuid breithiú<strong>na</strong>s fiúntais féin a fhorbairt ar<br />
fhiúntas a gcuid oibre.<br />
Ag obair le daoine eile<br />
Bheith níos neamhspleáiche ó thaobh scilean<strong>na</strong><br />
sóisialta agus scilean<strong>na</strong> idirphearsanta de;<br />
A léiriú go bhfuil s<strong>iad</strong> in ann feidhmiú i róil éagsúla i<br />
ngrúpa agus a bheith freagrach as tascan<strong>na</strong> cuí;<br />
Bheith toiltea<strong>na</strong>ch cuidiú le daoine eile le<strong>na</strong> gcuid<br />
foghlama;<br />
Aiseolas a thuiscint agus a bheith in ann freagairt dó;<br />
agus<br />
Bheith ag obair le comhghleacaí chun comhaontuithe<br />
a bhaint amach agus ag tosú ar easaontuithe a<br />
bhainistiú.<br />
Féinbhainistiú<br />
Measúnú a dhéa<strong>na</strong>mh ar a bhfuil foghlamtha acu<br />
agus a gcur chuige a chur i gcomparáid le cur chuige<br />
daoine eile;<br />
Naisc a dhéa<strong>na</strong>mh idir a gcuid foghlama i<br />
gcomhthéacsan<strong>na</strong> éagsúla;<br />
Bheith féin-stiúrtha trí bheith ag obair leo féin<br />
nó i ngrúpa;<br />
Dóighean<strong>na</strong> a fhoghlaim le<strong>na</strong> gcuid ama<br />
a bhainistiú;<br />
Cuidiú a lorg ó fhoinsí éagsúla;<br />
Bheith ag obair i dtreo spriocan<strong>na</strong> pearsanta a bhaint<br />
amach, spriocan<strong>na</strong> a shai<strong>na</strong>ithin s<strong>iad</strong> féin agus<br />
spriocan<strong>na</strong> a sai<strong>na</strong>ithníodh i gcomhar le múinteoirí;<br />
agus<br />
Muinín níos mó a bheith acu as an eolas atá acu ar a<br />
gcuid láidreachtaí agus laigí.<br />
3
Tras<strong>na</strong> an Churaclaim: An Fhoghlaim a Nascadh<br />
Scilean<strong>na</strong> Smaointeoireachta agus<br />
Ábaltachtaí Pearsanta<br />
Ag giniúint an oiread smaointe<br />
agus is féidir. Daltaí a spreagadh le<br />
deisean<strong>na</strong> a éiríonn as meancóga<br />
agus teipean<strong>na</strong> a thapú.<br />
Focail agus abairtí<br />
a chluinf idh agus a<br />
úsáidf idh mé<br />
Dearfach<br />
Féinmheas<br />
TFC a Úsáid<br />
Deisean<strong>na</strong> a chur ar fáil le meáin<br />
éagsúla a úsáid leis an fhoghlaim a<br />
thaifeadadh<br />
Sprioc<br />
Laigí<br />
An Domhan Thart Orainn<br />
Taighde a dhéa<strong>na</strong>mh ar fhaisnéis ón<br />
am a chuaigh thart<br />
Cinnteoireacht<br />
Aiseolas<br />
4
Scilean<strong>na</strong><br />
Gníomhaíocht 1<br />
Seo mo shaol<br />
Tionchar<br />
Gníomhaíochtaí Foghlama<br />
Déanfar ár bhféiniúlacht<br />
a thaiscéaladh.<br />
Gníomhaíocht 2<br />
Ag cur aithne ormsa,<br />
ag cur aithne ortsa<br />
Taiscéaltar difríochtaí tríd an<br />
uathúlacht a cheiliúradh.<br />
Gníomhaíocht 3<br />
Ní féidir an bua a bheith<br />
agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
Sai<strong>na</strong>ithnítear ár láidreachtaí agus<br />
ár laigí agus iniúchtar <strong>iad</strong>.<br />
Spreagadh<br />
Gníomhaíocht 4<br />
Bheith i d’fhoghlaimeoir<br />
éifeachtach<br />
Pléitear dóighean<strong>na</strong> ao<strong>na</strong>ir<br />
foghlama agus cuirtear i<br />
bhfeidhm <strong>iad</strong>.<br />
Gníomhaíocht 5<br />
Ag ceiliúradh a bhfuil<br />
foghlamtha agam<br />
Cuirtear an <strong>na</strong>sc idir obair dhian<br />
agus gnóthachtáil san áireamh.<br />
Bacainn<br />
Gnóthachtáil<br />
Éirigh Leat<br />
Dúshlán<br />
5
Gníomhaíocht foghlama 1: Seo mo shaol<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Má bhíonn féiniúlacht láidir pearsanta agus<br />
braistint chomhuintearais againn, mothaímid<br />
slán agus cothaítear ár bhféinmheas. Tá sé<br />
tábhachtach go mbeidh muinín ag daltaí<br />
astu féin agus go mbeidh muinín acu agus<br />
<strong>iad</strong> ag déa<strong>na</strong>mh caidrimh le daoine eile ar<br />
bhonn sóisialta.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Beimid ábalta labhairt faoi eachtraí<br />
suntasacha inár saol.<br />
Beidh tuiscint againn ar ár gcúlra<br />
teaghlaigh agus ar an dóigh a dtéann<br />
sé i bhfeidhm ar ár bhféiniúlacht.<br />
Mo Chuid Fréamhacha<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Le<strong>na</strong> chinntiú go n-éireoidh leis <strong>na</strong><br />
gníomhaíochtaí, tá sé tábhachtach<br />
go mbeidh <strong>na</strong> daoine fásta sa<br />
seomra ranga eolach ar <strong>na</strong> struchtúir<br />
theaghlaigh éagsúla atá ag <strong>na</strong> daltaí.<br />
Má bhíonn an t-eolas seo acu, beidh<br />
s<strong>iad</strong> in ann ceistean<strong>na</strong> a phlé ar<br />
dhóigh thuiscea<strong>na</strong>ch chuí. Chomh<br />
maith leis sin, ba chóir a chur in iúl<br />
do <strong>na</strong> páistí <strong>na</strong>ch gá dóibh a gcuid<br />
smaointe nó scéalta a roinnt<br />
le daoine eile mu<strong>na</strong> mian leo.<br />
B’fhéidir go gcuirfeadh an<br />
ghníomhaíocht seo deisean<strong>na</strong> ar<br />
fáil le haghaidh plé ar cheistean<strong>na</strong> a<br />
bhaineann le glúine éagsúla (féach<br />
Ao<strong>na</strong>d 4) nó le stílean<strong>na</strong> maireachtála<br />
éagsúla, <strong>mar</strong> shampla abair go bhfuil<br />
páistí i do rang as mionlach eithneach<br />
amhail Lucht Taistil <strong>na</strong> hÉireann.<br />
Ullmhaigh <strong>na</strong> daltaí le hagallamh a chur ar an duine is sine sa<br />
teaghlach faoi<strong>na</strong> (h)óige. D’fhéadfadh s<strong>iad</strong>, de rogha air sin,<br />
agallamh a chur ar an duine is sine le<strong>na</strong> mbuaileann s<strong>iad</strong> ar<br />
bhonn rialta, má bhíonn sin níos fóirstea<strong>na</strong>í.<br />
Le tacaíocht a fháil ó thuismitheoirí/<br />
chúramóirí, cuir an litir in Áis A<br />
abhaile le heolas a chur ar fáil faoi<br />
<strong>na</strong> ceachtan<strong>na</strong> ar féidir go mbeidh a<br />
bpáistí páirteach iontu <strong>mar</strong> chuid den<br />
ghníomhaíocht seo.<br />
DE DHÍTH<br />
- Bileoga móra páipéir<br />
- Ábhair colláise agus dathúcháin<br />
- Réimse fairsing de mheáin éagsúla<br />
- Cea<strong>mar</strong>a digiteach<br />
- Litir chuig Tuismitheoir(í)/Cúramóir(í)<br />
(Áis A)<br />
LE DÉANAMH<br />
- Mo Chuid Fréamhacha<br />
- M’Amlíne Phearsanta<br />
- Lá Oidhreachta<br />
6
Leis an rang iomlán, cruthaigh<br />
ceistneoir a spreagfaidh, dar<br />
leo, <strong>na</strong> freagraí is éifeachtaí<br />
agus a chuirfidh ar a gcumas<br />
an t-eolas is baintí ar óige<br />
an duine a fháil. B’fhéidir<br />
go mbeadh ceistean<strong>na</strong><br />
ilrogh<strong>na</strong>cha i<strong>na</strong> gcuidiú agat<br />
agus ag <strong>na</strong> daltaí chun a<strong>na</strong>ilís<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh ar thorthaí an<br />
cheistneora ar dhóigh níos<br />
simplí, agus chun TFC a úsáid<br />
leis <strong>na</strong> sonraí a chur i láthair. De<br />
rogha air sin, d’fhéadfadh s<strong>iad</strong><br />
a gcuid torthaí a léiriú i leabhar<br />
nó ar phóstaer.<br />
Ar <strong>na</strong> hábhair is féidir a phlé le<br />
linn an agallaimh tá:<br />
- cá huair a rugadh <strong>iad</strong><br />
agus cá háit;<br />
- cá háit a raibh s<strong>iad</strong> i<strong>na</strong><br />
gcó<strong>na</strong>í i<strong>na</strong> n-óige;<br />
- cad é <strong>mar</strong> a bhí an saol<br />
agus <strong>iad</strong> ag éirí aníos;<br />
(<strong>mar</strong> shampla a gcuid<br />
cairde, éadaí, bia, ceol,<br />
scoil, gníomhaíochtaí<br />
taobh amuigh den scoil);<br />
- <strong>na</strong> scéalta agus <strong>na</strong><br />
hamhráin a bhfuil cuimhne<br />
acu orthu; agus<br />
- grianghraif a glacadh<br />
nuair a bhí s<strong>iad</strong> óg (má<br />
bhíonn s<strong>iad</strong> ar fáil).<br />
Iarr ar gach dalta labhairt leis<br />
an duine breacaosta faoi <strong>na</strong><br />
ceistean<strong>na</strong> agus <strong>na</strong> fadhban<strong>na</strong><br />
a dtugann s<strong>iad</strong> aghaidh<br />
orthu <strong>mar</strong> pháistí 10/11 bhliain<br />
d’aois. Ba chóir dóibh fiafraí<br />
den duine breacaosta cé acu<br />
a bhí fadhban<strong>na</strong> den chineál<br />
chéan<strong>na</strong> acu féin ag an aois sin<br />
nó <strong>na</strong>ch raibh, agus fáil amach<br />
cad é <strong>mar</strong> a chuaigh s<strong>iad</strong> i<br />
ngleic leo.<br />
Fréamhacha<br />
Teaghlaigh<br />
Breith<br />
Cairde Bia<br />
Ag Éirí Aníos<br />
Ceol<br />
7
Gníomhaíocht foghlama 1: Seo mo shaol (ar lean)<br />
M’Amlíne Phearsanta<br />
Scríobh amach liosta de <strong>na</strong> blianta<br />
atá <strong>na</strong> daltaí i do rang ar an saol,<br />
ach ná cuir in iúl dóibh cad é atá<br />
ar bun agat. Ansin, cuir <strong>na</strong> daltaí<br />
isteach i<strong>na</strong> ngrúpaí agus iarr orthu<br />
moltaí a thabhairt maidir leis an<br />
tábhacht atá leis <strong>na</strong> blianta seo.<br />
Nuair a fhaigheann s<strong>iad</strong> amach<br />
gurb io<strong>na</strong>nn <strong>na</strong> blianta seo agus <strong>na</strong><br />
blianta atá s<strong>iad</strong> uilig ar an saol, iarr<br />
orthu ransú smaointe a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar eachtraí suntasacha a tharla i<strong>na</strong><br />
saol agus <strong>iad</strong> a chur isteach s<strong>na</strong><br />
catagóirí seo a lea<strong>na</strong>s: eachtraí<br />
pearsanta, eachtraí áitiúla agus<br />
eachtraí sa saol mór.<br />
Ansin, agus an rang i<strong>na</strong> suí<br />
i gciorcal, iarr ar gach dalta<br />
ceann amháin de <strong>na</strong> heachtraí<br />
suntasacha ón ransú smaointe a<br />
roinnt leis an chuid eile den rang.<br />
Scríobh <strong>na</strong> heachtraí coitianta<br />
agus an dáta ar ar tharla s<strong>iad</strong> ar<br />
bhileoga páipéir agus leag amach<br />
ar an urlár <strong>iad</strong> le hamlíne ranga<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh. Pléigh an dóigh a<br />
dtéann <strong>na</strong> heachtraí a tharlaíonn<br />
i rith ár saoil i bhfeidhm ar ár<br />
bhféiniúlacht.<br />
Mínigh go bhfuil ar gach duine a<br />
amlíne phearsanta féin a chruthú<br />
agus <strong>na</strong> heachtraí suntasacha a<br />
chur uirthi. Lig dóibh roinnt leis an<br />
rang, más mian leo, an dóigh a<br />
ndeachaigh <strong>na</strong> heachtraí a luaigh<br />
s<strong>iad</strong> i bhfeidhm orthu. Chomh<br />
maith leis sin, pléigh leis an rang<br />
<strong>na</strong> heachtraí éagsúla a tharla i<strong>na</strong><br />
