Plan zarządzania dla obszaru KARSIBORSKA KĘPA

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków 

Plan zarządzania dla obszaru 

KARSIBORSKA KĘPA 

W ramach projektu: „Ochrona wodniczki w Polsce i w Niemczech” 

(nr proj. LIFE05 NAT/PL/000101) 

finansowanego z funduszu UE LIFE-Nature 

Opracowali: Paweł Jabłoński, Lars Lachmann 

Opracowano: listopad 2012 

Partnerzy projektu: 

Sponsorzy projektu:

Opracowania całości planu dokonał Paweł Jabłoński, który jest jednocześnie autorem 

rozdziałów PołoŜenie i informacje prawne, Historia dotychczasowego zarządzania i badań, Ochrona, 

Wizja i cele zarządzania, Pięcioletni program prac według priorytetów, oraz Niespecjalistyczne 

podsumowanie Planu Zarządzania. Części Informacje środowiskowe oraz Potencjalne źródła 

finansowania napisał Marek Dylawerski. Autorami sekcji poświęconych siedliskom i szacie 

roślinnej są Mariola Wróbel i Bartosz Startek. Wszystkie sekcje dotyczące świata zwierząt, w 

tym ptaków napisał Marek Dylawerski. Części Odwiedzający i sprawy publiczne są autorstwa 

Bogumiły Błaszkowskiej. 

2

WSTĘP 

Niniejszy plan zarządzania napisany został w ramach projektu „Ochrona wodniczki 

w Polsce i w Niemczech” (nr. LIFE05 NAT/PL/000101), finansowanego w 75% 

przez fundusz Unii Europejskiej - LIFE-Nature. 

Fundusz LIFE-Nature zainicjowany został w 1992 roku przez Komisję Europejską, 

jako instrument finansowy na rzecz środowiska naturalnego. Jest to nadal jedno z 

najwaŜniejszych narzędzi realizacji polityki ochrony środowiska Unii Europejskiej. Z 

projektów LIFE korzystają małe i średnie przedsiębiorstwa, władze krajowe i 

lokalne, organizacje pozarządowe, instytucje badawcze oraz organy międzyrządowe. 

Projekt prowadzony przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP), 

był największym w Polsce projektem ochrony gatunkowej, a przedmiotem 

prowadzonych działań ochronnych był najrzadszy ptak śpiewający kontynentu 

europejskiego – wodniczka. Realizacja projektu zakończyła się w listopadzie 2011 

roku, doprowadzając do stabilizacji populacji wodniczki w kluczowych miejscach na 

obszarze jej zasięgu w Polsce i w Niemczech. Następuje to poprzez jednoczesną 

poprawę warunków siedliskowych oraz zwiększanie powierzchni samych siedlisk - 

zwłaszcza tam, gdzie gatunek ten występuje najliczniej (Biebrza), oraz zapobieganie 

procesowi wymierania pozostałej populacji (Pomorze Zachodnie i Niemcy). OTOP 

wspierane jest w realizacji projektu przez inne organizacje pozarządowe oraz 

administracje obszarów chronionych, które zarządzają, monitorują oraz wdraŜają 

projekt na obszarze dziewięciu lokalizacji (wszystkie wyznaczone jako Obszary 

Specjalnej Ochrony Ptaków w ramach sieci ekologicznej Natura 2000). 

Działania w ramach projektu zmierzają do osiągnięcia następujących celów: 

• zwrócenia uwagi władz, grup interesu oraz społeczności lokalnej na potrzebę 

ochrony wodniczki oraz na jej wymagania siedliskowe; 

• polepszenia warunków siedliskowych oraz zwiększenia powierzchni siedlisk 

odpowiadających wodniczce; 

• wypracowania i utrzymania mechanizmów finansowych i prawnych, 

umoŜliwiających wdroŜenie zrównowaŜonego zarządzania sprzyjającego 

ochronie wodniczki oraz zagwarantowanie odpowiednich środków na 

działania ochronne w perspektywie długookresowej. 

Choć w niniejszym planie zarządzania oraz w działaniach podejmowanych w 

ramach przedmiotowego projektu zwraca się uwagę na wszystkie występujące w 

danych lokalizacjach walory przyrodnicze, to zdecydowanym priorytetem jest 

wodniczka. Wodniczka Acrocephalus paludicola była niegdyś rozpowszechniona na 

bagnach i mokradłach całej kontynentalnej Europy. W XX wieku większość tych 

siedlisk została osuszona dla potrzeb rolnictwa i teraz występowanie tego gatunku 

zostało ograniczone do wschodniej Polski, Białorusi, Ukrainy, Litwy oraz Węgier. 

Liczebność wodniczki w Polsce szacowana jest na 3,5 tysiąca śpiewających samców, 

co stanowi ok. 25% populacji światowej i aŜ 80% populacji Unii Europejskiej. 

Pomorze Zachodnie zostało objęte projektem jako pozostałość dawnej tzw. Populacji 

Zachodniej wodniczki, która obejmowała mokradła od Holandii, przez 

Brandenburgię do Pomorza Zachodniego. W ujęciu globalnym wodniczka jest 

obecnie najrzadszym i zarazem jedynym zagroŜonym gatunkiem z rzędu 

wróblowych (status wg IUCN - naraŜony). Jej populacja osiąga liczebność zaledwie 

4

10000 - 15000 par. Dzisiaj utrzymanie siedlisk wodniczki zaleŜne jest od sposobu 

zagospodarowania przez człowieka, a będąc gatunkiem podatnym na zmiany w 

tradycyjnych metodach uŜytkowania ziemi, wodniczka jest uzaleŜniona od 

prowadzenia działań ochronnych. Wodniczka jest wymieniona w Załączniku I 

Dyrektywy Ptasiej Unii Europejskiej oraz jako gatunek priorytetowy do ochrony i 

finansowania ze środków funduszu LIFE. W lipcu 2004 roku, w ramach Konwencji 

Bońskiej dotyczącej ochrony wędrownych gatunków dzikich zwierząt, rząd polski 

podpisał porozumienie w sprawie ochrony wodniczki. Integralną częścią tego 

porozumienia jest międzynarodowy plan ochrony wodniczki, który państwasygnatariusze 

zobowiązały się wdroŜyć w Ŝycie na swoich terytoriach. 

