• Polasaí Rialtais ag cur cistí Eorpach i mbaol - PageSuite

€1.65 (£1.50)Uimh. 51Ag Cothú Phobal na Gaeilgewww.gaelsceal.ie• 19.12.2012Breandán MacGearailt ar a chara,Páidí Ó SéL. 20Tá míorúilt agteastáil óLaighin - JoeSchmidtL. 32‘Toiliú’,lárnachi gcáséignitheL. 6-7Polasaí Rialtaisag cur cistíEorpach i mbaolNa milliúin euro i gciste LEADER agus eilefaoi bhagairt - Bord Páirtíochta.Concubhar Ó LiatháinTÁ baol ann go gcaillfidh Éirean deis chun leas a bhaint ascistí Eorpacha ar nós LEADER,an Ciste Sóisialta agus an CisteForbraíochta Réigiúnaí na hEorpamar gheall ar phlean anRialtais smacht na gcistí a churi lámha na gComhairlí Contae.Faoi láthair tá cistí ar nósLEADER, an chiste le haghaidhforbairt áitiúil fán dtuath, agusPESCA, an chiste le haghaidhpobail cois farraige, á riar agboird páirtíochta áitiúla, leithéidíBord Forbartha IartharChorcaí. B’fhiú €425m don tírseo maoiniú LEADER amháinsa tréimhse 2007-2013.Bíonn na heagrais seo agdéanamh riar áitiúil ar go leorscéimeanna, leithéidí LDCP, anClár Forbartha Pobail Áitiúil,ina measc.De réir rialacha an Aontais, ispáirtíochtaí pobalbhunaitheamháin atá i dteideal rochtain abheith acu ar chistí LEADERagus PESCA.Tugann an tAontas dhá euroas trí don chiste agus tagann aneuro eile ón Rialtas.Teastaíonn ón Aontas go n-úsáidfí an t-airgead seo chundíriú ar spriocanna áirithe atáleagtha síos seachas a bheithtreoraithe i dtreo gnáthobairriaracháin a bheadh ar bun agan Rialtas go náisiúnta nó goAn tOllamh BreandanO'Keefe, Coláiste Mhuire ganSmál, Luimneach.háitiúil.Moladh plean an Rialtais igcáipéis polasaí – Putting PeopleFirst – a héisíodh sanfhómhar agus tá ullmhúcháinar bun ag Comhairlí Contaefaoi láthair. De réir caipéise atáfeicthe ag Gaelscéal, tá sé igceist coistí socheacnamaíochaa bhunú ar a mbeidhionadaíocht ó Chomhairlí Contae,áisíneachtaí reachtúlaagus ón bpobal féin. Tá sébeartaithe gan níos mó ná 15bhall a bheith ar na gcoistí seo,a bheadh freagrach donChomhairle Contae.De réir Ian Dempsey,príomhfheidhmeannachBhord Páirtíochta Iarthar Chorcaí,go bhfuil contúirt nachbeag ann go gcaillfeadh an tírseo rochtain ní amháin ar chistíLeader agus Pesca ach ar chistíeile ar nós an Chiste Réigiúnach,an Ciste Struchtúrthaagus an Ciste Sóisialta.“De bharr chomh maith is ad’éirigh le LEADER, tá an tAontasag cur i bhfeidhm an churchuige céanna, forbairt áitiúilfaoi cheannas an phobail,trasna réimse a gcistí go léir,”dúirt an tUasal Dempsey.“Tá imní anois ann margheall go bhfuil polasaí an Aontaisag dul i dtreo amháin agusgur cosúil go bhfuil polasaí natíre seo ag dul ar mhalairt treo.”De réir an tOllamh BrendanO’Keeffe, ollamh le tíreolaíochti gColáiste Mhuire ganSmál in Ollscoil Luimnigh, gobhfuil údaráis na hEorpa agféachaint go géar ar chur ibhfeidhm na bpolasaithe seosa tír seo.“Léiriú é seo ar an tslí abhfuil an Rialtas láir agglacadh seilbhe ar an oireadcumhachta agus is féidir tráthgo bhfuil an chumhacht ag dulsa bhealach eile i dtíortha eilear fuaid an Aontais.”B’fhiú na céadta milliún eurod’Éirinn amháin na cláirLEADER agus PESCA le linn natréimhse deiridh den scéim,2007-13, agus bheadh súil ag antír leis na scórtha billiún euro igcistí uile an Aontais dontréimhse 2014-20.Ar lean ar leathanach 2Sharon Shannon, an boscadóir iomráiteach agus Síle Ní Bhraonáin, láithreoir de chuid TG4'agus iad in 'O'Connor's', i nGaillimh an tseachtain seo caite. Beidh 'An Nollaig linn', clár ceoilagus siamsaíochta á chraoladh Dé Sathairn, 22 Nollaig ag 8.50i.n. ar TG4 [PIC: CATHAL Ó TUATHAIL]Cé hiad na ‘Northern Irish’?Colm Ó BroinCEANN de na torthaí is suimiúla óDhaonáireamh an Tuaiscirt a foilsíodh antseachtain seo caite ná líon na ndaoine arinne cur síos orthu féin mar ‘NorthernIrish’. 29% den phobal in iomlán a bhíann, an méid céanna a dúirt gur Éireannaigha bhí iontu.Dea-scéala don Aontas Briotanach atáann de réir an DUP agus an UUP. Dar leo,má deir duine éigin sa daonáireamh gobhfuil siad ina ‘Northern Irish’ ciallaíonnsé sin go bhfuil siad sásta le stádas reathaan Tuaiscirt agus nach vótáladh siad arson Éire Aontaithe.Ón anailís atá déanta ag Gaelscéal, iscosúil gur daoine ó chúlra Caitliceach aformhór den ‘Northern Irish’ agus govótálann siad ar son páirtithe Náisiúnacha.As an 29%, deir 7% acu go bhfuil siadBriotanach chomh maith agus tá an chuidis mó de na daoine seo lonnaithe in oirthearna Sé Chontae, i gceantracha lemóraimh Aontachtacha. Tá an 22% a deirgo bhfuil siad ina ‘Northern Irish’ nó ‘Irishand Northern Irish’ lonnaithe, den chuidis mó, i gceantracha Náisiúnacha.Ar lean ar leathanach 4

2•GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012NUACHT NÁISIÚNTARinne an file iomráiteach GabrielleRosenstock, cnuasach filíochta 'Dúlasair'le Doireann Ní Ghríofa a sheoladh agFéile Leabhar na Nollag, i gCorcaigh agan deireadh seachtaine.Polasaí Rialtais agcur cistí Eorpach imbaolAr lean ó leathanach a haonTá UachtarántachtChomhairle na hEorpa agan tír seo den chéad sé mhíden bhliain seo chugainnagus é ráite ag an dTánaiste,Eamon Gilmore, gobhfuil sé mar thosaíochtbuiséad an Aontais dontréimhse 2014-20 a aontú.Ceaptar go mbeidh sabhreis ar trilliún euro sabhuiséad.Dúirt urlabhraí naRoinne Timpeallachta leGaelscéal ná raibh aoncheist ann ach go mbeadhról ag na heagraispháirtíochta atá ag curmaoiniú LEADER ar fáil saleagan amach nua.Dhearbhaigh an t-urlabhraí, áfach, go raibh nacoistí socheacnamaíocha ámbunú ag na Comhairlí Contaede réir threoir na Roinne.Dúirt an t-urlabhraí gombeadh ról ag na coistí seo agstiúradh agus ag maoirsiú iarrachtaína mbord páirtíochta.Dúirt an urlabhraí go raibhcainteanna ar bun idir antAire, Phil Hogan, agus naboird pháirtíochta agus goleanfadh na cainteanna seosan Athbhliain.Raic faoi ráiteas frith-Phalaistíneach ar FacebookAnton Mac CábaTÁ leathanach Facebook Ambasáid Iosraelin Éirinn druidte de bharr conspóidefaoi ráiteas a cuireadh air DéLuain.Bhí pictiúr d’Íosa agus denMhaighdean Mhuire ann leis an teachtaireacht:“If Jesus and mother Marywere alive today, they would, as Jewswithout security, probably end upbeing lynched in Bethlehem by hostilePalestinians. Just a thought …”Bhain an Ambasáid an teachtaireachtden suíomh tar éis cáinte forleathan.Rinne Gary Spedding, comhalta dePháirtí an Chomhaontais ó Thuaidh,gearán ar an toirt. Dúirt sé go raibh anrud a scríobhadh “vile”, agus gur fuathagus seicteachas a spreag sé.Cuireadh suas teachtaireacht gontaag déanamh leithscéil. Bhí ‘MerryChristmas’ ag deireadh na teachtaireachtasin. Tamall ina dhiaidh sin atógadh anuas an leathanach ina iomláine.Chuir an nuachtán Iosraelach,Haaretz, “embarrassing provocations”thar tréimhse maith ama i leith nahAmbasáide.Sa Meitheamh seo caite, mhol anLeas-Ambasadóir go náireofaígníomhaithe a thacaigh leis naPalaistínigh as a bheith ag fulaingt fadhbannasíceolaíochta agus gnéasacha.Moladh, chomh maith, go dtabharfaíleideanna go raibh na gníomhaithe agobair do Mossad, seirbhís rúnda Iosrael.Mhol sí go dtabharfaí an t-idé seo achgo háirithe d’Iosraelaigh in Éirinn.Níos luaithe i mbliana, ar chuntasTwitter na hAmbasáide, cuireadhteachtaireacht amach faoi Mhoslamaighna hÉireann: “…those SaladinO’Sullivans and Faisal O’Farrells…#Irish to the backbone!”Ní raibh aon urlabhraí ar fáil chunlabhairt thar cheann na hAmbasáide.FF ag súil le€500,000 abhailiú inniuMairtín Ó CatháinBEIDH carranna, gléasannateilifíse agus duaiseanna eile lebuachan in Óstán McEniff imBaile Átha Cliath inniu ach ambeidh an tarraingt ádhéanamh ar chrannchurnáisiúnta Fhianna Fáil.Meastar go gcuirfidh anpáirtí leathmhilliún euro sambanc de bharr an chrannchuiragus go laghdófar na fiacha godtí €1.1m.De réir na dtuairiscí, d’éirighníos fearr fós le crannchur nabliana seo ná le crannchur nabliana anuraidh. €50 an ceann abhí na ticéid agus díoladh namílte acu.Tuigtear go bhfuil an páirtíthar a bheith sásta leis anmbailiúchán.Bhí fiacha €6 milliún orthuroinnt blianta ó shin agus bhí anbhearna sa bhanc ina údar mórimní tar éis an Olltoghcháin in2011 nuair a chaill siad de leorden tacaíocht Stáit.Faigheann páirtithe cúnamhairgeadais ón Státchistebunaithe ar an líon ballOireachtais a bhíonn acu.Beidh táillí €20 le n-íoc roimhdheireadh an Mhárta acu siúdatá ag iarraidh ballraíochta sabpáirtí agus cead vótála agcoinbhinsiúin. Ach maíonnfoinsí i bhFianna Fáil nachbealach le cur le bailiúchán anpháirtí atá sa táille ballraíochta.Níl ann, a dúradh, ach go n-íocfaidhsé as costas riaracháin anchórais nua ballraíochta.Bhíodh Fianna Fáil ag cruinniúairgid i Meiriceá sna bliantaa caitheadh ach éiríodh as sin.Tá siad ag braith anois ar anmbailiúchán náisiúnta a bhíonnacu in aimsir na Feile Pádraig –idir €350,000 agus €400,000 abhíonn acu dá bharr sin – agusar an gcrannchur náisiúnta.Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agusCeart, bogearraí a chabhraíonn le litriú agusgramadach na Gaeilge, www.cruinneog.comOifig anSpidéil:00353-91-897766Ciarán DunbarEagarthóirciaran.dunbar@gaelsceal.ieColm Ó BroinIriseoircolm.obroin@gaelsceal.ieMéabh Ní ThuathaláinIriseoirmeabh.nithuathalain@gaelsceal.ieCaroline Ní ChualáinOideachaisscoil@gaelsceal.ieGráinne McElwainSpóirtgrainne.mcelwain@gaelsceal.iePatricia Ní ChonghaileComhordaitheoir Táirgíochtapatricia.nichonghaile@gaelsceal.ie

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012BunaitheoirGaelscoilear shlí nafírinneAnton Mac CábaFUAIR Treasa Ní Eachthighearnn,an chéad phríomhoidear Ghaelscoil Phort Láirge, básan tseachtain seo caite in aois a69 bliain.Ba í a bhunaigh an scoil in1985. Cuireadh ar bun é iníoslach, gan fuinneoga ar bith,ar bhóthar an Dúin MhóirThoir. Tá scoil úrnua anoisann, ina bhfuil 224 dálta.Bhí sí tugtha don cheolFreisin agus bhuaigh cór nascoile Corn Kingston ag FeisCeoil Bhaile Átha Cliath. Achba í an fheadóg mhór an gléasab ansa léi féin.Bhí sí tugtha don spórtchomh maith agus théadh síchuig gach cluiche iománaíochtade chuid Loch Garman:beart nár chuir aondíomá uirthi. Ba í a dhearbhaighsuaitheantas na scoile,mar a raibh veidhlín agus sliotar.Rugadh Treasa i dTiobraidÁrann. agus d’aistrigh anteaghlach thart, ach chaith sían chuid ba mhó dá saol fánbPasáiste i bPort Láirge.Bhí sé mar bhua aici go raibhsí ábalta daoine a spreagadhchun suim a chur sa Ghaeilge,in ainneoin nach raibh cúlra arIarrtar iarratais ar na poist seo a leanas:Bainisteoir Sinsearach (2 phost)Réitigh agus Seirbhísí FaisnéiseSpriocdháta: Dé hAoine, 11 Eanáir 2013Sonraí/nós imeachta Iarratais:Chun eolas breise a fháil agus chun iarratas a dhéanamh aran bpost thuas téigh chuighttp://www.nuigalway.ie/about-us/jobs/Is fostóir comhionannas deiseanna í Ollscoil na hÉireann, Gaillimh.www.oegaillimh.ieTreasa Ní Eachthighearnnbith Gaeilge sa teaghlach.Bhí sí os cionn trí scór bliain,agus í fós ag teagasc, nuair arinne sí céim sa dlí i gColáistena hOllscoile, Corcaigh. Nuaira d’éirigh sí as an teagasc, rinnesé neart taistil agus chuig adeartháir san Astráil a rinne síceann amháin de na turais sin.Bhí sí ag ullmhú le turas eilea thabhairt chun na hAstráilenuair a bhuail tinneas í.Cuireadh Treasa Ní Eachthighearnni reilg an Chrúic , i ndiaidhAifrinn sa Phasáiste.Maireann a deartháireachaThomas, Billy, Eugene, Martinagus Colum.NUACHT• 3Cinneadh ar bith faoi mhaoiniú an FhoraisAnton Mac CábaNÍ dhearna Foras Teanga naComhairle Aireachta ThuaidhTheas socrú ar bith maidir lemaoiniú eagras Gaeilge ag angcruinniú deireannach a bhíacu, Dé Céadaoin seo caite.Eisíodh ráiteas i ndiaidh anchruinnithe: “Ag aithint anriachtanas atá le hathrú sanearnáil, phléigh na hAiríathbhreithniú Fhoras naGaeilge ar an mbunmhaoiniú abheidh mar ábhar plé ag angcéad chruinniú eile i bhformáidrannach an FhoraisTeanga in 2013.”Bhí Airí na Roinne Ealaíon,Oidhreachta agus Gaeltachta,Jimmy Deenihan agus DinnyMcGinley, agus a gcomhghleacaitheón Roinn Cultúir,Ealaíon agus Fóillíochta óThuaidh, Cearál Ní Chuilínagus Jonathan Bell, i láthair agSúil Siar ar ‘Mise Éire’Méabh Ní ThuathaláinBEIDH clár faisnéise faoinscannán ‘Mise Éire’ ar siúl arTG4 ag deireadh na míosa.Díríonn an scannán faisnéise‘Lorg na gCos - Súil Siarar Mise Éire’, cúlra,comhthéacs agus cuimhnícinn a bhaineann leis ansaothar iomráiteach.Clár a léirigh George Morrisondo Ghael Linn in 1960 abhí ann a thuill cáil dó féinagus don chumadóir óg ceoil,Seán Ó Riada. Tháinig na míltechuig na pictiúrlanna timpeallna tíre leis an scannán faisnéise,a dhírigh ar thréimhsethar a bheith corraitheach istair pholaitiúil na hÉireann ó1890-1918.Ba é an chéad uair a chonaicgo leor daoine léiriú físe arstair na tíre. Scannán mórreatha a bhí i ‘Mise Éire’, atharraing lucht féachana níosmó ná scannán ar bith roimhein Éirinn.Insíonn an clár seo, ascríobh agus a stiúraigh ColmBairéad, scéal ‘Mise Éire’ tríábhar cartlainne agus agallaimhnua le George Morrisonféin, é ar bhóithrín nasmaointe agus ag filleadh aráiteanna a bhí lárnach i léiriúan scannáin. Beidh an clár ácraoladh ar TG4 ar an 28 Nollaigag 8.30in.an gcruinniú.Mhol an Foras an tSamhailNua Mhaoinithe mar mhúnlanua maoinithe d’eagrais achtarraingíodh sin siar agustuigtear go bhfuil plean nua arna bacáin. Mar chuid de seo,beidh na ceann-eagraíochtaíuilig lonnaithe i mBaile ÁthaCliath.Dar le ráitis ón Aire NíChuilín, níl sí sásta leis seo. Aran 11 Deireadh Fómhair saSCÉIMEANNA MAOINITHE 2013Tá Foras na Gaeilge ag glacadh le hiarrataisdo na scéimeanna a leanas:- Scéim - An Ghaeilge sa Phobal- Scéim um Ábhair Dhátheangacha/Ghaeilge- Scéim um Chomharthaíocht Dhátheangach/Ghaeilge- Scéim na gCampaí Samhraidh- Scéim na nImeachtaí Óige- Scéim na bhFéilte- Scéim na gComplachtaí Drámaíochta- Scéim Cholmcille (Gaeilge na hAlban &Gaeilge na hÉireann)TUILLEADH EOLAISwww.gaeilge.ie/sceimeannaT: +353 1 639 8400Tionól, thug sí freagra ar cheistó Dhominic Ó Brolcháin:“Deimhním 100% go dtroidfidhmé ar son na n-eagras atábunaithe anseo sa Tuaisceart,”ar sise.Beidh an céad cruinniú eilede Bhord an Fhorais ar siúl aran 25 Eanáir. Ní fios dáta anchruinnithe den ComhairleAireachta, ná an t-amscála atáag an bhForas chun scéim nuamhaoinithe a chur i bhfeidhm.Amhras léirithe faoi shuirbhéannaar phátrúnachtMéabh Ní ThuathaláinTÁ sé ráite ag an bhForasPátrúnachta gur gá a bheith‘staidéartha’ i leith torthaí natuairisce a d’fhoilsigh anRoinn Oideachais an tseachtainseo caite faoi phátrúnachtar scoileanna.Dúirt Caoimhín Ó hEaghra,Ard-Rúnaí na heagraíochta:“Is léir go bhfuil tuismitheoiríag lorg rogha oideachais dábpáistí agus tá súil againn trídan bpróiseas go mbeidhoideachas lánGhaeilge á churar fáil i gceantair nach bhfuil iláthair na huaire.”Dhírigh an suirbhé píolótachar chúig cheantar ar leith;an tInbhear Mór, Caisleán anBharraigh, an Trá Mhór, BaileÁtha Troim agus Fionnbhrú.Ghlac 1,788 tuismitheoir araibh leanaí réamhscoile agusbunscoile acu páirt sna suirbhéannai mí DheireadhFómhair.Léirigh idir 10% agus 21%gurbh fhearr leo oideachaslánGhaeilge dá bpáistí. TáGaelscoileanna sna cúigcheantar cheana féin agusdúirt an tuairisc gur féidir leofreastal ar an éileamh reathadon Ghaelscolaíocht.Mhaígh Ó hEaghra go raibhlaigeachtaí ag baint leis ansuirbhé de bharr líon íseal nadtuismitheoirí a ghlac páirtann.“Os rud é go raibh scoileannalánGhaeilge sna ceantairsin is léir go raibh tuismitheoiríchun dul i dtreo anrogha nach raibh ar fáil inagceantar,” arsa seisean.“Is ábhar imní é nach bhfuilléargas níos iomláine á fháil armhianta tuismitheoirí. Bhí ansuirbhé ag díriú ar phátrúnacht,ar shainspriorad spioradáltana scoile agus artheanga na scoile ach ba léir gondearna na meáin Bhéarlaneamhaird ar cheist na teangaagus iad ag clúdach an tsuirbhéi rith an phróisis,” a dúirt sé.Léirigh an tAthair MichaelDrumm, as Comhpháirtíochtna Scoileanna Caitliceachaamhras i dtaobh na bhfigiúiríchomh maith.Dúirt sé nach dtugann nafigiúirí sa suirbhé léargas ceartar thuairimí tuismitheoirí ancheantair agus d’iarr sé ar anRoinn Oideachais na figiúirí achur i gcomhthéacs mórphobailscoile an cheantair.Tá an Roinn Oideachaischun suirbhé níos forleithne adhéanamh sa bhliain úr in 38ceantar eile. Dar leis anbhForas Pátrúnachta beidhtorthaí éagsúla ar an tuaraiscmar go beidh ceantair atá gansoláthar gaelscoile sanáireamh.“Tá sé curtha in iúl ag anbhForas Pátrúnachta ó thosaighan próiseas seo gur fhásscoileanna lánGhaeilge óéileamh na dtuismitheoirí,”arsa Ó hEaghra“Go stairiúil, tosaíonn siadbeag ach nuair a thuigeann anpobal áitiúil na buntáistí abhaineann le hoideachaslánGhaeilge tagann fás agusborradh ar na scoileanna.“Ina theannta sin, tá gá lehardú feasachta i measc anphobail go ginearálta maidir lebuntáistí oideachas dátheangach,”ar seisean.