saol (<strong>mar</strong> shampla cara nó duine<br />
muinteartha leo a bhí tinn nó a fuair<br />
bás, tinneas pearsanta nó aistriú<br />
tí). Spreag <strong>iad</strong> leis <strong>na</strong> heachtraí seo<br />
a chur ar a n-amlínte pearsanta<br />
fosta, agus idirdhealú a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar dhóigh éigin idir <strong>na</strong> heachtraí<br />
seo agus eachtraí eile (trí úsáid<br />
a bhaint as siombail, b’fhéidir,<br />
le<strong>na</strong> thaispeáint gur eachtra<br />
dhúshlá<strong>na</strong>ch a bhí ann, srl.).<br />
Le linn <strong>na</strong> seachtaine dár gcionn,<br />
lig dóibh oibriú go neamhspleách<br />
nó i ngrúpaí beaga le hamlínte<br />
ao<strong>na</strong>ir a chruthú (ar bhileog mhór<br />
pháipéir). Is féidir í a bheith chomh<br />
cruthaitheach agus is mian leo,<br />
<strong>mar</strong> shampla i bhfoirm fá<strong>na</strong> sciála,<br />
sléibhe, abhann nó raon rásaí. Lig<br />
dóibh <strong>na</strong> heachtraí súntasacha a<br />
thaifeadadh ar a n-amlíne i bhfoirm<br />
líníochtaí, scéalta nó grianghraf.<br />
Ar <strong>na</strong> grianghraif is féidir a úsáid,<br />
tá seanghrianghraif d’eachtra nó<br />
grianghraf a ghlac an dalta féin a<br />
léiríonn eachtra a tharla.<br />
8
Lá Oidhreachta<br />
Cuir an obair uilig a rinneadh ar amlínte<br />
pearsanta agus ar agallaimh ar taispeáint<br />
sa seomra ranga nó sa halla tionóil má<br />
bhíonn sin níos fóirstea<strong>na</strong>í. Tabhair cuireadh<br />
do thuismitheoirí, do sheantuismitheoirí agus<br />
do dhuine ar bith eile a raibh baint acu leis<br />
an obair chuig Lá Oidhreachta sa seomra<br />
ranga. Thiocfadh leis <strong>na</strong> daltaí cuirí a chruthú<br />
don Lá Oidhreachta, agus TFC a úsáid leis<br />
seo a dhéa<strong>na</strong>mh, b’fhéidir.<br />
Seantuismitheoirí<br />
Tuismitheoirí<br />
Aintíní<br />
Ansin iarr ar <strong>na</strong> daltaí a bhfuil foghlamtha<br />
acu san ábhar seo a chur i láthair. Spreag<br />
<strong>na</strong> cuairteoirí le tuairimí a thabhairt agus<br />
le bheith páirteach ann trí fhoirmeacha<br />
measú<strong>na</strong>ithe réamhdhéanta a chur ar fáil.<br />
De rogha air sin, d’fhéadfá an Lá Oidhreachta<br />
a reáchtáil ag deireadh Ao<strong>na</strong>id 1 agus<br />
é a úsáid leis an chuid eile den obair a<br />
bhaineann le braistint féiniúlachta <strong>na</strong> ndaltaí<br />
agus leis <strong>na</strong> fáthan<strong>na</strong> a bhfuil s<strong>iad</strong> uathúil a<br />
chur i láthair.<br />
Uncailí<br />
Deartháireacha<br />
Deirf iúracha<br />
9
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa, ag cur aithne ortsa<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Cothaítear tuiscint ar fhéiniúlacht agus ar<br />
fhéinmheas nuair a dhéantar eolas a roinnt i<br />
ngrúpa, nuair a éisteann daoine eile linn, agus, níos<br />
tábhachtaí fós, nuair a ghlactar linn. Má thuigimid<br />
go bhfuil cúlraí difriúla agus pearsantachtaí difriúla<br />
ag gach duine againn, treiseofar ár n-uathúlacht.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Cuirfimid lenár bhféiniúlacht. Foghlaimeoimid<br />
faoinár gcairde agus faoi <strong>na</strong> gnéithe éagsúla dá<br />
bhféiniúlacht. Leanfaimid de bheith ag forbairt<br />
scilean<strong>na</strong> éisteachta agus scilean<strong>na</strong> cu<strong>mar</strong>sáide<br />
béil. Leanfaimid de bheith ag forbairt iontaoibhe<br />
taobh istigh den ghrúpa.<br />
An Cluiche Cuimhne<br />
Agus sibh i bhur suí i gciorcal, cuir in iúl do <strong>na</strong> daltaí go bhfuil s<strong>iad</strong> ag dul a fháil<br />
amach píosa beag níos mó eolais faoi<strong>na</strong> chéile. Ansin, iarr ar <strong>na</strong> daltaí vótáil ar<br />
rud éigin ba mhaith leo a fhoghlaim faoi<strong>na</strong> chéile (<strong>mar</strong> shampla an bia is fearr<br />
leo). Luafaidh dalta amháin an bia is fearr leis/léi le tús a chur leis an chluiche.<br />
Déarfaidh an chéad duine eile: “Is maith le Sorcha úlla agus is maith liomsa X”,<br />
agus luafaidh sé/sí an bia is fearr leis/léi. Déarfaidh an tríú dalta: “Is maith le<br />
Sorcha úlla. Is maith le Brian X agus is maith liomsa Y” agus araile. Leanfar ar<br />
aghaidh ar an dóigh seo go dtí go bhfuil a n-ainm agus an bia is fearr leo luaite<br />
ag gach duine. Déan seo arís, ar ócáidí eile amach anseo, agus píosaí nua<br />
eolais ar a chéile á nochtadh acu.<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Agus an ghníomhaíocht agallaimh<br />
ar siúl, beidh ort an t-am a<br />
bhainistiú agus súil a choinneáil ar<br />
an fhíschea<strong>mar</strong>a le<strong>na</strong> chinntiú go<br />
gcuirtear agallamh ar gach dalta<br />
agus go ndéantar <strong>iad</strong> a scannánú.<br />
Socraigh dóigh éigin le cúig thréith<br />
<strong>na</strong> ndaltaí a thaifeadadh don<br />
ghníomhaíocht Cé Sin?, bíodh<br />
sin ar eangach ríomhghinte, ar<br />
bhileog mhór pháipéir nó ar chlár<br />
bán. Spreag <strong>na</strong> daltaí le díriú<br />
isteach ar <strong>na</strong> tréithe dearfacha.<br />
Déan cinnte de go bhfreagraíonn<br />
<strong>na</strong> daoine fásta sa seomra<br />
ranga ar an toirt do chaint, do<br />
ghníomhaíochtaí nó do ghothaí<br />
gnúise atá neamhthuiscea<strong>na</strong>ch nó<br />
dímheasúil. Ba chóir go mbeadh<br />
Ciara<br />
Caoimhin<br />
<strong>na</strong> daoine fásta sa seomra ranga<br />
in ann roinnt samplaí éagsúla dá<br />
ngnóthachtálacha pearsanta a chur<br />
i gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí sin a bhfuil<br />
lagmheas acu orthu féin.<br />
DE DHÍTH<br />
- Físchea<strong>mar</strong>a nó scannánóir<br />
digiteach<br />
- Micreafón agus fearas/feisteas<br />
don agallóir<br />
- Smaointe maidir le Péireáil<br />
Chothrom (Áis B)<br />
- Eangach Cé Sin? (Áis C)<br />
- Eangach mhór 6 x 5 don mhúinteoir<br />
LE DÉANAMH<br />
- An Cluiche Cuimhne<br />
- Agallamh<br />
- Cé Sin?<br />
Artur<br />
William<br />
Sachi<br />
10
Agallamh<br />
Pléigh an Cluiche Cuimhne a d’imir<br />
s<strong>iad</strong>. Pléigh <strong>na</strong> deacrachtaí a bhí<br />
acu (<strong>mar</strong> shampla, ag iarraidh<br />
cuimhneamh ar an eolas uilig).<br />
Reáchtáil plé ranga ar dhóighean<strong>na</strong><br />
eile a bhféadfadh s<strong>iad</strong> mioneolas<br />
a fháil faoi<strong>na</strong> chéile. Labhair leis <strong>na</strong><br />
daltaí faoi agallóireacht. Cruthaigh<br />
liosta de <strong>na</strong> hábhair ar mhaith leis<br />
<strong>na</strong> daltaí tuilleadh eolais a fháil<br />
orthu ó<strong>na</strong> chéile. Ar <strong>na</strong> hábhair sin,<br />
b’fhéidir go mbeadh:<br />
- <strong>na</strong> rudaí is maith leo agus <strong>na</strong><br />
rudaí <strong>na</strong>ch maith leo;<br />
- caitheamh aimsire agus<br />
spéisean<strong>na</strong>;<br />
- daoine tábhachtacha i<strong>na</strong> saol;<br />
- cén cineál duine <strong>iad</strong>;<br />
- a gcuid súilíochtaí don am atá le<br />
teacht; agus<br />
- daoine a bhfuil meas acu orthu.<br />
Nuair atá <strong>na</strong> hábhair aontaithe<br />
agaibh, iarr ar <strong>na</strong> daltaí ceistean<strong>na</strong><br />
a scríobh ar leatha<strong>na</strong>igh<br />
ghreamaitheacha. Smaoinigh ar<br />
úsáid a bhaint as teicníc amhail<br />
Crios <strong>na</strong> Bainteachta leis an rang,<br />
chun <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> a chaithfear<br />
a chur leis an eolas atá de dhíth<br />
a fháil, a chur in ord tosaíochta.<br />
(Féach Foghlaim Ghníomhach<br />
agus Modhan<strong>na</strong> Gníomhacha<br />
Teagaisc CCEA, agus ar rannán<br />
an Ghaeloideachais le haghaidh<br />
tuilleadh eolais ar an teicníc seo.)<br />
Aontaigh ar liosta críoch<strong>na</strong>itheach<br />
de <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> a úsáidfidh gach<br />
duine i<strong>na</strong> n-agallamh.<br />
Ansin, cuir <strong>na</strong> daltaí isteach i<strong>na</strong><br />
ngrúpaí de thriúr agus iarr orthu róil<br />
an ghrianghrafadóra, an agallóra<br />
agus an agallaithe a ghlacadh.<br />
Déanfaidh s<strong>iad</strong> sealaíocht ar <strong>na</strong><br />
róil uilig. B’fhéidir gur mhaith leat<br />
úsáid a bhaint as teicníc péireála<br />
cothroime (féach Áis B) leis <strong>na</strong> daltaí<br />
a chur i<strong>na</strong> ngrúpaí. Cuir an t-am ar<br />
fáil do <strong>na</strong> daltaí agallamh a chur<br />
ar a chéile agus <strong>na</strong> hagallaimh a<br />
thaifeadadh le físchea<strong>mar</strong>a le linn<br />
<strong>na</strong> laethanta nó <strong>na</strong> seachtaine dár<br />
gcionn.<br />
Nuair a bheas agallamh déanta<br />
ag <strong>na</strong> daltaí uilig, ba cheart daoibh<br />
amharc ar <strong>na</strong> hagallaimh uilig nó<br />
ar chuid acu. <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> rudaí a<br />
d’fhoghlaim s<strong>iad</strong> faoi<strong>na</strong> chéile <strong>na</strong>ch<br />
raibh ar eolas acu chea<strong>na</strong>? <strong>Cad</strong><br />
<strong>iad</strong> <strong>na</strong> cosúlachtaí eatarthu agus<br />
cad <strong>iad</strong> <strong>na</strong> rudaí uathúla <strong>na</strong>ch<br />
mbaineann ach le daoine ar leith?<br />
Cé Sin?<br />
Judith Ola<br />
Scríobh ainm gach dalta ar ghiota<br />
páipéir agus cuir <strong>na</strong> giotaí isteach<br />
i gcoimeádán nó i bpota. Cuir<br />
an coiméadán thart ar <strong>na</strong> daltaí<br />
agus iarr ar gach dalta ainm a<br />
phiocadh amach as agus é a<br />
choinneáil faoi rún. Beidh orthu<br />
ansin, cúig rud faoin dalta sin<br />
a scríobh ar an leatha<strong>na</strong>ch. Ba<br />
chóir dóibh úsáid a bhaint as an<br />
eolas atá acu chea<strong>na</strong> ar an dalta<br />
agus as cibé eolas a fuair s<strong>iad</strong><br />
amach le linn <strong>na</strong> ngníomhaíochtaí<br />
roimhe seo. Iarr orthu díriú isteach<br />
ar thréithe dearfacha an duine<br />
amhail <strong>na</strong> rudaí is maith leis/léi<br />
agus <strong>na</strong> rudaí <strong>na</strong>ch maith leis/<br />
léi, buan<strong>na</strong>, caitheamh aimsire<br />
agus spéisean<strong>na</strong>, láidreachtaí,<br />
pearsantacht agus/nó <strong>na</strong> rudaí is<br />
maith leis/léi a dhéa<strong>na</strong>mh taobh<br />
amuigh den scoil. Nuair a bheas<br />