Ten plan zarządzania dotyczy obiektu, na który składa się obszar czterech wysp 

znajdujących się w Delcie Świny (OSOP Natura 2000). Wśród nich, Karsiborska 

Kępa jest najwaŜniejszym terenem, z którego korzysta najliczniejsza populacja 

wodniczki. Na terenie Karsiborskiej Kępy znajduje się społeczny rezerwat naleŜący 

do OTOP. Całkowita powierzchnia objęta planem wynosi ponad 300 ha. Inne istotne 

walory przyrodnicze tej lokalizacji to halofilne zbiorowiska roślinne (słonawa) z 

wartościowymi zespołami fitosocjologicznymi np. Juncetum gerardi asteretosum 

tripolii, Epilobio-Juncetum effusi, łąki z rzędu Molinietalia, które to są lęgowiskiem dla 

ptaków mokradeł, w tym ptaków siewkowych (m.in. czajka, rycyk, kszyk). Obiekt 

ma duŜy potencjał restytucyjny siedlisk wodniczki i w przyszłości moŜe stać się 

centrum, z którego gatunek rozprzestrzeniać się będzie na inne pomorskie obiekty 

lęgowe. 

Niniejszy plan zarządzania prezentuje opis przyrodniczy i dane administracyjnotechniczne 

lokalizacji Karsiborska Kępa oraz, co waŜniejsze, proponuje konkretne 

działania ochronne, organizacyjne, techniczne, społeczne, i monitoringowe jakie 

naleŜy na tym terenie podjąć, aby zrealizować cele wyznaczone dla ochrony 

wodniczki i jej siedlisk lęgowych. Plan został napisany z udziałem licznych 

specjalistów z róŜnorodnych dziedzin (m.in. botanika, ornitologia, geologia i 

gleboznawstwo, hydrologia, aspekty społeczne), ale takŜe z udziałem i na drodze 

konsultacji z tzw. Stronami Zainteresowanymi (m.in. prywatni właściciele gruntów, 

urzędnicy samorządowi, urzędnicy państwowi, słuŜby ochrony przyrody, koło 

łowieckie, mieszkańcy). Choć ten plan zarządzania nie ma statusu dokumentu 

prawnego, jak np. plany ochrony rezerwatów czy parków narodowych, to 

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków stawia sobie jako cel uzyskanie 

przeniesienia zapisów niniejszego dokumentu do przyszłego planu ochrony obszaru 

Natura 2000 Delta Świny. 

5

SPIS TREŚCI 

1. Informacje...........................................................................................................................9 

1.1. PołoŜenie oraz informacje prawne ...........................................................................11 

1.1.1. PołoŜenie obiektu i wskazanie kompetentnych władz................................................................... 11 

1.1.2. Dostępne zasoby kartograficzne w tym zasięg fotografii lotniczej lub satelitarnej ....................... 12 

1.1.3. Obecne i planowane formy ochrony prawnej obszaru obejmującego obiekt................................. 12 

1.1.4. Przyrodnicze, prawne, planistyczne oraz inne czynniki wyboru lokalizacji.................................. 13 

1.1.5. Prawa własności i struktura zagospodarowania ziemi................................................................... 14 

1.1.6. Infrastruktura techniczna na terenie obiektu i jej zarządcy............................................................ 15 

1.1.7. Programy płatności dostępne dla uŜytkowników obszaru ............................................................. 15 

1.1.8. Prawne zobowiązania dotyczące działalności na obszarze obiektu............................................... 16 

1.1.9. Dostęp publiczny i turystyczne wykorzystanie obiektu w ujęciu prawnym .................................. 20 

1.2. Informacje środowiskowe.........................................................................................21 

1.2.1. Geologia i gleby............................................................................................................................. 21 

1.2.2. Hydrologia..................................................................................................................................... 23 

1.2.3. Klimat............................................................................................................................................ 40 

1.3. Informacje biologiczne.............................................................................................42 

1.3.1. Stopień rozpoznania biologicznego obiektu oraz źródła danych................................................... 42 

1.3.2. Elementy biologiczne nie w pełni udokumentowane .................................................................... 44 

1.3.3. Siedliska i zbiorowiska roślinne .................................................................................................... 44 

1.3.4. Kluczowe gatunki roślin i zwierząt ............................................................................................... 45 

1.3.5. Trendy w populacji wodniczki i innych kluczowych gatunków roślin i zwierząt ......................... 50 

1.4. Odwiedzający i sprawy publiczne ............................................................................60 

1.4.1. Szacunkowa ocena liczby i charakterystyka odwiedzających, trendy ........................................... 60 

1.4.2. Usługi i udogodnienia dla odwiedzających oraz dostępność obiektu............................................ 62 

1.4.3. Postrzeganie obiektu przez odwiedzających (walorów przyrodniczych i dostępności)................. 65 

1.4.4. Edukacja, podnoszenie świadomości i promocja walorów obiektu............................................... 65 

1.4.5. Poparcie i zaangaŜowanie lokalnej społeczności........................................................................... 66 

1.4.6. Próba oszacowania potencjału odwiedzających i generowanego dochodu ................................... 67 

1.4.7. Główne przesłanie społeczne......................................................................................................... 68 

1.5. Historia dotychczasowego zarządzania i badań .......................................................69 

1.5.1. Historia dotychczasowych badań przyrodniczych......................................................................... 69 

1.5.2. Historia dotychczasowych projektów zarządzania ........................................................................ 70 

2. Ocena oraz przesłanki zarządzania...................................................................................73 

2.1. Ochrona ....................................................................................................................75 

2.1.1. BieŜące problemy i ograniczenia................................................................................................... 75 

2.1.2. Określenie czynników wpływających na zarządzanie obiektem ................................................... 75 

2.1.3. Stan czynników wpływających na zarządzanie ............................................................................. 76 

2.2. Odwiedzający i sprawy publiczne ............................................................................77 

2.2.1. Analiza ograniczeń i moŜliwości obiektu...................................................................................... 77 

2.2.2. Analiza odbiorcy............................................................................................................................ 79 

2.2.3. Analiza SWOT .............................................................................................................................. 80 

2.2.4. Uzasadnienie.................................................................................................................................. 82 

3. Wizja i cele zarządzania ...................................................................................................85 

3.1. Wizja długofalowa (w skali 25 lat)...........................................................................87 

3.2. Cele zarządzania i konieczne prace (w skali 5 lat)...................................................88 

4. Pięcioletni program prac według priorytetów ..................................................................97 

5. Potencjalne źródła finansowania ....................................................................................103 

6. Niespecjalistyczne podsumowanie Planu Zarządzania ..................................................109 

7. Źródła informacji i literatura ..........................................................................................121 

8. Załączniki .......................................................................................................................125 

7

1. INFORMACJE 

9

1.1. POŁOśENIE ORAZ INFORMACJE PRAWNE 

1.1.1. PołoŜenie obiektu i wskazanie kompetentnych władz 

PołoŜenie obiektu zobrazowane jest w załączniku kartograficznym Mapa 1. 

