12.05.2015 Views

Kerala Tourism Policy 2012 in Malayalam

Kerala Tourism Policy 2012 in Malayalam

Kerala Tourism Policy 2012 in Malayalam

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

tIcf hnt\mZk©mc \bw<br />

<strong>2012</strong><br />

Sqdnkw hIp¸v<br />

tIcf kÀ¡mÀ


DÅ-S¡w<br />

1. BapJw 1<br />

2. `mhn-ZÀi\w 5<br />

3. ZuXyw 5<br />

4. e-£y§Ä 6<br />

5. KpW-ta-·-bpÅ kµÀi\ A\p-`hw 6<br />

6. kaq-lhpw Sqdn-khpw 13<br />

7. \nt£]w 16<br />

8. hn]W\w 17<br />

9. a\p-jy-hn-`-h-tijn hnI-k\w 20<br />

10. kwØm\ Sqdnkw D]-tZ-i-I-k-anXn 22


1. BapJw<br />

1.1 ]pXn-b km-¼¯n-I {I-aw C-´y³ k¼-Zv hy-h-Ø-bn L-S-\m-]-cam-b am-ä-§Ä h-cp-¯nbn-cn-¡pp.<br />

C-Xv sam-¯w tZio-b D-ev-]m-Z-\-¯nepw hnhn-[ ta-J-e-I-fn \n-p-Å kw-`mh-\-I-fnepw<br />

{]-Xn-^-en-¨p Xp-S-§n-bn-«p−v. I-gn-ª H-cp Z-im-Ð-¡me-¯v km-t¦Xn-I cw-K-<br />

¯p-−m-b ]p-tcm-K-Xn-bpw, hym-]m-c-ta-J-e-bn-ep−m-b h-fÀ-¨bpw a-äp tk-h-\ {]-hÀ-¯-<br />

\§fpw tNÀ-v XyXo-b ta-Jesb (tertiary sector) hn-I-k-\-¯n-sâ ap-Wn-bn-se-<br />

¯n¨p. C-´ybpw C-Xn-\v A-]-hm-ZaÃ. 2010 se I-W-¡-\p-k-cn-¨v B-tKm-f tZio-b D-ev-<br />

]m-Z-\-¯n-sâ 63.29 i-X-am-\w tk-h-\ ta-J-e-bn \n-mWv. C-´y-bnepw tI-c-f-¯nepw C-<br />

Xv b-Ym-{I-aw 55.2 i-X-am-\-hpw 66.28 i-X-am-\-hpw BWv. ]p-¯³ km-¼¯n-I {I-a-¯nÂ<br />

hn-Ikz-c cm-Py-§-Ä, {]-tXy-In-¨v C-´ybpw ssN-\bpw {i-t²-bam-b ]p-tcmK-Xn ssI-hcn¨p.<br />

CXn-s\m-¸w hn-Ikn-X k¼-Zv hy-h-Ø-I-fn-se A-`n-hr-²n-bpw Iq-Sn-t¨À--t¸mÄ B-<br />

tKm-f hn-t\m-Zk©m-c ta-J-e-bv-¡v H-cp ]pXn-b D-WÀ-Æp e-`n¨p. F-m 2008 - 2009 se<br />

km-¼¯n-I am-µy-s¯ Xp-SÀ-v hn-t\m-Zk©m-c hy-h-km-bw ]n-tm-¡w t]m-hp-Ibpw A-<br />

Xv C-´y-sb AS-¡w _m-[n-¡p-Ibpw sN-bvXp. X-§-fp-sS hnI-k-\ A-P-−-bn hn-t\m-<br />

Zk-©mc-s¯ X-¡Xm-b {]m-[m\yw \-ev-In DÄ-s¸-Sp-¯m³ tZio-b K-h¬-saâp-I-sf t{]-<br />

cn-¸n-¡p- \nÀ-®m-b-I LS-Iw sXm-gnÂ, h-cp-am\w, hntZ-i \m-Wyw, {]m-tZ<strong>in</strong>-I hn-Ik-<br />

\w Xp-S§n-b ta-J-e-I-fn hn-t\m-Zk-©m-c-¯n-\p-Å km-¼¯n-I {]m-[m-\y-am-Wv. {]-Ir-<br />

XnZ-¯-am-b k-¼-¯pw, kmw-kv-Imcn-I ss]-Xr-Ihpw hn-t\m-Zk©m-c hy-h-km-b-¯n-sâ<br />

aq-e-[-\-am-bn I-W-¡m-¡-s¸-Spp. C-h-bm A-\p-{K-lo-Xam-b {]-tZ-i-§Ä hn-t\m-Z<br />

k©m-c cwK-¯v A-km-[m-c-Wam-b h-fÀ¨ ssI-h-cn-¡p-hm³ km-[y-X-bp−v. {]mtb-W Iq-<br />

Sp-X sXm-gn-e-h-k-c-§Ä kr-ãn-¡p- hn-t\m-Zk©m-c ta-J-esb, Zm-cn-{Zyhpw sXm-gnenÃm-bv-a-bp-am-bn<br />

_-Ô-s¸-« {]-iv-\-§Ä-¡p ]-cn-lm-c-amÀ-¤-sa- \n-e-bn t{]m-Õm-ln-¸n-<br />

¡p-p−v. {]-Ir-Xn-bn-te-¡p a-S-§p-hm-\m-Wv B-[p\n-I hn-t\m-Zk-©m-cn Xm-ev-]-cy-s¸-Sp-<br />

-sX- Imcyw a-\-Ên-em-¡n {]-IrXn, k-aqlw, kw-kv-Im-cw Ch-sb A-Sn-Øm-\-am-¡n-bp-<br />

Å A-\p-`-h-§Ä ]-IÀ-p \-ev-Ip- hn-t\m-Zk©m-c ]-cn-]m-Sn-Ifpw X-{´-§-fp-am-Wv cm-<br />

Py-§Ä X-¿m-dm-¡p-Xv. hn-t\m-Zk©m-c hy-h-km-b-¯n \n-v ]-c-amh-[n ^-ew I-s−-<br />

¯p-I-sb- e-£y-t¯m-sS, hn-t\m-Zk©mc tI-{µ-§-fn-se {]tZ-ihm-knIsf<br />

'tNmÀ-¨IÄ Ip-d-bv-¡p-hm\pw _-Ô-§Ä i-àn-s¸-Sp-¯m-\p-am-bn' (m<strong>in</strong>imize leakages and<br />

maximize l<strong>in</strong>kages) Sq-dn-kw ]-cn-]m-Sn-I-fn ]-¦p tN-cp-hm³ t{]-cn-¸n-¡pp. C-v kpØnc<br />

hn-Ik\w (susta<strong>in</strong>able development) F- B-i-b-¯n-\v {]-tXy-I Du-Â \-evIn, Sq-dn-k-<br />

¯n-\v X-§-fp-sS hnI-k-\ am-Xr-I-bn AÀ-lam-b Øm-\w \-ev-Ip-hm³ FÃm k-¼-Zv<br />

hy-h-Ø-Ifpw {i-²n-¡p-p-−v.<br />

1


1.2 B-tKm-f Sq-dnkw 919 _n-ey¬ bp.Fkv. tUm-f-dnsâ (G-Xm-−v \m-ev-]¯-©p e-£w<br />

tIm-Sn C-´y³ cq-]) H-cp hy-h-km-b-amWv. AXv 2010-Â 67 _n-ey¬ bp.Fkv. tUm-f-dnsâ<br />

hÀ-[\-hv h-cp-am-\-¯n-ep-−m-¡n A-©p i-X-am-\w h-fÀ-¨m \nc-¡p ssI-h-cn-¡p-I-bp-<br />

−mbn. 1950 Â 25 Z-ie-£w am-{X-am-bn-cp-p B-tKm-f hn-t\m-Zk-©m-cn-I-fp-sS F®w.<br />

2008-Â AXv 924 Z-i-e-£-¯n-se-¯n. sF-Iy-cm-{ã Sq-dn-kw kw-L-S-\-bpsS (UNWTO)<br />

2010-se Xm-Xv-Imen-I I-W-¡p-I-f-\p-k-cn-¨v sXm-«p-ap³-hÀ-j-s¯-¡mÄ 6.6 i-X-am-\w Iq-<br />

Sp-XÂ h-fÀ-¨ t\-Sn- k-©m-cn-I-fp-sS F®w 940 Z-i-e-£-¯n-se-¯n \n-ev-¡pp. 2010 Â<br />

tZiob sam-¯ h-cp-am-\-¯n\v (GDP) bm-{Xm þ hn-t\m-Zk©m-c ta-J-e-I-fp-sS B-sI kw-<br />

`mh-\, A-Xn-sâ hnim-e km-¼¯n-I kzm-[o-\w DÄ-s¸sS, 9.1 i-X-am-\-amWv. 258<br />

Z-ie£w sXm-gn-e-h-k-c-§-fm-Wv B-sI kr-ãn-¡-s¸-«Xv. C-Xv B-tKmf sXm-gn-e-h-k-c-§-<br />

fpsS (Global employment) 8.8 i-X-am-\-amWv. Cu t\-«-¯n-\p Im-c-W-am-bn ]-d-bp-Xv<br />

s]m-Xpþkz-Im-cy ]-¦m-fn-¯-a-Sn-Øm-\-am-¡n-bp-Å H-cp kw-tbm-K IÀ-½ ]-²-Xnbpw A-Xnsâ<br />

km-aq-ly-X-e-§-fpw (community <strong>in</strong>terface) B-Wv.<br />

1.3 B-tKm-f hn-t\m-Zk©m-c hy-h-km-b-¯n C-´y Xm-c-X-tay-\ H-cp ]p-Xp-ap-J-amWv.<br />

B-tKm-f hn-t\m-Zk-©m-c-ta-J-e-bn-se h-cp-am-\-¯n-sâ H-cp i-X-am-\-hpw (bp.Fkv.<br />

tUmfÀ 11.39 _n-ey¬), k-©m-cn-I-fp-sS h-c-hn-sâ H-cp i-X-am-\-hpw (5.58 Z-i-e£w)<br />

am-{X-am-Wv \-ap-¡p e-`n-¡p--sX-¦n-epw, C-Xv tZio-b k¼-Zv hy-h-Ø-bp-sS H-cp<br />

kPo-h `m-K-am-bn am-dn-¡-gnªp. C-´y-bn-te-¡p-Å cm-Pym-´-c hn-t\m-Zk-©m-cn-I-fp-sS<br />

hchv 1991-se 16 e-£-¯n-Â \npw 2010-se Xm-Xv-Imen-I I-W-¡p-IÄ kq-Nn-¸n-¡p-<br />

Xp t]mse 55.8 e-£-¯n-se-¯n \n-ev-¡p-t¼mÄ hmÀjn-I h-fÀ-¨m \nc¡v 8.1 i-X-am-\-<br />

amWv. C-tX Im-e-b-f-hn hn-hn-[ kw-Øm-\-§Ä X-½n-ep-Å B-`y-´-c hn-t\m-Z<br />

k-©m-cw 66.6 Z-i-e-£-¯n \nv 740.21 Z-i-e-£-¯n-se¯n 10.7% hmÀjn-I h-fÀ-¨<br />

tc-J-s¸-Sp¯n. hntZ-i \m-Wy-h-cp-am-\w 1991-se 1.86 _n-ey¬ bp.F-kv. tUm-f-dnÂ<br />

\npw 2010-se-¯p-t¼mÄ 14.19 _n-ey¬ bp.F-kv.tUm-f-dmbn (Xm-Xv-Imen-I I-W¡v)<br />

hÀ-²n¨p. C-hn-sS hmÀjn-I h-fÀ-¨m \nc¡v 24.6% BWv. C-´y-bp-sS tZiob sam-¯w<br />

D-ev-]m-Z-\-¯n-\v Sq-dn-kw ta-J-e-bp-sS kw-`mh\ 8.6 i-X-am-\-am-bpw, 49 Z-ie-£w sXm-gn-ep-<br />

IÄ Bbpw I-W-¡m-¡-s¸-Spp. ]qXn-b hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§fpw D-ev-]--§fpw<br />

A-\p-`-h-§fpw hn-I-kn-¸n-s¨-Sp-¡p--Xn-eq-sSbpw hnhn-[ X-c-¡mcm-b k-©m-cn-I-fp-sS<br />

Xm-ev-]-cy-§Ä-¡-\p-kr-Xam-b ]-cn-]m-Sn-IÄ cq-]-s¸-Sp-¯p--Xn-eq-sSbpw Sq-dn-kw hy-h-kmbw<br />

A-´m-cm-{ã hn-]-Wn-bn H-cp Ip-Xn-¨p Nm-«-¯n-\v X-¿m-sd-Sp-¡p-I-bmWv. h-cp- Zi-I-<br />

2


¯n tem-I-¯n-se G-ähpw {]-[m-\-s¸-« Sq-dn-kw h-fÀ-¨m tI-{µ-§fn-sem-m-bn<br />

C-´ysb WTTC Aw-Ko-I-cn-¡pp. {Sm-hÂþSq-dn-kw ta-J-e-bn-se B-sI km-¼¯n-I hym-<br />

]m-c-§-fn A-Sp-¯ ]-¯p hÀ-j-¡mew, 9.7 i-X-am-\w F- D-bÀ- h-fÀ-¨m \n-c-¡p<br />

ssI-h-cn-¡m³ t]m-hp-Xv SÀ-¡n-bv-¡p ti-jw C-´y B-bn-cn-¡p-sa-p {]-Xo-£n-¡pp.<br />

C-tX Im-e-b-f-hn G-ä-hpw A-[n-Iw sXm-gn kr-ãn-¡-s¸-Sp-Xpw ssN-\-bv-¡p ti-jw<br />

