Κατεβάστε το τεύχος - Το Βήμα του Ασκληπιού
Κατεβάστε το τεύχος - Το Βήμα του Ασκληπιού
Κατεβάστε το τεύχος - Το Βήμα του Ασκληπιού
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Κοινωνικοοικονομικές δυσμενείς δράσεις που καταστρέφουν <strong>το</strong> κοινωνικό ιστό οδηγούν σεαπρόσμενη ανακατανομή της δημοπαθολογικής κλίμακας και ανατροπή σ<strong>το</strong> σύστημα υγείας καιασφάλισης.Υπάρχει αυξημένη δημόσια ανησυχία για <strong>το</strong> αποτέλεσμα που μπορεί να έχουν οι περιβαλλοντικέςαλλαγές στην υγεία <strong>το</strong>υ κοινού. Αυτό έχει οδηγήσει σε ανανεωμένο ενδιαφέρον για τιςπραγματικές και τις δυνητικές απειλές και από τις βιομηχανικές διαδικασίες και από τις πιέσειςπου προκύπ<strong>το</strong>υν από την αστικοποίηση και την αύξηση <strong>το</strong>υ πληθυσμού 3 .Η προστασία <strong>το</strong>υ περιβάλλον<strong>το</strong>ς και ειδικότερα της Δημόσιας Υγείας, από την απειλήπεριβαλλοντικών παραγόντων, εκτείνεται στα ίδια τα περιβαλλοντικά αγαθά και συνδέεται άμεσαμε τη διασφάλιση των συνθηκών υγιεινής <strong>το</strong>υ φυσικού και κοινωνικού περιβάλλον<strong>το</strong>ς. Με τηνανάπτυξη εναρμονισμένων περιβαλλοντικών πληροφοριών και πληροφοριών για την υγεία, με τηνεπαγρύπνηση για τις αλληλεπιδράσεις περιβάλλον<strong>το</strong>ς και υγείας, με τη διασφάλιση της υγείας καιτης κοινωνικής υπόστασης <strong>το</strong>υ ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους <strong>το</strong>υ κοινωνικού συνόλου καιτην ενίσχυση των περιβαλλοντικών παραγόντων που επηρεάζουν θετικά την υγεία, επιτυγχάνεταιυγεία για όλους 2,4.Προκειμένου να αποφευχθεί η υποβάθμιση <strong>το</strong>υ περιβάλλον<strong>το</strong>ς, να επιτευχθεί η ορθολογική <strong>το</strong>υδιαχείριση, να αποτραπεί η ρύπανση, να διατηρηθεί η οικολογική ισορροπία των φυσικώνοικοσυστημάτων, να βελτιωθεί ή να αποκατασταθεί <strong>το</strong> περιβάλλον, είναι απαραίτητη η λήψη όλωντων αναγκαίων προληπτικών μέτρων και η εφαρμογή στρατηγικών στην εκτέλεση έργων2.Στρατηγικές για <strong>το</strong>ν έλεγχο και την πρόληψη των νοσημάτων που προκαλούνται από βλαπτικούςφυσικούς, χημικούς ή βιολογικούς παράγοντες βασίζονται παραδοσιακά σε δράσεις πουαπευθύνονται στην εξάλειψη αυ<strong>το</strong>ύ <strong>το</strong>υ παράγοντα3,7.Μία στρατηγική για συμμε<strong>το</strong>χική προστασία και προαγωγή της υγείας θα πρέπει να οργανωθεί σεχώρους, όπως οι υγιείς πόλεις, τα υγιή σχολεία, οι χώροι εργασίας, τα νοσοκομεία, οι φυλακές, ταΕκπαιδευτικά Ιδρύματα, τη 3η και τη 4η ηλικία κ.λπ. μέσω της ανάπτυξης μεθόδων επαγρύπνησης,επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ενημέρωσης <strong>το</strong>υς για <strong>το</strong>υς πιθανούς κινδύνους4.Σε ορισμένες συνθήκες απαιτείται μια αλλαγή της συμπεριφοράς <strong>το</strong>υ γενικού πληθυσμού, γιαπαράδειγμα ενθαρρύνοντας τα ά<strong>το</strong>μα να χρησιμοποιούν τη δημόσια συγκοινωνία για να μειώσουντη μόλυνση <strong>το</strong>υ περιβάλλον<strong>το</strong>ς από την κυκλοφορία των αυ<strong>το</strong>κινήτων3,7.Ο σχεδιασμός ενός εύλογου και αποτελεσματικού προγράμμα<strong>το</strong>ς για την προστασία ή για τημείωση των βλαπτικών επιδράσεων της περιβαλλοντικής υποβάθμισης απαιτεί τη σαφήκατανόηση της σχέσης μεταξύ <strong>το</strong>υ παράγοντα, <strong>το</strong>υ περιβάλλον<strong>το</strong>ς και των ανθρώπων σε κάθειδιαίτερη περίσταση3.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. WHO. Preventing Disease through Healthy Environments – Towards an estimate of theenvironmental burden of disease. Geneva 2006www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 167
2. Δημητροπούλου-Θεοδώρου Ε. Σ<strong>το</strong>ιχεία Δικαίου-Δημόσιας Υγιεινής. Εκδόσεις Σάκκουλα.Αθήνα 20083. Farmer R, Lawrenson R, Miller D. Lecture Notes Επιδημιολογίας & Δημόσιας Υγείας. 5 thEdition, John Wiley and Sons Ltd, Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνος Α.Ε. 20104. Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία.Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αντιμετώπιση των Περιβαλλοντικών Κινδύνων που Απειλούντην Υγεία 2008 – 2012. Αθήνα 20085. Gardiner K, Harrington M. Occupational Hygiene. Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης ΧαρίλαοςΚουτής, Φω<strong>το</strong>ύλα Π. Μπαμπάτσικου. Υγιεινή της Εργασίας. Επιστημονικές ΕκδόσειςΠαρισιάνος Α.Ε. 20096. Κρεμαστινού Τ. Δημόσια Υγεία Θεωρία, Πράξη, Πολιτικές. Εκδόσεις Τεχνόγραμμα, Αθήνα20077. Edelman C.L, Mandle C.L. Health Promotion throughout the Life Span. Επιμέλεια ΕλληνικήςΈκδοσης, Μπαμπάτσικου Φ, Πολυχρονόπουλος Ε, Κουτής Χ. Προαγωγή της Υγείας σε όλο <strong>το</strong>Εύρος της Ζωής. Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνος. Αθήνα 2009Μπαμπάτσικου Φω<strong>το</strong>ύλα,Επίκουρος καθηγήτρια Νοσηλευτικήςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 168
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ – REVIEWΗ τεχνική των Δελφών στη νοσηλευτική έρευνα - Μέρος 1 ο .Η κλασική μεθοδολογική προσέγγιση και οι βασικές τροποποιήσειςΚοσμίδης Δημήτριος 1 , Κουτσούκη Σωτηρία 2 , Θεοφανίδης Δημήτριος 31. Νοσηλευτής, MSc, ΕΠΑ.Σ Β. Νοσηλευτών, ΓΝ Καβάλας2. Νοσηλεύτρια, MSc, ΜΕΘ, ΓΝ Καβάλας3. Νοσηλευτής, MSc, καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΑΤΕΙΘΠΕΡΙΛΗΨΗΗ Τεχνική των Δελφών (ΤτΔ) είναι μία ερευνητική προσέγγιση που χρησιμοποιεί μια σειράδιαδοχικών επαφών ή γύρων, μεταξύ μιας ομάδας ειδικών και ενός ερευνητή, έως ό<strong>το</strong>υ επιτευχθείένα επιθυμητό επίπεδο συναίνεσης, σύγκλησης απόψεων ή συμφωνίας μεταξύ των μελών ομάδαςτων ειδικών σχετικά με ένα ερευνητικό αντικείμενο. Παρά την εκτενή χρήση της τεχνικής στιςκοινωνικές επιστήμες , την αυξανόμενη αναγνώριση της αξίας της και την υιοθέτησή της από <strong>το</strong>διεθνές νοσηλευτικό προσκήνιο, στην Ελλάδα δεν υπάρχει η ανάλογη χρήση της ενώ η κατανόηση,η χρησιμότητα και η μεθοδολογική προσέγγισή της στη νοσηλευτική ερευνητική κοινότητααποτελεί ζη<strong>το</strong>ύμενο.Σκοπός: Η διεξοδική παρουσίαση της επιστημολογικής αλλά και πρακτικής αξίας της μεθόδουμέσω μιας σειράς τεσσάρων κλιμακωτών άρθρων που αφορούν στα εξής: i) την περιγραφή τηςκλασικής μεθοδολογικής προσέγγισης και των βασικών τροποποιήσεών της, ii) <strong>το</strong>υςμεθοδολογικούς προβληματισμούς στην εφαρμογή της iii) <strong>το</strong>υς τρόπους της ανάλυσης καιπαρουσίασης των αποτελεσμάτων, και iv) τη χρήση και χρησιμότητα της μεθόδου κατά τηνεφαρμογή της στη νοσηλευτική έρευνα, εκπαίδευση και κλινική πρακτική.Σ<strong>το</strong> πρώ<strong>το</strong> εκ των τεσσάρων άρθρων γίνεται η περιγραφή και η συγκριτική αποτίμηση τωνκυριότερων επιμέρους μεθόδων της ΤτΔ.Αποτελέσματα: Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ανέδειξε τρείς κύριους τύπους της τεχνικής:την Κλασική ή Συμβατική Τεχνική των Δελφών, την Τεχνική των Δελφών Πολιτικής και τηνΤεχνική των Δελφών Απόφασης. Παρόλα αυτά οι επιμέρους τροποποιήσεις στην βασικήφιλοσοφία της μεθόδου και οι πολλές διαφοροποιήσεις στην εφαρμογή της, καθισ<strong>το</strong>ύν δύσκολητην ακριβή και αποκλειστική ταξινόμηση της κάθε μελέτης. Σ<strong>το</strong> παρόν άρθρο συζη<strong>το</strong>ύνται οισημαντικότερες μεθοδολογικές διαφορές που μπορεί να συναντήσει ο ερευνητής και τέλοςπαρατίθενται παραδείγματα που αναδεικνύουν τα πλεονεκτήματα και τη χρησιμότητα τωνεπιμέρους τεχνικών της μεθόδου.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 169
Συμπεράσματα: Η χρήση της ΤτΔ στην έρευνα έχει πολλά πλεονεκτήματα και μπορεί γίνειιδιαίτερα ωφέλιμη εφόσον γίνει κατανοητή η φύση της μεθόδου και ληφθούν υπόψη οιμεθοδολογικές ιδιαιτερότητές της.Λέξεις κλειδιά: Τεχνική των Δελφών, νοσηλευτική έρευνα, ερευνητική μεθοδολογία.ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΚοσμίδης Δημήτριος,Τηλ. 2591047322,Διεύθυνση: ΤΘ 167,Χρυσούπολη Καβάλας,TK: 64200, Καβάλα,E-mail: kosmidis_gr@yahoo.grThe Delphi Technique in nursing research - Part 1.The classical methodological approach and its main modificationsKosmidis Dimitrios 1 , Koutsouki Sotiria 2 , Theofanidis Dimitrios 31. RN, MSc, Vocational School of Assistant Nurses, General Hospital of Kavala2. RN, MSc, ICU, General Hospital of Kavala3.RN, MSc, Laboratory Instructor, Nursing Department, Technological Educational Institute ofThessalonikiABSTRACTThe Delphi Technique (DT) is a research methodology that uses turns or rounds between theresearcher and a group of experts, until a desired level of agreement or consensus between themembers of the expert panel has been reached with regards to the question in hand. Despite itspopular use in the social sciences’ domain and its progressive adoption by nurse-researchersinternationally, in Greece, there is a lack of its application; its comprehension, usage, andmethodological merits are still in question within the Greek nursing research community.Aim: To provide a detailed presentation of the epistemological and practical value of the DT,through a series of four consecutive papers which expand on the following: i) the classicalmethodological approach and its main modifications, ii) the methodological reflections iii) analysisand presentation of results, and iv) the use and usefulness of the method in application to nursingresearch.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 170
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011The first of the four papers provides a description and a comparative assessment of the mainvariations of the DT.Results: A review of the literature elucidated three main sub-types of technique: the Classic orConventional Delphi, the Policy Delphi and the Decision Delphi Technique. Nevertheless, due tomany variations of the basic philosophy of the method and the many differentiations in itsapplication, it is quite difficult to classify each study that used Delphi, with precision. The mainmethodological differences that can challenge the researcher are discussed and finally, examplesthat show the advantages and the usefulness of the individual Delphi techniques are given.Conclusions: Use of the DT in research has many advantages and it can become exceptionallyuseful once the content of the method and its practical applications are fully understood.Keywords: Delphi technique, nursing research, research methodology.CORRESPONDING AUTHORKosmidis Dimitrios,Tel. 2591047322,Address: BO 167,Chryssoupoli Kavalas,PC: 64200, Kavala,E-mail: kosmidis_gr@yahoo.grΕΙΣΑΓΩΓΗ«Τεχνική των Δελφών» (ΤτΔ) είναι μίαΗερευνητική τεχνική ή μέθοδος πουαποσκοπεί στη δημιουργία ομαδικήςσυζήτησης, κριτικής ανταλλαγής ή σύνθεσηςαπόψεων με τελικό στόχο τη μεγαλύτερηδυνατήσυναίνεση ή συμφωνία για έναζήτημα, από μία ομάδα ατόμων πουθεωρούνται ειδικοί ή εμπειρογνώμονες σ<strong>το</strong>θέμα αυτό. 1,2 Μπορεί ακόμα να έχει στόχο <strong>το</strong>νποσοτικό προσδιορισμό των αποφάσεων μιαςομάδας ειδικών, την αξιολόγησηπροτεραιοτήτων, τη δημιουργίαμακροπρόθεσμων προβλέψεων ή τηνανάπτυξη εργαλείων μέτρησης. 3,4,5,6,7,8Ηαρχική επινόηση και εφαρμογή της τεχνικήςέγινε τη δεκαετία <strong>το</strong>υ 1940 από <strong>το</strong>υς Helmerand Dalkey της εταιρείας RAND (ResearchANd Development) και η πρώτη μελέτηπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε για να επιτευχθείσύγκλιση απόψεων, μεταξύ ειδικών, σχετικάμε ένα θέμα άμυνας της στρατιωτικήςαεροπορίας των Η.Π.Α. <strong>Το</strong> όνομα «Delphi»προήλθε από <strong>το</strong> ελληνικό <strong>το</strong>πωνύμιο«Δελφοί» και αναφέρεται σ<strong>το</strong> γνωστό,αφιερωμένο σ<strong>το</strong> θεό Απόλλωνα, αρχαίοελληνικό μαντείο. Ο όρος επινοήθηκε καιυιοθετήθηκε από <strong>το</strong>ν αμερικανό φιλόσοφοAbraham Kaplan, της εταιρείας RAND, διότι ηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 171
τεχνική βοηθούσε στην πρόβλεψη ορισμένων βιβλιογραφίας, εστιασμένη σ<strong>το</strong>υς κύριουςμελλοντικών καταστάσεων. Στις αρχικές τύπους της ΤτΔ όπως αυ<strong>το</strong>ί καθορίστηκανμελέτες γινόταν προσπάθειες να δοθούν μετά από ανασκόπηση της σχετικήςκυρίως απαντήσεις για μελλοντικά ζητήματα βιβλιογραφίας και διαλογική συζήτησηαλλά και σε περιπτώσεις περίπλοκων ή/και μεταξύ των συγγραφέων. Κατά κύριο λόγοαβέβαιων ζητημάτων της τρέχουσας αναζητήθηκαν διαχρονικές θεωρητικέςπραγματικότητας. 9δημοσιεύσεις οι οποίες αποτέλεσαν <strong>το</strong>νΗ ΤτΔ έχει αποδειχθεί από τη βιβλιογραφίαως μία εμπειρική μέθοδος για την επίτευξησυναίνεσης με εφαρμογή σε ένα μεγάλο εύροςκορμό της ανάλυσης, στις βάσεις δεδομένων:ΙΑΤΡΟΤΕΚ, Medline και σε ηλεκτρονικέςβάσεις δεδομένων όπως η BioMed Centralπεδίων όπως στην εκπαίδευση, στη (www.biomedcentral.com).δημοσιογραφία, σ<strong>το</strong> ηλεκτρονικό εμπόριο και Διενεργήθηκε μια εστιασμένη αναζήτησηστην υγειονομική φροντίδα. Έχει επίσηςχρησιμοποιηθεί στις κοινωνικές επιστήμες,στις Τεχνολογίες της Πληροφορικής, στηνερευνητικών άρθρων (κυρίως νοσηλευτικών)όπου χρησιμοποιήθηκε η ΤτΔ, τόσο με τηνκλασική, όσο και με τις εναλλακτικές μορφέςεπιστήμη της διοίκησης, σε μελέτες της ώστε να υποστηριχθούν οι θεωρητικοίΓεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων ισχυρισμοί και τα επιχειρήματα τηςαλλά και γενικότερα σε <strong>το</strong>μείς όπως η ανασκόπησης. Επιπλέον, αναζητήθηκαν καιδιαχείριση της ποιότητας, η τρομοκρατία, <strong>το</strong> άρθρα κριτικής ανασκόπησης για τηντραπεζικό σύστημα κα. 10ανάλυση και συζήτηση των τεχνικών καιπρακτικών παραμέτρων που σχετίζονται μεΣκοπόςΟ σκοπός <strong>το</strong>υ πρώ<strong>το</strong>υ μέρους είναι ητην εφαρμογή της ΤτΔ.Η βιβλιογραφική ανασκόπηση περιελάμβανεπεριγραφή και η συγκριτική αποτίμηση των τρεις φάσεις. Για την αρχική αναζήτησηκυριότερων επιμέρους μεθόδων της Τεχνικής (πρώτη φάση) χρησιμοποιήθηκαντων Δελφών καθώς και η ανάλυση τωντεχνικών και πρακτικών παραμέτρων πουσυνδυασμοί με τις λέξεις-κλειδιά τεχνική τωνΔελφών, νοσηλευτική έρευνα, μεθοδολογίασχετίζονται με την εφαρμογή της μεθόδου και συνώνυμα ή παράγωγα αυτών (στηνστη νοσηλευτική έρευνα.ελληνική και αγγλική). Στη συνέχεια (δεύτερηφάση) η αναζήτηση περιέλαβε τη διερεύνησηΥλικό και μέθοδοςστις παραπομπές των άρθρων τηΗ στρατηγική αναζήτησης περιελάμβανε μιαεκτενή κριτική ανασκόπηση της διεθνούςπροηγούμενης φάσης ενώ στην τελευταία(τρίτη φάση) η αναζήτηση επικεντρώθηκεwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 172
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011στην ποιοτική επιλογή των προηγούμενωναποτελεσμάτων.ΑποτελέσματαΑπό την ανασκόπηση της σχετικήςβιβλιογραφίας φαίνεται ότι η ταξινόμηση καιη οριοθέτηση της μεθοδολογίας πουακολουθείται στις μελέτες που εφαρμόζουντην ΤτΔ είναι περίπλοκη. Αυτό συμβαίνειδιότι οι ορισμοί και οι διαδικασίες εφαρμογήςτης ΤτΔ που ακολουθούνται ποικίλουναρκετά. Υπάρχουν τόσες τροποποιήσεις στηκλασική διαδικασία που είναι δύσκολο ναδημιουργηθεί ένα είδος ταξινόμησης που ναδιαφοροποιεί σημαντικά τις υπάρχουσεςπροσεγγίσεις στην εφαρμογή της ΤτΔ. ΟιLinstone και Turoff (1975) ήδη από τα μέσατης δεκαετίας <strong>το</strong>υ ‘70 αναφέρουν ότι σε κάθεπροσπάθεια να οριστεί η ΤτΔ ο αναγνώστηςθα μπορούσε να βρει <strong>το</strong>υλάχισ<strong>το</strong>ν μίαδιαφορετική προσέγγιση που παραβίαζε <strong>το</strong>νορισμό αυτό! 5 Η Mullen αναφέρει ότιυπάρχουν αρκετές ονομασίες πουπροσπαθούν να περιγράψουν <strong>το</strong>υς τύπουςτης τεχνικής των Δελφών καταλήγοντας σ<strong>το</strong>συμπέρασμα ότι οι ονομασίες αυτέςαναφέρονταν είτε σ<strong>το</strong> είδος της εφαρμογής,είτε στη μέθοδο της βαθμολογίας πουεφαρμόζονταν είτε απλά σ<strong>το</strong>ν υπαινιγμό ότι ηπροσέγγιση είναι διαφορετική. Η ίδιασυγγραφέας βρήκε <strong>το</strong>υλάχισ<strong>το</strong>ν 20διαφορετικούς όρους όπως: «ΜέθοδοςΔελφών» (Delphi method), «Τεχνική τωνΔελφών» (Delphi technique), «ΕπιτροπήΤεχνικής των Δελφών» (Delphi paneltechnique), «Διερεύνηση Δελφών» (Delphiinvestigation) αλλά και τόσεςδιαφοροποιήσεις, που έφταναν να υπάρχουνακόμη και μέσα σ<strong>το</strong> ίδιο άρθρο. 11 Οι Mead καιMosely (2001) μετά από μία προσεκτικήμελέτη των τροποποιήσεων κατέληξαν σ<strong>το</strong>νόρο «Προσέγγιση των Δελφών-ΠΔ» (Delphiapproach) ενώ ακόμη και σήμερα για λόγουςαποδοχής της μεθοδολογικής εγκυρότηταςσυνηθίζεται η χρήση <strong>το</strong>υ όρου«τροποποιημένη τεχνική των Δελφών»(modified Delphi). 12 Παρόλα αυτά στηβιβλιογραφία, αρκε<strong>το</strong>ί συγγραφείςαναφέρονται σε τρεις κύριους τύπους μεαρκετά σαφή διάκριση: Την «Κλασική ήΣυμβατική Τεχνική των Δελφών - ΚΤΔ ή ΣΤΔ»(Classical or Conventional Delphi), την«Τεχνική των Δελφών Πολιτικής - ΔΠ» (PolicyDelphi) και τη «Τεχνική των ΔελφώνΑπόφασης - ΔΑ» (Decision Delphi).Η Κλασική ή Συμβατική Τεχνική τωνΔελφώνΟι όροι «κλασική» ή «συμβατική ΤτΔ»αναφέρονται κυρίως στη διερεύνησητεχνικών αντικειμένων έρευνας με στόχο τηναναζήτηση συναίνεσης μεταξύ ομοιογενούςομάδας ειδικών ή και ατόμων μετά απόσχετική πληροφόρηση. Η κλασική ΤτΔσ<strong>το</strong>χεύει στην ανεύρεση αξιόπιστωνπρογνώσεων για συγκεκριμένα ζητήματα. Οιwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 173
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011αφορά σ<strong>το</strong>ν πρώ<strong>το</strong> γύρο <strong>το</strong>ν οποίο πολλοίερευνητές αντικατέστησαν με ανεύρεση ήταυ<strong>το</strong>ποίηση των σχετικών παραγόντων μεδική <strong>το</strong>υς ανασκόπηση της βιβλιογραφίας,συνεντεύξεις ατόμων ή άλλου είδουςαποτελέσματα έρευνας 26,27Γενικά οι τροποποιήσεις μπορεί νασχετίζονται με <strong>το</strong> δείγμα των ειδικών (τακριτήρια επιλογής <strong>το</strong>υς, <strong>το</strong> βαθμό τηςειδικότητάς <strong>το</strong>υς ή της εμπειρογνωμοσύνης<strong>το</strong>υς), τα χαρακτηριστικά <strong>το</strong>υ πρώ<strong>το</strong>υ γύρου,τη δόμηση των ερωτήσεων, <strong>το</strong> επιθυμητόεπίπεδο της συναίνεσης, τη συναίνεση έναντιτης πολυπλοκότητας, την παροχή τηςανατροφοδότησης, <strong>το</strong>ν αριθμό ή τα κριτήριαγια <strong>το</strong>ν αριθμό των γύρων ή ακόμα και τηνμέθοδο των αναλύσεων των αποτελεσμάτων.Σε πολλές περιπτώσεις όμως οιτροποποιήσεις μπορεί να οδηγήσουν σεαμφισβήτηση της εγκυρότητας της μεθόδου,ιδίως όταν αυτές είναι πάρα πολλές. Τέλος, θαπρέπει να αναφερθεί ότι η διάκριση μεταξύτων προηγούμενων κύριων τύπων της ΤτΔκαι η προσπάθεια ανάλυσης των κυριότερωνδιαφορών <strong>το</strong>υς δεν αποτελούν παρά απλάιδανικά μοτίβα. Στην πραγματικότητα κάθεπρακτική εφαρμογή της ΤτΔ είναι μάλλον μίαμίξη των τριών αυτών τύπων, πράγμα πουκαθιστά την κατάταξη της κάθε μελέτης στημία ή την άλλη κατηγορία αρκετά δύσκοληκαι υποκειμενική. 28Συμπεράσματα-προτάσειςΗ ΤτΔ αποτελεί ιδιαίτερη οντότητα στημεθοδολογία έρευνας. Υπάρχουν αρκετέςδυνατότητες διαφοροποίησης στημεθοδολογία της εφαρμογής της μεαποτέλεσμα τη δυσκολία ταξινόμησής της.Αρκε<strong>το</strong>ί συγγραφείς αναφέρονται σε τρειςκύριους τύπους με σαφή διάκριση σ<strong>το</strong>επιστημολογικό υπόβαθρο, την επιλογή,αποσ<strong>το</strong>λή και ανατροφοδότηση της ομάδαςτων ειδικών και <strong>το</strong>υς στόχους της ανωνυμίας.Με την αξιοποίηση της ΤτΔ, η διεθνήςνοσηλευτική ερευνητική κοινότητα έχεισυμβάλει στην επίλυση, τη δημιουργίασυναίνεσης ή/και μέσο-μακροπρόθεσμωνπροβλέψεων σε αρκετά άγνωστα πεδία ή/καιπολύπλοκα ζητήματα <strong>το</strong>υ νοσηλευτικούχώρου.Η χρήση της ΤτΔ στην τρέχουσα ελληνικήνοσηλευτική πραγματικότητα είναι μιαπρόκληση για <strong>το</strong>υς νοσηλευτές και <strong>το</strong>υςερευνητές, λόγω της σχετικά περιορισμένηςεξοικείωσης με τη μεθοδολογία της ΤτΔκαθεαυτής. Θεωρητικά θέματα όπως ηκατεύθυνση της νοσηλευτικής έρευνας στηνΕλλάδα, οι αναγκαίες αλλαγές στηνεκπαίδευση, αλλά και πρακτικά ζητήματαόπως η αναθεώρηση των νοσηλευτικώνεπαγγελματικών δικαιωμάτων ή η βέλτιστηκατανομή <strong>το</strong>υ προσωπικού, είναι ίσως μερικάαπό τα μείζονα νοσηλευτικά ζητήματα πουταλανίζουν την σύγχρονη νοσηλευτική στηνΕλλάδα και θα μπορούσαν να διευθετηθούνwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 181
με μία από τις εξειδικευμένες προσεγγίσεις 8. Guangyi X, Chongsuvivatwong V, Geater A,της μεθόδου των Δελφών.Ming L, Yun Z. Application of delphitechnique in identification of appropriateΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Goodman CM. The Delphi technique: Ascreening questions for chronic low backpain from traditional chinese medicinecritique. Journal of Advanced Nursing experts' opinions. J Altern Complement1987, 12(6): 729 -734.2. Isaac S, Michael W. Handbook In ResearchMed 2009,15(1):47-529. Dalkey, Norman C. Predicting the Future,& Evaluation for Education & the 1968: Ισ<strong>το</strong>σελίδα:Behavioral Sciences 3rd Ed. San Diego, http://www.rand.org/pubs/papers/P3948Educational and Industrial Testing .html Ημερ. τελευταίας πρόσβασης:Services, 1995.3. Aron D, Pogach L. Quality indicators for12/10/2010.10. Grisham T. The Delphi technique: a methoddiabetes mellitus in the ambulatory setting: for testing complex and multifacetedusing the Delphi method to inform topics. International Journal of Managingperformance measurement development.Qual Saf Health Care 2008, 17(5):315-7.Projects in Business 2009, 2(1):112 -13011. Mullen PM. Delphi: Myths and reality.4. Tolson D, Maclaren W, Kiely S, Lowndes A. Journal of Health Organization andInfluence of policies on nursing practice inlong-term care environments for olderManagement, 2003, 17(1): 37-52.12. Mead DM, Moseley LG. Considerations inpeople. J Adv Nurs. 2005, 50(6):661-71.using the Delphi approach: design,5. Linstone H, Turoff M. The Delphi method:Techniques and applications. London, UK:questions and answers. Nurse Researcher2001, 8: 24-37Addison-Wesley, 197513. Bramwell L, Hykawy E. The Delphi6. Kennedy P. Enhancing Delphi research:methods and results Journal of AdvancedNursing 2004, 45(5): 504-5117. Brehaut JC, Lott A, Fergusson DA, Shojaniatechnique: a possible tool for predictingfuture events in nurse education. NursingPapers1974, 6(1), 23-32.14. Turoff M. The design of a policy Delphi.KG, Kimmelman J, Saginur R. Can patient Technological Forecasting and Socialdecision aids help people make gooddecisions about participating in clinicaltrials? A study protocol. Implement SciGhange 1970, 2:149-171.15. Murry JW, Hammons JO. Delphi: A versatilemethodology for conducting qualitative2008, 23:3-38.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 182
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011research. The Review of Higher Education1995, 18:423-436.16. Buck AJ, Gross M, Hakim S, Weinblatt J.Using the Delphi Process to Analyze SocialPolicy Implementation. Policy Sciences1993, 26:271-288.17. Dunn WN. Public Policy Analysis. AnIntroduction. 3 rd ed. New Jersey, PearsonPrentice Hall, 2004:182-18318. Heiko A, Von der Gracht. The Future ofLogistics: Scenarios for 2025. GABLEREDITION WISSENSCHAFT Wiesbaden,200819. McKenna HP. The Delphi technique: aworthwhile approach to nursing? Journalof Advanced Nursing 1994,19(6):1221-5.20. Rayens M, Hahn E. Building ConsensusUsing the Policy Delphi Method Policy.Politics, & Nursing Practice 2000,1(4):308-315.21. Kuusi O. Expertise in the future use ofgeneric technologies. Epistemic andmethodological Considerations concerningDelphi studies. Acta UniversitatisOeconomicae Helsingiensis A-159,Doctorate Dissertation. Helsinki, School ofEconomics and Business Administration,1999.22. Kamppinen M, Kuusi O, Söderlund S.Tulevaisuuden tutkimus -Perusteet jasovellukset. (Futures research –foundations and applications). Secondedition.Helsinki,Suomalaisenkirjallisuuden seura, 200323. Tapio P. Disaggregative policy Delphi.Using cluster analysis as a tool forsystematic scenario formation.Technological Forecasting and SocialChange 2003, 70(1):83-10124. Rauch W. The Decision Delphi.Technological Forecasting And SocialChange1979, 15: 159-I 6925. Aichholzer G. The Austrian foresightprogram: organization and expert profile.International Journal Of TechnologyManagement; 2001, 21(7/8):739-755.26. De Meyrick J. The Delphi Method andHealth Research. Health Education 2003,103(1):7-15.27. Rowe G, Wright G. Expert opinions inforecasting: The role of the DelphiTechnique. In J. Armstrong (Ed). Principlesof Forecasting. Boston, Kluwer Academic,2001:125-14428. Kastein MR, Jacobs M, Van der Hell RH.Luttik K, Touw-Otten FWMM. Delphi, theissue of reliability: a qualitative Delphistudy in primary health care in theNetherlands. Technological Forecastingand Social Change 1993, 44:315-323..www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 183
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Τα μέλη της ομάδαςτων ειδικών (expertpanel):προσπαθούν να λάβουνρεαλιστικές προγνώσειςνα προωθήσουν την«ατζέντα»<strong>το</strong>υςεπιδιώκοντας <strong>το</strong>νεπηρεασμό των οργάνωντης εκτελεστικής ήνομοθετικής εξουσίαςνα δημιουργήσουν μιαέγκυρη βάση δεδομένωνως παρακαταθήκη γιαλήψη αποφάσεωνΗ Ανατροφοδότησητης ομάδας τωνειδικών (expertpanel) έχει ως στόχο:<strong>το</strong>νκαθορισμόρεαλιστικών λύσεωντην παραγωγή «καλών»εναλλακτικών σεναρίωντην υποβοήθηση,ενδυνάμωση, ενίσχυσητων διευθυντικώνστελεχών για <strong>το</strong>νεπωμισμό των τελικώναποφάσεωνΗ ανωνυμία έχει ωςστόχο:να εμποδίσει τηνεδραίωση διαπλεκόμενωνσχέσεων και προσωπικήςεπιρροήςνα διευκολύνει τηνέκφραση ακραίων καιριζοσπαστικών απόψεωννα υποστηρίξει τηνελεύθερη έκφρασηχωρίς ιεραρχικές ή άλλεςπιέσειςΗ αντικειμενικότηταέχει ως στόχο:τηδιασφάλισημεθοδολογικήςαρτιότηταςτην επίτευξη ρεαλιστικώνστόχωνκαιαποτελεσμάτων<strong>το</strong> σεβασμό τηςαυ<strong>το</strong>διάθεσης τωνμελώνwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 185
Conclusion: Perioperative patient education, regardless of how it is implemented, constitutes bothan integral part of the nursing care and an independent nursing intervention per se, whichstrengthens the nurses’ autonomy and improves the patient’s postoperative course.Keywords: Patient education, nursing education, cardiac surgery, perioperative care.CORRESPONDING AUTHORKampourelli AikateriniThessalias 130 Petroupoli,Athens, PC 13231E-mail: kab.katerina@hotmail.comTel. 6973339979ΕΙΣΑΓΩΓΗι ασθενείς που υποβάλλονται σεΟχειρουργική επέμβαση καρδιάς,χρειάζονται ειδική προε<strong>το</strong>ιμασία ώστε ναεξασφαλιστεί η ομαλή και χωρίς επιπλοκέςδιεγχειρητική και μετεγχειρητική πορεία<strong>το</strong>υς. Η εκπαίδευση <strong>το</strong>υ ασθενή συντελεί στηνκαλύτερη προε<strong>το</strong>ιμασία <strong>το</strong>υ, σ<strong>το</strong>ν περιορισμόμετεγχειρητικών δυσχερειών όπως είναι οοξύς πόνος που προέρχεται από την <strong>το</strong>μή <strong>το</strong>υθώρακα και την είσοδο των παροχετεύσεων,αλλά και στην αποτροπή μετεγχειρητικώνεπιπλοκών όπως είναι η ατελεκτασία. Επίσηςβοηθά <strong>το</strong>ν ασθενή να έχει ενεργή συμμε<strong>το</strong>χήκαθ’ όλη την μετεγχειρητική <strong>το</strong>υ πορεία.Ο όρος «περιεγχειρητική εκπαίδευση»αναφέρεται στην διεργασία κατά την οποία οασθενής γίνεται αποδέκτης πλήθουςπληροφοριών, τις οποίες καλείται νααξιοποιήσει πρακτικά ώστε να μεταβάλλειπρος <strong>το</strong> επιθυμητό τη συμπεριφορά <strong>το</strong>υ,σ<strong>το</strong>χεύοντας στην πρόληψη επιπλοκώνμετεγχειρητικά αλλά και στην επίτευξη <strong>το</strong>υμέγισ<strong>το</strong>υ βαθμού αποκατάστασης. 1,2 Μέσωτης εκπαίδευσης, δεν επιτυγχάνεται μόνοαπλή ενημέρωση <strong>το</strong>υ ασθενούς και ενίσχυσητης θεραπευτικής σχέσης νοσηλευτή –ασθενή αλλά και μείωση <strong>το</strong>υ κόσ<strong>το</strong>υςνοσοκομειακής περίθαλψης.Σκοπός αυτής της ανασκόπησης ήταν ηεπισήμανση των κυριότερων αντικειμένωντης προεγχειρητικής και μετεγχειρητικήςεκπαίδευσης <strong>το</strong>υ ασθενή που υποβάλλονταισε καρδιοχειρουργική επέμβαση καθώς και ηκατανόηση ενός γενικότερου και πιοεξελιγμένου ρόλου <strong>το</strong>υ νοσηλευτή στηνεκπαίδευση αυτή.3-5www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 188
ασθενή την δυνατότητα ξενάγησης στηνκαρδιοχειρουργική μονάδα προκειμένου ναΕκμάθηση αναπνευστικών ασκήσεωνΟ νοσηλευτής, διδάσκει <strong>το</strong>ν ασθενή διάφορεςεξοικειωθεί με <strong>το</strong>ν χώρο σ<strong>το</strong>ν οποίο θα βρεθεί τεχνικές οι οποίες θα χρησιμεύσουνκαι με τα μηχανήματα που θα δει και θα μετεγχειρητικά και θα έχουν σαν στόχο τηνακούσει μόλις ξυπνήσει, καθώς και τις πρόληψη κυρίως επιπλοκών από <strong>το</strong>συνθήκες νοσηλείας που θα επικρα<strong>το</strong>ύν αναπνευστικό σύστημα20 . Μία από αυτές,(ύπαρξη ενδοτραχειακού σωλήνα, θωρακικές είναι η τεχνική της διαφραγματικής αναπνοήςπαροχετεύσεις). Τέλος, <strong>το</strong>ν ενημερώνει, σκοπός της οποίας είναι η ενίσχυση <strong>το</strong>υσχετικά με την μετεγχειρητική <strong>το</strong>υ πορεία και κυριότερου αναπνευστικού μυός, <strong>το</strong>υγια την πρόσβαση σε βοήθεια που θα έχει διαφράγμα<strong>το</strong>ς 21 .προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο Επίσης, διδάσκεται να βήχει ελεγχόμενα -μετεγχειρητικός πόνος 17 .ώστε να διευκολυνθεί η αποβολή τωνΠολλοί ασθενείς βιώνουν έν<strong>το</strong>να αισθήματα εκκρίσεων από <strong>το</strong> βρογχικό δέντροαγωνίαςκαι άγχους που σχετίζονται με <strong>το</strong>φόβο <strong>το</strong>υ επικείμενου θανά<strong>το</strong>υ, <strong>το</strong> φόβο <strong>το</strong>υβιώμα<strong>το</strong>ς <strong>το</strong>υ πόνου, <strong>το</strong> φόβο αλλαγής <strong>το</strong>υσωματικού <strong>το</strong>υς ειδώλου μετά <strong>το</strong> χειρουργείο<strong>το</strong>ποθετώντας τα χέρια <strong>το</strong>υ ή ένα μαξιλάριστην περιοχή της <strong>το</strong>μής, σ<strong>το</strong>χεύοντας στηνμείωση <strong>το</strong>υ πόνου, την πρόληψη διάσπασηςτων ραμμάτων22 . Τέλος, διδάσκεται ασκήσειςκαι <strong>το</strong> φόβο ύπαρξης μερικής ή ολικής κάτω άκρων, οι οποίες θα βοηθήσουναναπηρίας. Ο νοσηλευτής εξηγεί σ<strong>το</strong>ν ασθενή μετεγχειρητικά την βελτίωση τηςπώς θα είναι η εικόνα <strong>το</strong>υ μετά <strong>το</strong> κυκλοφορίας <strong>το</strong>υ αίμα<strong>το</strong>ς και την πρόληψηχειρουργείο, καθώς και την χρησιμότητα των της θρομβοφλεβίτιδας και οιδημάτων. 22διάφορων παροχετεύσεων, αγγειακώνκαθετήρων και <strong>το</strong>υ ενδοτραχειακού σωλήναπου θα φέρει. Επίσης, <strong>το</strong>ν ενημερώνει γιαΔιακοπή καπνίσμα<strong>το</strong>ςΕάν ο ασθενής είναι καπνιστής, πρέπει να<strong>το</strong>υς εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας διακόψει <strong>το</strong> κάπνισμα <strong>το</strong>υλάχισ<strong>το</strong>ν 2που θα μπορεί να χρησιμοποιήσει καθ’ όλη τη εβδομάδες πριν την επέμβαση. Ο βήχας πουδιάρκεια που θα είναι συνδεδεμένος με <strong>το</strong> οφείλεται σε αυτό, μπορεί να οδηγήσει σεμηχάνημα μηχανικού αερισμού. Είναι πνευμονικά μετεγχειρητικά προβλήματαιδιαίτερα σημαντικό, η ενημέρωση από <strong>το</strong>ν όπως ατελεκτασία. Επιπλέον έχει αποδειχτείνοσηλευτή να γίνει με ειλικρίνεια και ότι με την διακοπή <strong>το</strong>υ καπνίσμα<strong>το</strong>ς,σαφήνεια.14,18,19επιτυγχάνεται καλύτερη οξυγόνωση τωνιστών και κατά συνέπεια των πνευμόνωνΕπειδή η αναμονή για καρδιοχειρουργικήwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 19023 .