Obiekt połoŜony jest w północno-zachodniej Polsce, w województwie 

zachodniopomorskim, w mieście na prawach powiatu Świnoujście, w obrębie 

ewidencyjnym 15 Karsibór. W skład obiektu wchodzą cztery wyspy: Karsiborska 

Kępa (315 ha), Bielawka (5,54 ha), Ostrówek (8,64 ha) i Wola Kępa (10,78 ha). Od 

południowego zachodu i południa, poprzez kanał Rzecki Nurt, opisywany obszar 

graniczy z wyspą Karsibór, a od północnego zachodu, północy i wschodu oblewany 

jest wodami rzeki Świny i jej odnóg. 

PoniŜsza tabela zestawia informacje o władzach kompetentnych dla opisywanego 

terenu. 

Nazwa obszaru 

Powierzchnia objęta planem 

Współrzędne geograficzne 

środka obszaru 

Karsiborska Kępa 

340 ha 

N 53° 51’ 45’’ E 14° 19’ 56’’ 

Władze województwa 70-502 Szczecin, ul. Wały Chrobrego 4 

Wojewoda Marcin Zydorowicz 

http://www.szczecin.uw.gov.pl/ 

Regionalna Dyrekcja Ochrony 

Środowiska 

70-382 Szczecin, ul. Jagiellońska 32 

RDOŚ dr Przemysław Łagodzki 

http://szczecin.rdos.gov.pl/ 

Regionalny Konserwator Przyrody 70-382 Szczecin, ul. Jagiellońska 32 

dr Sylwia Jurzyk-Nordlöw 

Samorząd województwa 70-540 Szczecin, ul. Korsarzy 3 

Marszałek Olgierd Geblewicz 

http://www.um-zachodniopomorskie.pl/ 

Władze miasta 72-600 Świnoujście, ul. Wojska Polskiego 1/5 

Prezydent Janusz śmurkiewicz 

http://bip.um.swinoujscie.pl/ 

Regionalny Zarząd Gospodarki 

Wodnej 

Regionalny Zarząd Melioracji i 

Urządzeń Wodnych 

70-030 Szczecin, ul. Tama Pomorzańska 13a 

Dyrektor dr inŜ. Andrzej Kreft 

http://www.rzgw.szczecin.pl/ 

70-415 Szczecin, al. PapieŜa Jana Pawła II 42 

dyrektor naczelny Tomasz Płowens 

http://www.zzmiuw.pl/ 

Urząd Morski 70-207 Szczecin, pl. Batorego 4 

Dyrektor Andrzej Borowiec 

http://www.ums.gov.pl/ 

Agencja Restrukturyzacji i 

Modernizacji Rolnictwa (oddział 

regionalny) 

Agencja Nieruchomości Rolnych 

(oddział terenowy) 

71-245 Szczecin, ul. Szafera 10 

Dyrektor Jarosław Łojko 

http://www.arimr.gov.pl/ 

70-502 Szczecin, ul. Wały Chrobrego 4 

Dyrektor Adam Poniewski 

http://www.anr.gov.pl/ 

11

1.1.2. Dostępne zasoby kartograficzne w tym zasięg fotografii lotniczej lub 

satelitarnej 

PoniŜsza tabela zestawia informacje o dostępnych arkuszach map, na których 

zobrazowany został opisywany teren lub jego fragment. 

Szczegółowe opisy arkuszy znajdują się na stronach internetowych Wojewódzkiego 

Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Szczecinie pod adresem: 

http://www.wzp.pl/geodezja/biuro_geodety_wojewodztwa1.htm 

Typ mapy Numer arkusza Skala Układ 

Źródło danych 

współrzędnych 

raster (topo) N-33-77-B 1:50 000 1992 WODGiK Szczecin 

raster (topo) N-33-77-B-c-3 1:10 000 1992 WODGiK Szczecin 

raster (topo) N-33-77-B-c-4 1:10 000 1992 WODGiK Szczecin 

raster (topo) 330.2 1:50 000 1965 WODGiK Szczecin 

raster (topo) 330.224 1:10 000 1965 WODGiK Szczecin 

raster (topo) 81.06.1 1:100 000 GUGiK 80 WODGiK Szczecin 

ortofotomapa N-33-77-B-c-3 1:10 000 1992 WODGiK Szczecin 

(ćwiartka 2) 


(ćwiartki 1, 2, 3, 4) 


(ćwiartka 2) 


(ćwiartki 1, 2, 3, 4) 

VMap level 2 N-33-77-AB - WGS 84 WODGiK Szczecin 

1.1.3. Obecne i planowane formy ochrony prawnej obszaru obejmującego 

obiekt 

PoniŜsza tabela zestawia informacje o istniejących i planowanych formach ochrony 

prawnej terenów objętych opracowaniem. 

Forma ochrony Nazwa/kod Areał istnieje/plany 

Natura 2000 OSOP 

Natura 2000 SOOS 

„Delta Świny” 

PLB320002 

„Wolin i Uznam” 

PLH320019 

9170,40 ha 

(zawiera obiekt) 

35132,90 ha 

(zawiera obiekt) 

Istniejąca 

Istniejąca 

uŜytek ekologiczny „Karsiborska Kępa” 198,50 ha 

Planowana 

(stanowi fragment 

obiektu) 

zespół przyrodniczokrajobrazowy 

„Karsiborskie Łęgi” (zawiera obiekt) Planowana 

Ponadto obszar będący przedmiotem niniejszego opracowania znajduje się w 

granicach ostoi ptaków (IBA) o znaczeniu międzynarodowym „Delta Świny” (kod 

PL001) (Sidło, Błaszkowska, Chylarecki 2004). 

12

1.1.4. Przyrodnicze, prawne, planistyczne oraz inne czynniki wyboru 

lokalizacji 

Na wybór lokalizacji wpłynęło występowanie lęgowych populacji wodniczki oraz 

ptaków z grupy siewkowców oraz występowanie cennych zbiorowisk roślinnych 

zwłaszcza słonaw, a takŜe unikatowych i ginących gatunków roślin, jak babka 

pierzasta. Obszar jest takŜe waŜnym Ŝerowiskiem i miejscem odpoczynku ptaków 

podczas wędrówek i zimowania. 