4• NUACHT GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012Cé hiad na ‘Northern Irish’?Ar lean ó leathanach a haonMá chuirtear líon na ndaoinea dúirt go raibh siad ‘Irish’ agus‘Northern Irish’ le chéile tá ansuim nach mór díreach mar angcéanna le líon na gCaitliceach.Is amhlaidh atá sé le líon nabProtastúnach nuair achuirtear na daoine a dúirt saDaonáireamh go raibh siadBriotanach le chéile.Táthar ag maíomh go bhfuilathrú ag teacht ar an ngaol idirreiligiún agus polaitíocht óThuaidh ach ní léiríonn figiúiríón toghchán áitiúil ThuaisceartÉireann 2011 é sin. Arís eile, táan-chosúlacht idir líon nagCaitliceach, líon na ‘Irish’agus ‘Northern Irish’ agus navótaí a fuair Sinn Féin, an SDLPagus Náisiúntóirí eile anuraidh.Tá an gaol céanna lefeiceáil ar an taobh Protastúnach,Briotanach, Aontachtach,mar a léiríonn na táblaí aran leathanach seo.Mar sin, cén fáth go bhfuildaoine a vótálann do pháirtitheatá ar son Éire Aontaitheag déanamh cur síos orthu féinmar ‘Northern Irish’.“Bheadh roinnt Caitliceachsa cheantar nach bhfuil ag iarraidhÉireannaigh a ghlaochorthu féin toisc nach bhfuilsiad ina gcónaí sa Phoblacht,”arsa Stephen Huggett,Comhairleoir Chontae le SinnFéin ón nGarasún i bhFearManach.“Bheadh daoine ann avótálann ar son an SDLP agusbheadh dearcadh fíorchríochdheighilteach,fíorfrithphoblachtánachacu. Sílimgur rud caomhnach é abhaineann leis an sean-PháirtíNáisiúnach, Ord Ársa nanIbeirneach agus ancléireachas, an Stát laistigh denStát ó Thuaidh más maith leat.“Dóibh siúd atá ar son anphoblachtánachais, tá andúshlánann chun na daoineseo a mhealladh i dtreo ÉireAontaithe, tá go leor stocaireachtale déanamh,” arsaHuggett, fear de bhunadh nahÉireann a tógadh i Londain.“ Mar shampla, bheadh goleor Caitliceach sa státchóras –cé mhéad acu a chaillfeadh agcuid post dá gcomhnascfaí andá státchóras?”A mhalairt de thuairim atá agcomhairleoirí de chuid anSDLP.An Comharleoir Stephen Huggett (Sinn Féin)“Tá ár gcomhghleacaitheAontachta ag iarraidh a rá gurionann ‘Northern Irish’ agusBriotanach ach ní féidir talamhslán a dhéanamh de sin ar chorar bith,” arsa Colin Keenan,Comhairleoir ó iarthar BhéalFeirste.“Ó thaobh na ndaoine alabhraím leo, ní fheiceann siaddifríocht mhór idir Éireannachagus Northern Irish; isfochatagóir de ‘Éireannach’ atáann. Is sainmhíniú tíreolaíochtaatá i gceist, ní ráiteaspolaitiúil ar chor ar bith.“Déarfainn féin gur Éireannachmé ach uaireanta deirfinngur ‘Northern Irish’ mé agbrath ar an gcomhthéacs, marÚdarás Cait. ‘Irish/NI’ Náis.Iúr & Múrna 79% 75% 78%An Ómaigh 70% 67% 68%An Srath Bán 65% 65% 63%Fear Manach 59% 58% 56%Ard Mhacha 48% 51% 46%shampla nuair a bhím ag cruinnithele comhairleoirí ón Deisceartdhéanfainn cur síos ormféin in amanna mar ‘NorthernIrish’ agus déarfainn gur‘Southern Irish’ iad nacomhairleoirí eile. Is rud é athugann le fios go bhfuil tú i dochónaí i dTuaisceart Éireann,sin é.”Tháinig Gaelscéal ar dhuinea oibríonn in oifig de chuidShinn Féin fiú a rinne cur síosuirthi féin sa Daonáireamh mar‘Northern Irish’.“Bheadh go leor daoine sacheantar a déarfadh go raibhsiad ‘Northern Irish’,” ar sise.“Is mothúchán atá againn nach‘Éireannaigh iomlána’ muid.Má deireann muid gur Éireannaighmuid bíonn Aontachtóirísa bhaile de shíor a rá linn nachÉireannaigh muid, gurBriotanaigh muid. Níl muidchun ‘Briotanach’ a chur ar andaonáireamh ar ndóigh, achníor cheap muid go bhféadfadhmuid ‘Éireannach ‘ aroghnú.“Is an dearcadh atá agdaoine eile orainn atá i gceist;bíonn daoine ag rá go bhfuilmuid ina ‘Northern Irish’ agusnach bhfuil muid rangaithemar ‘Éireannaigh’.“Sin an mothúcháin atáagainn, nach rangaíonn daoineó Dheas muid mar Éireannaigh,ach mar Bhriotanaigh.“Tá rudaí ag athrú, áfach, táníos mó daoine sásta a rá gurÉireannaigh iad agus tá níosmó daoine ag teacht chugainnle pas Éireannach a fháil marshampla,” ar sise.Féile IdirnáisiúntaPan Cheilteach 2013CEATHARLACH, Co. CHEATHARLACH2ú – 7ú AibreánComórtas Amhrán Nua-ChumthaTá comhairle Pan Cheilteach na hÉireann ag lorg Amhrán Nua-Chumtha do chomórtasnáisiúnta na hÉireann. Is gá na focail agus an ceol a bheith nuachumtha. Táduais €1000 le gnothú ag an mbuaiteoir. Beidh na hamhráin le canadh ag angComórtas Náisiúnta in Óstán Seven Oaks, Ceatharlach ar an Déardaoin, 7 Feabhra2013. Rachaidh an buaiteoir ar aghaidh chuig an Comórtas Idirnáisiúnta a bheidhar siúl le linn na Féile Idirnáisiúnta Pan Cheilteach a bheidh ar siúl i gCeatharlach2ú-7ú Aibreán 2013.Seol an t-amhrán ar dhlúthdhiosca roimh 8ú Eanair 2013 chuig:An Rúnaí, An Comórtas Amhrán Nua-Chumtha, Oifig na Féile Pan Cheilteach, GlórCheatharlach, Sráid an Choláiste, Ceatharlach, Co. Cheatharlach.Rialacha agus foirmeacha iontrála ar fáil ar shuíomh gréasáinwww.panceltic.ie.Gach eolas ón oifig ar pancelticcompetitions@gmail.com nó ar+353 (0)85 1340047, +353 (0)59 9158105.COMÓRTAIS EILE PAN CHEILTEACH 2013:Tá Coiste na Féile ag lorg iontrálacha freisin i gcóir comórtaiseile Pan Cheilteach: Cóir, Fidil, Cruit/Cláirseach,Píobaireacht, Rince agus Amhránaíocht Thraidisiúnta.Urraithe ag IMROagus Gael LinnTuairimí Thuaisceartóirí na hÓmaíAnton Mac CábaBHÍ ceantar Chomhairle nahÓmaí ar an gceantar ba mhó óThuaidh ar thug daoine ‘NorthernIrish’ orthu féin sadaonáireamh anuraidh agus29% den iomlán i gceist.Chuir Gaelscéal ceisteanna ar22 dhuine i lár an bhaile DéSathairn seo caite. As an 22,dúirt seisear gur Éireannaighiad, dúirt fear amháin gur Eorpaché, agus 15 go mbeadh siadsásta ‘Northern Irish’ a thabhairtorthu féin.Dúirt lánúin óg a bhfuil beirtpháistí acu nár mhothaigh siadBriotanach ná Éireannach agusdúirt fear sna 20í a thugann‘Eorpach’ air féin: “Níl ’fhiosagam, le fírinne. Is tír scriostaan tír seo.”Ag caint le Gaelscéal, dúirtfear Caitliceach a bhí snatríochaidí: “Níor mhaith liom abheith i mo Bhriotanach, níormhaith liom a bheith i m’Éireannach,níl Éire Aontaithe dedhíth orm, níor mhaith liom gombeadh mo phá in euro, tá an t-airgead maith go leor anseo.”Dúirt bean mheánaosta godtugann sí ‘Northern Irish’uirthi féin toisc go bhfuil cónaíuirthi in Éirinn, ach sa Tuaisceart.“Is cinnte nachBriotanach mé, agus ní dóighliom go bhfuil muid de dhíth aran bPoblacht – agus níl go leoirairgid agam le maireachtáilann.”Dúirt bean eile gur Éireannachí “mar go bhfuil mé i mochónaí in Éirinn.” Dúirt fear abhí sna daicheadaí nár shíl ségur Briotanach ná Éireannach é.“Nílimid de dhíth ar cheachtarden dá dhream; agus sin ráite,tá pas Éireannach agam, níceann Briotanach atá agam.”Thug fear de bhunadhMhuineacháin le fios go n-amharcann a pháistí orthu féinmar ‘Northern Irish’. “Tá siad aran ollscoil i mBaile Átha Cliath.Dar leo gur tugadh le fios dóibhnach bhfuil siad de dhíth ar anDeisceart.”Thug bean ina daicheadaí,bainisteoir siopa atá i bpósadhmeasctha, ‘Éireannach’ uirthiféin. “Níl fhios agam cadchuige. Sin go díreach an rud adhéanaim,” ar sise.Mac léinn sa tseachtú bliainar Scoil Loreto – scoil ghramadaíChaitliceach - í Danielle Goligy.Tugann sí ‘Tuaisceartóir’ uirthiféin, le coinníollacha.“Bheadh leisce orm rud arbith a thabhairt orm féin. Nídóigh liom go bhfuil maitheasar bith ann. Go pearsanta, níthugaim rud ar bith orm féin.”Sa rang s’aici, tugann antromlach ‘Éireannaigh’ orthuféin. Tá mionlach ann athugann ‘Tuaisceartóirí’ orthuféin: “Tá sé ag éirí níoscoitianta. Níor mhair glúins’agamsa tríd na Trioblóidí agusní raibh siad mar chuid den saolagainn.”‘Tuaisceartóirí’ iad na ‘Northern Irish’THÁINIG sé chun solas an tseachtain seocaite agus Gaelscéal á ullmhú nach raibh aontéarma Gaeilge ar ‘Northern Irish’ ar fáil ar anmbunachar téarmaí, focal.ie. De réirDhaonáireamh 2011 sa Tuaisceart, tugann29% den phobal ‘Northern Irish’ orthu féinagus rinne 21% cur síos orthu féin mar‘Northern Irish’ amháin.Bhí idir ‘Tuaisceart-Éireannaigh’ agus‘Éireannaigh Thuaisceartacha’ le cloisteáil ar‘Northern Irish’ ar TG4 oíche Dé Máirt seocaite.Dhearbhaigh focal.ie le Gaelscéal, Déardaoinseo caite, áfach, gur ‘Tuaisceartóir’ anGhaeilge oifigiúil ar ‘Northern Irish’, téarmanach gcuireann rian den Éireannachas in iúl.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012NUACHT• 5CLUAS SA CHEANNÁRASLe Eoin Ó MurchúDeacrachtaí eile rialtais i bhFine Gael anoisTÁ’S ag an saol mor go bhfuil ceannairíPháirtí an Lucht Oibre faoi bhrú– ní mar gheall ar an ngoilliúint a fhulaingíonnsiad de bharr na gcinntí cáinaisnéisea rinne siad, ach mar gheallar na deacrachtaí oscailte atá acu nacinntí céanna a dhíol lena muintir.Tá na deacrachtaí sin ag cothúdeacrachtaí eile anois – idir an dápháirtí rialtais.Labhair Pat Rabbitte agus BrendanHowlin faoi athbhreithniú adhéanamh ar chlár an rialtais,moladh a dhiúltaigh an TaoiseachEnda Kenny láithreach.Agus bhí raic mhór ag cruinniú anrialtais idir Pat Rabbitte agus MichaelNoonan toisc Rabbitte a bheith ag rágo hoscailte nár cheart íocaíocht adhéanamh ar na nótaí gealltanaisnuair a bhí (agus atá) Noonan i mbunidirbheartaíochta leochailí ar anábhar san Eoraip.Tuigeann Rabbitte agus Howlin gogcaithfidh siad a thabhairt le fios gobhfuil troid ar siúl agus go bhfuil agéirí leo feabhas áirithe a bhaintamach, chun a gcuid trúpaí a chiúniúagus chun leithscéal a thabhairtdóibh a bheidh siad in ann a thabhairtdá lucht vótála freisin.Ach tá sionnaigh eile i measc nagcearc – taobh istigh d’Fhine Gaelféin.Níor tugadh an oiread sin airde arna heasaontóirí sa bpáirtí sin, EoghanMurphy agus a chairde ag leibhéalamháin, Lucinda Creighton ag leibhéaleile, agus Leo Varadkar agfanacht go ciúin ar an gclaí.Ach is cosúil gurb é scéal na ghinmhilltean chloch a chaithfear le ceannaireachtKenny.Is cuma go bhfuil Kenny féin cúramachfaoin scéal agus ag iarraidh dulan bealach is lú is féidir maidir leis angceist, ach seo cath a chaithfeas anLucht Oibre buachan.Tá an páirtí i ndiaidh olc a churorthu siúd a chreideann i miseansóisialta an pháirtí; má loiceann siadorthu siúd ar tábhacht dóibh an miseanliobrálach ní bheidh tada fágtha.Tuigeann Kenny é sin, ach tá díormanach beag i bhFine Gael atá anamhrasachfaoin scéal, go háirithefaoi reachtaíocht a cheadóidh féinmharúmar leithscéal ginmhillte.Labhair Lucinda go cúramach faoinscéal, labhair Varadkar níos cúramaífós, ach tá Eoghan Murphy agus cúlbhinseoiríeile go lom ag iarraidh saorvótáilgan aoire ar an gceist.Foilsíodh moltaí an rialtais inné,ach thar an Nollaig is cosúil go mbeidha lán stocaireachta taobh istighd’Fhine Gael faoin scéal, agus todhchaíÉamon Gilmore go fírinneachina lámha.An tAire Stáit Lucinda Creighton. GRIANGHRAF: SAM BOAL/PHOTOCALL IRELAND.Faoiseamh ar fáil san Eoraip?TÁ Éamon Gilmore agus achomrádaithe i gceannaireachtan Lucht Oibre ag súil gombainfidh siad – agus an rialtas– buntáiste as Uachtaránacht natíre seo ar an Aontas Eorpach.Tá tús a chur leis anUachtaránacht seo i gceanncoicíse, agus d’fhógair Gilmorego mbeidh fadhb na bhfiachasa túsáit don Uachtaránachtsin.Focla cróga, ach seans gobhfuil an ceart ag Noonan abheith cúramach mar níl aonchomhartha ó Aire Airgeadaisna Gearmáine, WolfgangSchäuble, go bhfuil seiseansásta.Is éasca an rud é labhairt faoijabanna ach is deacra iad achruthú, mar a léiríonn an cháinaisnéisféin. In ainneoin nacainte faoi jabanna ní léir gobhfuil aon fhás fiúntach ar fáilgo fóill.Ach is glas iad na cnoic ibhfad uainn, agus mura bhfuilaon fhreagraí ag an Lucht Oibrear dheacrachtaí na cáinaisnéiseb’fhéidir go dtógfaidh caintfaoin Uachtaránacht aird anphobail uathu.Taibhse na hÍoslainneag bagairt ar an ImeallBUNCHÚRSASCRÍBHNEOIREACHTAROS NA RÚNAn bhfuil suim agat a bheith ag scríobh do Ros na Rún?An bhfuil Gaeilge líofa agat?SCÉAL mór eacnamaíoch nach bhfuair aonaird sna meáin ná scéal na hÍoslainne arís.Labhair na polaiteoirí go bog ciúin faoiseo sa mbeár ach níor thrácht siad go poiblíair.Ní nach íonadh, mar léiríonn an scéala isdeireannaí go ndeachaigh an Íoslainn satreo ceart nuair a thug siad droim láimhedo bhaincéirí na hEorpa. Ach chuaighmuide ar strae sa gcaoi go bhfuil muid fóssáinnithe i gcúlú eacnamaíochta.Tá an Íoslainn anois ag eisiúint bannaínua ar an margadh idirnáisiúnta. Ráta 4%an chéad tairiscint, ach anois is féidir leoiad a dhíol ar níos lú ná 3%!I mbliana bhí fás 3.3% ar a n-eacnamaíochtagus beidh fás 2.1% acu an bhliainseo chugainn in ainneoin na ndeacrachtaísan eacnamaíocht dhomhanda.Deir an IMF go bhfuil íonadh orthu faoiseo, ach dar le Sinn Féin is fiú breathnú ara ndearna na hÍoslannaigh.Bhuel, cosúil linne, ghlac siadúinéireacht phoiblí ar na bainc a loic sa tírsin; ach – agus is ‘ach’ mór é – dhiúltaigh anpobal trí reifreann glacadh le fiacha nambanc. Chaill baincéirí san Ísiltír agus iSasana go mór, agus dúradh linne nachmaithfí do na hÍoslannaigh go deo é agusnach mbeadh in ann dóibh – nó dúinne dáleanfaimis a sampla – ach bochtannas síoraí.Mhínigh eacnamaí dár gcuid féin, DavidMcWilliams, gur seafóid a bhí sa chaint sin,agus is léir go raibh an ceart aige.Ach ní luaitear McWilliams ach i dtéarmaídíspeagtha.Tá an scéal curtha ina thost ach tá sé annfós. Ar nós taibhse a fhilleann ag gnáthú arna polaiteoirí scanraithe.An bhfuil suim agat freastal ar CheardlannScríbhneoireachta i mí Eanáir?Má tá, seol do CV agus píosa scríbhneoireacht atá déanta agatchuig sonia@rosnarun.comDéanfar gearrliosta as na hiarratais ar fad agus beifear ag súilgo mbeidh na hiarrthóirí rathúla ar fáil 19/20 Eanáir agus arís9/10 Feabhra.Is é spriocdháta na n-iarratais ná Dé Luain, 7 Eanáir.Ros na Rún gach Máirt & Déardaoin ag 8.30 ar TG4

6•GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012GNÉ-ALT NUACHTAToiliú,lárnachi gcáséignitheTá gá le sainmhíniú reachtúil i leith ‘toiliú’ agus oideachas don phobal ar ghnéaschomhthoiliúil dar leis an Ionad Éigeandála um Éigniú, Gaillimh.Méabh Ní ThuathalánTá bunaitheoir Wikileaks,Julian Assange faoi thearmannpolaitiúil inAmbasáid Eacuadór iLondain le sé mhí anuasmar gheall ar líomhaintí faoi ionsaithegnéasacha a chuir beirt bhanina leith. Tá an chonspóid faoi nalíomhaintí seo fréamhaithe sa cheistfaoin ‘toiliú’.Sa tSualainn a rinneadh nalíomhaintí faoi Assange, tír a bhfuil tríaicme éignithe ann; Olléigniú, Gnáthéigniúagus Mion-éigniú. Baineannmion-éigniú le ‘comhéigeanneamhdhleathach’ agus ‘brú mothúchánach’,aicme ar dearnadh an fearAstráileach a chúiseamh ina leith.Cé go bhfuil reachtaíocht éagsúil óthír go tír maidir le héigniú, is ceistuilíoch an ‘toiliú’ a bhfuil roinnttíortha ag díriú air le tamaill anuas. Isí an Astráil an chéad tír chun sainmhíniúreachtúil a dhéanamh arthoiliú (1990) agus ghníomhaigh naStáit Aontaithe, an Bhreatain agusroinnt tíortha san Eoraip ar an gceistseo ó shin. Feictear an fhoclaíochtchéanna i gcuid mhaith de na sainmhínithedlíthiúla; toilítear le gnéasmá aontaíonn duine ‘go toilteanachagus go neamhshrianta’ le gnéas nó‘más rogha saor atá ann’ agus gobhfuil ‘inniúlacht ag an duine’ anrogha a dhéanamh.Tá Aoibheann McCann, stiúrthóirfeidhmiúcháin Ionad Éigeandála umÉigniú i nGaillimh ag iarraidh gondéanfaí sainmhíniú reachtúil arthoiliú i leith gnéis in Éirinn. Dar léi,tá an easpa soiléireachta sa reachtaíochtag cur leis an leibhéal ísealdaoine a chiontaítear sa chúirt i dtacale líomhaintí éignithe agus foréigingnéis, figiúr atá faoi bhun 5%.Maíonn an RCNI go dtugtar tús áitedo ‘chreidiúint ionraic’ an chosantórasna cúirteanna gur gnéas comhthoiliúila bhí i gceist i gcás nár dearnadhiarracht toiliú a fháil nó i gcás nárcuireadh toiliú in iúl.Go dlíthiúil, caithfear a chruthú sachúirt nár creideadh go raibh toiliúann le duine a chúiseamh as cionchoiriúil. I gcuid mhaith cásanna, anrud is deacra le measúnú adhéanamh air ná an ‘chreidiúint’ gurgnéas comhthoiliúil a bhí ann.Measann an RCNI (Rape Crisis NetworkIreland), gur cheart soláthar adhéanamh sa dlí ionas go mbeadhdualgas ar dhaoine ‘curám reasúnach’a thógáil chun toiliú a fháil.“Tá difear lá agus oíche idir gnéasagus éigniú agus caithfear a chinntiúgo bhfuil toiliú ann sula dtéanndaoine i mbun gnéis,” arsa McCann.Toiliú“Iompaíonn cásanna go minic ar angceist seo maidir le ‘toiliú,’” ar sise.“Is é an rud is deacra é a chruthúnuair a bhíonn tú ag caint faoi fhocalduine amháin i gcoinne focal duineeile. Is minic a dhéanann an t-abhcóide cosanta iarracht a chur in iúlgur gnéas comhthoiliúil a bhí i gceistnó gur chreideadh gur gnéascomhthoiliúil a bhí ann. Tá gá le sainmhíniúreachtúil i dtaobh ‘toiliú’ igcás éignithe agus oideachas cuí achur ar an bpobal,” arsa sí.Ceist í ‘toiliú’ a bhfuil an dlí agbogadh ina threo le tríocha bliainanuas agus tá gnéithe de ag teachtisteach sa reachtaíocht de réir achéile, dar le Ray Byrne óngCoimisiún um Athchóiriú an Dlí. In1990, tháinig athrú teoranta ar an dlí,mar gheall ar mholtaí an Choimisiúin.“Cuid mhaith de na tíortha a bhfuilcorás dlí iontu mar atá againne, tásiad chun tosaigh orainn maidir lesainmhíniú reachtúil cuimsitheach achur i bhfeidhm i leith ‘toiliú’ agus tásé molta ag an gCoimisiúin gur cheartna leasuithe cuí a dhéanamh inÉirinn,” a dúirt Byrne.Faoi láthair, luaitear sa reachtaíochtSainmhíniú reachtúil ar ’éigniú’In alt 1 den Acht um an Dlí Coiriúil (Banéigean) 1981, déantar cur síos aréigniú mar ghníomh a dhéanann fear má bhíonn gnéas aige le beannach bhfuil ag toiliú leis an ngníomh ag an am, nuair atá a fhios aigenach bhfuil sí ag toiliú nó más cuma leis í a bheith ag thoiliú nó gan toiliúleis an ngníomh. Tagann éigniú faoi alt 4 den Acht faoi theideal ‘ionsaígnéis’ nuair a dhéantar treá na timpireachta, treá an bhéil, treá nafaighne (dá laghad é) agus baineann sin le fir agus mná. Tá uasphionóspríosúnacht saoil mar phianbhreith ar an dá chineál éignithe sin.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012GNÉ-ALT NUACHTA• 7Fáisnéis faoi éigniú in Éirinn- Dé réir na tuarascála náisiúnta SAVI, déantar 20.4% de mhná agus 9%d’fhir a éigniú, rud a thiteann i meánréimse na staitisticí ata san Eoraip.- Anuraidh, rinne 28,615 duine teagmháil leis na hIonaid Éigeandála umÉigniú timpeall na tíre, atá mar chuid den RCNI.- Bhí aithne ag 90% de na híospartaigh ar an duine a d’éignigh iad- Chuir 30% de na daoine a éigníodh na Gardaí ar an eolas faoin eachtra.- Ní dheachaigh ach níos lú ná 10% díobh ar aghaidh leis an bpróiséasceartais cóiriúil.- Tá ceann de na rátaí ciontaithe is ísle i dtaca le héigniú agus foréigeangnéasach sa tír seo i gcomparáid le tíortha eile san Eoraip agus tá éigniúagus foréigean gnéasach ar cheann de na coireanna is lú a thuairiscítearin Éirinn.nach ionann ‘teip’ nó ‘míchumas’duine an gníomh a chosc agus ‘toiliú’a léiriú ina thaobh. Luaitear chomhmaith nach féidir le duine gan aithnegan urlabhra nó duine atá ina codladhtoiliú a thabhairt ach oiread.Dúirt Conor Hanly, leachtóir le dlíin Ollscoil na Gaillimhe agus anpríomhúdar ar an bhfoilseacháinRape and Justice Ireland (RAJI), gobhfuil sé thar a bheith deacair amheas cén dóigh a rachadh sainmhíniúreachtúil ar ‘toiliú’ i bhfeidhmar an rátaí ciontaithe.“Braitheann sé go mór ar an gcineálsainmhínithe a chuirfear ar fáil,” arseisean. “Más sainmhíniú róleathan abheidh ann rachaidh sé i bhfeidhm gomór ar chúrsaí agus más sainmhíniúrótheann é, go praiticiúil ní bheidhmórán difir le meas.“Ní fheicim aon chúis i gcoinnesainmhíniú reachtúil ar toiliú ag brathar cén sainmhíniú a chuirtear chuncinn. Bheadh sé ina chuidiú ag breithimhagus iad ag míniú do nagiúiréithe céard é,” a dúirt sé.’Ceist mhór oideachais’Is ceist mhór oideachais é seo, dar leMcCann, ar ‘céard is éigniú ann’ agusar ‘céard is gnéas comhthoiliúil ann’.Deir sí go gcaithfear teachtaireachtiontach soiléir a chur chun tosaighmaidir le dea-iompar gnéasach.“Tabharfaidh daoine óga cuntas areachtraí agus beidh mise den bharúilgo raibh mí-úsáide i gceist. Seansnach mbeadh mórán cuimhne acu aran eachtra, nó nach mbeadh siad cinntean raibh gnéas acu, ach cinnte nársmaoinigh siad ar ‘toiliú’. Tá muid agglacadh leis go bhfuil déagóirí ar aneolas faoi na rudaí seo ach níl,” arsaMcCann.Tá seasamh iontach díreach ag anRCNI i dtaca ‘toiliú’ agus ‘éigniú’. Tádualgas ar an dá pháirtí toiliú a chinntiúagus a sheiceáil go bhfuil anbheirt ar aon intinn.“Is féidir ceist a chur, nó a rá leis anduine ‘an bhfuil tú sásta?’ nó ‘anbhfuil tú ar do shuaimhneas?’ Támuid ag caint ar dhea-nósanna gnéisa chothú. Caithfidh fir óga go háiritheiad féin a chosaint ó thaobh coiriúlachtaa bheith curtha ina leith.Téann sé ar fad ar ais chuig anoideachas,” a dúirt sí.“Má bhíonn gnéas agat le duine atáiomlán ar meisce nó ina chodladh níféidir leo toiliú a thabhairt, ní gnéascomhthoiliúil atá ann. Tá muid sabhliain 2012, ní dóigh liom go mbíonnduine measctha suas idir áibhéil aguséigniú; más éigniú é is éigniú é agus tá‘toiliú’ iontach soiléir,” arsa sí.Le roinnt blianta anuas, tá béim áleagan ag an RCNI ar an nasc idir alcólagus foréigean gnéasach. I dtuarascáilRAJI , fuarthas go raibh rólsuntasach ag alcól i gcásanna inaraibh foréigean gnéasach i gceist.Fuarthas amach go raibh 10% de nagearánaithe nach raibh sé de chumasiontu ‘toil’ a thabhairt mar gheall goraibh siad iomlán ar meisce. Léiríodhgo raibh 76% de chosantóirí ag ólnuair a tharla na líomhaintí éignithe.Thuairisc 70% de mhná go raibh siadag ól nuair a tharla an éigniú.Tá géarghá le hoideachas ar anábhar le dul i ngleic leis nósannasóisialta agus cultúr an óil a tharraingíonntuilleadh éiginnteachta ileith toilithe agus gnéis, dar leMcCann.‘Ní leor athrú sa dlí; tá gále hathrú sa sochaí’Bunaíodh an tIonad Éigeandála umÉigniú i nGaillimh 28 bliain ó shin taréis gur cuireadh bean ar dearnadhéigniú uirthi chun bóthar ó OspidéalOllscoil na Gaillimhe mar nach raibhna hacmhainní acu le déileáil léi.Anois tá seomra cóireála ionsaithegnéis ann, comhartha go bhfuil rudaíag athrú de réir a chéile, dar leMcCann.“Tá cultúr an mhilleáin fós i réimmaidir le mná agus éigniú, áfach,agus tá go fóill stiogma, amhras agusnáire timpeall an íospartaigh,” ar sise.Rinne sí tagairt don chás i LiosTuathail in 2009, nuair a tháinigleathchéad duine áitiúil chuig angcúirt le lámh a chroitheadh ledoirseoir slándála aitheanta as angceantar i ndiaidh gur ciontaíodh é asbean a éigniú, cás a chuireann in iúlgo bhfuil rian den sean-mheon fósann.Mothaíonn McCann nach mór donsochaí céim eile a thógáil chundeireadh a chur leis an ngeis (taboo) abhaineann le gnéas agus gnéasacht.Measann sí go dtéann an dearcadhsin go mór i bhfeidhm ar fhir a ndéantaréigniú orthu agus go mbíonn náireorthu an cás a thuairisciú. De réirSAVI, déantar éigniú ar fhear amháinas gach 33 fear i rith a saoil, ach níl anRCNI ag feiceáil aon rud gar don leibhéalsin.“Tá grúpa tacaíochta againn d’fhir,rud atá iontach maith ach níl líon nabhfear a thagann chugainn ag teachtleis na staitisticí. Bainfidh an chéadábhar mór náire eile a thiocfas chuncinn le fir a bheith á n-éigniú,” arsasise.Creideann McCann go bhfuil gá lepianbhreitheanna éigeantacha agusíosmhéide le teachtaireacht láidir achur chun tosaigh ó thaobh éignithede.“Fiú amháin anuraidh, bhí roinntcásanna ina bhfuarthas duineciontach agus gur iarraidh orthu€15,000 a íoc. I gcás amháin, níorgearradh pianbhreith amach marcheap an breitheamh go mba leor annáire agus ainm an chosantóra a bheithluaite, rud a chuireann an teachtaireachtiomlán mícheart chuntosaigh,” arsa McCann.Miotas taobh thiar de ‘CryRape’An bhfuil baol ann go méadódh athrúsa sainmhíniú ar éigniú na seansannago gcuirfí duine neamhchiontach ibpríosún? Deir McCann gur líomhaintíbréagacha ionann agus 2% de nalíomhaintí ar fad a dhéantar i leithéignithe, figiúirí atá ag teacht leTá ceann de na rátaí ciontaithe isísle i dtaca le héigniú agus foréigeangnéasach in Éirinn i gcomparáid letíortha eile san Eoraip.líomhaintí bréagacha a dhéantarmaidir le coireanna ar nósgadaíochta.Téann duine ar bith a thuariscíonnéigniú nó ionsaí gnéasach trí próiséasfada agallaimh leis na Gardaí mar aonle himscrúdú inmheánach leighis.Míonna ina dhiaidh sin beidh ar anduine dul os comhair cúirte agus ceisteofarí/é faoi na mionsonraí abhaineann leis an líomhain.“Tá miotas taobh thiar de CryRape. Is annamh a bheadh duine arbith in ann dul tríd an bpróiseas ar fadle scéal bréagach agus cloígh leis. Anfhírinne ná gur coir í seo nach ndéantara thuairisciú go minic,” arsaMcCann.An éigniú a bhí ann nónach ea?- De réir an dlí, ní hionann gnéas gan toiliú ann féin agus éigniú. Caithfeara chruthú sa chúirt nár creideadh go raibh toiliú ann chun duine achúiseamh as coir.- Mura bhfuil sé de chumas ag an duine toiliú a thabhairt mar gheall armhíchumas, aois, drugaí nó alcól is ionann é sin agus éigniú.- I gcásanna ina mbíonn foréigean fisiciúil i gceist nó bagairt adhéanamh chun duine a chomhéigniú ar mhaithe le gnéas is éigniú ésin.- Thiocfadh dó gur gnéas comhthoiliúil a bheadh ann ag an tús ach mábhíonn duine amháin ag iarraidh stop a chur leis an ngnéas ina dhiaidhsin is éigniú é má leanann an duine eile ar aghaidh..- In Éirinn, ní féidir le daoine faoi 17 mbliana d’aois (16 bliana d’aois saTuaisceart) ‘toiliú’ le gnéas.Cén sainmhíniú nua abheadh ann?- Níor chuir an RCNI sainmhíniú beacht ar ‘thoiliú’ chun cinn achmolann siad gur cheart gníomhú de réir an tsainmhínithe atá sa reachtaíochtsa Ríocht Aontaithe ó 2003 a deir: ‘A person consents if heagrees by choice, and has the freedom and capacity to make thatchoice’.- Molann siad chomh maith go mbeadh liosta ann le samplaí d’eachtraínach raibh toiliú i gceist idir an dá pháirtí.