seo déanta acu, clóscríobh <strong>na</strong> cúig<br />
thréith a bhaineann le gach dalta<br />
ar chearnóg ar leith ar eangach<br />
uimhrithe 6 x 5 (a bhfuil fairsing<br />
do suas le 30 dalta in aon rang<br />
amháin ann) io<strong>na</strong>s gur féidir <strong>na</strong><br />
liostaí uilig a thaispeáint ar an chlár<br />
idirghníomhach.<br />
Tabhair an Eangach Cé Sin? ar a<br />
bhfuil <strong>na</strong> huimhreacha ó 1 go 30 do<br />
gach dalta sa rang (Áis C). Léigh os<br />
ard an cur síos a rinneadh ar gach<br />
dalta, cearnóg i ndiaidh a chéile.<br />
Lig don rang plé a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
cé <strong>na</strong> daoine, dar leo, a gcuireann<br />
<strong>na</strong> cúig thréith i ngach bosca síos<br />
orthu. Nuair a bheas cinneadh<br />
déanta acu, ba chóir dóibh ainm<br />
an dalta a scríobh sa chearnóg<br />
chéan<strong>na</strong> ar a n-eangach bhán féin.<br />
Ansin, iarr ar an dalta a scríobh an<br />
cur síos i gcearnóg 1 seasamh ag<br />
an chlár. Lig don chuid eile den rang<br />
a chur in iúl, cén duine, dar leo, a<br />
gcuireann <strong>na</strong> tréithe síos air/uirthi<br />
agus cad chuige. Cuirfidh an dalta<br />
ag barr an tseomra an freagra<br />
ceart in iúl dóibh agus déanfaidh<br />
s<strong>iad</strong> a bhfreagraí féin a sheiceáil.<br />
Fiafraigh den duine a ainmníodh<br />
an gcreideann sé/sí go dtugann <strong>na</strong><br />
cúig thréith léiriú ceart ar an chineál<br />
duine é/í.<br />
11
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Nuair a aithnímid ár gcuid láidreachtaí, laigí<br />
agus <strong>na</strong> rudaí ar cúis díomá dúinn <strong>iad</strong>, agus<br />
nuair a fhoghlaimímid dóighean<strong>na</strong> le dul i ngleic<br />
agus le glacadh leo, bíonn tuiscint níos fearr<br />
againn orainn féin.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Tuigfimid ar gcuid láidreachtaí agus laigí araon.<br />
Sai<strong>na</strong>ithneoimid roinnt straitéisí is féidir linn a<br />
úsáid le díomá a láimhseáil.<br />
Cuideoimid le daoine eile a gcuid láidreachtaí<br />
a aithint.<br />
Scéal Bhró<strong>na</strong>gh<br />
Pléigh, <strong>mar</strong> rang, an fáth gur tábhachtach linn a bheith maith<br />
ag rud éigin agus déan liosta de <strong>na</strong> freagraí. Bain úsáid as<br />
<strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> seo a lea<strong>na</strong>s le plé a spreagadh:<br />
- <strong>Cad</strong> chuige gur tábhachtach linn a bheith maith ag rud éigin?<br />
- Má táimid maith ag rud éigin, cad é a chuireann sin in<br />
iúl fúinn?<br />
- <strong>Cad</strong> é a shíleann sibh nó cad é a mhothaíonn sibh faoi<br />
dhaoine eile a fheiceann sibh, nó a bhfuil aithne agaibh<br />
orthu, atá maith ag rud éigin?<br />
- <strong>Cad</strong> é <strong>mar</strong> a mhothaímid fúinn féin <strong>mar</strong> gheall air seo?<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Cuir i gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí, cé<br />
gur rud maith é go bhfuil s<strong>iad</strong> in<br />
ann a gcuid laigí féin a aithint,<br />
gur gá dóibh bheith tuiscea<strong>na</strong>ch<br />
ar mhothúcháin agus laigí<br />
daoine eile á bplé acu. Agus <strong>iad</strong><br />
ag scríobh ar scálaí an duine<br />
eile le linn <strong>na</strong> gníomhaíochta<br />
Cothromaigh É, cuir i gcuimhne<br />
dóibh a bheith tuiscea<strong>na</strong>ch agus<br />
cineálta. Is féidir leis <strong>na</strong> daoine<br />
fásta eile sa seomra cuidiú leat<br />
seo a chur i<strong>na</strong> luí orthu.<br />
DE DHÍTH<br />
- Scéal Bhró<strong>na</strong>gh (Áis D)<br />
- Dán - ‘An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m”<br />
(Áis E)<br />
- Scálaí - Déanfaidh mé iarracht,<br />
Thig liom é a dhéa<strong>na</strong>mh (Áis F)<br />
LE DÉANAMH<br />
- Scéal Bhró<strong>na</strong>gh<br />
- Drámaíocht!<br />
- An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m<br />
- Cothromaigh É<br />
I<strong>na</strong> bPéirí Cainte, iarr ar <strong>na</strong> daltaí plé a dhéa<strong>na</strong>mh ar an<br />
dóigh a mothaíonn s<strong>iad</strong> nuair <strong>na</strong>ch n-éiríonn leo. Cruthaigh<br />
taispeántas ranga d’aidiachtaí nó d’abairtí tuairisciúla a<br />
chuireann <strong>na</strong> mothúcháin seo in iúl. (Mar shampla: meallta,<br />
drochaoibh orm, theip orm, níl maitheas ar bith io<strong>na</strong>m,<br />
uafásach, srl.)<br />
12
Léigh Scéal Bhró<strong>na</strong>gh (Áis D). Nuair a bheas an scéal léite agus pléite<br />
agaibh, cuir focail agus abairtí thart ar imeall an taispeántais a chuireann<br />
síos ar dhóighean<strong>na</strong> ar féidir dul i ngleic le díomá agus le plé le laigí. Is<br />
féidir <strong>iad</strong> seo a úsáid i ráitis ‘Thig liom’ amhail:<br />
Má bhíonn rud éigin doiligh agam Thig liom....<br />
Thig liom iarracht a thabhairt air arís f iú murar<br />
éirigh liom an chéad uair.<br />
Tá a fhios agam gur fúm féin atá sé rudaí a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh trí.....<br />
Aithním go mbím ag tabhairt leithscéalta i<br />
gcásan<strong>na</strong> áirithe in io<strong>na</strong>d.......<br />
Ag deireadh <strong>na</strong> gníomhaíochta seo, déan mach<strong>na</strong>mh ar an scéal agus<br />
smaoinigh agus déan plé ar an dóigh ar mhothaigh Bró<strong>na</strong>gh agus ar an<br />
dóigh ar fhreagair sí. <strong>Cad</strong> chuige a raibh sí ag iarraidh bheith ar fhoireann<br />
<strong>na</strong> scoile? Ar mhothaigh sí go raibh aon bhrú uirthi a bheith rathúil? Más<br />
amhlaidh a bhí, cá has as ar tháinig an brú? <strong>Cad</strong> é <strong>mar</strong> a d’fhreagródh<br />
Bró<strong>na</strong>gh don díomá? Cé a bheadh in ann cuidiú léi bheith a plé leis an díomá?<br />
Ansin, agus <strong>iad</strong> i<strong>na</strong> ngrúpaí, iarr ar <strong>na</strong> daltaí ransú smaointe a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar dhóighean<strong>na</strong> ar féidir deireadh a chur leis an scéal trí phlé a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar <strong>na</strong> dóighean<strong>na</strong> a bhféadfadh Bró<strong>na</strong>gh freagairt don rás a chailleadh<br />
agus <strong>iad</strong> a liostú. Is féidir go mbeidh <strong>na</strong> freagairtí a lea<strong>na</strong>s ar <strong>na</strong> freagairtí<br />
féideartha sin:<br />
- bheadh sí feargach le<strong>na</strong> múinteoir nó le<strong>na</strong> máthair;<br />
- bheadh sí in éad leis <strong>na</strong> cailíní a bhuaigh;<br />
- dhéanfadh sí cinneadh <strong>na</strong>ch rithfeadh sí choíche arís;<br />
- bheadh díomá agus brón uirthi; nó<br />
- dhéanfadh sí mach<strong>na</strong>mh ar an rud a tharla agus thuigfeadh sí <strong>na</strong>ch<br />
raibh sí chomh maith céan<strong>na</strong> leis <strong>na</strong> daoine eile, ach leanfadh sí de<br />
bheith ag baint suilt as reathaíocht fiú mura mbainfeadh sí.<br />
Drámaíocht!<br />
Roinn an rang i<strong>na</strong> ngrúpaí beaga<br />
agus iarr orthu deireadh an scéil a<br />
roghnú ón liosta deirí féideartha a<br />
chruthaigh s<strong>iad</strong>. Ansin, iarr orthu<br />
scéal Bhró<strong>na</strong>gh a dhrámú agus<br />
an deireadh a rinne s<strong>iad</strong> féin,<br />
a léiríonn an dóigh ar fhreagair<br />
Bró<strong>na</strong>gh don díomá, a chur leis. Is<br />
féidir go mbeidh ort úsáid a bhaint<br />
as an halla tionóil nó as áit éigin<br />
eile mura bhfuil fairsinge go leor sa<br />
seomra ranga. Má bhíonn páistí<br />
ar bith sa rang nár mhaith leo a<br />
bheith páirteach sa drámú, Thig leo<br />
cuidiú leis an ghrúpa an dráma a<br />
chleachtadh agus a chruthú gan<br />
a bheith páirteach sa chur i láthair<br />
féin. De rogha air sin, lig do <strong>na</strong> daltaí<br />
scéal nua a scríobh agus/nó<br />
a dhrámú i<strong>na</strong> dtugann carachtair<br />
nua aghaidh ar chúis eile díomá.<br />
Le deireadh a chur leis an<br />
ghníomhaíocht seo, pléigh cé acu<br />
freagairtí a bhí diúltach agus cad é a<br />
d’fhéadfadh Bró<strong>na</strong>gh a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
le fa<strong>na</strong>cht dearfach. Cuir seo i<br />
gcomparáid le cásan<strong>na</strong> i<strong>na</strong>r thug <strong>na</strong><br />
daltaí féin aghaidh ar chúis díomá.<br />
Iarr orthu mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
an dóigh ar fhreagair s<strong>iad</strong> di agus an<br />
dóigh a bhféadfadh s<strong>iad</strong> dul i ngleic<br />
le<strong>na</strong> mothúcháin, agus tagairt á<br />
déa<strong>na</strong>mh agat don taispeantas Thig<br />
liom de réir <strong>mar</strong> is gá.<br />
4ú hÁit<br />
13
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í (ar lean) 14<br />
An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m<br />
Cuir <strong>na</strong> daltaí i<strong>na</strong> bpéirí agus iarr orthu<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar rudaí a<br />
mbíonn daoine eile ag súil go mbeidh<br />
s<strong>iad</strong> ábalta a dhéa<strong>na</strong>mh, bíodh sin ar<br />
scoil nó sa bhaile. Tabhair am dóibh le<br />
labhairt le chéile faoin taithí atá acu air<br />
seo. Léigh an dán ‘An Duine Istigh Io<strong>na</strong>m’<br />
(Áis E) do <strong>na</strong> daltaí. An bhfeiceann s<strong>iad</strong><br />
cosúlachtaí ar bith idir <strong>iad</strong> féin agus an<br />
duine seo ó thaobh súilíochtaí daoine<br />
eile de? Más amhlaidh a fheiceann,<br />
pléigh leis an rang an dóigh a mothaíonn<br />
s<strong>iad</strong> nuair a bhíonn daoine ag súil go<br />
ndéanfaidh s<strong>iad</strong> rudaí <strong>na</strong>ch féidir leo<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh nó atá doiligh acu. Agus<br />
<strong>iad</strong> ag obair i<strong>na</strong> ngrúpaí, nó <strong>mar</strong> rang<br />
iomlán, iarr orthu cuid de <strong>na</strong> samplaí<br />
seo a roinnt. Ansin, agus sibh ag obair<br />
le chéile, déan an dán a athchruthú trí<br />
úsáid a bhaint as an taithí atá acu féin<br />
ar bheith ag iarraidh ionchais daoine<br />
eile a shásamh. Is féidir gur mhaith<br />
leat pobal fiosrúcháin nó am ciorcail a<br />
reáchtáil le tuilleadh plé a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar <strong>na</strong> mothúcháin a bhaineann leis an<br />
cheist seo.