W ujęciu prawnym i planistycznym na wybór lokalizacji wpłynęło jej połoŜenie w 

obszarze Natura 2000 OSOP „Delta Świny” i w ostoi ptaków IBA „Delta Świny”. 

Niniejszy plan zarządzania i ochrony moŜe być powaŜnym wkładem w prace nad 

planem ochrony dla całości obszaru Natura 2000. 

Do innych czynników, które wpłynęły na wybór tej lokalizacji naleŜy zaliczyć istotną 

moŜliwość realizacji programu rolnośrodowiskowego. Chodzi tutaj przede 

wszystkim o realizację przez rolników pakietu 5. programu, czyli tzw. pakietu 

przyrodniczego. Dla istotnej części areału lokalizacji moŜliwe są do wdroŜenia 

warianty 5.1. ochrona siedlisk lęgowych ptaków oraz 5.9. słonorośla. Choć realizacja 

programu rolnośrodowiskowego nie jest dla rolników obligatoryjna, to moŜe stać się 

jednym z lepszych narzędzi dla ochrony zasobów przyrodniczych tego terenu. 

Kolejnym z istotnych czynników wyboru lokalizacji jest duŜy potencjał rozwoju 

lokalnej współpracy władz, społeczności i organizacji pozarządowych. Potencjał ten 

przejawia się w moŜliwości rozwoju lokalnej edukacji przyrodniczej, turystyki 

kwalifikowanej czy agroturystyki. Działalności tego typu poza niewymiernym 

zyskiem dla przyrody i rozwoju wiedzy, moŜe dawać wymierny dochód członkom 

społeczności lokalnej, którzy rozwiną bazę noclegową, gastronomię, czy inne usługi 

kierowane do turysty przybywającego zwiedzać obszar lokalizacji i jego okolice. 

13

1.1.5. Prawa własności i struktura zagospodarowania ziemi 

PoniŜsza tabela zestawia informacje o właścicielach i zarządcach gruntów, a takŜe o 

sposobie uŜytkowania tych areałów. 

Właściciel Zarządca Areał 

[ha] 

Ogólnopolskie Ogólnopolskie 

Towarzystwo Towarzystwo 

Ochrony Ochrony Ptaków 

Ptaków 

inni 

właściciele 

prywatni 

Skarb 

Państwa 

Skarb 

Państwa 

inni właściciele 

prywatni 

Powiat Świnoujście 

(Prezydent Miasta) 

Zarząd Melioracji i 

Urządzeń Wodnych 

Typ 

uŜytków 

177,65 uŜytki zielone, 

rowy, droga, 

nieuŜytki 


nieuŜytki 

58,73 

na zewnątrz 

obwałowania: 

uŜytki zielone, 

nieuŜytki, 

rowy oraz 

wysepki 

wewnątrz 

obwałowania: 

uŜytki zielone, 

groble 

wewnętrzne 

wewnątrz 

obwałowania: 

rowy 

7,47 kanał główny, 

wał okalający 

wyspę 

Działki 

368, 381, 386, 397, 399, 405, 407, 

409, 412, 414, 416, 418, 420, 422, 

425, 427, 430, 433, 435, 437, 440, 

442, 444, 446, 448, 450, 452, 465, 

467, 475, 477, 485, 487, 494, 496, 

498, 500, 502. 

380, 383, 385, 388, 390, 391, 393, 

396, 461, 462, 463, 466, 468, 470, 

471, 473, 474, 479, 483, 491, 492, 

504, 506, 510, 512, 515, 517, 519, 

521, 523, 525, 527, 529, 531, 533, 

535, 537. 

371, 372, 373, 375, 378, 539, 541, 

543, 544, 545, 546, 547, 549, 550, 

551, 552 oraz 553, 554. 

484, 507, 509. 

382, 384, 387, 389, 392/2, 395, 

398, 401, 404, 406, 411, 413, 415, 

417, 419, 421, 423, 426, 428, 429, 

431, 432, 434, 436, 439, 441, 443, 

445, 447, 449, 451, 453, 455/2, 

456, 460, 464, 469, 472, 476, 478, 

480, 482, 486, 488, 490, 493, 495, 

497, 499, 501, 503, 505, 511, 513, 

514, 516, 518, 520, 522, 524, 526, 

528, 530, 532, 534, 536. 

374, 392/1, 455/1, 458, 508, 

538, 539, 548. 

Skarb 

Państwa 

Gmina 

Świnoujście 

Agencja 

Nieruchomości 

Rolnych 


nieuŜytki 

Prezydent Miasta 5,07 drogi 

dojazdowe 

403, 410, 489. 

379, 394, 400, 402, 408, 424, 438, 

454, 457, 459 481, 542. 

W przypadku działek nr 484, 553 i 554 będących własnością Skarbu Państwa w 

zarządzie Prezydenta Miasta Świnoujście naleŜy zaznaczyć, Ŝe zostały 

wydzierŜawione dla OTOP do grudnia 2030 roku. Działka nr 410 naleŜąca do Skarbu 

14

Państwa w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych jest dzierŜawiona przez 

prywatnego właściciela, przy czym właściciel ten na mocy stosownej umowy o 

współpracy zlecił OTOP koszenie i zbiór biomasy z tego terenu do roku 2013. 

Struktura własności przedstawiona została na załączniku kartograficznym Mapa 2. 

1.1.6. Infrastruktura techniczna na terenie obiektu i jej zarządcy 

Do infrastruktury technicznej zalicza się wały przeciwpowodziowe, kanał główny 

oraz stację pomp, będące własnością Skarbu Państwa, którymi zarządza Marszałek 

Województwa Zachodniopomorskiego, a administruje Zachodniopomorski Zarząd 

Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz drogi wraz z przepustami rurowymi, będące 

własnością Gminy Świnoujście, którymi zarządza Gmina Świnoujście. 

1.1.7. Programy płatności dostępne dla uŜytkowników obszaru 

Teren objęty jest płatnościami Unii Europejskiej w ramach Programu Rozwoju 

Obszarów Wiejskich – Program Rolnośrodowiskowy (PRŚ) i płatnościami 

bezpośrednimi, z uwzględnieniem zwiększonych płatności z racji lokalizacji w 

obrębie obszaru Natura 2000. W ramach PRŚ realizowane są tu następujące pakiety: 

• 2. Rolnictwo ekologiczne 

• 3. Ekstensywne trwałe uŜytki zielone 

• 5. Ochrona zagroŜonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na 

obszarach Natura 2000 

PoniŜsza tabela podaje szczegóły m.in. dotyczące wariantów i areałów. 

