อาการไมพึงประสงคจากยา ที่มีผลตอดวงตา

อาการไมพึงประสงคจากยาที่มีผลตอดวงตาภญ.วิมล อนันตสกุลวัฒนโรงพยาบาลศิริราช22 กันยายน 254802/08/49

วัตถุประสงค◦เพิ่มความปลอดภัยในเรื่องการใชยาสําหรับผูปวย◦มีการรายงานอาการไมพึงประสงคจากยาเพิ่มขึ้น22 กันยายน 2548 wimonA

ทําไมตองพูดเรื่อง”ตา”เพราะถาทิ้งไวนานอาจทําใหผูปวยตองตาบอดตลอดไป ซึ่งทําใหคุณภาพชีวิตต่ําลงอยางมาก02/08/49

ความผิดปกติที่พบไดจากการใชยา◦ที่เรตินา◦ที่เลนส◦ที่รูมานตา◦ตอหิน◦เลือดออกในตา22 กันยายน 2548 wimonA

ยาที่เปนสาเหตุของความผิดปกติที่เรตินา◦ยาคุมกําเนิด◦Interferon◦Urokinase◦Cidofovir◦Erythropoietin22 กันยายน 2548 wimonA

ยาที่เปนสาเหตุของความผิดปกติที่เลนส◦ Steroid หยอดตา รับประทาน พน◦ยารักษาโรคเกาท Allopurinol◦ยาเบาหวาน Sulfonylurea◦ยาจิตเวช เชน Phenothiazine,Chlorpromazine22 กันยายน 2548 wimonA

ยาที่เปนสาเหตุของตอหินได◦ยากลุม steroid◦ยาจิตเวชตัวใหม Venlafaxine22 กันยายน 2548 wimonA

ยาที่เปนสาเหตุของประสาทตาเสื่อม◦ Chlorpropamide◦ INH◦ Ethambutol◦ Amiodarone◦ Chloroquin22 กันยายน 2548 wimonA

ยาที่เปนสาเหตุใหมีเลือดออกในตาได◦ Warfarin◦ Streptokinase22 กันยายน 2548 wimonA

Case Venlafaxine (Efexor)กับตอหิน◦ ปาปุก อายุ 45 ป เปน Bipolar disorder ไดกินยา Venlafaxine ไป 3 วัน ปวดตา คลื่นไสอาเจียน หนังตาบนซายบวม มานตาขยายและไมหดกลับ ความดันในลูกตาสูง 50 mmHgแพทยใหการรักษาดวยยาจนความดันเหลือ 35mmHg และรักษาดวยเลเซอร จนตาซายหาย◦ 8 วันหลังไดยา ตาขวาเปนดวย◦ แพทยใหหยุดยา◦ 8 สัปดาหจึงหายเปนปกติ22 กันยายน 2548 wimonA(Ng et al, 2002)

Tretinoin กับ ดวงตา◦ Visual disturbance 17%◦ Ocular disorder 17%◦ Visual acuity changes 6%◦ Visual field defects 3%22 กันยายน 2548 wimonAProduct infoVesanoid,2003

Glibenclamide กับ เลนส◦ ยาเบาหวานกลุม sulfonylurea ทําใหเลนสตาบวมขึ้น การมองใกลไกลผิดไปจากเดิม◦ Case ชายอายุ 35 ป กิน Glibenclamide5mg 2 เม็ดวันละครั้ง• 2 วันตอมา อานหนังสือไมได• หยุดยาไป 3 วันอาการดีขึ้น• ครบ 5 วันกลับเปนปกติ22 กันยายน 2548 wimonATeller et al,1989

Scopolamine◦ ชนิดหยอดตา ปายตา ทําใหเยื่อบุตาอักเสบเสนเลือดโปง บวม และ visual hallucination◦ ชนิดฉีดและกิน ทําใหมานตาขยาย มองไมชัดกลัวแสง◦ ชนิดแปะ ทําให ตาแหง คันตา ตาแดง ตอหินเฉียบพลัน22 กันยายน 2548 wimonARef ตามเอกสารประกอบการบรรยาย