εφαρμογή της πραγμα<strong>το</strong>ποιείται καθ’ όλη τηδιάρκεια της μετεγχειρητικής περιόδου. Κατάτη μετεγχειρητική φάση ο ασθενήςεπανεκπαιδεύεται ουσιαστικά στην εκτέλεσησωστών τεχνικών αναπνοής-απόχρεμψης,ισομετρικών ασκήσεων και κινη<strong>το</strong>ποίησης.Όταν ο ασθενής ξυπνήσει για πρώτη φοράσ<strong>το</strong> χώρο της μονάδας (μετά <strong>το</strong>ν σταδιακόαπογαλακτισμό <strong>το</strong>υ από <strong>το</strong>ν αναπνευστ ήρακαι τη διακοπή των κατασταλτικώνφαρμάκων), γίνεται άμεσοςπροσανα<strong>το</strong>λισμός <strong>το</strong>υ σ<strong>το</strong> χώρο από <strong>το</strong>νυπεύθυνο νοσηλευτή που προσεγγίζει <strong>το</strong>νάρρωσ<strong>το</strong> αποκαλώντας <strong>το</strong>ν με <strong>το</strong> όνομά <strong>το</strong>υκαι συστήνοντας <strong>το</strong>ν εαυτό <strong>το</strong>υ. Σημαντικόείναι να ακολουθήσει η ζωτική, για <strong>το</strong>νάρρωσ<strong>το</strong>, διαβεβαίωση ότι η χειρουργικήεπέμβαση τελείωσε και ότι τώραπαρακολουθείται από εξειδικευμένοπροσωπικό 27 . Οι ενέργειες αυτές αποτελούνουσιαστικά την πρώτη επανεκπαίδευση <strong>το</strong>υασθενούς σε μετεγχειρητικό χρόνο.Υπενθυμίζεται σ<strong>το</strong>ν ασθενή η σωστή τεχνικήτης διαφραγματικής αναπνοής ενώταυτόχρονα η ενθάρρυνσή <strong>το</strong>υ για τη συχνήεκτέλεσή της είναι συνεχής, παραθέ<strong>το</strong>ντάς<strong>το</strong>υ βασικούς λόγους που την καθισ<strong>το</strong>ύναπαραίτητη. 28 Η σωστή διαφραγματικήαναπνοή σε συνδυασμό με την παροχήοξυγόνου μέσω μάσκας (που φέρειφυσιολογικά μετά την αποσύνδεσή <strong>το</strong>υ από<strong>το</strong>ν αναπνευστήρα ο ασθενής) αποτελείθεμέλιο λίθο για την ομαλή μετεγχειρητικήπορεία <strong>το</strong>υ αρρώσ<strong>το</strong>υ.Παράλληλα με τις αναπνοές, ο ασθενήςενθαρρύνεται να βήχει με συγκεκριμένοτρόπο έτσι ώστε να διευκολύνεται ηαπομάκρυνση εκκρίσεων από <strong>το</strong> βρογχικόδέντρο. 22,27 Υπενθυμίζεται σ<strong>το</strong>ν ασθενή ότιεάν δεν βήχει, παρουσιάζεται η ανάγκη γιαεκτέλεση επιπρόσθετων αναρροφήσεων από<strong>το</strong>ν υπεύθυνο νοσηλευτή ενώ ησταθεροποίηση των εκκρίσεων αυτών μέσασ<strong>το</strong> βρογχικό <strong>το</strong>υ δέντρο ενέχει <strong>το</strong>ν κίνδυνοεπιδείνωσης της κατάστασής <strong>το</strong>υ μέσω τηςεμφάνισης επιπλοκών (ατελεκτασία,πνευμονία).επίσης, ως ένα δυναμικό υποκειμενικό –κατάwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 19225,29Η ενθάρρυνση για τη συχνή εκτέλεση απλώνισομετρικών ασκήσεων άνω και κάτω άκρων,οι οποίες θα βοηθήσουν στη βελτίωση τηςκυκλοφορίας <strong>το</strong>υ αίμα<strong>το</strong>ς, την πρόληψη τηςθρομβοφλεβίτιδας και των οιδημάτων,ολοκληρώνουν την εκπαίδευση <strong>το</strong>υ ασθενούςσύμφωνα με την προεγχειρητική <strong>το</strong>υενημέρωση.25,3021,23Στην εκπαίδευση των Καρδιοχειρουργημένωνστη μετεγχειρητική περίοδο περιέχονταιεπίσης δυο σημαντικότατα θέματα : Ομετεγχειρητικός πόνος και η σωστή/ασφαλήςπρώτη κινη<strong>το</strong>ποίηση <strong>το</strong>υ ασθενούς.Ο φόβος <strong>το</strong>υ βιώμα<strong>το</strong>ς <strong>το</strong>υ πόνου είναι οδεύτερος σε συχνότητα φόβος όλων τωνασθενών σ<strong>το</strong> χώρο <strong>το</strong>υ νοσοκομείου μετά <strong>το</strong>φόβο <strong>το</strong>υ επικείμενου θανά<strong>το</strong>υ. Ο πόνος
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011κύριο λόγο- σύμπτωμα ποικίλλει ως προς τηνέντασή <strong>το</strong>υ σύμφωνα με την ανεκτικότητα<strong>το</strong>υ κάθε ασθενούς. Όταν εμφανίζεται, έχειτην ικανότητα να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμότόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογικήκατάσταση αυ<strong>το</strong>ύ. 31-37 Ο πόνος αποτελεί έναναπό <strong>το</strong>υς σημαντικότερους στρεσογόνουςπαράγοντες που βιώνουν οι ασθενείς σ<strong>το</strong>χώρο <strong>το</strong>υ νοσοκομείου. Η αγωνία, ο φόβοςκαι <strong>το</strong> άγχος που δημιουργούνται σ<strong>το</strong>νασθενή ενεργοποιούν <strong>το</strong> συμπαθητικόνευρικό σύστημά με αποτέλεσμα την αύξηση<strong>το</strong>υ καρδιακού και αναπνευστικού ρυθμούκαθώς και αύξηση της αρτηριακής πίεσης,μεταβολές που είναι ικανές να οδηγήσουν <strong>το</strong>νασθενή σε αιμοδυναμική αστάθεια. Υπάρχουνενδείξεις ότι <strong>το</strong> στρες ευθύνεται για τηνδιαταραχή της φυσιολογικής αναπνοής καιτην κινη<strong>το</strong>ποίηση των επικουρικών μυών. 38,39Κρίνεται επομένως απαραίτητη η προτροπή<strong>το</strong>υ ασθενούς για την άμεση ενημέρωση <strong>το</strong>υυπεύθυνου νοσηλευτή όταν εμφανίζεταιπόνος με σκοπό την άμεση αντιμετώπισή <strong>το</strong>υ.Η ενημέρωση <strong>το</strong>υ ασθενούς ότι η ύπαρξη <strong>το</strong>υπόνου είναι δικαιολογημένη μετά απόκαρδιοχειρουργική επέμβαση καθώς και ηδιδασκαλία <strong>το</strong>υ για την αποφυγή εκτέλεσηςκινήσεων που μπορούν να επιτείνουν <strong>το</strong>νπόνο όπως για παράδειγμα η προσπάθειααλλαγής θέσης χωρίς βοήθεια, συντελούνστην διατήρηση χαμηλών επιπέδων άγχουςκαι στην πρόληψη πρόκλησης επιπρόσθε<strong>το</strong>υπόνου αντίσ<strong>το</strong>ιχα.36,37Η άμεση κινη<strong>το</strong>ποίηση των ασθενών συντελείστη διευκόλυνση της καλής συστηματικής καιπνευμονικής κυκλοφορίας <strong>το</strong>υ αίμα<strong>το</strong>ς, στηνκινη<strong>το</strong>ποίηση <strong>το</strong>υ εντέρου, στην καλύτερηεκτέλεση της αναπνευστικής λει<strong>το</strong>υργίας καιτη σταδιακή επαναφορά της γενικότερηςσυστηματικής λει<strong>το</strong>υργίας <strong>το</strong>υ οργανισμού,προλαμβάνοντας παράλληλα την εμφάνισηδιαφόρων επιπλοκών. 23,25,28 Καθότι η πλήρηςκινη<strong>το</strong>ποίηση <strong>το</strong>υ ασθενούς σ<strong>το</strong> χώρο τηςμονάδας εντατικής θεραπείας δεν είναιδυνατή τόσο λόγω της ιδιαιτερότητας <strong>το</strong>υχώρου όσο λόγω και των παροχετεύσεων καιτων μηχανημάτων σύνδεσης γιαπαρακολούθηση που φέρει ο ασθενής, ηπρώτη ουσιαστική κινη<strong>το</strong>ποίηση <strong>το</strong>υ,αποτελείται από την εφαρμογήαντιεμβολικών καλτσών σ<strong>το</strong>ν ασθενή, την<strong>το</strong>ποθέτησή <strong>το</strong>υ σε καθιστή θέση (με τη μίαπλευρά <strong>το</strong>υ να υποστηρίζεται από <strong>το</strong>ανασηκωμένο άνω μέρος <strong>το</strong>υ ειδικούκρεβατιού), την ενημέρωσή <strong>το</strong>υ να εκτελείαπλές ισομετρικές ασκήσεις και σεπερίπτωση εμφάνισης ζάλης ή ναυτίας νακαλέσει άμεσα <strong>το</strong>ν υπεύθυνο νοσηλευτή. 27,40,41 Η ολοκλήρωση της εκπαίδευσης <strong>το</strong>υασθενούς σ<strong>το</strong> χώρο της μονάδος γίνεται μετην ενημέρωσή <strong>το</strong>υ για τη μεταφορά <strong>το</strong>υ σ<strong>το</strong>τμήμα. Σημαντικό είναι να κατανοήσει ότιπρέπει να συνεχίσει να εκτελεί σωστέςαναπνοές, ασκήσεις που θα ενδυναμώσουν<strong>το</strong>υς αναπνευστικούς μύες (χρήσηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 193
σπιρομέτρου), αλλά και τις απλές ισομετρικέςασκήσεις που <strong>το</strong>υ διδάχθηκαν. 25ενισχύοντας την αυ<strong>το</strong>νομία <strong>το</strong>υ νοσηλευτήαλλά και βελτιώνοντας την μετεγχειρητικήπορεία <strong>το</strong>υ ασθενή.Στην καρδιοχειρουργική κλινικήΣ<strong>το</strong> στάδιο κατά <strong>το</strong> οποίο ο ασθενής Προτάσειςπαραμένει για νοσηλεία σ<strong>το</strong> Η ανάπτυξη διάφορων υποστηρικτικώνκαρδιοχειρουργικό τμήμα <strong>το</strong>υ νοσοκομείου, συστημάτων είναι ικανή να συντελέσει στηνδίνεται η δυνατότητα εκτενέστερης αποτελεσματικότερη εκπαίδευση <strong>το</strong>υεκπαίδευσης <strong>το</strong>υ ίδιου αλλά και της ασθενούς. Τέ<strong>το</strong>ια υποστηρικτικά μέσα είναι:οικογένειας <strong>το</strong>υ. Η εκπαίδευση αυτή, 1. Εκπαιδευτικές ομάδες μέσα σ<strong>το</strong>υς χώρουςανταποκρίνεται κυρίως στις υποκειμενικές <strong>το</strong>υ νοσοκομείου αποτελούμενες απόανάγκες <strong>το</strong>υ ασθενούς αλλά και στα εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, οιαντικειμενικά προβλήματα που μπορούν να οποίες σ<strong>το</strong>χεύουν στην ενημέρωσηπαρουσιασ<strong>το</strong>ύν κυρίως από τη μη υιοθέτησηενός αποδεκ<strong>το</strong>ύ για την κατάσταση τηςυγείας <strong>το</strong>υ τρόπου ζωής. Επίσης, γίνεταιασθενών και οικογενείας ως σύμβουλοικαθ’ όλη τη διάρκεια της νοσηλείας <strong>το</strong>υασθενούς.αναφορά των πιθανών επιπλοκών που 2. Ομάδες δραστηριοτήτων μέσα σ<strong>το</strong> χώρομπορεί να εμφανισ<strong>το</strong>ύν.22,27ΣυμπέρασμαΗ εκπαίδευση αποτελεί ηθική, δεον<strong>το</strong>λογικήκαι νομική υποχρέωση <strong>το</strong>υ νοσηλευτή καισ<strong>το</strong>χεύει στην σωματική και ψυχικήπροε<strong>το</strong>ιμασία <strong>το</strong>υ ασθενή. Παρέχει τηδυνατότητα ενίσχυσης της θεραπευτικήςσχέσης μεταξύ νοσηλευτή ασθενούς,ελαττώνει τις μετεγχειρητικές επιπλοκές καιτην διάρκεια νοσηλείας, ενώ παράλληλαπροε<strong>το</strong>ιμάζει <strong>το</strong> έδαφος για την επίτευξη <strong>το</strong>υμέγισ<strong>το</strong>υ βαθμού αποκατάστασης. Επιπλέον,αποτελεί αναπόσπασ<strong>το</strong> σ<strong>το</strong>ιχείο τηςνοσηλευτικής φροντίδας και ταυτόχροναανεξάρτητη νοσηλευτική παρέμβαση<strong>το</strong>υ νοσοκομείου, οι οποίες θαπροσφέρουν τη δυνατότηταεναλλακτικών–επιστημονικά αποδεκτώνπαρεμβάσεων/θεραπειώνσε ομάδεςασθενών που <strong>το</strong> επιθυμούν. Σημαντικήείναι η ανάπτυξη που παρουσιάζει η χρήσητης μουσικής και διαφόρων τεχνικώνχαλάρωσης ως μέσων αντιμετώπισης <strong>το</strong>υμετεγχειρητικού πόνου και αισθημάτωνφόβου αγωνίας και άγχους.42-463. Ομάδες συνεχιζόμενης νοσηλευτικήςφροντίδας και ενημέρωσης (ομάδεςαποκατάστασης) που θα δρουν έξω από <strong>το</strong>χώρο <strong>το</strong>υ νοσοκομείου, έχοντας ως στόχοτη σωστή καθοδήγηση ως προς τηναπόκτηση από <strong>το</strong>ν ασθενή ενός αποδεκ<strong>το</strong>ύwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 194
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011νέου τρόπου ζωής βελτιώνοντας έτσι τηνποιότητα ζωής <strong>το</strong>υς. 8-12,47ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Caress A. Giving information to patients.Nurs Stand 2003,17:47-632. Goodman H. Patients’ perception of theireducation needs in the first six weeksfollowing discharge after cardiac surgery.Journal of Advanced Nursing,1997,25:1241-12513. Wichter RM, Katz P, Showstack J, BindamAB, Goldman L, Reorganizingan academicmedical service: Impact on cost, quality,patient satisfaction and education. JAMA1998, 279:1560-15654. Moore LC, Laura P, Minick P. Perceptions ofCardiac Risk Factors and Risk-ReductionBehaviour in Women with Known CoronaryArtery Disease. Journal of CardiovascularNursing 2010, 25(6): 433-4435. Sawatzky JA, Naimark BJ. Coronary ArteryBypass Graft Surgery Exploring a BroaderPerspective of Risks and Outcomes. Journalof Cardiovascular Nursing 2009,24(3):198-2066. Manning M. The advanced practice nurse ingastroentrerology serving as patienteducator. Gastroenterol Nurs 2004, 27:220-2257. ΠΔ216/2001. Κώδικας ΝοσηλευτικήςΔεον<strong>το</strong>λογίας8. Nguyen HQ, Carrieri-Kohlman V, RankinSH, Slaughter R, Stulbarg MS. SupportingCardiac Recovery Through eHealthTechnology. Journal of CardiovascularNursing 2004, 19(3):200-2089. Flatley Brennan P, Moore S.M, BjornsdottirG, Jones J, Visovsky C, Rogers M.HealthCare: an Internet-based informationand support system for patient homerecovery after coronary artery bypass graft(CABG) surgery. Journal of AdvancedNursing 2001, 35(5): 699-70810. Utriyaprasit K, Moore S.M, Chaiseri P.Recovery after coronary artery bypasssurgery:effect of an audiotape informationprogramme. Journal of Advanced Nursing2010, 66(8):1747-175911. Krouse H.J. Video modeling to educatepatients. Journal of Advanced Nursing2001, 33(6): 748-75712. Hartford K. Telenursing and patients’recovery from bypass surgery. Journal ofAdvanced Nursing 2005, 50(5): 459-46813. Weert J, Dulmen S. Interdisciplinarypreoperative patient education in cardiacsurgery. Patient Education and Counceling2003, 49: 105-11414. Asilioglu K, Celik S. The effect ofpreoperative education on anxiety of opencardiac surgery patients. Patient Educationand Counceling 2004, 53: 65-7015. Arthur H, Danlels C. Effect of a PreoperativeIntervation on Preoperative andwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 195
Postoperative Outcomes in Low-RiskPatients Awaiting Elective Coronary ArteryBypass Graft Surgery. Ann Intern Med 2000;133: 253-26216. Szekely A, Balog P, Benko E. AnxietyPredicts Mortality and Morbidity AfterCoronaty Artery and Valve Surgery –A4-yearFollow-Up Study. PsychosomaticMedicine2007, 69:625-63117. Matyal R, Mahmood F. Preoperative StressTesting in High-Risk Vascular Surgery and inAssociation With Gender. Gender Medicine2010, 7(6): 584-9218. Martin C, Turkelson S. Nursing Care of thePatient Undergoing Coronary Artery BypassGrafting. Journal of Cardiovascular Nursing2006, 21(2):109-11719. Lewis H, Dirksen O, Bucher M. Medical-Surgical Nursing Assessment of ClinicalProblems, volume120. Hulzebos E, Helders P, Favie´ N.Preoperative Intensive Inspiratory MuscleTraining to Present Postoperative PulmoryComplication in High-Risk Patientsundergoing CABG surgery. JAMA.2006;296:1851-185721. Αθανά<strong>το</strong>υ Ε. Κλινική Νοσηλευτική Βασικέςκαι Ειδικές Νοσηλείες. Αθήνα 200822. Lemone P, Burke K. Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική Κριτική Σκέψηκατά την Φροντίδα Ασθενούς, Τόμος Β, Γ’Έκδοση, Λαγός, Αθήνα, 200423. Γιακουμιδάκης Κ, Μπροκολάκη-Πανουδάκη Η. Εκπαίδευση Ασθενούς πουΥποβάλλεται σε Χειρουργική ΕπέμβασηΑορ<strong>το</strong>στεφανιαίαςΠαράκαμψης.Νοσηλευτική 2009, 48(2):164-17224. Σαχίνη- Καρδάση Α, Πάνου Μ. Παθολογικήκαι Χειρουργική Νοσηλευτική,Νοσηλευτικές διαδικάσιες, Τόμος 1, Β’Έκδοση, ΒΗΤΑ medical arts, Αθήνα, 200025. Bojar RM. Preoperative considerations andrisk assessment. In: Bojar RM (ed) Manual ofperioperative care in adult cardiac surgery.rate improve oxygenation in the early periodwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 1964 thed Blackwell Malden, Massachusetts,2005:91-12826. Kourliouros A, Valencia O, Hosseini M.T,Mayr M, Sarsam M, Camm J. Preoperativehigh-dose atorvastatin for prevention oftrial fibrillation after cardiac surgery: Arandomized controlled trial. J ThoracCardiovasc Surg 2011; 141:244-827. Αποσ<strong>το</strong>λάκης Ε. Καρδιοχειρουργική. Ηπεριεγχειρητική αγωγή. Εργοπράξιον,Αθήνα 200328. Westerdahl E, Lindmark B, Eriksson T,Friberg O, Hedenstierna G. Deep-BreathingExercises Reduce Atelectasis and ImprovePulmonary Function After Coronary ArteryBypass Surgery. Chest 2005;128: 3482-348829. Urell C, Emtner M, Hedenstrom H, TenlingA, Breidenskog M. Deep breathing exerciseswith positive expiratory pressure at a higher
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011after cardiac surgery-a randomizedcontrolled trial. European Association forCardio-Thoracic Surgery. Published byElsevier B.V30. Gomes Ferreira P.E, Rodrigues A.J, BarbozaEvora P. R. Effects of an Inspiratory MuscleRehabilitation Program in the PostoperativePeriod of Cardiac Surgery. Arq Bras Cardiol2009;92(4):261-26831. Margaretha Engwall, Gill S. Duppils. Musicas a nursing intervention for postoperativepain: A systematic review. Journal ofperianasthesia nursing 2009, 24(6):370-38332. Marion Good, Michael Stanton-Hicks,Jeffrey A. Grass, Gene Cranston Anderson,Hui-Ling Lai, Varunyupa Roykulcharoen,Patricia A. Adler. Relaxation and music toreduce postsurgical pain. Journal ofadvanced nursing 2001:33(2):208-205.33. Goudas LC, Carr DB, Bloch R, Balk E,Ioannidis JPA, Lau J. Management of cancerpain. Rockville, MD: Agency for healthcareresearch and quality, 2001.34. Moon Fai Chan, Yuet Foon Loretta Chung,Siu Wai Anne Chung, On Kei Angela Lee.Investigating the physiological responses ofpatients listening to music in the intensivecare unit. Journal of critical nursing 2008;18: 1250-1257.35. Chlan L. Music intervention.Complementary/Alternative therapies innursing4 thed, New York SpringerPublication company; 2002.36. Sloman R, Rosen G, Rom M, Shir Y. NursesAssessment of pain in surgical patients.Journal of Advanced Nursing 2005,52(2):125-13237. Maclellan K. Postoperative pain: stragedyfor improving patient experiences. Journalof Advanced Nursing 2004, 46(2):179-18538. Roykulcharoen V, Good M. Systematicrelaxation to relieve postoperative pain.Journal of Advanced Nursing 2004,48(2):140-14839. Staum MJ, Brotons M. The effect of musicamplitude on the relaxation response. JMusic Ther. 2000; 37(1): 22-3940. Martin CG, Turkelson SL. Nursing care ofthe patient undergoing coronary arterybypass grafting. J Cardiovasc Nurs 2006,21;109-11741. Mullen-Fortino M, O’Brien N. Caring forpatient after coronary artery bypass surgerygraft. Nursing 2008, 38:46-5242. Kari Sand-Jecklin, Howard Emerson. Theimpact of a live therapeutic musicintervention on patients’ experience of pain,anxiety and muscle tension. Holist NursPract 2010;24(1):7-1543. Nilson U. The anxiety- and pain-reducingeffects of music interventions: A systematicreview. Aorn Journal 2008, 87(4):780-80744. Stefan Nilsson, Eva Kokinsky, UlricaNilsson, Brigita Sidenvall, Karin Enskar.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 197
School-aged children’s experiences ofpostoperative music medicine on pain,distress and anxiety. Pediatric Anesthesia2009; 19: 1184-1190.45. Teresa Bulfone, Rosanna Quattrin, RenzoZanotti, Laura Regattin, Silvio Brusaferro.Effectiveness of music therapy for anxietyreduction in women with breast cancer inchemotherapy treatment. Holist Nurs Pract2009; 23(4): 238-242.46. Cepeda MS, Carr DB, Lau J, Alvarez H. Musicfor pain relief. The Cochrane collaboration.Published by John Wiley and Sons, Ltd2009.47. Warrington D, Cholowski K, Peters D.Effectiveness of home-based rehabilitationfor special needs patients. Journal ofAdvanced Nursing 2003,41(2):121-129www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 198
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ΕΡΕΥΝΑ – ORIGINAL PAPERΣυχνότητα εισαγωγών στις ΜΕΘ από τροχαίο ατύχημαΒλαχόπουλος Όθων 1 , Βού<strong>το</strong>ς Στέργιος 1 , Καραγιώργης Δημήτριος 1 , Τζιάλας Βασίλειος 2 ,Τζιάλας Δημήτριος 3 , Ντόκου Μαριάννα 41. Φοιτητές Νοσηλευτικής Α’ ΤΕΙ, Αθήνας2. Νοσηλευτής ΤΕ, MSc, Γ.Ν.Α. ¨Γ. Γεννηματάς¨ Αθήνα3. Νοσηλευτής ΤΕ, MSc, NFESC, Phd(c) Προϊστάμενος Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων4. Νοσηλεύτρια, MSc, Γενικό Νοσοκομείο ΚαλαμάταςΠΕΡΙΛΗΨΗΤα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση της συχνότητας εισαγωγής των νέων σεΜΕΘ, που οφείλεται σε κακώσεις μετά από τροχαίο ατύχημα.Σκοπός: Σκοπός της παρούσης έρευνας ήταν η διερεύνηση της συχνότητας των κακώσεων, τωνειδικών συνθηκών εισαγωγής νέων ηλικίας 18-40 ετών που εισήχθησαν στις ΜΕΘ μετά απότροχαίο ατύχημα.Υλικό – Μέθοδος: <strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν νέοι ηλικίας 18-40 ετών, που είχανεισαχθεί σε έξι ΜΕΘ δημόσιων νοσοκομείων <strong>το</strong>υ λεκανοπεδίου Αττικής για 3 έτη. Για τη συλλογήτων σ<strong>το</strong>ιχείων, χρησιμοποιήθηκε ειδικά σχεδιασμένο έντυπο για τις ανάγκες της έρευνας, <strong>το</strong> οποίοεκτός από τα δημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία, την καταγραφή των κακώσεων και των συνθηκών νοσηλείας,περιλάμβανε και ερωτήσεις που αφορούσαν <strong>το</strong> είδος <strong>το</strong>υ οχήμα<strong>το</strong>ς που προξένησε <strong>το</strong> ατύχημα,όπως επίσης και την έκβαση της πορείας <strong>το</strong>υ ασθενούς. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων,χρησιμοποιήθηκε <strong>το</strong> στατιστικό πακέ<strong>το</strong> SPSS 13 και η στατιστική μέθοδος x 2 και t-test.Αποτελέσματα: <strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 555 νεαρά ά<strong>το</strong>μα, που αποτελούσαν <strong>το</strong>13,1% <strong>το</strong>υ συνόλου των εισαγωγών των ΜΕΘ. Από <strong>το</strong>υς συμμετέχοντες, <strong>το</strong> 82,2% ήταν άνδρες και<strong>το</strong> 17,8% γυναίκες με μέση ηλικία 26,5 έτη. Ως προς τη συχνότητα εμφάνισης διαφόρων μορφώνκαταγμάτων, <strong>το</strong> 24,7% των συμμετεχόντων είχε κάταγμα άνω άκρων και <strong>το</strong> 26,4% είχε κάταγμακάτω άκρων. <strong>Το</strong> 30,2% <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς είχε περισσότερα των 3 καταγμάτων, ενώ <strong>το</strong> 6,9%περισσότερα των 5. <strong>Το</strong> 75,7% <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς είχε κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Βρέθηκε όμως ότι ησυχνότητα εμφάνισης των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ήταν στατιστικά σημαντικά μικρότερημεταξύ αυτών που φορούσαν κράνος (64,5%) σε σχέση με αυτών που δεν φορούσαν κράνος(82,5%), p
Συμπεράσματα: Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία εισαγωγής των νέωνστις ΜΕΘ. Η πλειοψηφία των ατόμων αυτών είναι πολυτραυματίες. Λόγω της αυξημένηςσυχνότητας εμφάνισης κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ΜΕΘ σε κάθε μεγάλο ΓενικόΝοσοκομείο.Λέξεις κλειδιά: Τροχαία ατυχήματα, παράγοντες κινδύνου, κατάγματα, κρανιο-εγκεφαλικήκάκωση.ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΒλαχόπουλος Όθων,Παύλου Μελά 33 Α , Καρέας,E-mail: otto@hotmail.comFrequency of admission in Intensive Care Unit due to road accidentVlachopoulos Othon 1 , Voutos Stergios 1 , Karagiorgis Dimitrios 1 , Tziallas Vasilios 2 ,Tziallas Dimitrios 3 , Ntokou Mariana 41. Student of Nursing Department A, TEI Athens2. RN, MSc, General Hospital ‘Genimatas’, Athens3. RN, MSc, NFESC, Phd (c) Head Nurse in General Hospital of Ioannina4. RN, MSc, Kalamata’s General HospitalABSTRACTDuring recent years, it has been noticed a remarkable increase in admission of the young inIntensive Care Unit due to road accident.The aim of the present study was to explore the injuries, the special conditions of admission ofyoung 18-40 years old that were admitted to Intensive Care Unit due to road accident.Method and material: The sample studied consisted of young individuals 18-40 years old thatwere admitted in the Intensive Care Unit (ICU) of public hospitals in the area of Attica for 3 years.Data were collected by the completion of a special designed questionnaire that apart fromdemographic variables, the record of injuries and the conditions of treatment it also includedvariables concerning the type of vehicle that caused the road accident as well as the outcome ofpatients’ course. Data analysis was performed by the statistical package SPSS 13 and the methodx 2and t-test.Results: The sample studied consisted of 555 young individuals, of the13,1% of total admissions in ICU. Of the participants 82,2% were men and 17,8% women, withwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 200
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011mean age 26,5 years. Regarding the frequency of various types of injuries, 24,7% of the participantshad injuries of upper limbs and 26,4% of lower. 30,2% of the sample had more than 3 fractures,while the 6,9% more than 5. 75,7% of the participants had head injury. Moreover, it was found thatthe frequency of head injuries was statistical significant lower among those wearing helmet(64,5%) compared to those not wearing (82,5%), p
αντιδραστική συμπεριφορά η μικρή οδηγικήεμπειρία, κ.ά 1-3 .Σκοπός της παρούσης έρευνας ήταν ηδιερεύνηση της συχνότητας των κακώσεωνκαι των ειδικών συνθηκών εισαγωγής νέωνηλικίας 18-40 ετών που εισήχθησαν στις ΜΕΘμετά από τροχαίο ατύχημα.Υλικό – Μέθοδος<strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν νέοιηλικίας 18-40 ετών, που είχαν εισαχθεί σε έξιΜΕΘ δημόσιων νοσοκομείων <strong>το</strong>υλεκανοπεδίου Αττικής για 3 έτη. Για τησυλλογή των σ<strong>το</strong>ιχείων, χρησιμοποιήθηκεειδικά σχεδιασμένο έντυπο για τις ανάγκεςτης έρευνας, <strong>το</strong> οποίο εκτός από ταδημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία, την καταγραφή τωνκακώσεων και των συνθηκών νοσηλείας(διασωλήνωση, κώμα κλπ.), περιλάμβανε καιερωτήσεις που αφορούσαν <strong>το</strong> είδος <strong>το</strong>υοχήμα<strong>το</strong>ς που προξένησε <strong>το</strong> ατύχημα, όπωςεπίσης και στην έκβαση της πορείας <strong>το</strong>υασθενούς.Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων,χρησιμοποιήθηκε <strong>το</strong> στατιστικό πακέ<strong>το</strong> SPSS13 .Στατιστική ανάλυσηΗ ηλικία παρουσιάζονται με μέση τιμή ±τυπική απόκλιση, ενώ οι ποιοτικέςμεταβλητές με σχετική συχνότητα (%). Ησυσχέτιση μεταξύ 2 ποιοτικών μεταβλητών(π.χ. θάνα<strong>το</strong>ς και κρανιοεγκεφαλική κάκωση,>3 κατάγματα κτλ) ελέγχθηκε με <strong>το</strong> κριτήριοwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 202Χ 2, ενώ η συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας καιποιοτικών μεταβλητών με 2 κατηγορίες (π.χ.θάνα<strong>το</strong>ς, κακώσεις των κάτω άκρων κτλ)ελέγχθηκε με <strong>το</strong> κριτήριο Student’s t-test.Πολλαπλή λογαριθμιστική παλινδρόμησηπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε προκειμένου ναδιερευνήσουμε παράγοντες πουσυσχετίζονται με <strong>το</strong> θάνα<strong>το</strong> των ασθενών,την ύπαρξη κωματώδους κατάστασης ήδιασωλήνωσης.Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται ωςσχετικός λόγος (ΣΛ) και 95% διάστημαεμπισ<strong>το</strong>σύνης (95% ΔΕ).Ως στατιστικά σημαντικό θεωρήθηκε <strong>το</strong>παρατηρούμενο επίπεδο σημαντικότητας 5%,ενώ επίπεδο σημαντικότητας μεταξύ 5% και10% θεωρήθηκε ως οριακά στατιστικάσημαντικό. Όλες οι στατιστικές αναλύσειςπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκαν με την έκδοση 14 <strong>το</strong>υπρογράμμα<strong>το</strong>ς SPSS (SPSS Inc, Chicago, Il,USA).Αποτελέσματαα) ΠεριγραφικάΔημογραφικά χαρακτηριστικά καισ<strong>το</strong>ιχεία αναφορικά με <strong>το</strong> τροχαίοατύχημα<strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 555νεαρά ά<strong>το</strong>μα, που αποτελούσαν <strong>το</strong> 13,1% <strong>το</strong>υσυνόλου των εισαγωγών των ΜΕΘ.