8•GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012A ENDA, NÁ hOSCAILAN DORAS DOGHNMHILLEADHAR ÉILEAMHDeir Enda Kenny go ndéanfaidh an rialtas cinneadh faoinnginmhilleadh roimh NOLLAIG. Ciallaíonn sin NACH mbeidh séag iarraidh do thuairim-se.Ciallaíonn sé freisin go mbeidh sé ag briseadh na geallúna ar sonna beatha a thug Fine Gael roimh an Toghchán in 2011 nuair a gheallsiad nach gceadófaí ginmhilleadh.Is léir anois go bhfuil feachtasóirí na ginmhillte ag úsáid bhás tragóideachSavita Halappanavar i nGaillimh le ginmhilleadh a éileamh.Léiríonn scrúdú iarbháis gur bhásaigh Savita de bharr E-coli septicaemia.* Tá dhá fhiosrúchán leighis ar siúl anois chun a fháil amach conas a tharla sin.Tá sé dearbhaithe ag príomh-shaineolaithe leighis NACH é an cosc atá againnar ghinmhilleadh ba chúis lena bás.Go deimhin tugann na dlithe ar son na beatha in Éirinn cosaint don leanbhagus don mháthair araon.Tá sé de dhualgas ar ár ndochtúirí beatha na máthar a shábháil – fiú máchuireann sin beatha a linbh i mbaol.Má dhéanann Fine Gael reachtaíocht do chás X, beidh ginmhilleadh aréileamh mar thoradh air, i rith naoi mí iomlán an toirchis.Ciallóidh sé ginmhilleadh ar chúinsí sláinte mheabhrach, mar atá sa Bhreatain,áit a bhfuil córas liobrálach ginmhillte i réim.*www.irishtimes.com/newspaper/frontpage/2012/1114/1224326575203.htmlNíl mórán ama fágtha – tá an rialtas ag brú na reachtaíochta don ghinmhilleadh chun cinn anois féinTá Fine Gael ag déanamh neamhairde de mhianta an tromlaigh atá ar son na beatha. Is iad muintir nahÉireann – ní Cúirt na hEorpa, ná coiste polaitiúil – ba choir an cinneadh a dhéanamh faoin gcás seo.Labhair amach ANOIS agus cuir stop le Fine Gael ina n-iarracht le ginmhilleadh a dhéanamhdleathach. Abair leo cloí leis an ngealltanas a thug siad ar son na beatha.LE DO THOIL, GLAOIGH AR:1. Do Theachtaí Dála i bhFine Gael INNIU:Féach ar www.youthdefence.ie nó glaoigh ar 01 8730463 chun a sonraí teagmhála a fháil.2. An Taoiseach, Enda Kenny ar 01 6194020 / 094 9025600 & an tAire Sláinte, Dr. James Reilly, ar01 6711026.Tar éis duit glaoch ar do Theachtaí Dála, cuir in iúl dúinn é le gur féidir linn cuntas cruinn a choinneáilar na glaonna atá déanta.VÓTÁIL d’FHINE GAEL? NÍ VÓTÁILFIDH GO DEO ARÍS MÁ CHEADAÍONN SIAD GINMHILLEADH.60a Sráid Chéipil, Baile Átha Cliath 1 E: info@youthdefence.ie Teil: 01 8730463

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012TRÁCHTAIREACHT• 9Clár rúnda Thóstal 2013 nochtaithe!Tá cáipéisí ‘rúnda’ faoiThóstal 2013 aimsitheag AindriasÓ CathasaighNÍL ann ach coicís anois gombeidh Tóstal Éireann faoi lánseoil, agus clanna Gael ag filleadhabhaile ina mílte. Cuirfidhsiad dá mbróga deannachBhostún is Melbourne, agus tabharfaidhsiad cúl le iontaisBhéising is an Holloway Road.Fearfar céad míle fáilte gohÉirinn rompu, agus dhá chéadmilliún fáilte roimh a gcuid airgid,más fíor don AireTurasóireachta.Céard a bheas rompu, áfach?Cé na himeachtaí a bhféadfaidhsiad a bheith ag súil leo le linn anTóstail? Ar ámharaí an tsaoil, táamharc eisiach faighte againnear chlár na bliana seo chugainn.Cáipéis fhíor-rúnda atá ann,agus ar ndóigh, ní féidir anfhoinse a sceitheadh. Ach leagannan clár amach cuid de narudaí móra a bheas ag titimamach i rith 2013. Is fiú súilghéar a chaitheamh air, muis…EanáirTiocfaidh Éamon Gilmore ar antuairim nach dtuigeann an pobalcé chomh fuinniúil gníomhachis atá sé. Mar leigheas air sin,agus gan fanacht le Coinbhinsiúnan Bhunreachta, tabharfaidhan rialtas malairt teidil air.An tAire Eachtraí Gnóthacha abheas air feasta.FeabhraDea-scéal d’aos scríbhneoireachtanuair a fhógrófar gombeidh Scéim na gCoimisiún arsiúl aríst. Agus déarfaidhstiúrthóir Chlár na LeabharGaeilge go mbeidh fáilte roimhúdair Choiscéim cur isteachuirthi — an fhad is a bheas agcuid iarratas istigh idir an 29ú láagus an 31ú lá den mhí.MártaIn ómós na Féile Pádraig, tabharfaidhan Pápa Beinidict beannachtspeisialta ar bhaile beag idtuaisceart Chondae na Mí, idiran Uaimh agus Dún an Rí. “Bailó Dhia ar An Obair!” a déarfas sé.AibreánTiocfar ar lámhscríbhinn nua dechuid Mháirtín Uí Chadhain.Úrscéal neamhfhoilsithe a bheasann, dar teideal Fifty Shades ofCré na Cille: “Hóra, a Mhuraed,pléascfaidh mé! Pléascfaidhmé…!” Foilseofar é a thúisce is abheas an Ghaeilgeneamhchaighdeánach glanta asag Iontaobhas Uí Chadhain. Agusby dad, beidh go leor di sin ann…BealtaineClisfidh ar an gcomhlacht NíBheidh A Leithéid Aríst AnnPest Control Teoranta, agus égafa i ngaiste an lagtrá eacnamaíochta.Beidh tioncharláithreach ag an scéal i gceantarBheanntraí.“Tá na francaigh ag teacht tharsáile,” a déarfas seanbheanbhocht (ar fearr léi nachluaifear a hainm).MeitheamhBainfear craitheadh as saol nahamhránaíochta sna StáitAontaithe nuair a thiocfas séchun solais go raibh LanceMháirtín Pheaits Armstrongfaoi thionchar an phoitín nuaira bhuaigh sé bonn óir antsean-nóis seacht mbliana as achéile ar Fheis Nua-Gheirsí.“Ní hé amháin sin, ach bhí anbastard damanta dá thathaintar iomaitheoirí eile freisin!” adéarfas uachtarán ChónaidhmAmhránaithe GaelachaMheireacá, Phil Filaroono.IúilTabharfar óráid thábhachtachar Chomhdháil an Chraoibhín imBealach an Doirín, dar teideal‘The Necessity for De-Anglicisingthe Douglas Hyde Conference’.I mBéarla athabharfar í, cad eile.LúnasaBeidh an aimsir uafásach fliuchi rith an tsamhraidh.Beidh díospóireacht fhorleathannáisiúnta ar an scéal,agus cinnfidh an rialtas gur gáleasú bunreachta a chur faoibhráid an phobail leis an gceista réiteach. Ainneoin cás cúirtefaoin mbileog eolais oifigiúil,beidh súil le vóta an-mhór iReifreann na Báistí.Meán FómhairRachaidh cuairteoir ar anTóstal ó Bhaile Átha Cliath godtí an Caol i gCondae Luimní,agus súil le iascaireacht aige.Déanfaidh sé iarracht bótharM7 a sheachaint, ach teipfidhair. Glacfaidh sé leis ardeireadh nach bhfuil an dararogha ann.“Is fíor an seanfhocal,” a déarfassé: “ní thagann an Caolroimh Laois.”Deireadh FómhairBeidh Féile Bram Stoker ar siúlaríst, agus an vaimpíreacht dáceiliúradh ar fud naAn gcabhródh taithí Meryl Streep le peileadóirí Mhaigh Eo?príomhchathrach. Ar ndóigh,beidh béim mhór i mbliain seoan Tóstail ar dhaoine a mhealladhabhaile le páirt a ghlacadhsna himeachtaí. “Tádaoine le fuil Éireannach agteastáil go géar uainn,” a déarfasrúnaí na féile, Sue Muineill.SamhainThar éis do Mhaigh Eo cluicheceannais na peile a chailleadharíst, ceapfar Meryl Streep igceannas na foirne. Measfargur botún cló is cúis leis.“Banaisteoir ag teastáil”, adéarfas an fógra ar an WesternPeople. “Taithí fhada ar antragóid riachtanach.”Mí na NollagTabharfaidh an cháinaisnéisrialacha nua íocaíochta isteachle cothromú a dhéanamh archúrsaí ioncaim na tíre.Daoine a thugann aire dochleithiúnaigh a bhfuil míchumasorthu, gheobhaidh siadsuas le €500,000 sa mbliain.Ní íocfar le baincéaraí ach idir€204 agus €239 sa tseachtain.Ohó, fan nóiméad anois… Níféidir go bhfuil sin fíor! Is léirnach bhfuil anseo ach clármagaidh a cuireadh i dtoll achéile le mearbhall a churorainn.Tá dealramh leis an gcuid ismó de, ceart go leor — achdaoine dá n-íoc de réir riachtanasis maitheas a gcuidoibre?An troika idir sinn is ananachain, ní fhéadfaí cuimhniúar a leithéid in Éirinn…!Comórtas CiseánEarraí Rí na MaraTá an comhlacht 'Cosmaidí Feamainne na hÉireann, Rí Na Mara, ag tabhairt deise doléitheoirí Ghaelscéal ciseán earraí Rí na Mara a bhuachan don Nollag. Tá ancomhlacht rathúil seo lonnaithe sa Spidéal i gCo. na Gaillimhe agus tá sé ar cheann dena bandaí cosmaidí agus sláinte só de bhunús muirí atá ar an margadh.Níl le déanamh ach an cheist seo a leanas a fhreagairt:Cá bhfuil an comhlacht Rí na Mara lonnaithe?Seol do fhreagraí roimh Dé hAoine 21 Nollaig 2012 chuigcaroline.nichualain@gaelsceal.ie

10• TRÁCHTAIREACHT GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012Ní ó Amazonná ó Bailey'sIrish Creama thaganndraíocht naNollagEoghan Ó NéillB’fhuath liom an Nollaigriamh agus b’amhlaidh atreisíodh ar an bhfuathsin anuraidh nuair achaith mé an chuid ba módi in ospidéal ag breathnú ar momháthair agus í ag saothrú an bháisgo fadálach pianmhar.Ach ag cuimhneamh dom ar nasuíocháin fholmha a bheidh ag táblamhuintir Erin agus Shannon GallagherDé Máirt seo chugainn, nó arna tuismitheoirí i NewtownMheiriceá nach bhfeicfidh anmhaidin Nollaig seo trí shúilesoineanta a bpáiste, shocraigh mé arbhreathnú ar an Nollaig ar bhealacheile i mbliana.Déanfaidh mé mo sheachtndícheall chun sult a bhaint aisti.Ní hé go bhfuil an Nollaig seo adhath ar bith níos fearr ná níosmeasa ná Nollaig ar bith roimhe seo.Is é scéal comónta an duine daonnariamh é an Nollaig a bheith ina amdon chroíbhriseadh agus donchumha an oiread lena bheith inaam don cheiliúradh is doncharthanacht.In amanna bíonn an tsuairc inuachtar agus an duairc in íochtar achdo bhunús daoine bíonn an dá rud igcónaí ann am Nollag.“Níl aon suáilce gan a duáilceféin,” faoi mar a deir an seanfhocal.Marófar daoine ar na bóithre faoiNollaig, gheobhaidh daoine bás,caillfidh daoine poist agus beidh anNollaig á ceiliúradh in ospidéal nó ibpríosún nó ar thaobh an bhealaighmhóir.Níl aon tionchar againn air sin.Ach tá tionchar éigin againn ar andóigh a chaitheann muid an Nollaig.Thiocfadh cuid mhór a fhoghlaimónár gcomhEorpaigh faoin gchurchuige mar go bhfuil na míltegnásanna Nollag ann.Sa Ghearmáin nó sa tSualainn nósan Ollainn, mar shampla, déanannan domhan agus a mháthair fíorasinséir, (gingerbread men), marbíonn siad ag cócaireacht an aráinagus na milseán ar leith a bhaineannleis an Nollaig amháin.Téann siad amach chuig ceolchoirmnó chuig ceadal ceoil, arshiúlóidí cois locha, nó chuig aonachNollag.Cuirtear maisiúchán speisialta níamháin ar an gcrann Nollag ach fudfad na tí. Tá éagsúlacht agus dathagus cruthaitheacht i gceist agusbéim ar rudaí a déanamh le dolámha féin seachas gach rud acheannacht ón siopa.Caith an Nollaig le Polannaigh másmian leat draíocht na Nollag a mheasi gceart!B’fhiú taighde a dhéanamh ar nagnásanna a bhíodh ag na Gaeil sularghéill muid go do ghnásanna Tinseltown.Ach sin scéal do Nollaig eile.I mbliana, caithfidh mise an dúrudama ag breathnú ar an oiread scannáinNollag agus a dtig liom a láimhseáil.‘The Muppets’, ‘The Snowman’,‘Elf’, ‘Bad Santa’, ‘The Grinch’,‘Scrooge’ agus ‘Scrooged’, ‘The PolarExpress’, ‘All Quiet on the WesternFront’, ‘Miracle on 34th Street’ agusaon rud eile atá ag gabháil leo.Agus breathnóidh mé fiche uair aran gceann is fhearr acu ar fad, ‘It’s aWonderful Life.’Cuirfidh mé craos tine ag dul agusléifidh mé an dán Nollag is fearrliom, ‘ Oíche Nollag’ le hEoghan ÓTuairisc. Seo sliocht bheag as,“Dá mbeadh meileoidean agamsaNí bheadh Críost gan cheol anochtIs é ag teacht ó áras bán a fhlaitheasaChuig an mainséar bochtMargadh na Nollag sa Ghearmáin.Do sheinnfinn ceol dó chuirfeadhgliondar ar a chroíCeol nár chualathas riamh agpíobaire síCeol chuirfeadh na réaltaí ag rince ispéartha na hoích’Ag an Aifreann amárach beidh an córann,An tSiúr Muire na nAingeal ag anharmoiniumBrídín go géarghlórachLiam s’againne is snas ar a bhrógaIs gan focal den Laidin ar a eolasAch chorus angelorumAch dá mbeadh meileoidean agamsaIs neart ina bholg séidteMo dhá ordóg faoi shnaidhm snastrapaíMo mhéara spréiteMh’anam ach go gcuirfinn fáilteroimh ChríostAch cén mhaitheas dom bheith agrámhailleach,Tá mo sheanbhosca stróicthe ag clannm’iníneNa comhlaí bainte de ag LiamAn saibhreas a bhí istigh ann caitescaiptheScáinte leis an ngaoith......”Rachaidh mé chuig Aifreann naGine i nGaeilge agus ar fhilleadhabhaile dom caithfidh mé seal agsmaoineamh ar mo mháthair.Ní bhfuair sí de fhaoiseamh anNollaig seo caite ach seal beag gairidag canadh duanta Nollag le buíonceoltóirí de chuid an SalvationArmy a tháinig ar cuairt chuig anospidéal.Ar feadh seal chuir na strainséirísin agus a duanta Nollag ruaig ar anbpian agus bhí sí ina gearrchailearís, gaite go huile agus go hiomlánag draíocht na Nollag. Bhí guth deasag mo mháthair agus is é macalla anghlóir sin a bheidh mar chuideachtaagam an Oíche Nollag seo.Scéal Chríost a thug ciall do shaolmo mháthar. Tá go leor nach gcreideanni gCríost ná i nDia ná aon rudmar é.Ach creid nó gan creid ba cheartdúinn uilig tuiscint nach ó Amazonná ó Bailey’s Irish Cream ná ón turcaí,dá mhéid é, a thagann na rudaía dhéanann an Nollaig speisialtaagainn. Tagann siad sin ón taobhistigh ionat féin agus tagann siad óna daoine thart timpeall ort agus andóigh a caitheann tú leo.Is breá liom go bhfuil lá againn adhéanann ceiliúradh ar na tréithe isfearr atá ag an duine daonna.Flaithiúlacht, comhar nagcomharsan, meas ort féin agus ar achéile, comhbhá leo sin atá thíosagus aird ar na rudaí sin a bhíagainn agus muid inár bpáistí.Dearcadh agus tréithe a rinnesoineanta agus deas muid, rudaí atáimithe in éag ó d’fhás muid aníos.Níorbh mhiste dul á lorg arís.Mar sin, bíodh Nollaig Shonaagaibh uilig agus 2013 faoi shéan.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012TRÁCHTAIREACHT• 11Grúpaí sainleasa dár lotConall Ó MóráinMá chailleanncuideachta airgead gorialta téann siad asgnó. Tá an méid sinsimplí go leor.Tuigeann páiste deich mbliana d’aoisan mhéid sin.Ach tá sórt duine eile ann atá sástagan glacadh leis an bhfírinne ach abheith ag cur i gcéill nach dtarlaíonn aleithéid. Cónaíonn an sórt seo duine igCeardchumann Seirbhísí, Tionsclaíoch,Gairmiúil agus Teicniúil nóSIPTU mar is gnách aithne againn air.Níl oifigigh an ceardchumann úddúr. Ach cad atá orthu nach nglacannsiad leis na fíricí a gcaithfidh gach aonduine eile againn glacadh leo. Cuireannsé báisteach go rialta. Bíonn séfuar sa gheimhreadh. Tá an tírbancbhriste. Tá cuideachta ChórasIompair Éireann (CIE) briste freisin.Tá an chuideachta sin le €16mhilliún eile a chailleadh i mblianaach tá muintir SIPTU dall ar an méidsin. Ní thuigim, ní thuigim agus níthuigim iad. An é nach léann siadnuachtán nó nach n-éisteann siad leisan nuacht ar raidió gach aon lá go gcloisfeadhsiad an méid comhlachtaí,siopaí agus gnóthaí beaga atá agdúnadh agus an méid de phian atá arghnáthdhaoine na tíre a fhulaingt ibhfoirm ciorruithe agus cánachabreise?Mura ngearrann CIE a gcuid costasagus má theastaíonn uathu go bhfanfadhan seó (agus a gcuid busanna) aran mbóthar níl ach bealach amháin letheacht as – sin trí airgead breised’fháil ón rialtas. Ach níl aon airgeadag an rialtas. Má thógann siad €16mhilliún ó chiste amháin caillfidhdream éigin eile é.B’fhéidir gur dream cosúil leis nacúramóirí a bheadh thíos leis mar tácothromóid airgid an rialtais chomhsimplí leis sin na laethanta seo. Anois,is iad oifigigh sinsearacha SIPTU nadaoine céanna a bheadh ar ameigeafóin phearsanta ar chlár raidióMorning Ireland dá tarlódh sé seo, aggearán faoi aon chiorruithe breise. Achmaith dóibh an tsoiniciúlacht.Dhá mhí ó shin, chaill cuideachtaMheiriceánach, School TransportServices (STS), cás cúirte nuair a lorgsiad ordú ón cúirt go gcuirfí an conradhchun daltaí scoile na tíre a iomparar scoil agus abhaile arís, amach arthairiscint oscailte.Bhí an rialú ina gcoinne an-spéisiúilnuair a dúirt an breitheamh nach raibhar an Stát aon tairiscint oscailte adhéanamh mar nach bhfuil aon chonradhidir an Stát agus CIE. Ceart goleor, a deirim. Ach an bhfuil aon fháth,dá bharr, nach gcuireann an rialtas anconradh amach ar thairiscint ar aonSeirbhís iompair scoile de chuid Bhus Éireann. GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND.nós, conradh nó gan conradh a bheithann roimhe seo? Níl aon fháth seachasgo bhfuil fórsaí SIPTU in ann an rialtasa shárú – agus sinn in ainm is a bheithinár gcónaí i ndaonlathas?Níos measa fós, deir cuideachta STSnach hé amháin go bhféadfadh siad antseirbhís chéanna a chur ar fáil ar €40milliún in áit an €180 milliún a chosnaíonnsé ar CIE – sábháilt bhliantúilollmhór don Stát. Dúirt STS freisin, dábhfaigheadh siad an conradh, gogcuirfeadh siad monarcha táirgebusanna ar bun anseo.Só, seo SIPTU ag cosaint b’fhéidir€100 milliún sa bhreis ar an Stát (nílmé ag glacadh le figiúirí STS go lom)agus tá siad ag stopadh poist a bheithá gcruthú – poist a bheadh ar fáil, isdócha, do bhaill SIPTU.Tá an chuma air go mbeidh stailc imBus Éireann, nó fiú trasnafochuideachtaí eile CIE, thart ar lármhí Eanáir dá bharr seo ar fad – agusarís ní hiad lucht gnó ina gcuid carrannaa bheidh thíos leis ach anchosmhuintir nach bhfuil acu, gominic, ach seirbhísí CIE chun dul agobair, más ann dó.Agus cad go díreach atá á lorg ó CIEchun an poll san ioncam acu a dhúnadh?Ceann de na rudaí atá siad a iarraidhnach mbeadh gá ag oibrithecléireachais trí huaire an chloigbhreise sa tseachtain a oibriú – á mbogadhó 36 go dtí 39 uair an chloig.Fiú ina dhiaidh sin, ní bheadh siadag obair an ‘gnáth’ 40 uair an chloig(agus a bhreis na laethanta seo) aoibríonn an ‘gnáth’ oibrí san earnáilphríobháideach. Tá athruithe eile igceist freisin, rátaí ragoibre á n-ísliú,laethanta saoire á ngearradh siar (arbhonn sealadach), ach i ndeireadh anlae beidh a gcuid post fós ann i mBusÉireann. Beidh siad ag obair.Tá 300,000 duine eile nach bhfuilag obair ó thosaigh an ghéarchéim –500,000 duine díomhaoin sa tír inaiomláine. Bealach amháin nó bealacheile ní bheidh oibrithe CIE ina measc.Cuireann sé olc orm i gcónaí nuair asmaoiním ar mheon na gceardchumann.Déarfaidh mé arís é, ní daoinedúra iad oifigigh SIPTU ach is barrchéimsoiniciúlachta é, dár liom,gurb a gcuid ball féin amháin a bhíonnsiad ag tabhairt aire dóibh. Tá fhios gobhfuil gach cuid don gheilleagar tábhachtachagus ag teastáil – idir anearnáil phríobháideach agus phoiblí.Ach mar shaoránaigh tá dualgasorainn aire a thabhairt dá chéile agustá orainn, dá bharr, glacadh lehíobairtí móra sa lá atá inniu ann.Tá an t-uafás eacnamaíoch seo arsiúl le breis agus ceithre bliana anois.Tá muid gar le bheith ag teacht as. Ledeireanas chur mé agallamh ar réimsedaoine atá i ngnónna beaga agus tároinnt acu, den chéad uair leis nablianta, den tuairim go mbeidh 2013níos fearr ná an bhliain ina bhfuilmuid ó thaobh gnó de. Sin an casadha raibh muid ar fad ag fanacht leis.Ní bheidh aon chasadh tobann nótapa, ach ar a laghad ní go tóin poillatá muid ag dul a thuilleadh. Másféidir le SIPTU agus a gcairde an méidsin a thuiscint, agus glacadh leis nahathruithe céanna a bhfuil gach gnóeile tar éis glacadh leo – beidh seansacu a gcuid ball, agus go ríthábhachtacha gcuid dleachtanna ceardchumainna choimeádann oifigigh ancheardchumainn ina bpost, a chosaint.Sin bua dóibh, mar dá mbeadh ansaol á rith go cothrom dúinn ar fad,bheadh STS ag rith na busanna,bheadh breis airgid ann dochúramóirí nó d’ospidéil agus bheadhcasadh an gheilleagair i bhfad níosgasta.Ach, an fhad nach sa mbosca ballóidea mhaireann ár ndaonlathas,agus go bhfuil muintir na tíre sásta gombíonn grúpaí sainleasa, idirdhochtúirí, dlíodóirí agus baill SIPTU,ag tabhairt aire dóibh féin gan aird acuar an tír, leanfar de stíl eisiach Éireannachan daonlathais atá againn sa tírseo.Nollaig shona.