Cothromaigh É<br />
Cuir i<strong>na</strong> luí ar <strong>na</strong> daltaí go bhfuilimid uilig éagsúil agus go bhfuil<br />
láidreachtaí agus laigí ag gach duine againn. Tá rudaí áirithe<br />
ann a thig linn a dhéa<strong>na</strong>mh go maith, agus rudaí eile ar mhaith<br />
linn ár gcumas i<strong>na</strong> leith a fheabhsú. <strong>Cad</strong> é <strong>mar</strong> a dhéa<strong>na</strong>imid<br />
ár gcumas i leith rudaí a fheabhsú? Trí chleachtadh, trí rudaí a<br />
thriail arís, trí chomhairle a iarraidh ar dhaoine eile, srl.<br />
Ansin, iarr ar an rang roinnt rudaí ba mhaith leo a fhoghlaim a<br />
lua. Cuir i<strong>na</strong> luí orthu gur féidir <strong>na</strong>ch bhfuil i gcuid de <strong>na</strong> rudaí a<br />
mbímid ag streachailt leo faoi láthair, ach rudaí nár fhoghlaim<br />
muid go fóill. Bí cinnte, áfach, go gcuireann tú in iúl dóibh go<br />
bhfuil rudaí ann ar féidir <strong>na</strong>ch mbeimid maith acu go deo, cionn<br />
is go bhfuilimid uilig uathúil agus go bhfuil buan<strong>na</strong> éagsúla ag<br />
gach duine againn. Is féidir gur mhaith leat féin roinnt samplaí<br />
a thabhairt de rudaí a thig leat a dhéa<strong>na</strong>mh, rudaí a mbeidh<br />
ort <strong>iad</strong> a chleachtadh le do chumas i<strong>na</strong> leith a fheabhsú, agus<br />
rudaí eile <strong>na</strong>ch mbeidh tú maith acu go deo (<strong>mar</strong> shampla<br />
amhrá<strong>na</strong>íocht, imirt peile, srl.). Cuir i<strong>na</strong> luí orthu <strong>na</strong>ch gá dóibh<br />
bheith maith ag rud le sult a bhaint as.<br />
Tabhair cóip de <strong>na</strong> scálaí Déanfaidh Mé Iarracht, Thig <strong>Liom</strong><br />
(Áis F) do <strong>na</strong> daltaí. Mínigh go mbeidh taobh amháin de <strong>na</strong><br />
scálaí níos troime ná an taobh eile cionn is go bhfuil an oiread<br />
sin rudaí ann a thig linn a dhéa<strong>na</strong>mh, agus go n-éireoidh sé<br />
níos troime arís de réir <strong>mar</strong> a fhoghlaimeoimid rudaí nua. Iarr<br />
ar gach dalta <strong>na</strong> rudaí sin atá, dar leo, i<strong>na</strong> laigí faoi láthair<br />
a thaifeadadh ar thaobh clé <strong>na</strong> scálaí. Nuair a bheas an<br />
taobh seo déanta acu, iarr orthu dul thart ar an rang agus<br />
láidreachtaí a scríobh ar an taobh deas ar scálaí a bpáirtithe<br />
ranga taobh istigh d’am sonraithe.<br />
Nuair a bhíonn s<strong>iad</strong> ar ais i<strong>na</strong> n-áit féin, lig dóibh am a ghlacadh<br />
leis <strong>na</strong> láidreachtaí a scríobh <strong>na</strong> daoine eile fúthu a léamh agus<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar an eispéireas dearfach seo.<br />
15
Gníomhaíocht foghlama 4: Bheith i d’fhoghlaimeoir éifeachtach<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Foghlaimímid uilig ar dhóighean<strong>na</strong> éagsúla. Is féidir<br />
linn cuidiú le daltaí bheith i<strong>na</strong> bhfoghlaimeoirí rathúla<br />
trí chur ar a gcumas an dóigh a bhfoghlaimíonn s<strong>iad</strong><br />
agus <strong>na</strong> rudaí is féidir leo a dhéa<strong>na</strong>mh le bheith i<strong>na</strong><br />
bhfoghlaimeoirí éifeachtacha a aithint. Má bhíonn a<br />
fhios acu cad é <strong>mar</strong> is féidir leo a bheith i gcean<strong>na</strong>s a<br />
gcuid foghlama féin, beidh muinín acu dul sa seans<br />
agus rudaí nua a fhoghlaim le go mbainfidh s<strong>iad</strong> a<br />
n-acmhainneacht amach.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Beimid ábalta dóighean<strong>na</strong> i<strong>na</strong>r féidir linn bheith<br />
inár bhfoghlaimeoirí éifeachtacha a lua.<br />
Luafaimid ár mbuan<strong>na</strong> éagsúla agus <strong>na</strong><br />
dóighean<strong>na</strong> éagsúla i<strong>na</strong> bhfoghlaimímid.<br />
Deánfimid scil úr a theagasc do dhaoine eile.<br />
An Ceathrú Mac<br />
Léigh an scéal An Ceathrú Mac (Áis G). Nuair a bheas sé léite agat, cuir an<br />
rang i<strong>na</strong> bpéirí cothroma agus iarr ar <strong>na</strong> páirtithe an scéal agus an chiall atá<br />
leis a phlé. Ansin iarr ar <strong>na</strong> páirtithe a smaointe a roinnt <strong>mar</strong> chuid de phlé<br />
ranga. Bain úsáid as <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> a lea<strong>na</strong>s le plé a spreagadh:<br />
- <strong>Cad</strong> é a tharla sa scéal?<br />
- <strong>Cad</strong> é an chiall atá leis an scéal i do bharúil?<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Tá gníomhaíochtaí áirithe<br />
ann a mbeidh gné phraiticiúil<br />
chomh maith le gné scríofa/<br />
díospóireachta i gceist leo. Le<strong>na</strong><br />
chois sin, is féidir go mbeidh ar<br />
<strong>na</strong> daltaí rud éigin a thabhairt ón<br />
bhaile leis an ghníomhaíocht Scil<br />
Úr a Theagasc agus a Fhoghlaim<br />
a chur i gcrích. B’fhéidir <strong>mar</strong> sin go<br />
mbeadh dhá lá/sheisiún de dhíth<br />
leis <strong>na</strong> gníomhaíochtaí seo a chur<br />
i gcrích.<br />
Is féidir leat an scéal An Ceathrú<br />
Mac (Áis G) agus <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong><br />
díospóireachta a bhaineann leis<br />
a chur in oiriúint do riachta<strong>na</strong>is<br />
áirithe. Mar shampla, is féidir<br />
gur mhaith leat téarma níos<br />
fóirstea<strong>na</strong>í a úsáid in io<strong>na</strong>d an<br />
téarma spiorad, ag brath ar an<br />
chomhthéacs.<br />
DE DHÍTH<br />
- An Ceathrú Mac (Áis G)<br />
- Cairtpháipéar, páipéar agus<br />
ábhair dathúcháin<br />
- Mo Phlean Teagaisc (Áis H)<br />
do gach dalta<br />
LE DÉANAMH<br />
- An Ceathrú Mac<br />
- Scil Nua a Theagasc agus a<br />
Fhoghlaim<br />
- Athbhreithniú agus Mach<strong>na</strong>mh<br />
Ní bheidh a fhios agat cad é is féidir leat a<br />
bhaint amach go dtí go ndéanfaidh tú iarracht.<br />
- Dá mbeadh rogha agat bheith <strong>mar</strong> dhuine de <strong>na</strong> mic seo,<br />
cé acu mac i<strong>na</strong> mbeifeá? <strong>Cad</strong> chuige?<br />
- Cé acu mac ar thug an spiorad an bronnta<strong>na</strong>s is úsáidí dó?<br />
- <strong>Cad</strong> chuige sin, i do bharúil? Mínigh do chuid fáthan<strong>na</strong>.<br />
- <strong>Cad</strong> é a rinne an ceathrú mac? Cé <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a d’úsáid sé<br />
<strong>mar</strong> fhoghlaimeoir maith?<br />
16
Ansin, iarr ar <strong>na</strong> daltaí mach<strong>na</strong>mh a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar cad é a bheadh scríofa<br />
ar <strong>na</strong> sé chloch ar leis an cheathrú<br />
mac <strong>iad</strong>. Cé <strong>na</strong> bronnta<strong>na</strong>is a thug<br />
an spiorad dó le go mbeadh sé i<strong>na</strong><br />
‘fhoghlaimeoir maith’? Mar rang,<br />
socraigh ar <strong>na</strong> sé scil is tábhachtaí ó<br />
thaobh <strong>na</strong> foghlama de. Níl freagraí<br />
‘cearta’ ar bith ann. Is é a mheasann<br />
tú féin agus <strong>na</strong> páistí a bheith i gceist<br />
le foghlaimeoir maith an rud atá<br />
tábhachtach. D’fhéadfá taispeántas<br />
a chruthú leis <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a<br />
bhaineann le ‘ag foghlaim an dóigh<br />
le foghlaim’ a chur i gcuimhne do <strong>na</strong><br />
daltaí agus le<strong>na</strong> chur i<strong>na</strong> luí orthu gur<br />
féidir le duine ar bith <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong><br />
seo a fhorbairt agus a fheabhsú.<br />
Déan tagairt don taispeántas seo le<br />
linn foghlama tras<strong>na</strong> an churaclaim<br />
chun <strong>iad</strong> a threisiú. Thiocfadh leat<br />
<strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a bhaineann le ‘ag<br />
foghlaim an dóigh le foghlaim’ a<br />
scríobh ar chártaí a bhfuil cruth<br />
púróige orthu agus <strong>iad</strong> a lannú.<br />
Ansin, ag tús gníomhaíochtaí<br />
foghlama, d’fhéadfá <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong><br />
a bheidh de dhíth orthu a phlé<br />
leis an rang, ceann nó dhó de <strong>na</strong><br />
scilean<strong>na</strong> is tábhachtaí a roghnú<br />
agus <strong>iad</strong> a ghreamú den chlár <strong>mar</strong><br />
mheabhrúchán buan. Ag deireadh<br />
<strong>na</strong> gníomhaíochta, thiofadh leis <strong>na</strong><br />
daltaí athbhreithniú a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
ar a fheabhas a d’úsáid s<strong>iad</strong> <strong>iad</strong><br />
(féinmheasúnú).<br />
Scil Nua a Theagasc agus a Fhoghlaim<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí mach<strong>na</strong>mh a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar <strong>na</strong> rudaí a thig leo<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh go maith. Mínigh<br />
go mbeidh deis acu ceann de <strong>na</strong><br />
scilean<strong>na</strong> seo acu a theagasc do<br />
dhuine éigin eile sa rang a bhfuil an<br />
scil sin doiligh acu nó <strong>na</strong>ch bhfuil<br />
an scil sin foghlamtha acu go fóill.<br />
Caithfear scil ar féidir í a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
taobh istigh d’am scoile a roghnú,<br />
agus úsáid a bhaint as áisean<strong>na</strong> ón<br />
scoil nó as rudaí is féidir a thabhairt<br />
isteach go furasta ón bhaile. Mar<br />
shampla: gruaig a thrilesánú, cleas<br />
draíochta a imirt, lámhchleasaíocht<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh, seinm ar ghléas ceoil,<br />
rud a rá i dteanga eile, eitleán páipéir<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh.<br />
I ndiaidh dóibh am a chaitheamh ag<br />
smaoineamh air seo, agus an scil<br />
ba mhaith leo a theagasc a roghnú,<br />
beidh orthu páirtí a fháil. Leis seo<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh, scríobh ainm gach<br />
dalta-múinteoir agus an scil atá acu<br />
ar an chlár. Ansin, iarr ar gach duine<br />
Athbhreithniú agus Mach<strong>na</strong>mh<br />
a n-ainm a scríobh taobh le scil ba<br />
mhaith leo a fhoghlaim. Níor chóir go<br />
mbeadh níos mó ná duine amháin<br />
luaite le gach scil. Cuir i<strong>na</strong> luí orthu<br />
gur cheart dóibh páirtí a roghnú<br />
bu<strong>na</strong>ithe ar an scil nua ba mhaith leo<br />
a fhoghlaim, ní de réir grúpaí cairdis.<br />
Ansin, cuir an liosta in eagar de réir<br />
Sheisiún Teagaisc 1 agus Sheisiún<br />
Teagaisc 2, agus déan cinnte de<br />
<strong>na</strong>ch bhfuil duine ar bith ar an liosta<br />
atá le bheith ag teagasc agus ag<br />
foghlaim le linn an tseisiúin chéan<strong>na</strong>.<br />
I gcásan<strong>na</strong> áirithe, is féidir go mbeidh<br />
dalta ag teagasc scile do pháirtí<br />
ranga ar leith agus ag foghlaim scile<br />
ón pháirtí ranga céan<strong>na</strong>. Tá seo<br />
maith go leor.<br />
Agus <strong>iad</strong> i<strong>na</strong> suí le<strong>na</strong> bpáirtí, ba<br />