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Από <strong>το</strong>ν Πίνακα 1 διαπιστώνεται, ότι ησυντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντωνήταν άνδρες (82,2%), άγαμοι (83,0%),οδηγούσαν ή ήταν συνεπιβάτες σε δίκυκλο(63,9%) και είχαν καταναλώσει αλκοόλ πριν<strong>το</strong> ατύχημα (62,2%). Όσον αφορά σ<strong>το</strong>εκπαιδευτικό <strong>το</strong>υς επίπεδο, σχεδόν οι μισοίήταν απόφοι<strong>το</strong>ι λυκείου (47,1%), ενώ όσοναφορά σ<strong>το</strong> επάγγελμά <strong>το</strong>υς, περίπου 1 σ<strong>το</strong>υς3 (34,9%) ήταν άνεργοι. Περίπου <strong>το</strong> 25%αυτών που οδηγούσαν ή ήταν συνεπιβάτες σεδίκυκλο φορούσαν κράνος και περίπου <strong>το</strong>41% ατών που οδηγούσαν ή ήτανσυνεπιβάτες σε αυ<strong>το</strong>κίνη<strong>το</strong> φορούσαν ζώνη.Οι ασθενείς ήταν πιο πιθανό να προσέλθουνστη ΜΕΘ από άλλο νοσοκομείο (30,8%), ενώο δεύτερος πιο πιθανός τρόπος προσέλευσηςήταν μέσω ΤΕΠ (20,3%). Τέλος, η μέση ηλικίατων συμμετεχόντων ήταν 26,5 έτη.Περιγραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία αναφορικά με τησυχνότητα εμφάνισης διαφόρων μορφώνκαταγμάτων, διασωλήνωσης, κώμα<strong>το</strong>ςκαι θανά<strong>το</strong>υΑπό <strong>το</strong>ν Πίνακα 2 διαπιστώνεται, ότι ησυντριπτική πλειοψηφία των ατόμων πουσυμμετέχουν στη μελέτη είχεκρανιοεγκεφαλική κάκωση (75,7%).Όσον αφορά στη συχνότητα εμφάνισης τωνδιαφόρων τύπων καταγμάτων, από <strong>το</strong> πιοσυχνά προς <strong>το</strong> πιο σπάνια εμφανιζόμενοείναι: κάταγμα κάτω άκρων, άνω άκρων,πλευρών, σπονδυλικής στήλης, πολλαπλάκρανίου, και πυέλου.Περίπου <strong>το</strong> 30% των συμμετεχόντωνβρέθηκαν να έχουν περισσότερα από ή ίσα με3 κατάγματα ενώ περίπου <strong>το</strong> 7% βρέθηκαννα έχουν περισσότερα από ή ίσα με 5κατάγματα.Περίπου <strong>το</strong> 18% των συμμετεχόντων μπήκανστη ΜΕΘ διασωληνωμένοι και περίπου <strong>το</strong>11,5% ήταν σε κωματώδη κατάσταση. Τέλος,περίπου <strong>το</strong> 20% απεβίωσαν μέσα στη ΜΕΘ.Συσχέτιση διαφόρων παραγόντων με <strong>το</strong>ντύπο κατάγμα<strong>το</strong>ςΑπό <strong>το</strong>υς Πίνακες 3α, 3β και 4 διαπιστώνεται,ότι δεν υπάρχει καμία συσχέτιση ανάμεσασ<strong>το</strong> φύλο, <strong>το</strong>ν τύπο <strong>το</strong>υ οχήμα<strong>το</strong>ς με <strong>το</strong> οποίοενεπλάκην ο συμμετέχοντας σ<strong>το</strong> τροχαίοατύχημα, την ηλικία <strong>το</strong>υ συμμετέχοντα και<strong>το</strong>ν τύπο <strong>το</strong>υ κατάγμα<strong>το</strong>ς. Εξαίρεση, όσοναφορά τη σχέση της ηλικίας με τη συχνότητατων διαφόρων τύπων καταγμάτων αποτελεί<strong>το</strong> κάταγμα των πλευρών, όπουδιαπιστώνουμε πως η μέση ηλικία τωνατόμων με κάταγμα πλευρών ήτανστατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη (28 έτη)σε σχέση με αυτή των ατόμων χωρίς κάταγμαπλευρών (26 έτη), p=0,002. Βρέθηκε όμωςότι η συχνότητα εμφάνισης τωνκρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ήτανστατιστικά σημαντικά μικρότερη μεταξύαυτών που φορούσαν κράνος (64,5%) σεσχέση με αυτών που δεν φορούσαν κράνοςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 203
(82,5%), p
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Συσχέτιση τύπου κατάγμα<strong>το</strong>ς,προέλευσης ασθενών με κώμαΣ<strong>το</strong>ν Πίνακα 7 παρουσιάζονται τααποτελέσματα από <strong>το</strong>ν έλεγχο ύπαρξηςσυσχέτισης ανάμεσα σ<strong>το</strong> φύλο, την ηλικία,<strong>το</strong>υς διάφορους τύπους καταγμάτων, <strong>το</strong>ντρόπο προσέλευσης των ασθενών στη ΜΕΘκαι την εισαγωγή <strong>το</strong>υς στη ΜΕΘ σεκωματώδη κατάσταση ή όχι..Διαπιστώνεται, ότι οι ασθενείς μεκρανιοεγκεφαλική κάκωση ήταν πιο πιθανόνα είναι σε κωματώδη κατάσταση (17%) σεσχέση με τα ά<strong>το</strong>μα που δεν είχανκρανιοεγκεφαλική κάκωση (2,7%). Κανέναςάλλος από <strong>το</strong>υς εξεταζόμενους παράγοντεςδεν βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικάσημαντικά με την εισαγωγή των ασθενών στηΜΕΘ σε κωματώδη κατάσταση.Συσχέτιση τύπου κατάγμα<strong>το</strong>ς,προέλευσης ασθενών με θάνα<strong>το</strong>Σ<strong>το</strong>ν Πίνακα 8 παρουσιάζονται τααποτελέσματα από <strong>το</strong>ν έλεγχο ύπαρξηςσυσχέτισης ανάμεσα σ<strong>το</strong> φύλο, την ηλικία,<strong>το</strong>υς διάφορους τύπους καταγμάτων, <strong>το</strong>ντρόπο προσέλευσης των ασθενών στη ΜΕΘ,την εισαγωγή <strong>το</strong>υς στη ΜΕΘ σε κωματώδηκατάσταση ή όχι, την εισαγωγή <strong>το</strong>υς μεδιασωλήνωση ή όχι και <strong>το</strong>ν θάνα<strong>το</strong> μέσα στηΜΕΘ.Διαπιστώνεται, ότι οι ασθενείς μεκρανιοεγκεφαλική κάκωση ήταν πιο πιθανόνα είναι σε κωματώδη κατάσταση (20,2%) σεσχέση με τα ά<strong>το</strong>μα που δεν είχανκρανιοεγκεφαλική κάκωση (10%). Επίσης, οιδιασωληνωμένοι ασθενείς ήταν λιγότεροπιθανό να απεβιώσουν μέσα στη ΜΕΘ (9,7%)σε σχέση με <strong>το</strong>υς μη διασωληνωμένουςασθενείς (22%). Επιπλέον, οι ασθενείς πουαπεβίωσαν ήταν μεγαλύτερης ηλικίας κατάμέσο όρο (27 έτη) σε σχέση με <strong>το</strong>υς ασθενείςπου δεν απεβίωσαν (24 έτη). Επιπλέον, οιτραυματίες με κάταγμα κάτω άκρων ήτανλιγότερο πιθανό να απεβιώσουν μέσα στηΜΕΘ (12,4%) σε σχέση με αυ<strong>το</strong>ύς χωρίςκάταγμα κάτω άκρων (22,3%). Τέλος,βρέθηκε ότι, οι ασθενείς που προσήλθαν στηΜΕΘ από χειρουργείο (36,2%) ήτανστατιστικά σημαντικά πιο πιθανό νααπεβιώσουν σε σχέση με τα ά<strong>το</strong>μα πουπροσήλθαν από άλλο νοσοκομείο (14,3%),άλλη κλινική (12,5%), ΜΑΦ (12,5%), άλληΜΕΘ (16,7%), από τα ΤΕΠ (17,8%) και απόνοσοκομείο άλλης πόλης (16,7%).Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας όλους <strong>το</strong>υςπαράγοντες που βρέθηκαν να συσχετίζονταιστατιστικά σημαντικά με τη συχνότηταθανά<strong>το</strong>υ, πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε πολλαπλήλογαριθμιστική παλινδρόμηση, για τηνανάδειξη των παραγόντων που συσχετίζονταιανεξάρτητα με <strong>το</strong> θάνα<strong>το</strong> των τραυματιώναπό τροχαίο ατύχημα.Βρέθηκε ότι αύξηση της ηλικίας κατά 1 έ<strong>το</strong>ςαυξάνει την πιθανότητα να απεβιώσουν οιτραυματίες κατά 13%. Επίσης, βρέθηκε ότι οιwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 205
τραυματίες με κάταγμα των κάτω άκρωνείναι περίπου 80% λιγότερο πιθανό νααπεβιώσουν σε σχέση με αυ<strong>το</strong>ύς που δενέχουν κάταγμα των κάτω άκρων. Αντίθετα,κανένας από <strong>το</strong>υς υπόλοιπους παράγοντες(π.χ. διασωλήνωση, τρόπος προσέλευσης τωντραυματιών, και κρανιοεγκεφαλική κάκωση)δεν παρέμειναν στατιστικά σημαντικοίπαράγοντες στην πολυπαραγοντική ανάλυση(Πίνακας 9).Συζήτηση αποτελεσμάτωνΤα αποτελέσματα της παρούσης μελέτηςέδειξαν, ότι η συντριπτική πλειοψηφία τωνσυμμετεχόντων ήταν άνδρες, άγαμοι,οδηγούσαν ή ήταν συνεπιβάτες σε δίκυκλοκαι είχαν καταναλώσει αλκοόλ πριν <strong>το</strong>ατύχημα. Όσον αφορά σ<strong>το</strong> εκπαιδευτικό <strong>το</strong>υςεπίπεδο, σχεδόν οι μισοί ήταν απόφοι<strong>το</strong>ιλυκείου, ενώ όσον αφορά σ<strong>το</strong> επάγγελμά<strong>το</strong>υς, περίπου 1 σ<strong>το</strong>υς 3 ήταν άνεργοι.Σύμφωνα με τα αποτελέσματα φαίνεται, ότιοι άνδρες ευθύνονται για την πρόκληση τωντροχαίων ατυχημάτων καθώς αποτελούσαντην πλειοψηφία των συμμετεχόντων. Σεπαρόμοια αποτελέσματα κατέληξε οι έρευνεςτων Burgut και συν., 5 και των Benner καισυν., 6 που έδειξαν, ότι <strong>το</strong> 69.4% και <strong>το</strong> 85.9%αντίσ<strong>το</strong>ιχα, των οδηγών που είχαν εμπλακείσε τροχαίο ήταν άνδρες. Μια πιθανή ερμηνείαείναι, ότι οι άνδρες συγκρινόμενοι με τιςγυναίκες αδυνα<strong>το</strong>ύν ή είναι απρόθυμοι ναεφαρμόσουν <strong>το</strong>υς κανόνες σωστής οδικήςσυμπεριφοράς και συχνά υιοθε<strong>το</strong>ύν μοντέλαεπικίνδυνης οδήγησης. Επίσης είναι πολύπιθανόν να υπερεκτιμούν την ικανότητα <strong>το</strong>υςγια οδήγηση, θέ<strong>το</strong>ντας έτσι σε κίνδυνο τόσοτη ζωή <strong>το</strong>υς όσο και των άλλων 7,8 .Η πλειοψηφία των ερευνητικών μελετών<strong>το</strong>νίζει, ότι η χρήση αλκοόλ αποτελείκαθημερινή συνήθεια πολλών ατόμων,ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικής καιοικονομικής κατάστασης και παρουσιάζειγεωγραφικές διακυμάνσεις. Ωστόσο, ηαλόγιστη κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί έναναπό <strong>το</strong>υς βασικούς παράγοντες πρόκλησηςκάθε είδους ατυχημάτων. Ως γνωστό, <strong>το</strong>αλκοόλ μειώνει τη ε<strong>το</strong>ιμότητα <strong>το</strong>υ νευρικούσυστήμα<strong>το</strong>ς, περιορίζοντας την ταχύτητααντίδρασης λόγω κατασ<strong>το</strong>λής τωναντανακλαστικών και γενικότερα επηρεάζεικαι επιβραδύνει τη λήψη αποφάσεων.Λαμβάνοντας υπόψη, ότι η οδήγησηαυ<strong>το</strong>κινή<strong>το</strong>υ απαιτεί πολλές δεξιότητες καιλήψη ταχύτατων αποφάσεων, γίνεται εύκολααντιληπτό ότι η κατανάλωση αλκοόλ συχνάεμποδίζει <strong>το</strong>ν οδηγό όχι μόνο να ακολουθείσωστή οδική συμπεριφορά, αλλά επίσης νααντιλαμβάνεται την κίνηση γύρω <strong>το</strong>υ και ναχειρίζεται σωστά τόσο την ταχύτητα <strong>το</strong>υ όσοκαι <strong>το</strong> τιμόνι <strong>το</strong>υwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 2069-16.Ένας άλλος παράγοντας που ευθύνεται γιατην πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων είναι ησυνέργεια <strong>το</strong>υ αλκοόλ με διάφορα φάρμακα,όπως τα ηρεμιστικά, μερικά αναλγητικά ή τααντιισταμινικά, η οποία αυξάνει σημαντικά
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011<strong>το</strong>ν κίνδυνο πρόκλησης ατυχήμα<strong>το</strong>ς. Επίσης,η στέρηση ύπνου δρα συνεργικά με τηνκατανάλωση αλκοόλ πολλαπλασιάζονταςέτσι <strong>το</strong>υς κινδύνους ατυχήμα<strong>το</strong>ς 9-16 .Η αντιμετώπιση <strong>το</strong>υ προβλήμα<strong>το</strong>ς, θα πρέπεινα ξεκινά από <strong>το</strong> περιβάλλον <strong>το</strong>υ ατόμου πουείχε καταναλώσει αλκοόλ, <strong>το</strong> οποίο θα πρέπεινα αποθαρρύνει την οδήγηση ή να βοηθά ταά<strong>το</strong>μα να καταφεύγουν σε άλλες λύσεις καιεπιλογές μεταφοράς, όπως η κλήση ταξί ή ημεταφορά σ<strong>το</strong> προορισμό με οδηγό που δενέχει καταναλώσει αλκοόλ9-16Είναι ευρέως αποδεκτό, ότι η πρόληψη τωνθανάτων, τραυματισμών και αναπηριώνλόγω των οδικών δυστυχημάτων είναιυπόθεση που αφορά κάθε χώρα. Για τηνκαταπολέμηση της οδήγησης υπό την επήρειααλκοόλ θα πρέπει η πολιτεία να λαμβάνειμέτρα για την απαγόρευση κατανάλωσηςαλκοόλ μέσω υπουργικών αποφάσεων.Επιπροσθέτως, κρίνεται σημαντική η χάραξηκοινής πολιτικής μεταξύ των κρατών όσοναφορά σ<strong>το</strong>ν σχεδιασμό και στην υλοποίησηπρογραμμάτων και στρατηγικών που θασ<strong>το</strong>χεύουν στην αποτροπή της κατανάλωσηςοινοπνεύμα<strong>το</strong>ς σε κάθε ηλικία. Εξίσουσημαντική θεωρείται η ανταλλαγή ορθώνπρακτικών σε θέματα όπως η εικόνα τηςκατανάλωσης οινοπνεύμα<strong>το</strong>ς από τα μέσαμαζικής ενημέρωσης17-20Τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτηςέδειξαν, ότι οι ασθενείς ήταν πιο πιθανό ναπροσέλθουν στη ΜΕΘ από άλλο νοσοκομείο,..εύρημα, που πιθανόν να υποδηλώνει τηναδυναμία νοσηλείας σ<strong>το</strong> νοσοκομείο πουέφθασαν αμέσως μετά <strong>το</strong> ατύχημα καιεπιβεβαιώνει τη αναγκαιότητα δημιουργίαςΜΕΘ σε κάθε μεγάλο νοσοκομείο καθώς στηνΕλλάδα οι κλίνες των Μ.Ε.Θ. είναι ανεπαρκείςγια <strong>το</strong> μεγάλο αριθμό των τραυματιών απότροχαία ατυχήματα. Αξίζει να σημειωθεί, ότιτα θύματα των σοβαρών τροχαίωνατυχημάτων είναι συνήθως πολυτραυματίες,που χρήζουν εισαγωγής στη ΜΕΘ διότιδιατρέχουν όχι μόνο κίνδυνο επιπλοκών από<strong>το</strong> αναπνευστικό και <strong>το</strong> κυκλοφορικόσύστημα αλλά επίσης και κίνδυνο διατήρησηςστη ζωή. Από όλες τις κακώσεις οικρανιοεγκεφαλικές (ΚΕΚ) έχουν τημεγαλύτερη πιθανότητα να οδηγήσουν σ<strong>το</strong>θάνα<strong>το</strong> ή σε βαριά αναπηρίαΩς προς τη συχνότητα εμφάνισης διαφόρωνμορφών καταγμάτων, τα αποτελέσματαέδειξαν, ότι η συντριπτική πλειοψηφία τωνατόμων που συμμετείχαν στη μελέτη είχανκρανιοεγκεφαλική κάκωση, τα πιο συχνάπρος <strong>το</strong> πιο σπάνια εμφανιζόμενα κατάγματαήταν: κάταγμα κάτω άκρων, άνω άκρων,πλευρών, σπονδυλικής στήλης, πολλαπλάκρανίου, και πυέλου και τέλος, ότι περίπου <strong>το</strong>30% των συμμετεχόντων είχαν περισσότερααπό ή ίσα με 3 κατάγματα. Πιθανόν τασ<strong>το</strong>ιχεία αυτά να σχετίζονται με τις συνθήκεςπρόκλησης <strong>το</strong>υ ατυχήμα<strong>το</strong>ς. Η εργασία <strong>το</strong>υΣτράντζαλη2 επισημαίνει, ότι επιδημιολογικάδεδομένα αναδεικνύουν τις κακώσεις1.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 207
κεφαλής ως σημαντικό πρόβλημα δημόσιαςυγείας, παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ ετησίωςκαταγράφονται 180,000 θάνα<strong>το</strong>ι απότραυματισμούς από <strong>το</strong>υς οποίους οι 100,000(60%) οφείλονται σ<strong>το</strong> εγκεφαλικό τραύμα.<strong>Το</strong> κόσ<strong>το</strong>ς της μόνιμης αναπηρίας από τιςκρανιοεγκεφαλικές κακώσεις είναι 200,000ά<strong>το</strong>μα.Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουντην έκβαση μιας κρανιοφκεφαλικής κάκωσηςείναι η ηλικία, η αρχική εγκεφαλική βλάβη (μεβάση τη νευρολογική και αξονο-<strong>το</strong>μογραφικήεικόνα), οι δευτερογενείς συστηματικές(υποξυγοναιμία,υπόταση) και ενδοκράνιεςβλάβες (ανάπτυξη οιδήμα<strong>το</strong>ς-ενδοκράνιαςυπέρτασης ή αιματώμα<strong>το</strong>ς), καθώς και ησυνύπαρξη τραυμάτων από τα άλλα όργανα ήσυστήματα. Για την αποτελεσματικότερηθεραπευτική αντιμετώπιση της τραυματικήςεγκεφαλικής βλάβης όπως επίσης, για τηνελάττωση της θνητότητας απαιτείταισυνδυασμός παραγόντων όπως είναι ηβελτίωση των σωστικών μέσων, η ταχεία καιη ασφαλής μεταφορά σε κατάλληλαοργανωμένα κέντρα τραύμα<strong>το</strong>ς, η εφαρμογήάμεσης χειρουργικής παρέμβασης, η εξέλιξητων μεθόδων νευρο-παραμέτρησης (neuromonitoring)και νευρο-προστασίας (neuroprotection)στις μονάδες εντατικής θεραπείαςκαι τέλος η καλύτερη γνώση τωνπαθοφυσιολογικών μηχανισμών τηςκάκωσης 2-4,21-24.Είναι ευρέως γνωστό, ότι κατά τη στιγμή <strong>το</strong>υατυχήμα<strong>το</strong>ς επέρχεται <strong>το</strong> μεγαλύτεροποσοστό της εγκεφαλικής βλάβης, που είναισυνήθως μη αναστρέψιμο («πρω<strong>το</strong>γενήςβλάβη»). Τα αποτελέσματα της παρούσηςέρευνας επαληθεύουν αυτή την γνώση καθώςέδειξαν, ότι οι ασθενείς με κρανιοεγκεφαλικήκάκωση ήταν πιο πιθανό να είναι σεκωματώδη κατάσταση σε σχέση με τα ά<strong>το</strong>μαπου δεν είχαν κρανιοεγκεφαλική κάκωση4,21-24Για <strong>το</strong>ν περιορισμό <strong>το</strong>υ βαθμού της αρχικήςαυτής βλάβης, σημαντική θεωρείται η λήψηπροληπτικών μέτρων όπως κράνη, ζώνες,αερόσακκοι αυ<strong>το</strong>κινήτων ή ασφαλείςεργασιακοί χώροι, <strong>το</strong> οποίο επιβεβαιώνεταιαπό τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτηςπου έδειξαν, ότι η συχνότητα εμφάνισης τωνκρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ήτανστατιστικά σημαντικά μικρότερη μεταξύαυτών που φορούσαν κράνος, ενώ ησυχνότητα καταγμάτων της σπονδυλικήςστήλης είναι στατιστικά σημαντικάμικρότερη μεταξύ αυτών που φορούσανζώνη. Οι εκστρατείες ενημέρωσης <strong>το</strong>υπληθυσμού για την αναγκαιότητα χρήσηςμέτρων ασφαλούς οδήγησης (κράνος, ζώνηασφαλείας, παιδικό κάθισμα) αποτελεί <strong>το</strong>σημαντικότερο μέτρο πρόληψης τωντροχαίων ατυχημάτων. Επίσης, η πρόληψηκαι η εκμάθηση χρήση κράνους και ζώνης θαπρέπει να ξεκινά πολύ νωρίς κυρίως κατά τηνπαιδική ηλικία, όπου τα ά<strong>το</strong>μα μπορούν ναwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 208.2-
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011υιοθετήσουν ορθές αντιλήψεις, στάσεις καισυμπεριφορές 1-4 .Οι Παπαδά<strong>το</strong>ς και συν.,3τόνισαν ότιστρατηγικές πρόληψης για την μείωση τηςεπίπτωσης των τροχαίων ατυχημάτων θαπρέπει να διαμορφώνονται ανά ηλικιακήομάδα. Για παράδειγμα, στα παιδιά έως 15ετών σημαντική θεωρείται η διαμόρφωσηενός τέ<strong>το</strong>ιου οδικού περιβάλλον<strong>το</strong>ς που ναπαρέχει περισσότερη ασφάλεια στα παιδιάκαι η εκπαίδευση των γονέων για τηνασφαλή μεταφορά των παιδιών (<strong>το</strong>ποθέτησητων παιδιών σε ειδικά καθισματάκιαπροσαρμοσμένα σ<strong>το</strong> πίσω κάθισμα <strong>το</strong>υαυ<strong>το</strong>κινή<strong>το</strong>υ). Σ<strong>το</strong>υς έφηβους και νέους οιπαρεμβάσεις θα πρέπει να σ<strong>το</strong>χεύουν στηναποφυγή οδήγησης υπό την επήρειαψυχοτρόπων ουσιών και αλκοόλ, στην χρήση<strong>το</strong>υ κράνους και της ζώνης ασφαλείας, καθώςκαι στην ανίχνευση ατόμων με υψηλούκινδύνου, όπως αυτά που υιοθε<strong>το</strong>ύνεπικίνδυνη συμπεριφορά.Ως προς τη συχνότητα διασωλήνωσης τααποτελέσματα έδειξαν, ότι τα πολλαπλάκατάγματα κρανίου ήταν περίπου 2,5 φορέςπιο πιθανό να είναι διασωληνωμένα σε σχέσημε τα ά<strong>το</strong>μα χωρίς πολλαπλά κατάγματακρανίου και ότι οι τραυματίες μεπερισσότερα από 5 κατάγματα ήταν περίπου2,5 φορές πιο πιθανό να είναιδιασωληνωμένοι σε σχέση με αυ<strong>το</strong>ύς μελιγότερα από 5 κατάγματα. Ομοίως, οιασθενείς που προσήλθαν στη ΜΕΘ από ταΤΕΠ, από νοσοκομείο άλλης πόλης και απόχειρουργείο ήταν στατιστικά σημαντικά πιοπιθανό να είναι διασωληνωμένοι σε σχέση μετα ά<strong>το</strong>μα που προσήλθαν από άλλονοσοκομείο, άλλη κλινική, ΜΑΦ, άλλη ΜΕΘ.Ως διασωλήνωση ορίζεται ηδιαδικασία μετην οποία ένας σωλήνας εισάγεται μέσω <strong>το</strong>υστόμα<strong>το</strong>ς στην τραχεία και γίνεται πριν απότη χειρουργική επέμβαση και σε καταστάσειςεκτάκ<strong>το</strong>υ ανάγκης. Οι διασώστες πουασχολούνται με <strong>το</strong> τραύμα τόσο στηνπρονοσοκομειακή φροντίδα επειγόντωνπεριστατικών όσο και στα ΤΕΠ θα πρέπει ναγνωρίζουν πολύ καλά και να έχουνεκπαιδευτεί στην ενδοτραχειακήδιασωλήνωση25 .ΣυμπεράσματαΤα τροχαία ατυχήματα αποτελούν τησημαντικότερη αιτία εισαγωγής των νέωνστις ΜΕΘ. Η πλειοψηφία των ατόμων αυτώνείναι πολυτραυματίες. Λόγω <strong>το</strong>υ αυξημένουποσοσ<strong>το</strong>ύ θανάτων μετά από εισαγωγές απόάλλο νοσοκομείο, κρίνεται απαραίτητη ηδημιουργία ΜΕΘ σε κάθε μεγάλο ΓενικόΝοσοκομείο.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Τζιάλλας Β., Ρούτση Χρ., Μαρβάκη Χρ.,Πολυκανδριώτη Μ., Τζιάλλας Δ.,Τσαλκάνης Ά. Αίτια εισαγωγής νεαρούενήλικου πληθυσμού 18-30 ετών σε ΜΕΘ.<strong>Το</strong> βήμα <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>. 2009;9(3):375-393.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 209
2. Στράντζαλη Γ. ΚρανιοεγκεφαλικήΚάκωση. Διαδικτυακή σελίδα :http://www.evaggelismos-hosp.gr/xmsAssets/File/General-Info/Organograma/Iatriki Ipiresia/Nevroxirourgiki/TBI_KEK_NOS_XRONIKA_STRANJAL.pdf. Πρόσβαση : 1-12-2010.3. Παπαδά<strong>το</strong>ς Δ., Τερζίδης Α., Πετρίδου Ε.Επιδημιολογικά δεδομένα τροχαίωνατυχημάτων σε παιδιά, εφήβους καινέους στην Ελλάδα. Διαδικτυακή σελίδα :http://library.tee.gr/digital/m2100/m2100_terzidis.pdf. Πρόσβαση : 1-12-2010.4. Καρδαρά Μ., Παπαζαφειροπούλου Α.,Παππάς Σ. Οδικά τροχαία ατυχήματαΕπιδημιολογία, παράγοντες κινδύνου καιμέτρα πρόληψης. Αρχεία ΕλληνικήςΙατρικής, 2009; 26(6):751-758.5. Burgut HR., Bener A., Sidahmed H., AlbuzR., Sanya R., Khan WA. Risk factorscontributing to road traffic crashes in afast-developing country: the neglectedhealth problem. Ulus Travma Acil CerrahiDerg. 2010;16(6):497-502.6. Bener A., Al Humoud SM., Price P., AzharA., Khalid MK., Rysavy M., et al. The effectof seatbelt legislation on hospitaladmissions with road traffic injuries in anoil-rich, fast-developing country. Int J InjContr Saf Promot. 2007;14(2):103-7.7. Hashim H., Iqbal S. Motorcycle accident isthe main cause of maxillofacial injuries inthe Penang Mainland, Malaysia. DentTraumatol. 2011;27(1):19-22.8. Park K., Hwang SS., Lee JS., Kim Y., KwonS. Individual and areal risk factors forroad traffic injury deaths: nationwidestudy in South Korea. Asia Pac J PublicHealth. 2010;22(3):320-31.9. Wall DR. How can we reduce alcoholrelatedroad crash deaths among youngAustralians? Med J Aust.2010;193(9):560.10. Zhuo X., Cang Y., Yan H., Bu J., Shen B. Theprevalence of drugs in motor vehicleaccidents and traffic violations inShanghai and neighboring cities. AccidAnal Prev. 2010;42(6):2179-84.11. Siliquini R., Piat SC., Alonso F., Druart A.,Kedzia M., Mollica A., Siliquini V., et al.TEND Group. A European study onalcohol and drug use among youngdrivers: the TEND by Night study designand methodology.BMC Public Health.2010;10:205.12. Matsumura K., Yamakoshi T., Ida T.Performance measures of alcohol-inducedimpairment: towards a practical ignitioninterlocksystem for motor vehicles.Percept Mot Skills. 2009;109(3):841-50.13. Assum T., Sørensen M. SafetyPerformance Indicator for alcohol in roadaccidents--international comparison,validity and data quality. Accid Anal Prev.2010;42(2):595-603.14. Bedford D., McKeown N., O'Farrell A.,Howell F. Alcohol levels in killed driversand pedestrians on Irish roads 2003-2005: a national study. Ir Med J.2009;102(10):310, 312-4.15. Penning R., Veldstra JL., Daamen AP.,Olivier B., Verster JC. Drugs of abuse,driving and traffic safety. Curr DrugAbuse Rev. 2010;3(1):23-32.16. Διαδικτυακή σελίδα http://www.medlook.net/article.asp?item_id=2204.Πρόσβαση : 1-9-2010.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 210
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 201117. Constant A., Lafont S., Chiron M., Zins M.,Lagarde E., Messiah A. Failure to reducedrinking and driving in France: a 6-yearprospective study in the GAZEL cohort.Addiction. 2010;105(1):57-61.18. Goss CW., Van Bramer LD., Gliner JA.,Porter TR., Roberts IG., Diguiseppi C.Increased police patrols for preventingalcohol-impaired driving.CochraneDatabase Syst Rev. 2008;(4):CD005242.19. Ramos P., Díez E., Pérez K., Rodriguez-Martos A., Brugal MT., Villalbí JR. Youngpeople's perceptions of traffic injury risks,prevention and enforcement measures: aqualitative study. Accid Anal Prev.2008;40(4):1313-9.20. Daniels F., Moore W., Conti C., NorvillePerez LC., Gaines BM., Hood RG., et al. Therole of the African-American physician inreducing traffic-related injury and deathamong African Americans: consensusreport of the National MedicalAssociation. J Natl Med Assoc.2002;94(2):108-18.21. Emejulu JK. Epidemiological patterns ofhead injury in a newly establishedneurosurgical service: one-yearprospective study. Afr J Med Med Sci.2008;37(4):383-8.22. Jennett B. Epidemiology of head injury. JNeurol Neurosurg Psychiatry.1996;60(4):362-9.23. Hardman JM., Manoukian A. Pathology ofhead trauma. Neuroimaging Clin N Am.2002;12(2):175-87.24. Davis AE. Mechanisms of traumatic braininjury: biomechanical, structural andcellular considerations. Crit Care Nurs Q.2000;23(3):1-13.25. Διαδικτυακή σελίδα :http://www.yesanswer.com/el/what-isendotracheal-intubation.html.Πρόσβαση:15-9-2010.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 211
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1: Δημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς και άλλα σ<strong>το</strong>ιχείασχετικά με <strong>το</strong> τροχαίο ατύχημα.%ΦύλοΆνδραςΓυναίκα82,2%17,8%Ηλικία (έτη) 26,5 ± 6,5ΕπάγγελμαΆνεργοςΕλεύθερος επαγγελματίαςΙδιωτικός υπάλληλοςΑγρότηςΦοιτητήςΔημόσιος υπάλληλοςΕργάτηςΜορφωτικό επίπεδοΑμόρφω<strong>το</strong>ςΔημοτικόΓυμνάσιοΛύκειοΑνώτα<strong>το</strong>Οικογενειακή κατάστασηΆγαμοςΈγγαμοςΌχημαΔίκυκλοΑυ<strong>το</strong>κίνη<strong>το</strong>Πεζός34,9%17,3%28,2%1,6%9,6%2,2%6,1%0,4%5,7%28,9%47,1%17,9%83,0%17,0%63,9%26,2%9,8%Φορούσε ζώνη 40,9%Φορούσε κράνος 24,7%Προηγήθηκε λήψη αλκοόλ 62,2%Προσήλθε από…Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ)Άλλο νοσοκομείοΝοσοκομείο άλλης πόληςΆλλη κλινικήΧειρουργείοΜονάδα αυξημένης φροντίδαςΆλλη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας20,3%30,8%12,8%17,0%14,4%2,4%2,2%www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 212
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Πίνακας 2: Περιγραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία αναφορικά με τη συχνότηταεμφάνισης διαφόρων μορφών καταγμάτων, διασωλήνωσης,κώμα<strong>το</strong>ς και θανά<strong>το</strong>υ.Κάταγμα άνω άκρων 24,7Κάταγμα κάτω άκρων 26,4Κάταγμα πλευρών 23,1Κάταγμα πυέλου 8,4Κάταγμα σπονδυλικής στήλης 17,8Κάταγμα αυχενικής μοίρας σπονδυλικής στήλης 7,1Κάταγμα θωρακικής μοίρας σπονδυλικής στήλης 6,7Κάταγμα οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης 7,5Κρανιοεγκεφαλική κάκωση 75,7Πολλαπλά κατάγματα κρανίου 9,5Κατάγματα >=3 30,2Κατάγματα >=5 6,9Θάνα<strong>το</strong>ς 19,7Διασωλήνωση 17,9Κώμα 11,6%Πίνακας 3α: Συσχέτιση διαφόρων παραγόντων με <strong>το</strong>ν τύπο κατάγμα<strong>το</strong>ςΚάταγμαάνωάκρωνΚάταγμακάτωάκρωνΚάταγμαπλευρώνΚάταγμαπυέλουΚρανιοεγκεφαλική κάκωσηΦύλοΆνδραςΓυναίκαΌχημαΔίκυκλοΑυ<strong>το</strong>κίνη<strong>το</strong>ΠεζόςΦορούσεζώνηΌχιΝαιΦορούσεκράνοςΌχιΝαι25,9%19,2%26,6%20,3%33,3%18,4%18,5%26,6%25,3%26,6%27,8%26,7%21,1%25,9%23,7%20,2%21,9%26,6%33,3%23,7%14,8%- - - -7,3%13,1%7,3%11,4%16,7%5,3%11,1%75,3%78,0%77,1%74,3%72,4%82,1%76,0%82,5%*64,5%Πολλαπλάκατάγματα κρανίου10,0%7,1%8,3%8,9%6,7%10,5%7,4%8,2%8,3%*p-value
Πίνακας 3β: Συσχέτιση διαφόρων παραγόντων με <strong>το</strong>ν τύπο κατάγμα<strong>το</strong>ςΦύλοΆνδραςΓυναίκαΌχημαΔίκυκλοΑυ<strong>το</strong>κίνη<strong>το</strong>ΠεζόςΦορούσεζώνηΌχιΝαιΦορούσεκράνοςΌχιΝαιΚατάγματασπονδυλικήςστήληςΚατάγματααυχενικήςμοίραςΚατάγματαθωρακικήςμοίραςΚατάγματαοσφυϊκήςμοίρας>=3κατάγματα18,0% 7,5% 6,9% 7,8% 31,7%17,2% 5,1% 6,1% 6,1% 23,2%19,3% 8,3% 8,9% 7,8% 27,1%22,8% 7,6% 5,1% 11,4% 26,6%13,3% 0,0% 3,3% 10,0% 33,3%28,9%* 7,9% 5,3% 18,4% 23,7%7,4%3,7% 0,0% 3,7% 18,5%- - - - - ->=5κατάγματα7,3%5,1%7,3%6,3%0,0%5,3%0,0%*p-value
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Πίνακας 4: Έλεγχος συσχέτισης ανάμεσα σ<strong>το</strong>υς τύπους καταγμάτων και την ηλικία.Ηλικίαp-valueΜ.Τ. Τ.ΑΚάταγμα άνω άκρωνΌχιΝαι2627770,829Κάταγμα κάτω άκρωνΌχιΝαιΚάταγμα πλευρώνΌχιΝαιΚάταγμα πυέλουΌχιΝαιΚάταγμα σπονδυλικής στήληςΌχιΝαιΚάταγμα αυχενικής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚάταγμα θωρακικής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚάταγμα οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚρανιοεγκεφαλική κάκωσηΌχιΝαιΠολλαπλά κατάγματα κρανίουΌχιΝαιΚατάγματα >=3ΌχιΝαιΚατάγματα >=5ΌχιΝαι2726262826272627262826282627272626,526,026272626766,57,07677777677777777770,1590,0020,3440,1480,1900,2890,6900,0830,5660,1000,315www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 215
Πίνακας 5: Έλεγχος συσχέτισης ανάμεσα σ<strong>το</strong>υς τύπους καταγμάτων και την προέλευση <strong>το</strong>υασθενούς με την εισαγωγή <strong>το</strong>υ σε ΜΕΘ με διασωλήνωση.ΔιασωλήνωσηΌχι Ναι p-valueΦύλοΆνδραςΓυναίκα82,3%81,6%17,7%18,4%0,883Ηλικία (έτη) 26,5 ± 6,5 25,5 ± 6,5 0,187Κάταγμα άνω άκρωνΌχιΝαι82,3%81,6%17,7%18,4%0,852Κάταγμα κάτω άκρωνΌχιΝαιΚάταγμα πλευρώνΌχιΝαιΚάταγμα πυέλουΌχιΝαιΚάταγμα σπονδυλικής στήληςΌχιΝαιΚάταγμα αυχενικής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚάταγμα θωρακικής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚάταγμα οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚρανιοεγκεφαλική κάκωσηΌχιΝαιΠολλαπλά κατάγματα κρανίουΌχιΝαιΚατάγματα >=3ΌχιΝαιΚατάγματα >=5ΌχιΝαι83,9%77,2%82,0%82,7%82,7%76,1%81,8%83,7%82,0%84,6%82,6%75,7%81,5%90,2%77,9%80,3%83,9%65,4%84,3%77,1%83,2%68,4%16,1%22,8%18,0%17,3%17,3%23,9%18,2%16,3%18,0%15,4%17,4%24,3%18,5%9,8%22,1%19,7%16,1%34,6%15,7%22,9%16,8%31,6%0,0720,8590,2620,6640,6760,2870,1590,5710,0010,0420,0220,007www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 216
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Προσήλθε από…Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ)Άλλο νοσοκομείοΝοσοκομείο άλλης πόληςΆλλη κλινικήΧειρουργείοΜονάδα αυξημένης φροντίδαςΆλλη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας76,0%89,9%75,8%89,0%77,5%100,0%90,9%24,0%10,1%24,2%11,0%22,5%0,0%9,1%Πίνακας 6: Παράγοντες που συσχετίζονται με την εισαγωγή των τραυματιών σε ΜΕΘ μεδιασωλήνωση. Αποτελέσματα της πολλαπλής λογαριθμιστικής παλινδρόμησης.Σχετικός Λόγος 95% ΔΕ p-valueΠολλαπλά κατάγματα κρανίουΌχιΝαιΚατηγορία αναφοράς2,51-1,21 – 5,19-0,013Κατάγματα ≥ 5ΌχιΝαιΚατηγορία αναφοράς2,65-1,13 – 6,22-0,025Τρόπος προσέλευσηςΤΕΠΆλλο νοσοκομείοΝοσοκομείο άλλης πόληςΆλλη κλινικήΧειρουργείοΆλλη ΜΕΘΚατηγορία αναφοράς0,360,940,420,910,34-0,18 – 0,730,44 – 2,010,18 – 0,980,44 – 1,920,04 – 2,83-0,0050,8690,0450,8180,318www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 217
Πίνακας 7: Έλεγχος συσχέτισης ανάμεσα σ<strong>το</strong>υς τύπους καταγμάτων και την προέλευση <strong>το</strong>υασθενούς με την εισαγωγή των τραυματιών σε ΜΕΘ σε κωματώδη κατάσταση.ΦύλοΆνδραςΓυναίκαΚώμαΌχι Ναι p-value88,7% 11,3% 0,60886,9% 13,1%Ηλικία (έτη) 26,5 ± 6,5 26,0 ± 6,5 0,717Κάταγμα άνω άκρωνΌχιΝαι88,2%89,0%11,8%11,0%0,799Κάταγμα κάτω άκρωνΌχιΝαιΚάταγμα πλευρώνΌχιΝαιΚάταγμα πυέλουΌχιΝαιΚάταγμα σπονδυλικής στήληςΌχιΝαιΚάταγμα αυχενικής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚάταγμα θωρακικής μοίρας σπονδυλικήςστήληςΌχιΝαιΚάταγμα οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήληςΌχιΝαιΚρανιοεγκεφαλική κάκωσηΌχιΝαιΠολλαπλά κατάγματα κρανίουΌχιΝαιΚατάγματα >=3ΌχιΝαιΚατάγματα >=5ΌχιΝαι87,2%91,7%87,0%92,9%87,7%95,7%88,9%85,7%88,6%84,6%88,5%86,5%88,0%92,7%97,3%83,0%88,6%86,5%86,7%92,2%88,7%84,2%12,8%8,3%13,0%7,1%12,3%4,3%11,1%14,3%11,4%15,4%11,5%13,5%12,0%7,3%2,7%17,0%11,4%13,5%13,3%7,8%11,3%15,8%0,1410,0680,1070,3670,4490,7120,370
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Προσήλθε από…Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ)Άλλο νοσοκομείοΝοσοκομείο άλλης πόληςΆλλη κλινικήΧειρουργείοΜονάδα αυξημένης φροντίδαςΆλλη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας93,0%87,9%90,3%83,1%91,5%91,7%81,8%7,0%12,1%9,7%16,9%8,5%8,3%18,2%0,429Πίνακας 8: Έλεγχος συσχέτισης ανάμεσα σ<strong>το</strong>υς τύπους καταγμάτων, την προέλευση <strong>το</strong>υασθενούς, την εισαγωγή <strong>το</strong>υ στη ΜΕΘ διασωληνωμένου ή σε κωματώδη κατάσταση και <strong>το</strong>θάνα<strong>το</strong> <strong>το</strong>υς.Θάνα<strong>το</strong>ςΌχι Ναι p-valueΦύλοΆνδραςΓυναίκα81,2%77,9%18,8%22,1%0,513Ηλικία (έτη) 24 ± 4 27 ± 6,5