Program 

płatności 

płatność 

bezpośrednia 

PRŚ 

płatność 

bezpośrednia 

Rok 

rozp. 

Wariant 

Areał 

[ha] 

2005 jednolita płatność obszarowa 82,34 

2009 

2009 

PRŚ 2009 

płatność 

bezpośrednia 

PRŚ 

2.3. Trwałe uŜytki zielone (z 

certyfikatem zgodności) 

3.1. Ekstensywna gospodarka 

na łąkach i pastwiskach 

5.1. Ochrona siedlisk lęgowych 

ptaków 

Prace zasadnicze 

wypas bydła, koni i 

koników polskich, 

koszenie szuwaru 

58,88 wypas bydła i koni 

23,46 

2005 jednolita płatność obszarowa ok.30 

2009 

2.4. Trwałe uŜytki zielone (w 

okresie przestawiania) 

3.1. Ekstensywna gospodarka 

na łąkach i pastwiskach 


ptaków 

jednolita płatność obszarowa 

2.4. Trwałe uŜytki zielone (w 

okresie przestawiania) 


ptaków 

płatność 2005 jednolita płatność obszarowa 

ok.30 

ok.11,5 

18,50 

20 

wypas koników 

polskich, koszenie 

szuwaru 



szuwaru 



szuwaru 

Beneficjent 

OTOP 

rolnik ind. 

rolnik ind. 

ok.3,50 wypas koni rolnik ind. 

15

ezpośrednia 

PRŚ 

płatność 

bezpośrednia 

PRŚ 2010 

płatność 

bezpośrednia 

PRŚ 2010 

płatność 

bezpośrednia 

PRŚ 2010 

2.3. Trwałe uŜytki zielone (z 

certyfikatem zgodności) 

2009 5.9. Słonorośla 

2005 jednolita płatność obszarowa 


ptaków 



ptaków 



ptaków 

1,76 

wypas koni, 

koszenie łąk 

rolnik ind. 

0,91 koszenie łąk rolnik ind. 

2,43 koszenie łąk rolnik ind. 

1.1.8. Prawne zobowiązania dotyczące działalności na obszarze obiektu 

Dopóki nie powstanie plan ochrony ostoi Natura 2000 przepisy prawne dotyczące 

ochrony przyrody zobowiązują do niepogarszania stanu przyrody na opisywanym 

terenie. 

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (Obszar VI D – „Karsiborskie 

Łęgi”, obejmujący lokalizację) ustala, co następuje: 

• Teren jednostki planistycznej D w części obejmuje się ochroną jako uŜytek 

ekologiczny [„Karsiborska Kępa”, patrz tabela w punkcie 1.1.3. oraz poniŜej]. 

Całość terenu jednostki planistycznej D obejmuje się ochroną jako zespół 

przyrodniczo-krajobrazowy; 

• Na terenie całej jednostki planistycznej D dopuszcza się utrzymanie 

działalności rolniczej, w szczególności ekstensywnego wypasu bydła i uprawy 

trzciny. Terminy oraz sposób prowadzenia zabiegów agrotechnicznych naleŜy 

dostosować do wymogów ochrony przyrody; 

• Ze względu na ochronę ekspozycji krajobrazu zabrania się lokalizowania 

wszelkiej zabudowy i konstrukcji inŜynierskich poza urządzeniami 

technicznymi słuŜącymi utrzymaniu melioracji. Dopuszcza się lokalizowanie 

urządzeń plenerowych takich jak zadaszenia, ukrycia do obserwacji ptaków, 

miejsca odpoczynku przy trasach turystycznych itp. o wysokości 

nieprzekraczającej 6 m nad poziom terenu. Dachy kryte trzciną. Konstrukcja 

drewniana. Kolorystyka neutralna, zgodna z kolorytem otoczenia; 

• Dopuszcza się utrzymanie śródpolnych dróg gospodarczych oraz 

prowadzenie pieszych, rowerowych i konnych tras turystycznych; 

• Dla terenu „Karsiborska Kępa”, stanowiącego jedną z najwaŜniejszych ostoi 

ptaków na obszarze Pomorza Szczecińskiego i Zachodniego, oraz miejsca 

występowania cennych gatunków roślin słonolubnych ustala się: ochronę 

wartości przyrodniczych jako podstawowy cel zagospodarowania terenu; 

prowadzenie gospodarki rezerwatowej i form czynnej ochrony, głównie 

wypasu bydła. 

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego w części opisującej planowany 

uŜytek ekologiczny „Karsiborska Kępa” (TO.VI D.06) ustala, co następuje: 

16

• teren objęty ochroną obejmuje pow. ok. 198,5 ha, obejmować będzie 60% 

areału wyspy Karsiborska Kępa oraz wyspę Bielawkę, połoŜoną na północnyzachód 

od Kępy i dwie podobne wielkością wyspy zlokalizowane na 

północny-wschód od Kępy […] 

• celami ochrony obszaru są: utrzymanie i zwiększenie populacji lęgowych 

siewkowców, utrzymanie i zwiększenie populacji lęgowej wodniczki, 

utrzymanie solniskowego charakteru roślinności wyspy; 

• dla ochrony obszaru ustala się: zachowanie siedlisk lęgowych wodniczki 

poprzez ograniczenie ekspansji zwartych trzcinowisk – zimowe i letnie 

wielkopowierzchniowe koszenie trzciny; przywrócenie wypasu na tych 

terenach z zastosowaniem odpowiednich ras bydła lub koników polskich, 

które zastąpią sprzęt mechaniczny i będą bardziej przyjazne dla przyrody 

tego miejsca; dostosowanie gospodarki wodnej do potrzeb ochrony przyrody 

– odnowienie systemu melioracji, budowa wpustów słonawej wody rzecznej, 

korzystna dla zachowania słonorośli, zapewnienie optymalnego poziomu 

wody w rozlewiskach, kałuŜach i rowach. 

Dodatkowe zobowiązania wynikają z przepisów o ochronie wybrzeŜa (Ustawa o 

obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Dz.U. z 2003 r. 

nr 153 poz. 1502) oraz z przepisów dotyczących korzystania z wód i ochrony 

przeciwpowodziowej (Prawo wodne. Dz.U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019). 