chóir dóibh <strong>na</strong> dóighean<strong>na</strong> is fearr<br />
acu foghlaim a phlé, <strong>mar</strong> beidh ar<br />
gach dalta an teagasc a phleanáil<br />
bu<strong>na</strong>ithe ar an dóigh is fearr ag an<br />
duine eile foghlaim. Ba chóir dóibh<br />
<strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> seo a lea<strong>na</strong>s a phlé:<br />
- An maith leo bheith ag labhairt<br />
faoin dóigh a ndéantar an scil?<br />
- Ar mhaith leo go míneodh an<br />
duine eile an dóigh le<strong>na</strong> déa<strong>na</strong>mh<br />
ar dtús agus triail a bhaint aisti i<strong>na</strong><br />
dhiaidh sin?<br />
- Ar mhaith leo an scil a fheiceáil<br />
ar dtús agus triail a bhaint aisti i<strong>na</strong><br />
dhiaidh sin? Nó,<br />
- Ar mhaith leo triail a bhaint as ar<br />
an toirt agus míniú a fháil de réir<br />
<strong>mar</strong> atá s<strong>iad</strong> á dhéa<strong>na</strong>mh?<br />
Nuair a bheas plé déanta acu le<strong>na</strong><br />
bpáirtí ar <strong>na</strong> dóighean<strong>na</strong> is fearr acu<br />
foghlaim, cuir cóip de Áis H ar fáil<br />
dóibh le<strong>na</strong> dteagasc a phleanáil.<br />
Ar deireadh, iarr ar <strong>na</strong> daltaí a scil<br />
a theagasc dá bpáirtí agus <strong>na</strong> róil a<br />
mhalartú i<strong>na</strong> dhiaidh sin. Beidh ar <strong>na</strong><br />
daoine a bheas ag foghlaim <strong>na</strong> scile,<br />
go leor ama a bheith acu le triail a<br />
bhaint aisti, <strong>mar</strong> sin de, is féidir go<br />
mbeidh seisiún fada amháin de dhíth<br />
leis an chuid seo den ghníomhaíocht<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh nó is féidir é a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh thar cúpla lá.<br />
Is féidir gur mhaith leat modh amhail MLS (Móide, Lúide, Spéisúil)* a úsáid leis an rang le measúnú a dhéa<strong>na</strong>mh ar ar<br />
fhoghlaim s<strong>iad</strong> ón phróiseas teagaisc agus foghlama a raibh s<strong>iad</strong> páirteach ann. Smaoinigh ar <strong>na</strong> ceistean<strong>na</strong> seo a<br />
lea<strong>na</strong>s a úsáid le plé a spreagadh:<br />
- An raibh sé doiligh agat modh teagaisc a úsáid <strong>na</strong>ch n-úsáidfeá de ghnáth i do chuid foghlama féin?<br />
- An fearr rud a theagasc do dhuine nó é a dhéa<strong>na</strong>mh dóibh? <strong>Cad</strong> chuige?<br />
- Ar éirigh libh uilig an scil nua a fhoghlaim/theagasc? Cé <strong>na</strong> fáthan<strong>na</strong> a d’fhéadfadh a bheith leis seo?<br />
<strong>Cad</strong> é a bhí i<strong>na</strong> chuidiú?<br />
- An raibh sé i<strong>na</strong> chuidiú agat an tasc a bhriseadh anuas i<strong>na</strong> gcéimean<strong>na</strong> beaga?<br />
- Sa rang, an raibh aon chur chuige i leith foghlama/múinte níos rathúla ná ceann ar bith eile? Cé acu ceann?<br />
- An bhfuil sé maith go leor in am ar bith ‘Ní thig liom é a dhéa<strong>na</strong>mh’ a rá? Cá huair ba chóir duit géilleadh?<br />
* Féach ‘Foghlaim Ghníomhach agus Modhan<strong>na</strong> Gníomhacha Teagaisc’ - CCEA, leatha<strong>na</strong>ch 63, le tuilleadh eolais a fháil.<br />
17
Gníomhaíocht foghlama 5: Ag ceiliúradh a bhfuil foghlamtha agam<br />
CROÍ-CHOINCHEAP<br />
Caithfidh <strong>na</strong> daltaí a thuiscint go bhfuil <strong>na</strong>sc<br />
díreach ann idir obair dhian agus gnóthachtáil.<br />
Trí am a chur ar leataobh dóibh an fhoghlaim<br />
atá déanta acu i<strong>na</strong> saol a aithint agus<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh uirthi, cuideofar leo<br />
<strong>na</strong> buntáistí as obair dhian, agus as rudaí a<br />
thriail arís fiú nuair <strong>na</strong>ch n-éiríonn leo an chéad<br />
uair, a aithint. Trí chéiliúradh a dhéa<strong>na</strong>mh ar<br />
a bhfuil bainte amach acu, tuigfidh s<strong>iad</strong> an<br />
chuspóir atá le<strong>na</strong> gcuid foghlama agus<br />
treiseofar a dtiomantas i leith ratha.<br />
CRITÉIR RATHA MHOLTA<br />
Beimid ábalta labhairt ar chuid de <strong>na</strong> rudaí atá<br />
bainte amach againn inár saol.<br />
Labhróimid ar ghnóthachtáil neamh-acadúil<br />
agus ar ghnóthachtáil acadúil.<br />
Beidh a fhios againn cad é is gá dúinn a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh le gnóthachtáil a bhaint amach.<br />
Maidir leis an chineál daoine muid, tuigfimid<br />
go bhfuil seo chomh tábhachtach céan<strong>na</strong> leis<br />
<strong>na</strong> rudaí a bhainimid amach.<br />
GNÉITHE LE SONRÚ<br />
Spreag <strong>na</strong> daltaí leis an tábhacht<br />
atá le gach cineál gnóthachtála a<br />
aithint, ní hamháin gnóthachtáil<br />
acadúil. Ba chóir go mbeadh <strong>na</strong><br />
daoine fásta sa seomra ranga in<br />
ann roinnt samplaí éagsúla dá<br />
ngnóthachtálacha pearsanta a<br />
chur i gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí sin a<br />
bhfuil lagmheas acu orthu féin.<br />
Le<strong>na</strong> chois sin, caithfidh a bheith<br />
tuiscea<strong>na</strong>ch i leith fhreagairtí<br />
<strong>na</strong> ndaltaí. Na daltaí sin atá<br />
<strong>mar</strong> chuid de phobal eitneach<br />
mionlaigh i dTuaisceart Éireann<br />
amhail <strong>na</strong> Polan<strong>na</strong>igh, <strong>na</strong><br />
Liotuá<strong>na</strong>igh, <strong>na</strong> Portaingéalaigh,<br />
<strong>na</strong> Sínigh, <strong>na</strong> hIndiaigh agus an<br />
Lucht Taistil, is féidir go mbeidh a<br />
gcultúr éagsúil le do chultúr féin<br />
maidir leis an tábhacht atá le<br />
cineálacha poist, róil inscne, srl.<br />
DE DHÍTH<br />
- Páipéar A3 agus ábhair<br />
dathúcháin<br />
- Cairtchlár<br />
- Cea<strong>mar</strong>a digiteach<br />
- Bogearraí cuí le grianghraif<br />
a oiriúnú<br />
- Réad labhartha<br />
- Foclóirí (rogh<strong>na</strong>ch)<br />
- Sifíní ealaín pháipéir agus<br />
téip ghreamaitheach<br />
LE DÉANAMH<br />
- Obair Chiorcail<br />
- Am Dúshláin<br />
- Isteach sa Todhchaí!<br />
- Cothromaíocht a Bhaint Amach<br />
ls io<strong>na</strong>nn rath agus 1%<br />
Spreagadh agus 99%<br />
Treabhadh<br />
18
Obair Chiorcail Am Dúshláin<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí suí i gciorcal. Cuir <strong>na</strong><br />
scilean<strong>na</strong> a bhíonn de dhíth ag am ciorcail<br />
i gcuimhne dóibh (<strong>mar</strong> shampla bheith ag<br />
éisteacht, bheith ag amharc i súile an duine<br />
atá ag caint, gan a bheith ag labhairt ach<br />
ar do sheal, ag cur leis an phlé ar dhóigh<br />
chuiditheach chásmhar srl.). Mínigh gurb<br />
é gnóthachtáil neamh-acadúil an t-ábhar<br />
a bheas á phlé agaibh inniu. Le linn an<br />
tseisiúin, b’fhéidir gur mhaith leat aird a<br />
dhíriú ar cheann nó dhó de <strong>na</strong> rudaí a bhain<br />
s<strong>iad</strong> amach i mblia<strong>na</strong> nó roimhe sin, nó ar<br />
rudaí ba mhaith leo a bhaint amach san am<br />
atá le teacht. Smaoinigh ar úsáid a bhaint<br />
as ceann de <strong>na</strong> ráitis seo a lea<strong>na</strong>s ar féidir<br />
leis <strong>na</strong> daltaí é a chomhlánú agus an réad<br />
labhartha á chur thart ar an chiorcal acu:<br />
- Rud amháin a d’fhoghlaim mé i mblia<strong>na</strong><br />
is ea…<br />
- Rud indéanta amháin ba mhaith liom a<br />
fhoghlaim an bhliain seo chugainn is ea…<br />
- Bhain mé rud éigin amach trí…<br />
- Nuair <strong>na</strong>ch n-éiríonn liom ar dtús,<br />
déa<strong>na</strong>im… le<strong>na</strong> chinntiú go mbainfidh<br />
mé mo sprioc amach.<br />
- Rud amháin a gcaithfidh mé tuilleadh oibre<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh air is ea…<br />
Leis an seisiún a chur i gcrích, thiofadh le<br />
gach dalta comhghairdeas a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
leis an pháirtí ranga ar a dhá thaobh faoi<strong>na</strong><br />
ngnóthachtáil neamh-acadúil.<br />
Scríobh an ráiteas seo a lea<strong>na</strong>s amach do<br />
<strong>na</strong> daltaí: Is io<strong>na</strong>nn rath agus 1% spreagadh<br />
agus 99% treabhadh. Agus <strong>iad</strong> ag obair i<strong>na</strong><br />
bpéirí, cuir an t-am ar fáil dóibh labhairt le<strong>na</strong><br />
bpáirtí faoin chiall atá leis an ráiteas, dar leo.<br />
(B’fhéidir go mbeadh ort ar dtús, an chiall atá<br />
leis <strong>na</strong> focail spreagadh agus treabhadh a<br />
mhíniú, nó de rogha air sin, foclóirí a chur<br />
ar fáil dóibh io<strong>na</strong>s go dtig leo féin an chiall<br />
a aimsiú.)<br />
Ansin, iarr orthu moltaí a thabhairt maidir<br />
leis an chiall atá leis an ráiteas, agus taifead<br />
a gcuid smaointe. Iarr orthu samplaí a<br />
thabhairt de chásan<strong>na</strong> i<strong>na</strong> raibh orthu obair<br />
dhian a dhéa<strong>na</strong>mh le rud éigin a bhaint<br />
amach, bíodh is gur éirigh leo sa deireadh.<br />
Mínigh gurb é an chiall atá leis an ráiteas<br />
<strong>na</strong>ch mbíonn sé furasta i gcó<strong>na</strong>í gnóthachtáil<br />
agus rath a bhaint amach; go mbíonn<br />
obair dhian i gceist. Fiú más amhlaidh atá<br />
smaoineamh an-mhaith nó bua ar leith agat,<br />
caithfidh tú an obair a chur isteach más mian<br />
leat a bheith rathúil.<br />
I ndiaidh an phlé, mínigh go bhfuil s<strong>iad</strong><br />
ag dul a thabhairt faoi dhúshlán leis an<br />
ráiteas a thriail. Má dhéa<strong>na</strong>nn s<strong>iad</strong> an obair<br />
dhian agus má bhaineann s<strong>iad</strong> a sprioc<br />
amach, beidh ceiliúradh acu. (B’fhéidir gur<br />
mhaith leat ‘Ceiliúradh Gnóthachtála’ a<br />
aontú leo sula dtugann s<strong>iad</strong> faoin dúshlán,<br />
gníomhaíocht a roghnú, srl.) Ba cheart duit<br />
dúshlán a chur rompu a mbeidh obair dhian<br />
i gceist leis ó thaobh fadhban<strong>na</strong> a réiteach<br />
agus constaicí a shárú. Is é is aidhm don<br />
dúshlán go dtuigfidh s<strong>iad</strong> <strong>na</strong>ch féidir rath<br />
a bhaint amach gan obair dhian a chur<br />
isteach.<br />
Seo moladh amháin: Gan ach sífíní ealaín<br />
pháipéir agus téip ghreamaitheach in úsáid<br />
acu, iarr ar <strong>na</strong> daltaí struchtúr a chruthú atá<br />
ard, leathan, láidir agus tarraingteach.<br />
Bain úsáid as teicníc péireála cothroime<br />
chun <strong>iad</strong> a chur isteach i<strong>na</strong> ngrúpaí, agus<br />
tabhair teorainn ama dóibh leis an struchtúr<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh. Iarr orthu oibriú le chéile le<strong>na</strong><br />
struchtúr a dhearadh (spreagadh) agus a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh (treabhadh). Ag deireadh an<br />
taisc, caithfidh an struchtúr a bheith in ann<br />
leabhar a choinneáil, <strong>mar</strong> shampla, agus<br />
déanfaidh <strong>na</strong> daoine fásta sa seomra<br />