12• TRÁCHTAIREACHT GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012Cearta beatha agus báis SAMPáidí Ó LionairdIs breá liom na Stáit AontaitheMheiriceá agus is breá liommuintir na Stát. Bítear agcaitheamh anuas ar an nós atágo forleathan timpeall na Státbeannú do dhaoine agus an cultúr“have a nice day” atá acu acháineadh. Don fhormhór mór, isdaoine iad a chreideann go doimhinsa mbeannú sin agus eile.Tá cuid de na Stáit feicthe agam,cathracha ach go háirithe, Nua-Eabhrac, Bostún, Cleveland, Indiana,Las Vegas, Los Angeles agus Chicago.Ceithre bliana ó shin, chaitheasseachtain i Texas. Bhí clár faisnéiseteilifíse ar bun agam faoi na hÉireannaigha bhí páirteach san Alamo,eachtra fíorthábhachtach i stair bhunaithena Stát agus réabhlóid Texasgo háirithe.Ar an gcéad rud a bhí le déanamhagainn nuair a shroicheamar ceannscríbe, bhí orainn aghaidh a thabhairt130 míle siar ó San Antonio gobaile beag darbh ainm Brackettville,an áit ar thóg John Waynemacasamhail díreach den Alamo dáscannán den tideal céanna in 1960.Tá Brackettville buailte le teorainnMheicsiceo agus dá bharr san, bíonnpóilíní inimirce ag faire go géar ann.Stopadh sinne agus tógadh gachmála, gléasra taifid agus eile amachas an veain a bhí fúinn agus i ndiaidhdóibh ár gceadúnais oibre aguspasanna a sheiceáil, ligeadar dúinndul i mbun ár gcuid oibre.Ní rabhamar buartha mar ní raibhaon ní le ceilt againn. Bhí neirbhísorainn, áfach, agus é sin méadaithede bharr na ngunnaí a bhí i seilbh nabpóilíní. Bheadh ’fhios agat nachmbeadh scáth na eagla orthu iad aúsáid ach an oiread.Thárla réabhlóid an Alamo i bhFeabhraagus i Márta na bliana 1836nuair a sheas cúpla dornán fear agusbean an fód in aghaidh chumhachtagus arm Mheicsiceo faoi cheannasan ghinearáil Santa Anna.Tá sé soiléir cé chomh tábhachtachis atá a gcearta airm do Mheiriceánaigh.Tá San Antonio ar cheann dena mórchathracha ina bhfuil arm naStáit Aontaithe lonnaithe le ceithrecinn de champaí míleata lonnaitheann, a chiallaíonn go bhfuil os cionnleathmhilliún saighdiúir sa cheantar.Is mar ábhar maíte a labhraíonnmuintir na háite faoin neart míleataatá buailte ar an gcathair álainn seoar bhruach abhann an San Antoniofiú is gur díol spéise turasóireachtaiad. Agus bheadh sé deacair atheacht ar dhuine ann nach bhfuilfíorbhródúil as a stair agus as nascéalta atá bainteach lena gcuidcogaíochta nó le haon ábhar troda dádtír.Tá cultúr agus tionscal an ghunna an-láidir sna Stáit Aontaithe Meiriceá.Tá siad bródúil freisin as a dtraidisiúngunnaí i gcoitinne. Is maith leo agcuid gunnaí. Is annamh aon teachgan gunna i San Antonio agus astu arfad gur bhuaileas leo ann, níorbhuaileas le duine amháin nachraibh ag baint leas as an dara leasú dobhunreacht na Stát Aontaithe agus iseilbh gunna dá réir.Agus is leis an leasú sin atá anfhadhb. Agus ní agamsa amháin atáfadhb leis an ceart a bhronann andara leasú do bhunreacht na Stát, anceart a bheith i seilbh airm. “Cathaina foghlaimeoimid?” an cheist a chuirfear ag láthair an uafáis mharaithe iConnecticut Mheiriceá ar an Domhnach.Bhí sé ag cur na ceiste bunaithe aran eachtra maraithe is déanaí a tharlaDé hAoine nuair a ghabh AdamLanza greim ar armlann, chuaighchun na scoile inar oibrigh amháthair agus rinne léirscrios ansin.Thóg sé air féin saol scór teaghlachpáiste scoile a mhilleadh i dteanntaIs maith leo a gcuidgunnaí. Is annamh aonteach gan gunna i SanAntonio agus astu ar fadgur bhuaileas leo ann, níorbhuaileas le duine amháinnach raibh ag baint leas asan dara leasú dobhunreacht na StátAontaithe agus i seilbhgunna dá réir.teaghlaigh na n-oidí a mharaigh sé.Agus ceadaíonn an bhunreacht nagunnaí úd a bheith i seilbh daoine dágcosaint féin, do chosaint na tíre,chun Mílíste a sholáthar le hionróirías an iasacht a chloí, chun idirghabháila dhéanamh idir Stáitnaimhdeacha, le haon eirí amach achloí agus aon rialtas tíoranach achur ó mhaith.Mianta ón mbliain 1787. Mianta atábainteach le ré sa stair nuair nachraibh mórán smachta, síochána nóslándála i bhfeidhm. Mianta a bhí agJames Madison, a aithnítear mar“Athair na Bunreachta” nó miantaGeorge Mason, a aithnítear mar“Athair Bhille na gCeart”. Ní miantaiad seo atá ábhartha sa lá atá inniuann.Ar ndoigh, ní cheadaíonn bunreachtar bith ar thalamh na cruinnea leithéid d’ár agus marú adhéanamh ach nuair a chuirtear antrealamh marfach ar fáil, bíonn sédeacair an toradh uafásach sin asheachaint i gcónaí. Smaoiním faoimhianta réabhlóidithe na nÉireannaighAontaithe i gcomhthéacs anaonú haois fhichead.Ní oibreodh siad agus ní bheadhaon chiall leo i gcomhthéacs an amaseo. Ach ar ndoigh, bítear i gcónaí aglorg milleáin chlé cur ar rud nó ardhuine éigin. Cloisfidh tú an tseanargóinttráth an drochama seo i gcónaí:“ní mharaíonn gunnaí daoine,daoine a mharaíonn daoine” nó“caithfear meabhairghalar a fhiosrú.”Bítear cáinteach faoi ábharthachtna bunreachta anseo in Éirinn, bunreachta dréachtadh sa bhliain 1937,ach ar a laghad ní fhéadfaí aon airteagailmharfacha a thabhairt chuncuimhne óna bhfuil ann.Go dtí go nglacann an tUachtaránObama céimeanna láidre agus stadden reitric, marófar tuilleadh. Tá séráite ag oidí scoile i Michigan anoisgo n-iompróidh siad féin a ngunnaíchun scoile feasta mar ábhar chosanta.Breosla don tine!

14• TRÁCHTAIREACHT GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012EagarfhocalGaelscéalAn Chuasnóg, Baile ArdAn Spidéal,Co. na GaillimheBaol don Ghaeilge i mbunscoileanna ag láidriúTÁ baol do stádas na Gaeilge i mbunscoileannana tíre ar na bacáin. Tá noda láidreá dtabhairt ag an Aire Oideachais, RuairíQuinn, go bhfuil sé ag iarraidh an méid amaa chaitear ar mhúineadh na Gaeilge a laghdú.D’fhógair sé gurb é seo an tuairim a bhí aigei mí Aibreán seo caite. D’iarr sé ar angComhairle Náisiúnta Curaclaim agusMeasúnachta athbhreithniú a dhéanamh aran méid ama a chaitear ar an ábhar ach tá sétugtha le fios aige cén toradh a bhfuil sé agsúil leis.Dúirt sé an tseachtain seo caite go raibh aniomarca ama á chaitheamh ar reiligiún agusar Ghaeilge sna bunscoileanna agus, scríobhsé alt don Irish Times an tseachtain seo faoinlaghad ama a chaitear ar mhata agus areolaíocht ar scoil.Ní timpiste é go bhfuil nasc á dhéanamhaige idir an Ghaeilge agus reiligiún.Tá ráitis déanta ag comhlachtaí aguseagraíochtaí gnó go bhfuil gá le níos móbéime sa chóras oideachais ar ‘theangachanua-aimseartha’, is é sin, teangacha nuaaimsearthaseachas an Béarla agus anGhaeilge.Is iad an lucht gnó ceann de nahearnálacha is cumhachtaí sa tír, má tá siadsan,mar aon leis an Aire Oideachais, dentuairim gur cheart an méid ama a chaitear aran nGaeilge a laghdú is cinnte go bhfuil baolann do stádas na teanga.Ní mór do phobal na Gaeilge agus do naheagraíochtaí a dhéanann ionadaíocht ar ason a bheith ar an airdeall faoin mbagairt seoagus a bheith réidh nuair a thagann sé chuncinn san athbhliain.Ní mór a chur san áireamh nach aon bhacdon rachmais í an Ghaeilge agus nárbh eariamh. Creid nó ná creid é ach tá tíorthasaibhre ann nach labhraíonn Béarla marphríomhtheanga. Tá cinn ann, leoga, alabhraíonn teangacha ‘gan mhaith’ nachlabhraítear lasmuigh dá dtíortha dúchais, arnós na Fionlainnise, na Seapáinise agus naCóiréise.Tá an córas oideachais is fearr ar domhanag an bhFionlainn, in ainneoin go bhfuilFionlainnis agus Sualainnis éigeantacht arscoil. Tá torthaí olca ag córas oideachais naBreataine ó thaobh teangacha a mhúineadh,in ainneoin nach bhfuil Gaeilge á theagascacu.Oll-eisimirce, oll-dífhostaíocht agus ollchiorruithe– sin iad gnáth-thréithe geilleagrachana tíre seo leis na cianta. Is eisceachtaíiad na tréimhsí ina raibh fostaíocht ar fáilgo forleathan. Tá droch-chuntas eacnamaíochtaag an tír seo ó thiontaigh sí ar anmBéarla.LITREACHA chuig an EagarthóirCuirtear litreacha chuig litreacha@gaelsceal.ie.Iarrtar oraibh a bheith chomh gonta agus is féidir.Páidí Ó SéÚSÁIDTEAR an focal 'Laoch' gorí-mhinic, agus go rómhinicseans, ar na saolta seo chun cuirsíos ar dhuine atá tar éis bháis.Is beag duine go raibh an teidealsin tuillte aige nó aici chomhmór le Páidí, ní hamháin ar ghortna himeartha ach i saol ChorcaDhuibhne i gcoitinne.Tá laoch thar laochra ar lár,agus ar lár go róluath, le bás PáidíUí Shé.D'imir Páidí a chéad chluiched'fhoireann sinsir na Gaeltachtaagus gan é ach ina gharsúiníncheithre bliana déag in 1969, agusbhuaigh sé bonn Craoibhe SinsirChiarraí Thiar an bhliain dargcionn.As sin go dtí gur chaith sé abhróga de den uair dheiridh,sheas sé an fód go pras, gopaiteanta agus go cróga do CLGna Gaeltachta agus do ChiarraíThiar gach aon uair a tharraing séan léine uime fhéin.Ina dhiaidh sin, ba mhinic aghríosaigh sé foirne fé aois agusfoirne sinsir an chumainn lenaroisc chatha roimh cluichí- mairfidha chuid cainte go deo inintinn iarimreoirí an chumainn.Cé a dhéanfadh dearúd ar a leithéidseo de ráiteas: "Lean iad;rith ina ndiaidh; leanaigh d'fhearfé mar a leanfadh jack russellfrancach laistiar den deep freeze!"Spreag sé na glúinte d’imreoirílena fhocla ar chéimeanna ArdáinUí Ógáin in 1985, óráid a churtocht i scornacha mhuintir naGaeltachta ag an am agus riamh óshin. "A Mhuintir Chiarraí, agus achairde go léir..."Fear Gaeltachta go smior ab eaPáidí. Cheap mórán daoine gurb éPáidí Ó Sé Corca Dhuibhne inachruth aon.'Croí, Spiorad, Caid, Teanga' anmanna atá ag an gcumainn seoagainne, agus bhí na tréithe sin arfad ag sileadh le Páidí. Bhíardmheas aige ar an bpobal as arfáisceadh é agus inar tháinig séchun coinlíochta, agus léirigh sémórtas áite agus mórtas cine igach rud a dhein sé.Bhí sé mórtasach as a theaghlachfhéin, as a pharóiste fhéin, asa chumann fhéin, as a leithinisfhéin agus as a chontae fhéin.Bhí ardmheas aige ar naGaeltachtaí eile chomh maith,agus chruthaigh sé cairdis idir-Ghaeltachta a mhairfidh go brách.Cheapamar ar uairibh go mba'linne' Páidí, ach is léir ón Satharnseo caite nach fíor san.Bhí meas ar Pháidí ar fud natíre, agus ar fud an domhainmhóir. Cé mhéad duine demhuintir na Gaeltachta a bhí agtrendeáil ar Twitter fé mar a bhíPáidí tráthnóna Dé Satharn, nó aluadh i rith Gradaim ‘Sports Personalityof The Year’ an BBC anoíche chéanna?Beannacht Dé leis, agusdéanaimid comhbhrón ónárgcroíthe amach lena bhean Máire,le Siún, Neasa agus Pádraig Óg,lena dheartháir Tom agus lenaghaolta agus a chairde ar fad.Pudhar mór do shaol CLG naGaeltachta, do phobal naGaeltachta, do chultúr naGaeltachta agus do shaol naGaeltachta é bás P.O.Tá an t-ochlán dár ndalladh.Le meas,Dáithí de MórdhaRúnaí, CLG na Gaeltachta,Corca Dhuibhne, Ciarraí.Litir oscailte d'Aire na GaeltachtaA Aire, a chara,Tá iarratas curtha os comhair Roinn naGaeltachta le breis is 6 mhí anuas leisan bpobal Gaeilge agus Gaeltachta aaithint mar gheallsealbhóirí i gcur ibhfeidhm na Straitéise 20 Bliain donGhaeilge agus an struchtúr riachtanachardleibhéil a chur ar bun chuige sin. Bamhaith linn freagra uait roimh an Nollaigchun go mbeimid in ann scéal achur os comhair an phobail san athbhliain.Chabhraigh tú linn thar na bliantaleis an nGaeilge agus leis an nGaeltachta chosaint agus a chur chun cinn. Labhairmé leat faoin iarratas seo cheanaféin agus léirigh tú an-spéis ann. Táimdóchasach go dtógfaidh tú an cinneadhceart mar go dtuigeann tú gombeadh sé tubaisteach do chur i bhfeidhmna Straitéise dá gcaillfeadh anpobal seilbh uirthi. Féach céard atáimithe ar na scéimeanna teanga snacomhlachtaí stáit. Tá cuid mhaithdaoine tar éis a rá liom cheana féin gogcreideann siad nach bhfuil aonmhaitheas a thuilleadh leis an Straitéis.Labhraítear liom go minic faoi nadroch-chinntí a glacadh leis an Straitéisa chur i bhfeidhm, faoi na hionsaithe arinstitiúidí na Gaeilge agus Gaeltachta(COGG an t-íospartach is déanaí), faoineaspa éisteachta faighte ag an bpobal(nó b'fhéidir gur fearr an neamhaird armholtaí ón bpobal a rá). Aithním nabuarthaí sin ar fad ach creidim gurféidir teacht roimh na fadhbanna seofós leis an gcomhpháirtíocht cheart idirna húdaráis agus na heagraíochtaípobail Gaeilge agus Gaeltachta.Bhí dlúthpháirt ag an bpobal leis anStraitéis a chur le chéile tríd a bheithgníomhach ar Fhóram na Gaeilge, tríthacaíocht ón gComhchoiste Dála, trídan gcomhairliúchán poiblí, agus trí stocaireachtleanúnach ar pholaiteoirí. Bhíseilbh ag an bpobal, mar sin, uirthinuair a foilsíodh í agus tá cuid mhaithde mholtaí an phobail san áireamh inti.Bronnadh an fhreagracht ar Roinn naGaeltachta ceannasaíocht a ghlacadhar an Straitéis a chur i bhfeidhm.Bunaíodh coistí idir-rannacha agusleanadh le Coiste na nAirí faoichathaoirleacht an Taoisigh chuncabhrú le comhordú na Roinne. Tá cinntíglactha ag an Roinn ó shin chunmíreanna den Straitéis a chur i bhfeidhm,ar nós an chórais nua pleanála saGhaeltacht, ach níl aon ról nó ionadaíochtag an bpobal ar na cinntí iadféin atá á nglacadh ag an Roinn de réiran struchtúir atá ar bun leis an Straitéisa chur i bhfeidhm.Tá tábhacht ranna rialtais eileaitheanta agus tá fochoistí curtha arbun le ligean dóibh a bheith inangeallsealbhóirí sna cinntí atá ánglacadh. Níl aon chuid sa struchtúr,áfach, a aithníonn ríthábhacht ionchuran phobail. Tá seilbh ar an Straitéis áchailliúint ag an bpobal faoi mar atá anstruchtúr reatha.Tá Conradh na Gaeilge agus Guth naGaeltachta ag moladh, mar a rinneamarle polaiteoirí na tíre le déanaí ag árLá Eolais, go gcuirfí Aonad Pleanála arbun le cinntiú go mbeidh seilbh ag anbpobal agus ag na húdaráis ar anStraitéis le chéile agus le cinntiú gombeidh pleanáil chomhtháite, éifeachtachagus éifeachtúil i gceist ón mbunaníos. Thiocfadh an tAonad Pleanálaroimh fhadhbanna trí aontas a fháil archeisteanna móra a mbeidh tioncharacu ar an bpobal. Creideann muid goláidir nach mbeadh an oiread fadhbannale hAcht na Gaeltachta, stádas Oifigan Choimisinéara Teanga, stádasCOGG agus go leor eile más rud é goraibh na cinntí seo pléite agus aontaitheroimh ré.Chuirfeadh na coistí idir-rannachatuairiscí os comhair an AonaidPhleanála agus dhéanfaí na cinntíansin a bheadh molta don AireGaeltachta le glacadh leo nó le diúltúleo. Moltar ionadaíocht ó Roinn naGaeltachta, Foras na Gaeilge, Údarás naGaeltachta, saineolaí pleanála teangaagus na heagraíochtaí pobail Gaeilgeagus Gaeltachta ar an Aonad.Bheadh an córas nua seo ag teacht ledea-chleachtas na gcóras atá curtha arbun idir an Stát agus an pobal le gaolníos éifeachtaí agus níos láidre achothú eatarthu. Bhíodh, mar shampla,ionadaíocht ag na geallsealbhóirí(na ceardchumainn, na fostóirí, anearnáil dheonach, srl.) sna CainteannaNáisiúnta agus d'éirigh leis an Stát cinntímóra a ghlacadh, mar sin, i gcomhpháirtíochtleo agus gan ghá le cur igcoinne.Mar an gcéanna leis an Údarás umArd-Oideachas (agus go leorgníomhairí stáit eile), aithnítear an tábhachtle hionadaíocht ó na geallsealbhóiríagus bíonn ionadaíocht ar an UAOó na mic léinn, na coláistí, srl.Bíonn seilbh, mar sin, ag nageallsealbhóirí ar fad sa phróiseas agussna torthaí a aontaítear. Agus muid agbreathnú ar aghaidh go bliain úr in2013, a Aire, táimid ag iarraidh ort andeis seo a thapú leis An Straitéis 20 Bliaindon Ghaeilge 2010-30 a láidriú agusan gaol idir na húdaráis agus an pobalGaeilge agus Gaeltachta a chinntiúamach anseo.Ní neart go cur le chéile.Le meas,Julian de SpáinnArd-Rúnaí,Chonradh na Gaeilge.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012• 15I MEASC AN PHOBAILFionn McDonagh, Caoimhe Flaherty, Cormac McDonagh, Chloe Flaherty. Ar chúl tá Niamh Nic Donagh agus OisinMcDonagh agus chun tosaigh tá Lilly Flaherty ag tabhairt a n-iarratais do Dhaidí na Nollaig a bhuail isteach go dtí Raidióna Gaeltachta De Domhnaigh seo caite.[PIC: CATHAL Ó TUATHAIL]Cóil agus Marcas Mac Con Iomaire ag bualadh le Daidí na Nollaig agus é arcuairt ar RTÉ Raidió na Gaeltachta, i gCasla, Dé Domhnaigh seo caite.[PIC: CATHAL Ó TUATHAIL]Thug Santa cuairt ar Theach Jack, An Ghlaisigh, Gaoth DobhairDé Domhnaigh seo caite. Ina chuideachta tá: Áine Ní Dhomhnaill,Eimeár Ní Cheallaigh, Caomhe Nic Pháidín Ní Dhomhnaillagus Aoife Ní hEarcáin.4 Men & A Bass, an grúpa ceoil a chur tús bríomhar leis an gclár 'An Nollaig Linn' in éineacht le Sharon Shannon a bhí mar aoispeisialta leo sa teach tábhairne agus an láithreoir Síle Ní Bhraonáin. Rinneadh taifeadadh ar an gclár i dteach tabhairne ‘O'Connors’ar Bhóthar na Trá, Gaillimh. Beidh 'An Nollaig Linn' le feiceáil ar TG4, Dé Sathairn, 22 Nollaig ag 8.50 i.n. [PIC: CATHAL Ó TUATHAIL]An grúpa amhránaithe as Iarthar Chorcaí, Ré Nua, agtaifeadadh don chlár ‘An Nollaig Linn’ le déanaí.Beidh an clárag craoladh ar TG4, Dé Sathairn, 22 Nollaig ag 8.50 i.n [PIC: CATHALÓ TUATHAIL]