Zakres przestrzenny niniejszego planu zarządzania w kontekście przepisów o 

ochronie wybrzeŜa dotyczy gruntów Karsiborskiej Kępy na zewnątrz wałów 

przeciwpowodziowych oraz całości wysepek Bielawka, Ostrówek i Wola Kępa. 

Wynika to z faktu, Ŝe grunty te leŜą w pasie technicznym, który zgodnie z ustawą 

definiuje się jako: „stanowiący strefę wzajemnego bezpośredniego oddziaływania 

morza i lądu; jest on obszarem przeznaczonym do utrzymania brzegu w stanie 

zgodnym z wymogami bezpieczeństwa i ochrony środowiska”. Granice pasa 

technicznego wyznaczył Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie, po zasięgnięciu 

opinii rady miasta Świnoujścia. Na terenie pasa technicznego, w przypadku 

opisywanego obszaru, obowiązują następujące zakazy wynikające z zarządzenia 

porządkowego Dyrektora Urzędu Morskiego (ZP nr 1 z dnia 16.02.2005): 

Zabrania się całkowicie: 

• niszczenia umocnień brzegowych; 

• zbierania i przywłaszczania mienia wyrzuconego przez wody morskie; 

• zaśmiecania i zanieczyszczania terenu; 

• niszczenia wszelkiej roślinności; 

• niszczenia ogrodzeń, konstrukcji zejść na plaŜę i tablic informacyjnoostrzegawczych; 

Zabrania się bez zezwolenia Dyrektor Urzędu Morskiego: 

• stawiania namiotów i biwakowania; 

• wjazdu i parkowania wszelkich pojazdów, z wyjątkiem rowerów; 

• rozpalania ognisk na plaŜy; 

• prowadzenia działalności gospodarczej połączonej z lokalizowaniem trwałych 

i tymczasowych obiektów oraz konstrukcji w celach handlowo-usługowych, 

promocyjno-reklamowych, sportowych i rozrywkowych; 

• umieszczania łodzi, sieci i innego sprzętu rybackiego; 

17

• pasania zwierząt; 

• polowania; 

• jazdy konnej; 

• pozyskiwania trzciny i koszenia trawy, zbierania wodorostów; 

• wydobywania kopalin, w szczególności piasku, Ŝwiru, kamienia, margla, 

gliny, torfu, bursztynu. 

Zakres przestrzenny niniejszego planu zarządzania w kontekście przepisów o 

ochronie przeciwpowodziowej dotyczy wszystkich gruntów. Zaznaczyć jednak 

naleŜy, Ŝe obszar Karsiborskiej Kępy na zewnątrz wałów przeciwpowodziowych 

oraz całości wysepek Bielawka, Ostrówek i Wola Kępa znajdują się w strefie 

bezpośredniego zagroŜenia powodzią. Na tego typu obszarach zabrania się 

wykonywania robót oraz czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, a 

w szczególności: 

• wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów 

budowlanych; 

• sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby 

regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej 

dolin rzecznych lub słuŜącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub 

odsypisk; 

• zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania 

innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem 

wód oraz brzegu morskiego, a takŜe utrzymywaniem lub odbudową, 

rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z 

infrastrukturą. 

Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW), jeŜeli nie utrudni to 

ochrony przed powodzią moŜe, w drodze decyzji, na obszarach bezpośredniego 

zagroŜenia powodzią: 

• zwolnić od zakazów określonych w ww. punktach; 

• wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw 

wynikające z wymagań ochrony przed powodzią; 

• nakazać usunięcie drzew lub krzewów. 

Jeśli chodzi o ochronę wałów przeciwpowodziowych to zastosowanie ma tutaj 

Art. 85. Prawa Wodnego, głoszący jak następuje: 

1. Dla zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych 

zabrania się: 

• przejeŜdŜania przez wały oraz wzdłuŜ korony wałów pojazdami, konno lub 

przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych; 

• uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości 

mniejszej niŜ 3 m od stopy wału po stronie odpowietrznej; 

• rozkopywania wałów, wbijania słupów, ustawiania znaków przez 

nieupowaŜnione osoby; 

• wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz 

rowów w odległości mniejszej niŜ 50 m od stopy wału po stronie 

odpowietrznej; 

• uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów. 

18

2. Zakazów, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się do robót związanych z 

utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów 

przeciwpowodziowych. 

3. Marszałek województwa moŜe, w drodze decyzji, zwolnić od niektórych 

zakazów określonych w ust. 1. 

4. Starosta moŜe, w drodze decyzji, nakazać usunięcie drzew lub krzewów z 

wałów przeciwpowodziowych oraz terenów, o których mowa w ust. 1 pkt 2. 

Pozostała część objęta niniejszym planem zarządzania, a więc wewnątrz 

obwałowania Karsiborskiej Kępy, stanowi strefę potencjalnego zagroŜenia powodzią. 

Aktualnie RZGW Szczecin dopiero wykonuje identyfikację zagadnień związanych z 

tego typu obszarami. 

Inne szczegółowe plany i zalecenia dotyczące gospodarki wodą znajdą się w 

przyszłości w Planie Ochrony Przeciwpowodziowej Regionu Wodnego, jednakŜe 

wszystkie podejmowane działania (w tym ujmowanie wód rzecznych i zarządzanie 

wodą na terenie obiektu) podporządkowane muszą być zawsze przepisom Prawa 

Wodnego. 

19

1.1.9. Dostęp publiczny i turystyczne wykorzystanie obiektu w ujęciu 

prawnym 

Karsiborska Kępa połoŜona jest w granicach miasta Świnoujście i w pobliŜu duŜej i 

licznie odwiedzanej miejscowości wypoczynkowej Międzyzdroje. Oba miasta mają 

dobre połączenia drogowe i kolejowe ze Szczecinem i dalej z obszarem kraju. LeŜy 

teŜ blisko granicy niemieckiej i moŜe być celem wycieczek przede wszystkim 

Niemców. 

Lokalizacja Karsiborska Kępa jest w znakomitej większości terenem prywatnym, w 

części własnością OTOP i rolników indywidualnych. Teren Skarbu Państwa, jakim 

jest wał przeciwpowodziowy, kanał główny i grunty okalające wał od zewnątrz, jest 

w administracji władz samorządu wojewódzkiego i powiatowego. Dostęp do działek 

rolnych drogami gminnymi ogólnie dostępnymi. MoŜna je uŜytkować w celach 

obsługi rolnictwa, jak równieŜ wykorzystania turystycznego. 