cinneadh faoi cé acu atá sé leathan, ard nó<br />
tarraingteach go leor.<br />
Cuir an dúshlán seo nó do dhúshlán féin<br />
in oiriúint do dhaltaí ar bith a mbeadh<br />
deacracht ar leith acu leis, agus <strong>na</strong>ch<br />
mbeadh deis chothrom acu rath a bhaint<br />
amach <strong>mar</strong> gheall air sin. Nuair is léir gur<br />
oibrigh s<strong>iad</strong> uilig go dian, gur réitigh s<strong>iad</strong><br />
fadhban<strong>na</strong> agus gur éirigh leo leis an<br />
dúshlán, beidh ceiliúradh ag <strong>na</strong> daltaí <strong>mar</strong><br />
<strong>mar</strong> shampla 20 bomaite d’am saor, a aontaíodh roimhe.<br />
19
Gníomhaíocht foghlama 5: Ag ceiliúradh a bhfuil foghlamtha agam (ar lean)<br />
Isteach sa Todhchaí!<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí a shamhlú<br />
go bhfuil s<strong>iad</strong> i ndiaidh<br />
dul isteach i ngléas ama.<br />
Cuireann s<strong>iad</strong> bliain áirithe<br />
isteach, <strong>mar</strong> shampla, 20<br />
bliain sa todhchaí. Tosaíonn<br />
<strong>na</strong> soilse ag splancadh<br />
agus tosaíonn an gléas<br />
ag gliogar<strong>na</strong>ch agus ag<br />
crith. Mothaíonn s<strong>iad</strong> <strong>mar</strong> a<br />
bheadh s<strong>iad</strong> ag eitilt ar luas<br />
lasrach. Osclaíonn s<strong>iad</strong> doras<br />
an ghléis ama, agus tá s<strong>iad</strong><br />
i<strong>na</strong> seasamh os comhair<br />
balla a bhfuil fráma pictiúir<br />
ar crochadh air. Istigh sa<br />
fhráma, tá grianghraf díobh<br />
féin ach <strong>iad</strong> fiche bliain níos<br />
sine! Tá liosta de <strong>na</strong> rudaí<br />
atá bainte amach acu scríofa<br />
faoin ghrianghraf.<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí mach<strong>na</strong>mh a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar cad é ba mhaith<br />
leo a bheith ar an liosta faoin<br />
ghrianghraf. <strong>Cad</strong> é ba mhaith<br />
leo a bhaint amach i<strong>na</strong> saol?<br />
Iarr orthu mach<strong>na</strong>mh ar phost<br />
ba mhaith leo a bheith acu, <strong>na</strong><br />
buan<strong>na</strong> ba mhaith leo a fhorbairt<br />
agus <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> ba mhaith leo<br />
a fhoghlaim faoin am seo. Nuair a<br />
bheas <strong>na</strong> rudaí seo sai<strong>na</strong>itheanta<br />
ag <strong>na</strong> daltaí, spreag <strong>iad</strong> le<br />
mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar <strong>na</strong><br />
fáthan<strong>na</strong> ar mhaith leo an post<br />
áirithe sin a dhéa<strong>na</strong>mh. Iarr orthu<br />
smaoineamh ar <strong>na</strong> saintréithe<br />
a bheadh tábhachtach sa phost<br />
sin, <strong>mar</strong> shampla, ag obair <strong>mar</strong><br />
bhall d’fhoireann, ag tacú le<br />
daoine eile, bheith cothrom, srl.<br />
Má tá aithne acu ar dhuine a<br />
dhéa<strong>na</strong>nn an post seo, spreag <strong>iad</strong><br />
le mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar <strong>na</strong><br />
hábaltachtaí, <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> agus<br />
an t-eolas a léiríonn an duine<br />
agus é/í ag dul don phost sin.<br />
Agus cea<strong>mar</strong>a digiteach in úsáid<br />
agat, glac grianghraf de gach<br />
dalta, ó<strong>na</strong> nguaillí go dtí barr a<br />
gcinn. Uaslódáil <strong>na</strong> grianghraif<br />
seo chuig an ríomhaire agus<br />
lig do gach dalta a n-aghaidh<br />
a oiriúnú le cuma níos sine a<br />
chur orthu, agus bogearraí cuí in<br />
úsáid acu. B’fhéidir gur mhaith<br />
leo an stíl nó an dath gruaige a<br />
athrú, spéaclaí a chur orthu féin<br />
nó roic a chur ar a n-aghaidh.<br />
Nuair a bheas an grianghraf ‘níos<br />
sine’ priontáilte acu, iarr orthu é<br />
a ghreamú de bhileog pháipéir<br />
A3 agus fráma a chruthú dó.<br />
Faoin ghrianghraf ‘frámaithe’, ba<br />
chóir dóibh <strong>na</strong> gnóthachtálacha<br />
ba mhaith leo a fheiceáil faoi<strong>na</strong><br />
bpictiúr ar theacht amach as an<br />
ghléas ama dóibh a scríobh.<br />
Spreag gach duine le mach<strong>na</strong>mh<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh trí iarraidh orthu<br />
smaoineamh ar <strong>na</strong> tréithe agus<br />
ar <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong> a bheith orthu a<br />
fhorbairt leis <strong>na</strong> spriocan<strong>na</strong> seo<br />
a bhaint amach. Iarr orthu <strong>iad</strong><br />
seo a thaifeadadh (<strong>mar</strong> shampla<br />
tiomantas, buanseasmhacht<br />
agus foighne). Iarr orthu straitéisí<br />
a shai<strong>na</strong>ithint a chuirfeadh ar a<br />
gcumas <strong>na</strong> tréithe seo a bhaint<br />
amach (<strong>mar</strong> shampla leanúint<br />
de bheith ag déa<strong>na</strong>mh iarrachta,<br />
bheith ag obair go dian, gan a<br />
bheith ag géilleadh). B’fhéidir<br />
gur mhaith leat cuid de <strong>na</strong><br />
tréithe agus cuid de <strong>na</strong> straitéisí<br />
a chur ar taispeáint áit éigin sa<br />
seomra ranga. Iarr ar <strong>na</strong> daoine<br />
fásta sa seomra ranga an<br />
ghníomhaíocht seo a léiriú trí<strong>na</strong><br />
déa<strong>na</strong>mh <strong>iad</strong> féin agus a straitéisí<br />
a shai<strong>na</strong>ithint agus a roinnt leis<br />
<strong>na</strong> daltaí. Ar deireadh, iarr orthu<br />
spriocan<strong>na</strong> fadtréimhseacha,<br />
meántréimhseacha agus<br />
gearrthréimhseacha a<br />
shai<strong>na</strong>ithint. Beidh <strong>na</strong> daltaí<br />
eolach ar spriocan<strong>na</strong> a leagan<br />
amach más rud é gur úsáid s<strong>iad</strong><br />
Bliain 6, An tAo<strong>na</strong>d Dearg, Cé<br />
Mise? roimhe seo.<br />
20
Cothromaíocht a Bhaint Amach<br />
Cuir an ghníomhaíocht Isteach sa Todhchaí i<br />
gcuimhne do <strong>na</strong> daltaí. Iarr orthu smaoineamh ar <strong>na</strong><br />
gnóthachtálacha a scríobh s<strong>iad</strong> faoin ghrianghraf agus<br />
ar cá mhéad acu a bhain le maoin, saibhreas, rath nó<br />
stádas. Ansin, mínigh dóibh gur féidir leis <strong>na</strong> rudaí seo<br />
uilig cur le so<strong>na</strong>s an duine, ach go bhfuil níos mó i gceist<br />
le féiniúlacht agus so<strong>na</strong>s sa saol seo seachas maoin<br />
agus an cineál poist atá ag duine. Baineann cuid mhór<br />
den fhéiniúlacht agus den sásamh i saol duine leis an<br />
chineál duine é/í.<br />
Lean ar aghaidh leis an phlé agus tabhair isteach coincheap <strong>na</strong><br />
slándála airgeadais. Cuidigh leis <strong>na</strong> daltaí a thuiscint go bhfuil tábhacht<br />
le slándáil airgeadais sa saol seo ach <strong>na</strong>ch leor sin amháin le daoine<br />
a shásamh. Iarr orthu mach<strong>na</strong>mh a dhéa<strong>na</strong>mh ar an chineál duine<br />
a roghnódh s<strong>iad</strong> dóibh féin agus ar an dóigh a mbainfeadh s<strong>iad</strong> sin<br />
amach. B’fhéidir gur mhaith leat <strong>na</strong> rudaí seo a lea<strong>na</strong>s a mheas agus a<br />
phlé:<br />
- a thábhachtaí atá sé cothromaíocht a bhaint amach idir an saol<br />
oibre agus an saol baile agus an chiall atá leis seo;<br />
- a thábhachtaí atá sé bheith bródúil asat féin is cuma cén post<br />
a dhéa<strong>na</strong>nn tú;<br />
- an dóigh ar féidir leat a bheith bródúil asat féin;<br />
- an dóigh a gcaithimid le daoine eile; agus<br />
- do dhícheall a dhéa<strong>na</strong>mh i gcó<strong>na</strong>í.<br />
Ansin iarr ar <strong>na</strong> daltaí smaoineamh ar dhuine i<strong>na</strong> saol a bhfuil meas<br />
mór acu air/uirthi. Iarr ar gach dalta cur i láthair dhá bhomaite a ullmhú<br />
faoin rólchuspa seo agus an fáth ar rogh<strong>na</strong>igh s<strong>iad</strong> é/í. (Is féidir go<br />
mbeidh ort cúpla lá a thabhairt do <strong>na</strong> daltaí leis an chur i láthair a<br />
ullmhú.) Lig do <strong>na</strong> daltaí an cur i láthair a dhéa<strong>na</strong>mh don rang nuair a<br />
bheas sé críoch<strong>na</strong>ithe acu.<br />
Ar deireadh, mínigh go bhfuil sé tábhachtach, má tá s<strong>iad</strong> chun<br />
cothromaíocht a bhaint amach i<strong>na</strong> saol, go mbíonn s<strong>iad</strong> eagraithe<br />
agus go dtugann s<strong>iad</strong> aird ar an dóigh a gcaitheann s<strong>iad</strong> a gcuid<br />
ama. Smaoinigh ar iarraidh ar <strong>na</strong> daltaí úsáid a bhaint as pacáiste TFC<br />
chun dialann mhíosúil a dhéa<strong>na</strong>mh agus gníomhaíochtaí rialta a chur<br />
isteach i sceideal laethúil, seachtainiúil agus míosúil. Meabhraigh dóibh<br />
gníomhaíochtaí taobh amuigh den scoil (gníomhaíochtaí sóisialta,<br />
spóirt agus teaghlaigh) a chur i<strong>na</strong> bplean. Ba chóir dóibh <strong>na</strong> laethanta<br />
a bheadh orthu a phleanáil go cúramach nó <strong>na</strong> laethanta sin ar a<br />
mbeadh trealamh spóirt de dhíth orthu a aibhsiú. Mol dóibh siombail,<br />
dath nó focal a úsáid leis seo a dhéa<strong>na</strong>mh. Spreag <strong>iad</strong> chun cóip a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh den phlean agus ceann amháin acu a choinneáil ar scoil<br />
agus an ceann eile a choinneáil sa bhaile.<br />
21
Áis A<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 1: Seo mo shaol<br />
Litir chuig<br />
Tuismitheoir(í) /<br />
Cúramóir(í)<br />
mo scoil<br />
22
Date<br />
Dear Parent(s)/Carer(s),<br />
Insert school logo or letter head<br />
my school<br />
Our class is beginning work with a resource titled Living.Learning.Together.,<br />
which supports the Perso<strong>na</strong>l Development and Mutual Understanding Area of<br />
Learning within the curriculum. Activities within this resource are designed to<br />
develop the skills, knowledge, attitudes and dispositions required for life through<br />
accurate, age-appropriate information. It is our intention that by the end of the<br />
resource, your children will be better-equipped and more able to deal with any<br />
difficult situations they may face in the future.<br />
The unit we’ll be working on next is called What Makes Me, Me? Its aim is to build<br />
self-esteem and a sense of self by exploring our backgrounds, our identities, our<br />
strengths and limitations, and how we learn best. It also addresses ways we can<br />
deal productively with life’s disappointments.<br />
As we work though the unit, there will be numerous opportunities for you to<br />
participate in your child’s learning. Your child may be asked to interview an older<br />
family member or an older person they know as part of learning about their<br />
heritage. They may also be asked to investigate and record their own ‘Perso<strong>na</strong>l<br />
Timeline’, and they may want to talk to you about the significant events that have<br />