16•GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012NUACHT RÉIGIÚNACHCONNACHTANUACHTGaillimhDúshláinroimh chosánUachtarArd/AnChlocháinMairtín Ó CatháinSeoltar scéalta chuig:nuacht@gaelsceal.ieIS cosúil go raibh an-iomarca siúilfaoi Chomhairle Chontae na Gaillimheag leagan amach an chúrsarothaíochta agus siúlóide idirUachtar Ard agus an Clochán.Tá an Chomhairle Contae ag iarraidhan cúrsa seo – 51.3 ciliméadarar fhaid – a choinneáil ar lorg antseanráille traenach a dúnadh in1935. Ach tá seanbhealach na traenachistigh i dtalamh príobháideachanois.Tugadh fianaise ag ÉisteachtPhoiblí an Bhoird Phleanála antseachtain seo caite gur cheannaighroinnt daoine a gcuid cearta talún óngcomhlacht iarnróid seachtó bliain óshin.Mura bhfuil úinéirí talún sástascaradh leis an talamh seo ní bheadhde rogha ag an gComhairle Contaeach a dhul sa tóir ar OrduitheÉigeantacha sna Cúirteanna lenagcuid maoine a bhaint de na húinéiríseo – sin dá dtabharfaí cead pleanálaar sheanbhealach an iarnróid.Ach, ní minic a théann údarásáitiúil i mbun gnímh mar seo murabhfuil fonn ar dhaoine an talamh athabhairt ar láimh.Dúradh ag an Éisteacht Phoiblí sagClochán an tseachtain seo gurtugadh le fios d’uinéirí talún cúplabliain ó shin gur lena dtoil siúd adhéanfaí forbairt ar an gcosánrothaíochta agus siúlóide ar lorg antseanráille traenach.Chuir Stephen Dowds,gníomhaire thar cheann KeithGeoghegan as Gleann Gabhla inUachtar Ard cáipéis os comhair nahéisteachta a thug cruthúnas ar anmodh oibre a bhí geallta ag angComhairle Contae a deir sé. Níraibh aon chaint ann faoi orduitheéigeantacha.Tugadh síos in íochtar na cáipéiseseo go bhféadfaí tuilleadh eolais afháil ó dhuine i gComhairle Chontaena Gaillimhe agus ó dhuine iMeitheal Forbartha na Gaeltachta,atá anois i lámha leachtaitheora.Dúirt an tUasal Dowds go raibh anChomhairle Contae sásta a dhul idtreo Orduithe Éigeantacha anoisagus go mb’athrú iomlán é seo ar anbpolasaí a bhí acu i dtosach.Níor séanadh ag tráth ar bith sabplé a rinneadh ag an ÉisteachtPhoiblí sa gClochán go mbeadh anChomhairle Contae sásta féachaintle seilbh a fháil ar thalamh ganbhuíochas sa gcás seo dá mbeadh gáleis sin.Chuir fear na gcapall, Willie Leahy,cor eile sa scéal nuair a dúirt sé ag anéisteacht go ndéanfadh a leithéid dechosán, san áit a bhí leagtha amachdó, scrios ar an gcúrsa marcaíochtacapall a bhí aige féin i gConamaraleis na blianta. Bhagair seisean godtabharfadh sé an cás go Cúirt nahEorpa dá mba gá é.Tá trí ghabháltas talún ag an UasalLeahy in aice leis an seanráille traenach.Caithfear fanacht anois gondéanfaidh an Bord Pleanála a gcinneadhfaoin gcosán siúlóide achd’fhéadfadh i bhfad níos mocéimeanna a bheith ann ná mar aceapadh.Éileamh ar asailtuartha debharr rialachaEorpachaMairtín Ó CatháinNÍL aird ag an saol ar go leor d’asailna tíre faoi láthair ach d’fhéadfadhathrú a theacht ar an scéal sin. Iscosúil go mbeidh éileamh aríst gogairid i gceantracha Gaeltachta ar anasal; teastóidh ainmhí na Nollag leisna rialacha Eorpacha a chomhlíonadh.Beidh ar go leor feilméaraí igceantracha sléibhtiúla an líon stoicatá acu a mhéadú; tá seo amhlaidhmar go gceaptar anois go bhfuil aniomarcafásra ar chuid mhaith de nacnoic.Tá cuid de na feilméaraí ag cuimhneamhar asail a cheannacht leis nacuótaí stoic a shásamh; is ionannasal agus beithíoch i dtéarmaí stoic,sin aonad amháin beostoic. Tá seochomh maith le 6.5 chaora. Caitearcoinneáil leis na cuótaí beostoic sagcaoi agus go bhfaighfear deontaisfeilméireachta.“Tá buntáiste ag baint le hasalseachas capaillín de mhianachChonamara faoi láthair,” a deir BreandánÓ Máille atá ar dhuine decheannródaithe Chumann nabhFeilméaraí i gConamara.“Is mó go mór costais a bhaineannle beathú an chapaillín agus níl aonphraghas orthu; níl aon phraghas aran asal ach an oiread ach is fusa é achoinneáil agus aire a thabhairt dó”.Chomh maith leis sin, míníonn anMáilleach nach bhfuil rialacha maidirle searraigh leagtha síos leis anasal; níl aon ghá go mbeadh searrachaice go deo. Ach de réir rialach caithfidhláir chapaill searrach a bheithaice go rialta sa gcaoi agus gogcomhairfear í mar aonad dlisteanachbeostoic.Má thugann feilméaraí asailisteach go forleathan d’fhéadfadhroinnt borradh a theacht in athuairfaoi luach na n-asal. Ní fiú mórán nahasail ar na margaí faoi láthair agustá go leor acu fágtha gan beatha agusgan dídean anonn agus anall.“Shíl mé go raibh an lá a mbíodhasail fágtha chomh dona seoimithe,” a deir Paddy Barrett, anceannasaí ar Ionad Thearmann nanAsal i Lios Cearbhaill i dtuaisceartChorcaí.“Tá muid á bhfáil i bhforaoiseachaagus in áiteacha cúlráideacha eile –cuid acu beo agus cuid acu marbh.”Chonaic Paddy Barrett asalbaineann agus a searrach ag dul€1,500 ag aonach i dtuaisceart Chorcaíin 2007; níor ceannaíodh oireadagus asal amháin ag an aonach céannai mbliana.“Bhíodar ina bpeataí ag daoine anuair sin agus ar nós an tsaoil uilig bhípraghsanna agus airgead gaite tharfóir. Anois níl tada astú agus tádaoine á ndíbirt”.Tá 400 asal ligthe amach as Tearmannna nAsal faoi láthair chuigdaoine a bhreathnóidh ina ndiaidh;tá os cionn 500 eile sa Tearmann iLios Cearbhaill.Tá 83 eile ag fanacht le tabhairtisteach nuair a bheidh áit dóibh iLios Cearbhaill - am éigin tar éis naNollag.Deagánaighgann ochtmbliana indiaidh bhunúna seirbhíseMairtín Ó CatháinNÍL formhór na nDeoisí Caitliceachin Éirinn ag cur béime fós ar ullmhúagus ar thraenáil deagánach ochtmbliana tar éis don Eaglais a beannachta thabhairt don tseirbhís seo.Oirníodh na chéad dheagánaigh inÉirinn i mbliana ach níl siad aggníomhú ach i gceithre Dheoise sa tírfós.Tá Ard-Deoise Thuama – ceann dena deoisí is mo a bhfuil pobailGhaeltachta iontu – ar cheann de naháiteacha nach bhfuil béim fós arfhir a thabhairt i dtreo na deagánachta.“Tá sé pléite ceart go leor, “ a deiran tAthair Fiontán Ó Muimhneacháin,rúnaí na hArd-Deoise,“ach níl muid ródhona ó thaobh anlíon sagart atá ar fáil.“Tá muid ag cuir béime ar chónascadhceantar agus ar roinnt nandualgas,” a deir an tAthair ÓMuimhneacháin, “sa gcaoi agus gurféidir freastal maith a dhéanamh aran bpobal.”“Tá roinnt Deoisí gan easpaig faoiláthair,” a deir an tAthair John Gilliganatá i gceannas ar chlár nanDeagánach in Ard-Deoise BhaileÁtha Cliath.“Fágann sin nach bhfuil socruitheáiríthe á ndéanamh. Ach, silimfreisin go bhfuiltear ag fanacht gobhfeicfear cén chaoi a n-éireoidh lehobair na ndeagánach i mBaile ÁthaCliath agus i nDeoisí eile.”I mBaile Átha Cliath atá an líon ismo deagánach anois; oirníodhochtar ansin i mí Meitheamh agus tátriúr eile le n-oirniú i mí na Bealtaineseo chugainn.“Tá seisear deagánach i nDeoiseAil Finn anois agus tá seachtar inDeoise Chill Dara,” a deir an tAthairJohn Gilligan.“Tá 200 paróiste in Ard-DeoiseBhaile Átha Cliath agus tá an brú agméadú i gcónaí ar na sagairt. Níféidir a bheith ag súil go mbeidh ansagart pobail in ann breathnú amachdon cheantar mar a bhíodh; níldóthain sagart againn le freastal marsin a chur ar fáil feasta. Teastaíonnna deagánaigh agus comhairlítréadacha sna pobail.”Ach ní furasta ceann cúrsa abhaint amach sa tréimhse staidéiragus ullmhúcháin atá ag teastáil.Caithfidh fear pósta a bheith 35, ara laghad, sula nglacfar leis aguscaithfidh fear singil a bheith 25 sulanglacfar leis. Cuirtear go leor cúinsíeile sa gcomhaireamh freisin.Ansin bíonn ceithre bliana staidéirle déanamh; bíonn staidéar ledéanamh sa mbaile chomh maith leTáthar ag tuar go mbeidh níos mó eilimh ag feirmeoirí ar asail amach anseo. GRIANGHRAF: EAMONN FARRELL/PHOTOCALL IRELAND.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012RÉIGIÚNACH• 17Fadhbanna ag togra gaoithe na SceirdeMáirtín Ó CatháinCÉ go dtuairiscítear go bhfuil isteachagus amach ar €250,000 caite arscéim gaoithe na Sceirde, naoi mílesiar ó chósta Chonamara, tá an tograina lán stad anois.Tuigtear nárbh fhiú tuilleadh airgida chaitheamh ar an iarracht muran-íocfaí idir 14 agus 15 cent an t-aonad ar an leictreachas a ghinfí ann.Ach dá síneofaí conradheaspórtála idir an tír seo agus anBhreatain d’fhéadfadh léas dóchais abheith ag an scéim.Bhí sé leagtha síos mar sprioc gogcríochnófaí comhráití idir fheidhmeannaighas Éirinn agus as anmBreatain faoi easpórtáil fuinnimhgaoithe sall thar Mhuir Éireann anmhí seo.Bheadh an conradh le síniú agPríomhaire na Breataine agus anTaoiseach go luath san athbhlian.Ach níl a fhios anois an féidir coinneáilleis na spriocanna sin. Meastargo mbeadh fáil ar phraghsanna níosairde ag táirgeoirí fuinnimh gaoithesa mBreatain agus go bhféadfadhdeis a bheith ag áiteacha ar nós naSceirde ar an gcaoi sin. Ach tádeacrachtaí ann níos gaire do láthairfreisin.Cé go raibh go leor cainteanna idiran comhlacht Fuinneamh SceirdeTeo agus feidhmeannaigh as Ollscoilna hÉireann i nGaillimh, níorthángthas ar réiteach eatarthu fósfaoin gcaoi a lonnófaí na muilte.Tá stáisiún taighde atmaisféir agusaimsire ag an Ollscoil ar CheannMása i gCarna.Is cosúil go bhfuiltear imníoch gobhfágfadh na muilte lorg archaighdeán an aeir ag teacht aniar idtreo an stáisiúin atmaisféir agusaimsire.Glactar leis go bhfuil an sruth aeirag an stáisiún seo chomh glan agusatá ar fáil agus tá sé ina shlat tomhaisar ardchaighdeán aer ag cuid mhórstáisiún eile.Fágann an éiginnteacht uilig gobhfuil scéim na Sceirde, an t-aonscéim gaoithe atá ar na bacáin amachó chóstaí thiar na hÉireann, i bponcfaoi láthair. Cheadaigh Údarás naGaeltachta os cionn €100,000 marchabhair leis an obair thaighde agusphleanála go dtí seo.LAIGHINNUACHTSeoltar scéalta chuig:nuacht@gaelsceal.ieSeol d’iontráil isteachchuig :Comórtas, Gaelscéal,An Chuasnóg, BaileArd, An Spidéal, Co.na Gaillimhe.roimh 6 Eanáir 2013ComórtasTá geansaithe Ros na Rún le buachanNíl le déanamh ach an cheist seo a leanas a fhreagairt:Cé na hoícheanta den tseachtain a mbíonn Ros naRún á chraoladh?Freagra :Ainm :Seoladh :Uimhir gutháin :hoícheanta agus laethanta lánaimseartha.Nuair a bhíonn deagánachoirnithe is féidir leis a bheith i gceannasar shochraidí, ar bhaistí, ar phóstaíagus ar shearmanais eile ach níféidir leis an tAifreann a cheiliúradh.Obair dheonach í ach go bhfuilcead ag an deagánach glacadh le síntiúis.“B’fhéidir go mbeadh €100 ag duldó as searmanas pósta nó sochraid,”a deir an tAthair John Gilligan, “nóidir €15 agus €20 ar bhaisteadh.D’íocfaí costais leis freisin dá dtitfeadha leithéid air.”Ní moltar go gcaithfeadh deagánachculaith sagairt ach amháin sagcás go mbeadh sé ag tabhairtcuairte ar ospidéal nó ar phríosún.Maigh EoBuaiteoirí naTóraíochtaTaisce fógarthaTÁ buaiteoirí an chomórtais‘Tóraíochta Taisce’ a d’eagraigh GnóMhaigh Eo i gcomhar le siopaí igCathair na Mart fógartha.Bhí an lá le cúigear ó Chathair naMart; Leah Moore, Alanna Sheridan,Niamh Madden, Rosa Kinsella,Michael Moore, agus duine ón MalaRaithní, Amber Farrell.Bhí ar gach iomaitheoir Gaeilge alabhairt le lucht na siopaí sa bhailechun freagraí na gceisteanna a fháil.B’iarracht í le cur in iúl do dhaoineóga gur féidir leo an Ghaeilge a úsáidtaobh amuigh den scoil agus spraoi abhaint aisti. Chomh maith leis sin,thug sé deis do na siopadóirí a gcúplafocal féin a úsáid.Ghlac 14 shiopa páirt san imeacht,ina measc, Treacys Pharmacy, WestportFraming, Dyers Jewellers, Kaleidoscope,Boutique Colette agusSiopa Caife O’Cees.Ag ócáid bronnta gradam an tseachtain seo caite, bhronn an tOllamh PaulMcCutcheon, Ollscoil Luimnigh, scoláireacht €2,000 ar Shéan Pokall,iarscoláire Choláiste an Eachréidh, mar aitheantas ar na sárthorthaí Ardteistiméireachtaa bhain Seán amach. Tá an príomhoide, Brian Ó Maoilchiaráin,sa bpictiúr freisin.Baile Átha Cliath‘Slite naSláinte’ seolta igCromghlinnMéabh Ní ThuathalánRINNE Comhairle Cathrach BhaileÁtha Cliath agus Foras Croí nahÉireann trí bhealach siúil dar teideal‘Slí na Sláinte’ a sheoladh antseachtaine seo caite i Cromghlinn,Baile Átha Cliath.Sheol Méara Bhaile Átha Cliath,Naoise Ó Muirí, na bealaigh siúilnuair a nocht sé leárscáil ina bhfuilna bealaí siúil leagtha amach air,atá in airde taobh amuigh d’oifigína Comhairle i sráidbhaileChromghlinne.“Is aclaíocht den scoth é an siúlagus is iontach go bhfuil anChomhairle Cathrach agus FhorasCroí na hÉireann i ndiaidh atheacht le chéile agus an seirbhísseo a chur ar fáil.De réir staidéir a rinneadh inÉirinn le déanaí, a raibh 8,500páiste 13 bliana déag d’aoispáirteach ann, fuarthas go raibh20% dóibh ‘ramhar’ agus 6% dóibh‘murtallach’.Is bealach iontach simplí é a bheithag siúl le dea-nósanna aclaíochtaa fhorbairt i bpáistí agus i ndaoinefásta araon,” a dúirt sé.Is tionscnaimh de chuid FhorasCroí na hÉireann é ‘Slí na Sláinte’ ledaoine a spreagadh chun siúil.Tá trí bhealach siúl ann ar fhaidéagsúla: an bealach buí atá 3km, anbealach dearg ata 2.1km agus anbealach gorm atá 1.8km agus tá natrí bhealach oiriúnach do shiúlóiríar gach leibhéal, dar leis anbhForas.Baineann ‘Slí na Sláinte’ leas ascomharthaí tarraingteacha gach ciliméadargo mbeidh daoine ar aneolas faoi cé chomh fada agus atásiad ag siúl agus le spreagadh athabhairt chun tuilleadh siúlóide adhéanamh.Go dtí seo, tá 190 bealach siúiltimpeall na tíre agus tá sé ag scaipeadhag leibhéal idirnáisiúntachomh maith.Dúirt Edel Byrne ó Fhoras Croí nahÉireann go raibh sí ag súil go

18• RÉIGIÚNACH GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012An LúCruinniú ‘plódaithe’ ag Coláiste RísColm Ó BroinBHÍ slua mór i láthair ag oícheoscailte do mheánscoil lánGhaeilgenua i nDún Dealgan le déanaí.Osclóidh Coláiste Lú i MéanFómhair 2013.“D’éirigh go han-mhaith leis, bhían cruinniú plódaithe agus bhí idir150 agus 200 duine ann idir thuismitheoiríagus daltaí,” arsa MicheálÓ Caoilte, múinteoir agus ball deBhord Stiúrtha na scoile.“Fuair muid go leor iarratas donscoil; tá 32 dalta againn do 2013 agus32 do 2014.”Tá 40% de na daltaí seo ag freastalar scoileanna Béarla faoi láthair, achdeir Ó Caoilte go bhfuil caighdeán ardGaeilge acu. Beidh campa samhraidhar siúl do na daltaí sin chun barr feabhaisa chur ar a gcuid Gaeilge chomhmaith.Táthar ag súil go mbeidh 300-400dalta sa scoil amach anseo.Bheartaigh Coiste GairmoideachaisLú meánscoil lánGhaeilgea bhunú in 2010. Bhí cruinnitheag an gcoiste agus múinteoiríGaeilge sa chontae ag rinneadhmeasúnú ar an éileamh a bhí ann donmheánscolaíocht Ghaeilge.“Tá trí Ghaelscoil in aice le DúnDealgan agus tá ceithre cinn eile sacheantar máguaird, mar sin bhí afhios againn go mbeadh éileamh ann.Bhí cruinnithe againn leGaelscoileanna agus le scoileannaeile agus bhí cruinnithe againn le tuismitheoirí.Fuair muid amach goraibh níos mó éilimh i dtuaisceart anchontae ná sa deisceart.“Tá Institiúid Teicneolaíochta inDún Dealgan chomh maith, rud achiallaíonn go bhfuil seirbhís bhusmhaith ann.”Beidh an scoil ag déanamh freastailar éileamh i dtuaisceart Lú, indeisceart Ard Mhacha agus in oirthearMhuineacháin.Beidh an scoil lonnaithe ibhfoirgneamh in aice le ceannáras anChoiste Gairmoideachais ar Sráid antSéipéil i nDún Dealgan. Tógadh anfoirgneamh cúpla bliain ó shin agusúsáideadh é chun ranganna a chur arfáil do dhaoine fásta.Tá sruth Gaeilge i meánscoil Bhéarlai nDún Dealgan, Coláiste Rís, lefada an lá. Tá rang amháin i ngach bliaina mhúintear trí mheán na Gaeilgeagus glacann foirne ón scoil páirt igcomórtais ar nós Díospóireacht UíChadhain, a reáchtálann Gael Linn doghaelscoileanna.“Níor chuala muid rud ar bith ÓCholáiste Rís agus muid ag beartú nascoile nua, agus beidh muid ag tosúin aice leo, ar an tsráid chéanna,” arsaÓ Caoilte.“Níor mhaith linn go mbeadh rudamháin ag tosú agus rud eile agcríochnú; níl muid ag iarraidh é sin afheiceáil. Tá traidisiún láidir acu agustá súil agam go leanfaidh sé araghaidh.”Ní raibh aon duine ó Choláiste Rísar fáil le labhairt le Gaelscéal antseachtain seo faoin tionchar abheadh ag an meánscoil nua orthu.rachaidh ‘Slí na Sláinte’ i bhfeidhmgo mór ar shláinte an phobail áitiúl.“Tá ról thar a bheith suntasach agaclaíocht i sláinte an duine go ginearáltaach téann sé ar leas an chroí,laghdaíonn sé leibhéal struis aguspian droma chomh maith,” a dúirtsí.Mhol sí gur cheart 30 nóiméad achaitheamh i mbun aclaíochta (arnós a bheith ag súil go measarthagasta), cúig huaire sa tseachtain.“Bhí sé mar sprioc againn siúl aéascu do mhuintir Chromghlinne.Tá sé iontach tábhachtach go bhfuilspás sábháilte ar fáil sna cathrachaagus sna bailte ar fud na tíre chun abheith ag siúl,” ar sise.Loch GarmanEishtec le 250post a chruthúD’FHOGAIR an comhlacht Eishtec,comhlacht a chuireann seirbhísítacaíochta ar fáil do chustaiméirí‘fóin chliste’, go mbeidh siad agearcú 250 oibrí breise sna deich míamach romhainn san ionad atá acu inDraighneach, Loch Garman.Thosaigh Eishtec amach i mí naBealtaine 2011 agus tháinig fás suntasachorthu ó shin. Faoi láthair tá400 fostaithe acu i bPort Láirge agusardófar líon na n-oibrithe in oirdheisceartna tíre go dtí 650 faoi mhíDheireadh Fómhair 2013.Dúirt Brian Barry, duine de bhunaitheoiríEishtec: “ Cuireann muidfáilte roimh an bhfás atá ag teacht aran gcomhlacht. Ó mhí Eanáir anuraidh,d’fhostaigh muid 250 duineagus is ábhar athais gur féidir linncur leis sin i mbliana.”Thug Barry moladh do RichardBruton, an tAire Post, Fiontar agusNuálaíochta agus do d’FhiontraíochtÉireann as ucht na tacaíochta a chuirsiad ar fáil don chomhlacht.Dúirt an tAire Bruton gur deascéalaé do mhuintir an cheantair, áita bhfuil leibhéal ard de dhaoinedífhostaithe.Tá Eishtec i ndiaidh conradh eile ashíniú leis an EE, an chomhlacht atátaobh thiar de líonraí Orange, T-Mobile agus EE, atá á sheoladh maran chéad líonra tapa de 4G. CuirfidhEishtec seirbhís thacaíochta ar fáildo dhaoine le seirbhíse fóin chliste,Android and iPhone ina measc.Tá an próiséas earcaithe faoi lánseoil cheana féin. Dúirt comhbhunaitheoiran chomhlachta, HeatherReynolds, go raibh sárscileanna agustaithí ag an bhfoireann atá ag obairleo faoi láthair agus go rachadh sin ibhfeidhm ar an fhoireann nua abheas ag toiseacht leo agus na custaiméiría bheas ag plé leo.An IarmhíLá Feasachtafaoi pháistíteifeachMéabh Ní ThuathalánREÁCHTÁLADH lá feasachta imBaile Átha Luain an Domhnachseo caite mar chuid d’iarrachtaíChomhairle Dídeanaithe na hÉireann(CDÉ) agus eagraíochtaí áitiúlaaird a tharraingt ar phaistí, ar teifighiad, atá gafa sa ‘chóras díreach’.Ó foilsíodh an tuarascáil is déanaíón CDÉ, dar teideal “State SanctionedChild Poverty and exclusion”,tá an CDÉ ag comhoibriú le heagraíochtai gcúig cheantar éagsúlatimpeall na tíre ina bhfuil ionadcórais dhírigh ann, le dul i ngleic letorthaí na tuarascála.Dúirt Sue Conlan, príomhfheidhmeannachan CDÉ, nach bhfuil nahionaid oiriúnach do pháistí ar chorbith.“Tá daoine ag maireachtáil ó lá golá sna hionaid seo, teaghlaigh i bhfolachar a chéile, agus iad ar fad arimeall an tsochaí.”Bhain ceann de na hábhair bhuarthale heaspa spáis, agus ganntanasspáis shúgartha do phaistí. Thug anlá feasachta deis do pháistí atá sachóras díreach a bheith ag súgradh,chomh maith le haird a tharraingt archás na dteifeach.Páistí is ea tríú cuid díobh sin atáag fanacht in ionaid chórais dhírightimpeall na tíre.Tromluí Pinnochio, léiriú dá theangach de chuid Moonfish Productions atá ag fáil léirmheasanna den scoth. Beidh andrama bríomhar seo ar siúl sa Smock Alley Theatre, Baile Átha Cliath go dtí an 22 Nollaig. Le ticéid a chur in áirithe nóle tuilleadh eolais a fháil cuir glaoch ar 01 6770014 nó seol rphost chuig info@smockalley.com.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012RÉIGIÚNACH• 19MUMHAINNUACHTpréamhacha láidre aige in IartharDuibhneach) agus go bhfuil aithnemhaith ag Gaeil air cibé ait athugann a ghnó é.Ní cás don mbeirt Mhícheál a bheithsásta go maith go bhfuil an méidseo curtha i gcrích acu cheana féin.Cinnte ní rabhadar ag caint faoi ach ádhéanamh.“Sea,” arsa Mícheál de Mórdha,“mar a deirtí sa pharóiste seo, cúplaoíche go maidin sa Bhaile Breac isdócha.Seoltar scéalta chuig:nuacht@gaelsceal.ieScéalta ChorcaDhuibhneBreandán Mac GearailtSliocht namBlascaodag filleadhdon TóstalTÁ Tóstal ar leith le cur ar bun doshliocht an Bhlascaoid Mhóir anbhliain seo chugainn. Tá scéalacurtha go Meiriceá ag Mícheál Ó Cinnéideó Fhondúireacht an Bhlascaoidagus ag Mícheál de Mórdha,Bainisteoir láthair an Bhlascaoid inDún Chaoin chun cuireadh abhailea thabhairt do chairde agus gaoltathar lear chun teacht 'abhaile' igcomhair Thóstal 2013.“Thugamar tamall ag plé agus agsuathadh an chúraim seo,” arsa anMórdhach agus tar éis réitigh b’sheolinn i mbun beartas. Mar shampla, tábeirt nó triúr eile i mbun‘comhcheilge’ againn ar an dtaobhthall den 'loch' agus tuigtear gobhfuil an-spéis á chur thall acu sabhFéile,” arsa Mícheál.Tá siad réasúnta cinnte, nó chomhcinnte is a d’fhéadfá a bheith, gobhfuil deich nduine fhichead deshliocht Rí an Bhlascaoid ag teacht,maille le 40 éigin duine eile ó Springfield,a thiocfaidh anall in éineachtleis an Dr Mícheál Ó Cearna (92).Seolfaidh an Collins Press leabharcuimhneacháin an Dr Mícheál,‘Memoirs of an Islandman’, le linnna féile. Bhí An Cearnach anseo imbliana agus é go seabhrach ach níraibh bailchríoch curtha ar a leabhar,mar sin oireann sé dó an dá thrá afhreastal seoladh a leabhair agusTóstal an Bhlascaoid agus ChorcaDhuibhne. Sin tús mór maith, is léir.Deir an bheirt Mhícheál go bhfuilcuireadh tugtha d’Uacharán nahÉireann, Michael D. Ó hUigínn,chun an fhéile a oscailt agus tácuireadh tugtha don bhFeisireMeiriceánach, Richard E. Neill (D-Springfield) a bheith ann chomhmaith.Deirid gur é Bainisteoir an Chontae,Tom Curran agus Méara anChontae, a thug cuireadh anall donbhFeisire Neill (fear a bhfuil‘Auld LangSyne’ le tús achur le Bliainna GaolainneTÁ scata cloiste ar an Raidió againnfé leagan Gaolainne den amhrán‘Auld Lang Syne’, agus mar atá sémeáite leanaí óga, má bhíonn agaacu an tseachtain seo le é a fhoghlaim,a bheith á chanadh ar OícheLae Coille sa Daingean.’Tá an scéal ann gur ar a 9 a chlog abheidh siad san ann, rud nár dhearbhaighaon duine, agus gur daoinefásta a bheidh ag cur fáilte roimh anmBliain Nua ar an ‘nDroicheadBeag’, sa Daingean ar mheán nahóiche. Réiteofar é.Deirtear gur seo tús ‘Bliain naGaeilge’ ag Conradh na Gaeilge agusos amhlaidh atá, guímid ádh mórorthu ar an oíche agus ar feadh nabliana. Beam ag súil go mbeidh anuain mealltach ar an oíche. Níl fhiosagam an mbeidh sé róluath le bheithag fógairt ‘Iarsmaí ‘ ach beidh anmhaidin fada acu.Scéim Blagálaag teacht chundeiridhGLACAIM leis, a léitheora, gurblagálaí tú nó ar laghad go mbíonnsúil agat ar na daoine óga seo abhíonn coitianta ar an mblag. Anois,deir Máire Uí Shíthigh, ó OidhreachtChorca Dhuibhne go bhfuil seachtainamháin fágtha ag scoláirí meánscoilele cur leis an mblag litríochta,‘Leabhartha Léite’.Scéim Blagála faoin litríocht dodhéagóirí sa Ghaeltacht atá i gceist.Bíonn daltaí idirbhliana ag léamh anleabhair chéanna agus á phlé ar anmblag. Is é an leabhar, ‘Dordán’ lehÉilís Ní Dhuibhne an téacs atá roghnaithe.Le linn di féin blagáil ar ansuíomh, le déanaí, dúirt an t-údar,Éilís Ní Dhuibhne, go raibh sí ag súilgo gcuirfeadh an leabhar léitheoiríag smaoineamh, ag ceistiú nagcarachtar agus na rudaí a dhéanannsiad, rud, dar léi, atá ag tarlú ar anmblag ‘Leabhartha Léite’.Beidh an blag beo ar fáil go dtí anAoine, seo chugainn an 21ú lá deNollaig. Tá na múinteoirí Gaolainnesna scoileanna ag tabhairt lántacaíochta dos na daltaí don tograseo mar aon leis na hÁisitheoiríFuair na céadta dalta scoile blaiseadh de scoth na foilsitheoireachta Gaeilge ag 'Féile Leabhar na Nollag' i lár chathairChorchaí le déanaí. Ghlac na daoine óga páirt i gceardlanna léitheoireachta leis na scríbhneoirí, Anna Heussaff,Mícheál Ó Ruairc agus Órna Ní Choileáin.Litríochta, Bríd Ní Mhóráin(Oidhreacht Chorca Dhuibhne) agusAilbhe Ní Ghairbhuigh (PléarácaChonamara).Bíonn deis ag na daltaí a bheith imbun blagála lasmuigh d’uaireantascoile, más mian leo, chun a gcuidtuairimí a chur in iúl faoin leabhar, iscuma na tuairimí sin a bheith dearfachnó diúltach.Is é an t-idirphlé idir dhaltaí faoinábhar litríochta, príomhaidhm antogra.Thosaigh an togra cúpla bliain óshin i bPobalscoil Chorca Dhuibhne,mar chuid de chlár litríochtaOidhreacht Chorca Dhuibhne letacaíocht ó Ealaín na Gaeltachta.Bhí an síol curtha Leathnaíodh anscéim i mbliana le tacaíocht óngComhairle Um Oideachas Gaeltachtaagus Gaelscolaíochta (COGG) trínabhfuil scoláirí ó Choláiste Cholmcille(Indreabhán) na Gaillimhe agusColáiste Ghobnait (Inis Oírr) faoistiúir Phléaráca Chonamara agusscoláirí ó Phobalscoil Chloich ChionnaolaThír Chonaill agus PobalscoilCholmcille (Oileán Thoraí) rannpháirteachchomh maith.Matt Mac Cárthaigh, ón gcomhlacht‘Fios Feasa’ sa Daingean atá imbun teicneolaíochta na mblagannain éineacht le Pádraig Ó Dubhaigh óPhobalscoil Chorca Dhuibhne.Is féidir teangbháil a dhéanamh leMáire ag mus@cfcd.ie nó le hEibhínde Paor, ó Ealaíon na Gaeltachta age.depaor@udaras.ie.Foireann shóisearach Choláiste Íde, An Daingean, a roghnaíodh mar churaidh ag Craobh Réigiúnach de chuidChomórtas Díospóireachta Uí Chadhain Gael Linn 2013, i gCaiseal le déanaí- ó chlé: Máire de Hóra ( múinteoir ), HelenaNí Rócháin, Sinéad Ní Dhúgáin, Aoife Nic Ionnrachtaigh, Emily Ní Shiochrú.