Ναι 85,3% 14,7%Κατάγματα >=3ΌχιΝαι80,7%79,5%19,3%20,5%Κατάγματα >=5ΌχιΝαιΔιασωλήνωσηΌχιΝαιΚώμαΌχιΝαιΠροσήλθε από…Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ)Άλλο νοσοκομείοΝοσοκομείο άλλης πόληςΆλλη κλινικήΧειρουργείοΜονάδα αυξημένης φροντίδαςΆλλη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας80,6%76,9%78,0%90,3%80,1%82,6%82,2%85,7%83,3%87,5%63,8%87,5%83,3%19,4%23,1%22,0%9,7%19,9%17,4%17,8%14,3%16,7%12,5%36,2%12,5%16,7%0,7760,6480,0180,6830,046Πίνακας 9: Παράγοντες που συσχετίζονται με <strong>το</strong> θάνα<strong>το</strong> των τραυματιών που εισήχθησαν σε ΜΕΘ.Αποτελέσματα της πολλαπλής λογαριθμιστικής παλινδρόμησης.Σχετικός Λόγος 95% ΔΕ p-valueΗλικία (έτη) 1,13 1,05 – 1,20 0,001Κάταγμα κάτω άκρωνΌχιΝαιΚρανιοεγκεφαλική κάκωσηΌχιΝαιΔιασωλήνωσηΌχιΝαιΠροσήλθε από…Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών(ΤΕΠ)Άλλο νοσοκομείοΝοσοκομείο άλλης πόληςΆλλη κλινικήΧειρουργείοΜονάδα αυξημένης φροντίδαςΆλλη Μονάδα Εντατικής ΘεραπείαςΚατηγορία αναφοράς0,20Κατηγορία αναφοράς3,49Κατηγορία αναφοράς0,54Κατηγορία αναφοράς0,851,480,582,260,860,86-0,06 – 0,68-0,96 – 12,64-0,19 – 1,56-0,31 – 2,350,44 – 4,970,17 – 1,990,67 – 7,560,08 – 9,110,070 – 10,66-0,010-0,057-0,258-0,7570,5240,3890,1880,9010,909www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 220
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ΕΡΕΥΝΑ – ORIGINAL PAPERΔιερεύνηση <strong>το</strong>υ ρόλου των νοσηλευτών στις Μονάδες ΕντατικήςΘεραπείαςΑδάμου Ευθαλία 1 , Γιακουμιδάκης Κωνσταντίνος 2 , Καδδά Όλγα 3 , Αργυρίου Γεώργιος 4 ,Καπάδοχος Θεόδωρος5 , Βασιλόπουλος Γεώργιος 5 , Μαρβάκη Χριστίνα 61. Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc, Προϊσταμένη, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός»2. Νοσηλευτής ΠΕ, MSc, PhD, ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»3. Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc, Υποψήφια Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, ΩνάσειοΚαρδιοχειρουργικό Κέντρο4. Νοσηλευτής ΤΕ, MSc, Υποψήφιος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Γ.Ν.Α. «ΗΣωτηρία»5. Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα<strong>το</strong>ς Νοσηλευτικής Α’, Τ.Ε.Ι. Αθήνας6. Καθηγήτρια, Τμήμα<strong>το</strong>ς Νοσηλευτικής Α’, Τ.Ε.Ι. ΑθήναςΠΕΡΙΛΗΨΗΗ Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) αποτελεί αυτόνομο τμήμα, που απαιτεί τη συνεργασίαεξειδικευμένων λει<strong>το</strong>υργών υγείας και τη χρησιμοποίηση εξελιγμένης τεχνολογίας για την παροχήεντατικής φροντίδας σ<strong>το</strong> βαριά πάσχοντα ασθενή. Ο νοσηλευτής ΜΕΘ πρέπει να διακατέχεται απόεξειδικευμένη κλινική γνώση και εμπειρία για να μπορέσει να ανταποκριθεί μεαποτελεσματικότητα σ<strong>το</strong> ρόλο <strong>το</strong>υ, ο οποίος φαίνεται να μην έχει διερευνηθεί επαρκώς στη χώραμας.Σκοπός: Η διερεύνηση <strong>το</strong>υ πραγματικού και λει<strong>το</strong>υργικού ρόλου των νοσηλευτών που εργάζονταισε ΜΕΘ, σχετικά με τις παρεμβάσεις που εκτελούν.Υλικό και Μέθοδος: Ως προς <strong>το</strong> σχεδιασμό της επρόκει<strong>το</strong> για συγχρονική μελέτη. <strong>Το</strong>ν πληθυσμότης μελέτης αποτέλεσαν 222 νοσηλευτές (ποσοστό απόκρισης 74%) που εργάζονταν σε ΜΕΘ, 12νοσοκομείων της Αττικής. Για τη συλλογή των δεδομένων, η οποία διήρκησε 5 μήνες,χρησιμοποιήθηκε ειδικό ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο. Διερευνήθηκε η συχνότητα πραγμα<strong>το</strong>ποίησης διαφόρωννοσηλευτικών παρεμβάσεων καθώς και η συσχέτισή <strong>το</strong>υς με διάφορα κοινωνικο-δημογραφικάχαρακτηριστικά <strong>το</strong>υ νοσηλευτικού προσωπικού. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με <strong>το</strong> στατιστικόπακέ<strong>το</strong> STATA , ver.9.Αποτελέσματα: <strong>Το</strong> 80% των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν γυναίκες. Η μέση ηλικία τωννοσηλευτών ήταν 34,16 (±6,41) έτη, ενώ η μέση τιμή των ετών προϋπηρεσίας <strong>το</strong>υς σε ΜΕΘ ήταν8,52 (±6,19) έτη. Ως προς <strong>το</strong> επίπεδο εκπαίδευσης των ερωτηθέντων <strong>το</strong> 20,7% ήταν απόφοι<strong>το</strong>ιΠανεπιστημίου και <strong>το</strong> 79,3 % ήταν απόφοι<strong>το</strong>ι Τ.Ε.Ι. Αν και οι νοσηλευτές ΜΕΘ πραγμα<strong>το</strong>ποιούν μίασειρά από παρεμβάσεις με σημαντική διακύμανση ως προς τη συχνότητά <strong>το</strong>υς, ωστόσο φαίνεταιwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 221
να χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυ<strong>το</strong>νομία, δεδομένου ότι παρεμβάσεις χωρίς ιατρική οδηγία ή σεεπείγουσες καταστάσεις πραγμα<strong>το</strong>ποιούνται από μία μικρή αναλογία <strong>το</strong>υ προσωπικού. Ηπραγμα<strong>το</strong>ποίηση των παρεμβάσεων αυτών δε φαίνεται να σχετίζεται στατιστικώς σημαντικά μετην ηλικία, <strong>το</strong> φύλο, <strong>το</strong> επίπεδο εκπαίδευσης και τα έτη προϋπηρεσίας των νοσηλευτών. Εξαίρεσηαποτέλεσαν η μέτρηση κεντρικής φλεβικής πίεσης (p
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ABSTRACTIntensive Care Unit (ICU) is an autonomous section which requires the cooperation of skilled healthprofessionals and the use of advanced technology to provide intensive care in severely illpatients. The ICU nurse must be possessed of specialized clinical knowledge and experience to beable to respond effectively to their role, which appears to be adequately investigated in our country.Purpose: The investigation of the real and functional role of nurses working in ICU, on theinterventions they perform.Material-Method: As for the design, it was a cross-sectional study. The studied populationconsisted of 222 registered nurses (response rate 74%) working in ICU, of 12 hospitals in Athens.For data collection, which lasted 5 months, it was used a special designed questionnaire. It wasinvestigated the frequency of carrying out various nursing interventions and their relation tovarious socio-demographic characteristics of the nursing staff. Data analysis was performed withthe statistical package STATA , ver.9.Results: Of the 222 registered nurses, 80% were women. The average age of nurses was 34.16 (±6.41) years, while the average years of work in the ICU was 8.52 (± 6.19) years. Regarding theeducation level of respondents 20.7% was university graduates and 79.3% was technologicalinstitute graduate. Although the ICU nurses perform a series of interventions with significantvariation in their frequency, however, appear to be characterized by low autonomy, sinceinterventions without medical advice or in emergency situation is made by a small proportion ofstaff. The implementation of these interventions was not associated statistically significantly withage, sex, education level and years of nurse’s work. The exceptions were the measurement ofcentral venous pressure (p
ΕΙΣΑΓΩΓΗΜονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ)Ηλει<strong>το</strong>υργεί ως αυτόνομο τμήμα <strong>το</strong>υνοσοκομείου, που απαιτεί εξειδικευμένοανθρώπινο δυναμικό για τη στελέχωσή τηςκαι εξελιγμένη ιατρική τεχνολογία για τηνομαλή και εύρυθμη λει<strong>το</strong>υργία της. Σ<strong>το</strong>συγκεκριμένο χώρο διάφοροι λει<strong>το</strong>υργοίυγείας, όπως ιατροί, νοσηλευτές,φυσικοθεραπευτές, καλούνται νασυνεργασ<strong>το</strong>ύν σ<strong>το</strong>χεύοντας στησυν<strong>το</strong>νισμένη φροντίδα <strong>το</strong>υ βαριά πάσχον<strong>το</strong>ςασθενούς. 1-3 Ο νοσηλευτής που εργάζεται στηΜΕΘ πρέπει να διακατέχεται από ερευνητικόπνεύμα, υπευθυνότητα, αποτελεσματικότητα,να έχει ικανότητες επικοινωνίας, να είναιδημιουργικός και να χαρακτηρίζεται απόσυναισθηματική ωριμότητα. Επιπλέον, ναείναι ειδικευμένος, εκπαιδευμένος καιεξοικειωμένος με την χρήση της βιοϊατρικήςτεχνολογίας.4,5Σύμφωνα με την Παγκόσμια ΟμοσπονδίαΝοσηλευτών Εντατικής Θεραπείας, οεξειδικευμένος νοσηλευτής εντατικήςθεραπείας παρέχει ολιστική φροντίδα, σεβαριά πάσχοντες ασθενείς, συνδυάζοντας τηνεξειδικευμένη γνώση, τις τεχνικές δεξιότητεςκαι τις ανθρωπιστικές αξίες.6CORRESPONDING AUTHORAdamou Euthalia,Olympou 12, Vironase-mail: panagits@acsmi.grΣτη ΜΕΘ οι νοσηλευτές είναι επιφορτισμένοιμε τη γενική φροντίδα και τη συνεχήπαρακολούθηση <strong>το</strong>υ βαριά πάσχον<strong>το</strong>ς. Ησυνεχής και εντατική παρακολούθηση <strong>το</strong>υασθενούς, που εξασφαλίζεται μέσω τηςαυξημένης αναλογίας νοσηλευτών/ασθενώνκαι με τη χρήση υψηλής τεχνολογίας αποτελείμία από τις βασικές διαφορές μεταξύ ΜΕΘ καινοσηλευτικών τμημάτων και ταυτόχρονααντανακλά <strong>το</strong> εύρος της απαι<strong>το</strong>ύμενηςκλινικής γνώσης και δεξιοτήτων ώστε ναμπορέσει ο νοσηλευτής ΜΕΘ να ανταποκριθείμε επάρκεια σ<strong>το</strong> ρόλο <strong>το</strong>υ. Σε χώρες τηςΕυρώπης <strong>το</strong> σύστημα εκπαίδευσης στις ΜΕΘποικίλλει όπως ποικίλλει και <strong>το</strong> επίπεδοαυ<strong>το</strong>νομίας των νοσηλευτών ανά χώρα. Στηνεξάσκηση της νοσηλευτικής μεταξύ τωνευρωπαϊκών χωρών παρατηρούνταισημαντικές διαφορές, με <strong>το</strong>υς νοσηλευτές στηΣουηδία και την Ελβετία, γενικά να εκτελούνπερισσότερες παρεμβάσεις σε σχέση με τηνΑγγλία και τη Γερμανία.Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τη διεθνήβιβλιογραφία, παρατηρείται σημαντικόέλλειμμα μελέτών που να διερευνούν <strong>το</strong> ρόλο<strong>το</strong>υ νοσηλευτή στη ΜΕΘ. 8 ΟιPapathanassoglou et al 9, σε μελέτη 803νοσηλευτών από 53 ΜΕΘ, παρατήρησαν6,7www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 224
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011μέτριου και χαμηλού βαθμού αυ<strong>το</strong>νομία τωνΕλλήνων νοσηλευτών ΜΕΘ, σχετικά με τηνεκτέλεση τεχνικών δεξιοτήτων ή τη λήψηκλινικών αποφάσεων αντίσ<strong>το</strong>ιχα.ΣΚΟΠΟΣΟ σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν ηδιερεύνηση <strong>το</strong>υ πραγματικού καιλει<strong>το</strong>υργικού ρόλου των νοσηλευτών πουεργάζονται σε πολυδύναμες ΜΕΘ σχετικά μετις παρεμβάσεις που εκτελούν.Επιμέρους στόχοι της μελέτης αποτέλεσαν:i. Ο προσδιορισμός των παρεμβάσεων πουπραγμα<strong>το</strong>ποιούν οι νοσηλευτές σεεπείγουσες καταστάσεις, χωρίς τηνπαρουσία ιατρού.ii. H διερεύνηση της αυ<strong>το</strong>νομίας τωννοσηλευτών σ<strong>το</strong> να εκτελούν συνήθειςαλλά και εξειδικευμένες κλινικέςπαρεμβάσεις, χωρίς ιατρική οδηγία καιχωρίς επίβλεψη ιατρού.iii. Η συσχέτιση των νοσηλευτικώνπαρεμβάσεων με κοινωνικο-δημογραφικάχαρακτηριστικά <strong>το</strong>υ νοσηλευτικούπροσωπικούΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣΕρευνητικός σχεδιασμόςΩς προς <strong>το</strong> σχεδιασμό της επρόκει<strong>το</strong> για μηπειραματική,συγχρονική μελέτη.Ανεξάρτητες μεταβλητές αποτέλεσαν ηηλικία, <strong>το</strong> φύλο, <strong>το</strong> επίπεδο εκπαίδευσης καιτα χρόνια προϋπηρεσίας στη ΜΕΘ.Εξαρτημένες μεταβλητές αποτέλεσανδιάφορες παρεμβάσεις τις οποίεςπραγμα<strong>το</strong>ποιούν οι νοσηλευτές στη ΜΕΘ,όπως η λήψη αερίων αρτηριακού αίμα<strong>το</strong>ς, ηρύθμιση των ηλεκτρολυτικών διαταραχών, ητιτλοποίηση αγγειοδραστικών φαρμάκων, ηχορήγηση ενδοφλεβίως υγρών,κατασταλτικών <strong>το</strong>υ Κεντρικού ΝευρικούΣυστήμα<strong>το</strong>ς φαρμάκων, διουρητικών, ηρύθμιση των παραμέτρων της μηχανικήςυποστήριξης της αναπνοής, ηπραγμα<strong>το</strong>ποίησηενδοτραχειακήςαναρρόφησης,αποδιασωλήνωσης,διασωλήνωσης, ηλεκτρικής απινίδωσης, οχειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότη, η μέτρησητης κεντρικής φλεβικής πίεσης (ΚΦΠ) και οπροσδιορισμός της καρδιακής παροχής με τηχρήση καθετήρα πνευμονικής αρτηρίας.Πληθυσμός μελέτηςΔιανεμήθηκαν συνολικά 300 ερωτημα<strong>το</strong>λόγιααπό τα όποια επεστράφησαν πλήρωςσυμπληρωμένα τα 222 (ποσοστό απόκρισης74%) από 222 νοσηλευτές πανεπιστημιακής(ΠΕ) ή τεχνολογικής εκπαίδευσης (ΤΕ), πουεργάζονταν σε ΜΕΘ 12 γενικών νοσοκομείωντης ευρύτερης περιοχής της Αττικής.Συλλογή δεδομένων – ΕργαλείαΓια τη συλλογή των δεδομένωνχρησιμοποιήθηκε ειδικό ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο μεερωτήσεις κλεισ<strong>το</strong>ύ τύπου, <strong>το</strong> οποίοδημιουργήθηκε από <strong>το</strong>υς ερευνητές με βάσηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 225
τη βιβλιογραφία 9 για τις ανάγκες τις κατηγορικών μεταβλητών, χρησιμοποιήθηκεσυγκεκριμένης μελέτης.. Η διανομή των <strong>το</strong> κριτήριο Pearson’s chi-square ή Fisher’sερωτημα<strong>το</strong>λογίων και η συλλογή των exact, ενώ για τη σύγκριση μέσων τιμών στασ<strong>το</strong>ιχείων διήρκησε συνολικά 5 μήνες, από επίπεδα των εξαρτημένων κατηγορικών<strong>το</strong>ν Απρίλιο <strong>το</strong>υ 2008 έως <strong>το</strong>ν Αύγουσ<strong>το</strong> <strong>το</strong>υίδιου έ<strong>το</strong>υς.μεταβλητών, χρησιμοποιήθηκε <strong>το</strong> κριτήριοStudent’s t-test ή Mann-Whitney, ανάλογα μετην κατανομή των μεταβλητών.Ηθική και δεον<strong>το</strong>λογίαΌλοι οι έλεγχοι ήταν αμφίπλευροι. Λόγω τωνΗ συλλογή των δεδομένων πολλαπλών συγκρίσεων και τηνπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε μετά από έγγραφη άδεια αντιμετώπιση της αύξησης <strong>το</strong>υ τυπικούαπό <strong>το</strong> Επιστημονικό Συμβούλιο <strong>το</strong>υ κάθε σφάλμα<strong>το</strong>ς τύπου Ι, <strong>το</strong> επίπεδονοσοκομείου. Από όλους <strong>το</strong>υς νοσηλευτές σημαντικότητας σταθμίστηκε κατάελήφθη η πληροφορημένη συναίνεσή <strong>το</strong>υς Bonferroni, θεωρώντας σημαντικό κάθεπροκειμένου να συμμετάσχουν στην έρευνα. έλεγχο εκείνο όπου p
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011σκευασμάτων (97,2%), αλλά και ηενδοφλέβια χορήγηση υγρών (97,2%)αποτέλεσαν τις συχνότερες παρεμβάσεις.Ωστόσο, μόνο <strong>το</strong> 27% των νοσηλευτών τωνΜΕΘ ανέφεραν ότι πραγμα<strong>το</strong>ποιούνενδοτραχειακή διασωλήνωση.Σ<strong>το</strong>ν Πίνακα 3 παρουσιάζεται η κατανομήτων νοσηλευτών ΜΕΘ βάσει τωνπαρεμβάσεων που πραγμα<strong>το</strong>ποιούν για τηναντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων,χωρίς την παρουσία ιατρού. Η ρύθμιση τωνπαραμέτρων <strong>το</strong>υ μηχανικού αερισμού τωνασθενών (20,8%), αλλά και η λήψη και οπροσδιορισμός αερίων αρτηριακού αίμα<strong>το</strong>ς(20,3%) αποτελούν τις συχνότερεςνοσηλευτικές παρεμβάσεις με επείγονταχαρακτήρα στη ΜΕΘ, χωρίς την παρουσίαιατρού.Κατά την εφαρμογή διμεταβλητής ανάλυσηςδεν προέκυψαν στατιστικώς σημαντικέςσχέσεις ανάμεσα στις διάφορες νοσηλευτικέςπαρεμβάσεις που πραγμα<strong>το</strong>ποιούν οινοσηλευτές σ<strong>το</strong> περιβάλλον της εντατικήςθεραπείας και την ηλικία ή <strong>το</strong> φύλο <strong>το</strong>υπροσωπικού. Κατά τη διερεύνηση της σχέσηςανάμεσα στα έτη προυπηρεσίας τωννοσηλευτών ΜΕΘ και τις παρεμβάσεις πουεκτελούν διαπιστώθηκε στατιστικώςσημαντική σχέση ανάμεσα στα έτηπρουπηρεσίας στη ΜΕΘ και την μέτρηση τηςΚΦΠ (p
εκπαίδευσής <strong>το</strong>υς ή την κλινική <strong>το</strong>υςεμπειρία. Είναι χαρακτηριστικό <strong>το</strong> γεγονόςότι μόνο συγκεκριμένες παρεμβάσεις και όχι<strong>το</strong> σύνολο αυτών φάνηκε να συσχετίζονται μετα έτη προϋπηρεσίας και <strong>το</strong> επίπεδοεκπαίδευσης <strong>το</strong>υ νοσηλευτικού προσωπικού.Αν και η διακύμανση της συχνότηταςεκτέλεσης των διαφόρων παρεμβάσεων είναισημαντική,συμπεριλαμβάνονταςπαρεμβάσεις όπως η ενδοτραχειακήαναρρόφηση που πραγμα<strong>το</strong>ποιείται από,σχεδόν, <strong>το</strong> σύνολο των νοσηλευτών έως καιτην ενδοτραχειακή διασωλήνωση πουπραγμα<strong>το</strong>ποιείται από ένα μικρό ποσοστό(27%), ωστόσο παρεμβάσεις χωρίς ιατρικήοδηγία ή σε επείγουσες καταστάσεις, χωρίςτην παρουσία ιατρού εκτελούνται από μίαμικρή αναλογία <strong>το</strong>υ νοσηλευτικούπροσωπικού. <strong>Το</strong> γεγονός αυτό φανερώνειχαμηλή αυ<strong>το</strong>νομία των νοσηλευτών ΜΕΘ,ερχόμενο σε συμφωνία με τη μελέτη τωνPapathanassoglou et al 9 , τα αποτελέσματατης οποίας φανέρωσαν μέτριου και χαμηλούβαθμού αυ<strong>το</strong>νομία των Ελλήνων νοσηλευτώνΜΕΘ, σχετικά με την εκτέλεση τεχνικώνδεξιοτήτων ή τη λήψη κλινικών αποφάσεωναντίσ<strong>το</strong>ιχα.Σε αντίθεση με τα αποτελέσματα τηςπαρούσας μελέτης, οι Rose et al 11 σε μελέτηπου πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε στην Αυστραλίαδιερευνώντας τη συμμε<strong>το</strong>χή των νοσηλευτώνΜΕΘ στη λήψη κρίσιμων αποφάσεωνσχετικών με <strong>το</strong> μηχανικό αερισμό τωνασθενών, κατέληξαν σ<strong>το</strong> συμπέρασμα ότι οινοσηλευτές χαρακτηρίζονταν από υψηλόβαθμό αυ<strong>το</strong>νομίας. Συγκεκριμένα, <strong>το</strong> 64%των αποφάσεων που έλαβαν χώρα κατά τηνπερίοδο των 80 ημερών που διήρκησε ημελέτη, ελήφθησαν από νοσηλευτές, <strong>το</strong> 17%από ιατρούς και οι υπόλοιπες ως αποτέλεσματης συνεργασίας μεταξύ ιατρών καινοσηλευτών. Σημαντικό είναι <strong>το</strong> γεγονός ότι ηαυ<strong>το</strong>νομία αυτή σχετίστηκε με ελάττωση <strong>το</strong>υχρόνου αποδέσμευσης των ασθενών από <strong>το</strong>μηχανικό αερισμό. Ωστόσο, σε συμφωνία μετη μελέτη μας, άλλοι ερευνητές έχουνδιαπιστώσει ότι αν και οι νοσηλευτέςσυμμετέχουν στη διαδικασίααπογαλακτισμού <strong>το</strong>υ ασθενούς από <strong>το</strong>ναναπνευστήρα, εν <strong>το</strong>ύ<strong>το</strong>ις δεν έχουν τηνκύρια ευθύνη των μεταβολών στις συνθήκες<strong>το</strong>υ μηχανικού αερισμού <strong>το</strong>υ ασθενούς.Παράγοντες που σχετίζονται με <strong>το</strong>ιατροκεντρικό μοντέλο φροντίδας υγείας, τηνεκπαίδευση των νοσηλευτών στη χώρα μας,αλλά και τη νοσηλευτική υποστελέχωση τωνυπηρεσιών φροντίδας υγείας πουχαρακτηρίζει τη χώρα μας θα μπορούσαν ναερμηνεύσουν τα ευρήματα της παρούσαςμελέτης, αλλά και τη διαφορετικότητά <strong>το</strong>υςσε σχέση με τη διεθνή βιβλιογραφία.Ένα σημαντικό αποτέλεσμα της παρούσαςμελέτης ήταν η απουσία στατιστικάσημαντικών συσχετίσεων ανάμεσα στιςνοσηλευτικές παρεμβάσεις και στα έτηπροϋπηρεσίας <strong>το</strong>υ νοσηλευτικούwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 22812,13
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011προσωπικού, με εξαίρεση τη μέτρηση ΚΦΠ. Σεσυμφωνία με τα ευρήματα της μελέτης μας, οιCurrey & Botti 14 κατέληξαν σ<strong>το</strong> συμπέρασμαότι η πραγμα<strong>το</strong>ποίηση μετρήσεωναιμοδυναμικών παραμέτρων σε ασθενείς πουέχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβασηκαρδιάς, συμπεριλαμβανομένης της ΚΦΠ, απόνοσηλευτές ΜΕΘ σχετίζεται στατιστικώςσημαντικά με την εμπειρία <strong>το</strong>υς.Σε αντίθεση με τη μελέτη μας, οι Liisa etal 15 σε μελέτη που πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε στιςΗΠΑ ,σε δείγμα 416 νοσηλευτών ΜΕΘ,κατέληξαν σ<strong>το</strong> συμπέρασμα ότι τα χρόνιαπροϋπηρεσίας ενισχύουν την αυ<strong>το</strong>νομία <strong>το</strong>υςσ<strong>το</strong> χώρο. Σε παρόμοια συμπεράσματακατέληξαν οι Varjus et al 16 και οι Suominen etal 17σε μελέτες που πραγμα<strong>το</strong>ποίησαν σεΜΕΘ της Φιλανδίας.Τέλος, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, ένασημαντικό αποτέλεσμα της παρούσαςμελέτης ήταν η απουσία στατιστικάσημαντικών συσχετίσεων ανάμεσα στιςπραγμα<strong>το</strong>ποιούμενεςνοσηλευτικέςπαρεμβάσεις και <strong>το</strong> επίπεδο προπτυχιακήςεκπαίδευσης των νοσηλευτών, με εξαίρεση <strong>το</strong>χειρισμό εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότη, ο οποίοςπραγμα<strong>το</strong>ποιείται συχνότερα από νοσηλευτέςΠΕ σε σχέση με νοσηλευτές ΤΕ. Σε αντίθεσημε τα αποτελέσματα της δικής μας μελέτης,άλλες μελέτες που έχουν πραγμα<strong>το</strong>ποιηθείστην Αγγλία 18 , σ<strong>το</strong> Ιράν 19 και στηνΑυστραλία 20,21, έχουν συσχετίσει <strong>το</strong>υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης τωννοσηλευτών ΜΕΘ με την πραγμα<strong>το</strong>ποίησηπερισσότερων παρεμβάσεων, όπωςαποδέσμευση από <strong>το</strong>ν μηχανικό αερισμό,πραγμα<strong>το</strong>ποίηση μετρήσεων αιμοδυναμικώνπαραμέτρων, αλλά και λήψη κλινικώναποφάσεων εν γένει.Αν και η εμπειρία, αλλά και <strong>το</strong> επίπεδοεκπαίδευσης των νοσηλευτών φαίνεταιεύλογο να συμβάλλουν στην ενίσχυση τηςαυ<strong>το</strong>νομίας <strong>το</strong>υς και την πραγμα<strong>το</strong>ποίησηπερισσότερων παρεμβάσεων με ή χωρίς τηνεπίβλεψη ιατρού, γεγονός <strong>το</strong> οποίοτεκμηριώνεται μέσω της διεθνούςβιβλιογραφίας, στην μελέτη μας δενκαταλήξαμε σε παρόμοια συμπεράσματα. <strong>Το</strong>ιατροκεντρικό μοντέλο φροντίδας <strong>το</strong>υασθενούς, η προβληματική κλινικήεκπαίδευση <strong>το</strong>υ νοσηλευτικού προσωπικούτόσο σε επίπεδο τρι<strong>το</strong>βάθμιας εκπαίδευσης,όσο και ενδονοσοκομειακά, η χαμηλήικανοποίηση των νοσηλευτών από τηνεργασία 22,23 , τα υψηλά επίπεδα φόρ<strong>το</strong>υνοσηλευτικής εργασίας ως συνέπεια τηςυποστελέχωσης των νοσηλευτικώνυπηρεσιών φροντίδας υγείας 24,25 , οιοργανωτικές δυσλει<strong>το</strong>υργίες των ΜΕΘ 26 ,αλλά και η απουσία σχετικού νομικούπλαισίου 27 αποτελούν σ<strong>το</strong>ιχεία της ελληνικήςπραγματικότητας που θα μπορούσαν ναερμηνεύσουν <strong>το</strong> συγκεκριμένο αποτέλεσμα.ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 229
Η συγκεκριμένη μελέτη κατέληξε σε αυ<strong>το</strong>νομία φαίνεται να αφορά <strong>το</strong> σύνολο <strong>το</strong>υσημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τις νοσηλευτικού προσωπικού, ανεξάρτητα απόπαρεμβάσεις και <strong>το</strong> ρόλο των Ελλήνων δημογραφικούς παράγοντες, αλλά καινοσηλευτών σ<strong>το</strong> χώρο της ΜΕΘ. Ωστόσο χαρακτηριστικά όπως η εμπειρία και <strong>το</strong>χαρακτηρίζεται από ορισμένους επίπεδο προπτυχιακής εκπαίδευσης τωνπεριορισμούς. <strong>Το</strong> μικρό δείγμα της παρούσας νοσηλευτών. Εξαίρεση αποτελούνμελέτης σε σχέση με <strong>το</strong>ν αριθμό των υπό συγκεκριμένες και μόνο παρεμβάσεις, όπως ημελέτη μεταβλητών αποτελεί σημαντικό μέτρηση ΚΦΠ και ο χειρισμός εξωτερικούπεριορισμό ως προς την ικανότητα βημα<strong>το</strong>δότη που εκτελούνται συχνότερα απόγενίκευσης των αποτελεσμάτων της μελέτης περισσότερο έμπειρους νοσηλευτές καισ<strong>το</strong> γενικό πληθυσμό των νοσηλευτών ΜΕΘ.Ένας δεύτερος περιορισμός είναι <strong>το</strong> γεγονόςότι ο καθορισμός των παρεμβάσεων πουνοσηλευτές ΠΕ αντίσ<strong>το</strong>ιχα.Παράμετροι όπως η ανεπαρκής οργάνωσητων ελληνικών νοσοκομείων, η προβληματικήεπιτελούν οι νοσηλευτές σ<strong>το</strong> χώρο της ΜΕΘ συνεργασία ανάμεσα σε ιατρούς καιβασίστηκε στην αναφορά <strong>το</strong>υς από <strong>το</strong>υς νοσηλευτές, η προβληματική κλινικήίδιους μέσω ερωτημα<strong>το</strong>λογίου και όχι στην εκπαίδευση των φοιτητών νοσηλευτικής ήκαταγραφή <strong>το</strong>υς από κάποιον αντικειμενικό των νοσηλευτών σ<strong>το</strong> ενδονοσοκομειακόπαρατηρητή. Οι περιορισμοί αυ<strong>το</strong>ί περιβάλλον, η νοσηλευτική υποστελέχωση, ουποδεικνύουν την ανάγκη για μελλοντική αυξημένος φόρ<strong>το</strong>ς νοσηλευτικής εργασίας, ηέρευνα.απουσία σαφούς νομικού πλαισίου καιεπαγγελματικών δικαιωμάτων, η σημαντικήΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΠαρά <strong>το</strong> γεγονός ότι οι Έλληνες νοσηλευτέςΜΕΘ επιτελούν στην καθ’ ημέρα κλινικήδυσαρέσκεια <strong>το</strong>υ νοσηλευτικού προσωπικούως απόρροια των συνθηκών εργασίας, αλλάκαι της μειωμένης κοινωνικής αναγνώρισηςπράξη μία σειρά από σημαντικές παρεμβάσεις <strong>το</strong>υ νοσηλευτικού επαγγέλμα<strong>το</strong>ς θαμε στόχο την εξυπηρέτηση των αυξημένων μπορούσαν να ερμηνεύσουν τααναγκών <strong>το</strong>υ βαριά πάσχον<strong>το</strong>ς ασθενούς πουχρήζει εντατικής φροντίδας, η αυ<strong>το</strong>νομίααποτελέσματα της μελέτης μας, τα οποίαέρχονται σε αντίθεση με τα αντίσ<strong>το</strong>ιχα της<strong>το</strong>υς φαίνεται να είναι σημαντικά διεθνούς βιβλιογραφίας.περιορισμένη, γεγονός που αντανακλάται από Η βελτίωση της εκπαίδευσης των<strong>το</strong>ν μικρό αριθμό παρεμβάσεων χωρίς νοσηλευτών, η καθιέρωση συγκεκριμένωνιατρική οδηγία, ανεξάρτητα από <strong>το</strong>ν προτύπων στελέχωσης για τα ελληνικάεπείγοντα ή μη χαρακτήρα αυτών. Η χαμηλή νοσοκομεία, η δημιουργία προϋποθέσεωνwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 230
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011βελτίωσης των συνθηκών εργασίας, αλλά καιη δημιουργία σαφούς νομικού πλαισίου καιεπαγγελματικών δικαιωμάτων που θακαθορίζουν τις ευθύνες, αρμοδιότητες, αλλάκαι <strong>το</strong> εύρος των νοσηλευτικώνπαρεμβάσεων αποτελούν ενέργειες που θαμπορούσαν να συμβάλλουν στην αύξηση τηςαυ<strong>το</strong>νομίας των νοσηλευτών ΜΕΘ, η οποίασυσχετίζεται με θετικά αποτελέσματαφροντίδας υγείας τόσο για <strong>το</strong>ν ασθενή, όσοκαι για <strong>το</strong> σύστημα υγείας γενικότερα.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. European Union of Medical Specialists:UEMS Compendium of medical specialists.London, 2000: 142-143.2. Anonymous. Critical care services andpersonnel: Recommendations based on asystem of categorization into two levels ofcare. Crit Care Med 1999, 27: 422-426.3. European Society of Intensive CareMedicine. Recommendations on minimalrequirements for Intensive CareDepartments. Intensive Care Med 1997,23: 226-232.4. Williams G, SchmoIIgruber S, Alberto Ι.Consensus Forum: Worldwide Guidelineson the Critical Care Nursing Workforceand Education Standards. Crit Care Clin2006, 22: 393-406.5. Haupt ΜΤ, Bekes CE, Brilli RJ, Carl LC,Gray AW, Jastremski MS, et al. Guidelineson critical care services and personnel:Recommendations based on a system ofcategorization of three levels of care. CritCare Med 2003, 31: 2677-2683.6. Brilli RJ, Spevetz A, Branson RD, CampbellGM, Cohen H, Dasta JF et al. Critical caredelivery in the intensive care unit:defining clinical roles and the bestpractice model. Crit Care Med 2001, 29:2007-2019.7. Depasse Β, Pauwels D, Somers Υ, VincentJL. Α profile of European ICU Nursing. IntCare Med 1998, 24: 939-945.8. Iliopoulou KK, While AE. Professionalautonomy and job satisfaction: survey ofcritical care nurses in mainland Greece. JAdv Nurs 2010, 23: 1365-2648.9. Papathanassoglou ED, Tseroni M,Karydaki A, Vazaiou G, Kassikou J,Lavdaniti M. Practice and clinicaldecision-making autonomy amongHellenic critical care nurses. J Nurs Manag2005, 13: 154-164.10. Mrayyan MT. Nurse’s autonomy:influence of nurse manager’s actions. JAdv Nurs 2004, 45: 326-336.11. Rose L., Nelson S., Johnston L., Presneill JJ.Decisions made by critical care nursesduring mechanical ventilation andweaning in an Australian Intensive careunit. AJCC 2007, 16: 445-446.12. Norton L. The role of the specialist nursein weaning patients from mechanicalventilation and the development of thenurse-led approach. Nurs Crit Care 2000,5: 220-227.13. Fulbrook P, Delaney N, Rigby J, SnowdenA, Trevett M, Turner L, et al. Developing anetwork protocol: nurse-led weaningfrom ventilation. World Crit Care Nurs2003, 3: 28-37.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 231
14. Currey J, Botti M. Naturalistic DecisionMaking: A model to overcomemethodological challenges in the study ofcritical care nurse’s decision makingabout patient’s haemodynamic status. AmJ Crit Care 2003, 12: 206-211.15. Liisa K, Helena L, Jouko K. Do nurses feelempowered? Nurses' assessments of theirown qualities and performance withregard to nurse empowerment. J ProfNurs 2002, 18: 328-335.16. Varjus SL, Suominen T, Leino-Kilpi H.Autonomy among intensive care nurses inFinland. Intensive Crit Care Nurs 2003,19: 31-40.17. Suominen T, Leino-Kilpi H, Merja M,Irvine Doran D, Puukka P. Staffempowerment in Finnish intensive careunits. J Prof Nurs 2001, 17: 341-347.18. Hancock HC, Easen PR. The decisionmaking processes of nurses whenextubating patients following cardiacsurgery: an ethnographic study. Int J NursStud 2006, 43: 693-705.19. Ramezani Badr F, Nasrabadi AN, Yekta ZP,Taleghani F. Strategies and criteria forclinical decision making in critical carenurses: a qualitive study. J Nurs Scholarsh2009, 41: 351-35820. Manias E, Street A. The interplay ofknowledge and decision making betweennurses and doctors in critical care. Int JNurs Stud 2001, 38: 129-140.21. Currey J, Botti M. The influence of patientcomplexity and nurses’ experience onhemodynamic decision-making, followingcardiac surgery. Intensive Crit Care Nurs2006, 22: 194-205.22. Ποζουκίδου ΑΒ, Θεοδώρου ΜΜ,Καϊτελίδου Δ. Επαγγελματικήικανοποίηση <strong>το</strong>υ νοσγηλευτικού καιπαραϊατρικού προσωπικού σε έναδημόσιο γενικό νοσοκομείο. Νοσηλευτική2007, 46: 537-54423. Μαρνέρας Χ, Θεοδωρακοπούλου Γ,Αλμπάνη Ε, Γκούβα Μ, Δημοπούλου Ε,Κοτρώτσιου Ε. Ικανοποίηση από τηνεργασία και επίπεδα άγχους σενοσηλευτές που εργάζονται σενεφρολογικά κέντρα. Νοσηλευτική 2010,49: 83-9024. WHO. Highlights on health in Greece2004. World Health Organization wedsite. Available at:www.euro.who.int/document/chh/gre_HIGHLIGHTS.PDF. Assessed November 10,201025. Φιλντίσης Γ, Τσιμογιάννη Α, ΜυριανθεύςΠ, Μπουτζούκα Ε, Λαδάκης Χ,Μπαλτόπουλος Γ. Στελέχωσηπολυδύναμων μονάδων εντατικήςθεραπείας: παρούσα κατάσταση.Πνεύμων 2001, 14: 38-4626. Παπαθανάσογλου ΕΔΕ, Μερκούρης Α,Πιστόλας Δ, Παπαγιαννάκη Β, Τζιάλλας Δ,Λεμονίδου Χ. Μονάδες εντατικήςθεραπείας εμφραγματιών στην Ελλάδα:Διερεύνηση της οργάνωσης τηςνοσηλευτικής φροντίδας. Νοσηλευτική2003, 42: 206-21827. Μάρκου Ν, Μπούκας Π, Δημοπούλου Ε,Αθανασίου Μ, Αλαμάνος Ι, Αποσ<strong>το</strong>λάκοςΧ. Ποιος κάνει τι, στη ΜΕΘ. Σ<strong>το</strong>:Μπαλτόπουλος Γ, Μυριανθεύς Π,Μπούτζουκα Ε (συγγρ) ΕντατικήΘεραπεία & Επείγουσα Ιατρική:Επεμβάσεις – Παρεμβάσεις, Ιατρικέςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 232
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης, Αθήνα, 2007:106-123ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1: Κατανομή <strong>το</strong>υ πληθυσμού της μελέτης ανάλογα με την ηλικία,<strong>το</strong> επίπεδο εκπαίδευσης και τα έτη προϋπηρεσίας.Μεταβλητές Μέσος (±Τ.Α) % (n/N)ΦύλοΆνδρεςΓυναίκες19,8 (44/222)80,2 (178/222)Ηλικία (έτη) 34,2 (±6,4)Επίπεδο εκπαίδευσηςΠανεπιστημιακήΤεχνολογική20,7 (28/222)79,3 (194/222)Προϋπηρεσία (έτη) 8,5 (±6,2)ΤΑ: Τυπική Απόκλισηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 233
Πίνακας 2: Κατανομή νοσηλευτών βάσει των παρεμβάσεων που εκτελούνστη ΜΕΘΠαρέμβαση% (n/N)Εκτέλεση αναρρόφησης 99,1(213/222)Χορήγηση ενδοφλεβίων υγρών βάση της υδατώσεως<strong>το</strong>υ ασθενούς97,2(208/222)Χορήγηση κατασταλτικών φαρμάκων 97,2(208/222)Χορήγηση διουρητικών φαρμάκων 95,8(205/222)Λήψη δείγμα<strong>το</strong>ς για έλεγχο αερίων αίμα<strong>το</strong>ς 93,7(208/222)Τιτλοποίηση αγγειοδραστικών φαρμάκων βάσειαρτηριακής πίεσης93,4(198/222)Μέτρηση ΚΦΠ 89,2(198/222)Ρύθμιση των ηλεκτρολυτών σε σχέση με τα επίπεδασ<strong>το</strong>ν ορόΡύθμιση <strong>το</strong>υ μηχανικού αερισμού σύμφωνα με ταεπίπεδα αερίων αίμα<strong>το</strong>ςΧειρισμός μηχανήμα<strong>το</strong>ς της συνεχούς Υποκατάστασηςτης Νεφρικής Λει<strong>το</strong>υργίας88,7(197/222)85,9(183/222)75,2(167/222)Εκτέλεση ηλεκτρικής απινίδωσης 67,1(149/222)Χειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότη στη ΜΕΘ 54,1(120/222)Μέτρηση καρδιακής παροχής μέσω καθετήραπνευμονικής αρτηρίας πραγμα<strong>το</strong>ποιεί47,7(106/222)Εκτέλεση διασωλήνωσης 27(60/222)ΚΦΠ: Κεντρική Φλεβική Πίεση, ΜΕΘ: Μονάδα Εντατικής Θεραπείαςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 234