C-´y-bn B-bn-cn-¡p-sapw I-cp-X-s¸-Spp. cm-Pym-´-c hntZ-ik-©m-cn-IÄ ]-Ww Nn-ehm-¡p--Xn-sâ<br />

h-fÀ-¨m\n-c-¡pw, A-Sp-¯ Z-i-I-¯n G-ä-hp-a-[nIw ({]-Xn-hÀjw 14.3%)<br />

C-´y-bn-em-bn-cn-¡p-sa-p I-cp-X-s¸-Spp. Np-cp-¡n-¸-d-ªm Cu ta-J-e-bp-sS h-fÀ-¨m \nc-¡n-s\<br />

_m-[n-¡p- \-b-]-cam-b {]-iv-\-§-fn {]-[m-\-s¸-«-h-bv-¡v D¯-cw I-s−-¯m³<br />

I-gn-ªmÂ, WTTC bp-sS {]-hN-\w C-´y-bv-¡v tim-`-\am-b `m-hn hm-Kv-Zm-\w sN-¿p-p.<br />

1.4 1976- tIm-hf-¯v tI-{µ kÀ-¡m-cn-sâ c-£m-IÀ-Xr-Xz-¯n H-cp A-´m-cm-{ã _o-¨v<br />

dn-tkmÀ-«v Øm-]n-¡p--tXm-sS-bm-Wv tI-c-f-¯n hn-t\m-Z k©m-c hnI-k-\ ]-cn-]m-<br />

SnIÄ B-cw-`n-¡p-Xv. hn-t\m-Z k©m-c ta-J-e-bp-sS h-cp-am\ þ km-¼¯n-I km-[y-<br />

XIÄ a-\-Ên-em¡n-b tI-c-f kÀ-¡mÀ 1986-Â X-s hn-t\m-Z k-©mc-s¯ H-cp hy-hkm-b-am-bn<br />

{]-Jym-]n¨p. c-−-c Z-im-Ðw F- sNdn-sbm-cp Im-e-b-f-hn-\p-Ån X-s<br />

A-´m-cm-{ã hn-]-Wn-bn X-§-fp-sS Sq-dn-kw {_m³-Un-\p Øm-\-ap-d-¸n-¡p-hm\pw tI-c-f-<br />

¯n-\p I-gnªp. s]m-Xpþkz-Im-cy ]-¦m-fn-¯-¯n-sâ {]m-[m\yw Du-n-¸-d-bp- tI-c-f-<br />

¯n-sâ B-Zy Sq-dn-kw \bw 1995- {]-Jym-]n-¡-s¸-«p. ]p-¯³ hn-]-Wn-IÄ Io-g-S-¡nbpw<br />

]pXn-b X-{´-§fpw D-ev-]--§fpw sa-\-sª-Sp¯pw Sq-dn-kw H-t«-sd ap-n-se-¯n-¡-<br />

gnªp. 1986-Â I-ãn-¨v A³-]-Xn-\m-bn-cw hntZ-i hn-t\m-Z k-©m-cn-I-fm-sW-¯n-bn-cp-<br />

Xv. hntZ-i \m-Wy h-cp-am\w 0.16 _n-ey¬ cq-]-bpw. 2010-se-¯n-b-t¸mÄ hntZ-i<br />

hn-t\m-Z k-©m-cn-I-fp-sS F®w 0.6 Z-i-e-£-am-bpw, hntZ-i \m-W-b h-cp-am\w 37.97<br />

_n-ey¬ cq-]-bmbpw D-bÀ-p. hn-t\m-Z k©m-c ta-J-e-bn B-sI D−mb sXm-gn-e-h-kc§Ä<br />

1.2 Z-i-e-£-am-bn I-W-¡m-¡n-bn-cn-¡pp. hn-t\m-Z k-©m-c ta-J-e-bp-sS H-cp Z-im-<br />

Ð-¡me-s¯ h-fÀ-¨m N-cn{Xw hy-à-am-¡p- ]-«n-I-bm-Wv Xm-sg-s¡m-Sp-¯n-cn-¡p--Xv.<br />

3


]«nI 1 tI-c-f Sq-dn-kw k-©m-cn-I-fp-sS h-chpw h-cp-am-\hpw<br />

hÀ-jw<br />

tI-c-f-¯nte-¡v<br />

hntZ-i<br />

hn-t\m-Z<br />

k-©m-cn-<br />

I-fp-sS<br />

hchv<br />

C-´y-bn-te-<br />

¡v hntZ-i<br />

hn-t\m-Z<br />

k-©m-cn-<br />

IfpsS hchv<br />

tI-c-f-¯n-te-<br />

¡v h-cp-<br />

hntZ-i hn-t\m-<br />

Z k-©m-cn-I-fpsS<br />

i-X-am-\-<br />

¡W-¡v<br />

tI-c-f-¯n-te-<br />

¡p h-cp-<br />

B-`y-´-c hnt\m-Z<br />

k-©m-cn-I-fpsS<br />

I-W¡v<br />

hn-t\m-Z k-<br />

©m-c- ta-J-ebnÂ<br />

\n-p-Å<br />

hntZ-i\mWy<br />

h-cp-am\w (_ney¬<br />

cq-]-<br />

bnÂ)<br />

B-sI h-cpam\w<br />

(_n-ey¬<br />

cq-]-bnÂ)<br />

2001 208830 2537282 8.23 5239692 5.35 45.00<br />

2002 232564 2384364 9.75 5568256 7.06 49.31<br />

2003 294621 2726214 10.81 5871228 9.83 59.38<br />

2004 345546 3457477 9.99 5972182 12.67 68.29<br />

2005 346499 3918610 8.84 5946423 15.22 77.38<br />

2006 428534 4447167 9.64 6271724 19.88 91.26<br />

2007 515808 5081504 10.15 6642941 26.41 114.33<br />

2008 598929 5282603 11.34 7591250 30.67 131.30<br />

2009 557258 5167699 10.78 7913537 28.53 132.31<br />

2010 659265 5583746 11.81 8595075 37.97 173.48<br />

A-\p-]-a hn-t\m-Z k©m-c D-ev-]--§fm-b Im-b Sq-dnkw, B-bpÀth-Z Sq-dn-kw Xp-S§n-b<br />

\q-X-\m-i-b-§Ä A-´m-cm-{ã-X-e-¯n Aw-Ko-Im-cw t\Sn. tI-c-f-¯n-se Im-b-ep-I-fnÂ<br />

C-p-Å B-bn-c-t¯m-fw lu-kv t_m-«p-I-fn A-SnØm-\ ku-I-cy-§Ä D-Åh sXm-«v H-gp-<br />

Ip sIm-«m-c-§Ä F-p hn-ti-jn-¸n-¡m-hp-{X B-Uw-_-c ku-I-cy-§Ä D-Å-h h-scbp−v.<br />

tI-c-f-¯n-sâ ]-c-¼-cm-K-X Nn-In-Õm co-Xnbm-b B-bpÀ-thZ-s¯ hn-t\m-Z k-©m-cn-<br />

IÄ-¡n-S-bn ]p-\À-bu-Æ-\ Nn-In-Õm hn-[n-bm-bn {]-N-cn-¸n¨p. k-©m-cn-IÄ-¡p a-d-¡m-\m-h-<br />

¯ A-\p`-hw ]-IÀ-p \-ev-Ip--Xn-\m-bn B-Uw-_c tlm-«-ep-IÄ ap-XÂ ]-c-¼-cm-K-X<br />

hm-kvXp ssi-en-¡p aIp-tSm-Zm-l-cW-§fmb tlmwkv-täIÄ (Homestays), kw-kv-Imcw, ]m-c-<br />

¼-cyw, I-e-IÄ C-h-sbÃmw {]-tbm-P-\-s¸-Sp¯n. Xp-SÀ-¨-bm-bn h- kÀ-¡m-cp-IÄ s]m-Xp-ta-<br />

J-e-sb-bpw, kz-Im-cy-ta-J-e-sb-bpw, _-lp-P-\-§-sf-bp-saÃmw Iq-«n-t¨À-¯v hn-t\m-Z k©m-c<br />

ta-J-e-bp-sS A-Sn-¯-d hn-I-kn-¸n-¡p-hm³ {i-an¨p. 2000-am−v ap-XÂ Xp-SÀ-¨-bm-bn c-−p<br />

hÀ-j-¯n-sem-cn-¡Â \-S-¡p- tI-c-f {Sm-h amÀ-«v kz-Im-cyþs]m-Xp ]-¦m-fn-¯-¯n-sâ<br />

i-àn Im-«n-¯-cpp. Sq-dn-kw h-Ip¸pw Sq-dn-kw hy-h-km-bhpw tNÀ-v \q-X-\ {]N-c-W<br />

]-cn-]m-Sn-I-fn-eq-sSbpw tdm-Uv tjm-I-fn-eq-sSbpw tZiobþA-´À-t±io-b hn-]-Wn-IÄ ]n-Sn-¨-S-<br />

4


¡p- H-cp ]pXn-b amXr-I D-cp-¯n-cnªp. Sq-dn-kw _-lp-P-\-§Ä-¡p-]-tbm-K-s¸-tS-−-Xnsâbpw<br />

]-¦m-fn-¯-¯n-sâbpw B-h-iy-I-X-bn-eq-n sXm-®q-dp-I-fn Ct¡m Sq-dn-kw am-Xr-I-<br />

IÄ D-bÀ-p h-cn-Ibpw 2007-Â D-¯-chm-Z Sq-dn-kw ]-cn-]m-Sn-IÄ B-cw-`n-¡p-Ibpw sN-bvXp.<br />

Xm-a-k ku-I-cy-§Ä, hgn-tbm-c hn{i-a tI-{µ§Ä, a-\p-jy hn-`-h hn-I-k\w, hn-t\m-Zk©mc<br />

ta-J-e-bv-¡p th-− \n-t£-]w C-h-sbm-s¡ D-−m-¡n-sb-Sp-¡p--Xn-\p t\-Xr-Xzw \-ev-Ip-hm-<br />

\m-h-iyam-b Øm-]-\ kw-hn-[m-\w kw-Øm-\w hn-I-kn-¸n-s¨-Sp-¯p I-gn-ªp.<br />

Cvv hn-t\m-Zk©m-c ta-J-e-bn sN-dpInSþC-S¯-cw kw-cw-`-§Ä-¡m-Wv taÂ-¡¿v. hn-I-k-<br />

\-¯n-sâ Im-gv-N-¸m-Sn-eq-sS t\m-¡p-t¼mÄ hn-t\m-Zk-©m-c-¯n-\p-Å {]m-ap-Jyw Xt±-i `-c-W<br />

kw-hn-[m-\-§fpw {]-tZ-i-hm-kn-Ifpw a-\-Ên-em-¡n-¯p-S-§n-bn-«p-−v. s]m-Xpþkz-Im-cy ta-J-e-<br />

I-fp-sS H-cp am-Xr-Im Iq-«mbv-a hn-t\m-Z k©m-c ta-J-e-bn D-cp-¯n-cn-ªn-«p−v. k¼-Zv hyhØ-sb<br />

i-àn-s¸-Sp-¯p-Xn-s\m-¸w km-aq-lyþ]-cn-k-c L-S-I§-sf tZm-j-I-c-am-bn _m-[n-<br />

¡m-¯ X-c-¯n hn-t\m-Zk-©m-cn-¡v k-µÀi-\w tem-I-\n-e-hm-c-ap-Å H-cp A-\p-`-h-am-¡n<br />

amäp-hm³ th-− \n-e-hm-cw FÃm ta-J-e-I-fn-ep-ap-d-¸m-¡p-I-bm-Wv Im-e-L-«-¯n-sâ B-h-iyw.<br />

2. `m-hn-ZÀi\w (Vision)<br />

tI-c-f kw-Øm-\-¯n-sâ kpØn-c hn-I-k-\-¯n N-e-\m-ß-Ihpw kp-{]-[m-\-hpam-b ]-¦v<br />

hn-t\m-Zk-©m-c ta-J-e h-ln-¡pI.<br />

3. Zu-Xyw (Mission)<br />

3.1 A-´m-cm-{ã \n-e-hm-c-ap-Å H-cp {]m-tZ<strong>in</strong>-I k-µÀ-i-\m-\p`hw Cu kw-Øm-\w ]-IÀ-p<br />

\-ev-Ipw.<br />

3.2 ]m-cn-ØnXn-I ]-cn-K-W-\-IÄ \n-e-\nÀ-¯n-s¡m-−pX-s Sqdn-kw ta-J-e hy-hkm-b<br />

\n-t£-]-§Ä £-Wn-¡pw.<br />

3.3 X-t±-io-bÀ-¡v hn-t\m-Zk-©m-c-¯n-sâ {]-tbm-P-\-§Ä e-`n-¡p-Ibpw A-hÀ A-Xn-\v<br />

X¡Xm-b aqeyw \-ev-Ip-Ibpw sN-¿pw.<br />

3.4 tI-cf-s¯ Sq-dn-kw ta-J-e-bn-se {i-t²-bam-b H-cp B-tKm-f {_m³-Um-bn D-bÀ-¯pw.<br />