20• RÉIGIÚNACH GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012Páidí Ó Sé ar lárBreandán Mac GearailtCEANN dos na scéalta is truamhéilíle fada ná bás ganchoinne an pheileadóra éachtaigh,mo chomharsa, mo charagaoil agus cara saol na caide,Páidí Ó Sé, ó Ard an Bhóthair ibParóiste Fhionntrá.Bhí scéalta comhbhróin agteacht ina slaoda, ag tosú leUachtarán na hÉireann. Bheithfeáag caint go maidin agus moléir beifear ar feadh na gciantaféna ghaiscí ar an ngort, ach bhíéirim aige a chuir draíocht éiginar dhaoine le héisteacht leis agusteacht leis.Mar shampla, thosnaigh sé‘Comórtas Caide Pháidí Uí Shé’,roinnt blianta ó shin agus anuraidhbhí comórtas na bhfearagus na mban ann. Bhí, dúirt séliom, 66 foireann le bheith iláthair ag an bhFéile an bhliainseo chugainn. Conas a dheineadhsé é, a deirtí. N’fheadar éinne,ach thagaidís agus d’imrídís. Is éTaoiseach na hÉireann a sheolFéile na bliana seo agus isTaoisigh siar amach a sheol anFhéile gach bliain.Ach is é an feall go bhfuil Páidí,an chuid eile dó, a bhí lán doghreann do scéalta grinn agusleibhéil, go bhfuil a bheola prasa,anois in éag.Sciobtha uainn tá an balcaireláidir ó Fhionntrá a bhuaigh ochtmbonn Craobh Uile-Éireann, inachaptaen ar cheann acu 1985,agus Craobh Sraithe. D’imir sécaid mar mhionúr agus fé 21,agus níor chuaigh amach riamhle duine a ghortú, ach cinnte ismó duine go raibh cliatháinthinne acu, ó ghualaí teanna UíShé.Is beag riamh a scóráil aonduine air, faid is bhí sé agseasamh an fhóid chosanta ardheis.Is minic a bhíos in earraid leis árá, go mba cheart dó aire níosfearr a thabhairt dá shláinte, achní chuimhníodh sé thar an dorasar a ndeirinn leis. Seo mar a dúirtsé liom uair, “nuair a éirím armaidin, cuimhním ar mo bheanis mo chlann, ar chaid agus caidarís agus ar dhaoine breátha mar,Brian Cowen, agus Joe ‘Bán’ Ó Sé,comharsa, agus mo ghnó. Bainimtaitneamh as an saol; cén mhaitha bheith id’ chníopaire tirim ganfocal asat. Tá sult agus taitneamhle baint as an saol, ní díomá, formadná drochscéalta?”Cinnte, bhí meas ag Páidí argach duine a bhuail caid agusaithne aige ar an saol mór i gcianagus i gcóngar. Bhí sé go diail ledaoine glice a chur ar strae agusle daoine cúthaileacha a mholadh.Ní raibh sé féin cúthaileach igcúrsaí áirithe. Is cuimhin liomgur shiúl sé isteach lá go dtí Ard-Fheis Fhianna Fáil i gCill Airne,suas lár an Halla Mhóir, in airdePáidí Ó Sé, a cailleadh DéSathairn.GRIANGHRAF: PAT MURPHY / SPORTSFILE.ar an stáitse agus bheir láimh aran dTaoiseach san am agus bhainliú laochais as.Is beag a fhéadfadh san adhéanamh in aon Ard-Fheis gomór mhór fear nár bhac riamhclárú ina bhall d’aon pháirtí, acha bhí an-mhór leis an dTaoiseachCathal Ó hEochaidh, agus a leané.Lá amháin, bhí an réalt scannán,Martin Sheen, istigh i dtábhairnePháidí, óir bhuaileadhscata dá leithéidí isteach chuige.D’aithin cuid é, ach bhí sé gafa andoras amach nuair a dúradh lePáidí é, mar nár aithin sé é.Amach leis agus dúirt, “cogar, aMhártain, abair le Tom Cruise, gorabhas ag cur a thuairisce”.Tá balla a thábhairne clúdaithele pictiúir thaibhseacha, agáireamh réalta scannán marDolly Parton a chaith oíche ann,mar a dein Nicole Kidman agusscata eile.Cinnte ba mhór an scanradh anslua daoine a bhí ag tarrac le trí láar a thóramh. Bhíodar ann óBhaile Átha Cliath, Londain, Gaillimhagus gach aird sa tír aguschomh fada as. “Ba dhiail é,” arsaan t-ardpheileadóir, Tomás ÓLúing, “níl aon teora ach natréithe a bhain leis.Ní amháin gur mór an chailliúintdá chéile, Máire, dá chlann,Neasa, Siún agus Pádraig Óg, agusgan dabht a dheartháir Tomásagus a nianna Marc, Tomás, Darraghagus Feargal, a máthair Siobhánagus deartháir agus máthair achéile Stiofán agus Siobhán, achdúinn go léir agus an saol mórGaelach.Bhí sé i bhfad ró-óg, Dia linnagus leis, le bás a fháil in aois asheacht is caoga. Dia á Bheannachadhagus Peadar ar a láimh.RIPULAIDHNUACHTSeoltar scéalta chuig:nuacht@gaelsceal.ie280 freagraar StraitéisGaeilgeCUIREADH deireadh leis anphróiseas comhairliúcháin ardréacht straitéisí don Ghaeilge agusdon Ultais ó Thuaidh ar an 11ú lá deNollaig.Tugadh 280 freagra ar anphróiseas Gaeilge, agus 130 ar anUltais.Tá an Roinn Ealaíon, Cultúir agusFóillíochta anois ag déanamhmeasúnaithe orthu.Níl amscála ar bith ann maidir leisan toradh a bheidh air sin. Bhí an t-eolas seo i bhfreagra scríofa a thugan tAire Cultúir, Ealaíon agus Fóillíochta,Cearál Ní Chuilín, ar cheist acuireadh sa Tionól. AMC.DoireCathairChultúir 2013le ceiliúradhOíche ChinnBhlianaBEIDH ceiliúradh ar leith ar siúl agCé na Banríona i gCathair DhoireOíche Chinn Bhliana nuair a bheasan teideal ‘Cathair Chultúir 2013’ agDoire don bhliain amach romhainn.Tá Méara Chathair Dhoire, anComhairleoir Caoimhín MacCathmhaoil, ag spreagadh anphobail le páirt a ghlacadh snahimeachtaí. Cuirfear tús le taispeántastinte ealaíne ag 7.50i.n. lefáilte a chur roimh an mbliain úr,2013.“Tá an imeacht dírithe go mór artheaghlaigh, agus tugann anChomhairle Chathrach cuireadhdon phobal agus do chuairteoiríaraon bheith inár gcuideachta leceiliúradh a dhéanamh ar an mbliainmhór atá romhainn,” a dúirt sé.Dúirt Martin Bradley, Cathaoirleach‘Culture Company 2013’ gur“dóigh iontach speisialta é seo le túsa chur lenár mbliain mar ChathairChultúir 2013 agus bliain chinniúnacha bheas ann i stair na cathrach.Tá ár mbliain mar Chathair Chultúirag druidim linn go luath agusléiríonn an imeacht seo deis iontachdo phobal na cathrach chun tús achur leis an mbliain úr.”Beidh Cé na Banríona agusCearnóg Ebrington oscailte donphobal ó 7.00i.n. ar aghaidh. BeidhFrank Gallagher, léiritheoir,cóiritheoir agus ceoltóir as Doire, imbun cúrsaí ceoil don ócáid agus tácomhlacht idirnáisiúnta ‘Walk thePlank’ freagrach as an mhórthaispeántastinte ealaíne cois abhann achur i láthair.Dún na nGallMonarchaWiss Medile roinntTÁ cead tugtha ag Comhairle ContaeDhún na nGall d’ Údarás naGaeltachta an foirgneamh tionsclaíocha bhí ag Wiss Medi ar anEastát Tionsclaíochta i nGaoth Dobhaira roinnt ina thrí aonad nuationsclaíocha. Tugadh cead, leis, fáchoinne oibreacha eile a bhain leisan athrú.Tá an foirgneamh folamh le bliain,mar gur ceapadh leachtaitheoirar Wiss Medi i mí na Nollag anuraidh.Dúirt urlabhraí thar cheann anÚdaráis nach raibh éileamh mór arfhoirgnimh dá leithéid faoi láthair:“Tógadh go leor de na foirgnimhseo in am a raibh éileamh sa tír arthograí móra déantúsaíochta traidisiúnta.Tograí sna hearnálachanua-aimseartha atá muid a díriúorthu anois agus caithfear nafoirgnimh ar chur in oiriúint daofa.”Dúirt an t-urlabhraí go mbeadhna haonaid fóirsteanach do leithéidífeistis leighis, miondéantúsaíochtglan, tograí bia nó seirbhísí:“Go bunúsach, beidh na trí aonadgnó athfhorbartha sa dóigh agus gombeidh siad furasta a chur in oiriúintdo réimsí leathan fiontar,” adúirt an Údaráis. AMC.Síle Mhic Aodha, Úna Uí Ghallchóir, Anna Nic Fhloinn, Bríd Uí Ghallchóir agus Sara Glackin i láthair ag dinneárbliantúil na ngrúpaí céilí in Teach Jack, An Ghlaisigh, Gaoth Dobhair ag an deireadh seachtaine.[PIC. TOMÁS Ó CUIREÁIN]

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012RÉIGIÚNACH• 21Síneadh le ceadpleanála ar InisBó FinneTÁ Comhairle Contae Dhún na nGalltar éis síneadh do chead pleanála acheadú fá choinne tí saoire ar Inis BóFinne. Fuair Joe Quinn ceadpleanála chun an teach á thógáil in2007. San iarrtas don síneadh,dúradh: “Due to current economicclimate, client is unable to obtainfinance to build at this time.”Den chuid is mó, caitheannbunadh Inis Bó Finne angeimhreadh istigh ar an mórthír. Marsin féin, bíonn forbairt áirithe ar siúlistigh ann. Seo é an cúigiú iarrtaspleanála a ceadaíodh ar an oileán le17 mbliana anuas. AMC.Fear as GaothDobhair arliosta na loiceachTÁ fear gnó as Gaoth Dobhair ainmnitheag na Coimisinéirí Ioncam mar loiceachcánach. Gearradh cáin agus pionós€48,689 ar Neil Cunningham - as gearrdhearbhúCánach Breisluacha aguscánach ioncaim.Is le Cunningham an t-ainm gnóBúistéir Ghaoth Dobhair. Bhí siopabúistéara aige, a druideadh roinnt míonnaó shin. Ba leis, fosta, Siopa JohnMháire. Tá sin druidte le tamall chomhmaith. Níos luaithe i mbliana, d’ordaighan Chúirt Oibreachais do Neil Cunningham€1,200 a dhíol le Ann Cassidy Carr,oibrí i Siopa John Mháire. B’shin ar anmbonn nár chomhlíon sé breith óngCoimisinéir um Chearta a bhain lehuaireannta oibre; agus níor iarr séachomharc.Is Albanach ó dhúchas é Cunningham,atá pósta ar bhean de bhunadh naGaeltachta. AMC.Mike Nesbitt ‘ar an dé deiridh’Anton Mac CábaTÁ na trioblóidí atá ag Páirtí AontachtachUladh (UUP) ag méadúagus tá ceannaireacht Mike Nesbittfaoi bhrú, dar le foinsí sa pháirtí.Baineadh an aoireacht de BasilMcCrea an tseachtain seo caite.Dhá mhí ó shin, briseadh JohnMcCallister as a phost marleascheannaire.Anuraidh, toghadh 16 Ball denTionól Reachtach don UUP. Tábeirt anois imithe. Fágann sin anUUP ar chomhchéim leis an SDLP.Tá caint ann go n-imeoidh McCallister– nó go ndíbreofar é. Cinnte,tá an Páirtí Caomhach ag iarraidh éa mhealladh. Má tharlaíonn sin,beidh an UUP níos lú ná an SDLP.Is é barúil na coitiantachta gorachaidh McCrea go dtí Páirtí anChomhaontais. Níl i gceist ach cúrsaíama.Tá sin sna sála ar an UUP. Isionann an vóta a chaill an UUP leseacht mbliana agus an méadú arvóta an Chomhaontais.Toghadh Mike Nesbitt mar ceannairenaoi mí ó shin. Iar-iriseoirteilifíse is ea é. Bhí comhaltaí anpháirtí den bharúil go raibh ardscileannacumarsáide aige. Níraibh. Chuaigh sé ó thubaiste gotubaiste. Chuir sé as do gach eiteden pháirtí. Chuir sé an ruaig arDavid McNarry ón eite oráisteach,traidisiúnta.Tá McNarry anois leis an UKIP(Páirtí Neamhspleáchais naRíochta Aontaithe). Dhíbir sé KenMaginnis, iarfheisire Westminster,as racht homafóbach a chur uaidhfaoi aerachas. Is é barúil nangnáthbhall den UUP gur seanduineé Maginnis a bhfuil a chuidfadhbanna féin aige. Anois, dhíbirsé McCrea, a bhaineann le heite liobrálachan pháirtí.Níor chláraigh Nesbitt leis an UUPgo dtí mí Feabhra 2010. Mar sin, níldílseacht ann dó. Fágann sin gurdeacair dó smacht a chur ardhaoine. Freisin, tá fadhb ag anUUP gur comhghuaillíocht de chumainnáitiúla níos mó ná páirtí lárnaithea bhí riamh ann.Níl teangmháil ag Nesbitt leis nabaill. Tá comhairleoirí fadbhunaitheann, nach raibh riamh aithneCuid de na daltaí ó ranganna Gaeilge Ard Mhacha a ghnóthaigh fáinne ar na mallaibh ag searmanas bronnta in Ionad Thrian Phádraigaige orthu. Tá cuid acu nár labhairleis fiú.“Níl tuiscint aige ar an bpolaitíochtinmheánach taobh istighde pháirtí,” a mhínigh foinse Aontachtachamháin.Níos measa, níl ceist na mbratachar an saghas ceiste a oireann dó. Bhíair seasamh a ghlacadh, agus ba léirgo raibh éiginnteacht air. Is é an t-aon buntáiste atá aige ná nachbhfuil comharba ann. Is é DannyKennedy an t-aon ainm a luaitear,agus ní fios an bhfuil suim aige saphost.Dúirt foinse Aontachtach gurdóigh leis go raibh Nesbitt “ar an dédeiridh” sa cheannaireacht. Bheadhfadhb ann anois dá n-imeodh sé –mar cé atá ann le theacht ina áit?Maria, Tadhg agus Ruadhán Ó Baoill, An Bun Beag, a thug cuairt ar Santa saChrannóg, Doirí Beaga ag an deireadh seachtaine. [PIC. TOMÁS Ó CUIREÁIN]Cúis Cheiliúrtha ag Gaeil Ard Mhacha. Tá breis agus 40 duine fásta in Ard Mhacha i ndiaidh aitheantas a fháil as anméid Gaeilge atá foghlamtha acu i mbliana. Bhronn an t-imreoir idirchontae le hArd Mhacha, Charlie Vernon, FáinníÓir, Fáinní Airgid agus suaitheantais Cúpla Focal ar na daltaí a fhreastalaíonn ar na ranganna oíche a bhíonn áreáchtáil ag CAIRDE Teo i gColáiste Chaitríona sa chathair gach Céadaoin.Sa ghrianghraf:Cuid de na daoine as ArdMhacha ar éirigh leo fáinne airgid a bhaint ag fáil a ngradaim ón imreoir idirchontae Charlie Vernon ar na mallaibh.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012• 23Gaelscéal ar Scoilwww.oideachas.gaelsceal.ieTéigh chuig suíomh Gaelscéalar Scoil chun bunachar ábharoideachais a fháil domhúinteoirí agus do dhaltaíchun tacú le comhlíonadh anchuraclaim, áis atá inaceannródaí ó thaobhtacaíocht a thabhairt inábhair ar nós na Gaeilge,an OSSP agus an OSPS.www.oideachas.gaelsceal.ieTá an t-ábhar seo leanasle fáil ar an suíomh :• Ábhar tacaíochta dobéaltrialacha na hArdteisteagus Teastas Shóisearaigh• Ábhar cluastuisceana• Ábhar léamhthuisceana• Ábhar teagaisc bunaithe ar namíreanna idirlín “Na Rúin” agus Údar• Ábhar tacaíocht d’fhoghlaim nagramadaí• Ábhar físe agus scríofa bunaithear théamaí churaclaim an OSSPagus OSPS.Lean muid ar: Le tacaíocht ó:

24•GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012BEATHABean na TrócaireTá bean as Thír Eoghain mar bhainisteoir réigiúnach i 7 gcinn de na 28 tír ina bhfuil an eagraíocht ‘Trócaire’ ag feidhmiú.Labhair Treasa Bhreathnach léi agus í i mbun a cuid oibre leis an bpobal dúchasach in Guatamala.Sally O'Neill agus mná dúchasacha i nGuatamala.Is iníon feirmeora í Sally O’Néill óbhaile beag idir Oileáin an Ghuailagus Dún Geanainn. Is margheall ar a cuid suime i gceartaan duine a thug sí faoin obair abhfuil sí fós ina bhun inniu.“D’fhreastal mé ar Scoil AcadúilNaomh Pádraig, i nDún Geanainn, áita raibh Bernadette Devlin marpríomhchinnire againn. Scoil iontacha bhí ann agus treoir láidir á thabhairtdúinn ó thaobh na córa de, agus bhí namúinteoirí ar fad tiomanta chunoideachas den chéad scoth a thabhairtdo gach cailín a bhí ag freastal ar anscoil, in ainneoin a gcúlra sóisialta. Bhíduine de na múinteoirí gaolta leThomas Clarke, duine de cheannairíÉirí Amach na Cásca, agus dá bharr bhífócas láidir ar chultúr agus ar stair nahÉireann acu sa scoil,” arsa Sally.Bhí an ceantar inar fhás Sally aníoslárnach sna Trioblóidí agus í ag fásaníos ann agus is ann a thosaigh nacéad mórshiúlta ar son cearta daonnaagus í ina déagóir. Dar le Sally, ceantarsách deacair a bhí ann le fás aníos intisna 60í. Deir Sally, “Nuair a bhí mise agfás aníos, b’iontach an spreagadh athug sé dom chun dul ag obair ledaoine ar fud an domhain a raibh agcearta daonna á sárú orthu, agussílim gur chabhraigh mo chúlra gomór liom le mo chuid oibre le ‘Trócaire’.”Tá tionscadail de chuid ‘Trócaire’bunaithe acu in 28 tír ar fud andomhain, agus é mar mhisean acucabhair a thabhairt dóibh siúd armhaith leo saoirse a fháil ónmbochtannas. Is i Meiriceá Theas atáSally lonnaithe agus í i mbun a cuidoibre mar bhainisteoir réigiúnach sacheantar. Tá maoirseacht á dhéanamhaici ar 7 dtír, an Bholaiv, an Cholóim,Háití, Nicearagua, Guatamala, an tSalvadóiragus Hondúras, agus ar 300dtionscadal atá sna tíortha sin.Tá aithne mhaith ag an gcuid is mód’Éireannaigh ar an eagraíocht ‘Trócaire’agus iad le feiceáil i mbun a cuidoibre go minic amuigh os comhairséipéil áitiúla nó trína mboscaícarthanacha taobh istigh de na séipéilchéanna. Ní raibh an aithne chéannaag Sally ar an eagraíocht agus í ag curtús lena cuid oibre leo.“Sa bhliain deireanach dom ar angcoláiste i mBéal Feirste, tairgeadhpost dom mar oibrí deonach le hea-

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012BEATHA• 25Sally O'Néill agus Digna, cailín ó Ghuatamala.graíocht a bhí lonnaithe sa Ríocht Aontaithe.Bhí mé i gcónaí ag iarraidh dulgo Meiriceá Theas, agus nuair atairgeadh an post dom in Guatamalaagus iad ag rá go múinfeadh siadSpáinnis dom, bhí mé ar bís. De thairbhean phoist sin, chaith mé 4 bliana agobair in Guatamala agus sa Hondúras.Ní raibh ach tuarastal de 27 dollar inaghaidh na míosa á thuilleamh agam,mar sin ní raibh an t-airgead agamchun eitilt a fháil ar ais go hÉireann agan am. Nuair a chríochnaigh mé mochuid oibre i Meiriceá Láir, d’iarr aneagraíocht orm dul go Peiriú marstiúrthóir na heagraíochta ansin, agusis ansin a chuala mé trácht ar ‘Thrócaire’,”arsa Sally.“Bhí mé ag taisteal ar bhád chuigtionscadal sláinte faoin dtuath iréigiún an Amasóin agus fuair muidsáinnithe san abhainn mar gheall arfhánsruthanna dainséaracha. Tháinigroinnt daoine dúchasacha chun cabhaira thabhairt dúinn agus thug siadhámóg dom le codladh ann agus roinntbia. Nuair a d’inis mé dóibh gurbhas Éirinn dom, thug siad litir dom.Dúradar go bhfuair siad an litir ó‘Thrócaire’, agus ann d’inis sé dóibhgo bhfuair siad maoiniú dá gclinicleighis. Cúpla mí ina dhiaidh sinscríobh mé litir chuig ‘Trócaire’, lenará leo go raibh mé an-tógtha leis antionscadal a bhí ar bun acu. Ba é anstiúrthóir a bhí ar ‘Thrócaire’ ag an amná Béal Feirsteach darb ainm BrianMcKeown. Scríobh Brian ar aischugam le cuireadh a thabhairt domdul ag obair le ‘Trócaire’ mar go raibhsiad ag iarraidh a gcuid tionscadal iMeiriceá Theas a leathnú amach. Níraibh mé ag smaoineamh ar dul ar aisgo hÉireann ag an am, ach 6 mhí inadhiaidh sin bhí coup d'état i bPeiriúagus chuir an rialtas deireadh lena lánclár cúnaimh ansin, agus bhí misefágtha gan post. Mar sin, shocraigh méfilleadh ar ais ar Dhún Geanainn.Chuaigh mé i dteagmháil le ‘Trócaire’,agus rinne mé agallamh leo. An lá inadhiaidh sin, thosaigh mé ag obair leo.”Is iad ‘Trócaire’ an eagraíochtoifigiúil atá ag an Eaglais Chaitliceachin Éirinn d’fhorbairt thar sáile. BhunaighEaspaig na hÉireann aneagraíocht in 1973. Ní ionann an láeinniu agus an lá inár bunaíodh ‘Trócaire’,ó thaobh na hEaglaise Chaitlicíde, nó ó thaobh meas phobal na hÉireannar an Eaglais Chaitliceach chéanna.Tá scannal i ndiaidh scannail taréis an Eaglais Chaitliceach a bhualadh,agus níl ‘Trócaire’ slán ó na scannailsin. I mí na Samhna seo caite, d’éirighEaspag Dheoise Chluain Fearta, JohnKirby, as a phost mar chathaoirleach ar‘Thrócaire’. Is de bharr na dtorthaí abhí ar athbhreithniú neamhspleách arinneadh ar a chosaint do pháistí inaDheoise a shocraigh sé éirí as. Dúradhsan athbhreithniú gur dheileáil sé imbealach, ‘neamhchuí’, le líomhaintífaoi mhí-úsáid sa Deoise.An raibh aon tionchur ag na scannailseo, agus ag an athrú ar mheon anphobal i leith eagraíochtaí reiligiúnachaar obair laethúil Sally?“Tá na scannail tar éis an t-uafáspéine a chruthú don a lán daoine, agustáthar tar éis tionchur ollmhór a bheithacu ar an muinín atá ag pobal nahÉireann as an Eaglais Chaitliceach. Níraibh aon tionchur dhíreach ar mochuid oibre féin. Tá a mbord bainistíochtféin ag ‘Trócaire’, agus amharcannsé seo i ndiaidh ár gcuid obairagus ár bpolasaithe. Bhí an eagraíochti gcónaí tiomanta don fhollasacht agustá caighdeán láidir freagrachta acu,rud atá an-tábhachtach d’aoneagraíocht atá ag baint úsáid as airgeadan phobal. In ainneoin na géarchéimeairgeadais in Éirinn, tá an pobal fósflaithiúil agus iad fós ag tacú lenárgcuid oibre. Cruthaíonn sé seo gogcreideann pobal na hÉireann go láidirsna ceartais, i gcothrom na Féinneagus i gcur le chéile.”Tá os cionn tríocha bliain caite agSally ag obair le ‘Trócaire’, agus le linnan ama sin tá gach gné den chinedaonna feicthe aici.An féidir le Sally tionchur obair‘Thrócaire’ a fheiceáil sna tíortha inaraibh sí ag obair, agus cén lorg atáfágtha sna tíortha sin acu, dar léi?“Táim tar éis gach cineál cáis a fheiceáil,óna bheith ag obair le daoine atáag fáil bháis leis an ocras san Aetóipagus sa tSomáil, go dtí íospartaigh dechogaí chathartha sa Chambóid, antSalvadóir agus Guatamala.”Mar sin, cén chaoi gur féidir le Sallysásamh a bhaint as a post?“Is é an chuid is fearr de mo phostná a bheith in ann a fheiceáil anbealach gur féidir le suim bheag airgiddifríocht ollmhór a dhéanamh. Nuaira thosaigh mé ag obair in Guatamala ardtús, fuair 70 máthair as gach 100 básle linn breithe linbh de bharr easpadochtúra, treallaimh, fáil ar uisce agusfiú eolas faoin tsláinteachas. Trí bliainó shin, thug ‘Trócaire’ faoi thionscadaldon Nollaig dár teideal ‘Gift ofChange’. Is éard a bhí i gceist ná pacaíde threallamh máithreachas a cheannachagus go gcuirfí traenáil ar fáil domhná cabhrach sna bailte beagatuaithe in Guatamala. Bhí tionchurollmhór ag an tionscadal seo ar shaolna mban ansin. I réigiún amháin arthug mé cuairt air coicís ó shin (denchéad uair le scór bliain anuas), bhímortlaíocht máithreacha ag neamhní.Chabhraigh an tionscadal sin le hoscionn 800 ban cabhrach, agus níorchosain na pacaí ach £15 an ceann,” adeir Sally.Tá sé mar aidhm ag ‘Trócaire’,deireadh a chur le bochtanas agussochaí níos cothroime a chruthú ar fudan domhain, ach an féidir a leithéid adhéanamh agus iad in amanna agobair i gcoinne rialtais áitiúla?“Cinnte, in amanna, is iad rialtaiséillitheacha iad agus is córaiséagóracha is cúis leis an mbochtannas,”a deir Sally. “Bíonn ‘Trócaire’ agobair i gcomhpháirtíocht le heagraíochtaíeile agus iad ag iarraidh duli ngleic leis na fadhbanna seo. Táimidtar éis céimeanna ollmhóra chun cinna fheiceáil i dtíortha cosúil leis an AfraicTheas tar éis deireadh a theacht lecinedheighilt, nó mar shampla saChambóid théis réimeas Pol Pot, nó iRuanda théis an cinedhíothaithe.Tógann na fadhbanna seo tamall anfhadachun iad a chur i gceart, agus ibhfad tar éis dearmad a bheith déantaag na meáin chumarsáide ar na scéalta,bíonn ‘Trócaire’ fós ag obair leis napobail chun an saol a dhéanamh níosfearr dóibh.”Mar bhean atá tar éis a saol achaitheamh ag obair i dtíortha atá imbun cogaidh chathartha, nach n-airíonn sí in amanna go bhfuil nácásanna céanna agus na staid chéannaá fheiceáil aici arís agus arís eile?“D’oibrigh mise san Aetóip le linn anghorta in 1985 agus sa tSomáil le linnan chogaidh chathartha. Fuair nacéadta míle duine bás den ocras, agusis é sin ceann de na báis is uafásaigh dábhfuil ann. Sna 80í agus sna 90í bhímé ag obair le teifigh ó fhoréigeanpolaitiúil sa Cholóim, agus sa tSalvadóir.I Meiriceá Lair, mar shampla, fuairos cionn milliún duine bás, an-chuidacu dúnmharaithe ag scuaid báis….InGuatamala, bliain ó shin, bhuaighpáirtnéir de chuid ‘Thrócaire’ bua saChúirt Idir-Mheiriceánach um Cheartaan Duine, nuair a ciontaíodh seisearginearál míleata as dúnmharaitheIndiach Máigheach in 1984 agus in1986.Ní chailleann mé dóchas riamh.Tugann sé dóchas dom i gcónaí anbealach gur féidir le daoine a bhí maríospartaigh de choimhlint bhrúidúilleanúint orthu le dínit, agus iad ag iarraidhpobal níos fearr a thógáil….Dogach scéal uafáis a d’fhéadfainn ainsint, tá 10 scéal eile ann faoinmbealach a thugann daoine freagra aran uafás agus faoina míorúiltí a tharlaíonnsa bhealach ar féidir leo a saol achur ar ais le chéile arís.”Is léir ón gcur síos a dhéanann Sallyar a post gur aoibhinn léi é, agus í ag ráfaoi nach mbíonn , “leadrán”, uirthiriamh.Is féidir tuilleadh eolais a fháil faoiThrócaire ag www.trocaire.org agus isféidir bronntanas na Nollag a cheannachón togra, ‘Gift of Change’ chomhmaith leis na bronntanais de phacaítreallaimh máithreachais ‘Safe Motherhood’do mhná Guatamala agwww.trocaire.org/gifts.