Scopolamine case◦ พี่แองจี้ อายุ 38 ป สับสน กระวนกระวาย มานตาขวาขยายหลังแกะแผน scopolamine ไป 2ชั่วโมง◦ หลังหยอดยา pilocarpine 1% ทั้ง 2 ตา ตาซายหดตัวขางเดียว◦ ฉีด Physostigmine 3x1.5 mg อาการดีขึ้น◦ ภายใน 12 ชั่วโมง หายเปนปกติ◦ สงสัยมือเปอนยาแปะแลวไปโดนตา22 กันยายน 2548 wimonAElias &Abouleish,1997

Scopolamine case◦ อรปรียา อายุ 25 ป มานตาซายขยาย วิงเวียนซึม ทองเสีย แพทยสงสัย intracranialneoplasm / aneurysm◦ ผูปวยแปะแผน scopolamine หลังหูซายแกเมารถอยู◦ อาการคงอยู 4 ชั่วโมง แลวหายเปนปกติ22 กันยายน 2548 wimonAPrice, 1985

Scopolamine case◦ นองเบนซอายุ 20 ป มานตาขยายขางเดียว ไมมีประวัติบาดเจ็บที่ศีรษะ ไมเปน aneurysmการมองเห็นยังดีอยู◦ เมื่อคืนแกะแผน scopolamine กอนถอดcontact lens◦ สงสัยยาติดอยูที่เลนส22 กันยายน 2548 wimonACarlston,1982

คําแนะนําสําหรับผูปวยที่ใชแผนแปะของยาชนิดตางๆ◦ หยิบแผนแปะอยางระมัดระวัง ไมควรถูกบริเวณที่มีตัวยา◦ ลางมือหลังแปะและหลังแกะ◦ อยาเอามือไปสัมผัสบริเวณดวงตา22 กันยายน 2548 wimonA

Amiodarone กับปญหาทางตา◦ Corneal microdeposits◦ Dysthyroid eye disease◦ กลามเนื้อตาขยายใหญขึ้น◦ การเห็นสีผิดไป◦ Keratopathy◦ Papillopathy22 กันยายน 2548 wimonA

Amiodarone กับปญหาทางตา◦ ประสาทตาอักเสบ Optic neuritis◦ ประสาทตาเสื่อม Optic neuropathy◦ ตาบอด Blindness◦ กระจกตาฝอ Corneal degeneration◦ กลัวแสง Photosensitivity◦ Macula degeneration22 กันยายน 2548 wimonA

Corneal microdeposits◦ เกิดเมื่อใชยา Amiodarone นาน 2 สัปดาห ถึงนานกวา 6 เดือน◦ ไมเสียหายอยางถาวร◦ อาการ กลัวแสง เห็นสีเขียวฟารอบดวงไฟ ตาพรา ตาแหง◦ หยุดยา 3-7 เดือน อาจหายเปนปกติ22 กันยายน 2548 wimonARef ตามเอกสารประกอบการบรรยาย

Amiodarone◦ พบประสาทตาเสื่อมประมาณ 1.8%◦ การเกิดพิษตอดวงตาสูงกวาคนที่ไมใชยา3.4 เทา◦ อาการแสดงคือ ความคมชัดของภาพลดลงลานสายตาแคบลง อาจมีเลือดออกที่ชั้นของประสาทตา◦ ควรตรวจตาทุกสวนกอนเริ่มใหยาAmiodarone และตรวจติดตามทุก6 เดือน22 กันยายน 2548 wimonA

การแกไขเมื่อพบอาการทางสายตาการพิจารณาผลไดผลเสียตอผูปวย◦ ถาหยุดยาแลวอาจเปนอันตรายตอชีวิต ไมหยุด◦ หากไมหยุดอาจทําใหผูปวยตาบอดอยางถาวรและมียาอื่นแทนได ใหหยุดยา◦ ถาอาการที่เปนไมรุนแรง ไมเกิดการเสียหายอยางถาวร ไมจําเปนตองหยุด เชน กลามเนื้อตาหนาขึ้นเล็กนอย22 กันยายน 2548 wimonA

