KURIER STRAŻACKI

KURIER STRAŻACKI NR 143-144
ROZPOZNANIE Z WYKORZYSTANIEM
PRZYRZĄDÓW POMIAROWYCH
interpretacja wyników, czyli jak to wykorzystać podczas działań
Na wyposażeniu większości jednostek
znajdują się przyrządy pomiarowe
mierzące stężenie danego gazu w powietrzu.
Nowym zakupem dla wszystkich
jednostek będzie zestaw urządzeń Multi-
Pro (DGW, CO, O 2
, H 2
S) i ToxiPro (Cl 2
)
firmy Biosystem. W taktyce przeprowadzania
pomiarów nie zmienia się nic w
porównaniu z obsługą urządzeń, które
były używane dotychczas. Warto jednak
przypomnieć kilka podstawowych zasad,
o których należy pamiętać udając się
na rozpoznanie z wykorzystaniem urządzeń
pomiarowych. Pomóc w tym może
na pewno krótka charakterystyka gazów,
które są mierzone przez sensory, ich właściwości
oraz ich zachowanie po uwolnieniu
do środowiska.
Chlor jest żółtozielonym gazem
około dwa i pół razy cięższym od powietrza.
Charakteryzuje się nieprzyjemnym,
duszącym zapachem, silnie trującym. Jest
silnym utleniaczem i środkiem dezynfekującym.
Działa toksycznie (wchłaniany
przez drogi oddechowe) oraz drażniąco
na skórę, błony śluzowe oczu i górnych
dróg oddechowych (wywołując kaszel
i duszności).
Tlenek węgla (często zwany czadem)
powstaje w wyniku niepełnego
spalania substancji zawierających węgiel.
Jest bezbarwnym i bezzapachowym gazem
nieznacznie lżejszym od powietrza,
wchłanianym poprzez drogi oddechowe.
Szkodliwe oddziaływanie na organizm
wiąże się z dużą zdolnością łączenia CO
z hemoglobiną. Powstająca w ten sposób
karboksyhemoglobina powoduje silne
niedotlenienie narządów wewnętrznych,
a przy dużych stężeniach często śmierć.
Eksplozymetr - sensor wybuchowości
kalibrowany jest na metan, ale
mierzyć nim można wszystkie gazy palne
i wybuchowe. Jeśli chcemy poznać dokładne
stężenie innego niż metan mierzonego
gazu należy zastosować tabelę przeliczeniową
(niekoniecznie na miejscu akcji).
RATOWNICTWO
Siarkowodór jest gazem wyjątkowo
niebezpiecznym. Działa drażniąco
na błony śluzowe i skórę. Po przedostaniu
się do organizmu drogą wchłaniania
poprzez płuca, siarkowodór powoduje
poważne zaburzenia w procesie oddychania.
Duże stężenie gazu (powyżej 1,4
mg/dm 3 ) skutkuje nagłą utratą przytomności,
a śmierć następuje wskutek porażenia
układu oddechowego. Już niewielkie
ilości wywołują szkody w układzie
oddechowym, pokarmowym, nerwowym,
zaburzając psychikę człowieka.
Siarkowodór wchłania się do organizmu
głównie przez płuca i skórę. Jest gazem
nieznacznie cięższym od powietrza.
Niebezpieczeństwo zatrucia siarkowodorem
zachodzi m.in. podczas prac związanych
z opróżnianiem szamba, wchodzeniem
do studni, studzienek kanalizacyjnych
lub niewentylowanych korytarzy
podziemnych.
Tlen - zawartość tlenu w powietrzu
wynosi ok. 21% i każda wartość powyżej
23% i poniżej 19% powinna nas zastanowić
i zmobilizować do podjęcia odpowiednich
kroków mających na celu
zapewnienie bezpieczeństwa osób znajdujących
się w strefie. Do nas należy decyzja
kiedy na miejsce zdarzenia wpuścimy
inne służby prowadzące dalsze czynności
(policja, prokuratura). Służby te
pracują bez ochrony dróg oddechowych,
a więc sprawdźmy czy atmosfera gazów
(także tlenu) w strefie działań jest
bezpieczna.