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Πίνακας 3 . Περιγραφικά αποτελέσματαΕρώτησηΕκτελεί ηλεκτρικήαπινίδωσηΡύθμιση <strong>το</strong>υ μηχανικούαερισμού σύμφωνα με ταεπίπεδα αερίων αίμα<strong>το</strong>ςΛήψη δείγμα<strong>το</strong>ς για έλεγχοαερίων αίμα<strong>το</strong>ςΧορήγηση ενδοφλεβίωνυγρών βάσει της υδατώσης<strong>το</strong>υ ασθενούςΜόνο υπό τηνεπίβλεψη ιατρού%Κατόπιν ιατρικήςοδηγίας, χωρίςεπίβλεψηιατρού%Χωρίς ιατρικήοδηγία, χωρίςεπίβλεψηιατρού%Εκτέλεσηπαρέμβασης35,1 10,4 5,9 67,1 26,621,8 42 13,7 85,9 20,83,2 26,6 49,5 93,7 20,38,5 61 22,1 97,2 15,5Σε επείγουσεςκαταστάσεις,χωρίς παρουσίαιατρού %Μέτρηση ΚΦΠ 7,2 29,3 47,3 89,2 13,1Χορήγηση κατασταλτικώνφαρμάκων15,9 63,4 18,3 97,2 12,6Εκτέλεση αναρρόφησης 3,7 10,2 84,2 99,1 12,4Ρύθμιση των ηλεκτρολυτών↑↓με τα επίπεδα σ<strong>το</strong>ν ορόΤιτλοποίησηαγγειοδραστικών φαρμάκωνβάσει Α.Π.<strong>Το</strong>ν εξωτερικό βημα<strong>το</strong>δότηστη ΜΕΘ χειρίζεται<strong>Το</strong> μηχάνημα της συνεχούςΥποκατάστασης τηςΝεφρικής Λει<strong>το</strong>υργίαςχειρίζεταιΜέτρηση καρδιακής παροχήςμέσω καθετήρα πνευμονικής5,4 47,5 28,5 88,7 10,410,4 40,8 40 93,4 9,426,1 18,5 7,2 54,1 8,119 28,8 27,5 75,2 8,120,3 18 7,2 47,7 5,9www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 235
αρτηρίας πραγμα<strong>το</strong>ποιείΧορήγηση διουρητικώνφαρμάκων9,8 77,1 10,7 95,8 5,6Εκτελεί διασωλήνωση 18 3,6 0,9 27 4,1ΑΠ: Αρτηριακή Πίεση, ΚΦΠ: Κεντρική Φλεβική Πίεση, ΜΕΘ: Μονάδα ΕντατικήςΘεραπείαςΠίνακας 4. Συσχέτιση της προυπηρεσίας σε ΜΕΘ με παρεμβάσεις που εκτελούν.Έτη εργασίας σεΜΕΘΠαρέμβαση Μέσος ΤΑ p-valueΕκτέλεση αποδιασωλήνωσης μόνο υπό τηνεπίβλεψη ιατρούΌχι 9,06 6,78Ναι 7,70 5,12 0,372Εκτέλεση αποδιασωλήνωσηςΌχι 8,28 5,83συνήθως κατόπιν ιατρικής οδηγίας, χωρίςεπίβλεψη ιατρούΝαι 8,96 6,82 0,076Εκτέλεση αποδιασωλήνωσηςΌχι 8,19 6,00συνήθως χωρίς ιατρική οδηγίας, χωρίςεπίβλεψη ιατρούΝαι 12,40 7,29 0,329Εκτέλεση αποδιασωλήνωσηςΌχι 8,33 6,07σε επείγουσες καταστάσεις, χωρίς επίβλεψηιατρούΝαι 14,50 7,74 0,225Εκτέλεση αποδιασωλήνωσης Όχι 6,56 5,82Ναι 8,95 6,21 0,846www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 236
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Χειρισμός εξωτ. βημα<strong>το</strong>δότη μόνο υπό τηνεπίβλεψη ιατρούΌχι 8,81 6,48Ναι 7,79 5,38 0,304Χειρισμός εξωτ. βημα<strong>το</strong>δότη συνήθωςκατόπιν ιατρικής οδηγίας, χωρίς επίβλεψηιατρούΌχι 8,35 6,18Ναι 9,28 6,30 0,419Χειρισμός εξωτ. βημα<strong>το</strong>δότη συνήθως χωρίςιατρική οδηγίας, χωρίς επίβλεψη ιατρούΌχι 8,26 5,92Ναι 11,60 8,46 0,045Χειρισμός εξωτ. βημα<strong>το</strong>δότη σε επείγουσεςκαταστάσεις, χωρίς επίβλεψη ιατρούΌχι 8,34 5,94Ναι 10,56 8,54 0,170Χειρισμός εξωτ. βημα<strong>το</strong>δότη Όχι 7,76 5,75Ναι 9,11 6,48 0,136Μέτρηση ΚΦΠ μόνο υπό την επίβλεψη ιατρού Όχι 8,58 6,21Ναι 7,88 6,17 0,663Μέτρηση ΚΦΠ συνήθως κατόπιν ιατρικήςοδηγίας, χωρίς επίβλεψη ιατρούΌχι 8,82 6,41Ναι 7,82 5,64 0,311Μέτρηση ΚΦΠ συνήθως χωρίς ιατρικήοδηγίας, χωρίς επίβλεψη ιατρούΌχι 8,81 6,42Ναι 8,22 5,97 0,513Μέτρηση ΚΦΠ σε επείγουσες καταστάσεις,χωρίς επίβλεψη ιατρούΌχι 7,96 5,84Ναι 12,12 7,24 0,001Μέτρηση ΚΦΠ Όχι 6,91 4,95Ναι 8,67 6,29 0,277ΚΦΠ: Κεντρική Φλεβική Πίεση, ΜΕΘ: Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, TA: ΤυπικήΑπόκλισηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 237
Πίνακας 5. Συσχέτιση <strong>το</strong>υ επιπέδου εκπαίδευσης των νοσηλευτών με <strong>το</strong> χειρισμόεξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότηΕπίπεδο εκπαίδευσηςΧειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότηΤΕΠΕΝ % Ν % p-valueΝαι 116 65,9 16 72,7 0,522Χειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότη μόνουπό την επίβλεψη ιατρούΌχι 127 72,2 18 81,8Ναι 49 27,8 4 18,2 0,335Χειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότησυνήθως κατόπιν ιατρικής οδηγίας, χωρίςεπίβλεψη ιατρούΌχι 147 83,5 14 63,6Ναι 29 16,5 8 36,4 0,024Χειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότησυνήθως χωρίς ιατρική οδηγία, χωρίςεπίβλεψη ιατρούΌχι 167 94,9 17 77,3Ναι 9 5,1 5 22,7 0,002Χειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότη σεεπείγουσες καταστάσεις, χωρίς επίβλεψηιατρούΌχι 163 92,6 20 90,9Ναι 13 7,4 2 9,1 0,776Χειρισμός εξωτερικού βημα<strong>το</strong>δότη Όχι 84 47,7 5 22,7Ναι 92 52,3 17 77,3 0,026ΠΕ: Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση, ΤΕ: Τεχνολογική Εκπαίδευσηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 238
1.<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ΕΡΕΥΝΑ – ORIGINAL PAPERΗ εφηβική σεξουαλικότητα σ<strong>το</strong> προσκήνιο.Μελέτη και προβλεψιμότητα της χρήσης προφυλακτικού μέσω τηςθεωρίας της προσχεδιασμένης συμπεριφοράςΜπαρμπαγιάννη Ευφροσύνη 1 , Ζυγά Σοφία21. Ψυχολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήμα<strong>το</strong>ς Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου2. Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα<strong>το</strong>ς Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου ΠελοποννήσουΤμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου ΠελοποννήσουΠΕΡΙΛΗΨΗΗ σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων αποτελεί επίκεντρο ενδιαφέρον<strong>το</strong>ς καθώςπαρατηρούνται αυξημένα επίπεδα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, αμβλώσεων καθώς και σεξουαλικάμεταδιδόμενων ασθενειών.Σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτης ήταν η διερεύνηση της πρόθεσης χρήσηςπροφυλακτικού σε εφήβους και των δύο φύλων διαμέσου της Θεωρίας ΠροσχεδιασμένηςΣυμπεριφοράς.Υλικό και Μέθοδος: <strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 378 έφηβοι ηλικίας 15-18 ετών. Γιατη συλλογή των σ<strong>το</strong>ιχείων κατασκευάστηκε ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο με βάση τη Θεωρία τηςΠροσχεδιασμένης Συμπεριφοράς. Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκανοι μετρήσεις x 2 , t-test και η ανάλυση διακύμανσης one-way ANOVA . Η επεξεργασία έγινε με <strong>το</strong>SPSS 13.0.Αποτελέσματα: Από <strong>το</strong>υς συμμετέχοντες στη μελέτη, <strong>το</strong> 94.9% ανέφερε ότι διέθετεικανοποιητικό επίπεδο γνώσεων σε θέματα αντισύλληψης. Κύρια πηγή ενημέρωσης αποτελούσανοι φίλοι (20.2%). Η πλειοψηφία των εφήβων (58.2%) είχαν ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφέςμε ηλικία έναρξης τα 15 έτη (30%). Διαπιστώθηκε πως έφηβοι με υψηλότερο βαθμόαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας κατά κύριο λόγο, αναλογικά παρουσίασαν μεγαλύτερη πρόθεση χρήσηςπροφυλακτικού. Όσο πιο αυξημένα ήταν τα επίπεδα <strong>το</strong>υ βαθμού ευκολίας στη χρήσηπροφυλακτικού με έναν νέο σύντροφο, όσο πιο θετική ήταν η στάση των εφήβων για χρήσηπροφυλακτικού με έναν σταθερό σύντροφο καθώς και όσο μεγαλύτερος ήταν ο βαθμόςενημέρωσης γύρω από σεξουαλικά ζητήματα, τόσο μεγαλύτερη ήταν η συμπεριφορική πρόθεση.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 239
Συμπεράσματα: Όσο μεγαλύτερο βαθμό αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας έχουν οι έφηβοι, δηλαδή όσοπερισσότερο δείχνουν αυ<strong>το</strong>πεποίθηση στις ικανότητές <strong>το</strong>υς και στις δεξιότητες υπερκερασμούτυχόν εμποδίων, τόσο αυξάνεται η πρόθεσή <strong>το</strong>υς για χρήση προφυλακτικού. Οι παράγοντες οιοποίοι, προβλέπουν ισχυρότερα την πρόθεση είναι κατά σειρά σημαντικότητας ηαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα, ο βαθμός ελέγχου, ο βαθμός ενημέρωσης καθώς και η περιγραφικήκανονικότητα. Τα ευρήματα είναι σημαντικά και αποτελούν αξιόλογη προσθήκη στα ελληνικάεπιστημονικά δεδομένα, καθώς δεν υπάρχουν επαρκείς και εξειδικευμένες ως προς <strong>το</strong> εν λόγωαντικείμενο αντίσ<strong>το</strong>ιχες μελέτες.Λέξεις κλειδιά: Έφηβοι, χρήση προφυλακτικού, συμπεριφορική πρόθεση, θεωρίαπροσχεδιασμένης συμπεριφοράς.τηςΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΜπαρπαγιάννη Ευφροσύνη,Ωραίας Ελένης 23100, Σπάρτη,E-mail: ebarbayianni@uop.grAdolescent sexuality in the limelight.Study and predictability of condom use through the theory ofplanned behaviourBarmpagianni Eufrosini 1 , Zyga Sofia 21. Psychologist, PhD Candidate in University of Peloponnese2. Assistant Professor, Department of Nursing, University Of PeloponneseDepartment of Nursing, University of PeloponneseABSTRACTAdolescents’ sexual behavior is the focus of attention since increased levels of unintendedpregnancy, abortions and sexually transmitted diseases are detected. Psychological, family andsocial factors contribute to the above mentioned situations.The aim of the present research was to examine the intention of condom use in adolescents of bothsexes using the Theory of Planned Behavior.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 240
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Material- Method: The study population consisted of 378 adolescents, aged 15 to 18. Data wascollected by the completion of a questionnaire based on the Theory of Planned Behavior. Thestatistical method used was x 2 , t-test, one-way ANOVA. The data statistical analysis was carried outusing the SPSS 13.0 program.Results: From the participants, 94.9% reported that they had sufficient knowledge oncontraception issues. Friends were the main source of information (20.2%). The majority ofadolescents (58.2%) had full sexual intercourse at age 15 (30%). Proportionally, adolescents withhigher self-efficacy were found to have greater intention to the condom use. The more increasedwas the degree of the convenience in using condom with a new partner, the more positive was theadolescents’ attitude towards the use of condom with a steady partner and the greater was thedegree of awareness about sexual issues, the greater the behavioral intention.Conclusions: The degree of the adolescents’ self-efficacy, in other words, the more confident theyare in their abilities and skills of overcoming possible obstacles, the greater their intention to usecondom. According to the results, the factors which strongly predict the intention, in order ofimportance, were: self – efficacy, degree of control, degree of awareness and the descriptiveregularity. The findings are of great importance for the Hellenic science, since there is insufficientand little data on this subject.Keywords: Adolescents, condom use, behavioral intention, the theory of planned behaviour.ΕΙΣΑΓΩΓΗνα εκα<strong>το</strong>μμύριο έφηβες μένουν έγκυοιΈκάθε χρόνο, με <strong>το</strong> 78% αυτών ναυφίστανται ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη 1 . Ηεφηβική εγκυμοσύνη συνδέεται με αρνητικέςσυνέπειες για την ψυχολογική και σωματικήυγεία της έφηβης 2 . Παράγοντες πουθεωρείται ότι οδηγούν στην εφηβικήεγκυμοσύνη αποτελούν η αλλαγή αντιλήψεωνγια τη σεξουαλική δραστηριότητα, η πρώιμηCORRESPONDING AUTHORBarmpagianni Eufrosini,Oreas Elenis, 23100, Sparti,(tel.) +306976601166,E-mail: ebarbayianni@uop.grηλικία πρώτης σεξουαλικής επαφής, ηανεξέλεγκτη σεξουαλική δραστηριότητα και ηέλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησηςκαθώς και η ανεπαρκής χρήση αντισύλληψηςαπό <strong>το</strong>υς εφήβους 3,4,5,6 .Η κύρια αιτία που καθιστά μια έφηβηευάλωτη σε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη είναι ημη χρήση προφυλακτικού.7Η διακοπή <strong>το</strong>υσχολείου, η χαμηλή σχολική επίδοση καθώςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 241
και η φτωχή σεξουαλική αγωγή αποτελούν Συμπεριφοράς αναφορικά με την πρόθεσηεπιπρόσθετες αιτίες ανεπιθύμητης χρήσης προφυλακτικού στην εφηβική ηλικία.εγκυμοσύνης 2 . Άλλοι παράγοντες πουσυντελούν σε ανεπιθύμητη κύηση είναι οι Υλικό και μέθοδοςδιαφορές των πληθυσμών ως προς τα Στη μελέτη πήραν μέρος 378 έφηβοι ηλικίαςχαρακτηριστικά της προσωπικότητας, και 15-18 ετών, κά<strong>το</strong>ικοι Αθήνας. Οι<strong>το</strong>υς κοινωνικούς και οικογενειακούς συμμετέχοντες ήταν μαθητές λυκείου ενόςπαράγοντες 8,9,10 .Όσον αφορά στα ελληνικά δεδομένα έχουνδημοσίου τεχνικού σχολείου, ενός δημοσίουενιαίου καθώς και δύο ιδιωτικών σχολείων. Ηκαταγραφεί ελάχιστα και αποσπασματικά παρούσα μελέτη επικεντρώθηκε σ<strong>το</strong>υςσ<strong>το</strong>ιχεία. Ενδεικτικά, σχετικά με τις μαθητές λυκείου (15-18 ετών) και στις τρειςαμβλώσεις στην εφηβεία υπάρχουν υψηλά τάξεις διότι ανήκουν στη μέση εφηβεία,ποσοστά ‘λευκού αριθμού’, δηλαδή δεν ηλικιακή ομάδα με την οποία ασχοληθήκαμευπάρχουν επίσημα καταγεγραμμένα σ<strong>το</strong>ιχεία,τα οποία να δίνουν μια συνολική εικόνα,στην παρούσα ερευνητική μελέτη.Η παρούσα ερευνητική μελέτη εκπονήθηκε σεεπειδή οι έφηβες προτιμούν τις ιδιωτικές χρονικό διάστημα δύο ετών. Η χρονικήκλινικές ώστε να εξασφαλίσουν την ανωνυμία καθυστέρηση εκπόνησης σχετικής άδειας από<strong>το</strong>υ. Σ<strong>το</strong>ν ελληνικό χώρο ένας σ<strong>το</strong>υς τέσσερις <strong>το</strong>ν αρμόδιο φορέα λει<strong>το</strong>ύργησεασθενείς με AIDS είναι ηλικίας 20-29 ετών,εύρημα, που υποδηλώνει ότι πιθανώς τααποτρεπτικά, με αποτέλεσμα <strong>το</strong>ν περιορισμόστην έγκριση των συγκεκριμένων σχολείωνά<strong>το</strong>μα μολύνθηκαν κατά την εφηβική για τη διεξαγωγή της έρευνας κατόπιν τηςηλικία11-13.Όσον αφορά σ<strong>το</strong> ανδρικό προφυλακτικό, δεναποτελεί ελκυστική μέθοδο για <strong>το</strong>υς εφήβουςδιότι μειώνει <strong>το</strong>ν αυθορμητισμό καιπροϋποθέτει προγραμματισμό14 . Εν<strong>το</strong>ύ<strong>το</strong>ις,αποτελεί την πιο φθηνή και εύχρηστη μέθοδο,λόγοι για <strong>το</strong>υς οποίους προτιμάται από τηνπλειοψηφία των εφήβων.Σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτηςήταν η διερεύνηση των προαναφερθέντωνσυνιστωσών της Θεωρίας Προσχεδιασμένηςέγγραφης αποδοχής των γονέων τωνεφήβων. Προηγήθηκε λεπ<strong>το</strong>μερής ανάλυσητων σκοπών και <strong>το</strong>υ περιεχομένου τηςέρευνας με την έγκριση <strong>το</strong>υ Πανεπιστημίου,διατηρώντας τις αρχές ηθικής καιδεον<strong>το</strong>λογίας της έρευνας. Με βάση <strong>το</strong> ενλόγω κριτήριο έγινε η επιλογή τωνσυγκεκριμένων σχολείων αντιπροσωπευτικά.Η διαδικασία ελάμβανε χώρα σεπροκαθορισμένο χρονικό διάστημα καιαφορούσε στην είσοδο στις τάξεις, όπου <strong>το</strong>ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο συμπληρώνονταν κατόπινwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 242
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011της παρουσίασης και <strong>το</strong>υ σκοπού τηςέρευνας μας και μετά την απάντησηδιευκρινιστικών ερωτήσεων.Για τη συλλογή των σ<strong>το</strong>ιχείωνκατασκευάστηκε ειδικό ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο,ύστερα από λεπ<strong>το</strong>μερή ανασκόπηση τηςβιβλιογραφίας. Αναλυτικότερα, όσον αφοράστην εφηβική σεξουαλική συμπεριφορά, μιασειρά μελετών εστιάστηκαν σ<strong>το</strong>ν έλεγχο τηςπροβλεπτικής ισχύος των στάσεων, τωνυποκειμενικών κανόνων καθώς και <strong>το</strong>υαντιληπ<strong>το</strong>ύ συμπεριφορικού ελέγχου –κυρίωςτης αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας– στηνπρόθεση των εφήβων για χρήσηπροφυλακτικού σ<strong>το</strong> άμεσο μέλλον 15,16,17 . Σεμια ενδελεχή μεταανάλυση μελετών τωνBennett and Bozionelos 18 καταγράφεται μιασειρά ερευνών επί της Θεωρίας τηςΠροσχεδιασμένης Συμπεριφοράς. Σε αυτές, ηπρόθεση εξετάζεται ως «προδείκτης» τηςχρήσης προφυλακτικού σε ά<strong>το</strong>μα νεαρήςηλικίας και ακολουθεί εμπεριστατωμένησύγκριση των επιμέρους ευρημάτων.Τα ερευνητικά ερωτήματα αφορούν <strong>το</strong>νέλεγχο της ισχύος των στάσεων ως προς τηχρήση προφυλακτικού με σταθερό καιπεριστασιακό σύντροφο, των υποκειμενικώνκανόνων αναλυμένων στις συνιστώσες τωνκανονιστικών πεποιθήσεων και τηςπεριγραφικής κανονικότητας καθώς και <strong>το</strong>υαντιληπ<strong>το</strong>ύ συμπεριφορικού ελέγχου μέσωμετρήσεων για την ελεγξιμότητα, την ευκολίαχρήσης προφυλακτικού καθώς και τηςαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας. Κεντρικήυπόθεση, λοιπόν, υπήρξε η ικανοποιητική,στατιστικά, σχέση καθεμιάς από τιςπαραπάνω διαστάσεις με τη συμπεριφορικήπρόθεση καθώς και η προβλεπτική <strong>το</strong>υςδυνατότητα ως προς αυτήν. Η υποκλίμακατης αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας αναμένεται ναπαρουσιάσει ιδιαίτερη θέση ισχύος.Επιπρόσθετα, αξιολογείται η συσχέτιση μιαςσειράς άλλων παραμέτρων σχετικά με τηνεφηβική σεξουαλική δραστηριότητα, όπωςδιαφόρων δημογραφικών σ<strong>το</strong>ιχείων, καθώςκαι της παρελθούσας σεξουαλικήςσυμπεριφοράς, οι οποίες, σύμφωνα με άλλεςμελέτες, θεωρείται ότι διαδραματίζουνκάποιο ρόλο σε σχέση με τιςπροαναφερθείσες διαστάσεις της ΘεωρίαςΠροσχεδιαμένης Συμπεριφοράς18,19,20,21<strong>Το</strong> ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο της παρούσης έρευναςστηρίχθηκε σ<strong>το</strong> θεωρητικό και ερευνητικόπλαίσιο της Θεωρίας ΠροσχεδιασμένηςΣυμπεριφοράς. Η Θεωρία τηςΠροσχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Theory ofPlanned Behavior) <strong>το</strong>υ Ajzen22 υποστηρίζειπως μια συμπεριφορά δύναται να προβλεφθείαπό την πρόθεση των ατόμων για υιοθέτησήτης. Περαιτέρω, στη διαμόρφωση τηςπρόθεσης συμβάλλουν τρεις θεμελιώδειςδιαστάσεις: οι στάσεις προς τη συγκεκριμένησυμπεριφορά, οι υποκειμενικοί κανόνες <strong>το</strong>υπεριβάλλον<strong>το</strong>ς καθώς και ο αντιληπτόςσυμπεριφορικός έλεγχος <strong>το</strong>υ ατόμου ως προςτην πραγμα<strong>το</strong>ποίηση της συμπεριφοράς. Οιwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 243
στάσεις αποτελούν τις αξιολογήσεις <strong>το</strong>υ Θέματα σεξουαλικών συνηθειών καιατόμου απέναντι σε μια συμπεριφορά, οι συμπεριφοράς.υποκειμενικοί κανόνες, εμπεριέχοντας τις Συγκαταλέχθηκαν ερωτήματα, όπως ‘Σε ποιαδιαστάσεις των κανονιστικών πεποιθήσεων ηλικία είχες την πρώτη σου σεξουαλικήκαι της περιγραφικής κανονικότητας, επαφή;’, με επιλογή ανάμεσα στις απαντήσειςαφορούν τις πεποιθήσεις των σημαντικώνάλλων για την εν λόγω συμπεριφορά, ενώ οαντιληπτός συμπεριφορικός έλεγχος, με τιςδιαστάσεις της αντιληπτής ελεγξιμότητας και1=Κάτω των 14 ετών, 2=14 ετών, 3=15 ετών,4=16 ετών, 5=17 ετών και 6=18 ετών. Έναάλλο παράδειγμα ερώτησης διαμορφώθηκεως εξής: ‘Κατά τη διάρκεια της τελευταίας σουευκολίας υιοθέτησης μιας συμπεριφοράς σχέσης, πόσο συχνά είχατε επαφή χωρίςκαθώς και της αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας, προφυλακτικό;’, και επρόκει<strong>το</strong> για απαντήσειςσχετίζεται με τις πεποιθήσεις <strong>το</strong>υ ατόμου για συχνότητας σε πενταβάθμια κλίμακα<strong>το</strong> βαθμό ικανοτήτων <strong>το</strong>υ ώστε να εκδηλώσει (1=Καμία φορά - 5= Κάθε φορά).τη συγκεκριμένη συμπεριφορά 23,24,25,26 .<strong>Το</strong> τελικό ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο αποτελείται Στάσεις. Εμπεριέχονται τα ερωτήματα μεσυνολικά από 55 ερωτήματα τα οποία τύπο απαντήσεων <strong>το</strong>ποθέτησης σεκατανέμονται στις εξής γενικές κατηγορίες:1) Δημογραφικοί Παράγοντες, (2) Θέματασεξουαλικών συνηθειών και συμπεριφοράς,(3) Στάσεις, (4) Υποκειμενικοί κανόνες, (5)αξιολογικά δίπολα αντίθετων ζευγών, γιαπαράδειγμα δυσάρεσ<strong>το</strong> - ευχάρισ<strong>το</strong>, σε σχέσημε τη χρήση προφυλακτικού με σταθερό/ήείτε περιστασιακό/ή σύντροφο (π.χ. ‘<strong>Το</strong> ναΑντιληπτός συμπεριφορικός έλεγχος και (6) χρησιμοποιείς προφυλακτικό με κάποιονΣυμπεριφορική πρόθεση. Πρόκειται για περιστασιακό/ή σύντροφο είναι…’ μεερωτήματα κλεισ<strong>το</strong>ύ τύπου με εναλλακτική απαντήσεις ανάμεσα σε διαβαθμίσεις όπωςεπιλογή καθορισμένων απαντήσεων. Οι για παράδειγμα ‘Δυσάρεσ<strong>το</strong> 1 2 3 4 5 6 7κλίμακες μέτρησης είναι πενταβάθμιες, τύπουLikert (π.χ. Συμφωνώ απόλυτα - ΔιαφωνώΕυχάρισ<strong>το</strong>’). Ο συντελεστής αξιοπιστίας άλφαείναι .902 συνολικά για τις στάσεις.απόλυτα) καθώς και η επτάβαθμη κλίμακατύπου Osgood με ζεύγη αντιθετικών επιθέτων(π.χ. Δυσάρεσ<strong>το</strong> - Ευχάρισ<strong>το</strong>).Υποκειμενικοί Κανόνες.Περιλαμβάνει τα ερωτήματα που αφορούν τιςκανονιστικές πεποιθήσεις, όπως γιαπαράδειγμα ‘Ο κολλητός σου φίλος/η θαπερίμενε από σένα να χρησιμοποιείς πάνταπροφυλακτικό’.Επιπρόσθετα,www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 244
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011συμπεριλαμβάνονται τα ερωτήματα τηςπεριγραφικής κανονικότητας, όπως γιαπαράδειγμα ‘Ο κολλητός σου φίλοςχρησιμοποιεί πάντα προφυλακτικό;’. Οιαπαντήσεις είναι σε πενταβάθμια κλίμακα1=Πολύ Απίθανο - 5=Πολύ Πιθανό. Οσυντελεστής αξιοπιστίας άλφα συνολικά για<strong>το</strong>υς υποκειμενικούς κανόνες είναι .770.Αντιληπτός Συμπεριφορικός Έλεγχος.Περιλαμβάνει κυρίως ερωτήματααυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας, όπως ‘Όταν δενμπορώ να προβλέψω πότε θα έχω κάποιασεξουαλική επαφή, μου είναι δύσκολο ναχρησιμοποιήσω προφυλακτικό’. Οι απαντήσειςείναι και εδώ σε πενταβάθμια κλίμακα1=Πολύ Απίθανο - 5=Πολύ Πιθανό. Για <strong>το</strong>σύνολο της κλίμακας <strong>το</strong>υ αντιληπ<strong>το</strong>ύσυμπεριφορικού ελέγχου ο συντελεστήςαξιοπιστίας άλφα είναι .825.Συμπεριφορική Πρόθεση.Εμπεριέχονται ερωτήματα όπως <strong>το</strong> εξής:‘Σκεπτόμενος/η την επόμενη φορά που θα έχωσεξουαλική επαφή, έχω την πρόθεση ναχρησιμοποιήσω προφυλακτικό’. Ο τύποςαπάντησης <strong>το</strong>ποθετείται σε πενταβάθμιακλίμακα 1=Διαφωνώ Απόλυτα - 5=ΣυμφωνώΑπόλυτα. Η κλίμακα της πρόθεσηςπαρουσιάζει συντελεστή αξιοπιστίας άλφα<strong>το</strong>υ επιπέδου .790.Στατιστική Ανάλυση.<strong>Το</strong> στατιστικό πρόγραμμα πουχρησιμοποιήθηκε στην παρούσα ερευνητικήμελέτη είναι <strong>το</strong> SPSS 13.0 με σκοπό τηνκωδικοποίηση και στατιστική επεξεργασίατων δεδομένων. Αναφορικά,πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκαν αναλύσεις αξιοπιστίαςάλφα (Cronbach’s αlpha) καθώς καιπεριγραφική επεξεργασία δεδομένωνσυχνότητας. Περαιτέρω, υλοποιήθηκεστατιστική επεξεργασία διασταύρωσηςμεταξύ κατηγορικών μεταβλητών μέσω τηςμεθόδου x 2 , μεταξύ κατηγορικών καιποσοτικών μεταβλητών με τη χρήση <strong>το</strong>υελέγχου t-test καθώς και μέσω της ανάλυσηςδιακύμανσης (one-way ANOVA). Επιπρόσθετα,για την επεξεργασία της γραμμικήςσυσχέτισης ανάμεσα στις ποσοτικέςμεταβλητές, κυρίως ανάμεσα στις κύριεςδιαστάσεις της Θεωρίας ΠροσχεδιασμένηςΣυμπεριφοράς, χρησιμοποιήθηκε ηστατιστική μέθοδος <strong>το</strong>υ συντελεστή Pearson’sr. Tέλος, στη βάση της ανάλυσης τηςβηματικής πολλαπλής παλινδρόμησης,εξετάστηκε η προβλεπτική ισχύς τωνπαραγόντων και κυρίως των διαστάσεων τηςΘεωρίας Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράςστην εξαρτημένη μεταβλητή της πρόθεσηςγια χρήση προφυλακτικού σ<strong>το</strong> άμεσο μέλλον.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ<strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 378έφηβοι ηλικίας 15-18 ετών, οι οποίοι σ<strong>το</strong>www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 245
σύνολό <strong>το</strong>υς απάντησαν έγκυρα σταΗ ηλικία στην οποία οι περισσότεροιερωτήματα. Από <strong>το</strong> τελικό δείγμα (378 έφηβοι ξεκινούσαν τη σεξουαλική <strong>το</strong>υςά<strong>το</strong>μα, 100% <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς), 205 ήταναγόρια (54.2%) και 173 κορίτσια (45.8%). Ηέρευνα πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε σε δυο ιδιωτικά,ένα τεχνικό και ένα δημόσιο λύκειο τηςπρωτεύουσας με 166 (43.9%), 158 (41.8%)και 54 (14.3%) συμμετέχοντες αντίσ<strong>το</strong>ιχα. Οιέφηβοι προέρχονταν και από τις τρεις τάξειςδραστηριότητα είναι αυτή των 16 ετών(30%), με αμέσως επόμενη την ηλικία των 15ετών (27.3%). Επίσης, ένα ποσοστό εφήβων(5%) δήλωσε ότι είχε τις πρώτες σεξουαλικέςεμπειρίες σε ηλικία κάτω των 14 ετών.Συνολικά, για <strong>το</strong> 61.8% των εφήβων υπήρχεμια πιθανότητα, μικρότερη ή μεγαλύτερη, να<strong>το</strong>υ Λυκείου. Αναλυτικά, 100 έφηβοι (26.5%) μη χρησιμοποιήσουν προφυλακτικό στηήταν μαθητές 1 ης Λυκείου, 97 (25.7%) 2 ας σεξουαλική <strong>το</strong>υς επαφή εάν πρωτύτερα είχανΛυκείου και 181 (47.9%) 3 ης Λυκείου. καταναλώσει αλκοόλ. <strong>Το</strong> ποσοστό τωνΗλικιακά κατανέμονταν ως εξής: 15 ετών εφήβων που εκτιμούσαν αυξημένη την(15.1%), 16 ετών (21.4%), 17 ετών (37%) και πιθανότητα (Πολύ πιθανό) να χρησιμοποιεί ο18 ετών (26.5%).στενός <strong>το</strong>υς φίλος/η συστηματικάΗ πλειοψηφία των εφήβων (60.3%) προφυλακτικό ήταν 31.8 %, ενώ οιθεωρούσαν πως ήταν αρκετά ενημερωμένοιγύρω από θέματα σεξουαλικού χαρακτήρα,19.3% πως ήταν μέτρια ενημερωμένοι καιυπόλοιποι (67.3%) δεν θεωρούσαν απόλυτηαυτή την πιθανότητα, άλλοτε περισσότεροκαι άλλοτε λιγότερο (Πολύ απίθανο, Μάλλον15.3 % ανέφεραν ότι ήταν πάρα πολύ απίθανο, Ούτε πιθανό ούτε απίθανο, Μάλλονενημερωμένοι.. Όπως φαίνεται, <strong>το</strong> σύνολο πιθανό).σχεδόν των εφήβων (94.9%) είχε τηναίσθηση πως διέθετε ένα ικανοποιητικό Δομικές Διαστάσεις της Θεωρίας τηςεπίπεδο γνώσεων σε θέματα αντισύλληψης.Την πρώτη πηγή ενημέρωσης των εφήβωνΠροσχεδιασμένης ΣυμπεριφοράςΑρχικά παρουσιάζονται τα αποτελέσματα τηςαποτελούσαν οι φίλοι (20.2%), ενώ οι γονείς συσχέτισης Pearson’s r καθώς και τηςκατά μέσο όρο επιλέγονταν από <strong>το</strong> 8.3% των βηματικής πολλαπλής παλινδρόμησηςεφήβων. Επιπρόσθετα, η πλειοψηφία των (Πίνακας 1 και Πίνακας 2) και αφορούν τιςεφήβων (58.2%) 15-18 ετών είχαν θεμέλιες διαστάσεις, κατά κύριο λόγο, τηςολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές, με άλλα Θεωρίας Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς.λόγια ανήκαν στην κατηγορία των Όπως φαίνεται σ<strong>το</strong>ν Πίνακα 1, σε γενικέςσεξουαλικά ενεργών ατόμων.γραμμές, παρατηρείται πως όλες οι εν λόγωμεταβλητές διαστάσεις παρουσιάζουν θετικήwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 246
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011και ικανή σχέση με την πρόθεση χρήσηςπροφυλακτικού σ<strong>το</strong> μέλλον, σε υψηλάεπίπεδα σημαντικότητας (p< .001 επί <strong>το</strong>πλείσ<strong>το</strong>ν). Η διαφοροποίηση ως προς <strong>το</strong>δείγμα (Ν) υπάρχει λόγω <strong>το</strong>υ ότι στηνπερίπτωση <strong>το</strong>υ βαθμού ενημέρωσης γύρω απόθέματα αντισύλληψης απάντησε <strong>το</strong> σύνολοτων σεξουαλικά ενεργών και μησυμμετεχόντων, ενώ στις υπόλοιπεςμεταβλητές απάντησε <strong>το</strong> σύνολο τωνσεξουαλικά ενεργών εφήβων <strong>το</strong>υ δείγματόςμας. Τις περισσότερο ισχυρές σχέσεις με τηνπρόθεση χρήσης προφυλακτικού μελλοντικάεμφανίζουν ιεραρχικά οι διαστάσεις τηςαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας, <strong>το</strong>υ βαθμούελέγχου, της περιγραφικής κανονικότηταςκαθώς και των κανονιστικών πεποιθήσεων(r=.44, df=218, p< .001˙ r=.42, df=218, p
Πιο συγκεκριμένα, όπως απεικονίζεται, η αναλόγως αυξημένη θα παρουσιαστεί ηαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα αποτέλεσε <strong>το</strong>ν πρόθεση χρήσης προφυλακτικού.πρώ<strong>το</strong> παράγοντα πρόβλεψης,παρουσιάζοντας τιμή R Square .198 ή .20 με Διασταύρωση Μεταβλητώνδύο δεκαδικά ψηφία. Αυτό σημαίνει πως 20% Όσον αφορά <strong>το</strong> συνδυαστικό έλεγχοτης διακύμανσης σ<strong>το</strong> κριτήριο της πρόθεσηςερμηνεύεται από την εν λόγω διάσταση. Οπαράγοντας που προστέθηκε δεύτερος είναικατηγορικών μεταβλητών μεταξύ <strong>το</strong>υς καθώςκαι κατηγορικών με ποσοτικές μεταβλητές,χρησιμοποιήθηκαν οι μετρήσεις x 2 , t-test και ηο βαθμός ελέγχου, ο οποίος εξηγεί τη δεύτερη ανάλυση διακύμανσης one-way ANOVA. Ταμεγαλύτερη σημαντική αναλογία της σημαντικότερα από τα αποτελέσματαδιακύμανσης στην πρόθεση, όντας υπεύθυνοςγια άλλο 14.4% αυτής. Στη συνέχεια, ο τρί<strong>το</strong>ςπαράγοντας, δηλαδή ο βαθμός ενημέρωσηςδύναται να ερμηνεύσει 3.8% της συνολικήςπαρουσιάζονται ως εξής:Διαφοροποιούνται τα αγόρια από τα κορίτσιαως προς την ολοκλήρωση της σεξουαλικής<strong>το</strong>υς επαφής σημαντικά, όντας πιο πιθανό γιαδιακύμανσης της πρόθεσης και τέλος ο τα αγόρια να έχουν ολοκληρώσει τιςπαράγοντας της περιγραφικής κανονικότηταςεξηγεί επιπλέον 2% αυτής. Συνολικά, οισεξουαλικές <strong>το</strong>υς επαφές (x2=26.08, df=2,p=.000).παράγοντες της αυ<strong>το</strong>ποτελεσματικότητας, Επιπρόσθετα, παρουσιάζεται στατιστικά<strong>το</strong>υ βαθμού ελέγχου, <strong>το</strong>υ βαθμού ενημέρωσηςκαθώς και της περιγραφικής κανονικότηταςσημαντική διαφοροποίηση των αγοριών ωςπρος τα κορίτσια απέναντι στα επίπεδαείναι υπεύθυνοι για <strong>το</strong> 40% της διακύμανσης βαθμού ελέγχου στην απόφαση χρήσηςστην εξαρτημένη μεταβλητή της πρόθεσης για προφυλακτικού στις σεξουαλικές <strong>το</strong>υςχρήση προφυλακτικού σε μελλοντικές σχέσεις (t(215)=-2.44, p=.015). Πιοσεξουαλικές επαφές.συγκεκριμένα, τα κορίτσια (Μ=4.36)Ως εκ <strong>το</strong>ύ<strong>το</strong>υ, γνωρίζοντας τα επίπεδα εμφανίζονται με σχετικά μεγαλύτερο βαθμόαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας, <strong>το</strong>υ βαθμού ελέγχου σε σύγκριση με τα αγόρια (Μ=4.05),ελέγχου της χρήσης προφυλακτικού στιςσχέσεις, <strong>το</strong>υ βαθμού ενημέρωσης σε θέματααντισύλληψης καθώς και της περιγραφικήςκανονικότητας από <strong>το</strong> περιβάλλον μπορούμεσε ένα σημαντικό βαθμό να προβλέψουμε τημεταβλητότητα της πρόθεσης. Όσο πιο υψηλάείναι τα επίπεδα των παραπάνω διαστάσεων,όπως φαίνεται σ<strong>το</strong>ν Πίνακα 3.Παραλλαγή στατιστικά ανάμεσα στα αγόριακαι τα κορίτσια παρατηρείται αναφορικά μετην επιθυμία χρήσης προφυλακτικού στηνεπόμενη σχέση, όπου υποθετικά δεν θαγνωρίζουν <strong>το</strong>ν/την σύντροφο (t(212)=-3.33,p=.000), καθώς και στην πρόθεση ελέγχου τηςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 248