3.5 C-´y-¡-I¯pw ]p-d¯pw \-½p-sS hn]-Wn hn-ln-Xw hÀ-²n-¸n-¡pw.<br />

3.6 kw-Øm-\-¯n\pw cm-Py-¯n\pw Sq-dn-kw ta-J-e-bn B-h-iyam-b D-bÀ- \n-e-hm-c-ap-Å<br />

am-\-h hn-`-h-ti-jn-bp-sS t{km-X-Êm-bn tIc-fw am-dpw.<br />

5


4. e-£y§Ä (Objectives)<br />

4.1 D-bÀ- Kp-W-\n-e-hm-c-ap-Å k-µÀ-i-\m-\p`-hw D-d-¸m-¡pI.<br />

4.2 hn-t\m-Z k-©m-c-¯n \npw Xt±-ihm-kn-IÄ-¡p {]-tbmP-\w D-d-¸m-¡p-hm³ {i-²n-<br />

¡pI.<br />

4.3 \n-t£-]w km-[y-am-hp- A-´-co-£w kr-ãn-¡pI.<br />

4.4 tZiobþA-´À-t±io-b hn-]-Wn-I-fn tI-cf-s¯ {]-Xy-£am-b H-cp B-tKm-f {_m³-Um-<br />

¡n hn-]-W\w sN-¿pI.<br />

4.5 hn-t\m-Z k©m-c B-Xn-Yy ta-J-e-IÄ-¡m-h-iyam-b D-bÀ- Kp-W\n-e-hm-c-ap-Å am-\-h<br />

hn-`-h-ti-jn hn-I-kn-¸n-s¨-Sp-¡p-I.<br />

5. KpW-ta-·-bmÀ- k-µÀ-i-\m-\p`hw D-d-¸m-¡p-hm³<br />

kµÀ-i-I-cm-Wv hn-t\m-Zk©m-c hy-h-km-b-¯n-sâ \-s«Ãv F-v a-\-Ên-em-¡pp. a-Õ-c-§Ä<br />

\n-d-ª Cu ta-J-e-bn H-cp hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ--¯n--\v ]n-Sn-¨v \nÂ-¡-W-sa-¦n D-]-t`màm-hn-\v<br />

In-S-b-ä tk-h-\hpw, kw-Xr-]v-Xnbpw D-d-¸m-¡n-tb Xocq. B-tKm-f \n-ehm-c-ap-Å<br />

ku-I-cy-§Ä e-`y-am-¡p-hm³ R-§Ä {i-an¡pw. C-Xn-\m-bn hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fnÂ<br />

A-Sn-Øm-\ ku-I-cy-§Ä Iq-«p-hm\pw tlm-«-ep-I-fn-epw, sd-kv-täm-dâp-I-fn-epw, a-äv k-µÀ-i-I<br />

tI-{µ-§-fnepw sa-¨-s¸-« tk-h-\-§Ä e-`y-am-¡p--Xn-\pw, hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fnÂ<br />

Iq-Sp-X sa-¨-s¸-« ku-I-cy-§Ä H-cp-¡p-hm-\pw, hnt\m-Zk©m-c ta-J-e-bn-se {]m-tZ<strong>in</strong>-I<br />

B-IÀ-j-W-§-fp-sS ]cn-]m-e-\hpw k-¼qÀ-® kw-c-£-Whpw D-d-¸m¡pw.<br />

5.1 hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§f-n-se ASnØm\ ku-I-cy-§Ä<br />

Xt±-i kz-bw`-c-W Øm-]-\-§f-p-sSbpw h-Ip-¸p-I-fp-tS-bpw {]-hÀ-¯-\-§Ä G-Io-I-cn¡p-I<br />

F-Xv sa-¨-s¸-« ASnØm\ ku-I-cy-§Ä D-d-¸m-¡p--Xn-\v A-Xy-´m-t]-Iv-jn-X-amWv.<br />

ASnØm\ ku-I-cy-§-fp-sS Im-cy¯n \n-e-hn-ep-Å A-]-cym-]v-X-X ap³-K-W-\m-Sn-Øm-\-<br />

¯n ]-cn-l-cn-t¡-−-XmWv. Cu {]-hÀ-¯\-§-fp-sS knw-l-`m-Khpw a-äp h-Ip-¸p-IÄ \Â-<br />

Ip ap³-K-W\-sb A-Sn-Øm-\-s¸-Sp-¯n BbXn-\m _-Ô-s¸-« aävv h-Ip-¸p-IÄ Cu B-hiy-§-tfm-Sv<br />

{In-bm-ß-I-ambn {]-Xn-I-cn-t¡-−-Xp-−v. {][m-\-s¸« hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-<br />

fn Sq-dn-kw h-Ip¸v _Ôs¸-« h-Ip-¸p-I-fp-ambn tNÀ-v A-SnØm-\ ku-I-cy-§Ä sa-¨-s¸-<br />

Sp-¯p-Xn-\p-Å ]-²-Xn-IÄ X-¿m-dm-¡p-w. P-e-hnX-c-W kw-hn-[m-\w, k©m-c kuIcyw,<br />

sX-cp-hv hn-f-¡p-IÄ, am-en-\y kw-kvIc-Ww Fn-h-bmWv {][m-\ ]²XnIÄ ap-Jy-a-{´n<br />

A-²y-£-\m-bpw, Sq-dn-kw a{´n D-]m-[y-£-\mbpw, H-cp Iym-_n-\äv I-½n-än Sq-dn-k¯n\p<br />

th−n cq-]n-I-cn-¡pw. a-äp h-Ip-¸v a-{´n-amÀ Aw-K§fmb Cu I-½n-än Sq-dn-kw ta-Jebnse<br />

kp-{][m\ ]-²-Xn-I-fp-sS \-S-¯n-¸n-\v taÂ-t\m-«w h-ln-¡pw.<br />

6


5.1.2 {]-k-àhpw {]m-[m-\y-hp-tadn-b ]-²-Xn-IÄ cq]n-I-cn-¡p--Xn-\mbn Sq-dn-kw h-Ip-¸v<br />

C-Xn-\m-bn Sq-dn-kw an-\n-ÌÀ -A-²y-£-\m-bp-Å "Sm-kv-¡v t^mgv-kv Hm¬ C³-{^m-kv-{S-Iv-<br />

¨À sU-h-e-¸vsaâv’ cq-]n-I-cn-¡pw. C-Xn Sq-dn-kw hy-h-km-b-¯n GÀ-s¸-«n-cn-¡p--<br />

hcpw a-äp h-Ip-¸p-I-fn-se {]-Xn-\n-[-n-Ifpw Aw-K-§-fm-bn-cn-¡pw.<br />

5.1.3 sI-«n-¡n-S-¡p- \Kc-am-en-\y-§Ä Sq-dn-kw hy-h-km-b-¯n---\pw s]m-Xp-P\m-tcm-Ky-<br />

¯n\pw Hcp-t]m-se D-Xv-¡WvT D-f-hm-¡pp. B-h-iy-ap-Å-bn-S-§-fn-seÃmw Sq-dn-kw<br />

h-Ip-¸v Xt±-i kz-bw`-c-W Øm-]-\-§-fp-am-bn k-l-I-cn-¨v am-en-\y \nÀ-½mÀÖ-\w \-S-<br />

¸m-¡n Sq-dn-kw tI-{µ-§fpw {][m-\ Sq-dnkw C-S-\m-gn-Ifpw hr-¯n-bm-bn kq-£n¡pw.<br />

hnhn-[ F³.Pn.H.I-fp-tSbpw kz-bw`-c-W Øm-]-\-§-fp-tS-bpw, kz-bw klm-b kwL-<br />

§--fp-sS-bpw- ]-¦m-fn-¯-t¯msS tI-c-f th-kv-äv {^o sUÌn-t\j³ (KWFD) F-<br />

t]-cn {]-Nm-c-W ]-cn-]m-SnIÄ B-cw-`n-¡pw. Sq-dn-kw a-{´n A-²y£\m-b H-cp Sm-kv-¡v<br />

t^m-gvkv t^mÀ C-^-Iv-So-hv Iym-¼-bn³ (KWFD) cq-]oI-cn-¡pw. C-Xn Sq-dn-kw h-Ip-¸nsebpw<br />

X-t±-i-kz-bw`-c-W h-Ip-¸n-sebpw ip-Nn-Xz -an-j-\n-sebpw kz-bw-k-lm-b-kw-L-<br />

§-fn-se-bpw, hnhn-[ F³.Pn.H.I-fn-sebpw Sq-dn-kw hy-h-km-b-¯n-sebpw {]-Xn-\n-[n-IÄ<br />

D-−m-bn-cn-¡pw.<br />

5.2. hn-t\m-Z k©m-c hn-`-h§-fp-sS amt\-Pv-saâvv<br />

5.2.1 tI-c-f--¯n-se `qcn]-£w hn-t\m-Z k©m-c BIÀ-j-W-§fpw Xt±-i kz-bw`-c-Ww,<br />

h\w, h-\y-Pohn, sI.F-kv.C._n, kmw-kv-Im-cnIw, P-e-tkN-\w, Irjn, Xpd-ap-Jw, arKkw-c£Ww<br />

Xp-S§n-b h-Ip-¸p-I-fpsS A[o-\-X-bn-emWv. Cu hn-`-h-§-fp-sS D-]-t`màm-hv<br />

F- \n-e-bn Cu h-Ip¸p-I-fp-am-bn kl-I-cn¨v sIm−v A-h-bp-sS hn-I-k-\-<br />

¯n\pw ]cn--]m-e-\-¯n-\p-am-bn tI-c-f Sq-dn-kw {_m³-U-nsâ Iogn hnhn-[ {i-a-§Ä<br />

\-S-¯pw.<br />

5.2.2 {]Ir-Xn-bp-am-bn _-Ô-s¸-«p In-S-¡p- hn-t\m-Zk©m-c hn-`-h-§Ä Sqdn-k-¯n-sâ<br />

t]-cnepw a-äp ]-e co-Xn-bn-ep-ap-Å Nq-j-W-§Ä-¡v C-c-bm-Im\p-Å km-[y-X-tb-sd-bmWv.<br />

Cu hn-`-h-§-fp-sS \n-e-\n-Â-¸n-\m-bn A-h-bp-sS hnth-I]qÀ-Æam-b D-]-tbm-Kw A-Xy-´mt]-£n-XamWv.<br />

C-¯-c-¯n F-fp-¸-¯n £-Xs¸-Sm-hp- {]-tZ-i-§-fn-se G-sXm-cp<br />

hn-[-¯n-ep-Å C-S-s]-S-ep-I-Ä¡pw Sq-dn-kw h-Ip-¸n-sâ AwKoImcw \nÀ-_-Ô-amWv.<br />

5.2.3 B-e-¸p-g tI-{µo-I-cn-¨m-Wv tI-c-f-¯n-se an-¡ Imb hn-t\m-Zk©m-c {]-hÀ-¯-\-<br />

§fpw \S-p h-cp-Xv. \n-e-hn B-bn-c-¯nÂ]-cw lu-kv-t_m-«p-I-fm-Wv Cu {]-tZi-<br />

¯p {]-hÀ-¯n-¨p h-cp-Xv, Cu km{µ-X C-hnS-s¯ Im-b ]-c-¸p-IÄ¡p Xm-§m-hp--<br />

7


Xn-\pw A-¸p-d-amWv. X³-aq-ew K-XmK-Xw Ip-d-ª Im-b ]-c-¸n-te-¡v lu-kvt_m-«p-IfpsS<br />

k-©m-cw Xn-cn-¨p hn-tS−-Xv B-h-iy-am-bn-cn-¡pp. ]pXn-b {]-tZ-i-§-fn ImbÂ<br />

hn-t\mZk-©m-cw hym-]n-¸n-¡p--Xn\p th-−n Sq-dn-kw h-Ip-¸v P-e-hn`h h-Ip-¸p-ambn<br />

k-l-I-cn-¨v ]pXnb t_m-«v sP-«n-I-fpw,- I-S-hp-I-fpw, ]mÀ-¡nw-Kv G-cn-b-Ifpw \nÀ-½n-<br />

¡pw. th-¼-\m-«p Im-b-en-\p ]pd-ta a-äp Im-b {]-tZ-i-§-fn-te¡pw lukv-t_m-«v<br />

{]-hÀ-¯-\-§Ä hym-]n-¸n-¡p-hm-\p-Å k-lm-bw Sq-dn-kw h-Ip-¸v \Â-Ipw.<br />

5.2.4 tlmwkv-tä-IÄ¡pw, B-bpÀth-Z tI-{µ-§-Ä¡pw, lukv-t_m-«p-IÄ-¡pw, kÀ-Æo-kv<br />

hnÃ-IÄ¡pw Xt±-i kz-bw`-c-W-Øm-]-\-§-fp-sS sse-k³-kv e-`n-¡p--Xn\v Sq-dn-kw<br />

h-Ip-¸n-sâ Aw-Kn-Im-cw \nÀ-_Ô-am-¡pw. C-Xn-\m-bn X-t±-i kz-bw`-c-W hIp-¸p-am-bpw<br />

Btcm-Kyw, Xp-d-apJw, Xp-S§n-b h-Ip-¸p-I-fp-ambpw tbm-Pn-¨v {]-hÀ-¯n¡pw.<br />

5.2.5 k-µÀ-i-IÀ-¡p ]pXnb A-\p`-h§Ä \Â-Ip-Xpw C-t¡m-sU-h-e-¸v-saâv I-½n-än-¡v<br />

Iq-Sp-X h-cp-am-\w D−m-¡p--Xpam-b Ct¡m Sq-dn-kw {]-hÀ-¯-\-§Ä hÀ-[n-¸n-¡p--<br />

Xn-\m-bn h\w, h-\y-Po-hn h-Ip-¸p-I-fp-am-bn k-l-I-cn-¨v Sq-dn-kw h-Ip-¸v \-S-]-Sn-IÄ F-Sp-<br />