Ethambutol◦ ทําใหเกิดประสาทตาอักเสบ (Opticneuritis) ซึ่งทําใหตาบอดได◦ ความรุนแรงขึ้นกับขนาดยาที่ไดรับและระยะเวลานานของการไดรับยา◦ ผูสูงอายุมักเกิดประสาทตาเสื่อมอยางถาวร (ทําใหตาบอด)22 กันยายน 2548 wimonA

โอกาสเกิดประสาทตาอักเสบจากEthambutol◦ 1% ถารับยา 15 mg/kg/day◦ 6% ถารับยา 25 mg/kg/day◦ 15% ถารับยา 35 mg/kg/day22 กันยายน 2548 wimonA

แนวทางการใชยา Ethambutol◦ตรวจการทํางานของไตกอน◦ใชยาในขนาดและระยะเวลาที่แนะนํา◦ลงประวัติโรคตาที่พบทุกชนิด◦ตรวจและบันทึกการมองเห็นของผูปวยไวกอนเริ่มยา22 กันยายน 2548 wimonA

แนวทางการใชยา Ethambutol◦ บอกผูปวยใหหยุดยาถามองไมเห็นชัดเหมือนเดิม◦ บันทึกวาไดใหขอมูลผูปวยแลว◦ ระหวางใชยา ถาผูปวยบนเรื่องตา ใหพบจักษุแพทยทันที◦ หลีกเลี่ยงการใช Ethambutol ในเด็กเล็กหรือคนที่สื่อสารในการทดสอบไมได22 กันยายน 2548 wimonA

Isoniazid (INH) กับดวงตา◦ Optic atrophy◦ Optic neuritis◦ Optic neuropathy◦ ถามีอาการประสาทตาเสื่อม ขณะใชสูตรINH+Ethambutol ใหเปลี่ยนไปใชRifam+Pyrazinamide+streptomycinแทน22 กันยายน 2548 wimonA

Rifampicin กับดวงตา◦ ปวดตา◦ ตาแดง ตาช้ํา◦ Case: มีสารขนสีขาวไหลออกจากตาทั้ง 2ขางหลังไดยาไป 7 วัน พอหยุดยาได 3 วันอาการหายไป พอใหยาใหมก็เกิดอาการอีกใน48 ชั่วโมง พอหยุดยาก็หายเปนปกติในเวลา48 ชั่วโมง22 กันยายน 2548 wimonA

Rifampicin กับดวงตา◦ ทําใหน้ําตากลายเปนสีสมแดง◦ ทําให contact lens เปลี่ยนสีได◦ ไมมีอันตรายและไมตองหยุดยา22 กันยายน 2548 wimonA

Interferon Alfa◦ ใชรักษาไวรัสตับอักเสบชนิดตางๆ◦ ชื่อการคา Bioferon, Intron-A,Interferon alfanative, Pegasys, PEG-Intron22 กันยายน 2548 wimonA

Interferon Alfa กับดวงตา◦ ประสาทตาเสื่อม◦ มีเลือดออก (splinter hemorrhages)◦ เยื่อบุตาอักเสบ มองภาพไมชัด (พบประมาณ 5-6%)◦ อาการดีขึ้นเมื่อหยุดยา22 กันยายน 2548 wimonA

Interferon Beta◦ ใชรักษา multiple sclerosis◦ ชื่อการคา Rebif◦ เกิดความผิดปกติของการมองเห็นได13% เทียบกับ placebo 7%22 กันยายน 2548 wimonA

Warfarin◦ เปนยาตานการแข็งตัวของเลือด◦ ชื่อการคา Orfarin, Befarin, Maforan22 กันยายน 2548 wimonA

Warfarin กับดวงตา◦ Congenital eye abnormalities◦ Hyphemas◦ Ocular hemorrhage• เลือดออกที่เยื่อบุใตตา• เลือดออกภายในเรตินา22 กันยายน 2548 wimonA