occurred in their life, both positive and challenging ones. From time to time, you<br />
may also wish to discuss the activities with your child. Your positive participation<br />
will help make your child’s learning experience a successful one.<br />
If you would like to see a copy of the materials being used, or if you have any<br />
questions, please feel free to contact me.<br />
Thank you for your co-operation,<br />
Class Teacher<br />
Dáta<br />
A Thuismitheoir(í)/Chúramóirí, a chairde,<br />
Cuir isteach lógó nó ceann litreacha <strong>na</strong> scoile<br />
mo scoil<br />
Beidh an rang ag tosú ar áis dar teideal Maireachtáil.Foghlaim.Le Chéile. a<br />
thacaíonn le réimse foghlama ar leith taobh istigh den churaclam <strong>mar</strong> atá Forbairt<br />
Phearsanta agus Comhthuiscint. Is é is aidhm do <strong>na</strong> gníomhaíochtaí taobh istigh den<br />
áis seo <strong>na</strong> scilean<strong>na</strong>, an t-eolas, an meon agus an mhéin atá de dhíth don saol a<br />
fhorbairt trí fhaisnéis atá beacht agus oiriú<strong>na</strong>ch don aois. Tá sé de rún againn, faoi<br />
dheireadh <strong>na</strong> háise seo, go mbeidh bhur bpáistí in ann dul i ngleic le cibé deacrachtaí<br />
a d’fhéadfadh a bheadh rompu ar dhóigh is fearr.<br />
Is é <strong>Cad</strong> <strong>iad</strong> <strong>na</strong> <strong>Tréithe</strong> a <strong>Bhaineann</strong> <strong>Liom</strong> <strong>mar</strong> <strong>Dhuine</strong>? an chéad ao<strong>na</strong>d eile ar<br />
a mbeimid ag obair. Is é is aidhm don ao<strong>na</strong>d seo, féinmheas agus féinmhuinín a<br />
chothú trínár gcúlraí, ár bhféiniúlacht, ár láidreachtaí, ár laigí agus an dóigh foghlama<br />
is fearr againn a fhiosrú. Tugann sé aghaidh fosta ar <strong>na</strong> bealaí ar féidir linn díomá a<br />
láimhseáil go héifeachtach.<br />
De réir <strong>mar</strong> a bheimid ag obair tríd an ao<strong>na</strong>d, beidh roinnt deisean<strong>na</strong> ann duit féin<br />
bheith páirteach i bhfoghlaim do pháiste. Is féidir go n-iarrfar ar do pháiste agallamh<br />
a chur ar dhuine níos sine sa teaghlach nó ar dhuine níos sine a bhfuil aithne acu air/<br />
uirthi <strong>mar</strong> chuid den fhoghlaim faoi<strong>na</strong> n-oidhreacht. Is féidir chomh maith go n-iarrfar<br />
orthu ‘Amlíne Phearsanta’ a fhiosrú agus a thaifeadadh agus is féidir gur mhaith leo<br />
labhairt leat faoi <strong>na</strong> heachtraí suntasacha a tharla i<strong>na</strong> saol, idir eachtraí dearfacha<br />
agus eachtraí dúshlá<strong>na</strong>cha. Is féidir gur mhaith leat féin <strong>na</strong> gníomhaíochtaí seo a<br />
phlé le do pháiste ó am go ham chomh maith. Má ghlacann tú páirt dhearfach i<br />
bhfoghlaim do pháiste, is amhlaidh a bheidh tú ag cuidiú leis/léi eispéireas foghlama<br />
rathúil a bheith aige/aici.<br />
Más mian leat cóip de <strong>na</strong> háisean<strong>na</strong> a bheas in úsáid againn a fheiceáil, nó má<br />
bhíonn ceistean<strong>na</strong> ar bith agat, ná bíodh leisce ort teagmháil a dhéa<strong>na</strong>mh liom.<br />
Go raibh maith agat as do chuidiú,<br />
Múinteoir Ranga<br />
23
Áis B<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa, ag cur aithne ortsa<br />
Smaointe maidir le<br />
Péireáil Chothrom<br />
Moltar anseo thíos dóighean<strong>na</strong> éagsúla le<br />
daltaí a phéireáil nó a ghrúpáil go cothrom.<br />
24
Foirne de réir Datha<br />
Cuir trí chrián dar gach dath isteach i bpota. Iarr ar gach dalta crián a<br />
roghnú gan a bheith ag amharc isteach sa phota. Rachaidh an triúr<br />
daltaí a rogh<strong>na</strong>íonn an dath céan<strong>na</strong> isteach i ngrúpa. De rogha air seo,<br />
thiocfadh leat úsáid a bhaint as tacair de thrí rud atá cosúil le<strong>na</strong> chéile.<br />
(Beidh líon <strong>na</strong> ndathan<strong>na</strong> éagsúla ag brath ar líon <strong>na</strong> ngrúpaí a bheas<br />
de dhíth. D’fhéadfá níos mó/níos lú crián dar dath áirithe a chur isteach<br />
más mian leat níos mó/níos lú daltaí bheith i ngach grúpa.)<br />
Dáta Breithe<br />
Iarr ar <strong>na</strong> daltaí seasamh i líne de réir ord a ndáta breithe (de réir míosa<br />
agus dáta amháin, ní de réir blia<strong>na</strong>). Ansin tabhair uimhir do gach dalta<br />
sa líne de réir líon <strong>na</strong> ngrúpaí/péirí ba mhaith leat a chruthú. Rachaidh<br />
<strong>na</strong> haonta isteach i ngrúpa amháin, rachaidh <strong>na</strong> dón<strong>na</strong> isteach i<br />
ngrúpa eile agus araile.<br />
Péirí Cáiliúla<br />
Bailigh íomhán<strong>na</strong> éagsúla de phéirí cáiliúla. Mar shampla, Tom agus<br />
Jerry, Scooby Doo agus Shaggy, Dr. Who agus a chúntóir, Sylvester agus<br />
Tweety, Drake agus Josh, Homer agus Marge, Bart agus Milhouse,<br />
Spongebob agus Patrick, Troy agus Gabriella ó High School Musical,<br />
peileadóir cáiliúil agus a bhainisteoir, srl. D’fhéadfá chomh maith leis<br />
sin, bratacha an domhain a phéireáil le hainmneacha <strong>na</strong> dtíortha,<br />
focail iasachta atá s<strong>iad</strong> ag foghlaim a phéireáil leis an aistriúchán<br />
Gaeilge, srl. Cuir isteach i mbosca nó i mála <strong>iad</strong> agus lig do <strong>na</strong> daltaí<br />
ceann acu a roghnú gan a bheith ag amharc. Ansin iarr orthu an ceann<br />
meaitseála /an páirtí a aimsiú.<br />
Cuir Cruth Air!<br />
Déan fótachóip de <strong>na</strong> mírean<strong>na</strong> mearaí san áis seo. Gearr amach <strong>na</strong><br />
cruthan<strong>na</strong> i<strong>na</strong> dhá leath agus lan<strong>na</strong>igh <strong>iad</strong>. Cuir <strong>na</strong> cártaí uilig isteach<br />
i bpota agus iarr ar gach dalta cárta a roghnú ón phota. Ansin, iarr ar<br />
<strong>na</strong> daltaí an dara cuid den chomhfhocal / den chruth 2T a aimsiú le<strong>na</strong><br />
bpáirtí a aimsiú.<br />
Bart agus Milhouse<br />
Spongebob<br />
agus Patrick<br />
Sylvester<br />
agus Tweety<br />
25
Áis B (ar lean)<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa, ag cur aithne ortsa<br />
meacan<br />
dearg<br />
bád<br />
luais<br />
míol mór scuab phéinte<br />
fáiscín<br />
gruaige<br />
creathán<br />
sú talún<br />
bainne<br />
spéaclaí gréine iasc órga calóg shneachta<br />
26
liathróid<br />
cóta fearthainne<br />
peile<br />
ríomhaire<br />
glúine<br />
bróga reatha<br />
madadh<br />
peann luaighe gaiste luchóg guthán póca<br />
rua<br />
27
Áis C<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 2: Ag cur aithne ormsa ag cur aithne ortsa<br />
Eangach<br />
Cé Sin?<br />
Léigh agus déan mach<strong>na</strong>mh ar gach cur síos a thaispeáin do<br />
mhúinteoir duit. Scríobh ainm an duine le<strong>na</strong> mbaineann an<br />
cur síos s<strong>na</strong> boscaí thíos.<br />
28
1. 2. 3. 4. 5. 6.<br />
7. 8. 9. 10. 11. 12.<br />
13. 14. 15. 16. 17. 18.<br />
19. 20. 21. 22. 23. 24.<br />
25. 26. 27. 28. 29. 30.<br />
29
Áis D<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
Scéal<br />
Bhró<strong>na</strong>gh<br />
Bhí Bró<strong>na</strong>gh ag iarraidh bheith ar<br />
fhoireann spóirt <strong>na</strong> scoile. Nuair a bhí<br />
sí níos óige, ba ghnách léi <strong>na</strong> páistí<br />
níos sine a fheiceáil ag cleachtadh<br />
agus ag tréanáil le dul chuig <strong>na</strong><br />
Cluichí Pobail.<br />
4ú hÁit<br />
30
Réachtálann an scoil trialacha<br />
gach bliain le fáil amach cé h<strong>iad</strong><br />
<strong>na</strong> daltaí is gasta. Ní théann ach<br />
an bheirt is gasta i ngach rás ar<br />
aghaidh chuig <strong>na</strong> Cluichí Pobail.<br />
Shíl Bró<strong>na</strong>gh go mbeadh sé ar<br />
dóigh bheith ar an fhoireann agus<br />
bheith ag rith ar son <strong>na</strong> scoile. Bhí<br />
cuimhne aici ar an lá a bhain Cait,<br />
cara dá cuid, bonn ag <strong>na</strong> Cluichí<br />
Pobail. Bhí gach duine ar scoil ag<br />
scairteadh ar a son nuair a tháinig<br />
sí abhaile. Chuir <strong>na</strong> comharsa<strong>na</strong><br />
sa tsráid fógra in airde ar a raibh<br />
MAITH THÚ A CHAIT scríofa. Bhí<br />
cuimhne ag Bró<strong>na</strong>gh ar a máthair<br />
féin ag labhairt le máthair Chait<br />
agus í ag rá, “Nach iontach an<br />
cailín í? D’oibrigh sí go han-dian.”<br />
Ba mhaith le Bró<strong>na</strong>gh go<br />
ndéarfadh a máthair rud <strong>mar</strong> sin<br />
fúithise. Ba chuimhin léi grianghraf<br />
de Chait a fheiceáil sa nuachtán<br />
an tseachtain sin. Shocraigh<br />
Bró<strong>na</strong>gh, <strong>mar</strong> sin, go mbeadh<br />
uirthi traenáil cheart a dhéa<strong>na</strong>mh.<br />
Am ar bith ar iarradh uirthi dul<br />
chuig an siopa nó am ar bith a<br />
mbeadh sí ag dul chuig teach<br />
carad, rithfeadh sí chomh gasta<br />
agus a thiocfadh léi. Bhain sí ansult<br />
as bheith ag rith.<br />
Maidin Luain, chuir an múinteoir<br />
in iúl don rang go mbeadh<br />
trialacha ann do <strong>na</strong> Cluichí Pobail<br />
ag deireadh <strong>na</strong> seachtaine. Bhí<br />
lúcháir an tsaoil ar Bhró<strong>na</strong>gh. Bhí<br />
sí ag smaoineamh ar <strong>na</strong> trialacha<br />
agus ag súil go roghnófaí í. Anois<br />
bhí sí neirbhíseach. I ndiaidh am<br />
scoile, chuir sí in iúl dá máthair<br />
go mbeadh <strong>na</strong> trialacha ann Dé<br />
hAoine. “Bhuel, déan do dhícheall<br />
agus feicfimid cad é <strong>mar</strong> a<br />
éireoidh leat,” arsa a máthair.<br />
Thug Bró<strong>na</strong>gh a bróga reatha<br />
agus a bríste reatha ar scoil léi.<br />
An trathnó<strong>na</strong> sin, chuaigh <strong>na</strong><br />
páistí amach leis <strong>na</strong> trialacha<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh. Ba é an rás 80<br />
méadar an chéad rás. Chuaigh<br />
Bró<strong>na</strong>gh isteach sa líne leis an<br />
chuid eile dá grúpa. Nuair a<br />
shéid an múinteoir an fheadóg,<br />
rith Bró<strong>na</strong>gh chomh gasta agus<br />
a thiocfadh léi. Cé go ndear<strong>na</strong><br />
sí a dícheall, cho<strong>na</strong>ic sí go raibh<br />
triúr cailíní eile ag rith níos gasta<br />
ná í. Chríoch<strong>na</strong>igh sí an rás sa<br />
cheathrú háit. D’amharc sí ar<br />
an bheirt chailíní a tháinig sa<br />
chéad agus sa dara háit agus<br />
cho<strong>na</strong>ic sí chomh sásta agus<br />
a bhí s<strong>iad</strong> bheith páirteach<br />
s<strong>na</strong> Cluichí Pobail.<br />
31
Áis E<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
An Duine<br />
Istigh Io<strong>na</strong>m<br />
Ba mhaith liom tú a<br />
bheith níos eagraithe<br />
agus gan an oiread sin<br />
prácáis a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
Ba mhaith liom tú<br />
<strong>mar</strong>can<strong>na</strong> maithe<br />
a fháil ar scoil<br />
32
Ba mhaith le mo mháthair mé a bheith níos eagraithe agus<br />