¡pw.<br />

5.3 {]mtZ<strong>in</strong>-I DÃm-k-tI-{µ-§-fp-sS hn-I-k\hpw {]m-tZ<strong>in</strong>-I A-\p-`-h-§-fp-sS<br />

hÀ-²o-I-c-Whpw<br />

5.3.1 ssh-hn-[y-amÀ- tI-c-f-¯n-sâ {]-Ir-Xn-bp-sSbpw kw-kv-Im-c-¯n-sâbpw ss]-Xr-Iw<br />

{]-ZÀ-<strong>in</strong>-¸n-¡m-\m-h-iyam-b {]-tXy-I hn-j-bm-[n-jvTn-X ayq-kn-b-§Ä Øm-]n¡pw. Hcp<br />

Z-imÐ Im-e-b-f-hn-\pÅn C-Xp-t]m-ep-Å ]-¯v ayq-kn-b-§Ä \n-À-½n-¡m-\p-Å<br />

km-¼¯n-I k-lm-bw Sq-dn-kw h-Ip-¸v \Â-Ipw.<br />

5.3.2 A-dn-bp-Xpw A-dn-bm-¯-Xp-am-b H-«-\h-[n B-IÀ-j-W-§Ä tI-c-f-¯n D-−v. B-hiyam-b<br />

ku-I-cy-§Ä H-cp-¡p--Xn-eq-sS C-hn-tS-¡v [m-cm-fw k-µÀ-iI-sc sIm-−p-hcm³<br />

I-gnbpw. {]-kn²am-b A¯-cw tI-{µ-§-fn D-Å ku-Icyw hÀ-²n-¸n-¡p-Ibpw<br />

A-{X {]-kn-²-aÃm-¯ Ø-e-§-fn ]pXn-b ku-I-cy-§Ä krãn-¡p-Ibpw sN¿pw.<br />

5.3.3. PnÃm Sq-dn-kw {]-tam-j³ Iu¬-kn-en-tâ-bpw, sU-Ìn-t\-j³ am-t\-Pv-saâv Iu¬-kn-entâbpw<br />

k-lm-b-t¯m-sS hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fp-sS \-S-¯n-¸v Xm-sg X-«n \npw<br />

i-àn-s¸-Sp-¯pw.<br />

8


5.4 hn-t\m-Zk©m-c tI{-µ-§-fp-sS \n-ehm-c ]cn-tim[\<br />

5.4.1 hn-t\m-Zk©m-c tI{-µ-§-fp-sS \n-e-hm-cw D-bÀ-¯p--Xn-\v \n-e-hn-ep-f-f ku-I-cy-§-<br />

fn k-©m-cn-IÄ F-{X-am{Xw Xr-]v-X-cmWv F-v a-\-Ên-em-t¡−-Xv B-h-iy-amWv.<br />

C-Xn-\m-bn FÃm {][m-\ tI-{µ-§-fnepw Sqdn-kw h-Ip-¸v ^o-Uv-_m-¡v kÀ-tÆ \-S-¯pw.<br />

Cu kÀ-tÆ-I-fn \npw e`n-¡p hnh-c§Ä I-W-¡n-se-Sp-¯v k-©m-cn-I-fp-sS<br />

_q-²n-ap-«p-IÄ ]-cn-l-cn-¡p-hm-³ B-h-iyam-b Xncp-¯-Â \-S-]-Sn-IÄ Sq-dn-kw h-Ip-¸v<br />

kzo-I-cn-¡pw.<br />

5.5 hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fnepw bm{Xm-amÀ-¤-§-fnepw hgn-tbm-c ku-I-cy§Ä<br />

5.5.1. \à co-Xn-bn kw-c-£n-¨p t]m-cp s]mXp tSm-bv-e-än-sâbpw, a-äp Sq-dn-kv-äv ku-I-cy-<br />

§-fp-sSbpw A]cym-]vXX an-¡ hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fnepw tIÄ-¡p- H-cp {]-iv-<br />

\-amWv. Cu {]-iv-\w ]-cn-l-cn-¡m³ Sqdn-kw h-Ip-¸v H-cp IÀ-½ ]²-Xn B-hn-jv-I-cn-<br />

¡pw. t\-cn-«pw, ]-¦m-fn-¯-t¯m-SpIq-Snbpw \ne-hm-c-ap-Å tSm-bve-äp-Ifpw hn{i-a-ap-dn-<br />

Ifpw FÃm hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fnepw bm{X-¡mÀ-¡m-bn \nÀ-½n-¡pw. tSm-bve-äp-<br />

IÄ FÃmw X-s H-cp t]m-se DbÀ \n-e-hm-cw ]p-eÀ-¯p-p Fpw Dd¸m-¡pw.<br />

5.5.2 ]-Ww A-S-¨p-]-tbm-Kn-¡m-hp-- s]m-XptSm-bv-e-äp-Ifp-sS \nÀ-½m-Whpw ]-cn-]m-e\hpw<br />

\qX-\ km-t¦Xn-I hn-Zy-I-fp-sS D-]-tbm-K-hpw t{]m-Õm-ln-¸n-¡p-hm-\p-Å ]-²-Xn-IÄ<br />

B-hn-jv-I-cn¡pw<br />

5.6 ]cn-Øn-Xn-¡v C-W§n-b {]-hÀ-¯-\-§Ä t{]m-Õm-ln-¸n-¡pp<br />

5.6.1 hn-t\m-Zk-©m-c {]-hÀ-¯-\-§-fp-sS ^-e-am-bn Im-bÂ-¸-c-¸p-Ifpw a-äv P-em-i-b-§fpw<br />

aen-\o-I-cn-¡-s¸-Sp-Xv Ku-c-h-tadn-b H-cp hn-j-b-amWv. Sq-dn-kw h-Ip-¸v kw-Øm\ a-en-<br />

\oI-c-W \n-b{´W t_mÀ-Up-ambn k-l-I-cn¨vv C-hn-sS {]-hÀ-¯n-¡p- lukv-t_m-«p-<br />

I-fn J-cþ{Z-h- am-en-\y-§Ä im-kv-{Xo-b-am-bn kw-kv-I-cn-¡pp Fpw t^mÀ<br />

kv-t{Sm-¡v F³-Pn³ X-s-bm-Wv D-]-tbm-Kn-¡p-Xv Fpw D-d¸vv h-cp-¯m-\m-bn<br />

IÀi\ \-S-]-Sn-IÄ kzo-I-cn-¡pw. a-äv Sq-dn-Ìv t_m-«p-I-fnepw Cu kw-hn-[m-\w \-S-¸n-em-<br />

¡p--Xn-\p-Å km-[y-X-IÄ h-Ip-¸v ]cn-tim-[n-¡pw.<br />

5.6.2 ]v-fm-Ìn-¡v am-en-\y-§Ä s]m-Xp P-\--§tfbpw hn-t\m-Zk-©m-cn-I-tfbpw H-cp t]m-se<br />

A-e-«p- {]-ivv-\-ambn \n-e-\nÂ-¡p-p. B-Zy-L-«-sa- \n-e-bn Unkv-t]m-kn-_nÄ<br />

]-v-fm-Ìn-¡n-sâ D-]-tbm-Kw {][m-\ hn-t\m-Zk©m-c ta-J-e-Ifmb tIm-hfw, s]m³-apSn,<br />

thfn, h-À¡-e, sX³ae, B-e-¸p-g Im-b {]tZ-i§Ä, IpacIw, t^mÀ-«v sIm¨n,<br />

9


CchnIp-fw, tX-¡Sn, ]q-t¡m-Sv X-Sm-Iw, kq-Nn-¸m-d, Ip-dp-h Xp-S§n-b Ø-e-§-fnÂ<br />

Sqdnkw hy-h-km-bn-I-fp-sS k-lm-b-¯m-sS ]qÀ-®-ambpw \n-tcm-[n-¡pw.<br />

5.6.3 t]-¸-À _mKvv \nÀ-½mWw, ]v-v-fm-Ìn-¡pw a-äp a-en-\y-§fpw D-]-tbm-K{]-Zam-b h-kv-Xp-¡-<br />

fmbn amäp-I Xp-S§n-b ]cn-Øn-Xn kulrZkw-cw-`§-sf Sq-dn-kw h-Ip-¸v h-b-_n-en-än<br />

Km]v ^-−n-§n-ep-sS ]n³-Xp-W-bv¡pw.<br />

5.7 kph-\oÀ hy-hkm-b¯nsâ t{]m-Õml\w<br />

5.7.1 kph-\oÀ hy-]m-cw tem-I-sa-¼mSpw hn-t\m-Zk©m-c ta-J-e-bn-se {][m-\ L-S-I-amWv.<br />

C-Xn-\v c-−v h-i-ap−v. H-v {]m-tZ<strong>in</strong>-I k-¼-Zv-L-S\-sb C-Xv k-lm-bn-¡p-p. c-−v<br />

k-µÀi-\w I-gn-ªv a-S-§p--hÀ-¡v bm-{X-sb-¡p-dn-¨v HmÀ-¡p-hm\mbn H-cp kv-a-cWn-I<br />

sIm−p-t]m-Ip-hm³ I-gn-bpp. hn-t\m-Z-k-©m-cnI-sf Xn-cn-sI \-½p-sS \m-«n-te-¡v<br />

X-s sIm-−p hcn-I F--Xm-Wv C-Xn-sâ ]-c-tam--X e-£yw, am-{X-aà Cu<br />

kv-a-cWn-I \-½p-sS kvY-e§-sf a-äp-Å k-©m-cn-IÄ-¡v ap-n hmsam-gn-bn-eq-sS<br />

hn-]W-\w sN-¿p-hm³ k-lm-bn-¡pp. ]-s£ ]T-\-§Ä Im-Wn-¡p-Xv tI-c-f-¯nÂ<br />

F-¯p- hn-t\m-Zk-©m-cn-IÄ A-h-cp-sS Nn-e-hn-sâ 5% ¯n Xm-sg am-{X-ta kv-a-c-Wn-<br />

I-IÄ hm-§p-hm-\mbn Nn-e-hm-¡p-p-Åp F-mWv. kv-a-c-Wn-I-I-fp-sS ]-cn-an-Xam-b<br />

e`y-Xbpw ssh-hn-[yhpw I-W-¡n-se-Sp-¯v A-h-bp-sS DÂ-¸m-Z-\hpw hn-]-W-\hpw<br />

t{]m-Õm-ln-¸n-¡p-hm-\m-bn Xn-c-sª-Sp-¡-s¸-«-Xpw, Aw-Ko-Im-c-ap-ÅXpw Bb FÃm<br />

hn-t\m-Zk©m-c bq-Wn-äp-I-fnepw tI-c-f-¯n-sâ {]m-tZ<strong>in</strong>-I kv-a-c-Wn-I-fp-sS {]-ZÀ-i-\<br />

hn-ev-]-\ tI-{µ-§Ä \nÀ-_-Ô-am-¡n-bn-«p−v. C-Xn\mbn ]-äp-n-S-t¯mfw kv-a-c-Wn-I-Ifp-sS<br />

hn-]-W-¯n-\v B-h-iy-am-b Ø-ew \Â-In tI-c-f K-h¬-sa-âpw Cu ]-²-Xn-sb<br />

]n³-Xm-§pw.<br />

5.8 tIcf¯nsâ X\Xp ]mNIcoXnIfpsS t{]mÕml\w<br />

5.8.1 tIc-f-¯n-sâ kp-K-Ô-{Z-hy-§fpw ]m-N-I-co-Xnbpw G-sd {]-i-kv-X-hpw, Aw-Ko-I-cn-¡-s¸-«-<br />

Xp-amWv. {]m-tZ<strong>in</strong>-I `-£-W-hn-`-h-§Ä \Â-Ip-hm-\mbn tlm-«-ep-I-tfbpw d-kv-täm-dâp-Itfbpw<br />

Sq-dn-kw h-Ip-¸v t{]m-Õm-ln-¸n-¡pw. B-h-iy-ap-Å am-\-hhn-`-hti-jn D-d-¸p h-cp-<br />

¯m\m-bn tI-c-f If-n\-dn C³-Ìn-«yq-«v Xp-S-§p--Xn\pw th-− \-S-]-Sn-IÄ F-Sp-¡pw.<br />

5.9 kmlknI Sqdnk¯nsâ t{]m-Õml\w<br />

5.9.1 ]À-Æ-X-§-fpw, Ip-p-I-fpw, P-em-i-b-§-fpw \nd-sb D-Å tI-c-f-¯n-sâ `q-{]-Ir-Xn<br />

km-lkn-I hn-t\m-Z-¯n-\v G-ähpw A-\ptbm-Py-am-b-XmWv. sX-c-sª-Sp-¡-s¸-« Ø-e-<br />

§-fn I-c-bnepw P-e-¯n-ep-ap-Å kmlknI hn-t\m-Z-bm-{X {]-hÀ-¯-\-§Ä t{]m-Õmln-¸n-¡pXn\p-Å<br />

\-S-]-Sn-IÄ kzoIcn¡pIbpw kmlknI Sqdnkw Hm¸tdäÀamÀ¡v<br />

{]tXyI C³k³äohv \ÂIpIbpw sN¿pw.<br />

10


5.10 FÃm {]ap-J k©m-c tI-{µ-§-fnepw C³^À-taj³ tI-{µ-§Ä<br />

5.10.1 \n-e-hm-c-ap-Å hn-h-c-§Ä e-`y-am-¡p--Xn-\v FÃm {]-[m-\-s¸-« hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-<br />