Do rezerwatu nie ma dostępu od strony wody, poniewaŜ nie ma Ŝadnej urządzonej 

przystani Ŝeglugowej. NajbliŜsza marina znajduje się w dzielnicy Świnoujście- 

Karsibór na terenie wyspy Karsibór. 

20

1.2. INFORMACJE ŚRODOWISKOWE 

1.2.1. Geologia i gleby 

1.2.1.1. Geomorfologia 

W obniŜeniu Bramy Świny wyróŜniamy równiny piasków morskich (mierzeje) oraz 

równiny piasków delty. Druga z tych form występuje pod omawianym tutaj 

terenem. W rejonie wysp Karsiborskich obszary akumulacji deltowej zalegają w 

spągu równin akumulacji organogenicznej. Są to płaskie, niskie równiny nieznacznie 

wznoszące się nad poziom morza – średnio około 1 m. Ta forma rzeźby powstała w 

młodszym holocenie i tworzy się współcześnie drogą narastania delty wstecznej 

rzeki Świny. Równiny osadów organogenicznych są stosunkowo rozległymi 

obszarami, połoŜonymi najniŜej w obniŜeniu Świny. Występują głównie w 

sąsiedztwie rzeki Świny, jeziora Wicko i Zalewu Szczecińskiego. 

1 – piaski eoliczne w wydmach 

2 – równiny piasków morskich 

3 – równiny piasków delty 

4 – równiny osadów 

organogenicznych 

Rycina 1. Geomorfologia okolic Karsiborskiej Kępy 

1.2.1.2. Budowa geologiczna 

Głębokie struktury geologiczne omawianego obszaru budują osady permomezozoiczne 

i kenozoiczne. Przypowierzchniową część obniŜenia Świny do 

głębokości 20 i więcej metrów budują przede wszystkim osady morskie, rzecznomorskie, 

eoliczne i organogeniczne. Piaski rzeczno-morskie budują liczne wyspy i 

wysepki w systemie deltowym Starej Świny. Ich miąŜszość dochodzi do kilku 

metrów. 

W obniŜeniu Świny obserwujemy takŜe występowanie gytii na piaskach, namułów 

torfiastych i torfów. Namuły torfiaste składają się z rozłoŜonej masy roślinnej, mułku 

oraz piasku drobnoziarnistego i pylastego. Ich miąŜszość wynosi do 2 m. Znaczne 

powierzchnie zajmują torfy. W postaci cienkich warstw występują na piaskach 

deltowych. MiąŜszość torfów wynosi od 0,25 do 4,5 m. Torfy młodoholoceńskie 

spotyka się takŜe w piaskach na znacznych głębokościach (10 m). Torfy zalegające na 

powierzchni występują w postaci torfów niskich. Początek akumulacji torfów 

przypada na okres subborealny stwierdzony w diagramie pyłkowym. Datowanie 

przy pomocy radiowęgla określa wiek torfów okolic Karsiboru z głębokości 90 cm na 

2910 +/- 445 lat, a z głębokości 145 cm na 3035 +/- 285 lat. 

21

Rycina 2. Utwory geologiczne Karsiborskiej Kępy – na podstawie: Szczegółowa mapa geologiczna Polski 

1:50000, Wydawnictwa Geologiczne 1977 

1.2.1.3. Gleby 

W obrębie opisywanego obiektu wyróŜnia się gleby naleŜące do dwóch działów: 

gleb napływowych i gleb hydrogenicznych. Pierwsze powstały w wyniku 

działalności wód rzecznych, a ich cechą charakterystyczną są osady piaszczyste w 

postaci luźnego piasku, przykryte mułami i namułami. Gleby hydrogeniczne 

podścielone są osadami mineralnymi w postaci drobnoziarnistego piasku luźnego, a 

na tych osadach spoczywa poziom organiczny przekraczający 30 cm mający w swojej 

dolnej części warstwę torfu niskiego o róŜnej miąŜszości. 

Rycina 3. Gleby Karsiborskiej Kępy i okolic – na podstawie: Województwo Szczecińskie. Mapa gleboworolnicza. 

1:100000, IUNG Puławy 1983 

22

1.2.2. Hydrologia 

1.2.2.1. Ogólna charakterystyka wód przyległych 

Zalew Szczeciński – dzielony zwyczajowo na Wielki i Mały Zalew, stanowi główne 

ogniwo systemu ujściowego rzeki Odry. Oprócz niego system ten stanowią: od 

południa Międzyodrze, przepływowe Jezioro Dąbie, Roztoka Odrzańska, cieśnina 

Świny, cieśnina Dziwny z Zalewem Kamieńskim i Jeziorem Wrzosowskim oraz 

cieśnina Piany (Peenestrom) z zatokami Achterwasser i Krumminer Wiek. Zalew 

Szczeciński oddzielają od otwartego morza dwie mierzejowo-morenowe wyspy: 

Wolin i Uznam. Zasadniczą część Zalewu Szczecińskiego stanowi stosunkowo 

płaskie i mało urozmaicone dno o głębokości 4-6 metrów. Cechy te wyraźnie 

upodobniają Zalew Szczeciński do zbiorników lagunowych. Specyfika Zalewu 

Szczecińskiego, wynikająca z charakterystycznego połoŜenia w układzie systemu 

ujściowego Odry, w którym pełni on rolę zbiornika przepływowego dla wód 

rzecznych, a zarazem przyjmującego okresowo wlewy słonych wód morskich, 

powoduje, Ŝe trudno jest go jednoznacznie zakwalifikować. Nie posiada on cech 

typowego estuarium, które w klasycznej wersji jest rozszerzającym się lejkowato 

ujściem rzeki do morza, w którym ma miejsce swobodna wymiana wód słodkich i 

morskich oraz związana z tym charakterystyczna cyrkulacja gęstościowa. Ponadto 

estuaria są związane zazwyczaj z morzami o regularnych pływach, których w 

przypadku Zalewu Szczecińskiego brak. Zalew Szczeciński jest odgraniczony od 

morza barierą lądową, stąd teŜ mieszanie się wód słonych ze słodkimi jest 

ograniczone. Wymiana wód rzecznych i morskich odbywa się tu jedynie poprzez 

trzy długie i wąskie cieśniny i jedynie w nich obserwuje się przejawy typowej 

estuariowej stratyfikacji zasolenia o charakterze klina wód słonych – w okresach 

silnych spiętrzeń sztormowych w Zatoce Pomorskiej. Ciśnieniowe połączenie z 

morzem powoduje, Ŝe pod względem hydrodynamicznym Zalew Szczeciński 

wykazuje więcej podobieństw do lagun niŜ do estuariów. 