26• BEATHA GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012NUACHT LitríochtaLe Meadhbh Ní EadhraSúil siar litríochta 2012Tá an bhliain 2012beagnach thartanois agus bamhaith liom buíochasa ghabháillibhse, na léitheoirí, agus legach éinne a chabhraigh lioman leathanach litríochta a churle chéile gach seachtain. Saneagrán seo, cuireann triúrscríbhneoirí aitheanta a gcuidtuairimí faoin mbliain atáimithe in iúl. Bainigí sult astuagus Nollaig Shona daoibh goléir!Philip CummingsAr na dúshláin is mó a sháraighmé i mbliana bhí an focal cearta aimsiú le críoch a chur archeann amháin den nócha tréa scríobh mé.Saol an scríbhneora, anPhilip CummingsComórtasTá Gaelscéal ag tabhairt deise doléitheoirí Ghaelscéal ciseán de 12leabhar a bhuachan don Nollaig!Níl le déanamh ach an cheist seo a leanas a fhreagairt:Cé mhéad leabhar atá i gciseán leabhar NollagGhaelscéal?Seol freagraí chugainn:ar ríomhphost: caroline.nichualain@gaelsceal.ieDáta deiridh iontrála ná Dé hAoine 21/12/2012bhfeiceann sibh? Le linn donchuid eile agaibh a bheith agstreachailt le cánacha atá agardú agus le tóineacha atá agtitim as margadh tithe, bhífíorbhuarthaí ar mo leithéidse.Mar ní dhéanfadh focal arbith cúis sa chás seo, ná níchuirfeadh sé le héifeacht antré dá rachainn i muinín frásatimchainteach: focal cruinnbeacht a bhí uaim leis an gcoincheapa chur in iúl go bhfuilam fóirsteanach ann do gachrud.Ar na dúshláin a bhí roimhmo bhean chéile i mbliana bhíbéilí a dhéanamh do theaghlachar chócaireán a raibh aoigheann as feidhm ó bhí Nollaig2011 ann. Ach is beanchríonna í a thuig an tábhachta bhí le mo thasc féin agusd’aithin sí go mbeinn róghnóthachle dul amach ag cuartúcócaireáin nua di.Is aisteach an rud é, achtharla míorúilt dúinn beirt:d’aimsigh mise an focal a bhíuaim i gceann den dá bhíoblaatá agam (tá an freagra le fáil imBíobla na Críostaíochtafosta, dála an scéil), agusd’éirigh le Bernie ceadúnastiomána a fháil ar an gcéad iarracht.Glacaim leis go rachaidhsí amach sa charr lá éigin lecócaireán a cheannach os rudé go bhfuil an Nollaig ag teachtagus go bhfuil na páistí ag éiríbréan de phónairí agus aránrósta.Sa sos beag sula mbrisfidh sían cócaireán nua, seans gombeidh faill agam an dá leabharis mó ar bhain mé sult astui mbliana a athléamh, mar atáAn bhFuil Stacey Ag Iompar?le Tomás Mac Síomóin agusCriss-Cross: Mo Chara leGearóid Mac Lochlainn.Agus ar eagla go sílfeadhsibhse go bhfuil mé go hiomlánar son grinn sa trácht seo aran bhfocal ceart, seo gluaisghairid daoibh; an gnáth-nathar dtús agus fírinne an scríbhneoraina dhiaidh: all rightthinkingpeople = Protastúnaigh;seachadadh urghnách =céasadh easpórtáilte; lonnaíochtaíIosraelach = ionradh;Ultais = Béarla.Gheobhaidh sibh téarmaíeile ar focal.ie b’fhéidir, achléigí na scríbhneoirí a luaighmé thuas má tá sibh ar lorg nafírinne.Seolfaidh Philip Cummingscóip saor in aisce dá leabharnua ad delectationem stultorumchuig an gcéad duine achuirfidh an focal atá i gceistaige i ríomhphost chuig:drumraymond@dsl.pipex.comProinsias Mac anBhairdDeirtear liom go bhfuil andomhan ar tí éaga! Más fíor dona Máighigh, tá achan seansann gurb iad seo na focaildheireanacha a scríobhfaidhmé agus mura bhfuil seo léiteagat faoin Aoine go mbeidh nafocail chéanna amú ortsa!Tráth den tsaol, bhí mé antógthale tairngreachtaí agusconspóidí den chineál ach deréir mar atá na blianta agtéaltú, tchítear dom go bhfuilgo leor san am i láthair lenár n-aird a choinneáil ar tinneall, goProinsias Mac an Bhairdbhfuil gach san am atá thartagus cuid mhór dá bhfuil letheacht beo anois, ach inmhe an-aitheanta a bheith againn.Ceann de na leabhair is móar éirigh leis seo a chur ar moshúile dom i mbliana ná addelectationem stultorum lePhilip Cummings. Filíochtdhearcasach tríd is tríd achníos mó ná sin, tá beatha úrtugtha ag Cummings sa leabhardon ‘tré’ mar fhoirmfilíochta. Seo ceann amháinacu a mbeidh cuimhne air láníos faide anonn:“Trí bhac ar obair Dé:easpa crógachta;easpa umhlaíochta;easpag.”Ceann do stoca na Nollagcinnte!Ceannaím féin leabhair níosgasta ná mar a léim iad agus tádosaen go leith acu inagcarnán néata ag taobh naleapa agam go fóill agus brí nabliana reaite! Rún na blianaúire agam gan a dhath eile acheannach go dtí go mbíonnsiad léite!Domsa mar scríbhneoir, babhliain dhúshlánach í 2012. Igcaitheamh na bliana thosaighmé ar úrscéal a scríobh agusstad mé. Thosaigh mé inathuair agus leag mé uaim arísé. Tá mé ag brath toiseacht arísair thar thréimhse na Nollag…máthig muid slán ó ár naMáigheach, ar ndóigh!Anna HeussaffBhain mé an-sásamh as tríúrscéal nua Gaeilge a tháinigamach i mbliana: FilleannSeoirse le hÉilís Ní Anluain, AnLitir le Liam Mac Cóil agusBeirt Bhan Mhisniúla lePádraig Ó Siadhail. An leabharis mó ar fad a thaitin liom,áfach, ná Cois Móire, a scríobhAnnraoi Ó Liatháin i dtús na1960í faoina shiúlóid ar feadhAbhainn Mhór na Mumhan.Tá an stíl scríbhneoireachtago hálainn, agus tá grinnphictiúirden tírdhreach ann maraon le trácht géarchúiseach arstair agus ar shaol an phobail.Cinnte, tá rian a linne féin archuid dá thuairimí, ach isábhar spéise ann féin iad dáréir. Mura bhfuil fáil go réidh arCois Móire, molaim Cois Siúireleis an údar céanna a cheannachag www.cic.ie – áit abhfuil sladmhargadh Nollag arsiúl, go deimhin.Dhá leabhar Béarla a thaitingo mór liom ná Dreaming inChinese le Deborah Fallows,léargas gonta, barrúil ar shaolagus ar chultúr na Síne ótheangeolaí Meiriceánach,agus Travels in Wicklow, WestKerry and Connemara le J.M.Synge, atá fíorspéisiúil, deascríofa.Buaicphointe na blianaagam féin ná na tuairimí aroinn scata léitheoirí óga liomnuair a léigh siad dréachtm’úrscéil nua eachtraíochta,Hóng. Bhí siad an-tógtha leis,rud a thugann uchtach domanois go bhfuil an leabhar snasiopaí.Thosaigh mé ar úrscéal nuado léitheoirí fásta le déanaí,mistéir bleachtaireachta suitesa cheantar stairiúil ina bhfuilcónaí orm féin, Cill Mhaighneann.Dea-scéal na litríochtaGaeilge i mbliana ná gur ceapadhbainisteoir ar ÁIS faoidheireadh thiar - nó cén tairbheleabhair a scríobh gan dáiliúchánná díolachán ceart abheith orthu?Anna Heussaff

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012BEATHA• 27TEILIFÍS agus RAIDIÓLe Méabh Ní Thuathaláin‘Litir Ó Mháirtín Jaimsie’ - Scannánfaisnéise faoin bhfear GaeltachtaLabhair Méabh Ní Thuathaláin le hAodh Ó Coileáin, stiúrthóir an scannáin faisnéise ‘Litir ÓMháirtín Jaimsie’, a bheas á chraoladh ar TG4, Oíche ’le Stiofáin, Dé Céadaoin, 26 Nollaig 2012, 8.30 in.Mhínigh Aodh ÓCoileáin gur bhuailan smaoineamh é imí Lúnasa, 2010, clárfaisnéise adhéanamh faoin aisteoir agus faoingcraoltóir, Máirtín Jaimsie, Árannachagus fear Gaeltachta atá aitheanta gohidirnáisiúnta. Bhí sé féin agus caraleis ar an mbealach aniar as angCeathrú Rua an tráthnóna Aoineseo agus bhuail siad isteach i dTighJohnny Sheáin i gcomhair deoch.Bhí Máirtín Jaimsie ann agus shuighsiad ag an gcuntar leis.“Bhí braon istigh aige agus é agteacht ó shochraid mhná céile adhearthár in Árainn. Chuir mé ceistair an raibh cuimhne aige ar an monalóga bhí aige agus é i bpáirt ‘Lucky’ imórdhráma Beckett, Waiting forGodot, in Amharclann an Druid in1987.“Sin í an mhonalóg is casta agus isdeacra i ndrámaíocht na fhichiúhaois i mo thuairim-se. Agus muidag suí ag an gcuntar sa bpub, d’iompaighsé ar an mBéarla agus thug séleis stráice mhaith den mhonalóg.Thit ciúnas iomlán ar an áit,” a dúirtAodh.“Given the existence as utteredforth in the public works of Puncherand Wattmann of a personal Godquaquaquaqua with white beardquaquaquaqua outside time withoutextension who from the heights ofdivine apathia divine athambiadivine aphasia loves us dearly withsome exceptions for reasonsunknown……(ó Waiting for Godot le SamuelBeckett, Gníomh I).Ba ag an nóiméad sin a bheartaighAodh scannán a dhéanamh faoiMháirtín Jaimsie agus d’fhiafraigh sédó páirt a ghlacadh sa tionscnamh.Bhí an margadh déanta.Fear a chuaigh gomór i bhfeidhmar an phobalI mí Iúil 2010, d’éirigh Máirtín Jaimsieas a phost in RTÉ Raidió naGaeltachta. Bhí breis agus 30 bliaincaite aige ag craoladh ar an stáisiún.“ Bhí mise agus mo theaghlach arár mbealach go hAerfort ChnocMhuire sa charr agus bhí clár raidióMíreanna a taifeadadh i nGarraí na Graí, Cill Aithnín, Maigh Cuilinn, Co. na Gaillimhe, mí Meán Fómhair, 2011 marchuid den scannán Faisnéise, Litir ó Mháirtín Jaimsie, Abú Media, 2012.Ó chlé: Lucky: Páraic Breathnach, MáirtínJaimsie, Mícheál Ó Dubhghail agu Eoghan Ó Riada.ar leith ar siúl ar RnaG in ómósMháirtín Jaimsie. Fuair sé ard-mholadhón oiread sin daoine a ghlaoighisteach. Ba léir go ndeachaigh sé ibhfeidhm go mór ar a chuid éisteoiri,”a dúirt Aodh.Léiríodh an scannán faisnéise ‘Litiró Mháirtín Jaimsie’ ag Fleadh Scannánna Gaillimhe, Oireachtas naSamhna agus os comhair phobailagus chomharsana Mháirtín Jaimsie iSeanscoil Sailearna, Cois Fharraige imbliana.“Tháinig daoine chugam ag rá gondeachaigh pearsantacht oscailteagus daonnacht Mháirtín Jaimsie gomór i bhfeidhm orthu. Labhraíonnsé go hoscailte faoin alcól agus anchaoi gur fhulaing sé dá bharr. Bíonnair a bhealach a threabhadh trí fharraigícaite,” arsa Aodh.“Bhí ailse próstataí air le bliantabeaga anuas agus labhraíonn sé faoiseo - sa deireadh thiar, baineann séleas arís as an ngreann le pointebríomhar a chur inár láthair.Níl aon deighilt idir an greann agusan tragóid ina shaol, ná aon teorainneacha,dar le hAodh. “BaineannMáirtín Jaimsie sásamh as ansnáithín tanaí atá idir an t-am atácaite agus an t-am atá le theacht,brionglóidí agus dáiríreacht,” a dúirtsé.Thar aon rud eile, cuireann MáirtínJaimsie síos air féin mar fhearGaeltachta. Léiríonn an clár dúilMháirtín sa cheol agus san amhránaíochtagus déantar an ghné sin achur i láthair le hábhar cartlainne athéann siar go dtí na 1980í.Máirtín Jaimsiear an ardán agusar an aer“In 1987, chonaic mé Mháirtín Jaimsiear an ardán den chéad uair. Bhímé i mo mhac léinn chéad bhliana igColáiste na hOllscoile, Gaillimh.Chuaigh mé in éineacht le cailín asCorca Dhuibhne, Marina Ní Dhubháin,chuig an léiriú de Waiting forGodot i sean-Amharclann an Druid.Bhí muid suite chun tosaigh, dháthroigh ó na haisteoirí. Bhí sédraíochtúil.”Sa scannán faisnéise nua, casannMáirtín Jaimsie ar Ray McBride,seanchara a bhí ar an ardán leis gominic sa Druid agus in 1987, i léiriúGarry Hynes de Waiting for Godot.Rinne Ray Mc Bride páirt Estragon,Seán McGinley a ghlac páirteVladimir agus ba é Mick Lally a bhí ibpáirt Pozzo. Tá Ray i gcathaoirrotha anois agus feictear MáirtínJaimsie ag brú na cathaoireach rothaíthart ar Chladach na Gaillimhe agus éi mbun cainte le Ray.Tá aithne mhaith ag muintir naGaeltachta ar Mháirtín Jaimsie agus émar dhuine de na craoltóirí móra arRTÉ Raidió na Gaeltachta ó lár na1970í go 2010.“Sular tháinig mé go Gaillimh in1986, chloisfinn Máirtín Jaimsie ar anraidió go minic. Ba ghnách le momháthair a bheith ag éisteacht lenachlár raidió gach maidin agus mé agfás aníos sa Daingean i gCo. Chiarraí,”a dúirt Aodh.Chuir Aodh aithne níos fearr arMháirtín Jaimsie le linn shamhradhna bliana 1987 nuair a chuir Mairtínspéis i ndráma de chuid an ghrúpadrámaíochta ‘Na Fánaithe’ a bhínuabhunaithe ag an am agus inaraibh Aodh páirteach. Rinne ancraoltóir roinnt agallamh leis na haisteoiríóga faoin dráma Clog, a bhí archamchuairt timpeall na tíre. Anbhliain dar gcionn, bhí Máirtín agusAodh bainteach leis an dráma ad’athoscail Taibhdhearc na Gaillimhe,An Spailpín Fánach leCríostóir Ó Floinn. Comóradh naTaibhdheirce a bhí ann 1928 – 1988;comóradh freisin a bhí ann ar bhásPhádraic Uí Chonaire agus bhí andráma bunaithe ar shaol an scríbhneora.“Thosaigh mé ag cur aithne arMháirtín Jaimsie le linn na tréimhsesin. Uaireanta, bhíodh deoch,comhrá agus amhrán againn tar éisna seónna. Bhíomar beirt ag obair arroinnt drámaí eile sa Taibhdhearc,taispeántais ar nós Corp Eoghan UíShúilleabháin le Seán Ó Tuama,” adúirt an stiúrthóir.LéiriúchánD’éirigh le hAodh, i gcomhpháirt leseanchara dá chuid, Bríd Seoighe,léiritheoir le Abú Media coimisiúnúa fháil ó TG4. Thosaigh Abú Mediaar na hullmhúcháin le haghaidh‘Litir ó Mháirtín Jaimsie’ agdeireadh na bliana 2010. Socraíodhar dheich lá scannánaíochta adhéanamh le Máirtín agus le haisteoiríeile, a ghlac páirt i radharcathchóirithe as mórdhráma Beckett.“Bhí Mairtín Jaimsie ar tí cóirleighis a chríochnú le dul i ngleicleis an ailse próstataí agus aisteachgo leor fuair mé féin amach goraibh ailse próstataí orm féin. Bhíaistear de mo chuid féin romhamamach,” a dúirt Aodh.Rinneadh cúig lá a thaifeadadh in2011 agus cúig lá eile in 2012 agustaispeánadh an clár faisnéise denchéad uair ag Fleadh Scannán naGaillimhe, i mí Iúil seo caite.Rinne Aodh scannáin faisnéisecheana faoi Johnny Chóil Mhaidhcagus faoin Ollamh Pádraig ÓCéidigh, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh.Ainmníodh clár teilifíse dáchuid, ‘Cúba: Sláinte Mhaith?’ lehaghaidh gradam IFTA roinntblianta ó shin. Múineann Aodh cúrsaícumarsáide in Acadamh nahOllscolaíochta Gaeilge, Ollscoil nahÉireann, Gaillimh.

28• BEATHA GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012Crosfhocal 19.12.2012An focal deireannachLe Síle Ní BhraonáinDeireadh an Domhain?NODATRASNA3 Ag na daoine sin (3)5 Méid ábhar pléascáin (5)7 Uirlis cistine a úsáidtear le hanraith a dháileadh amach (5)8 Capall dúr? (4)9 Miosúr leachta, peitril mar shampla (5)11 Mothúchán, nuair atá duine réidh le pléascadh le mothúcháin(5)15 Cónasc gramadaí a dhéanann briathar diúltach (4)16 Comhartha bua i rás nó spórt eile (4)17 Ithir, úir (3)18 Clocha curtha ar bharr a chéile (4)19 Uair (2)21 An Bradán -----, an t-iasc a bhlas Fionn Mac Cumhaill (5)22 Oileán ar chósta na Gaillimhe, Inis ---- (4)24 Sicíní lena máthair (2)25 Mothúchán ag teacht ó tine (4)26 Bealach le rud a dhéanamh (4)27 Is ionann ceann maith agus leath na hoibre (3)29 Tinneas, breoiteacht ag dul ó dhuine go duine (5)30 Spás ar féidir imeacht nó teacht tríd (7)SÍOS1 Beannacht le daoine agus tú ag imeacht uathu (4)2 Ní ar an taobh seo nó an taobh eile (4)3 Teagmháil, ón rud os cionn go dtí an rud atá faoi (2)4 Cad atá ----, cad aba mhaith leat? (4)5 Fann (3)6 Cuma an-deas, greanta (6)10 Piléir scaoilte ó ghunna (7)12 Píosaí beaga carraige, duirlingí (6)13 Cearc ag téamh uibheacha (3)14 Ar mhaithe, ar --- (3)16 Rudaí nach bhfuil fíor (6)17 Cláirseach (5)20 Tiocfaidh an óige má dhéantar seo léi (4)21 Deisigh ball éadaí le snáth agus snáthaid (5)23 Ollchlár TG4: --- na Rún (3)24 An long ar chuir Noah na hainmhithe inti (4)28 Toradh, dearg nó glas, a bhfuil an-bhaint le hArd Mhacha leis (3)Crosfhocal12.12.2012Buaiteoir na Seachtaine seo:Pádraig Ó Loinsigh,Sráid an tSéipéil,Tairbeart, Co. ChiarraíDuais na seachtaineBronnfar dearbhán €20urraithe ag Cló Iar-Chonnachtar bhuaiteoir na seachtaine.Ní mór iarratais a bheith ar ais roimh28.12.2012 chuig: Crosfhocal, Gaelscéal,15 Sráid an Mhargaidh, Gaillimh.Ainm ....................................................................................................Seoladh ..............................................................................................................................................................................................................Fón......................................Rphost..................................................Indreabhán, Conamara, Co. na Gaillimhe. Tel. +353-91-593307www.cic.ieBhuel, bhuel, bhuel, tá an daralá déag den dara mí dhéagden bhliain dhá mhíle agus adó dhéag tagtha agus imitheagus tá muid fós anseo!Níor phléasc croí an domhain agusníor shlog an fharraige suas an seachtmbilliúin duine againn atá ina gcónaí aran saol seo. Nach orainn atá an t-ádh!Suaimhneas arís agus seo linn chunaghaidh spraoiúil a thabhairt ar an Nollaig.Nó an féidir linn gan a bheithimníoch fós? Is cosúil nach féidir mar gobhfuil an t-aonú lá’s fichid den dara mídhéag den bhliain dhá mhíle is a dódhéag, fós le theacht. A bhuíochas do naMáigigh.A dhaoine uaisle, tá lá eile fíor-ghreannachle theacht ar Facebook, Twitteragus a leithid. Beidh ‘is maith liom’ lebrú ar chuile rud a bheidh daoine agpostáil, lena thaispeáint go bhfuil túchomh buíoch go bhfuil muid fós anseo,sin má bhíonn muid fós anseo!Ach ar an lámh eile, beidh sé suimiúila fheiceáil céard a dhéanfaidh na daoinea chaith na mílte euro/dollar/yen chuniad fhéin a chosaint ó aon tubaist ad’fhéadfadh tarlú, má tharlaíonn tadanó mura dtarlóidh rud ar bith.Agus mé á scríobh seo, tá clár ar anteilifís ag taispeáint daoine a bhfuil mascannagáis, tithe cosanta, gunnaí (arfhaitíos gur strainséirí ó dhomhan eile athiocfaidh) agus ar ndóigh míle beagcanna beatha ceannaithe acu, chun achinntiú go dtiocfaidh siad slán.Agus fair play dhóibh as ucht gobhfuil siad ullmhaithe ach b’fhearr liomféin an t-airgead sin a chaitheamh arshaoire fíordheas chun an chuid is móden domhan a fheiceáil sula n-imeoidhsé. Tá aithne agam ar chailín a dhiúltaighpósadh i mbliana ar fhaitíos gogcaithfeadh sí a cuid airgid gan aon gháleis!?!Níl aon ‘theach cosanta’ na ‘mascannagáis’ agamsa. Chaith mé mo chuid airgidar mhaisiúcháin don teach don Nollaigagus ar bhronntanais agus ar ndóigh arbhainis (má bhí gá leis nó nach raibh).Is fearr liomsa a bheith dearfach faoirudaí. Má thagann deireadh an tsaoil DéhAoine beag seo, ar a laghad bhí saolmaith agam agus gheobhaidh mé gosásta.Ach má thagann muid ar fad slán,agus le cúnamh Dé tiocfaidh, bíodh NollaigShona agaibh ar fad agus Bliain Nuafaoi mhaise!Ag coimeád te sa gheimhreadhCeistDeirtear go mbeidh geimhreadh fuareile ann i mbliana. Is beag ioncamatá agam. Cén chabhair atá ann chuníoc as na costais a bhaineann le motheach a théamh?FreagraFéadfaidh teaghlaigh ísealioncaim cabhaira fháil le costais bhreosla le haghaidhtéamh tí. Ina theannta sin, is ann doscéimeanna chun cabhrú leat do theach ainsliú agus chun áit níos teo a dhéanamhde agus chun do chostais téimh a laghdú.Íoctar Liúntas Breosla €20 sa tseachtainle daoine a bhraitheann ar íocaíochtaífadtéarmacha leasa shóisialaigh agusnach bhfuil in ann íoc as a riachtanais féintéimh. Oibríonn an scéim ar feadh 26seachtain idir Deireadh Fómhair agusAibreán.Má tá íocaíochtaí leasa shóisialaigh áPirimid Mháigheach i Meicsiceo.bhfáil agat nó má tá tú os cionn 70 bliaind’aois, d’fhéadfá cáiliú le haghaidh anPhacáiste Sochair Teaghlaigh a áiríonnliúntas leictreachais nó gáis nádúrtha.Tá sé mar chuspóir ag an scéim FuinneamhNíos Fearr, Tithe Níos Teo feabhasa chur ar éifeachtúlacht fuinnimh agus artheas tithe atá faoi úinéireacht daoine aga bhfuil ioncam ísle. Tá an scéim á hoibriúag Údarás Fuinnimh Inmharthana nahÉireann (SEAI), agus tá fáil ar an scéimar fud na tíre. Ní mór duit bheith marúinéir tí agus ní mór gur tógadh dotheach roimh 2002.Beidh tú incháilithe má tá Liúntas Breoslanó Forlíonadh Ioncam Teaghlaigh áfháil agat, nó má tá leanaí faoi 7 mblianad’aois agat agus má tá LiúntasCuardaitheora Poist á fháil agat ar feadh 6mhí nó níos faide.Má chónaigh tú i gcóiríocht ar cíos,d'fhéadfadh go mbeadh do thiarna talúnin ann deontas a fháil faoin scéim ar leithTithe le Fuinneamh Níos Fearr chunteach níos teo agus níos éifeachtúla idtaobh fuinnimh de a dhéanamh de dotheach.Áirítear leis an obair a maoinítear faoindá scéim seo insliú áiléir, teach adhéanamh díonmhar ar shéideáin,seaicéid fálaithe, bolgáin solais ísealfuinnimhagus insliú balla chuasaigh. Inatheannta sin, is féidir leat comhairle faoifhuinneamh a fháil.Tugtar comhairle ar láithreán gréasáinwellandwarm.ie faoi conas coimeád te sagheimhreadh agus tugtar sonraí arsheirbhísí atá ar fáil do dhaoine a mbíonndeacrachtaí acu lena dtithe a choimeádte.Ina theannta sin, féadfaidh tú anleabhrán Keeping well and warm(Coimeád te agus folláin) a fháil tríríomhphost a sheoladh chuig warmerhomes@seai.ienó trí ghlao ar 1800 250204. Sa mhullach air sin, tá comhairlemhaith le fáil ar Winterready.ie faoi dhul ingleic le drochaimsir.Tá tuilleadh eolais le fáil ag citizensinformation.ieagus ón tSeirbhís Teileafóinum Fhaisnéis do Shaoránaigh, 0761 074000.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012SPÓRT• 29Bronntanas Leabhar na NollagTá go leor leabhra spóirt ar an mhargadh an Nollaig seo faoi chúrsaí CLG, rugbaí, sacair, gailf agusrothaíochta agus seo cuid ba mhaith le Gráinne McElwain a fheiceáil faoin gcrann Nollag i mbliana.Cumann Lúthchleas GaelAll in My Headle Lar Corbett(Transworld Ireland)CÁINEADH taicticí Corbett agus bainistíochtThiobraid Árann go géar i gCluicheLeathcheannais na hÉireann in aghaidh ChillChainnigh i mbliana nuair a chaith Corbett ancluiche ar fad ag leanúint Tommy Walsh.Sa leabhar seo, déantar cur síos ar an eachtrasin chomh maith le bóthar Corbett ó thosaighsé amach i ngeansaí Thiobraid Árann agus é agsúil go mór le himirt arís an bhliain seochugainn faoi stiúir Eamon O’Shea.Chuidigh an t-iriseoir Damian Lawlor le Corbettan leabhar seo a scríobh agus tá scéal ionraicoscailte le fáil ann.My Journeyle Jim Stynes(Penguin Ireland)FUAIR Jim Stynes bás le hailse i mí an Mhárta imbliana agus gan é 45 bliana d’aois. Laoch mórna hÉireann agus na hAstráile ab ea é abhuaigh Craobh Mionúir Peile na hÉireann leBaile Átha Cliath agus an bonn Brownlow agimirt peil Astrálach le Cumann Peile Melbourne.Bronnadh an gradam Hall of Fame air agusainmníodh é mar Dhuine na Bliana in Victoria.Seo cur síos ar a scéal pearsanta, a phearsantachtagus é ag troid in aghaidh ailse.Scríobhtar faoi na cúiseanna gur bunaíodhan Reach Foundation agus an méid atá bainteamach acu.RothaíochtSeven DeadlySins: My Pursuitof LanceArmstrongle David Walsh(Simon & Schuster)NUAIR a bhuaigh Lance Armstrong an Tour deFrance den chéad uair in 1999, bhí an domhainag ceiliúradh mar gheall ar an éacht a bhí déantaaige.D’éirigh leis filleadh ar an rothaíocht tar éisailse a bheith air agus cé go raibh sé níos láidreagus níos fearr mar rothaí ina dhiaidh sin, níorchuir mórán an cheist air cé as ar tháinig antalann nua seo.Níor chreid an t-iriseoir ón Sunday Times,David Walsh, scéal Armstrong riamh.Mhothaigh sé go raibh sé ag tógáil drugaí aguschaith sé níos mó ná 12 bhliain ag iarraidh anfhírinne a fháil amach.San Fhómhar 2012, foilsíodh tuairisc USADAa bhí an-chriticiúil faoi Armstrong agusbaineadh na seacht mbua sa Tour de Franceuaidh. Seo é scéal Walsh agus é ar thóir nafírinne.The Secret Racele Tyler Hamilton & Daniel Coyle(Bantam Press)BHUAIGH an leabhar seo an duais William Hilli Sasana agus is faoi dhrugaí agus na cúiseannaa dtógann rothaithe iad croílár an scéil.Bhí Tyler Hamilton mar chuid den fhoireannUS Postal a bhí ag rothaíocht le Lance Armstrongagus déantar cur síos ar na hócáidí athóg siad drugaí, na bréaga a bhí le n-insintacu, agus cé chomh éasca is a bhí sé drugaí athógáil.Is scéal gruama é ach tá sé an-suimiúil.Seans nach mbeidh mórán trua agat do Hamiltonagus ní bheidh meas ar bith agat ar Armstrongina dhiaidh, ach nochtann Hamiltongach rud a tharla san fhoireann ag an am.RugbaíIf You ReallyKnew Mele Brent Pope(Irish Sports Publishing)TÁ aithne mhór ag daoine anois ar Brent Popemar gheall ar an anailís a dhéanann sé ar rugbaíar RTÉ. D’imir sé féin rugbaí sa Nua-Shéalainn agus chaith sé tamall ag cóitseáil inÉirinn chomh maith agus cé go bhfuil neart cursíos sa leabhar ar spórt, tá go leor ann fostafaoina phearsantacht féin.Cuireann sé é féin i láthair mar dhuine gealgháireachach trí bliana ó shin fuair sé amachgo raibh pearsantacht “distímeach” aige.Cineál dúlagair atá ann agus bhíodhlagmhisneach air go minic, rud nach raibh areolas ag an bpobal agus iad ag breathnú air aran teilifís.Déanann sé cur síos ar an ngné seo dá shaol,rud a chuireann an-daonnacht sa scéal spórtseo.SacarI Am The SecretFootballer: Liftingthe Lid on theBeautiful GameAnaithnid(Guardian Books)CUIREADH tús le colún faoi ainm cleite sapháipéar The Guardian timpeall dhá bhliain óshin nuair a thosaigh imreoir ó PhríomhroinnShasana ag scríobh faoina thaithí sa seomrafeistis, mar aon leis an dóigh a mbíonn bainisteoiríagus an domhan taobh istigh agusamuigh den chlub sacair.Níl a fhios ag an bpobal cé hé an peileadóirrúnda seo ach tá go leor sna deich gcaibidilagus é ag déanamh cur síos ar gach rud óbhainisteoirí, na meáin chumarsáide, luchttacaíochta, airgead, drochiompar agus taicticí.Iniúchadh fíorshuimiúil agus de réir dealraimhan-chruinn ar cad go díreach a dhéanannpeileadóirí gairmiúla.GalfInside PádraigHarrington’s Headle Paul Keane(Irish Sports Publishing)BHUAIGH Pádraig Harrington trí mhórchomórtasgailf laistigh de bhliain. Ansinshocraigh sé gach rud a bhaineann leis andóigh a d’imir sé a bhriseadh síos agus a athrúagus é ag iarraidh feabhas a chur ar a chuidgailf.Níl aon mhórchomórtas buaite aige ó shinagus neosfaidh an aimsir an dtarlóidh sé arís,ach labhraíonn sé go hionraic le Paul Keanefaoina ghalf, an dearcadh atá aige faoin spórtagus an aird a thugann sé ar gach gné denspórt agus ina chuid ullmhúcháin.