§-fnepw \-K-c-§-fnepw KXm-K-X-tI-{µ-§-fnepw C³-^À-taj³ tI-{µ-§Ä D-−mth−Xv<br />

A-Xy-´m-t]-£nX-amWv. taÂ-¸-d-ª FÃm kvv-Y-e-§-fnepw- hnh-c<br />

km-t¦XnI tI-{µ-§fpw ]-cn-ioe-\w e-`n-¨ Poh-\-¡m-scbpw e-`y-am¡pw.<br />

5.11. hn-t\m-Zk-©m-c-tI-{µ-§fnepw tdm-Up-I-fnepw amÀ-¤-\nÀ-t±-<strong>in</strong>IÄ (Signages)<br />

Øm]n-¡Â<br />

5.11.1 Sqdn-kw tI-{µ-§-fn-te-¡p-Å h-gn-I-fn-epw ssl-th-I-fnepw \n-e-hn-ep-Å ssk-t\-Pp-IÄ<br />

sa-¨-s¸-Sp-¯p--Xn-sâ B-hiyw I-W-¡n-se-Sp¯ C-h sa-¨-s¸-Sp-¯p--Xn-\m-bn<br />

Sq-dn-kw h-Ip-¸v H-cp {]-tXy-I ]²-Xn B-hn-jv-I-cn¡pw. Ign-bp-n-S-t¯mfw A-´m-cm{ã<br />

X-e-¯n Aw-Ko-I-cn-¡-s¸-«n-«p-Å Nn-Ó-§fpw \n-d-§-fp-am-bn-cn¡pw C-Xn-\m-bn D-]-tbm-<br />

Kn-¡p-I.<br />

5.12 hgn-tbm-c tI-{µ-§fp-sS X-cw-Xn-cn--¡Â<br />

5.12.1 tSm-bv-e-äv ku-I-cy-§Ä, ]mÀ-¡nw-Kv ku-I-cy§Ä, e-Lp`-£-W ku-I-cy-§Ä Ch<br />

\ÂIp hgn-tbm-c tI-{µ-§fpsS- \n-e-hm-cw D-d-¸m-¡p--Xn-\v th-−n H-cp X-cw-Xn-cn-<br />

¡Â -k-{¼-Zm-bw sIm-−ph-cpw.<br />

5.13 tlm-]v Hm¬/tlm-]v Hm^vv kÀ-Æokv<br />

5.13.1 Xn-cph-\-´--]pcw, Be¸pg, t^mÀ«v sIm¨n, sIm-¨n Im-b-temcw, aq-mÀ F-o<br />

Øe§fn H-cp tlm-]v Hm¬/ tlm-]v Hm^vv kÀ-Æokv e-`y-am-¡p--Xm-bn-cn-¡pw.<br />

CXn-sâ hn-P-b-¯nsâ ASn-Øm-\-¯n Iq-Sp-X ta-J-e-I-fn-te-¡v Cu tkh-\w<br />

hy-m--]n-¸n-¡pw.<br />

5.14 hy-Xy-kv-Xam-b ti-jn-I-fp-Å-h-c-S¡w (differently abled person) FÃm-hÀ-¡pam-bn<br />

]pXn-b hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§Ä hn-I-kn-¸n-s¨-Sp-¡pI<br />

5.14.1 im-co-cn-I-am-bn ssh-I-ey-§-fp-Å k-µÀ-i-IÀ tI-c-f-¯n-sâ {]-tXy-I-X-IÄ A-\p-`-hn-<br />

¨-dn-bp-hm³ _p-²n-ap-«p-p. sX-c-sª-Sp-¡p- Ipd-¨p hn-t\m-Z k©m-c tI-{µ-§-fnÂ<br />

im-cocnI ssh-I-ey-§-fp-Å-hÀ-¡m-bn ku-I-cy-§Ä H-cp-¡p-hm³ D-t±-<strong>in</strong>-¡pp.<br />

5.15 Po-h³ c-£m X-¿m-sd-Sp-¸pIÄ (Life sav<strong>in</strong>g <strong>in</strong>itiative)<br />

5.15.1 I-S-tem-c§Ä, Im-b-epIÄ, \-ZnIÄ, X-Sm-I-§Ä XpS-§n A-]-IS-§tfm Po-hlm\ntbm<br />

kw-`-hn-¡m³ km-[y-X-bp-ÅX-cw hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ§-sf Im-cy-am-bn<br />

11


B-{i-bn-¨m-Wv tI-c-f-¯n-se Sq-dn-kw ta-J-e \o-§p-Xv. {][m-\ I-S-tem-c-§-fnseÃmw<br />

X-s ]-cn-ioe-\w t\Sn-b Po-h³ c-£m {]-hÀ-¯Isc (Life guards) \n-tbm-<br />

Kn-¨n-«p-s−-¦nepw ]-cn-ioe-\w t\Sn-b Iq-Sp-XÂ t]-sc hn-\y-kn-¡p-Ibpw A-h-cp-sS<br />

I-gn-hp-IÄ Iq-Sp-X sa-¨-s¸-Sp-¯p-Ibpw kpc-£m D-]-I-c-W-§Ä \-ev-Ip-Ibpw<br />

sN-t¿-−-Xp−v. C-t¸mÄ \n-e-hn-ep-Å Po-h³ c-£m {]-hÀ-¯-IÀ-¡v A-h-cp-sS I-gn-hp-<br />

IÄ sa-¨-s¸-Sp-¯m³ ]-cn-ioe-\w \-ev-Ip--tXm-sSm-¸w B-h-iyam-b B-[p\n-I<br />

Po-h³ c-£m D-]-I-c-W-§fpw \-ev-Ipw.<br />

5.15.2 ]-cn-ioe-\w t\Sn-b B-fp-I-fp-sS F-®w hÀ-[n-¸n-t¡-−-Xp-−v F- Imcyw ]-cn-K-<br />

Wn¨v, D-bÀ- A]-I-S km-[y-X-bp-Å P-em-i-b§-sf tI-{µo-I-cn¨v 'Po-h³ c-£m<br />

k--² tk-hI³' F- ]²-Xn \-S-¸n-em¡n, \n-e-hn-ep-Å Po-h³ c-£m kw-hn-[m-\w<br />

sa-¨-s¸-Sp-¯pw. hn-t\m-Z k©m-c tI-{µ-¯n \n-p I-s®-¯p- Zq-c-¯nÂ<br />

sXm-gn sN-¿p-htcm Xm-a-kn-¡p-htcm B-b B-fp-I-fn \n-p k--²<br />

tk-hI-sc sX-c-sª-Sp-¯v A-hÀ-¡p Po-h³ c-£m-{]-hÀ-¯-\-§-fnepw {]-Y-a ip-{iqj-bnepw<br />

]-cn-ioe-\w \-ev-In Ah-sc Po-h³ c-£m k--² tk-h-I-cm-bn \n-tbm-Kn-<br />

¡p-I-bm-Wv ]-²-Xn-bp-sS e-£yw. Sqdn-kw hy-h-km-b-¯n-sâ-bpw X-t±-i-hm-kn-I-fpsSbpw<br />

k-l-I-c-W-t¯m-sS Cu ]²Xn \-S-¸n-em-¡pw.<br />

5.15.3 Po-h³ c-£m tk-h-\-§Ä-¡m-bn H-cp {]-tXy-I skm-ssk-än cq-]o-I-cn-¡p-Ibpw<br />

i-cnbm-b ]-cn-ioe-\w \-ev-Inbpw A-Xym-[p\n-I D-]-I-c-W-§Ä \-ev-Inbpw tkh-\w<br />

Iq-Sp-XÂ sa-¨-s¸-Sp-¯p-I-bpw sN-¿pw.<br />

5.16 hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fn Sq-dnÌv -hmÀ-U³-amÀ<br />

hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-§-fn k-©m-cn-I-tfm-Sv A-]-a-cym-Z-bm-bn s]-cp-am-dp-Ibpw Ah-sc B-<br />

{I-an-¡p-Ibpw sNbv-X H-t«-sd kw-`-h-§Ä D-−m-bn-«p−v. C¯-cw {]-iv-\-§Ä X-S-bp-hm³ \ne-hn-ep-Å<br />

kw-hn-[m-\w sa-¨-s¸-Sp-¯p--Xn-sâ `m-K-am-bn FÃm {][m-\ hn-t\m-Zk-©m-c tI-<br />

{µ-§-fnepw Sq-dn-Ìv hmÀU³ ]²-Xn \-S-¸n-em-¡pw. hn-Zym-k-¼-cpw sXm-gnÂ-c-ln-X-cpam-b X-<br />

t±-i-hm-kn-I-fn \n-v Sq-dn-kw h-Ip-¸v sX-c-sª-Sp-¯v ]-cn-io-e-\hpw Aw-Ko-Im-chpw \-ev-In<br />

\n-tbm-Kn-¡p- Cu hmÀ-UÀ-am-cn ]-Ip-Xn kv-{Xo-I-fm-bn-cn-¡pw. Ch-sc Un.-än-.]n-.kn-bv-¡p<br />

Iogntem Un.-Fw.-kn-.bv-¡p Iogntem hn-\y-kn-¡pw. H-cp hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ-s¯ {]iv-\cln-X-am¡n<br />

(hassle free) \n-e-\nÀ-¯p-hm³ B-h-iyam-b k-lm-b-§fpw \nÀ-t±-i-§-fpw C-hÀ<br />

k-µÀ-i-IÀ¡pw Xt±-ihm-kn-IÄ¡pw \-ev-Ipw.<br />

12


5.17 I-−n³-P³-kn sdkv-t]m¬-kv sk (CRC)<br />

5.17.1 hn-t\m-Zk-©m-cnI-sf _m-[n-¡p- A-Sn-b´n-c km-l-N-cy-§Ä t\-cn-Sp--Xn-\mbn,<br />

A¯-cw B-I-kv-an-I kµÀ`-§-fn A-Sn-b-´n-c-am-bn C-S-s]-Sm³ ]-cym-]-v-Xamb<br />

'I−n³-P³-kn sdkv-t]m¬-kv skÂ' Sq-dn-kw h-Ip-¸v kwØm-\ X-e-¯n cq-]o-I-cn-<br />

¡pw. Cu skÃn-\v A-Sn-b´n-c km-l-N-cy-§Ä t\-cn-Sm³ B-h-iyam-b Po-h-\-¡mscbpw<br />

A-SnØm-\ ku-I-cy-§fpw \-ev-Ipw.<br />

5.18 lÀ-¯m-ep-I-fn \npw Sq-dn-kw ta-Je-sb H-gn-hm-¡pI<br />

5.18.1 hn-t\m-Zk-©m-cn-IÄ-¡v Kp-cp-X-c-am-b A-ku-I-cy-§-fpw km-¼¯nIþk-a-b \-ã-<br />

§fpw D-−m-¡p- lÀ-¯m-ep-I-fn \n-v Sq-dn-kw ta-Je-sb H-gn-¨p \nÀ-¯p-hm³<br />

Sq-dn-kw h-Ip-¸v cm-{ão-b I-£n-I-fp-ambpw sXm-gn-em-fn kw-L-S-\-I-fp-ambpw NÀ-¨-IÄ<br />

Xp-S-§pw.<br />

6. k-aq-lhpw hn-t\m-Zk-©m-c-hpw (Community and <strong>Tourism</strong>)<br />

Xt±ihmknIfpsS ]¦mfn¯hpw AwKoImchpw Sqdnk¯n\v \nÀ®mbIamWv. GsXmcp<br />

Sqdnkw tI{µ¯nsâbpw hnIk\w Xt±ihmknIÄ¡v km¼¯nIþkmaqlnIþ<br />

]mcnØnXnI Xe¯n {]tbmP\s¸SWw. IqSpX sXmgnehkc§Ä krjvSn¡m³<br />

km¼¯nI e£y¯n\v (economic objective) Du \ÂIWw. CXn\p]pdsa<br />

IpSpw_§sfbpw hyànIsfbpw Sqdnkw hyhkmb¯n\mhiyamb DÂ]§Ä<br />

\nÀ½n¡m\pw hnXcWw sN¿m\pw {]m]vXcm¡pIbpw, A§s\ km[mcW P\§Ä¡v<br />

Sqdnk¯n \npw ]camh[n {]tbmP\§Ä e`yam¡pIbpw sN¿Ww. kmaqlnI,<br />

]mcnØnXnI Xe¯nÂ, Zqjy^e§Ä Ipdbv¡phm\pw kaql¯n\v {]IrXn, kwkvImcw,<br />

]mc¼cyw Fnhbpambn s]mcp¯s¸«p Pohn¡m³ km²yam¡phm\pw \S]SnsbSp¡pw.<br />

ta¸dª Dt±ie£y§Ä iàns¸Sp¯phm\pw \S¸nem¡phm\pw Bhiyamb<br />

kwhn[m\§Ä GÀs¸Spt¯−Xp−v. Cu e£yt¯mSpIqSnbmWv tIcf¯nÂ<br />

D¯chmZnXzSqdnkw {]hÀ¯\§Ä cq]IÂ]\ sNbvXv \S¸nem¡phcpXv.<br />

6.1 k-aq-l-hpw, km-¼¯n-I t\-«-§-fpw<br />

6.1.1 sXm-gn-e-h-k-c§Ä, {]m-tZ<strong>in</strong>-I D-ev-]--§Ä Xp-S§n-b Im-cy-§-fn Sq-dn-kw hy-h-kmb-¯n-sâ<br />

B-h-iy-§-sf-¡p-dn-¨v X-t±io-b k-aq-l-s¯bpw {]m-tZ-<strong>in</strong>-I-am-bn e-`y-am-hp-<br />

ssh-Z-Kv-[y-s¯-¡p-dn-¨pw {]-tZ-i-hm-kn-IÄ-¡p sXm-gn \-ev-Ip--Xn-sâbpw {]m-tZ-<strong>in</strong>-Iam-bn<br />