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011χρήσης προφυλακτικού στην επόμενή <strong>το</strong>υςεπαφή (t(213)=-3.27, p=.001). Τα εν λόγωδεδομένα απεικονίζονται σ<strong>το</strong>ν Πίνακα 4.ΣΥΖΗΤΗΣΗ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣύμφωνα με τα αποτελέσματα, τηνισχυρότερη σχέση με την πρόθεση εμφανίζει ηαντιληπτή από <strong>το</strong>υς εφήβουςαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητά <strong>το</strong>υς για χρήσηπροφυλακτικού. <strong>Το</strong> δεδομένο αυτό σημαίνειπως όσο μεγαλύτερο βαθμόαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας εμφανίζουν οιέφηβοι, δηλαδή όσο περισσότερο δείχνουναυ<strong>το</strong>πεποίθηση στις ικανότητές <strong>το</strong>υς καιδεξιότητες υπερκερασμού τυχόν εμποδίων,τόσο αναμένεται αναλογική αύξηση τηςπρόθεσής <strong>το</strong>υς για χρήση προφυλακτικού. Ηισχύς αυτή της αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότηταςεπιβεβαιώνει τα ήδη υπάρχοντα ερευνητικάδεδομένα, καθώς και <strong>το</strong> θεωρητικόυπόβαθρο, όπως αναφέρθηκε σ<strong>το</strong> θεωρητικόμέρος της παρούσας μελέτης και αποτέλεσεμια από τις βασικές υποθέσεις 18,19,20 .Επίσης, ικανοποιητική σχέση προέκυψε από<strong>το</strong> βαθμό ελέγχου της απόφασης χρήσηςπροφυλακτικού και περαιτέρω από <strong>το</strong> βαθμόευκολίας στη χρήση <strong>το</strong>υ με έναν καινούριοσύντροφο, συμπληρώνοντας την εικόνα πουθέλει <strong>το</strong>ν αντιληπτό συμπεριφορικό έλεγχο ναείναι για <strong>το</strong>υς εφήβους βαρύνουσαςσημασίας, όσον αφορά τη διαμόρφωση τηςπρόθεσής <strong>το</strong>υς για μελλοντική χρήσηπροφυλακτικού.Επιπρόσθετα, πρώτιστα η περιγραφικήκανονικότητα και έπειτα οι κανονιστικέςπεποιθήσεις, δηλαδή συνολικά οιυποκειμενικοί κανόνες, καταδεικνύεται ναέχουν ικανή σχέση με την πρόθεση,δηλώνοντας τη σημασία που διαδραματίζουνοι πεποιθήσεις και κυρίως οι πρακτικές πουυιοθε<strong>το</strong>ύν σημαντικά πρόσωπα για <strong>το</strong>υςεφήβους, όπως οι συνομήλικοι, όσον αφοράτη χρήση προφυλακτικού και εν γένει τιςαντισυλληπτικές <strong>το</strong>υς συνήθειες. Η ισχύς τωνυποκειμενικών κανόνων ως προβλεπτικούπαράγοντα όσον αφορά την πρόθεση χρήσηςπροφυλακτικού σε νεαρούς ενήλικεςαναδεικνύεται και από <strong>το</strong>υς Molla και συν.Σ<strong>το</strong> σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθούνκαι δύο άλλα από τα ερευνητικά ευρήματα.Καταρχήν, οι συνομήλικοι αποτελούν τηνκύρια πηγή ενημέρωσης για <strong>το</strong>υς εφήβουςόσον αφορά σεξουαλικά ζητήματα. Επίσης, οιέφηβοι δεν θεωρούν αυξημένη τηνπιθανότητα να χρησιμοποιούν οι συνομήλικοί<strong>το</strong>υς συστηματικά προφυλακτικό, γεγονόςπου, σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν θασχετιστεί με μικρότερη πρόθεση για χρήσηπροφυλακτικού.Οι στάσεις για χρήση προφυλακτικού μεσταθερό σύντροφο σχετίζονται επίσης με τηνπρόθεση θετικά, όπως και ο βαθμόςενημέρωσης. Όπως αναμενόταν, η χρήσηπροφυλακτικού με σταθερό και περιστασιακόσύντροφο εμφανίζονται διαφοροποιημένα ωςπρος την πρόθεση. Πιο συγκεκριμένα,27www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 249
φαίνεται πως οι στάσεις για την περίπτωση προβλέψουν σε ικανοποιητικό βαθμό τηνενός σταθερού συντρόφου είναι πιο πρόθεση για μελλοντική χρήσηκαθοριστικές στη σχέση <strong>το</strong>υς με τη προφυλακτικού και περαιτέρω να τηνδιαμόρφωση της πρόθεσης.καθορίσουν. Πιο συγκεκριμένα, από τηΌσον αφορά σ<strong>το</strong> βαθμό ενημέρωσης, δηλαδήτις γνώσεις των εφήβων για σεξουαλικάδιάσταση <strong>το</strong>υ αντιληπ<strong>το</strong>ύ συμπεριφορικούελέγχου είναι η αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα καιζητήματα, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ο βαθμός ελέγχου που λει<strong>το</strong>υργούν ωςως προς την πρόθεση. Μεγαλύτερα επίπεδαγνώσης οδηγούν σε λιγότερο επικίνδυνησεξουαλική συμπεριφορά. Σύμφωνα με τα‘προδείκτες’ της πρόθεσης, καθώς και από τηδιάσταση των υποκειμενικών κανόνων είναι ηπεριγραφική κανονικότητα που έχει υψηλήευρήματα της παρούσης μελέτης φαίνεται βαρύτητα, όπως καταγράφηκε στιςπως η περισσότερη γνώση συμβαδίζει μεμεγαλύτερη πρόθεση χρήσης προφυλακτικού.υποθέσεις της μελέτης.Παρομοίως και άλλες μελέτες, όπως αυτή τωνΑπό την άλλη, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η Villarruel και συν., 7 υποστηρίζουν τηναίσθηση παν<strong>το</strong>δυναμίας που νιώθουν οι προβλεπτική ισχύ των διαστάσεων τηςέφηβοι, όπου εδώ διαφαίνεται από <strong>το</strong> Θεωρίας της Προσχεδιασμένηςγεγονός πως παρότι η πλειοψηφία <strong>το</strong>υς Συμπεριφοράς, επί τω προκειμένω τωνδήλωσε πως είναι αρκετά ενημερωμένη σεθέματα αντισύλληψης, εν<strong>το</strong>ύ<strong>το</strong>ις ήταν υψηλάστάσεων, των υποκειμενικών κανόνων, τηςγονεϊκής έγκρισης και αυτής <strong>το</strong>υ συντρόφου,τα ποσοστά αυτών που ανέφεραν είτε ότι της αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας και τωνέχουν συχνά απροφύλακτη συμπεριφορά είτε πεποιθήσεων ελέγχου. Επιπρόσθετα, στητην πιθανότητα να μη χρησιμοποιήσουν σ<strong>το</strong> μελέτη των Bryan και συν., 28 υποστηρίζεται ημέλλον συστηματικά προφυλακτικό.εγκυρότητα <strong>το</strong>υ μοντέλου τηςΟι παράγοντες οι οποίοι, σύμφωνα με τα Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς στηνευρήματα της παρούσης μελέτης , πρόβλεψη των προθέσεων αλλά και στην ίδιαπροβλέπουν ισχυρότερα την πρόθεση είναι τη συμπεριφορά, καθώς και η συσχέτισηκατά σειρά σημαντικότητας η επιπρόσθετων παραγόντων με τις διαστάσειςαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα, ο βαθμός ελέγχου, οβαθμός ενημέρωσης καθώς και η περιγραφική<strong>το</strong>υ προαναφερθέν<strong>το</strong>ς μοντέλου, δηλαδή τηςγνώσης για <strong>το</strong>ν ιό HIV και της θετικήςκανονικότητα. Καταρχήν, συνολικά οπτικής (αυ<strong>το</strong>εκτίμηση και αισιοδοξία για <strong>το</strong>επιβεβαιώνεται η δυνατότητα που έχουν οι μέλλον). Ισχυρή προβλεψιμότητα τωνδιαστάσεις της «Θεωρίας της διαστάσεων της ΠροσχεδιασμένηςΠροσχεδιασμένης Συμπεριφοράς» να Συμπεριφοράς, σχετικά με την πρόθεσηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 250
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011καταδεικνύεται και στην έρευνα των Giles καισυν.29<strong>Το</strong> ερώτημα έγκειται στην αδυναμία, όπωςφαίνεται, των στάσεων να προβλέψουν σεκάποιο βαθμό την πρόθεση. Όπωςαναφέρθηκε προηγουμένως, ιχνογραφήθηκεθετική σχέση ανάμεσα στη στάση για χρήσηπροφυλακτικού με σταθερό σύντροφο καιστην πρόθεση. <strong>Το</strong> γεγονός αυτό δεναναιρείται. Στην περίπτωση ελέγχου τωνμεταβλητών, που δύνανται να προβλέψουνκάποιον παράγοντα, εξετάζονται οιισχυρότερες από αυτές μέσω της βηματικήςπολλαπλής παλινδρόμησης. Κατά αυτόν <strong>το</strong>ντρόπο αναδύθηκαν οι ισχυρότερεςπροβλεπτικές μεταβλητές στην πρόθεση,χωρίς να σημαίνει πως δεν υπάρχουν άλλες μεέναν βαθμό δυνατότητας πρόβλεψης. Είναιπιθανή η περίπτωση, οι τελευταίες, όπωςστην περίπτωση των στάσεων, ναεπισκιάστηκαν από την ικανότητα τωνπρώτων. Η πιθανότητα επισκίασης κάποιωναπό τις διαστάσεις <strong>το</strong>υ μοντέλου από τιςυπόλοιπες εξακριβώνεται και από άλλεςερευνητικές μελέτες, όπως αυτή των Giles καισυν., 28 όπου φάνηκε πως τόσο οι στάσεις όσοκαι ο αντιληπτός έλεγχος δεν επέδρασανσημαντικά. Στη μελέτη των Sutton καισυν., 30 οι μετρήσεις της παρελθούσαςσυμπεριφοράς λει<strong>το</strong>ύργησαν ως οισχυρότερος προδείκτης των προθέσεωνμετριάζοντας τις επιδράσεις των στάσεων καιτων υποκειμενικών κανόνων.Περαιτέρω, θα μπορούσαμε να πούμε πως εάνσκοπός κάποιου παρεμβατικούπρογράμμα<strong>το</strong>ς σ<strong>το</strong>υς εφήβους ήταν νααυξήσουν την πρόθεση χρήσηςπροφυλακτικού,αποσκοπώνταςμακροπρόθεσμα σε πιο υγιείς καιπροφυλαγμένες σεξουαλικές συμπεριφορές,<strong>το</strong> ενδιαφέρον θα πρέπει να εστιαστεί στηναντίληψη αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας, σ<strong>το</strong>βαθμό ελέγχου, σ<strong>το</strong> βαθμό ενημέρωσης καθώςκαι στις πρακτικές <strong>το</strong>υ περιβάλλον<strong>το</strong>ς,αυξάνοντας τα επίπεδά <strong>το</strong>υς.Ως προς τα υπόλοιπα ερευνητικά δεδομένα,<strong>το</strong> μεγαλύτερο ποσοστό των εφήβων 15-18ετών παρουσιάζεται σεξουαλικά ενεργό μεμέση ηλικία πρώτης σεξουαλική επαφής τα16 έτη και αμέσως επόμενη τα 15 έτη.Σκιαγραφείται, λοιπόν, μια πρώιμησεξουαλική δραστηριοποίηση, περισσότερογια τα αγόρια. Τα δεδομένα αυτά συμφωνούνμε μια ακόμα ερευνητική μελέτη σ<strong>το</strong>νελληνικό χώρο των Tsitsika και συν., 31σύμφωνα με την οποία η μέση ηλικία έναρξηςτων σεξουαλικών επαφών είναι τα 14 έτη(+/- 1.5 έτη), με αναλογία αγοριών προς τακορίτσια 3 προς 1. Επίσης, σύμφωνα με τηνεν λόγω μελέτη <strong>το</strong> ασταθές οικογενειακόπεριβάλλον (διαζύγιο, πρόσφα<strong>το</strong>ς θάνα<strong>το</strong>ς, ημη διαβίωση με τη μητέρα), οι σεξουαλικάενεργοί συνομήλικοι καθώς και η αναζήτησησεξουαλικής ενημέρωσης από τα αδέρφια ή<strong>το</strong>υς φίλους αποτελούν παράγοντες πουwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 251
συμβάλλουν σε υψηλότερες πιθανότητες αντιλαμβάνονται ότι ένα πιθανό εμπόδιο σ<strong>το</strong>σεξουαλικής ενεργοποίησης των εφήβων.Ενδέχεται, τα υψηλά ποσοστά απροφύλακτηςσεξουαλικής συμπεριφοράς να οφείλονταισ<strong>το</strong> νεαρό της σεξουαλικής ενεργοποίησηςνα διαθέ<strong>το</strong>υν προφυλακτικό, <strong>το</strong> οποίο θαμείωνε την αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητά <strong>το</strong>υς,είναι η πιθανότητα να <strong>το</strong> ανακαλύψουν οιγονείς <strong>το</strong>υς.των εφήβων. Από την άλλη βέβαια, Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα τηςιχνογραφείται μια τάση των μεγαλύτερωνεφήβων για μη χρήση προφυλακτικού στηνπαρούσης έρευνας έδειξαν, ότι τα αγόριααναφέρουν μικρότερη συχνότητα μη χρήσηςτελευταία <strong>το</strong>υς σχέση. Αυτό έρχεται σε προφυλακτικού κατά τη διάρκεια τηςαντίθεση με τα βιβλιογραφικά δεδομένα πουυποστηρίζουν ότι με την αύξηση της ηλικίαςοι έφηβοι όλο και περισσότερο υιοθε<strong>το</strong>ύντελευταίας <strong>το</strong>υς σχέση σε σύγκριση με τακορίτσια, δίνοντάς μας την αίσθηση πωςανταποκρίνονται σ<strong>το</strong>ν κοινωνικό <strong>το</strong>υς ρόλοαντισυλληπτικές συμπεριφορές 17,20 . Στα και σ<strong>το</strong>υς κοινωνικούς κανόνες, όπωςευρήματα της παρούσης έρευνας, <strong>το</strong> γεγονόςαυτό θα μπορούσε να συνδυαστεί και με <strong>το</strong>δεδομένο ότι οι έφηβοι μεγαλύτερης ηλικίας,προαναφέρθηκε. Στην ερευνητική μελέτη τωνMolla και συν., 26 σε νεαρό πληθυσμό τηςΑιθιοπίας φαίνεται πως η απόφαση γιαόπως προκύπτει, θεωρούν σε μικρότερο χρήση προφυλακτικού εξαρτάταιβαθμό ότι οι συνομήλικοί <strong>το</strong>υς χρησιμοποιούνσυστηματικά προφυλακτικό, σε αντίθεση μετις αντιλήψεις των μικρότερων σε ηλικίαπερισσότερο από την προσμονή θετικώνσυνεπειών συσχετισμένων με την παρουσίακοινωνικής υποστήριξης σε σχέση με ταεφήβων.τυχόν εμπόδια που τα νεαρά ά<strong>το</strong>μαΜια άλλη σημαντική παράμετρος αφορά στην αντιλαμβάνονταν. Στην εν λόγω μελέτη,αντίληψη ευθύνης χρήσης αντισύλληψης. Ηευθύνη φαίνεται να εναπόκειται σ<strong>το</strong> αγόρι σεπολύ υψηλότερο βαθμό σε σχέση με <strong>το</strong>κορίτσι. Πρόκειται για την κανονιστική πίεσηπου ασκείται σ<strong>το</strong> ανδρικό φύλο ως <strong>το</strong>διαφαίνεται πως ευθύς εξαρχής που τα νεαράά<strong>το</strong>μα ξεκινούσαν τη χρήση προφυλακτικούστις σεξουαλικές <strong>το</strong>υς επαφές ήταν πιοπιθανό να συνεχίσουν με αυτόν <strong>το</strong>ν τρόπο καισ<strong>το</strong> μέλλον. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τακυρίαρχο σε μια σεξουαλική σχέση και από ευρήματα της μελέτης των Boer καιτην άλλη η κοινωνική αντίληψη για τηνπαθητική σεξουαλική θέση της γυναίκας, ηοποία αντανακλάται εδώ. Σ<strong>το</strong> σημείο αυτόταιριάζει να αναφερθεί και <strong>το</strong> γεγονός, πωςσύμφωνα με τα ευρήματα, τα κορίτσιαMashamba και συν., 32 σύμφωνα με την οποίαδιαφαίνεται διαφοροποίηση ανάμεσα στααγόρια και στα κορίτσια εφήβους σε ό,τιαφορά στις ψυχοκοινωνικές συσχετίσεις μετην πρόθεση χρήσης προφυλακτικού. Πιοwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 252
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011συγκεκριμένα, στα αγόρια περισσότερο ηστάση ως προς <strong>το</strong> προφυλακτικό και οιυποκειμενικοί κανόνες είναι περισσότεροσυσχετισμένα με την πρόθεση, ενώ στακορίτσια περισσότερο η στάση και ηαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα.Στα αποτελέσματα εμφανίζονται παραλλαγέςανάμεσα στις περιπτώσεις ενός σταθερού καιενός περιστασιακού συντρόφου.Περισσότερες διαστάσεις που καταδεικνύουντη στάση απέναντι στη χρήσηπροφυλακτικού βρέθηκαν σημαντικές στηνπερίπτωση <strong>το</strong>υ σταθερού συντρόφου.Εν<strong>το</strong>ύ<strong>το</strong>ις, τόσο στη μια όσο και στην άλληπερίπτωση, εν γένει, οι στάσεις των αγοριώνσκιαγραφήθηκαν ως περισσότερο αρνητικέςως προς τη χρήση προφυλακτικού.Περαιτέρω, τα αγόρια διαθέ<strong>το</strong>υν μικρότερηαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα στη χρήσηπροφυλακτικού σε σχέση με τα κορίτσια.Φαίνεται να είναι ευάλωτα στη μη χρήσηπροφυλακτικού όταν δεν διαθέ<strong>το</strong>υν απόαυτά, όταν θεωρούν πως <strong>το</strong> να προτείνουν τηχρήση <strong>το</strong>υς θα θύμωνε τη σύντροφό <strong>το</strong>υς ήθα <strong>το</strong>υς έκανε να φαίνονται άπειροι καθώςκαι όταν δεν μπορούν να προγραμματίσουντη σεξουαλική <strong>το</strong>υς δραστηριότητα. Μια άλλησυνιστώσα αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας αφοράτη χρήση αλκοόλ πριν από μια σεξουαλικήεπαφή. Τόσο για τα αγόρια όσο και για τακορίτσια υπάρχουν ενδείξεις ότι θεωρούν <strong>το</strong>νπαράγοντα αυτό γενικά αποτρεπτικό.Επιπρόσθετα, βρέθηκε ότι <strong>το</strong> κόσ<strong>το</strong>ς τωνπροφυλακτικών θεωρείται εμπόδιο για <strong>το</strong>υςέφηβους των οποίων <strong>το</strong> οικονομικό επίπεδοείναι χαμηλό. Επομένως, υπάρχουν κάποιεςπτυχές που αναιρούν τις γενικές αντιλήψειςπερί <strong>το</strong>υ αυ<strong>το</strong>νόη<strong>το</strong>υ και της ευκολίας τηςυιοθέτησης ακόμα και της χρήσης <strong>το</strong>υπροφυλακτικού, που θεωρείται ευρέωςπροσεγγίσιμη. Η ενδυνάμωση τηςαυ<strong>το</strong>αποτελεσμα-τικότητας σε τέ<strong>το</strong>ιεςπεριπτώσεις, θα μπορούσε να κατευθυνθεί σετεχνικές εκμάθησης δεξιοτήτωνδιαπραγμάτευσης, προγραμματισμού καιεπίλυσης προβλημάτων.Όσον αφορά την πρόθεση χρήσηςπροφυλακτικού σ<strong>το</strong> κοντινό μέλλον, από <strong>το</strong>υςεφήβους, εμφανίζεται περισσότερο αυξημένηστα κορίτσια από ότι στα αγόρια. Φαίνεταιότι τα κορίτσια σκέφ<strong>το</strong>νται περισσότερορεαλιστικά και παρουσιάζονται περισσότεροαποφασισμένα να αναλάβουν <strong>το</strong>ν έλεγχο ωςπρος τη διατήρηση μιας υγιούς σεξουαλικήςσυμπεριφοράς, ευθυγραμμίζοντας τηνεπιθυμία <strong>το</strong>υς με την περισσότερο ωφέλιμη,για την υγεία <strong>το</strong>υς, τακτική.Οι έφηβοι που πηγαίνουν σε τεχνικό λύκειοπαρουσιάζουν μεγαλύτερες πιθανότητες ναείναι σεξουαλικά ενεργοί σε σύγκριση με <strong>το</strong>υςσυνομηλίκους <strong>το</strong>υς σε ιδιωτικό σχολείο.Επίσης, εμφανίζουν περισσότεροαπροφύλακτη συμπεριφορά. Χωρίς, επίσης,καμία διάθεση να αναπαράγουμε κάποιοστερεότυπο, θα λέγαμε πως στην ελληνικήκοινωνική πραγματικότητα θεωρείται πως ταwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 253
παιδιά που παρακολουθούν κάποιο τεχνικόλύκειο είναι περισσότερο απελευθερωμένακαι με περισσότερες κοινωνικές εμπειρίες,γεγονός που μπορεί να συντείνει με <strong>το</strong>προαναφερθέν εύρημα.<strong>Το</strong> οικογενειακό υπόβαθρο, τόσο ως προς τηνοικογενειακή κατάσταση των γονέων όσο καιως προς <strong>το</strong> μορφωτικό <strong>το</strong>υς επίπεδο,φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλοαναφορικά με τη συμπεριφορά χρήσηςπροφυλακτικού και εν γένει με τηναντισυλληπτική συμπεριφορά των εφήβων.Συγκεκριμένα, ο χωρισμός ανάμεσα σ<strong>το</strong>υςγονείς, πραγματικός είτε συμβολικός λόγωθανά<strong>το</strong>υ ενός από αυ<strong>το</strong>ύς, είτε η εν διαστάσεισυμβίωση των γονέων επηρεάζουν αρνητικάτη σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων καιτη χρήση αντισυλληπτικών μέτρων,αποτελώντας παράγοντες νοσηρότητας.Επιπλέον, <strong>το</strong> χαμηλό γονεϊκό μορφωτικόεπίπεδο δεν βοηθά στην καθοδήγηση προςυιοθέτηση κατάλληλων και επαρκώναντισυλληπτικών μέτρων από <strong>το</strong>υς εφήβους,ούτε στη διαμόρφωση υποκειμενικώνκανόνων προς αυτήν την κατεύθυνση.Αντίθετα, οι έφηβοι σε αυτήν την περίπτωσηαντιλαμβάνονται χαμηλή την πιθανότητα οιγονείς <strong>το</strong>υς να <strong>το</strong>υς συμβούλευαν γιασυστηματική χρήση προφυλακτικού. Στημελέτη των Giles και συν., 29 για τη χρήσηπροφυλακτικού σε αφρικανούς εφήβουςισχυρά η σεξουαλική συμπεριφορά φάνηκε ναδιέπεται από επιδράσεις της οικογένειας καικοινωνικούς παράγοντες.Στη συγκεκριμένη ερευνητική μελέτη εκτόςτης δυνατής στατιστικής ισχύος τωνυποκειμενικών κανόνων και τηςαυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητας,εξίσουσημαντικός παράγοντας αναδείχθηκε η«οικογένειά μου». Επίσης και στην έρευνατων Rosenberger και συν.,αποτέλεσαν την πρώτη και σημαντικότερηπηγή τόσο των πληροφοριών για ταπροφυλακτικά όσο και των προφυλακτικώνκαθεαυ<strong>το</strong>ύ αναδεικνύοντας τησημαντικότητα στη συμβολή της οικογένειαςγια την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση όσοναφορά τα προφυλακτικά. Βάσει τωνπαραπάνω ενισχύεται η οπτική τωνπαρεμβάσεων στα δίκτυα της κοινότητας.Τα πορίσματα της παρούσας μελέτης θα ήτανχρήσιμο να εφαρμοσ<strong>το</strong>ύν σε προγράμματαπαρέμβασης σε εφήβους, με σχεδιασμόσυγκεκριμένων βημάτων που θααποσκοπούσαν σε κοινωνιογνωστικούςπαράγοντες. Πιο συγκεκριμένα, σ<strong>το</strong>αντικείμενο <strong>το</strong>υ <strong>το</strong>μέα της «ΠροληπτικήςΣυμβουλευτικής», σχετικά με ζητήματασχετικά με την εφηβική σεξουαλικότητα, θαήταν αποτελεσματική η υιοθέτηση τεχνικών,όπως η ανάλυση περιεχομένου μηνυμάτων μετη χρήση βιντεοταινιών, τα βιωματικάεργαστήρια, καθώς και <strong>το</strong> παίξιμο ρόλων,αποσκοπώντας στην εξάσκηση σε πιοδιαχειρίσιμους και αποτελεσματικούςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 25433οι οικογένειες
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011τρόπους επικοινωνίας και διαπραγμάτευσηςσε σχέση με την προφύλαξη.Περαιτέρω, η εν λόγω σημαντική θεματικήτης εφηβικής σεξουαλικής συμπεριφοράς καιπρόθεσης χρήσης αντισυλληπτικών μέτρων,καθώς και η αλλαγή στάσεων καιπεποιθήσεων προς την κατεύθυνση τηςυιοθέτησης υγιών πρακτικών, χρήζειπεραιτέρω ερευνητικού ενδιαφέρον<strong>το</strong>ς καιπροσοχής. Μέσο αποτελούν οι εστιασμένες,επιστημονικά σχεδιασμένες και μεθοδολογικάαυστηρά συστημα<strong>το</strong>ποιημένες μελέτες στoπλαίσιο της ακαδημαϊκής κοινότητας.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Alan Guttmacher Institute [ΑGI]. (1999).Facts in brief: Teen sex and pregnancy.Διαδικτυακή σελίδα : http://www.agiusa.org/sections/youth.Πρόσβαση : 20-3-2005.2. Westall, J. Poor education linked with teenpregnancies. BMJ. 1997;314(7080):537.3. Kershaw TS, Noccolai LM, Ethier KA,Lewis JB, Ickovics JR. Perceivedsusceptibility to pregnancy and sexuallytransmitted disease among pregnant andnonpregnant adolescents. Journal ofCommunity Psychology 2003; 31(4), 419-434.4. Πολυδώρου Α, Ευαγγελινός Δ,Αντωνιάδης Ν, Σκαφιδά Π,Κυριακοπούλου Χ, Ρουκουνάκης Ν.Εγκυμοσύνη σε ανήλικες μητέρες.Εφηβική Γυναικολογία. Αναπαραγωγήκαι Εμμηνόπαυση, 2001, 13(1): 55-60.5. Santelli J, Kaiser J, Hirsch L, Radosh A,Simkin L, Middlestand S. Initiation ofsexual intercourse among middle schooladolescents: The influence ofpsychological factors. J Adolesc Health.2004;34(3):200-86. Ταμπακούδης Π, Ταντανάσης Θ,Κελλαριτζής Δ, Τζεβελέκης Φ, Βενέτης Χ,Σεβασ<strong>το</strong>πούλου Ε και συν. Η εγκυμοσύνηστην εφηβεία. Εφηβική Γυναικολογία.Αναπαραγωγή και Εμμηνόπαυση, 1998,10 (1): 39-44.7. Carnall D. Condom failure is on theincrease. BMJ. 1996;312(7038):1059.8. Falk R, Gispert M, Baucom D. Personalityfactors related to black teenagepregnancy and abortion. Psychology ofWomen Quarterly 2006;5(5):737-746.9. Fischman SH. Delivery or abortion ininner-city adolescents. American Journalof Orthopsychiatry 2010;47(1):127-133.10. Font-Ribera L, Perez G, Salvador J, BorrellC. Socioeconomic inequalities inunintended pregnancy and abortiondecision. J Urban Health. 2008;85(1):125-35.11. Mavroforou A, Koumantakis, E,Michalodimitrakis E. Adolescence andabortion in Greece: Women’s profile andperceptions. J Pediatr Adolesc Gynecol.2004;17(5):321-6.12. Metron Analysis. Πανελλαδική Έρευναγια την Αντισύλληψη. Ινστι<strong>το</strong>ύ<strong>το</strong>Κοινωνικής Προληπτικής Ιατρικής, 2001,1-39.13. Νικολόπουλος ΘΠ, Γκαμάτση ΕΕ, ΛιούμηΔΕ. ΑΙDS και έφηβοι – Μελέτη στάσεως,γνώσεων και συμπεριφοράς των εφήβωνwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 255
απέναντι σ<strong>το</strong> ΑΙDS. Ιατρική 1994, 65(5):477-481.14. Κρεατσάς, Γ. Σεξουαλικήδιαπαιδαγώγηση-Οι σχέσεις των δύοφύλων, τι πρέπει να ξέρουν οι νέοι Εκδ.Δωρικός, Αθήνα, 1989.15. Caron F, Godin G, Otis J, Lambert, LD.Evaluation of a theoritically basedAIDS/STD peer education program onpostponing sexual intercourse and oncondom use among adolescents attendinghigh school. Health Education Research-Theory and Practice 2004;19(2):185-197.16. Ya-Hui Bay-Cheng L. Safer sex in context:Condom and contraceptive use amongadolescent women [dissertation]. US:University of Michigan, ProQuestInformation and Learning Company,2003.17. Villarruel AM, Jemmott J B, Jemmott LS,Ronis DL. Predictors of sexual intercourseand condom use intentions amongSpanish-dominant Latino youth-A test ofthe Planned Behavior Theory. NursingResearch 2004;53(3):172-181.18. Bennett P, Bozionelos G. The theory ofplanned behavior as predictor of condomuse: A narrative review. Psychology,Health & Medicine 2000;5(3):307-326.19. Rock EM, Ireland M, Resnick MD. To knowthat we know what we know: Perceivedknowledge and adolescent sexual riskbehavior. J Pediatr Adolesc Gynecol.2003;16(6):369-76.20. Shrier L, Emans J, Woods E R, Durant R H.The association of sexual risk behaviorsand problem drug behaviors in highschool students. J Adolesc Health.1997;20(5):377-83.21. Ajzen I. The theory of planned behavior.Organizational Behavior and HumanDecision Processes, 1991, 50: 179-211.22. Κρεατσάς Γ, Τραγέα Ρ, Μπαμπάτσικου Φ,Ποπόνα Α, Αγγελοπούλου Α, Κουτής Χ.Κύηση στην εφηβεία. 10 ο ΠανελλήνιοΣυνέδριο Κοινωνικής Παιδιατρικής καιΠροαγωγής της Υγείας, Αθήνα, 10-12Μαΐου 1998.23. Ajzen I. Understanding attitudes andpredicting social behavior. Prentice-Hall,1980.24. Ajzen I. Attitudes, personality andbehavior. Milton Keynes: Open UniversityPress, 1988.25. Gebhardt W, Kuyper L, Greunsven G. Needfor intimacy in relationships and motivesfor sex as determinants of adolescentcondom use. Journal of Adolescent HealthSeptember 2003;33(3):154-164.26. McBride C, Paikoff L, Holmbeck G.Individual and familial influences on theonset of sexual intercourse among urbanAfrican American adolescents. Journal ofConsulting and Clinical Psychology2003;71(1): 159-167.27. Μolla M, Astrom AN, Berhane Y.Applicability of the theory of plannedbehavior to intended and ω selfreportedcondom use in a rural Ethiopianpopulation. AIDS Care March 2003;19(3):425-431.28. Bryan A, Kagee A, Broadus MR. Condomuse among South African adolescents:developing and testing theoretical modelswww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 256
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011of intentions and behaviour. AIDSBehaviour 2006;10(4): 387-397.29. Giles M, Liddell C, Bydawell M. Condomuse in African adolescents: the role ofindividual and group factors. AIDS Care2005;17(6):729-739.30. Sutton S, McVey D, Glanz A. A comparativetest of the theory of reasoned action andthe theory of planned behavior in theprediction of condom use intentions in anational sample of English young people.Health Psychology 1999;18(1):72-81.31. Tsitsika A, Greyadanus D, KonstantoulakiE, Boutziouka V, Deligiannis I,Dimitrakopoulou V et al. Adolescentsdealing with sexual issues: A crosssectionalstudy in Greece. J PediatrAdolesc Gynecol. 2010 ;23(5):298-304.32. Boer H, Mashamba MT. Gender powerimbalance and differential psychosocialcorrelates of intended condom use amongmale and female adolescents from Venda,South Africa. British Journal of HealthPsychology, 2007;12(Pt 1): 51-63.33. Rosenberger JG, Bell DL, McBride KR,Fortenberry JD, Ott MA. Condoms anddevelopmental contexts in youngeradolescent boys. Sex Transm Infect.2010;86(5):400-3.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 257
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1. Τιμές συσχετίσεων Pearson με τη μεταβλητή της Πρόθεσης χρήσηςπροφυλακτικού σ<strong>το</strong> μέλλονr Pearson P NΒαθμόςΕνημέρωσηςΣτάσημε σταθερό σύντροφοΚανονιστικέςΠεποιθήσειςΠεριγραφικήΚανονικότητα.20 .002 **378.22 .001***220.29 .000***220.36 .000***220Βαθμός Ελέγχου .42 .000***220Βαθμός Ευκολίας .25 .000***220Αυ<strong>το</strong>αποτελεσματικότητα .44 .000***220Σημείωση: *p
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Πίνακας 3. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις <strong>το</strong>υ βαθμού ελέγχου στη χρήσηπροφυλακτικού ανά φύλο και έλεγχος στατιστικής σημαντικότητας των διαφορών τωνμέσων όρωνΦΥΛΟΒαθμόςΕλέγχουΑγόριΚορίτσιΈλεγχος ΣτατιστικήςΣημαντικότηταςΜ S Μ S t df pΒαθμός ελέγχου στηναπόφαση χρήσηςπροφυλακτικού στιςσεξουαλικές σχέσεις4.05 .92 4.36 .89 -2.44 215 .015 *Σημείωση: *p
2.ΕΡΕΥΝΑ – ORIGINAL PAPERΒασικές γνώσεις πρώτων βοηθειών από ειδικές πληθυσμιακέςομάδεςΚαδδά Όλγα 1 , Μαρβάκη Αικατερίνη 2 , Γιόρογλου Σοφία 3 , Γεωργούση Ευγενία 4 ,Κατσαρού Αναστασία 5 , Αργυρίου Γεώργιος 6 , Ίντας Γεώργιος1. Νοσηλεύτρια, MSc , ΜΕΘ Καρδιολογική, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, υποψήφιαΔιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α.2. Νοσηλεύτρια, MSc, ΓΝ Κατερίνης3. Νοσηλεύτρια, MSc, «Ευρωκλινική», Αθήνα4. Νοσηλεύτρια Τ.Ε. ΠΓΝ «ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ», Αθήνα5. Νοσηλεύτρια Τ.Ε6. Νοσηλευτής, MSc, ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ», υποψήφιος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α.7. Νοσηλευτής, MSc, ΓΝΔΑ «Αγ. Βαρβάρα», υποψήφιος Διδάκτωρ Νοσηλευτικής Σχολής ΕΚΠΑ7ΠΕΡΙΛΗΨΗΟ όρος «πρώτες βοήθειες» είναι πλέον αποδεκτό μέρος της καθημερινής μας γλώσσας και δενυπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό περιλαμβάνει τη άμεση βοήθεια που παρέχεται σε ασθενείς καιτραυματίες. Ο βασικός στόχος των πρώτων βοηθειών είναι η παροχή άμεσης φροντίδας σ<strong>το</strong> θύμαμέχρι να έλθει η εξειδικευμένη βοήθεια.Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει τις βασικές γνώσεις πρώτωνβοηθειών από ειδικές πληθυσμιακές ομάδες.Υλικό-Μέθοδος: <strong>Το</strong> δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 1387 ά<strong>το</strong>μα που ήταν νοσηλευτές, ιατροί,αστυνομικοί πυροσβέστες, διασώστες και διέμεναν στην περιοχή της Αθήνας και άλλες μεγάλεςεπαρχιακές πόλεις. Για την εκπόνηση της μελέτης συντάχθηκε ειδικό ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο πουσυμπεριελάμβανε 28 ερωτήσεις. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση <strong>το</strong>υστατιστικού προγράμμα<strong>το</strong>ς SPSS v.16. Για τις συνεχείς μεταβλητές χρησιμοποιήθηκαν οιδοκιμασίες t-test, Mann Whitney U test, One Way ANOVA και Kruskal Wallis test και για τιςκατηγορικές <strong>το</strong> chi-square testΑποτελέσματα: Από <strong>το</strong> σύνολο των ερωτηθέντων, 764 ά<strong>το</strong>μα (55.1%) δεν είχαν παρακολουθήσειξανά κάποιο σεμινάριο σχετικά με τις πρώτες βοήθειες, ενώ 623 ά<strong>το</strong>μα (44.9%) είχαν. Τα 405(29.2%) ά<strong>το</strong>μα είχαν παρακολουθήσει σεμινάριο διάρκειας 12-24 ωρών, 88 (6.3%) 2-3εβδομάδων, 50 (3.6%) ενός μήνα και 81, (5.8%) περισσότερο από ένα μήνα. Οι επαγγελματίεςυγείας είχαν 3.1 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο σεwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 260
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011σχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους που ερωτήθηκαν (OR: 3.138, 95% ΔΕ: 1.508-6.528,p=0.002). Σεερώτηση που έγινε σχετικά με <strong>το</strong> τι θα έκαναν αν την ώρα που περπα<strong>το</strong>ύσαν στην παραλίασυναν<strong>το</strong>ύσαν κάποιον να βγάζει ένα παιδί λιπόθυμο από τη θάλασσα, 937 ά<strong>το</strong>μα (67.6%) θαενεργούσαν σωστά, ενώ 884 ερωτηθέντες (63.7%) απάντησαν ότι θα έκαναν χειρισμό Heimlich σεάνθρωπο που βρίσκεται σ<strong>το</strong> διπλανό τραπέζι ενός εστια<strong>το</strong>ρίου και δυσπνοεί κάνοντας νόημα με ταχέρια <strong>το</strong>υ πως πνίγηκε με <strong>το</strong> φαγητό <strong>το</strong>υ. Εννιακόσια έξι ά<strong>το</strong>μα (65.3%) θα έδιναν να φάει ή ναπιει κάτι γλυκό σε έναν διαβητικό που θα έβρισκαν σ<strong>το</strong> δρόμο με απώλεια αισθήσεων. Οιδιπλωμα<strong>το</strong>ύχοι είχαν 1.4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν έναν διαβητικόσεκρίσιμη κατάσταση σε σχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους (OR: 1.401, 95% ΔΕ:1.060-1.853, p=0.018).Συμπεράσματα: Η εκπαίδευση στην παροχή πρώτων βοηθειών αποτελεί επιτακτική ανάγκη γιαόλους, όπως επίσης και η εφαρμογή συστηματικών προγραμμάτων σε θεωρητική και πρακτικήβάση.Λέξεις κλειδιά: Πρώτες βοήθειες, εκπαίδευση, παρευρισκόμενοι, σεμινάριο.ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΚαδδά Όλγα, Παπανούτσου 15, ΆλιμοςE-mail: ol.kadda.31@gmail.comPossesion of first aid basic knowledge by specific population groupsKadda Olga 1 , Marvaki katerina 2 , Gioroglou Sofia 3 , Georgousi Eygenia 4 , Katsarou Anastasia 5 ,Argyriou Georgios 6 , Intas Georgios 71. RN, MSc, Onassis Cardiac Surgery Center, Phd candidate2. RN, MSc , general hospital of Katerini3. RN, MSc, Euroclinic, Athens4. RN, ‘Gennimatas’ general hospital of Athens5. RN, Athens6. RN, MSc, ‘ Sotiria’ general hospital of Athens, Phd candidate,7. RN, MSc, ‘Ag. Varvara’ general hospital of Athens, Phd candidateABSTRACTThe term ‘first aid’ refers to the preliminary care that is given to patients or injured individuals. Themain objective of first aid is to offer effective assistance to victims until a more qualifiedprofessional becomes available to provide for further care.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 261