Należy pamiętać o powyższych informacjach
udając się na rozpoznanie,
w szczególności uwzględniając takie
czynniki jak:
• jeśli gaz jest cięższy od powietrza
jak np. chlor, gaz LPG
i większość gazów palnych,
par rozpuszczalników oraz paliw,
należy ich szukać raczej przy gruncie,
a nie na poziomie oczu (bo tak
jest najwygodniej),
• gaz lżejszy od powietrza (np. amoniak,
metan, tlenek węgla) będzie
czeć”. Pierwszy poziom alarmu-ostrzegawczy
w toksymetrach to zazwyczaj poziom
NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie),
następny NDSCh (najwyższe dopuszczalne
stężenie chwilowe) – stężenia,
które odnoszą się do stanowisk pracy,
a nie stanowią jeszcze bezpośredniego
zagrożenia dla życia ludzkiego. Warto
uwzględnić powyższe informacje podejmując
ważne dla naszych działań decyzje
np. ewakuacja pracowników.
Analogicznie do powyższego, czasami
błędnie interpretowane są też wskaza-
Pomiar eksplozywności w „% DGW”
Obszar pomiarowy dla czujnika skalibrowanego na metan
do 100% DGW
obszar
wybuchowości
żenia w mg/m 3 . To przeliczenie wydaje
się proste, gdy znamy odpowiedni współczynnik
dla danej substancji, powiązany
z masą molową . Poniżej współczynniki
do szybkiego szacunkowego przeliczenia
jednostek w warunkach akcji:
• CO wskazanie przyrządu w ppm ×
1,15 mg/m 3
• H 2
S wskazanie przyrządu w ppm ×
1,39 mg/m 3
• Cl 2
wskazanie przyrządu w ppm ×
2,9 mg/m 3
Bardzo istotne podczas prowadzo-
100% DGW GGW
0% 5% obj. 16,5% obj. 100% obj.
KS
C H E M
I C Z N E
rozprzestrzeniał się ku górze, co
ma istotne znaczenie podczas prowadzenia
działań w budynkach
o kilku kondygnacjach,
• stężenie tlenu w powietrzu poniżej
17% może zakłócić prawidłowe
funkcjonowanie sensora eksplozymetra,
gdyż praca sensora oparta
jest na zjawisku katalitycznego spalania
w atmosferze powietrza (przy
stężeniu poniżej 11% sensor przełącza
się w tryb awaryjnej pracy),
• urządzenie MultiPro posiada Certyfikat
ATEX:II 2 G EEx ia d IIC T4,
co pozwala nam pracować w strefie
zagrożenia wybuchem.
Bardzo istotnym elementem rozpoznania
wykonywanego za pomocą
przyrządów pomiarowych jest interpretacja
wyników pomiarów. Każdy ratownik
udający się na rozpoznanie powinien
wiedzieć, jakie są poziomy alarmów
detektora i jaka jest skala zagrożenia,
kiedy urządzenie zaczyna nam „pisz-
nia eksplozymetrów. Urządzenie Multi-
Pro mierzy stężenie gazów wybuchowych
w zakresie od 0÷100% DGW (dolnej granicy
wybuchowości), a więc pierwszy
alarm ostrzegawczy to 10% DGW drugi
alarm o zagrożeniu to 20% DGW, a więc
ciągle strefa bezpieczna. Należy jednak
wzmóc czujność i sprawdzić, co jest źródłem
zagrożenia i gdzie jest jego maksymalne
stężenie. Wspominając o błędnej
interpretacji wskazań, mam na myśli fakt,
że często granice wybuchowości dla gazów
w kartach charakterystyki podawane
są w % obj., co stanowi ilość procentową
gazu wybuchowego w 100 % objętości
powietrza, i tak dla przykładu
100%DGW dla metanu to 5% obj.
W niektórych przypadkach prawidłowa
interpretacja wyników wymaga dodatkowo
umiejętnego przeliczenia jednostek
pomiarowych. Taka konieczność występuje
np. kiedy na wyświetlaczu detektora
pojawia nam się wynik w ppm a karta
charakterystyki określa poziomy zagro-
nych pomiarów jest też rozpoznanie sytuacji,
która ma istotny wpływ na aktualne
stężenie:
• czy pomieszczenie było wentylowane
przed naszym przybyciem,
• jak długa była ekspozycja poszkodowanych
na gaz toksyczny (dotyczy
to np. tlenku węgla - gazu kumulującego
się w organizmie nawet
przy niewielkich stężeniach),
• czy nadal ma miejsce emisja gazu.
Podkreślić należy, że poprawne działanie
przyrządów pomiarowych w dużym
stopniu uzależnione jest od regularnie
prowadzonych czynności serwisowych.
Urządzenie powinno być poddawane kalibracji
zerowej wykonywanej przez użytkownika
(w czystej atmosferze) oraz kalibracji
serwisowej (nie rzadziej niż co pół
roku, po dłuższych pomiarach i w przypadku
wadliwego działania któregokolwiek
z czujników).
mł. bryg. Grzegorz Górczyński
10
11