D-ev-]--§Ä I-s−-¯p--Xn-sâbpw {]-tbm-P-\-§-sf-¡p-dn-¨v Sq-dn-kw hy-h-km-b-<br />

¯n\pw a\Ênem¡ns¡mSp¡pw.<br />

13


6.1.2 X-t±io-b D-ev-]--§Ä e-`y-am-¡p--Xn-\v A\p-tbm-Pyam-b A-´-co-£w kr-ãn-¡p--<br />

Xn-\m-bn Sq-dn-kw h-Ip-¸v, X-t±io-b Øm-]-\-§Ä, kz-bw klm-b kw-L-S-\IÄ (self<br />

help groups), F³.Pn.H.IÄ, IÀ-j-I Iq-«m-bv-a-IÄ, Irjn, ar-K-kw-c-£Ww, h-\w, aÕy-<br />

_Ô-\w F-o h-Ip-¸p-I-fp-ambn tbm-Pn-¨v {]-hÀ-¯n¡pw.<br />

6.1.3 Xt±io-b kw-c-w`-I-cp-sS t{]m-Õm-l-\-¯n-\m-bv h-Ip-¸v sX-c-sª-Sp-¡-s¸-« Ø-e-§-<br />

fn Hm¬-{S-s{]-\À-jn-¸v sU-h-e-¸-saâv t{]m-{Kmw kw-L-Sn-¸n¡pw.<br />

6.2 kaq-lhpw km-aq-lyþkmw-kv-Imcn-I h-i-§fpw<br />

6.2.1 A\yw \n-p t]m-b-tXm, t]m-hp--tXm B-b I-emcq-]§-sf I-s−-¯n Ah-sb ]p-\-<br />

cp²cn¡pXn\pw A-h-bp-sS X\-Xp ssi-enbpw B-[n-Im-cn-I-Xbpw kw-c-£n-¡phm\pw<br />

h-Ip-¸v {i-an-¡pw.<br />

6.2.2 ss]-Xr-I hnI-k-\ ]-²-Xn-IÄ-¡v Iq-Sp-XÂ {]m-apJyw \Â-Ipw. C-Xn\mbn kmw-kv-<br />

Imcn-I h-Ip-¸p-am-bn tNÀ-v ss]-XrI sI-«n-S-§-fp-sS \-ho-I-c-Whpw ]p-\-cp-²mcWhpw<br />

\-S-¯pw.<br />

6.2.3 kmaq-ly-t£aw, hn-Zym-`ymkw, \n-baw, B-`y-´cw, B-tcm-Kyw, Sq-dn-kw F-o h-Ip-¸p-<br />

I-fn-se D-t±ym-KØ-cpambn tNÀv {Sm^n¡nwKv (traffick<strong>in</strong>g) apXemb \nbahncp²<br />

{]hÀ¯\§Äs¡Xnsc H-cp IÀ-½tk-\ cq-]oI-cn-¡pw. Cu IÀ½ tk\bneqsS<br />

{Sm^n¡nwKv, _me]oU\w, ab¡pacpv XpS§nbhbvs¡Xnsc \S]SnIfpw<br />

]²XnIfpw {]mtbmKnIam¡pw.<br />

6.3 D-¯-c-hm-Zn-¯ Sq-dnk-s¯ _-e-s¸-Sp-¯epw t{]m-Õm-ln-¸n-¡-epw<br />

6.3.1 tIm-hfw, Ip-a-cIw, tX-¡Sn, h-b-\m-Sv F-n-hn-S-§-fn-se ]-co-£-W ]-²-Xn-I-fnÂ<br />

\n-p ]mT-apÄ-s¡m-−v D-¯-c-hm-Zn-¯ Sq-dn-kw ]-cn-]m-Sn-sb tI-c-f-sa-¼mSpw hym-]n-¸n-<br />

¡p-hm³ \-S-]-Sn-I-sf-Sp-¡pw.<br />

6.3.2 D-¯-c-hm-Zn-¯ Sq-dn-kw ]-cn-]m-Sn-IÄ ]n-´p-S-cp- Øm-]-\§-sf Xn-cn-¨-dn-ªv Ah-sb<br />

t{]m-Õm-ln-¸n-t¡-−-Xm-h-iy-amWv. B-tKm-f kpØn-c hn-t\m-Z k©m-c am-\-Z-Þ-§-<br />

f-\p-k-cn-¨v Sq-dn-kw tk-h-\-Zm-Xm¡-sf X-cw Xn-cn-¡p--Xn-\m-bn D-¯-c-hm-Zn-¯ Sq-dn-kw<br />

¢mÊn^nt¡j³ (Responsible <strong>Tourism</strong> classification) ]-cn-]m-Sn-IÄ B-hn-jv-I-cn-¡p-<br />

Ibpw t{]m-Õm-ln-¸n-¡p-Ibpw sN-¿pw. {Kmao-W ta-J-e-I-fn-ep-Å Xn-c-sª-Sp-¡-¸-«<br />

bq-Wn-äp-I-fn 30 i-X-am-\-sa-¦nepw ]-¯v hÀ-j Im-e-b-f-hn-\p-Ån RT ¢m-kn-ss^-Uv<br />

bq-Wn-äp-IÄ B-bn am-äpw.<br />

14


6.3.3 Sq-dn-kw h-Ip-¸n-sâ-bpw, Xt±-i kz-bw`-c-Wh-Ip-¸n-sâbpw, kz-bw klm-b kw-L-§-fpsSbpw<br />

Sq-dn-kw hy-h-km-b-¯n-sâbpw, F³.Pn.H.I-fp-sSbpw, ImÀjn-I ar-K-kwc-£-W<br />

h-Ip-¸n-sâbpw, a-Õy_-Ô-\ h-Ip-¸n-sâbpw {]-Xn-\n-[nI-sf DÄ-s¸-Sp-¯n kwØm-\ X-<br />

e-¯n tI-c-f D-¯-c-hm-Zn-¯ Sq-dn-kw IÀ-½tk-\ cq-]o-I-cn-¡pw.<br />

6.4 Xt±-i kz-bw`-c-W Øm-]-\-§-fp-sS k-{In-b]-¦m-fn-¯w<br />

6.4.1 hn-t\m-Z k-©m-c-tI-{µ-§-fn Sq-dn-kw ]-cn-]m-Sn-IÄ B-hn-jv-I-cn-¡p--Xnepw hn-I-kn-<br />

¸n-¡p--Xnepw Xt±-i kz-bw`-c-W-Øm-]-\-§Ä-¡p \nÀ-®m-b-I ]-¦p h-ln-¡m³ I-gnbpw.<br />

Sq-dn-kw hnI-k-\ ]-cn-]m-SnI-sf Xt±-i kz-bw`-c-W Øm-]-\-§-fp-sS a-äp<br />

hnI-k\ ]-cn-]m-Sn-I-fp-am-bn kw-tbm-Pn-¸n-¡pw. hn-t\m-Zk-©m-c-¯n-\v {]m-[m-\y-ap-Å<br />

ta-J-e-I-fn Sq-dn-kw hÀ-¡n-§v {Kq-¸v cq]oI-cn-¡pXn\v Xt±-i Øm-]-\§-sf<br />

t{]m-Õm-ln-¸n-¡p-Ibpw k-lm-bn-¡p-Ibpw sN-¿pw.<br />

6.4.2 tI-c-f-¯n-se {][m-\ hn-t\m-Zk-©m-c B-IÀ-j-W-§-sfÃmw {]-Ir-Xn-bp-am-bn _-Ô-s¸-<br />

«-h-bm-sW-n-cn-s¡ hn-t\m-Zk©m-c tI-{µ hn-I-k-\-¯n-\v B-kq-{X-W-anÃm-sX<br />

\-S-¯p- B-I-kvan-I ]-cn-]m-Sn-IÄ Sq-dn-kw h-fÀ¨-sb _m-[n-¡p- Kp-cp-X-cam-b {]-iv-<br />

\-amWv. ]-©mb-¯v cm-Pv \n-b-a-a-\p-k-cn-¨v hnI-k-\ {]-hÀ-¯-\§-sf \n-b-{´n-¡p-hm-<br />

\p-Å ]qÀ-® A-[n-Im-cw Xt±-i Øm-]-\-§-fn \n-£n-]v-X-amWv. am-ÌÀ ¹m-\pIÄ, hni-Zam-b<br />

Su¬ ¹m-\nw-Kv ]-²-XnIÄ, tI-c-f ap-\n-kn-¸Â sI«n-S \nÀ½m-W N-«§Ä<br />

(<strong>Kerala</strong> Municipal Build<strong>in</strong>g Rules) C-h-bm-Wv G-Xp {]-tZ-i-¯n-sâbpw hn-I-k\-s¯ \nb-{´n-¡p-hm\pw<br />

{I-ao-I-cn-¡p-hm\pw D-Å D-]-I-c-W§Ä. {]-tXy-I-X-I-fp-Å H-cp<br />

{]-tZi-s¯ {]-tXy-I ta-J-e-bm-bn Xn-cn-¡p-hm\pw B {]-tZ-i-¯n-\p am-{X-am-bn<br />

{]-tXy-I \nÀ-t±-i-§Ä cq-]o-I-cn-¨p hn-Ik-\w \n-b-{´n-¡m-\p-ap-Å hy-h-Ø-IÄ Su¬<br />

B³-Uv I¬{Sn ¹m-\nw-Kv B-În-ep−v. Cu ]-Ým-¯-e-¯n Sq-dn-kw h-Ip-¸v Su¬<br />

I¬{Sn ¹m-\nw-Kv h-Ip¸v, Xt±-i kz-bw`-c-W Øm-]-\-§Ä C-h-bp-am-bn tNÀ-v<br />

hn-t\m-Zk©m-c {]m-[m-\y-ap-Å Ø-e-§Ä Xn-cn-¨-dn-ªv A-h-bpsS DÄ-s¡mÅÂ<br />

tijn a-\-Ên-em-¡n A-h-bp-sS kw-c-£-W-¯n\pw ]-cn-]m-e-\-¯n-\p-ap-Å {]-tXy-I \nÀt±-i-§Ä<br />

X-¿m-dm-¡n \-S-¸n-em-¡p--XmWv. Sq-dn-kw {]m-[m-\y-ap-Å {]-tZ-i-§Ä-¡m-bn<br />

{]-tXy-I {]-tZ-i-hnI-k-\ ]-cn-]m-Sn-IÄ X-¿m-dm-¡n \-S-¸n-em-¡p- Im-cy-¯n Su¬<br />

B³-Uv I¬{Sn ¹m-\nw-Kv h-Ip-¸p-am-bn ]-¦p tN-cpw.<br />

15


7. \nt£]m\pIqe A´-co£w krjvSn-¡Â<br />

kwØm-\-¯nsâ km¼-¯nI hnI-k\w Xzcn-X-s¸-Sp-¯p--Xn hnt\m-Z-k-©m-c- ta-J-ebpsS<br />

{]m[m\yw Xncn-¨-dnªv 1986þ Xs kÀ¡mÀ hnt\m-Z-k-©m-c- ta-J-esb Hcp<br />

hyh-km-b-ambn {]Jym-]n-¨p. ta¯«p kuI-cy-§fpw (super structure) ASn-Øm\<br />

kuI-cyhpw GsXmcp hnt\m-Z-k-©mc tI{µs¯ kw_-Ôn-¨n-S-t¯m-fhpw Gähpw {][m-\-<br />

s¸-«-h-bm-Wv. kÀ¡m-cn-sâbpw kzIm-cy-ta-J-e-bp-sSbpw Iq«mbvabmWv tIc-f-¯n- hnt\m-Z<br />

k-©m-c -ta-J-e-bpsS hnP-b-¯n-\-Sn-Øm-\w. kÀ¡mÀ Hcp s^kn-en-tä-ädpw (facilitator)<br />

Iymä-enÌpw (catalyst) Bbn {]hÀ¯n¨v kzIm-cy-\n-t£-]-¯n\v A\p-Iq-e-amb A´-co£w<br />

krjvSn-¡p-p. kwØm-\-¯nsâ `qan-im-kv{X-]camb khn-ti-j-X-IÄ IW-¡n-se-Sp¯v<br />

sNdp-In-S-þ-C-S-¯cw \nt£-]-§Ä¡mWv ap³Xq¡w \ÂIp--Xv. kpØn-c-hn-I-k-\-¯n-eq-nbpÅ<br />

kzImcy \nt£-]-§Ä¡v kÀ¡mÀ {]tXyI ]cn-K-W\ \ÂIn hcp-p.<br />

7.1 10 tImSn cq]bv¡v ap-I-fn-epÅ hnt\m-Z-k-©mc ]²-Xn-IÄ¡v A\p-a-Xn-¡mbn AXnthK<br />

¢nb-d³kv kwhn-[m\w<br />

7.1.1 10 tImSn cq]bv¡v apI-fn-epÅ Sq-dn-kw ]²-Xn-IÄ¡v s]s«v A\p-aXn \evIp--Xn-<br />

\mbn \ne-hn-ep-Å kw-hn-[m-\-hp-am-bn kw-tbm-Pn-¸n-¨v AXn-thK ¢nb-d³kv kwhn-<br />