Purpose: The purpose of this study was to investigate whether specific populations possess thebasic knowledge and skills that are necessary to offer this initial phase of treatment.Material-Method: The studied population consisted of 1387 individuals, of which 57.9% (N = 803)were male. Data was collected through the creation and administration of a questionnairecomposed of 28 questions. The data analysis was performed using the statistical program SPSS(version 16) (SPSS Inc., Chicago, IL).Results: Almost half of the sample, 764 individuals (55.1%) never attended a ‘first aid’ seminar,while 623 (44.9%) did. The latter group could be further divided in accordance to the duration ofthe seminars that they partook in. 405 (29.2%) attended for 12 to 24 hours, 88 (6.3%) for 2-3weeks, 50 (3.6%) for one month, and 81 (5.8%) for more than a month. Health professionals were3.1 times more likely to have attended a seminar than the other respondents (N: 1.144, OR: 3.138,95% CI: 1.508-6.528, p: 0.002). 67.6% of the studied sample would react correctly in a situationwhere an unconscious child would be carried out from sea, while 63.7% would do the Heimlichmaneuver on a person who felt breathlessness while choking during a meal. Nine hundred and sixpeople (65.3%) would give an unconscious diabetic something sweet to eat. People who hadgraduated from an institute were 1.4 times more likely to properly deal with a diabetic who was ina critical condition (OR: 1.401, 95% CI: 1.060-1.853, p: 0.018)Conclusions: First aid training is a vital asset for all population groups. It is therefore all the moreimportant to make such education programs accessible to the wider population. Furthermore theimplementation of such programs should be systematic and should not only cover theoreticalfoundations but practical ones as well.Keywords: First aid, education, bystanders, seminar.ΕΙΣΑΓΩΓΗόρος «πρώτες βοήθειες» είναι πλέονΟαποδεκτό μέρος της καθημερινής μαςγλώσσας και δεν υπάρχει καμία αμφιβολίαότι αυτό περιλαμβάνει τη βοήθεια πουπαρέχεται σε ασθενείς και τραυματίες. Ηπρώτη καταγεγραμμένη ισ<strong>το</strong>ρία παροχήςCORRESPONDING AUTHORKadda Olga, str 15 Papanoutsou, AlimosE-mail: ol.kadda.31@gmail.comπρώτων βοηθειών χρονολογείται <strong>το</strong> 1099από ιππότες της εποχής σ<strong>το</strong> πεδίο της μάχης.<strong>Το</strong> 1878 ο όρος «πρώτες βοήθειες»εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Βρετανίακαι εκτιμάται ότι προήλθε από τις όρους«πρώτη θεραπεία» και «Εθνική βοήθεια». Στιςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 262
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011μέρες μας η προνοσοκομειακή φροντίδα τωνασθενών και των τραυματιών έχειαναβαθμιστεί με την παράλληλη εξέλιξη τηςιατρικής έρευνας και χρησιμοποιείται ολοένακαι περισσότερο εξοπλισμός τελευταίαςτεχνολογίας. Ο βασικός στόχος των πρώτωνβοηθειών παραμένει και σήμερα ακριβώς οίδιος με εκείνο <strong>το</strong>υ 11 ου αιώνα: η παροχήποιοτικής φροντίδας σ<strong>το</strong> θύμα μέχρι να έλθειη εξειδικευμένη βοήθεια. 1Ο σκοπός των πρώτων βοηθειών μπορεί ναεπικεντρωθεί σε τρία σημεία-κλειδιά:1. Τη διατήρηση της ζωής2. Την αποτροπή περαιτέρωτραυματισμού3. Την προαγωγή της αποκατάστασηςΗ εκπαίδευση στις πρώτες βοήθειεςπεριλαμβάνει την πρόληψη τωντραυματισμών, την ασφάλεια των πρώτωνπαρευρισκομένων και τις φάσεις τηςθεραπείας, μέχρι την άφιξη εξειδικευμένηςβοήθειας. 2Η σημασία της προνοσοκομειακής φροντίδαςστην τελική έκβαση όλων των ασθενών σεεπείγουσα κατάσταση είναι πολύ μεγάλη. Σεεπείγουσες καταστάσεις όλοι οιεπαγγελματίες υγείας και όχι μόνο, έχουνκαθήκον να προσφέρουν τις πρώτεςβοήθειες.3Η ανάγκη για άμεση ανταπόκριση στην οξείαφάση ενός τραυματισμού ή ενός ατυχήμα<strong>το</strong>ςείναι μεγάλη και η προε<strong>το</strong>ιμασία τωνπληθυσμιακών ομάδων όπως είναι οιδάσκαλοι, οι αστυνομικοί, οι πυροσβέστες κ.α.πρέπει να γίνεται ακολουθώντας ένασυστηματικό τρόπο εκπαίδευσης βασιζόμενοισε διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.ΣκοπόςΣκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση τωνβασικών γνώσεων πρώτων βοηθειών απόειδικές πληθυσμιακές ομάδες.Υλικό-Μέθοδος<strong>Το</strong>ν πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 1387ά<strong>το</strong>μα, που εργάζονταν ως νοσηλευτές,ιατροί, αστυνομικοί πυροσβέστες, διασώστεςστην περιοχή της Αθήνας και σε μεγάλεςεπαρχιακές πόλεις. Σ<strong>το</strong> σύνολο <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς<strong>το</strong> 57,9% (Ν=803) ήταν άνδρες. Για τησυλλογή των σ<strong>το</strong>ιχείων συντάχθηκε ειδικόερωτημα<strong>το</strong>λόγιο που συμπεριελάμβανε 28ερωτήσεις. <strong>Το</strong> πρώ<strong>το</strong> μέρος <strong>το</strong>υερωτημα<strong>το</strong>λογίου περιλάμβανε ταδημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία των ερωτηθέντων(φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση,<strong>το</strong> μορφωτικό επίπεδο, <strong>το</strong> επάγγελμα και οτόπος κα<strong>το</strong>ικίας <strong>το</strong>υς). <strong>Το</strong> δεύτερο μέροςαφορούσε ερωτήσεις αξιολόγησης τωνγνώσεων <strong>το</strong>υ πληθυσμού στις πρώτεςβοήθειες.Η εγκυρότητα και αξιοπιστία <strong>το</strong>υερωτημα<strong>το</strong>λογίου ελέγχθηκε ad hoc μέσω τηςπιλοτικής εφαρμογής <strong>το</strong>υ σε δείγμα ίσο με5% <strong>το</strong>υ αναμενόμενου υπό μελέτη συνολικούδείγμα<strong>το</strong>ς (n=70) από δύο ερευνητές καιwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 263
πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε δύο φορές σ<strong>το</strong>ν κάθεσυνεντευξιαζόμενο.Παρατηρήθηκε συμφωνία των απαντήσεωντόσο μεταξύ ερευνητών όσο μεταξύ <strong>το</strong>υ ίδιου<strong>το</strong>υ συνεντευξιαζόμενου σε ποσοστό που δενήταν ποτέ χαμηλότερο από 95% σε κάθεπερίπτωση<strong>Το</strong> ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο διανεμήθηκε σε ειδικέςπληθυσμιακές ομάδες παρουσία ή απουσία<strong>το</strong>υ συνεντευκτή. Ο μέσος χρόνοςσυμπλήρωσής <strong>το</strong>υ ήταν τα 15 λεπτά.Η μελέτη ξεκίνησε <strong>το</strong>ν Φεβρουάριο <strong>το</strong>υ 2004και ολοκληρώθηκε <strong>το</strong>ν Σεπτέμβριο <strong>το</strong>υ 2007Στατιστική ανάλυσηΗ στατιστική επεξεργασία έγινε με τη χρήση<strong>το</strong>υ στατιστικού προγράμμα<strong>το</strong>ς SPSS (version16) (SPSS Inc., Chicago, IL). Αρχικά έγινεπεριγραφική στατιστική των δεδομένων καιστη συνέχεια αναλυτική. Με την περιγραφικήστατιστική οι συνεχείς μεταβλητέςεκφράστηκαν με τη μέση τιμή (mean), τηντυπική απόκλιση (sd) και τα 95%Διαστήματα Εμπισ<strong>το</strong>σύνης (95%ΔΕ). Οιδιχό<strong>το</strong>μες και κατηγορικές μεταβλητέςεκφράστηκαν με συχνότητες. Στην αναλυτικήστατιστική για τις συνεχείς μεταβλητέςχρησιμοποιήθηκαν οι δοιμασίες t-test, MannWhitney U test, One Way ANOVA και KruskalWallis test και για τις κατηγορικές <strong>το</strong> chisquaretest. Για να ελεγχθεί ποιοί είναι οιπαράγοντες που προβλέπουν καλύτερα τιςσωστές γνώσεις πρώτων βοηθειώνχρησιμοποιήθηκε <strong>το</strong> μοντέλο της διωνυμικήςλογαριθμιστικής παλινδρόμησης (BinaryLogistic Regression) για την έκφραση <strong>το</strong>υλόγου των αναλογιών (OR: odds ratio). <strong>Το</strong>επίπεδο σημαντικότητας για όλες τιςαναλύσεις ορίστηκε σε 0.05.Αποτελέσματα<strong>Το</strong> μεγαλύτερο ποσοστό <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς ήταννοσηλευτές (23,1%). <strong>Το</strong> 51,3% <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ςδιέμενε στην Αθήνα. Τα δημογραφικάσ<strong>το</strong>ιχεία <strong>το</strong>υ πληθυσμού της μελέτηςπαρουσιάζονται αναλυτικότερα σ<strong>το</strong>ν πίνακα1.Από τη σύγκριση των δημογραφικώνσ<strong>το</strong>ιχείων μεταξύ ανδρών και γυναικώνβρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά όσοναφορά <strong>το</strong> μορφωτικό <strong>το</strong>υς επίπεδο (p
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011(Β: 1,144, OR: 3,138, 95% OR: 1,508-6,528,P:0,002) φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ναέχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο σεσύγκριση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους πουερωτήθηκαν.Διερευνώντας πως αντιμετωπίζει κανείς έναλιποθυμικό επεισόδιο, απάντησαν σωστά1126 (82,2%) ά<strong>το</strong>μα, ενώ 864 (62,3%)ήξεραν ποια είναι η θέση ανάνηψης. Οικά<strong>το</strong>ικοι της Αθήνας είχαν 0,577μεγαλύτερηπιθανότητα σε σύγκριση με εκείνους πουέμεναν στην επαρχία να απαντήσουν σωστάστην ερώτηση (Β:-0,550, OR: 0,557, 95% OR:0,409-0,814, P:0,002), ενώ οι άνδρες είχαν1,527 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σωστά στην ερώτηση σεσύγκριση με τις γυναίκες (Β: 0,423, OR: 1,527,95% OR: 1,057-2,207, P: 0,024). Σε ερώτησησχετικά με τις ενέργειες που πρέπει ναακολουθήσει κάποιος για να αντιμετωπίσειμία εμφανή αιμορραγία άκρου απότραυματισμό, 918 (66,2%) ά<strong>το</strong>μα απάντησανσωστά. Ο μισός περίπου μελετώμενοςπληθυσμός (765, 55,2%) γνώριζε τι είναι ηισχαιμική περίδεση.Σε ερώτηση αναφορικά με <strong>το</strong> ποια θα ήταν ηεπόμενη ενέργεια σε ρινορραγία ύστερα απότη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης <strong>το</strong>υασθενούς απάντησαν σωστά λιγότερο από<strong>το</strong>υς μισούς <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς (589, 42,5%). Οιδιπλωμα<strong>το</strong>ύχοι είχαν 1,49 φορές μεγαλύτερηπιθανότητα να αντιμετωπίσουν σωστά τηρινορραγία σε σύγκριση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους(Β: -0,399, OR: 0,671, 95% OR: 0,524-0,858, P:0,001). Οι κά<strong>το</strong>ικοι της επαρχίας είχαν 1,6μεγαλύτερη πιθανότητα να απαντήσουνσωστά αυτή την ερώτηση σε σχέση με <strong>το</strong>υςκά<strong>το</strong>ικους της Αθήνας.Σε ερώτηση που υπήρχε αναφορικά με <strong>το</strong> τιπρέπει να κάνεις κανείς αν βρει κάποιο θύμαπου επικοινωνεί μετά από πτώση από ύψος,1211 (87,3%) ά<strong>το</strong>μα απάντησαν σωστά. Οιγυναίκες είχαν 2,1299 φορές μεγαλύτερηπιθανότητα να απαντήσουν σωστά σεσύγκριση με <strong>το</strong>υς άνδρες (B: 0,756, OR: 2,129,95% OR: 1,105-4,102, P: 0,024).Διερευνώντας πως πρέπει να αντιμετωπιστείένας άνθρωπος που έχει υποστείτραυματισμό από ρυπαρό αιχμηρόαντικείμενο, 854 (61,6%) ά<strong>το</strong>μα απάντησανότι χρειάζεται καθαρισμός <strong>το</strong>υ τραύμα<strong>το</strong>ς καιαντιτετανικός ορός. Οι διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι είχαν1,52 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σε σχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους (B:0,416, OR: 0,660, 95% OR: 0,483-0,902, P:0,009), ενώ οι κά<strong>το</strong>ικοι που μένουν εκτόςΑθήνας είχαν 2,615 μεγαλύτερη πιθανότητανα απαντήσουν σωστά σε σχέση με <strong>το</strong>υςάλλους (B: 0,961, OR: 2,615, 95% OR: 1,881-3,636, P: 0).Σε ερώτηση για <strong>το</strong>ν ορισμό <strong>το</strong>υ κατάγμα<strong>το</strong>ςαπάντησαν σωστά 1163 (83,9%) ά<strong>το</strong>μα, ενώδιερευνώντας τις ενέργειες που κάνει κάποιοςγια να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες σεασθενή με κάταγμα σ<strong>το</strong> κάτω άκρο οι 1166(84,1%) απάντησαν πως πρέπειwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 265
ακινη<strong>το</strong>ποιηθεί <strong>το</strong> πάσχων μέλος με έναπρόχειρο νάρθηκα και να μεταφερθεί σ<strong>το</strong>νοσοκομείο. Οι νεότεροι σε ηλικίαερωτηθέντες είχαν 1,46 φορές μεγαλύτερηπιθανότητα να απαντήσουν σωστά σε σχέσημε <strong>το</strong>υς πρεσβύτερους (B: -0,427, OR: 1,461,95% OR: 0,457-0,933, P: 0,019). Οι κά<strong>το</strong>ικοι<strong>το</strong>υ νομού Αττικής είχαν 1,48 μεγαλύτερηπιθανότητα να απαντήσουν σωστά τηνερώτηση σε σχέση με εκείνους που έμενανεκτός <strong>το</strong>υ νομού (B: -0,3691, OR: 0,673, 95%OR: 0,487-0,931, P: 0,017). Από <strong>το</strong>υς 1387συμμετέχοντες οι 1012 (73%) θα καλούσανκαι θα περίμεναν ασθενοφόρο, χωρίς νααγγίξουν έναν τραυματία που εμπλέκεται σετροχαίο ατύχημα και παραμένειτραυματισμένος και αναίσθη<strong>το</strong>ς στη θέση <strong>το</strong>υοδηγού. Σε διερεύνηση της ερώτησης τι θακάνατε σε περίπτωση που βρίσκατε κάποιοντραυματία στην άκρη <strong>το</strong>υ δρόμου πουπαραπονείται για πόνο στη σπονδυλικήστήλη, απάντησαν σωστά 965 (69,6%)ά<strong>το</strong>μα. Στην ερώτηση αυτή οι διπλωμα<strong>το</strong>ύχοιείχαν 1,233 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σωστά σε σχέση με <strong>το</strong>υςυπόλοιπους (B: 0,210, OR: 1,233, 95% OR:1,017-1,496, P: 0,033).Από όλους <strong>το</strong>υς ερωτηθέντες, σωστάαπάντησαν οι 1186 (85,5%) σχετικά με <strong>το</strong>πώς αντιμετωπίζεται <strong>το</strong> δάγκωμα από φίδι.Οι νεότεροι σε ηλικία ερωτηθέντες είχαν 1,3φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σωστά σε σχέση με <strong>το</strong>υςμεγαλύτερους σε ηλικία (B: 0,379, OR: 0,769,95% OR: 1,037-2,059, P: 0,03). Σε ερώτησηαναφορικά με <strong>το</strong> ποιές είναι οι σωστέςενέργειες που πρέπει να κάνει κάποιος μετάαπό τραυματισμό <strong>το</strong>υ ματιού από ένα ξένοσώμα που δεν φαίνεται να έχει εισχωρήσει ήπαραμείνει σ<strong>το</strong> μάτι, απάντησαν σωστά 1081(77,9%) ά<strong>το</strong>μα. Οι διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι είχαν 1,722φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σωστά την ερώτηση σε σχέση με<strong>το</strong>υς υπόλοιπους (B: 0,543, OR: 1,722, 95%OR: 1,130-2,625, P: 0,012). Οι άνδρες είχαν1,307 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σωστά την ερώτηση σε σχέση μετις γυναίκες (B: 0,592, OR: 1,307, 95% OR:1,137-2,371, P: 0,012). <strong>Το</strong> 67,4% (Ν=935) <strong>το</strong>υπληθυσμού απάντησε πως ένας ασθενής μεέγκαυμα μικρής έκτασης σ<strong>το</strong> χέρι <strong>το</strong>υ πρέπεινα <strong>το</strong> βυθίσει σε ένα δοχείο με καθαρό κρύονερό. Σε περίπτωση κατάποσης καυστικήςποτάσας, 1158 (83,5%) ά<strong>το</strong>μα απάντησανσωστά σχετικά με τις ενέργειες που θαέκαναν για να <strong>το</strong>υ προσφέρουν πρώτεςβοήθειες σ<strong>το</strong>ν ασθενή. Οι κά<strong>το</strong>ικοι τηςεπαρχίας είχαν 1,761 φορές μεγαλύτερηπιθανότητα να απαντήσουν σωστά τηνερώτηση σε σχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους (B:0,566, OR: 1,761, 95% OR: 1,274-2,435, P:0,001). Σε σενάριο που δόθηκε σ<strong>το</strong>μελετώμενο πληθυσμό αναφορικά με <strong>το</strong> τι θαέκαναν αν έβρισκαν έναν κυνηγό που είχεαποκλειστεί στα χιόνια με κρυοπαγήματα σταwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 266
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011κάτω άκρα, σωστά απάντησαν 1131 (81,5%)ά<strong>το</strong>μα.Σε ερώτηση που έγινε σχετικά με <strong>το</strong> τι θαέκαναν αν την ώρα που περπάταγαν στηνπαραλία συναν<strong>το</strong>ύσαν κάποιον να βγάζει έναπαιδί από τη θάλασσα, 937 (67,6%) ά<strong>το</strong>μα θαενεργούσαν σωστά, ενώ 884 (63,7%)ερωτηθέντες απάντησαν ότι θα έκανανχειρισμό Heimlich σε άνθρωπο που βρίσκεταισ<strong>το</strong> διπλανό τραπέζι ενός εστια<strong>το</strong>ρίου καιδυσπνοεί κάνοντας νόημα με τα χέρια <strong>το</strong>υπως πνίγηκε με <strong>το</strong> φαγητό <strong>το</strong>υ. Τα 906(65,3%) ά<strong>το</strong>μα θα έδιναν να φάει ή να πιεικάτι γλυκό σε έναν διαβητικό που θαέβρισκαν σ<strong>το</strong> δρόμο με απώλεια αισθήσεων,ενώ τα 991 (71,4%) ά<strong>το</strong>μα θα αναγνώριζανμία κρίση επιληψίας. Οι διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι είχαν1,401 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααντιμετωπίσουν έναν διαβητικό σε κρίσιμηκατάσταση σε σχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους (B:0,338, OR: 1,401, 95% OR: 1,060-1,853, P:0,018).Διερευνώντας τι θα έκανε κανείς για ναβοηθήσει έναν άνθρωπο που παρουσίαζεσύνδρομο υπεραερισμού, λόγω έν<strong>το</strong>νουάγχους τα 850 (61,3%) ά<strong>το</strong>μα ήξεραν τησωστή απάντηση. Σε περίπτωσηηλεκτροπληξίας σ<strong>το</strong> λουτρό, θα ενεργούσανσωστά τα 946 (68,2%) ά<strong>το</strong>μα. Οιμεγαλύτεροι σε ηλικία είχαν 1,776μεγαλύτερη πιθανότητα να απαντήσουνσωστά την ερώτηση σε σχέση με <strong>το</strong>υς άλλους(B: -0,263, OR: 0,563, 95% OR: 0,622-0,950, P:0,015). Καρδιοαναπνευστική αναζωογόνησηήξεραν να κάνουν περίπου οι μισοί (757,54,6%).Οι επαγγελματίες υγείας είχαν 1,933 φορέςμεγαλύτερη πιθανότητα να γνωρίζουνκαρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση σεσχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους (B: 0,659, OR:1,933, 95% OR: 1,180-3,167, P: 0,009). Τηναναλογία αναπνοών και θωρακικώνσυμπιέσεων ήξεραν 151 (10,9%) ά<strong>το</strong>μα. Οιεπαγγελματίες υγείας είχαν 4,817 φορέςμεγαλύτερη πιθανότητα να απαντήσουνσωστά την ερώτηση σε σχέση με <strong>το</strong>υςυπόλοιπους (B: 1,572, OR: 4,817, 95% OR:1,747-13,282, P: 0,002). Από <strong>το</strong> σύνολο <strong>το</strong>υμελετώμενου πληθυσμού 910 (65,6%) ά<strong>το</strong>μαήξεραν σε ποιες περιπτώσεις πρέπει ναεφαρμόζεται η καρδιοαναπνευστικήαναζωογόνηση. Οι κά<strong>το</strong>ικοι της Αθήνας είχαν1,577 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα νααπαντήσουν σωστά αυτή την ερώτηση σεσχέση με <strong>το</strong>υς υπόλοιπους (B: -0,456, OR:0,634, 95% OR: 0,434-0,925, P: 0,018).Από <strong>το</strong> σύνολο <strong>το</strong>υ πληθυσμού, 1281 (92,4%)ά<strong>το</strong>μα ήξεραν <strong>το</strong> σωστό αριθμό τηλεφώνουγια <strong>το</strong> ΕΚΑΒ, 1327 (95,7%) για τηναστυνομία, 1189 (85,7%) για τηνπυροσβεστική και 839 (60,5%) <strong>το</strong>υ κέντρουδηλητηριάσεων. Οι διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι είχαν 3,33φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γνωρίζουν<strong>το</strong> τηλέφωνο της πυροσβεστικής σε σχέση με<strong>το</strong>υς άλλους (B: -1,204, OR: 0,300, 95% OR:0,145-0,619, P: 0,001), ενώ οι άνδρες είχανwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 267
1,885 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ναγνωρίζουν <strong>το</strong>ν τηλεφωνικό αριθμό <strong>το</strong>υκέντρου δηλητηριάσεων σε σχέση με τιςγυναίκες (B: 0,634, OR: 1,885, 95% OR: 1,280-2,777, P: 0,001). Οι κά<strong>το</strong>ικοι <strong>το</strong>υ νομούΑττικής είχαν 1,851 φορές μεγαλύτερηπιθανότητα να γνωρίζουν <strong>το</strong>ν τηλεφωνικόαριθμού <strong>το</strong>υ κέντρου δηλητηριάσεως σεσχέση με εκείνους που μένουν εκτός νομού(B: -0,617, OR: 0,540, 95% OR: 0,379-0,769, P:0,001).Σε ερώτηση αναφορικά με <strong>το</strong> ποιοί πρέπει ναγνωρίζουν πρώτες βοήθειες, τα 1345 (97%)ά<strong>το</strong>μα απάντησαν πώς όλοι οι άνθρωποιπρέπει να γνωρίζουν.ΣυζήτησηΤα αποτελέσματα της παρούσας μελέτηςδείχνουν ότι <strong>το</strong> επίπεδο εκπαίδευσης και ηηλικία κατέχει σημαντικό ρόλο αναφορικά μετη λήψη αποφάσεων παροχής πρώτωνβοηθειών σε επείγουσες καταστάσεις, εκτόςνοσοκομείου, σε ά<strong>το</strong>μα που <strong>το</strong> έχουν ανάγκη.Επιπρόσθετα, προκύπτει πως οι κά<strong>το</strong>χοιπτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης έχουνμεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουνμια επείγουσα κατάσταση όπως είναι μιαρινορραγία. Παρόλα αυτά, παρόμοια μελέτητων Robertson et al 4 που διενεργήθηκε <strong>το</strong>2010 σε σχολεία της Αγγλίας και σε δείγμα112 μαθητών που είχαν υποστεί μιαρινορραγία κατά τη διάρκεια της σχολικήςχρονιάς, έδειξε ότι μικρό ποσοστό (37,5%)των καθηγητών γνώριζε και είχε τηνκατάλληλη εκπαίδευση. Σε μελέτη τωνOlympia et al 5 επισημαίνεται η σημασία τηςεκπαίδευσης των καθηγητών στη παροχήπρώτων βοηθειών, καθώς η ρινορραγίασυμβαίνει πολύ συχνά σ<strong>το</strong> σχολικόπεριβάλλον. Επιπλέον θεωρείταιεπιβεβλημένη η παρουσία σχολικήςνοσηλεύτριας και η συστηματική εκπαίδευσηκαι καθοδήγηση για την άμεση αντιμετώπισηεπειγουσών καταστάσεων.Παρόμοια μελέτη των Singer et alνα εκτιμήσει τις γνώσεις των γονέων στηνπαροχή πρώτων βοηθειών ανέδειξε ότιπολλοί από <strong>το</strong>υς γονείς δεν ήξεραν πώς ναπροσφέρουν τις πρώτες βοήθειες σε μιαρινορραγία, έναν τραυματισμό σ<strong>το</strong> κεφάλι ήσ<strong>το</strong> μάτι, μια δηλητηρίαση ή ένα έγκαυμα. Ηηλικία, <strong>το</strong> φύλο και η εκπαίδευση δενεπηρέαζε στατιστικά σημαντικά τααποτελέσματα.Η πρώτη αντιμετώπιση ενός τραυματία πουεμπλέκεται σε τροχαίο ατύχημα είναι υψίστηςσημασίας. Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούνπαγκοσμίως δημόσιο πρόβλημα υγείας πουπροκαλούν προβλήματα σε μακροχρόνιαβάση, κοινωνικά και οικονομικά. Για ναμπορέσουν οι παρευρισκόμενοι ναπροσφέρουν τις κατάλληλες πρώτες βοήθειεςχρειάζεται να έχουν τις γνώσεις αλλά και <strong>το</strong>κουράγιο για να <strong>το</strong> κάνουν. <strong>Το</strong> επίπεδοεκπαίδευσης καθορίζει και τη σωστήαντιμετώπιση <strong>το</strong>υ τραυματία σύμφωνα με τα6θέλονταςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 268
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011αποτελέσματα της παρούσας μελέτης.Ανάλογη πενταετής έρευνα των Larsson et al 7στη Σουηδία και σε δείγμα 2800 ατόμωνηλικίας 18 έως 74 ετών, βρέθηκε ότι ηεκπαίδευση στην παροχή πρώτων βοηθειώνμπορεί να οδηγήσει σε πολίτες που θα είναιπιο προσεκτικοί στην οδήγηση αλλά και σεπαρευρισκομένους που θα παρέχουν πιοάμεσες και πιο επαρκείς πρώτες βοήθειες σεεπείγουσες καταστάσεις.Μελέτη των Mauritz et alπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε στη Βιέννη διερευνούσεαν οι παρευρισκόμενοι σε ένα τροχαίοατύχημα μπορούν να προσφέρουν τις πρώτεςβοήθειες και εαν <strong>το</strong> επίπεδο εκπαίδευσής<strong>το</strong>υς αντισ<strong>το</strong>ιχεί στην ποιότητα τηςπαρεχόμενης φροντίδας. Από τις 2.812περιπτώσεις που καταγράφηκαν από τηνσυγκεκριμένη μελέτη, υπήρχανπαρευρισκόμενοι σ<strong>το</strong> 57% των περιπτώσεων.Η πλειοψηφία των παρευρισκομένων δεν είχεκαμία εκπαίδευση στις πρώτες βοήθειες ήείχε παρακολουθήσει μόνο προκαταρκτικάμαθήματα στα πλαίσια που απαι<strong>το</strong>ύσε <strong>το</strong>δίπλωμα οδήγησης. Βρέθηκε υψηλή θετικήσυσχέτιση μεταξύ <strong>το</strong>υ επιπέδου εκπαίδευσηςστις πρώτες βοήθειες και στην ποιότητα τηςπαρεχόμενης φροντίδας. Στα συμπεράσματατης μελέτης <strong>το</strong>νίζεται ιδιαίτερα η σημασία τηςεκπαίδευσης ανά τακτά διαστήματα.<strong>Το</strong> μεγαλύτερο ποσοστό <strong>το</strong>υ πληθυσμού τηςμελέτης μας απάντησε σωστά στην ερώτησηπου αφορούσε την αντιμετώπιση εγκαύμα<strong>το</strong>ς8πουμικρής έκτασης. Περιγραφική μελέτη πουπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε στην <strong>Το</strong>υρκία σε δείγμα53 παιδιών που είχαν υποστεί κάποιοέγκαυμα, ποσοστό 39,6%, των περιπτώσεωνέβαλαν <strong>το</strong> χέρι <strong>το</strong>υς σε κρύο νερό κατόπινοδηγίας από <strong>το</strong>υς γονείς. Μελέτες έχουναναδείξει την ανάγκη για πιο συστηματικάεκπαιδευτικά προγράμματα παροχής πρώτωνβοηθειών σ<strong>το</strong> γενικό πληθυσμό όσον αφοράτα εγκαύματα.9-12Ποσοστό 63,7% <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς της παρούσαςμελέτης, θα εφάρμοζε <strong>το</strong>ν χειρισμό Heimlichσε περίπτωση πνιγμονής από φαγητό. Ηαπόφραξη <strong>το</strong>υ αεραγωγού είναι μιαεπείγουσα κατάσταση που απαιτεί άμεσηαντιμετώπιση και εφαρμογή τεχνικώνπροκειμένου να επανέλθει <strong>το</strong> θύμα. Πιθανόν οφόβος <strong>το</strong>υ τραυματισμού να απομακρύνει<strong>το</strong>υς παρευρισκομένους από <strong>το</strong> να εφαρμόσει<strong>το</strong>ν χειρισμό. Μελέτη των Tung et al 13 πουπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε <strong>το</strong> 2001 αναφέρει στασυμπεράσματά της ότι οι παρευρισκόμενοικαι οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει ναεκπαιδεύονται στη σωστή εφαρμογή τηςτεχνικής Heimlich.<strong>Το</strong> 10,9% <strong>το</strong>υ πληθυσμού της μελέτηςγνώριζε καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση(ΚΑΡΠΑ). Η εκτίμηση <strong>το</strong>υ επιπέδου γνώσεωνκαι δεξιοτήτων σε θέματα πρώτων βοηθειώνθα πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικάδιαστήματα ώστε να διατηρείτε <strong>το</strong> επίπεδοτων γνώσεων. Επίσης, η εκπαίδευση θαπρέπει να ξεκινάει από <strong>το</strong> σχολείο σταwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 269
πλαίσια Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας καινα εφαρμόζονται τόσο από τις σχολικέςκοινότητες όσο και από <strong>το</strong>υς δήμους και τιςκοινότητες της χώρας. Στα ίδιασυμπεράσματα καταλήγουν και παρόμοιεςμελέτες που πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκαν στη χώραμας.14,15,16Παρόμοια μελέτη των Goddet et alπραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε στη Γαλλία με σκοπό ναεκτιμήσει <strong>το</strong> επίπεδο γνώσεωνσυγκεκριμένης ομάδας πληθυσμού, τωνιατρών (με 2 έως 5 χρόνια πείρα σ<strong>το</strong> τμήμαεπειγόντων) όσον αφορά τις κατευθυντήριεςοδηγίες και την πρακτική εξάσκηση τηςκαρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης, στασυμπεράσματά της αναφέρει ότι από <strong>το</strong>υς439 συμμετέχοντες μόνο <strong>το</strong> 35% γνώριζε τιςκατευθυντήριες οδηγίες της ΚΑΡΠΑ.<strong>Το</strong> μεγαλύτερο ποσοστό <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς (97%)απάντησε πως όλοι οι άνθρωποι θα πρέπει ναγνωρίζουν πώς να παρέχουν τις πρώτεςβοήθειες όταν χρειαστεί. Η γνώση τηςπαροχής πρώτων βοηθειών δεν πρέπει ναανήκει μόνο σ<strong>το</strong>υς ειδικούς και σε αυ<strong>το</strong>ύς πουσπουδάζουν επαγγέλματα υγείας. Κάθεάνθρωπος θα πρέπει να είναι σε θέση, ανχρειασθεί, να προσφέρει τις πρώτες βοήθειεςσ<strong>το</strong>ν συνάνθρωπό <strong>το</strong>υ.Υπάρχουν μελέτες που επισημαίνουν <strong>το</strong>πρόβλημα της έλλειψης των γνώσεωνπρώτων βοηθειών και υπογραμμίζουν τηνανάγκη εφαρμογής συστηματικώνπρογραμμάτων εκπαίδευσης σε θεωρητική17πουκαι πρακτική βάση καθώς και επανάληψηςτων παραπάνω προγραμμάτων γιαδιατήρηση της γνώσης. 18-23Συμπεράσματα- ΠροτάσειςΜικρό ποσοστό των ειδικών πληθυσμιακώνομάδων γνωρίζει πρώτες βοήθειες. Κρίνεταιαναγκαία η εκπαίδευση και η επανάληψη τωνπρογραμμάτων-σεμιναρίωνπρώτωνβοηθειών σε τακτά χρονικά διαστήματα μεσκοπό τη διατήρηση και τη συνέχιση τηςγνώσης. Θα μπορούσε να μελετηθούν οιανασταλτικοί παράγοντες που παίζουνσημαντικό ρόλο για τη μη παρακολούθησησεμιναρίων πρώτων βοηθειών από τις ειδικέςπληθυσμιακές ομάδες, καθώς και τα κίνητραπου θα προέτρεπαν <strong>το</strong>ν πληθυσμό αυτό στηνπαρακολούθηση σεμιναρίων.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. St John Ambulance Association, First Aidfor the Injured. 24th Edition. Scotland,1908.2. "Accidents and first aid". NHSDirect. http://www.nhs.uk/conditions/accidents-and-firstaid/pages/introduction.aspx. Retrieved04/10/2008.3. George Castledine. British Journal ofNursing 2002,11:7874. Robertson A, King R, Tomkinson A.Frequency and management of epistaxisin schools. J Laryngol Otol 2010, 124:302-5.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 270
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 20115. Olympia R, Wan E, Avner JR. Thepreparedness of schools to respond toemergencies in children: a nationalsurvey of school nurses. Pediatrics 2005,116:738-45.6. Singer AJ, Gulla J, Thode HC Jr, Cronin KA.Pediatric first aid knowledge amongparents. Pediatr Emerg Care.2004,20:808-11.7. Larsson EM, Mártensson NL, AlexandersonKA. First-aid training and bystanderactions at traffic crashes--a populationstudy. Prehosp Disaster Med.2002,17:134-41.8. Mauritz W, Pelinka LE, Kaff A, Segall B,Fridrich P. First aid measures bybystanders at the place of accident. Aprospective, epidemiologic study in theVienna area Wien Klin Wochenschr 2003,115:698-704.9. Karaoz B. First-aid home treatment ofburns among children and someimplications at Milas, Turkey. J EmergNurs 2010, 36:111-4.10. Mashreky SR, Rahman A, Chowdhury SM,Svanström L, Linnan M, Shafinaz S, KhanTF, Rahman F. Perceptions of rural peopleabout childhood burns and theirprevention: a basis for developing achildhood burn prevention programme inBangladesh. Public Health 2009, 123:568-72.11. Rea S, Kuthubutheen J, Fowler B, Wood F.Burn first aid in Western Australia--dohealthcare workers have the knowledge?Burns 2005, 31:1029-34.12. Kut A, Tokalak I, Başaran O, Moray G,Haberal MA. Knowledge, attitudes, andbehavior of occupational physiciansrelated to burn cases: a cross-sectionalsurvey in Turkey. Burns 2005, 31:850-4.13. Tung PH, Law S, Chu KM, Law WL, Wong J.Gastric rupture after Heimlich maneuverand cardiopulmonary resuscitation.Hepatogastroenterology 2001, 48:109-11.14. Βεσκούκη Γ, Τηγάνη Ξ, Θεοδωροπούλου Σ.Εκπαίδευση και Πρώτες Βοήθειες.Νοσηλευτική. 2004, 43:459-470.15. Βεσκούκη Γ. Αξιολόγηση επιπέδουγνώσεων για παροχή πρώτων βοηθειώνσε μαθητές Λυκείου. Νοσηλευτική. 2002,41:451-463.16. Βεσκούκη Γ. Πρόγραμμα αγωγής υγείαςγια Πρώτες Βοήθειες σ<strong>το</strong>ν χώροεργασίας. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 2004, 43:315-322.17. Goddet NS, Lode N, Descatha A, Dolveck F,Pès P, Chabernaud JL, Baer M, Fletcher D.National evaluation of knowledge andpractice of cardiopulmonary resuscitationof children and infants in the field .Ann FrAnesth Reanim 2009 28:943-8.18. Pergola AM, Araujo IE. Laypeople andbasic life support Rev Esc Enferm USP2009, 43(2):335-42.19. Hatzakis KD, Kritsotakis EI, Karadimitri S,Sikioti T, Androulaki ZD. Communitycardiopulmonary resuscitation training inGreece. Res Nurs Health 2008,31(2):165-71.20. Mahony PH, Griffiths RF, Larsen P, PowellD. Retention of knowledge and skills infirst aid and resuscitation by airline cabincrew. Resuscitation 2008, 76(3):413-8.21. Sosada K, Zurawiński W, Stepień T,Makarska J, Myrcik D. Evaluation of theknowledge of teachers and high schoolwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 271
students in Silesia on the principles offirst aid Wiad Lek 2002,55(2):883-9.22. Teich N, Engelmann L, Pfeiffer D.Resuscitation by laypersons: lack ofknowledge of first-aid measures inGermany Dtsch Med Wochenschr 2005,130(48):2759-62.23. Hatzakis KD, Kritsotakis EI, Angelaki HP,Tzanoudaki IK, Androulaki ZD. FirstAidknowledge among industry workers inGreece. Ind Health 2005, 43(2):327www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 272
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1. Δημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία.ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ pΝ 1387 803 (57.9%) 584 (42.1%) 65 έτη 4 (0.3%) 3 (0.5%) 1 (0.2%)ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΈγγαμος 521 (37.6%) 290 (36.1%) 231 (39.5%)Άγαμος 822 (59.2%) 495 (61.6%) 327 (55.9%)Διαζευγμένος 33 (2.4%) 12 (1.5%) 21 (3.6%)0.008Χήρος 11 (0.8%) 6 (0.7%) 5 (1%)ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟΥΕ 79 (5.7%) 58 (7.2%) 21 (3.6%)ΔΕ 500 (36%) 339 (42.2%) 162 (27.7%)ΤΕ-ΠΕ 735 (52.9) 354 (44.1%) 382 (65.4%)
Πίνακας 2. Αποτελέσματα πολυπαραγοντικής παλινδρόμησηςB OR 95% CI pΠαρακολούθηση σεμιναρίου πρώτων βοηθειώνΕπάγγελμα (1.Επαγγελματίες Υγείας/0.Μη επαγγελματίες υγείας) 1,144 3,138 1,508-6,528 0,002Αντιμετώπιση λιποθυμικού επεισοδίουΦύλο (1.Θήλυ/0.Άρρεν) 0,423 1,527 1,057-2,207 0,024Τόπος διαμονής (1. Εκτός Αθήνας/0. -0,550 0,557 0,409-0,814 0,002Αθήνα)Αντιμετώπιση ρινορραγίαςΕπίπεδο εκπαίδευσης (1. Μη-0,399 0,671 0,524-0,858 0,001διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι/0. Διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι)Τόπος διαμονής (1. Εκτός Αθήνας/0. 0,473 1,605 1,242-2,075 0,001Αθήνα)Αντιμετώπιση θύμα<strong>το</strong>ς μετά από πτώση από ύψοςΦύλο (1.Θήλυ/0.Άρρεν) 0,756 2,129 1,105-4,102 0,024Αντιμετώπιση τραυματισμού από ρυπαρό αντικείμενοΕπίπεδο εκπαίδευσης (1. Μη0,416 0,660 0,483-0,902 0,009διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι/0. Διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι)Τόπος διαμονής (1. Εκτός Αθήνας/0. 0,961 2,615 1,881-3,636 0,001Αθήνα)Αντιμετώπιση δήγμα<strong>το</strong>ς από φίδιΗλικία (1.>35 ετών/0.35 ετών/0.35 ετών/0.