gan an oiread sin prácáis a dhéa<strong>na</strong>mh - gan an oiread<br />
sin tranglam a bheith agam a gcaithfear an dean<strong>na</strong>ch a<br />
ghla<strong>na</strong>dh de - le go ndéarfadh daoine gur bean mhaith<br />
tí í agus go bhfuil an teach s’againn <strong>mar</strong> a bheadh ‘teach<br />
taispeántais’ ann.<br />
Ba mhaith le m’athair mé <strong>mar</strong>can<strong>na</strong> maithe a fháil ar scoil,<br />
io<strong>na</strong>s go dtiocfadh leis mé a lua le<strong>na</strong> chuid cairde agus é ar<br />
obair, le go smaoineodh s<strong>iad</strong> gur athair maith é.<br />
Ba mhaith le mo sheantuismitheoirí mé a bheith níos óige<br />
le go dtiocfadh leo caitheamh liom <strong>mar</strong> a bheadh babaí<br />
ann, nó níos sine, agus níos mó gnóthaithe agam, io<strong>na</strong>s go<br />
dtiocfadh leo bheith i<strong>na</strong> seantuismitheoirí bródúla.<br />
Ba mhaith le mo mhúinteoir mé a bheith ciúin agus gan<br />
ceistean<strong>na</strong> ciotacha a chur, io<strong>na</strong>s go dtiocfadh léi bheith<br />
i<strong>na</strong> múinteoir maith gan iarracht ró-mhór a dhéa<strong>na</strong>mh.<br />
Ba mhaith le m‘oiliúnóir mé a bheith i m’imreoir maith le go<br />
mbeadh an bua ag a fhoireann.<br />
Ba mhaith liomsa go spreagfadh s<strong>iad</strong> mé, <strong>na</strong> rudaí sin a<br />
bhfuil mé ábalta orthu, a dhéa<strong>na</strong>mh go maith. Ba mhaith<br />
liom go stadfadh s<strong>iad</strong> de bheith ag cur lochta orm nuair<br />
<strong>na</strong>ch n-éiríonn liom rud a dhéa<strong>na</strong>mh de bhrí <strong>na</strong>ch bhfuil<br />
mé ábalta air. Ba mhaith liom fosta go ligfeadh s<strong>iad</strong> dom<br />
leathnú amach agus rudaí nua a thriail agus a fhiosrú.<br />
Ba mhaith liom go mbeadh s<strong>iad</strong> ann dom nuair is gá, ach<br />
go scaoilfeadh s<strong>iad</strong> saor mé le go dtiocfadh liom fáil amach<br />
dom féin cén cineál duine mé, cad chuige a bhfuil mé<br />
anseo agus cad é atá i ndán dom.<br />
Ba mhaith liom a bheith cinnte go bhfuil grá acu dom, don<br />
duine istigh io<strong>na</strong>m, go díreach <strong>mar</strong> atá mé, anseo os<br />
a gcomhair.<br />
© Marion Stroud, www.<strong>mar</strong>ionstroud.com<br />
33
Áis F<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 3: Ní féidir an bua a bheith agat i gcó<strong>na</strong>í<br />
Scálaí –<br />
Déanfaidh mé<br />
iarracht, Thig liom<br />
é a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
34
Déanfaidh mé iarracht<br />
Mo Chuid Laigí<br />
Thig liom é a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
Mo Chuid Láidreachtaí<br />
35
Áis G<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 4: Bheith i do chean<strong>na</strong>ire éifeachtach<br />
An Ceathrú Mac<br />
Oíche stoirme, i bhfad, i bhfad i gcéin, rugadh<br />
ceathrar mac do bhean. Chuir sí clúdach orthu<br />
agus chuir sí i<strong>na</strong> luí in aice léi <strong>iad</strong>. <strong>Cad</strong> é a<br />
bheadh i ndán dóibh? Ghuigh sí chuig spiorad<br />
draíochta a teaghlaigh. Cho<strong>na</strong>ic sí splanc agus<br />
nocht spiorad álainn.<br />
D’amharc an spiorad ar an chéad leanbh.<br />
Bhain sí cloch chorcra lonrach amach as a<br />
mála órga agus cheol sí, “Is agat a bheas<br />
bua an cheoil.” Thug sí cloch ghlas don dara<br />
mac agus cheol sí, “Beidh tusa i d’fheirmeoir<br />
iontach.” Thug sí cloch dhearg don tríú<br />
leanbh agus cheol sí, “Is agatsa a bheas<br />
bua <strong>na</strong> healaíne.” Nuair a tháinig sí chuig an<br />
cheathrú leanbh, bhain sí sé phúróg dhon<strong>na</strong><br />
ghrán<strong>na</strong> amach as a mála “agus beidh tusa i<br />
d’fhoghlaimeoir maith”, a cheol sí. Chualathas<br />
pléasc scanrúil, cho<strong>na</strong>cthas splanc solais, agus<br />
leis sin d’imigh an spiorad as radharc.<br />
36
“<strong>Cad</strong> é a bhí i gceist aici?” dúirt an bhean léi féin. D’amharc sí ar <strong>na</strong><br />
púróga. “Ní thiocfadh leo a bheith iontach tábhachtach”, smaoinigh sí.<br />
Mar sin féin, chuir sí <strong>na</strong> púróga go cúramach isteach i mála beag agus<br />
chuir sí thart ar mhuineál an linbh <strong>iad</strong>.<br />
A luaithe a bhí an chéad triúr mac in ann siúl ba léir go raibh buan<strong>na</strong><br />
ar leith acu. Bhíodh daoine i gcó<strong>na</strong>í ag iarraidh éisteacht leis an chéad<br />
mhac agus é ag ceol. Dá mbeadh ceann ar bith dá n-ainmhithe tinn,<br />
thabharfadh s<strong>iad</strong> chuig an dara mac é agus bheadh a fhios aige<br />
láithreach cad é a bhí cearr leis. Tharraingíodh an tríú mac pictiúir a bhí<br />
chomh galánta sin go mbíodh daoine ag iarraidh air a gcuid tithe agus<br />
a gcuid éadaí a mhaisiú agus é go fóill i<strong>na</strong> ghasúr. Nuair a d’amharcadh<br />
an bhean ar an cheathrú mac, phógadh sí é ar a chlár éadain agus<br />
dhéa<strong>na</strong>dh sí miongháire, agus smaoiníodh sí gur maith an rud é go<br />
raibh buan<strong>na</strong> speisialta ag a chuid deartháireacha.<br />
D’amharc an ceathrú mac ar <strong>na</strong> sé phúróg agus mhach<strong>na</strong>igh sé ar<br />
an chiall a bheadh leo. Bhí sé an-bhródúil as a thriúr deartháireacha.<br />
Ba mhaith leis a bheith cosúil leo, <strong>mar</strong> sin de, d’amharcadh sé ar gach<br />
rud a dhéa<strong>na</strong>dh s<strong>iad</strong>. Chuireadh sé ceistean<strong>na</strong> orthu agus d’éisteadh<br />
sé go cúramach leis <strong>na</strong> freagraí. Smaoiníodh sé ar a bhfaca sé agus<br />
ar chuala sé. Dhéa<strong>na</strong>dh sé aithris ar <strong>na</strong> rudaí a dhéa<strong>na</strong>dh s<strong>iad</strong> agus<br />
nuair nár éirigh leis rud a dhéa<strong>na</strong>mh, in io<strong>na</strong>d éirí as, is amhlaidh a<br />
d’fhoghlaimíodh sé uaidh. Bhí grá mór ag a dheartháireacha dó agus ba<br />
ghnách leo cuid mhór ama a chaitheamh leis cionn is go raibh sé chomh<br />
cuidiúil sin agus gur thaitin a chuideachta leo.<br />
Nuair a tháinig an ceathrar mac i méadaíocht, dúirt an bhean leis an<br />
chéad triúr acu, “Ar aghaidh libh agus déa<strong>na</strong>igí bhur saibhreas. Tá<br />
<strong>na</strong> buan<strong>na</strong> uilig agaibh atá de dhíth oraibh.” D’fhág s<strong>iad</strong> an fheirm.<br />
D’fhiafraigh an ceathrú mac di an dtiocfadh leisean imeacht chomh maith<br />
ach dúirt an bhean, “níl aon bhuan<strong>na</strong> ar leith agatsa, b’fhéidir gurbh<br />
fhearr duit fa<strong>na</strong>cht anseo. <strong>Cad</strong> é atá agat le taispeáint don saol mór?”<br />
Tháinig brón uirthi an oíche sin. “Is trua <strong>na</strong>ch bhfuil duine ar bith anseo<br />
leis an chian a thógáil díom” ar sise. Ansin d’oscail an ceathrú mac<br />
a bhéal agus thosaigh sé a ghabháil cheoil. Cheol sé go hálainn -<br />
chomh hálainn leis an chéad mhac. An lá dár gcionn bhí ceann de <strong>na</strong><br />
hainmhithe tinn. D’amharc an ceathrú mac ar an ainmhí agus bhí a fhios<br />
aige cad é a bheadh le déa<strong>na</strong>mh aige. Faoin lá dár gcionn, cosúil leis<br />
<strong>na</strong> hainmhithe ar thug an dara mac aire dóibh, bhí biseach air. Nuair a<br />
mhúscail an bhean an mhaidin dár gcionn cho<strong>na</strong>ic sí pictiúr nua ar an<br />
bhalla. Bhí sé galánta, chomh galánta leis <strong>na</strong> pictiúir a rinne an tríú mac.<br />
Ghlac sí an mála beag a bhí thart ar mhuineál an cheathrú mac agus<br />
d’amharc sí ar <strong>na</strong> púróga. Chuimhnigh sí ar an rud a dúirt an spiorad:<br />
“Agus beidh tusa i d’fhoghlaimeoir maith.”<br />
© Cóipcheart Coró<strong>na</strong>ch 2005, sliocht as an Pri<strong>mar</strong>y Natio<strong>na</strong>l Strategy<br />
37
Áis H<br />
Forbairt Phearsanta agus Comhthuiscint An tAo<strong>na</strong>d Dearg<br />
Gníomhaíocht foghlama 4: Bheith i d’fhoghlaimeoir éifeachtach<br />
Mo<br />
Phlean<br />
Teagaisc<br />
Ní bheidh a fhios<br />
agat cad é is féidir<br />
leat a bhaint amach<br />
go dtí go ndeánfaidh<br />
tú iarracht.<br />
38
Scil atá á teagasc:<br />
Ainm an dalta:<br />
An dóigh is fearr leis an dalta foghlaim:<br />
An rud a chaithfidh mé a dhéa<strong>na</strong>mh, céim ar chéim, le<strong>na</strong> chinntiú go bhfoghlaimeoidh an dalta ar an dóigh is fearr leis/léi foghlaim:<br />
Breithmheas ar an cheacht:<br />
39
Scéalta molta<br />
Alexander, J.<br />
The 7 Day Self Esteem Super Booster<br />
(Hodder Children’s Books: 2007)<br />
978-0340930670<br />
Berry, J. Only One of Me<br />
(Macmillan Children’s Books: 2004)<br />
0 33041831 9<br />
Browne, A. Willy the Dreamer<br />
(Walker Books: 1998) 0 74456964 8<br />
Child, L. Utterly Me, Clarice Bean<br />
(Orchard Books: 2003) 1 84362304 8<br />
Cobb, N. True Identity<br />
(iUniverse.com: 2003) 978-0595282272<br />
Crew, G. Memorial<br />
(Lothian: 2000) 0 73440545 6<br />
Dyer, W. Incredible You: 10 Ways to Let Your<br />
Greatness Shine Through (Hay House Inc.: 2006)<br />
978-1401907822<br />
Espeland, P.<br />
Proud to be You: The Positive Identity Assets<br />
(Free Spirit Publishing Inc.: 2007)<br />
978-1575422022<br />
Hann-Syme, M. Not Like Me<br />
(Walker Books: 2007) 978-1406303834<br />
Kleyla, M. P. Identity Unknown<br />
(iUniverse.com: 2003) 978-0595658121<br />
Laird, E. Me and My Electric<br />
(Mammoth: 1998) 0 74972922 8<br />
McCombie, K. How to Be Good(ish)<br />
(Walker Books: 2008) 978-1406318043<br />
Naik, A. The Little Book of Self Esteem<br />
(Hodder Children’s Books: 2007)<br />
978-0340930458<br />
Sachar, L. Someday Angeline<br />
(Bloomsbury Children’s Books: 1998)<br />
978-0747587231<br />
Léitheoireacht<br />
bhreise mholta<br />
Foghlaim Ghníomhach agus Modhan<strong>na</strong><br />
Gníomhach Teagaisc<br />
Ar fáil ar www.nicurriculum.org.uk<br />
Campbell, R.J. et al, Engagement with<br />
School, Identity and Self-Esteem<br />
(Natio<strong>na</strong>l Academy for Gifted and<br />
Talented Youth: 2006) 978-1905877188<br />
Collins, M. Because We’re Worth It:<br />
Enhancing Self-Esteem in Young<br />
Children (Lucky Duck Publishing: 2001)<br />
978-1873942093<br />
Dalgleish, T. Self Esteem: Ages 8-10<br />
(A & C Black Publishers Ltd: 2002)<br />
978-0713661835<br />
Thematic <strong>Unit</strong> Year 5: Me Inc.<br />
(CCEA: 2008)<br />
Pri<strong>mar</strong>y Natio<strong>na</strong>l Strategy: SEAL: Going<br />
for Goals Years 5 and 6 (DfES: 2005)<br />
1349-2005 G<br />
Pri<strong>mar</strong>y Values (CCEA: 2005)<br />
1 85885337 0<br />
Suímh ghréasáin eile<br />
www.teachingideas.co.uk/more/pshe/contents.htm<br />
Smaointe agus áisean<strong>na</strong> le muinín agus freagracht a<br />
fhorbairt<br />
www.teachers.tv/video/397<br />
Gearrthóga físe EC1 agus EC2 ar fhéinmheas ó<br />
Teachers TV
Change language