[m\w \-S-¸n-em¡pw.<br />

7.2 D¯-c-hm-Zn¯ hnt\m-Z-k-©mc {]hÀ¯\§Ä t{]mÕm-ln-¸n-¡p-hm³ ]pXnb<br />

k_vknUn kwhn-[m-\w<br />

7.2.1 D¯-c-hm-Zn¯ hnt\m-Z-k-©m-c- {]hÀ¯\§sf t{]mÂkm-ln-¸n-¡m-\mbn B\p-Iq-ey-<br />

§Ä \ÂIpw. \ne-hn-epÅ \nt£] k_vknUn ]²-Xn-IÄ 2013 HmsS ]n³h-en-¡pw.<br />

BsI \nt£-]-¯nsâ 15% hscbpw Fm ]c-am-h[n 20 e£w cq]- hsc \evIns¡m−v<br />

D¯-c-hm-Zn¯ hnt\m-Z-k-©mc \nt£-]-IÀ¡v ]pXnb k_vknUn ]²Xn<br />

cq]oIcn¡pXmWv.<br />

7.2.2 D¯c-hm-Zn-¯ hn-t\m-Z-k-©m-c-¯n-\p Io-gn ¢mÊn^nt¡j³ e`n¨n«pÅ kw-c-w`-<br />

§Ä-¡v B-Zy-s¯ A-©v hÀ-j-t¯-¡v hym-h-kmbn-I \n-c-¡n ssh-Zyp-Xn \Â-Ipw.<br />

7.3 tkh-\-Zm-Xm-¡Ä¡v hn]-W\ klmbw<br />

7.3.1 SqÀ Hm¸-td-j³, tlmwtÌ, kÀÆo-kv-Uv hnÃ, BbpÀthZ taJ-e-I-fnse ]pXnb<br />

kwcw`-IÀ¡v tZiob, A´Àt±-iob {]Nm-cW ]cn-]m-Sn-I-fn ]s¦-Sp-¡p--Xn-tebv¡mbn<br />

BZys¯ aqv hÀj-§-fn-te¡v {]tXyI B\p-Iqey§Ä \ÂIpXn\pÅ<br />

]²Xn X¿mdm¡pw. Cu B\pIqey§Ä {]XnhÀjw Hcp {]mtZ<strong>in</strong>I s^bdn\pw Hcp<br />

A´mcmjv{S s^bdn\pw am{Xambncn¡pw e`n¡pI. A´m-cmjv{S t{SUv s^b-dp-I-<br />

16


fn ]s¦-Sp-¡m³ C¯cw Øm]-\-§Ä¡v bm{Xbv¡pw s{]mtam-j-W saäo-cn-b-ep-<br />

IÄ¡pambn sNe-hm-Ip XpI-bpsS 25 iX-am\w (]-c-am-h[n 75,000 cq]) Sqdnkw<br />

hIp¸v hln-¡p--Xm-Wv. cmPy-¯n-\-I-¯pÅ t{SUv s^b-dp-I-fn ]s¦-Sp-¡p--Xn-<br />

\mbn 50,000 cq]-bpw \ÂIpw. Bdv hS-¡³ PnÃ-I-fnse (Im-kÀtKm-Uv, I®qÀ, hb-<br />

\m-Sv, tImgn-t¡m-Sv, ae-¸p-dw, ]me-¡m-Sv) 30 apdn-I-fn Xmsg-bpÅ sNdp-In-S-þ-C-S-¯cw<br />

As¡m-a-tU-j³ bqWn-äp-IÄ¡pw, th¼-\mSv Imb Hgn-sI-bp-Ån-S-§-fnse ]pXnb<br />

lukvt_m«v kwcw-`-IÀ¡pw Cu B\p-Iq-ey-¯n\v AÀlXbp−mbncn¡pw.<br />

7.4 tlmwtÌ-IÄ¡v dkn-U³jy Xmcn^v<br />

7.4.1 kwØm-\¯v tlmwtÌ kwhn-[m\w t{]mÕm-ln-¸n-¡p-hm-\mbn dkn-U³jyÂ<br />

Xmcn^v \nc-¡n tlmwtÌ-IÄ¡v sshZyp-Xnbpw shÅhpw sI.Fkv.C._n, hm«À<br />

AtXmdnän Fo hIp¸pIfpambn klIcn¨v e`y-am-¡pw.<br />

8. Xt±-io-bhpw A´Àt±-io-b-hp-amb hnt\m-Z-k-©mc amÀs¡äpIfnÂ<br />

tIc-fs¯ {it²-b-amb Hcp BtKmf {_m³Uv Bbn DbÀ¯n-s¡m-−p-h-cn-I<br />

90----þIfpsS BZyw apX¡p Xs bqtdm-¸n \npÅ, {]tXy-In¨v bp.-sI., PÀ½-\n,<br />

{^m³kv XpS-§nb cmPy-§-fn \npÅ A´Àt±-iob hnt\m-Z-k-©m-cn-I-fn-em-Wv tIcfw<br />

{i² sNep-¯n-bn-cp--Xv. Fm Ignª Ipd¨p hÀj-§-fn- temIw t\cn« km¼-¯nI<br />

amµyw bqtdm-¸n \npÅ hnt\m-Z-k-©m-cn-I-fpsS F®-¯n KWy-amb Ipdhv sIm−ph-p.<br />

CXv {]mtZ-<strong>in</strong>I hnt\mZk©m-cn-Isf BIÀjn-¡p-hm-\mbnv Xo{h {]Nm-c-W-]-cn-]m-Sn-<br />

IÄ XpS-§p-hm³ t{]cn-¸n-¨p. ap³]v A´Àt±-io-bhpw {]mtZ-<strong>in</strong>-I-hp-amb hnt\mZ-k-©mc<br />

hn]-W-\-¯n-\mbn amän h¨ ^−nsâ A\p-]mXw 70:30 Fn-§s\bmbn-cp-p. FmÂ<br />

CXv {]mtZ-<strong>in</strong>I hnt\m-Z-k-©m-c-¯n\v Du \ÂIn-s¡m−v 50:50 F A\p-]m-X-¯nte¡v<br />

DbÀ¯n-bn-cn-¡p-p.<br />

Ignª Zim-_vZ-¯n tIc-f-¯n-te-bv¡pÅ hnt\mZk©m-cn-IfpsS BK-a\ \nc¡v<br />

]cn-tim-[n-¡p-I-bm-sW-¦n AXn {]Xn-hÀjw 12% hfÀ¨ ImWp-hm³ km[n¡pw.<br />

Ignª hÀjs¯ am{Xw IW¡v ]cn-tim-[n-¡p-I-bm-sW-¦n \½psS kwØm\w<br />

6.5 e£w hntZi k©m-cnIsf kzoI-cn-¨-Xmbn ImWmw. {]tXyIw X¿m-dm-¡nb Xo{h hn]-<br />

W\ X{´-§Ä ]cn-K-Wn-¡p-t¼mÄ {]Xn-hÀj hfÀ¨m\nc¡v 15% B¡n DbÀ¯p-hm-\mWv<br />

e£an«ncn-¡p--Xv. CXn-eqsS 2021 Bhp-t¼m-tg¡pw hntZi k©m-cn-I-fpsS F®w<br />

30 e£w B¡m³ Ignbpw FmWv hnizm-kw. Ignª Zim-_vZ-¯nse Xt±-iob k©m-cn-<br />

I-fpsS kµÀi-\-¯nse {]Xn-hÀj icm-icn hfÀ¨m \nc¡v 4.5% BWv. 2010þ 86 e£w<br />

Xt±-iob hnt\m-Z-k-©m-cn-I-fmWv tIc-f-¯n h-Xv. ASp¯ Zim-_vZ-¡m-e-t¯¡v<br />

e£ywsh¡p {]Xn-hÀj icm-icn hfÀ¨m\nc¡v 7% BWv. CXneqsS 2021 Bhp-t¼mtg¡pw<br />

180 e£w Xt±-iob hnt\mZk©m-cn-Isf ChnsS F¯n¡pw FmWv hniz-kn-¡p-<br />

-Xv.<br />

17


8.1 \ne-hn-epÅ A´Àt±-iob hn]-Wnsb _e-s¸-Sp-¯pI<br />

8.1.1 2010þse ØnXn-hn-h-c-¡-W-¡p-IÄ A\p-k-cn¨v tIc-f-¯nsâ \ne-hn-epÅ hn]-W\<br />

Dd-hn-S-§Ä bp.-sI. (23.7%), bp.-F-kv.F (10.8%), {^m³kv (9.8%), PÀ½\n (7.6%),<br />

Hmkvt{Senb (5.6%) Fn-h-bm-Wv. \ne-hn Cu hn]-Wn-Isf Hpw Xs Ah-bpsS<br />

]c-am-h[n D]-tbm-Kn-¡p-nà Fp thWw ]d-bm³. Cu hn]-Wn-Isf FÃmw Xs<br />

AXnsâ ]c-am-h[n D]-tbm-K-s¸-Sp-¯p--Xn-\mbn AXmXp hn]-Wn-I-fpsS kz`mhw<br />

a\-Ên-em-¡n-s¡m−v {]tXyI \b-§Ä cq]o-I-cn-¡pw.<br />

8.2 ]pXn-b-Xmbn DbÀp hcp BtKmf hn]-Wn-bpsS ]c-am-h[n D]-tbm-Kw<br />

8.2.1 bp.-F-kv.-F, kvIm³Un-t\-hnb, djy, ssN\, Z£n--Wm-{^n-¡, a-t[yjy, atejy XpS-<br />

§nb cmPy-§Ä tIc-f-¯n\p ]pXn-b-Xmbn DbÀp hcp hn]-Wn-I-fm-sW-¦nepw<br />

Gsd km[y-X-bp-Å-h-bm-Wv. Fm km¼-¯nI sRcp¡w aqew AwKo-IrX bqtdm-<br />

]y³ hn]-Wn-I-fn am{X-ambn \½psS hn]-W-\-{i-a-§Ä Npcp-¡p-I-bm-bn-cp-p. taÂ<br />

]dª Øe-§-fn IqSn \½psS hn]-W-\-{i-a-§Ä hym]n¸n¡pw. CXn-eqsS tIc-f-<br />

¯nse hnt\mZk©mc tI{µ-§Ä ta ]dª k©m-cn-Isf ]cn-N-b-s¸-Sp-¯pw.<br />

{lkz-þ-ZoÀL-Ime k©m-cn-IÄ¡mbn {]tXyI \b-§Ä cq]-h-Xv¡-cn-¡pw.<br />

8.3 \ne-hn-epÅ Xt±-iob hn]-Wn-I-fpsS D]-tbm-Kw<br />

8.3.1 Xan-gv\m-Sv, IÀWm-S-I, B{Ôm-{]-tZiv Fo kwØm-\-§Ä BWv tIc-f-¯nsâ<br />

apJy-amb {]mtZ-<strong>in</strong>I hn]-Wn-IÄ Fv ]T-\-§Ä hyà-am-¡p-p. hSt¡ C´ybntebpw,<br />

a²y C´ybntebpw hn]-Wn-IÄ th− hn[w {]tbm-P-\-s¸-Sp-¯n-bn-«nÃ<br />

FmWv Cu ]T-\-§Ä sXfn-bn-¡p--Xv. ]pXn-b-Xmbn hcp Cu Xt±-iob hn]-Wn-<br />

Isf IqSn DÄs¡m-Ån-¨p-sIm-−mhpw Xo{h hn]-W\ \b-§Ä XpSÀp sIm−p<br />

t]mhp-I.<br />

8.3.2 CS-¡m-e¯p-−mb Øe-ku-I-cy-§-fpsS hÀ²\hv IW-¡n-se-Sp¯v tIcfs¯ Hcp<br />

MICE amÀ¡-ämbn DbÀ¯n-s¡m−p htc-−-Xp-−v. tIcfs¯ MICE _nkn-\Êv taJe-bnÂ<br />

Xo{h hn]-W\w sN¿p--Xn-\mbn Sqdnkw hyh-km-b-¯nsâ ]¦m-fn-<br />

¯t¯mSpIqSn tIcf I¬sh³j³ {]tam-j³ _yqtdm (KCPB) cq]-h-Xv¡-cn¡pw.<br />

8.4 hn]Wn ]T\w (Market Research)<br />

8.4.1 \ne-hn-epÅ hnt\mZ-k-©mcnI-fpsS ØnXn hnhc IW-¡p-IÄ tiJ-cn-¡p coXn<br />

hn]-W\ \b-§Ä cq]o-I-cn-¡p--Xnt\m hn]-Wn-bn Kth-jWw \S-¯p--Xnt\m<br />

Bh-iy-amb hni-Zmw-i-§Ä \evIp-n-Ã. hnt\mZk©m-cn-IÄ¡mbn XmakkuIcyw<br />

18


Hcp-¡p--h-cpsS klm-b-t¯msS Ah-cpsS hnh-c-§Ä tiJ-cn¨v AXp-IqSn DÄs¸-Sp-<br />

¯n-s¡m−v Cu kwhn-[m-\s¯ kpZr-V-am-¡mw.<br />

8.4.2 {][m\ hn]Wn t{kmX-ÊpI-fn \npw tIc-f-¯n-te¡v t\cn-«pÅ hnam-\-bm{Xm<br />

kuIcyw Hcp-¡p--Xnsâ Bh-iy-I-X-sb-¡p-dn¨v Sqdnkw hIp¸v ]T\w \S-¯pw.<br />

8.5 CâÀs\äv A[n-jvTnX hn]-W\ X{´-§Ä _e-s¸-Sp¯pw<br />

8.5.1. hÀj-§-fmbn tIcfw hnh-c-km-t¦-XnI hnZysb hnP-b-I-c-ambn Xs D]-tbm-Kn-<br />