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Γνώση τηλεφώνου έκτακτηςανάγκηςΕπίπεδο εκπαίδευσης (1. Μη-1,204 0,300 0,145-0,619 0,001διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι/0. Διπλωμα<strong>το</strong>ύχοι)Φύλο (1.Θήλυ/0.Άρρεν) -0,617 0,540 0,379-0,769 0,001www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 275
3.ΕΡΕΥΝΑ – ORIGINAL PAPERΆγχος και κατάθλιψη ασθενών που έχουν υποβληθεί σελαρυγγεκ<strong>το</strong>μήΜπελλάλη Χρ. Θάλεια 1 , Αβραμίκα Γ. Μαρία 1 , Μαστροκώστας Γ. Αθανάσιος 2 , Θεοδόσης Πέτρος1. Επίκ.Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσ/κης2. Λγος (ΥΝ), MSc Iατρικής Ερευνητικής Μεθοδολογίας, 424ΓΣΝΕ3. Ιατρός ΩΡΛ, Phd, Επιστημονικός συνεργάτης ΑΤΕΙ Αθήνας3ΠΕΡΙΛΗΨΗΟ καρκίνος <strong>το</strong>υ λάρυγγα προκαλεί διάφορα σωματικά, αλλά και ψυχοκοινωνικά προβλήματασ<strong>το</strong>υς ασθενείς, οι οποίοι συχνά βιώνουν έν<strong>το</strong>νο άγχος και εμφανίζουν κατάθλιψη.Σκοπός. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των επιπέδων άγχους και κατάθλιψης πουβιώνουν οι ασθενείς με καρκίνο <strong>το</strong>υ λάρυγγα, οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε ολική ή μερικήλαρυγγεκ<strong>το</strong>μή, συγκρίνοντας τρεις ομάδες με διαφορετικά κλινικά χαρακτηριστικά.Υλικό-Μέθοδος. Πρόκειται για μια συγχρονική αναλυτική μελέτη (cross-sectional analytic study),<strong>το</strong>ν πληθυσμό της οποίας αποτέλεσαν 168 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε μεγάλα δημόσιαΝοσοκομεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Οι 65 ασθενείς (38,7%), υποβλήθηκαν σε ολικήλαρυγγεκ<strong>το</strong>μή, (ομάδα Α), οι 63 ασθενείς (37,5%) σε μερική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή ή άλλου είδουςθεραπεία, όπως ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία με διατήρηση της φωνής (ομάδα Β) και οι 40ασθενείς (23,8%) σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή και απώλεια της φωνής, οι οποίοι όμως επιπλέονσυμμετείχαν σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα αυ<strong>το</strong>φροντίδας (ομάδα Γ). Για τη συλλογή τωνδεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: α) ερωτημα<strong>το</strong>λόγιο δημογραφικών δεδομένωνκαι κλινικών χαρακτηριστικών, β) Κλίμακα Αυ<strong>το</strong>αξιολόγησης της Κατάθλιψης (SRDS- Zung) και γ)Κλίμακα Αυ<strong>το</strong>αξιολόγησης <strong>το</strong>υ Άγχους (SRΑS-Zung). Η στατιστική ανάλυση πραγμα<strong>το</strong>ποιήθηκε με<strong>το</strong> Στατιστικό Πακέ<strong>το</strong> SPSS15, για τις δοκιμασίες Mann-Whitney U Test, Kruskal-Wallis Test καιChi-square test.Αποτελέσματα. Συνολικά, <strong>το</strong> 9,6% και <strong>το</strong> 19% των ασθενών <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς βίωνε συμπτώματααγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής αντίσ<strong>το</strong>ιχα, με υψηλότερο ποσοστό για <strong>το</strong>υς ασθενείςπου υποβλήθηκαν σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή (ομάδα Α). Οι ασθενείς των ομάδων Β και Γ εμφάνιζανλιγότερο άγχος και κατάθλιψη σε σύγκριση με την ομάδα Α (p
Zung) and c) the Self Rated Anxiety Scale (SRAS-Zung). Statistical analysis included Mann-WhitneyU test, Kruskal-Wallis test and Chi-square test, using SPSS 15 statistical package.Results: Overall 9.6% and 19% of patients exhibited symptoms of anxiety and depressionrespectively, while patients after laryngectomy (group A) presented the higher percentages. Bothgroup B and C had lower anxiety and depression levels compared with group A (p
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011<strong>Το</strong> άγχος που βιώνουν γενικότερα οι ασθενείςμε καρκίνο, επηρεάζεται από διάφορουςπαράγοντες, όπως είναι <strong>το</strong> είδος <strong>το</strong>υκαρκίνου ή <strong>το</strong> όργανο σ<strong>το</strong> οποίοεκδηλώνεται, <strong>το</strong> στάδιο και η κλινική πορείατης νόσου, τα χαρακτηριστικά τηςπροσωπικότητας <strong>το</strong>υ ασθενούς και τέλος ηύπαρξη ή όχι υποστηρικτικούπεριβάλλον<strong>το</strong>ς. 6,7Στην περίπτωση των ασθενών με καρκίνο<strong>το</strong>υ λάρυγγα, οι εκδηλώσεις άγχους είναι πιοέν<strong>το</strong>νες και σε σημαντικό βαθμό οφείλονταισ<strong>το</strong> φόβο της απώλειας της φωνής, μεαποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να εμφανίζονταιαναποφάσισ<strong>το</strong>ι σ<strong>το</strong> να υποβληθούν σεχειρουργική επέμβαση, ενώ πολλές φορέςπαρατηρείται η τάση της συνέχισηςανθυγιεινών συμπεριφορών υγείας, όπωςείναι <strong>το</strong> κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ. 8<strong>Το</strong> είδος της θεραπείας επίσης, φαίνεται νασχετίζεται με την εμφάνιση άγχους. Οιπερισσότεροι ασθενείς θεωρούν ότι ηθεραπεία <strong>το</strong>υ καρκίνου <strong>το</strong>υ λάρυγγα είναιμόνο η χειρουργική επέμβαση, με αποτέλεσμανα βιώνουν άγχος όταν πρόκειται ναυποβληθούν σε συνδυασμένη θεραπεία, όπωςείναι η χειρουργική επέμβαση και ηχημειοθεραπεία, ή η ακτινοθεραπεία, παρά ταυψηλά ποσοστά επιβίωσης των ασθενών σεαυτές τις περιπτώσεις. 9 <strong>Το</strong> άγχος <strong>το</strong>υς μπορείνα οφείλεται στην αδυναμία διαχείρισης τωνπαρενεργειών των συμπληρωματικώνθεραπειών (πχ πόνος, ναυτία, έμε<strong>το</strong>ι), καθώςεπίσης και στην ανάγκη τακτικήςπροσέλευσης σ<strong>το</strong>υς χώρους <strong>το</strong>υ νοσοκομείου,προκειμένου να υποβληθούν σεχημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. 10Επιπλέον, οι ασθενείς με ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μήβιώνουν έν<strong>το</strong>νο άγχος μετά την έξοδό <strong>το</strong>υςαπό <strong>το</strong> νοσοκομείο, που πηγάζει από τηνανάγκη προσαρμογής στη νέα κατάσταση καικυρίως σε ότι αφορά στη φροντίδα <strong>το</strong>υσ<strong>το</strong>μίου <strong>το</strong>υς. Συγκεκριμένα και σύμφωνα μετην έρευνα των Gibson και συν 11 , ασθενείςπου ανέλαβαν μόνοι <strong>το</strong>υς την περιποίηση <strong>το</strong>υσ<strong>το</strong>μίου <strong>το</strong>υς βίωναν χαμηλότερα επίπεδαάγχους σε σύγκριση με αυ<strong>το</strong>ύς <strong>το</strong>υς οποίουςείχαν αναλάβει τη φροντίδα <strong>το</strong>υ σ<strong>το</strong>μίου <strong>το</strong>υςκάποια ά<strong>το</strong>μα από <strong>το</strong> οικογενειακό <strong>το</strong>υςπεριβάλλον.Τέλος, σε μια άλλη έρευνα που έγινε σε 43λαρυγγεκ<strong>το</strong>μηθέντες ασθενείς φάνηκε ότι ηαποκατάσταση της ομιλίας με φωνητικήπρόθεση μετά από πρόγραμμα εκπαίδευσηςκαι ψυχολογική υποστήριξη είχε ωςαποτέλεσμα τη μείωση <strong>το</strong>υ επιπέδου άγχουςσ<strong>το</strong>υς ασθενείς που παρακολούθησαν <strong>το</strong>πρόγραμμα, σε σύγκριση με εκείνους που δεδέχθηκαν κάποια εκπαίδευση. 12Παρόλο που η συχνότητα εμφάνισηςκατάθλιψης σε ασθενείς με καρκίνογενικότερα, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί,φαίνεται να προσβάλλονται ένας έως τρειςκαρκινοπαθείς. 13 Οι παράγοντες πουαυξάνουν <strong>το</strong>ν κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψηςσυγκεκριμένα σε ασθενείς με καρκίνο <strong>το</strong>υwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 279
λάρυγγα είναι <strong>το</strong> προηγούμενο ψυχιατρικόισ<strong>το</strong>ρικό συναισθηματικής διαταραχής, <strong>το</strong>προχωρημένο στάδιο της ασθένειας, ηέλλειψη υποστήριξης, καθώς και οανεπαρκώς ελεγχόμενος πόνος. 8 Μάλιστα,όσον αφορά σ<strong>το</strong>ν πόνο, οι ασθενείς πουβιώνουν έν<strong>το</strong>νο πόνο φαίνεται ότι έχουνδιπλάσιο έως και τετραπλάσιο κίνδυνοεκδήλωσης καταθλιπτικής διαταραχής σεσχέση με <strong>το</strong>υς ασθενείς που βιώνουνμικρότερης έντασης πόνο. 13,14Η κατάθλιψη φαίνεται να σχετίζεται και με <strong>το</strong>φόβο της αλλαγής <strong>το</strong>υ σωματικού ειδώλουτων ασθενών, λόγω της τραχειο<strong>το</strong>μής, αλλάκαι με την απώλεια της λεκτικήςεπικοινωνίας, η οποία συχνά <strong>το</strong>υς οδηγεί σεαπομόνωση από <strong>το</strong> κοινωνικό <strong>το</strong>υςπεριβάλλον. 15-18ΣκοπόςΣκοπός της παρούσας εργασίας ήταν ηδιερεύνηση των επιπέδων άγχους καικατάθλιψης που βιώνουν οι ασθενείς μεκαρκίνο <strong>το</strong>υ λάρυγγα, οι οποίοι έχουνυποβληθεί σε ολική ή μερική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή,συγκρίνοντας τρεις ομάδες ασθενών μεδιαφορετικά κλινικά χαρακτηριστικά. Ησυγκεκριμένη έρευνα αποτελεί μέρος μιαςευρύτερης μελέτης που είχε ως σκοπό τηδιερεύνηση γενικότερα των ψυχοκοινωνικώνπροβλημάτων πουαντιμετωπίζουν οι ασθενείς με καρκίνο <strong>το</strong>υλάρυγγα.Υλικό-ΜέθοδοςΠρόκειται για μια αναλυτική συγχρονικήέρευνα (cross-sectional analytic study), <strong>το</strong>νπληθυσμό της οποίας αποτέλεσαν 168ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε μεγάλαδημόσια νοσοκομεία των Αθηνών και τηςΘεσσαλονίκης. Οι 65 ασθενείς (38,7%)υποβλήθηκαν σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή (ομάδαΑ), οι 63 ασθενείς (37,5%) σε μερικήλαρυγγεκ<strong>το</strong>μή ή άλλου είδους θεραπεία, όπωςακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία μεδιατήρηση της φωνής (ομάδα Β) και οι 40ασθενείς (23,8%) σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή καιαπώλεια της φωνής, οι οποίοι όμως επιπλέονσυμμετείχαν σε εκπαιδευτικό πρόγραμμααυ<strong>το</strong>φροντίδας (ομάδα Γ). <strong>Το</strong> πρόγραμμααυ<strong>το</strong>φροντίδας <strong>το</strong> οποίο παρακολούθησεμόνο η ομάδα Γ μετά την επέμβασηπεριελάμβανε: α) την εκμάθηση τεχνικών γιατη σωστή περιποίηση της τραχειοσ<strong>το</strong>μίας και<strong>το</strong>υ τραχειοσωλήνα, β) την εκμάθησητεχνικών για την καθημερινή α<strong>το</strong>μική υγιεινή(τρόπος ξυρίσμα<strong>το</strong>ς για <strong>το</strong>υς άνδρες, μπάνιο,καθαριότητα προσώπου και τραχήλου), γ)την ενημέρωση σε θέματα βελτίωσης τηςεικόνας <strong>το</strong>υ σωματικού ειδώλου, όπως τρόποικάλυψης της τραχειοσ<strong>το</strong>μίας με ενδύματα ήκοσμήματα, δ) την ενθάρρυνση για εκμάθησηνέου τρόπου ομιλίας όπως με τη βοήθειαλαρυγγόφωνου ή τη χρήση της οισοφάγειαςομιλίας.Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήσηενός ανώνυμου αυ<strong>το</strong>συμπληρούμενουwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 280
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011ερωτημα<strong>το</strong>λογίου <strong>το</strong> οποίο αποτελούνταναπό τα εξής: α) <strong>το</strong> έντυπο καταγραφής τωνδημογραφικών σ<strong>το</strong>ιχείων (φύλο, ηλικία,οικογενειακή κατάσταση, μορφωτικόεπίπεδο) και κλινικών χαρακτηριστικών(είδος θεραπευτικής παρέμβασης, είδοςφαρμακευτικής αγωγής, τρόπος λεκτικήςεπικοινωνίας), β)την ΚλίμακαΑυ<strong>το</strong>αξιολόγησης <strong>το</strong>υ Άγχους (Self RatedAnxiety Scale SRΑS-Zung) 19 και γ)τηνΚλίμακα Αυ<strong>το</strong>αξιολόγησης της Κατάθλιψης(Self Rated Depression Scale SRDS- Zung). 20Οι κλιμακες SRDS-Zung και SRAS-Zung είναιτύπου Likert και παίρνουν τιμές από 1 έως 4.Αποτελούνται από 20 ερωτήσεις η κάθε μίακαι <strong>το</strong> συνολικό σκορ που σχηματίζει η κάθεκλίμακα κυμαίνεται από 20-80. Η συνολικήβαθμολογία και στις δύο κλίμακεςταξινομείται σε τέσσερα επίπεδα. Όταν ηβαθμολογία είναι μικρότερη <strong>το</strong>υ 40, τότε ηκλινική εκτίμηση <strong>το</strong>υ άγχους και τηςκατάθλιψης αντίσ<strong>το</strong>ιχα εκτιμάται ωςφυσιολογική κατάσταση (απουσία άγχουςκατάθλιψης).Τιμές στην κλίμακα μεταξύ 40-47 δείχνουν ήπιας έντασης άγχος ήκατάθλιψη, 48-55 μέτριας έντασης και 56-80σοβαρής έντασης. Kαι οι δύο κλίμακες έχουνχρησιμοποιηθεί σε δείγμα ελληνικούπληθυσμού, αλλά μόνο η SRDS-Zung έχεισταθμιστεί για <strong>το</strong>ν ελληνικό πληθυσμό.Η συμπλήρωση των ερωτημα<strong>το</strong>λογίων έγινεκατά <strong>το</strong> διάστημα αναμονής των ασθενών γιατην καθορισμένη θεραπευτική συνάντηση με21<strong>το</strong>ν θεράποντα ιατρό ή και μετά από αυτή καιτις περισσότερες φορές σε ιδιωτικό χώρο σταεξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων. Από τα250 ερωτημα<strong>το</strong>λόγια που διανεμήθηκαν τα168 επεστράφησαν συμπληρωμέναδιαμορφώνοντας ένα ποσοστόαπαντητικότητας 67,2%. Για τη χορήγησητων ερωτημα<strong>το</strong>λογίων, ζητήθηκε έγκρισηαπό <strong>το</strong> Επιστημονικό Συμβούλιο <strong>το</strong>υ κάθεΝοσοκομείου σ<strong>το</strong> οποίο χορηγήθηκαν ταεργαλεία μέτρησης της μελέτης, ενώδιασφαλίστηκε η πληροφορημένη συναίνεσητων ασθενών που συμμετείχαν στη μελέτη.Στατιστική ανάλυσηΗ στατιστική επεξεργασία τωναποτελεσμάτων έγινε με <strong>το</strong> στατιστικόπρόγραμμα SPSS 15.0. Στην περιγραφικήστατιστική οι συνεχείς μεταβλητέςεκφράστηκαν με τη μέση τιμή (mean), τηντυπική απόκλιση (sd) και τα 95%Διαστήματα Εμπισ<strong>το</strong>σύνης (95%ΔΕ). Οιδιχό<strong>το</strong>μες και κατηγορικές μεταβλητέςεκφράστηκαν σε συχνότητες (%). Στηναναλυτική στατιστική για τις συνεχείςμεταβλητές χρησιμοποιήθηκαν οι μηπαραμετρικές δοκιμασίες Mann-Whitney UTest και Kruskal-Wallis Test. Ο έλεγχος τωνδιχό<strong>το</strong>μων και κατηγορικών μεταβλητώνέγινε με τη στατιστική δοκιμασία Chi-squaretest. Ο έλεγχος όλων των υποθέσεων έγινε γιαεπίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p
Αποτελέσματα<strong>Το</strong>ν πληθυσμό της έρευνας αποτέλεσαν 168ασθενείς με καρκίνο <strong>το</strong>υ λάρυγγα, οι οποίοιδιακρίνονταν σε τρεις ομάδες ανάλογα με <strong>το</strong>είδος της θεραπείας που υποβλήθηκαν. <strong>Το</strong>38,7% των ασθενών ανήκε στην ομάδα Α, <strong>το</strong>37,5% στην ομάδα Β και <strong>το</strong> 23,8% στηνομάδα Γ. <strong>Το</strong> 91,7% των ασθενών ήταν άνδρεςκαι <strong>το</strong> 8,3% γυναίκες. Οι περισσότεροιασθενείς ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα άνωτων 60 ετών (64,3%). Όσον αφορά τηνοικογενειακή <strong>το</strong>υς κατάσταση <strong>το</strong> 89,3% ήτανέγγαμοι, <strong>το</strong> 45,2% <strong>το</strong>υ πληθυσμού διέμενε σεαγροτική περιοχή και <strong>το</strong> μορφωτικό επίπεδοτων περισσότερων ασθενών ήτανπρω<strong>το</strong>βάθμιας εκπαίδευσης (66,7%). Σ<strong>το</strong>νΠίνακα 1 φαίνονται αναλυτικά ταδημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία <strong>το</strong>υ πληθυσμού.Από <strong>το</strong>ν έλεγχο των δημογραφικώνχαρακτηριστικών μεταξύ των τριών ομάδωντων ασθενών δεν βρέθηκε να υπάρχει κάποιαστατιστικά σημαντική διαφορά.Όσον αφορά στα κλινικά χαρακτηριστικά <strong>το</strong>υπληθυσμού <strong>το</strong> 26,2% των ασθενών δεν είχευποβληθεί σε κάποια χειρουργική επέμβασηκατά τη διάρκεια διεξαγωγής της μελέτης, <strong>το</strong>54,8% είχε υποβληθεί σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μήχωρίς <strong>το</strong>ποθέτηση βαλβίδας provox και <strong>το</strong>15,9% επικοινωνούσε με τη χρήση βαλβίδαςprovox. Σ<strong>το</strong>ν Πίνακα 2 φαίνονται αναλυτικάτα κλινικά χαρακτηριστικά ανά ομάδαασθενών.Η μέση τιμή της κλίμακας αυ<strong>το</strong>αξιολόγησης<strong>το</strong>υ άγχους (SRAS) ήταν 32,5(±9,9, 95%ΔΕ:30,1-34,9) και η μέση τιμή της κλίμακαςαυ<strong>το</strong>αξιολόγησης της κατάθλιψης (SRDS)ήταν 36,6(±11,9, 95ΔΕ:33,7-39,6). <strong>Το</strong> 9,6%και <strong>το</strong> 19% των ασθενών εμφάνισαν τιμήπάνω από 40 στις κλίμακες <strong>το</strong>υ άγχους καιτης κατάθλιψης αντίσ<strong>το</strong>ιχα.Από τη σύγκριση μεταξύ των δύο φύλωνβρέθηκε ότι οι γυναίκες είχαν υψηλότερεςτιμές στην κλίμακα της κατάθλιψης σεσύγκριση με <strong>το</strong>υς άνδρες, ενώ οι άνδρες είχανυψηλότερη τιμή στην κλίμακα <strong>το</strong>υ άγχους σεσύγκριση με τις γυναίκες, διαφορές όμως πουδεν ήταν στατιστικά σημαντικές (p=0,080 γιατην κατάθλιψη, p=0,565 για <strong>το</strong> άγχος).Επίσης όσοι είχαν παιδιά, ανέφεραν ότιβίωναν λιγότερο άγχος και χαμηλότεραεπίπεδα κατάθλιψης, σε σύγκριση με αυ<strong>το</strong>ύςπου δεν είχαν παιδιά, διαφορές που ήτανστατιστικά σημαντικές. Η οικογενειακήκατάσταση έδειξε ότι οι άγαμοι βίωνανπερισσότερο άγχος και μεγαλύτερηκαταθλιπτική συμπτωμα<strong>το</strong>λογία σεσύγκριση τόσο με <strong>το</strong>υ έγγαμους, όσο και με<strong>το</strong>υς διαζευγμένους, διαφορές οι οποίες ήτανεπίσης στατιστικά σημαντικές. Ο έλεγχος πουέγινε για τα υπόλοιπα δημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία<strong>το</strong>υ πληθυσμού δεν έδειξε κάποια στατιστικάσημαντική διαφορά στα επίπεδα άγχους καικατάθλιψης (Πίνακας 3).Η σύγκριση μεταξύ των κλινικώνχαρακτηριστικών δεν έδειξε κάποιαwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 282
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011στατιστικά σημαντική διαφορά για ταεπίπεδα κατάθλιψης που βίωναν οι ασθενείς,σε αντιδιασ<strong>το</strong>λή με τα επίπεδα άγχους, για ταοποία βρέθηκε ότι οι ασθενείς οι οποίοι είχανυποβληθεί σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή με<strong>το</strong>ποθέτηση φωνητικής βαλβίδας provox,βίωναν περισσότερο άγχος από <strong>το</strong>υς ασθενείςπου είχαν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία καιχημειοθεραπεία (p=0,008). Τέλος, οι ασθενείςοι οποίοι επικοινωνούσαν μέσω οισοφάγειαςομιλίας ανέφεραν λιγότερο άγχος σεσύγκριση με <strong>το</strong>υς ασθενείς πουεπικοινωνούσαν μέσω φωνητικής βαλβίδας(p=0,004) και <strong>το</strong>υς ασθενείς πουεπικοινωνούσαν μέσω λαρυγγόφωνου(p=0,024). (Πίνακας 4)Η σύγκριση μεταξύ των ομάδων έδειξε ότιυπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά σταεπίπεδα άγχους και κατάθλιψης που βίωνανοι ασθενείς. Συγκεκριμένα, οι ασθενείς τηςομάδας Α που είχαν υποβληθεί σε ολικήλαρυγγεκ<strong>το</strong>μή είχαν στατιστικά σημαντικάυψηλότερες τιμές στην κλίμακα τηςκατάθλιψης (36,6±11,9, 95%ΔΕ:33,7-39,6)από <strong>το</strong>υς ασθενείς της ομάδας Β που είχανυποβληθεί σε μερική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή ή άλλουείδους θεραπεία (30,0±6,6, 95%ΔΕ:28,4-31,7,p=0,001) και της ομάδας Γ που είχανυποβληθεί σε ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή μεδιατήρηση της φωνής <strong>το</strong>υς καιπαρακολούθησαν <strong>το</strong> εκπαιδευτικόπρόγραμμα αυ<strong>το</strong>φροντίδας (29,2±8,0,95%ΔΕ:26,6-31,8, p=0,001). Μεταξύ τωνομάδων Β και Γ δεν υπήρχε στατιστικάσημαντική διαφορά (p=0,198), παρότι ηομάδα Β βίωνε περισσότερη κατάθλιψη σεσύγκριση με την ομάδα Γ. Τέλος για τηνκλίμακα <strong>το</strong>υ άγχους οι ασθενείς της ομάδας Αείχαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερεςτιμές άγχους (32,5±9,8, 95%ΔΕ:30,1-34,9)από <strong>το</strong>υς ασθενείς της ομάδας Β (27,9±6,1,95%ΔΕ:26,4-29,5, p=0,009) και της ομάδας Γ(26,9±6,4, 95%ΔΕ:24,9-28,9, p=0,001).Μεταξύ των ομάδων Β και Γ δεν υπήρχεστατιστικά σημαντική διαφορά (p=0,222),παρότι η ομάδα Β βίωνε περισσότερο άγχοςσε σύγκριση με την ομάδα Γ.ΣυζήτησηΣτην παρούσα μελέτη διερευνήθηκαν ταεπίπεδα άγχους και κατάθλιψης πουαντιμετωπίζουν οι ασθενείς με καρκίνο <strong>το</strong>υλάρυγγα, οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε μερικήή ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή.Στην πλειοψηφία <strong>το</strong>υ δείγμα<strong>το</strong>ς της έρευναςαυτής φάνηκε ότι υπήρχαν χαμηλά επίπεδαάγχους και κατάθλιψης, αφού μόνο <strong>το</strong> 9,6%και <strong>το</strong> 19,1% <strong>το</strong>υ πληθυσμού κατέγραψαντιμές πάνω από 40 στις κλίμακες SRΑS-Zungκαι SRDS-Zung αντίσ<strong>το</strong>ιχα. Σε παρόμοιαέρευνα των Bussi και συν 22 πουχρησιμοποιήθηκε <strong>το</strong> ίδιο εργαλείο (SRDS-Zung) για την αξιολόγηση της κατάθλιψηςασθενών μετά από ολική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή, <strong>το</strong>αντίσ<strong>το</strong>ιχο ποσοστό για την κατάθλιψη ήταν22%. Ωστόσο, παρά <strong>το</strong> γεγονός ότι σε αυτή τηwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 283
μελέτη <strong>το</strong> ποσοστό των ασθενών που έπασχεαπό κατάθλιψη βρέθηκε λίγο μικρότερο απότη βιβλιογραφία 22 , ωστόσο η μέση τιμή τηςκατάθλιψης για <strong>το</strong>υς ασθενείς αυτής τηςέρευνας ήταν 36,6 σε σύγκριση με τη μέσητιμή που κατέγραψαν οι ασθενείς στηνέρευνα των Bussi και συν (μέση τιμή 31,6). 22Αναλυτικά, οι ασθενείς της ομάδας Α, οιοποίοι είχαν υποβληθεί σε ολικήλαρυγγεκ<strong>το</strong>μή χωρίς να συμμετάσχουν σεκάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσηςπαρουσίασαν τα υψηλότερα επίπεδα άγχουςκαι κατάθλιψης σε σύγκριση με τις άλλες δύοομάδες. Φαίνεται ότι η απώλεια της ομιλίας,καθώς επίσης και η αλλαγή <strong>το</strong>υ σωματικούειδώλου, λόγω της μόνιμης τραχειοσ<strong>το</strong>μίας,αυξάνουν <strong>το</strong> άγχος και την κατάθλιψη πουβιώνουν οι ασθενείς. 15-18Ο συνδυασμός των θεραπειών (χειρουργικήεπέμβαση και χημειοθεραπεία ήακτινοθεραπεία), παρά <strong>το</strong> γεγονός ότιβελτιώνει σημαντικά την επιβίωση τωνασθενών, αυξάνει <strong>το</strong> άγχος, όπως βρέθηκε καιστην παρούσα μελέτη. Συγκεκριμένα, οιασθενείς της ομάδας Β, οι οποίοι είχανυποβληθεί σε συνδυασμένη θεραπείαεκδήλωσαν περισσότερο άγχος σε σύγκρισημε <strong>το</strong>υς ασθενείς της ομάδας Γ. 9,10 Επιπλέον,<strong>το</strong> πρόγραμμα εκπαίδευσης πουπαρακολούθησαν οι ασθενείς της ομάδας Γφαίνεται ότι είχε σημαντική επίδραση στημείωση των επιπέδων άγχους καικατάθλιψης, όπως φαίνεται και στην έρευνατων Armstrong και συν. 23<strong>Το</strong> υποστηρικτικό περιβάλλον μέσα από τηδομή της οικογένειας, φάνηκε ότι συμβάλλεισημαντικά στη μείωση των επιπέδων άγχουςκαι κατάθλιψης, αφού οι έγγαμοι ασθενείςκαι αυ<strong>το</strong>ί που είχαν παιδιά ανέφερανλιγότερο άγχος και κατάθλιψη σε σύγκρισημε <strong>το</strong>υς άγαμους και όσους δεν είχαν παιδιάαντίσ<strong>το</strong>ιχα. Μάλιστα αυτά τα αποτελέσματασυμφωνούν και με τη βιβλιογραφία, όπουφαίνεται ότι <strong>το</strong> υποστηρικτικό περιβάλλονσυμβάλλει σημαντικά στη διαχείριση τηςκαταθλιπτικής συμτωμα<strong>το</strong>λογίας. 24,25Περιορισμοί της μελέτηςΗ παρούσα μελέτη υπόκειται σε ορισμένουςπεριορισμούς. Καταρχήν <strong>το</strong> δείγμα της ήτανευκολίας, γεγονός που ενέχει όλους <strong>το</strong>υςενδογενείς κινδύνους σχετικά με τη γενίκευσητων ευρημάτων σ<strong>το</strong>ν ευρύτερο αντίσ<strong>το</strong>ιχοπληθυσμό. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες δενερωτήθηκαν αν λάμβαναναγχολυτική/αντικαταθλιπτική αγωγή πριναπό τη θεραπευτική παρέμβαση για <strong>το</strong>νκαρκίνο <strong>το</strong>υ λάρυγγα. Πιθανά η λήψηαγχολυτικής/αντικαταθλιπτικής αγωγής εκτων προτέρων, να αλλοίωσε την εκτίμηση <strong>το</strong>υάγχους και της κατάθλιψής <strong>το</strong>υς,εμφανίζοντας μικρότερα ποσοστά αγχώδουςή/και καταθλιπτικής διαταραχής.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 284
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Συμπεράσματα-προτάσειςΣτην παρούσα μελέτη φάνηκε ότι οι ασθενείςοι οποίοι είχαν υποβληθεί σε ολικήλαρυγγεκ<strong>το</strong>μή, χωρίς να συμμετάσχουν σεκάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης,παρουσίασαν υψηλότερα επίπεδα άγχους καικατάθλιψης, ενώ ο συνδυασμός τωνθεραπειών (χειρουργική επέμβαση καιχημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία), παρά <strong>το</strong>γεγονός ότι βελτιώνει σημαντικά τηνεπιβίωσή <strong>το</strong>υς, βρέθηκε να αυξάνει <strong>το</strong> άγχος<strong>το</strong>υς. Στη μείωση των επιπέδων άγχους καικατάθλιψης φάνηκε ωστόσο, να συμβάλεισημαντικά η υποστήριξη που δέχονταν οιασθενείς μέσα από <strong>το</strong> οικογενειακόπεριβάλλον <strong>το</strong>υς.Παρά <strong>το</strong>υς προαναφερθέντες περιορισμούς, ηπαρούσα μελέτη αναδεικνύει τιςψυχολογικές επιπτώσεις <strong>το</strong>υ καρκίνου <strong>το</strong>υλάρυγγα και της λαρυγγεκ<strong>το</strong>μής, ενώταυτόχρονα, μέσα από <strong>το</strong> σκέλος παρέμβασήςτης, <strong>το</strong>νίζει την ανάγκη υλοποίησηςεκπαιδευτικώνπρογραμμάτωναυ<strong>το</strong>φροντίδας, τα οποία μπορούν ναβοηθήσουν στη διαχείριση <strong>το</strong>υ άγχους καιστην πρόληψη της κατάθλιψης που μπορεί ναπροκαλέσει η τραυματική εμπειρία τηςλαρυγγεκ<strong>το</strong>μής. Η εκπαίδευση των ασθενώνσε θέματα αυ<strong>το</strong>φροντίδας φαίνεται να είναιπράγματι σημαντική, καθώς παίζει σπουδαίορόλο στην ανάρρωση <strong>το</strong>υς, παρακινεί <strong>το</strong>υςασθενείς να χρησιμοποιήσουν <strong>το</strong> νέο τρόποομιλίας και <strong>το</strong>υς ευαισθη<strong>το</strong>ποιεί ναχρησιμοποιούν τα εναπομείναντα όργανα τηςφωνής-άρθρωσης, ειδικά αυ<strong>το</strong>ί που έχουνυποβληθεί σε μερική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή. Οσχεδιασμός και η πιλοτική εφαρμογήσυγκεκριμένων προγραμμάτων εκπαίδευσηςκαι στήριξης θα μπορούσε να αποτελέσειαντικείμενο μελλοντικής έρευνας,προκειμένου να ελεγχθεί η διαχρονικήαποτελεσματικότητα και η επίδρασή <strong>το</strong>υςστη διαχείριση <strong>το</strong>υ άγχους και στην πρόληψητης κατάθλιψης, σ<strong>το</strong>υς ασθενείς με καρκίνο<strong>το</strong>υ λάρυγγα.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Δανιηλίδης Ι. ΚλινικήΩ<strong>το</strong>ρινολαρυγγολογία και σ<strong>το</strong>ιχείαχειρουργικής κεφαλής και τραχήλου. Εκδ.University Studio Press, Θεσσαλονίκη,2002.2. Σκευάς Α. Επί<strong>το</strong>μηΩ<strong>το</strong>ρινολαρυγγολογία. Ιωάννινα, 1987.3. Νικολάου Α, Μάρκου Κ, Δανιηλίδης Ι.Κακοήθη νεοπλάσματα <strong>το</strong>υ λάρυγγα-Αναφορά σε 420 περιπτώσεις. ΕλληνικήΙατρική 1996,62(1): 526-534.4. Ballenger J, Snow J.Ω<strong>το</strong>ρυνολαρυγγολογία-Χειρουργικήκεφαλής και τραχήλου, 15 η έκδοση, τόμ.2 ος . Επιμέλεια: Αδαμόπουλος Γ. Εκδ. Π.Χ.Πασχαλίδης, Αθήνα, 1998.5. Jones E. Quality of life of patients treatedsurgically for head and neck cancer. TheJournal of Laryngology and Otology 1992,106: 238-242.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 285
6. Holland, J. C. Anxiety and cancer: Thepatient and the family. Journal of ClinicalPsychiatry 1989, 50 Suppl: 20-25.7. Zabora J., BrintzenhofeSzoc K., Curbow B.,Hooker, C. and Piantadosi, S. Theprevalence of psychological distress bycancer site. Psycho-oncology, 2001,10(1):19-28.8. Ιακωβίδης Β, Ιακωβίδης Α. ΑρχέςΨυχοογκολογίας: Ψυχοσωματική καιΣωμα<strong>το</strong>ψυχική θεώρηση <strong>το</strong>υ Καρκίνου.Εκδ. Μασ<strong>το</strong>ρίδης, Θεσσαλονίκη, 20019. Tai P, Yu E, Shiels R, Tonita J. Long-termsurvival rates of laryngeal cancer patientstreated by radiation and surgery,radiation alone, and surgery alone:studied by lognormal and Kaplan-Meiersurvival methods. BMC Cancer 2005, 5:13.10. Schliephake H, Jamil MU. Prospectiveevaluation of quality of life after oncologicsurgery for oral cancer. Int J OralMaxillofac Surg 2002, 31(4): 427-33.11. Gibson A, McCombe A. Psychologicalmorbidity following laryngectomy: a pilotstudy. J Laryngol Otol. 1999, 113(4):349-52.12. De Maddalena, H. The influence of earlyspeech rehabilitation with voiceprostheses on the psychological state oflaryngectomized patients. Eur ArchOtorhinolaryngol 2002, 259: 48-52.13. Spiegel D, Giesel-Davis J. Depression andCancer: Mechanisms and DiseaseProgression. Biol Psychiatry 2003, 54(3):269-282.14. Pasifica S. Cancer of the larynx (voicebox). Jeevodaya Hospice 2005, 4(1): 1-4.15. Brignolo A., Garzino-Demo P., Poglio G.,Gallesio C., Seminario M., Angelini G.,Berrone S. Incidence of psychopathologicsymptoms in patients treated for mouthcancer Minerva Stomatol. 2001, (9):299-307.16. Byrne A, Walsh M, Farrelly M, O'DriscollK. Depression following laryngectomy. Apilot study. Br J Psych 1993, 163: 173-176.17. Devins G.M, Stam H.J, Koopmans J.F.Psychosocial impact of laryngectomymediated by perceived stigma and illnessintrusiveness. Can J Psychiatry. 1994,(39): 608-616.18. Gonzalez Martinez, M. T. Psychologicaldisturbances in laryngectomy: Anxietyand depression in total and partialablation of the larynx: Psiquis Revista dePsiquiatria, Psicologia y Psicosomatica1994, 15(1) 31-42.19. Zung WWK. A rating instrument foranxiety disorders. Psychosomatics1971,12(6): 371-37920. Zung WWK. A Self-Rating DepressionScale. Arch Gen Psychiatry 1965, 12: 63-7021. Fountoulakis KN, Iacovides A, Samolis S,Kleanthous S, Kaprinis SG, St Kaprinis G,Bech P. Reliability, validity andpsychometric properties of the Greektranslation of the Zung Depression Rating.BMC Psychiatry, 2001,1:6-1022. Bussi M, Albertini D, Bogetto F, LombardoP, Maina G, Ravizza L, Cortesina G. Effectsof total laryngectomy on the quality oflife: a study on certain psychologicalwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 286
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011aspects. Acta Otorhinolaryngol Ital.1994,14(6): 627-632.23. Armstrong E, Isman K, Dooley P, Brine D,Riley N, Dentice R, King S, Khanbhai F. Aninvestigation into the quality of life ofindividuals after laryngectomy. HeadNeck 2001, 23(1): 16-24.24. Bastardo YM, Kimberlin CL. Relationshipbetween quality of life, social support anddisease-related factors in HIV-Infectedpersons in Venezuela. AIDS Care2000,12(5):673-84.25. Πολυκανδριώτη Μ, Κυρίτση Ε,Κουκουλάρης Δ, Ευαγγέλου Ε, Τσάμη Α,Γκούβελου Γ. Διερεύνηση <strong>το</strong>υπεριστασιακού και μόνιμου άγχους σεασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση.Νοσηλευτική 2005, 44(4):490-498.www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 287
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1: Δημογραφικά σ<strong>το</strong>ιχεία <strong>το</strong>υ πληθυσμούn/N %ΦύλοΆνδρες 154/168 91,7%Γυναίκες 14/168 8,3%Ηλικιακή ομάδα40-50 12/168 7,1%51-60 48/168 28,6%>60 108/168 64,3%ΟικογενειακήκατάστασηΆγαμος 4/168 2,4%Έγγαμος 150/168 89,3%Διαζευγμένος 9/168 5,4%Χήρος 5/168 3%ΤέκναΝαι 32/168 19%Όχι 136/168 81%Μορφωτικό επίπεδοΠΕ 12/168 7,1%ΔΕ 22/168 13,1%ΥΕ 112/168 66,7%Καμία εκπαίδευση 22/168 13,1%Τόπος διαμονήςΑστική περιοχή 65/168 38,7%www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 288
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Ημιαστική περιοχή 27/168 16,1%Αγροτική περιοχή 76/168 45,2%Επίπεδο εκπαίδευσηςΚαμία 22/168 13,1%ΥΕ* 112/168 66,7%ΔΕ** 22/168 13,1%ΠΕ-ΤΕ*** 12/168 7,1%ΕπάγγελμαΟικοδόμος 21/168 12,5%Αγρότης/Κτηνοτρόφος 57/168 33,9%Εργάτης 55/168 32,7%Δημόσιος Υπάλληλος 14/168 8,4%Ελεύθερος Επαγγελματίας 21/168 12,5%*ΥΕ:Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης, **ΔΕ:Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ***ΠΕ-ΤΕ:Πανεπιστημιακής-Τεχνολογικής Εκπαίδευσηςwww.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 289
Πίνακας 2: Κλινικά χαρακτηριστικά <strong>το</strong>υ πληθυσμού ανά ομάδα ασθενών.Χειρουργική επέμβασηΟμάδα Α Ομάδα Β Ομάδα Γ pΝαι 65/65(100%) 44/63(69,8%) 0/40(0%)0,001Όχι 0/65(0%) 19/63(30,2%) 40/40(100%)Είδος επέμβασηςΟλική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή με<strong>το</strong>ποθέτηση βαλβίδας ProvoxΟλική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή χωρίς<strong>το</strong>ποθέτηση βαλβίδας9/65(13,8%) - 6/40(15%)56/65(86,2%) - 34/40(85%)0,001Mερική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή - 19/63(30,2%) -Χημειοθεραπεία καιΑκτινοθεραπεία- 44/63(69,8%) -Τρόπος επικοινωνίαςΟισοφάγεια ομιλία 26/65 (40%) - 18/40(45%)Χρήση βαλβίδας provox 10/65(15,4%) - 6/40(15%)Λαρυγγόφωνο 5/65(7,7%) - 2/40(5%)0,830Χειλιακή-Παρειακή 25/65(36,9%) - 14/40(35%)www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 290
<strong>Το</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>το</strong>υ <strong>Ασκληπιού</strong>10 ος Τόμος, 2 ο Τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2011Rostrum of Asclepius10 th Volume, 2 nd Issue, April – June 2011Πίνακας 3: Σύγκριση <strong>το</strong>υ άγχους και της κατάθλιψης μεταξύ των δημογραφικώνσ<strong>το</strong>ιχείων <strong>το</strong>υ πληθυσμού.Κλίμακα άγχουςΜέση τιμή Τυπική απόκλιση 95%ΔΕ pΆνδρες 29,7 ±8,4 28,3-30,9Γυναίκες 27,3 ±4,7 24,6-30,0Κλίμακα κατάθλιψηςΆνδρες 32,2 ±10,1 30,6-33,8Γυναίκες 34,9 ±7,4 30,6-39,2Κλίμακα άγχους0,5650,08Άγαμοι 49,8 ±10,3 32,8-65,7 0,004Έγγαμοι 28,6 ±7,1 27,5-29,7Κλίμακα άγχουςΆγαμοι 49,8 ±10,3 32,8-65,7 0,044Διαζευγμένοι 29,7 ±8,8 22,9-36,4Κλίμακα κατάθλιψηςΆγαμοι 61,5 ±19,6 44,6-78,4 0,004Έγγαμοι 31,1 ±8,5 29,7-32,5Κλίμακα κατάθλιψηςΆγαμοι 61,5 ±19,6 44,6-78,4 0,024Διαζευγμένοι 35,1 ±8,4 28,7-41,6Κλίμακα άγχουςΠαιδιάΝαι 28,4 ±7,2 27,1-29,6 0,001Όχι 34,1 ±10,4 30,4-37,9Κλίμακα κατάθλιψηςΠαιδιά 0,001Ναι 30,8 ±7,9 29,5-32,2Όχι 39,2 ±13,9 34,2-44,2www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 291
Πίνακας 4: Επίπεδα άγχους ανά κλινική κατηγορίαΜέσητιμήΤυπικήαπόκλιση95%ΔΕΤρόπος επικοινωνίαςΟισοφάγεια ομιλία 27,7 ±7,5 25,5-29,9Χρήση βαλβίδας provox 35,8 ±9,4 30,9-40,6Λαρυγγόφωνο 40,3 ±13,6 27,7-52,9Είδος επέμβασηςΟλική λαρυγγεκ<strong>το</strong>μή με <strong>το</strong>ποθέτησηβαλβίδας provox35,3 ±9,9 28,8-40,9Ακτινοθεραπεία-Χημειοθεραπεία 27,5 ±5,8 27,7-31,3www.vima-asklipiou.gr Copyright © 2011 Σελίδα 292
Change language