Streptokinase case◦ ลุงทักษิณ อายุ 72 ป เปนกลามเนื้อหัวใจขาดเลือด รับยาชื่อ streptokinaseฉีด เกิดยูเวียอักเสบและเกิดตอหินแบบsecondary glaucoma ที่ตาซาย ปวดมากและการมองเห็นลดลงอยางรวดเร็ว◦ แพทยใหยาขับปสสาวะ หยอดตาดวยยาsteroid (Prednisolone )22 กันยายน 2548 wimonAKine & Adams,2001

Streptokinase case◦ ปาพจมาน อายุ 78 ป ไดรับยาstreptokinase เหมือนกัน◦ มีเลือดออกและมีสารคัดหลั่งไหลออกที่เรตินาและ choroids อาการตาพราขางเดียว(ขางซาย) เกิด secondaryglaucoma ดวย รักษาตอหินจนหายแตตาซายมองไมเห็นแสง22 กันยายน 2548 wimonAManuchehri at al,1999

Allopurinol กับ ดวงตา◦ ตอกระจก ถารับยานานกวา 3 ป หรือเกิน 400 กรัม◦ Macular lesion◦ Macular retinitis◦ เลนสสวนใสจะบางลงถาใชยานานเกิน2 ป22 กันยายน 2548 wimonA

Erythropoietin กับดวงตา◦ ทําใหเกิด เยื่อบุตาอักเสบ conjunctivitis◦ ไมแสดงอาการ◦ ไมจําเปนตองหยุดยา22 กันยายน 2548 wimonACasati et al, 1987

ยาคุมกําเนิดชนิดรับประทานกับดวงตา◦ Pigmentary retinopathy◦ ขั้วประสาทตาบวม (papilloma)◦ นาจะเกิดจากเสนเลือดอุดตัน◦ พึงสนใจเสียงบนของผูปวย เพราะอาการไมพึงประสงคของยาคุมกําเนิดอาจทําใหเกิดความผิดปกติของเสนเลือดที่ไปเลี้ยงสมองหรือตา ถาแกไขชาเกินไป อาจเปนอันตรายมากได22 กันยายน 2548 wimonA

Chloroquin กับดวงตา◦ การเสื่อมอยางถาวรของเรตินา◦ ตาบอดกลางคืน◦ มักเกิดจากการใชยาอยางตอเนื่องเปนเวลานานๆ◦ ควรตรวจตากอนเริ่มยา และตรวจประจําทุก 6 เดือน◦ หยุดยาแลว 7 ป ก็ยังอาจเกิดอาการได22 กันยายน 2548 wimonA

ยารักษาโรคตา กับอาการไมพึงประสงคทางตา◦ Atropine eye drop ทําใหเกิด eczemaของเปลือกตา conjunctivitis ตอหิน◦ ยาชาเฉพาะที่ อาจทําใหเกิดแผลที่กระจกตา◦ สเตียรอยดหยอดตา ทําใหเชื้อราขึ้น ทําใหเปนตอกระจก ตอหิน◦ ฯลฯ22 กันยายน 2548 wimonA

สรุป◦ อาการไมพึงประสงคทางจักษุมีทั้งที่อันตรายและไมเปนอันตราย◦ อาการไมพึงประสงคบางอยาง มีโอกาสเกิดนอย แตสงผลรุนแรง เชน ทําใหผูปวยตาบอดตลอดไปได◦ การสังเกต การตรวจติดตามในเวลาที่เหมาะสมจะทําใหพบอาการไดเร็ว และแกไขไดทันเวลา22 กันยายน 2548 wimonA

สรุป◦ ใหขอมูลผูปวยวายาเหลานี้อาจทําใหเกิดอาการทางดวงตาได ถาเกิดขึ้นใหรีบกลับมาพบแพทยโดยไมตองรอใหถึงวันนัด◦ รายงานการพบอาการไมพึงประสงคจากยาที่เกิดแกผูปวยเสมอ◦ ทีมสหสาขาควรรวมมือกันอยางใกลชิดเพื่อใหผูปวยปลอดภัยที่สุด22 กันยายน 2548 wimonA