¨phcp-p. tIcfm Sqdn-k-¯nsâ hfÀ¨-bv¡mbn Sqdnkw hIp¸v ‘tkmjy amÀ¡-<br />

änwKv SqÄkv’ ]-cam-h[n {]tbm-P-\-s¸-Sp-¯pw.<br />

8.6 hntZik©m-cn-I-fpsS icm-icn Xma-k-¡m-e-b-fhv hÀ²n-¸n-¡p-I<br />

8.6.1 Hcp hntZ-i-k-©m-cn-bpsS icm-icn Xma-k-¡m-e-b-fhv 16 Znh-k-ambn IW-¡m-¡p-p.<br />

icm-icn Xma-k-¡m-e-b-fhv 21 Znh-k-ambn hÀ²n-¸n-¡pXn\p-th−n aÄ«n FIvkv]ocn-b³kv<br />

]mt¡Ppw t{]mUIväpw hnI-kn-¸n-¡p--Xn-\mbn Sqdnkw hyh-km-bs¯<br />

klm-bn-¡p-Ibpw t{]mÕm-ln-¸n-¡p-Ibpw sN¿pw.<br />

8.7 tIc-fs¯ kÀÆIme hnt\mZk©m-c -tI{µw (all season dest<strong>in</strong>ation) Bbn<br />

hnI-kn-¸n-¡p-I<br />

8.7.1 \½psS hnt\mZk©mc D¸--§-sf {][m\ hn]-Wn-I-fp-ambn s]mcp-¯-s¸-Sp-¯p-<br />

-Xn-\m-bpw, EXp-t`Z LS-I-§Ä kqNn-¸n-¡p--Xn\p th−n Sqdnkw hIp¸v Hcp<br />

‘t{]mUIväv amÀ¡äv kok-Wm-enän sa{SnIvkv’ hnIkn¸n-¡pw. CXv tIc-fs¯ ‘kÀÆ-<br />

Ime sUÌn-t\-j³’ Bbn amdp-hm³ klm-bn-¡pw. BbpÀ-thZw, Im-b-temcw,<br />

km-lkn-I hn-t\m-Z-bm-{X, MICE, sa-Un-¡Â Sq-dn-kw F-nh-sb {]-tXy-I Sq-dn-kw<br />

DÂ-¸-\-§-fmbn- t{]m-Õm-ln-¸n-¡p-I-bpw t]m-jn-¸n-¡p-Ibpw sN-¿pw.<br />

8.8 ]pXnb hnt\mZk©mc tI{µ-§-fpsS {]N-cWw<br />

8.8.1 t_¡Â, hb-\mSv XpS-§nb ]pXn-b-Xmbn DbÀp hcp- hnt\m-Z-k-©m-c-tI-{µ-<br />

§Ä¡pth−n \ho\ {]N-cW {]hÀ¯-\-§Ä Sqdnkw hIp¸v Bcw-`n-¡pw.<br />

8.9 Sqdnkw amÀ¡-änw-Kn-\mbn Hcp SmkvIv t^mgvkv<br />

\ho\ hn]-W\ \b-§Ä cq]o-I-cn-¡p--Xn-\p-th−n s]mXp-þ-kz-Im-cy-ta-J-e-bpsS kl-IcWw<br />

XpSÀp-sIm-−p-t]m-Ip--Xn-\mbn Hcp ‘SmkvIv t^mgvkv t^mÀ amÀ¡änwKv’<br />

cq]hXv¡-cn-¡pw.<br />

19


9. Sqdnkwþtlmkv]n-äm-enän taJ-e-I-fn am\h hn`-h-tijn hÀ²n-¸n-¡pI<br />

Sqdnkwþtlmkv]n-äm-enän taJ-e-I-fn ]cn-io-e\w e`n¨ sXmgn-em-fn-I-fpsS Bh-iy-I-Xbpw<br />

e`y-Xbpw X½n-epÅ A´cw hfsc hep-Xm-Wv. Cu taJ-e-I-fn am\-h-hn-`-h-tijn (HR)<br />

bpsS Bh-iy-IX {]Xn-hÀjw GI-tZiw c−p e£w BsW-¦nepw \ne-hnse e`yX 12,000<br />

am{X-am-Wv. \½psS kwØm-\s¯ Sqdnkw taJ-e-bnse HRD sb¡p-dn¨v hni-Z-am-sbmcp<br />

]T\w \S-¯n. AXn \npw {SmhÂþSqdnkwþtlm-kv]n-äm-enän taJ-e-I-fnepÅ hnZym-<br />

`ymk kwhn-[m-\-s¯-¡p-dn¨v Nne {]k-à-amb \nco-£-W-§Ä Dcp-¯n-cnªp hp.<br />

AXn Nne \nco-£-W-§Ä NphsS:<br />

• {SmhÂ-þ-Sq-dnkwþtlm-kv]n-äm-enän taJ-e-bnse tPmen km[y-X-Isf¡pdn¨v P\-<br />

§sf t_m[-hm-·m-cm-t¡-−Xp hfsc AXym-h-iy-am-bn-cn-¡p-p.<br />

• Cu hnZym-`ymk k{¼-Zm-b-¯n s]mXp-hm-sbmcp \ne-hm-chpw GIo-I-c-Whpw<br />

sFIyhpw sIm−p-h-tc-−-Xp-−v.<br />

• Xr]vXn-I-c-a-Ãm¯ thX-\hpw A[nI {iaw Bh-iy-amb sXmgn kml-N-cyhpw<br />

ImcWw Cu taJ-e-bnte¡v IqSp-XÂ Bfp-IÄ ISp hcp-n-Ã.<br />

Hu]-Nm-cn-Ihpw A\u-]-Nm-cn-I-hp-amb sXmgn km[y-X-IÄ Sqdnkw taJ-e-bn Ds−-<br />

¦nepw A\u-]-Nm-cn-I-amb sXmgn-ep-IÄ¡mWv Gsd {]m[m\yw. \ne-hn Cu taJ-e-bnse<br />

HR Bh-iy-IX ]qÀ¯o-I-cn-¡p-Xv tIcfm C³Ìn-äyq«v Hm^v Sqdnkw B³Uv {SmhÂ<br />

ÌUokpw (KITTS) tÌäv C³Ìn-äyq«v Hm^v tlmkv]n-äm-enän amt\-Pvsaâpw (SIHM) C³Ìnäyq«v<br />

Hm^v tlm«Â amt\-Pvsaâv B³Uv Imä-dnwKv sSIvt\m-fPnbpw (IHMCT) ^pUv<br />

{Im^väv C³Ìn-äyq«pw (FCI) IqSmsX H«-\-h[n kzIm-cy-Øm-]-\-§-fp-am-Wv.<br />

9.1. KITTS–s\ am\-h-hn-`h hnI-k-\-¯nsâ As]Ivkv Øm]-\-ambn DbÀ¯p-I<br />

9.1.1 Sqdnkw hIp-¸nsâbpw hyh-km-b-¯n-sâbpw HR Bh-iy-IX \nd-th-äp--Xn-\mbn<br />

KITTS–s\ As]Ivkv (Apex) Øm]-\-am¡pw. hnZym-`ymk kw_-Ô-amb Imcy-§Ä<br />

\nÀÆ-ln-¡p--Xn\p ]pdta Sqdnkw taJ-e-bnse am\-h-hn-`-h-ti-jn-bpsS \ne-hmcw<br />

DbÀ¯p--Xn-\mbn Xmsg ]d-bp Imcy-§Ä IqSn KITTS \nÀÆ-ln-¡p-w.<br />

• seäkv te¬ F t]cn tkh-\-Zm-Xm-¡Ä¡mbn ]cn-io-e-\hpw ‘I¸m-knän<br />

_nÂUnwKv t{]m{Kmapw’ \S-¯pw. hcp 5 hÀj-¯n-\p-Ån Cu kvIoan Ipd-<br />

ªXv 25,000 Poh-\-¡mÀs¡-¦nepw ]cnio-e\w \ÂIpw.<br />

• hnt\m-Z-k-©m-c-ta-J-e-bnse hnhn[ hi-§-sf-¡p-dn¨v ]Tn-¡p--Xn-\mbn Hcp<br />

{]tXyI Kth-jW hn`mKw Xs XpS-§pw.<br />

20


• Sqdnkw hyh-km-b-¯nse HR Bh-iy§Ä \nI-¯p-hm³ \ne-hm-c-apÅ hnZym-<br />

`ymkw Dd-¸p-h-cp-¯p--Xn-\p-th−n (C-QUEST–Iu¬kn t^mÀ Izmfnän FPyqt¡-j³<br />

knÌw C³ Sqdnkw) F t]cn Hcp ]pXnb kanXn cq]o-I-cn-¡pw.<br />

• Sqdnkw hyh-km-b-¯n\p DX-Ip ]mTy-]-²-Xn-bpw, tImgvkpw X¿m-dm-¡p--Xn\v<br />

KITTS t\XrXzw \ÂIpw. Sqdnkw tImgvkv \ÂIp aäp hnZym-`ymk Øm]-\-<br />

§Ä¡v KITTS kmt¦XnI klm-b-§Ä \ÂIpw. CXn BÀSvkv B³Uv kb³kv<br />

tImtf-Pp-Ifpw DÄs¸-Spw. ‘^m¡Ä«n sUh-e-]vsaâv t{]m{Kmw’ þ \mbn Øncamb -<br />

kw-hn-[m\w GÀs¸-Sp-¯p-Ibpw sN¿pw.<br />

• Sqdnkw taJ-e-bnse FÃm ]¦m-fn-IÄ (stakeholders)þ¡pw, ti-jn D-bÀ-¯Â<br />

(capacity build<strong>in</strong>g)þ\pw ]cn-io-e\ ]cn-]m-Sn-IÄ¡p-ambn KITTS Hcp RT kvIqÄ Bcw-<br />

`n-¡pw. Hcp kvIqÄ F-Xn-ep-]cn Kth-j-IÀ¡pw, A²ym-]-IÀ¡pw, \b-cq-]o-IcWw<br />

\S-¯p--hÀ¡pw Sqdnkw taJ-e-bn {]hÀ¯n-¡p--hÀ¡pw CXv Hcp<br />

hnÚm\ t{kmX-Êmbn {]hÀ¯n-¡pw. Sqdn-kw ta-J-e-bn-se hn-Zym-`ym-khpw sXmgnÂ<br />

km-[y-X-I-sfbpw Ip-dn-¨p-Å t_m-[-h-XvI-c-W ]-cn-]m-Sn-I-fn KITTS ay-Jy-Øm-<br />

\w h-ln-¡pw.<br />

9.2 kmt¦-XnI hnZym-`ymk Øm]-\-§-fnse Sqdnkw hnZym-`ymk {]hÀ¯-\-§-fpsS<br />

GIo-I-cWw<br />

9.2.1 Ct¸mÄ, shmt¡-j-W lbÀ sk¡-−dn kvIqfp-Ifpw C³Ukv{Snb s{Sbn-\nwKv<br />

C³Ìn-Ìyq-«p-Ifpw (ITI) sXc-sª-Sp¯ sXmgn taJ-e-I-fn tImgvkp-IÄ \ÂIp-<br />

p. Cu C³Ìn-äyq-«p-I-fn Sqdnkw hyh-km-b-¯n-\p-X-Ip coXn-bn-epÅ tImgvkp-<br />

IÄ \ÂIp-hm-\mbn t{]cn-¸n-¡pw.<br />

9.2.2 Sqdnkw tImgvkp-IÄ \ÂIp kÀ¡mÀ Øm]-\-§Ä¡pw, FbvUUv Øm]-\-<br />

§Ä¡pw IpSp-X sshZKv[yw Bh-iy-apÅ tImgvkp-IÄ sXmgn cln-X-cmb sNdp-<br />

¸-¡mÀ¡v \ÂIp--Xn-\mbn t{]mÂkm-l\w \ÂIpw. CXn-\mbn Xt±-i-kz-bw-`-cW<br />

Øm]-\-§fpw CXc hIp-¸p-I-fmb kmaq-ln-I-t£a hIp¸v, ]«nI PmXn þ ]«nI<br />

hn`mK hIp¸v, bph-P\t£a hIp¸v Ch-bn \np-saÃmw ^−v kzcq-]n-¡pw.<br />

9.2.3 Sqdnkw tlmkv]n-äm-enän taJ-e-I-fn tbmKy-cmb A²ym-]-I-cpsS A`mhw ]cn-l-cn-<br />

¡p-hm-\mbn Cu hyh-km-b-¯n A\p-`-h-Ø-cmb hyàn-IÄ¡p {lkz-Ime So¨nwKv<br />

tImgvkp-IÄ \ÂIpw.<br />

21


10. kwØm\ hnt\mZk©mc D]-tZ-iI kanXn (STAC)<br />

10.1 tIc-fs¯ {]Y-a-amb hnt\mZk©mc taJ-e-bmbn DbÀ¯n-s¡m−p hcp-hm³ th−n<br />

Sqdnkw hIp¸v kwØm\ hnt\mZk©mc D]-tZ-iI kanXn cq]o-I-cn-¡pw. Cu kanXn<br />

hnt\m-Z-k-©m-c- tI-{µ-§-fpsS hnI-k-\w, hnt\mZk©mc DXv]--§-fpsS hnI-k\w,<br />

hnt\m-Z-k-©mc hn]-W\ \b-§Ä, HR, hnt\mZk©mc Kth-jWw Fo taJ-e-IfnÂ<br />

Sqdnkw hIp-¸n\p th− \nÀt±-i-§Ä \ÂIpw. Cu kan-Xn-bn \ma-\nÀt±iw<br />

sN¿-s¸-Sp Sqdnkw hyh-km-b-¯nse ]¦m-fn-Ifpw Sqdn-k-¯nse hnhn[ SmkvIv<br />

t^mgvÊn-sebpw Xnc-sª-Sp-¡-s¸« {]Xn-\n-[n-IÄ AwK-§Ä Bbn-cn-¡pw.<br />

<br />

22

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!