30• SPÓRT GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012Ar an gclaíLe John AllenConallaigh agus Cait armhuin na muiceAn tseachtain seo caitechaitheas siúil siar ar angcéad chuid de bhliainspórt idir chontae an CLG.An tseachtain seo beidhmé ag féachaint ar an “taobh gnó” denbhliain.Tosóimid le Dhomhnach Cincísenuair a mhúin Cill Chainnigh ceachtd’iománaithe Chorcaí i gCraobhchluichena Sraithe. Bhuadar an cluichear an líne scóir 3-21 in éadan 0-16.Ag an bpointe sin, bhí an cuma ar anscéal go mbeadh na Cait dochloíte arísi mbliana.Coicís ina dhiaidh sin, d’fhógair LarCorbett go raibh sé chun dul ar ais agimirt arís . Bhí na meáin lán de scéaltafaoi an maidin Luain sin i lár mhíMheithimh. Tháinig an dea-scéal sincoicís roimh a gcéad chluiche igCraobh na Mumhan.Ach ní fhacamar Lar an Domhnachsin i nDúrlas nuair a chuir Luimneachá lán ceisteanna orthu, ach ag andeireadh le cabhair na n-ionadaithe,Shane McGrath, Seamus Callinanagus Bonner Maher, bhí an lá leo.An Domhnach ina dhiaidh sin,thaispeáin seaimpíní peile 2011 BaileÁtha Cliath go rabhadar ar ais ar asean-léim nuair a thugadar léasadhceart do Chontae Lú i bPáirc an Chrócaigh.An Satharn roimh an gcoimhlintmhór i bpeil na Mumhan, idir Chorcaighagus Ciarraí, d’fhógair bainisteoiriomána Aontroma, Jerry Wallace,go raibh sé ag éirí as . Ansinseachtain ina dhiaidh sin d’fhill sé arais mar chúntóir don bhainisteoirnua, Jim Nelson. Cúpla lá ina dhiaidhsin d’imigh sé arís. Nach ait an mac ansaol.Ag teacht chuig deireadh na míosa,thaispeáin seaimpíní Chill Chainnighgo rabhadar lán dáiríre faoi ChornLiam Mhic Cárthaigh a choimeád letaispéantas uaibhreach i gcoinneBhaile Átha Cliath, 2-21 in aghaidh 0-9.Ach níor mhair an mothúchánrófhada mar, le taispéantas foirne denchéad scoth, thug iománaithe naGaillimhe ceacht dóibh i gCraobhchluichean Chúige chun Corn BobO’Keefe a thabhairt leo den chéaduair riamh .Chuir Tiobraid Árann CraobhMumhan eile leis an gceann abhuadar anuraidh, agus, i ndiaidh nagcluichí cáilithe agus bua i gcoinne nanDéise sa chluiche ceathrú ceannais,tháinig Corcaigh tríd an gcúldoraschun tabhairt faoi Ghaillimh saKarl Lacey ó Dhún na nGall agus Henry Shefflin ó Chill Chainnigh ag duaiseanna Chumann na nImreoirí Gaelacha i Nua-Eabhrac an mhí seo caite. GRIANGHRAF: SPORTSFILE.chluiche leathcheannais. Ach bhíGaillimh rómhaith dóibh, go háirithesa dara leath.Sa chluiche leathcheannais eile bhína Cait, (i ndiaidh buachaint ar Luimneachsa chluiche ceathrú ceannais)agus Tiobraid Árann agus cad é marthaispeántas a thug na Cait sa daraleath chun léasadh d’ocht gcúilíndéag a thabhairt don fhreasúra.Sin an cluiche ina raibh anfophlotaí ar siúl idir Lar Corbett, JackieTyrell, Tommy Walsh agus PaBourkeSa pheil, agus Lúnasa linn, ba iadCorcaigh agus Dún na nGall agusBaile Átha Cliath agus Maigh Eo a bhíag ullmhú do na cluiche leathcheannaisCraoibhe.Sa chéad ceann, ar an Domhnachdeireanach de Lúnasa, thug Dún nanGall ard-taispeántas i gcoinne Chorcaighchun áit a bhaint amach sachluiche ceannais don chéad uair ó1992.An Domhnach ina dhiaidh sin,chuir Maigh Eo críoch le séasúr naDubs agus bhaineadar áit amachdóibh féin ar an lá is mó ar an bhféilirepeile.Ach bhí an iomáint fós le n-imirtagus thaispeáin Gaillimh don domhaniomána go raibh siad chomh maithleis na seaimpíní i cluiche acríochnaigh ar chomhscór .Ait go leor, críochnaigh cluicheceannais na mionúr cothrom freisinan lá céanna ar an láthair chéanna.Sa Craobh Peile bhí tús thar a bheithsásúil ag Dún na nGall agus iadseacht gcúilíní chun cinn taobh istighde na chéad deich nóiméad. Ach níorlig Maigh Eo leo. D’imríodar le fíor spioradach ní rabhadar in ann an farasbarra tharraingt ar ais. Mar sin bhailighcaptaen na foirne, Michael Murphy,Sam agus thosaigh an ceiliúradhnach bhfuil críochnaithe fós .Ar an lá deireanach den mhí,cuireadh críoch leis an mbliain iománanuair a thug Cill Chainnigh léasadhceart do Ghaillimh, a bhí faoi mhíbhuntáistemar go raibh an cúl báire,James Skehill, gortaithe ón Aoineroimh an athimirt agus gortú glúineag cur isteach ar an laoch Joe Canning.Ceithre lá i ndiaidh na Craoibhe rinneadhna tarraingtí don séasúr nua.Rotha Mór an tSaoil ag síorchasadh.Agus Oíche Shamhna ag teacht, bhíócáid mhór Réalta Peil agus Iománana Bliana ar siúl agus mar is gnáchbíonn argóint i gcónaí faoi dhéantúsna foirne . Ach is roghnóirí ó na meáina phiocann na foirne agus sin é. AinmníodhKarl Lacy agus Henry Shefflinmar imreoirí na bliana agus JohnnyCoen agus Cillian O’Connor marimreoirí óga na bliana.Beidh an turcaí againn an tseachtainseo chugainn agus ansin tosóidhna rotha ag casadh arís do 2013 .Nollaig faoi shéan agus faoi mhaisedhaoibh go léir .Focal Scor : Tháinig bás tobannPháidí Uí Shé aniar aduaidh orainn goléir. Bhí aithne maith agam air. D’imríosmionúr ina choinne in 1973 agusgo minic sna cluichí sinsir sna bliantaina dhiaidh sin. Bhí sé dian cróga ar anbpáirc. Bhí sé ina laoch ceart nuair abhí sé ag imirt agus mar inspioráidmar bhainisteoir.Rinne sé an tuafás chun daoine amhealladh isteach sa Ghaeltacht leblianta beaga anuas. Fíor-Ghael a bhíann. Cinnte ní bheidh a leithéid arísann.

GAELSCÉALDé Céadaoin, 19 Nollaig, 2012SPÓRT• 31Ciaran Clark – Crann taca nua Aston VillaCillian Ó ConchúirCAITH súil siar ar an gcosantóirÉireannach atá tar éis an líon is mónóiméad a imirt le dhá bhliainanuas i bPríomhroinn Shasanaagus seans go dtiocfaidh tú arainm imreoir Aston Villa, CiaranClark.Cé go raibh air fanacht tamallfada chun a chéad dheis a fháil lefoireann na hÉireann, bhí muinínann le roinnt mhaith ama thall imBirmingham. "Ní cheapaim goraibh orm fanacht rófhada," a dúirtClarke le Gaelscéal. "Bhí an-fhonngo deo orm cluiche a imirt. Bhíosag imirt seachtain i ndiaidh seachtaineag leibhéal na gclub agus tásúil agam gur féidir liom leanúintar aghaidh ag imirt don chuid eileden séasúr (le Villa) le bheith i gcúlaigne an bhainisteora (Éireannaigh)."Tháinig tréimhse nach mór 10bliana chun críche anuraidh, nuaira tháinig Clark chun cinn i bhfoireannsinsear Villa, 12 bliain tar éisdó tús a chur lena imirt le foireannóige an chlub. Dar le Clark, b'fhiúan t-am sin le háit a bhaint amachar an gcéad fhoireann. "Ganamhras, is é seo an rud a bhí uaimle tamaill fada. Táim ag imirt ann(ag Villa Park) ón uair a bhí mé 12bhliain, ag féachaint ar chluichí,seachtain i ndiaidh seachtaineagus táim ar bís anois go bhfuil méag imirt (leis an gcéad fhoireann)ar deireadh thiar thall.”Bíonn deachrachtaí ag imreoirí atháinig chun cinn faoi bhainisteoiramháin nuair a cheaptar bainisteoireile ar an bhfoireann. Ach lehimeacht Alex McLeish agusteacht Paul Lambert go Páirc Villa imí Meitheamh, dar le Clark, nídhearna sé rud ar bith seachas aceann a chur síos le go mbeadh sébheadh lárnach i bhfoireann Lambert."Nuair a thagann bainisteoirnua isteach, cuireann gach éinne acheann síos agus oibríonn siadchomh dian agus is féidir leo. Isfaoin mbainisteoir atá sé a rá anbhfuil sé ar intinn aige tú a roghnú.D'oibrigh mé go crua agus bhíosfíorbhuíoch as an deis (imeartha)."In éagmais Richard Dunne i línecúil Villa, tá Clark tar éis ceannasaíochtna dtacaithe a ghlacadhair féin, ach dar leis is mór an tioncharatá ag Dunne ar na himreoirí igcónaí, é féin ina measc."Bíonn sé de shíor ag tabhairtmoltaí duit," dar le Clark, "agustugann sé comhairle dom faoi nabealaí gur féidir liom feabhsú. Ismór an chabhair a thugann sé domagus gach uair a bhím ag traenáil leDunney; is duine é a bhfuil measair agus is féidir le tacaithe uileVilla foghlaim uaidh."Tá Villa sa 14ú háit saPríomhroinn faoi láthair ach tácluiche leathcheannais le theachtsa Corn Capital One. Ach an bhfuilaird na foirne dírithe ar áit a fháilsa chomórtas don Corn Europa?"Tá tamall fada le dul. Tógaimidé cluiche ar chluiche agusfeicimid. Tá muid gar go leor donChraobh (an Corn Capital One)agus bíonn aisling ag gach imreoirimirt i gCraobh," ar seisean.Todhchaí Chúige Chonnachtfaoi scáth arísGráinne McElwainNíos mó ná seachtain óshin, chonaic muid buastairiúil sna Sportsgroundsnuair a d’éirighle Cúige Chonnachtceann d’foirne na Fraince, Biarritz, abhualadh. Faoi dheireadh, bhí Connachtag briseadh amach agus muiduilig ag ceiliúradh, mar cé chomhminic is a tharlaíonn sé go mbíonnan bua ag an bhfear beag?Ach d’athraigh an scéal i rith naseachtaine nuair a tháinig an nuachtamach go mbeidh laoch ChúigeChonnacht, Mike McCarthy, agimeacht an séasúr seo chugainnchun imirt le Cúige Laighean archonradh trí bliana. D’admhaighpríomhfheidhmeannach Chonnacht,Tom Sears, go raibh “andíomáair féin agus ar an gclub agusgo ndearna siad gach rud chun Mikea choinneáil i gCúige Chonnacht”.Thairg siad an pá céanna agus abhí á thairscint ag na Laighnigh achtar éis sé shéasúr i nGaillimh,mhothaigh McCarthy go raibh sé inam imeacht. 31 bliana d’aois atá sé,agus bheadh sé thar a bheith deacairaige seaimpíní na hEorpa faoi thrí adhiúltiú agus an deis ar chorn abhuachan.Níl aon nduine ag cur lochta air,ach cuimhnigh gur fhág JamieHagan, Fionn Carr agus Seán CroninConnacht anuraidh le dhul go CúigeLaighean agus tá Ian Keatley leCúige Mumhan, mar sin caithfear anceist a chur, cén todhchaí atá ann doChúige Chonnacht agus an bhfuilimreoirí sásta imirt leis an gcúige indáiríre?“Go pearsanta tá an-díomá ormgur fhág Mike, ach tuigim an chúisgo bhfuil sé ag imeacht,” a deirEamon Molloy atá i gceannas arfhorbairt na gcóitseálaí i gCúigeChonnacht agus é i mbun anailíse arRugbaí Beo ar TG4 chomh maith.Bíonn Eamon ag plé leis na himreoiríóga san Acadamh agus an leisan tallan faoi aois, agus tuigeann ségo maith na deacrachtaí a ghabhannle himreoirí óga a choinneáil.“Is é an difear idir Éire agus anBhreatain Bheag nó Albain ná gobhfuil na Cúigí in Éirinn ag sroichintChluiche Ceannais an ChoirnHeineken agus ag buachaint anchomórtais chomh maith. Níl sé maran gcéanna ag na Dragons nóGlaschú agus nuair a thagann iarbhuaiteoiríChorn Heineken ar dolorg, tá sé thar a bheith deacair iad adhiúltiú agus tá sé thar a bheith deacairag Connacht dul in iomaíochtleis sin.”Níl an t-airgead céanna ag Connachtagus atá ag na Cúigiú eile ónIRFU agus mar sin níl siad in ann nahimreoirí móra le rá a mhealladh.Tugann an IRFU conradh náisiúntado na himreoirí móra ar nós BrianO’Driscoll, Rob Kearney agus PaulO’Connell agus ciallaíonn sin gobhfuil níos mó airgid sa chiste ag naCúigiú chun imreoirí a cheannach.Níl aon chonradh náisiúnta ag Connacht,rud a bhí molta a thabhairt doMike McCarthy agus é a fhágáil igConnacht.Ach i gcás Chonnacht is ar an óigea chaithfidh siad díriú agus tá roinntimreoirí óga tagtha chun cinn fríd anacadamh ar nós Eoin Griffin, TiarnanO’Halloran agus Robbie Henshaw.Tá siad go maith faoi aois agbuachaint comórtais náisiúnta f-18agus f-20 le blianta anuas ach is inadhiaidh sin a bhíonn fadhb ag Connacht.Cén bealach ar féidir leo iad achoinneáil?“Sin é an dúshlán. Caithfidh muidna deiseanna a chruthú anseo igConnacht do na himreoirí ionas gomothaíonn siad go bhfuil siad agbaint tairbhe as a gcuid ama anseo.Ach níl sé go maith go bhfuil muidag brath ar Chúige eile chun áit abhaint amach i gCorn na hEorpa,” adeir Eamonn.“Sílim go raibh Mike agsmaoineamh ar cad a tharlóidhmura gcáileoidh Connacht dochomórtas Heineken an bhliain seochugainn nó an bhliain dár gcionn.Tá sé tar éis geansaí na hÉireann achaitheamh sé huaire anois agusobair na gcapall curtha isteach aigele blianta. Má tá Connacht ag imirt igCorn Amlin Challenge, an gcaillfidhsé a áit d’imreoir ó chúige eile?”Tagann an díospóireacht chéannaaníos faoi thodhchaí Chonnachtagus an spéis atá ag an IRFU iontu.Tá sé deacair a bheith dearfachchomh maith mura n-athróidhrialacha an IRFU, mar ní féidir leConnacht a dhul in iomaíocht leis naclubanna móra mar atá siad faoiláthair. Mura bhfaighidh siad tuilleadhairgid, ní bheidh na himreoiríacu agus ní bheidh siad in ann cáiliúdo na comórtais ar nós ChornHeineken.“Tá imreoirí as Connacht ag iarraidhimirt anseo agus is é an dúshlánatá amach romhainn ná an t-ardán a thabhairt dóibh ionas gombeidh siad sásta fanacht ag imirt leConnacht agus go mbeidh siad inann a spriocanna féin a bhaintamach.“Ach má tá siad 25 nó 26 blianad’aois agus Connacht ag feidhmiú agleibhéal níos ísle ná mar atá faoiláthair, caithfidh siad smaoineamhar a dtodhchaí go háirithe má thagannna clubanna móra ar a dtóir.”Mike McCarthy. PIC: DIARMUID GREENE / SPORTSFILE

SPÓRTwww.gaelsceal.ieDéan teagmháil linn ag sport@gaelsceal.ie• 19.12.2012Tá míorúilt uainnCillian Ó ConchúirD'admhaigh bainisteoirfhoireann rugbaíLaighean, Joe Schmidt,gurb é seo an tréimhse badheacra ina shaol bainistíochtatar éis dá fhoireann cliseadhfaoi dhó i gCorn Heineken.Fágann an dá chailliúint i gcoinne nabhFrancach go bhfuil Curaidh na hEorpamar an gcúigiú foireann is fearr atása dara háit sa chéad bhabhta denchomórtas. Caithfidh siad a bheith sadara háit chun na babhtaí cáilithe denchraobh a bhaint amach."Tarlaíonn míorúiltí i spórt," a dúirtSchmidt tar éis deireadh seachtainefada nár mhothaigh sé riamh cheanaagus é mar bhainisteoir ar Laighin."Deireadh seachtaine deacair a bhíann, le bheith macánta. Ní raibh móráncodlata agam Dé Sathairn ná oíche DéDomhnaigh ach an oiread. Ag an amcéanna is féidir liom a rá nach bhfuilgearán ar bith agam más rud é nachféidir linn cáiliú.”Nuair a bhí sé mar cóitseálaí cúlaitheag Clermont chaill sé amach ar dháChraobh Sraithe sa bhFrainc. Dar leSchmidt, ní raibh ceachtar den dátheip sin chomh deacair leis an gcoicísdeireanach le Laighin.Tá dúshlán mór rompu anois – caithfidhsiad ceithre úd a scóráil sa dácluiche dheireanacha sa grúpa i míEanáir, chun deis a bheith acu fanachtsa chomórtas."Tá sé seo chomh deacair agus a bhísé ríomh," dar le fear na Nua-Deir Joe Schmidt gurb é seo an tréimhse is deacra ina shaol bainistíochta. GRIANGHRAF: MATT BROWNE / SPORTSFILE.Shéalainne. "Bhí laethanta deacraagainn thall (i gClermont) sa mhéad isgur chailleamar dhá craobh Championnat.“Tá sé deacair toisc gur streachailtollmhór atá ann filleadh ar an gCraobh.Ag an am céanna, is mór an spraoi a bhíann nuair a bhuamar," a dúirt an fear abhfuil dhá bonn Corn Heineken faighteaige le dhá bliain anuas.Tá atmaisféar fíorghruamamórthimpeall na Laighneach nachraibh feicthe le fada an lá agus is móran éacht a bheadh ann an foireann athabhairt slán ón deacracht seo.Ach dar leis an leathchúlaí, EoinReddan, caithfear Corn Heineken achur ón aigne chun an séasúr a shábháil."Tá an méid atá tarlaithe thartanois," ar seisean. “Tiocfaimid ar aischuig an Corn Heineken i gceann cúplaseachtain. Anois díreoimid ar an RaboPro12 agus tá cath againn ansin chomhmaith.""Ní rud deas é nuair nach bhfuil cúrsaífaoi do smacht féin," a dúirt FergusMcFadden. "Más féidir linn 10 bpointea fháil ón dá cluiche dheireanacha,d'fhéadfaimis cáiliú do na babhtaíceathrú ceannais ar shlí éigin.“Bhain Uladh na babhtaí ceathrúceannais amach le 20 pointe an bhliainseo caite; cén fáth nach féidir linne?" arseisean.Agus Laighin ag díriú ar Uladh anAoine seo, níl Schmidt ag rá gur cheartdíriú ar an Rabo Pro12 toisc go bhféadfadhdeireadh a bheith ag teacht lefeachtas na foirne i gCorn Heinekengan mhoill."Mar chóitseálaí, déanann tú iarrachtan ráiteas 'ní féidir leat na cluichíuilig a bhuachan' a shárú, ach ar androchuair, ní féidir leat.“Ach ní féidir liom gearán adhéanamh faoin mbealach a thit cúrsaíamach le trí bliana anuas," a dúirtSchmidt, ag críochnú le miongháire.O’Malley ag lorg áite ar fhoireann LaigheanCillian Ó ConchúirTÁ dhá bhonn Chorn Heineken buaiteaige agus gan é ach 24 bliain d’aois.Bheadh sé ag imirt i Twickenham igcluiche ceannais an Choirn anuraidhmurach gur bhain gortú millteanachdó roinnt seachtainí roimhe sin.Ach anois, agus cluiche le foireannA Laighean imeartha aige in éadanGheirsí i gCorn na hÉireann agus naBreataine Dé Domhnaigh seo caite, táEoin O'Malley dírithe ar áit a daingniúdó féin ar an bhfoireann sinsir arís."Bhíos ag tnúth leis an tseachtain arfad," a dúirt O'Malley le Gaelscéal."Mhothaigh mé go maith go dtí maidinan cluiche agus níor chreid mé céchomh neirbhíseach is a bhí mé.“Cheap mé go raibh mé tinn achmeascán de sceitimíní agus néaróga abhí ann."Eoin O'Malley i mbuntraenála Dé Máirt seocaite. PIC: SPORTSFILE.Bhí sé ag súil go bhfillfeadh sé ar anbhfoireann níos luaith ach bhaingortú dó ag traenáil i mí DheireadhFómhair.“Tá 60 nóiméad imeartha aige agusdeir sé go bhfuil sé réidh leis an deis aghlacadh. "Dúshlán meabhrach," ancur síos a dhéanann sé ar an ngortúagus ar an gcóras athshlánaithe atháinig ina dhiaidh.“Tá na dochtúirí anseo ar fheabhasagus chabhraigh sé go raibh deichniúrar fad gortaithe i rith an tsamhraidh.Ní bhíonn mórán den aer úr á fháilagat ach caithfidh tú a bheith dírithear an obair ionas gur féidir leat filleadh."Bhí áit bainte amach ag O’Malley arfhoireann caithréimeach Laighean inéineacht le Brian O'Driscoll, Rob Kearney,Isa Nacewa agus na réaltaí móraeile. Anois, caithfidh sé an cath céannaa throid chun filleadh ar anbhfoireann."Ní bheidh sé éasca, ach is mar sin abhí cúrsaí anuraidh," a dúirt an macléinn gnó."Bhí na himreoirí céanna ansin. Níbhíonn an meon céanna agat agus túgortaithe, agus dá bharr sin táim sástago bhfuilim ar ais ag imirt. Cibé páirt abhíonn agam, beidh mé sásta."Tabharfaidh Laighin aghaidh arUladh an tseachtain seo ach níl O'Malleyag glacadh leis go gcuirfear ar anbhfoireann é láithreach."Feicimid cad a deireann Joe(Schmidt)," a dúirt O'Malley. "Dúshlánmór a bhéas in Uladh. Beidh an-chuidimreoirí ag tnúth le háit a fháil. Beidhsiad tinn go fisiciúil agus gomeabhrach tar éis Clermont. Domsa,dá luaithe a imrím sé is amhlaidh isfearr liom é."