Rycina 4. Rejon ujścia Świny i Dziwny do Zatoki Pomorskiej 

23

Rzeka Świna rozdziela wyspy Uznam i Karsibór od Wolina oraz dzieli miasto 

Świnoujście (biorące swą nazwę od nazwy cieśniny) na dwie części. Rzeka Świna – 

oblewająca swymi wodami Karsiborską Kępę od północy i wschodu – stanowi część 

systemu wodnego estuarium Odry. Jest najkrótszą z trzech cieśnin (obok Peenestrom 

na zachodzie i Dziwny na wschodzie) łączących Zalew Szczeciński (zlewnie rzeki 

Odry) z Morzem Bałtyckim. Jest to rzeka o długości ok. 16 km i zmiennej szerokości 

100-1000 m. Jej korytem odpływa blisko 75% (przez Pianę 13%, a Dziwną 12%) wód z 

Zalewu Szczecińskiego do Zatoki Pomorskiej. Od strony Zalewu Szczecińskiego 

(Jezioro Wicko Wielkie) tworzy deltę wsteczną z szeregiem wielu porośniętych 

trzciną wysp, z których największa to Wielki Krzek oraz Mały Krzek, Wiszowa Kępa, 

Trzcinice, Gęsia Kępa, Warnie Kępy, Wydrza Kępa Koński Smug. W celu 

umoŜliwienia Ŝeglugi statkom oceanicznym do portu morskiego w Szczecinie pod 

koniec XIX wieku wykonano kanał (Die Kaiserfahrt) obecnie Piastowski (nazwa od 

roku 1945), w wyniku czego m.in. zaniechano Ŝeglugi Starą Świną. W części 

północnej, poniŜej końca Kanału Mielińskiego, Świna ma głębokość 9-15 m. U jej 

ujścia do Zatoki Pomorskiej w Świnoujściu znajduje się port morski z bazą promową 

a takŜe port rybacki i wojenny. 

1.2.2.2. Charakterystyka stanów wód przyległych 

Rzeka Świna stanowi zbiornik wód powierzchniowych oblewający swymi wodami 

Karsiborską Kępę od północy i wschodu. Przy zerze wodowskazu Świnoujście na 

rzędnej 5,08 m n.p.m. wody układają się na następujących rzędnych: SWW: +0,84 m 

n.p.m., SSW: +0,11 m n.p.m., SNW: -0,88 m n.p.m., NNW: -1.72 m n.p.m., woda o 

p=1%: +1,32 m n.p.m., woda o p=3%: +1,22 m n.p.m. 

W opracowaniu z 2007 roku W. Buchholz podaje charakterystyczne stany wody dla 

Świnoujścia na poziomie: WWW: 669 cm (1995.11.4), SWW: 596 cm, SSW: 503 cm, 

SNW: 420 cm i NNW: 366 cm (1967.10.18). Zero wodowskazu dla Świnoujścia wg 

Kronsztadt (KR) wynosi -5,08 m, a wg Amsterdam (NN) -5,00 m. 

Na odcinku ujściowym Świny nie występują zaleŜności pomiędzy stanami i 

przepływami, co uniemoŜliwia konstrukcje krzywych konsumpcyjnych oraz 

krzywych związków wodowskazów. Stany i przepływy w omawianym rejonie 

uzaleŜnione są od następujących czynników: stanów morza, warunków 

anemobarycznych (niŜe, kierunki i siła wiatrów). W wyniku działania wymienionych 

czynników, z których pierwszoplanową rolę odgrywają stany morza – przepływy 

mają charakter dwukierunkowy niekorelujący ze stanami wody. Wahania stanów 

wód znacznych rozmiarów występują w okresach sztormowych (Rycina 5, Rycina 6, 

Rycina 7, Rycina 8), ale są one krótkotrwałe i przewaŜnie nie trwają dłuŜej jak kilka 

dni, co wynika z podanych wykresów. 

Sztormowe wzrosty stanów wody odgrywają doniosłą rolę w kształtowaniu się 

warunków wilgotnościowych (poziomów wód) na Karsiborskiej Kępie, a w 

szczególności determinują wysokie poziomy wód gruntowych. Na Zalewie 

Szczecińskim następuje redukcja wahań stanów wody Zatoki Pomorskiej, które są 

zaleŜne od siły sztormu i czasu jego trwania. Praktycznie poziom wód Zalewu 

podnosi się o 50% wartości podniesienia się stanów na Zatoce Pomorskiej. 

24

560 

550 

540 

Stany wody (cm) 

530 

520 

510 

500 

490 

480 

470 

17 03 19 03 25 03 26 03 28 03 10 04 11 04 14 04 15 04 16 04 17 04 18 04 18 06 

Data 

Rycina 5. Kształtowanie się stanów wody w Zatoce Pomorskiej (mareograf Świnoujście) w okresie 

wiosennym roku 2008 

540 

530 

520 


510 

500 

490 

480 

06 07 08 07 12 07 13 07 16 07 19 07 20 07 23 07 25 07 30 07 02 08 08 08 10 08 12 08 13 08 17 08 18 08 19 08 20 08 22 08 07 09 10 09 15 09 23 09 

Data 

Rycina 6. Stany wody w okresie lipiec-wrzesień 2008 (mareograf Świnoujście) 


560 

550 

540 

530 

520 

510 

500 

490 

480 

470 

08 10 09 10 10 10 18 10 03 11 04 11 05 11 06 11 24 11 26 11 27 11 01 12 03 12 05 12 08 12 09 12 10 12 11 12 15 12 21 12 

Rycina 7. Stany wody w okresie październik-grudzień 2008 (mareograf Świnoujście) 

Data 

25

W roku 2008 w okresie październik – grudzień maksymalne notowane stany wód 

Zatoki Pomorskiej dochodziły do 550 cm (listopad), a najczęściej oscylowały w 

granicach 520-530 cm (Rycina 7). 

580 

560 

540 

Stan wody (cm) 

520 

500 

480 

460 

Świnoujście 

440 

420 

17 03 

28 03 

11 04 

17 04 

23 04 

30 04 

10 05 

18 05 

05 06 

11 06 

04 07 

13 07 

23 07 

02 08 

10 08 

14 08 

20 08 

04 09 

15 09 

23 09 

30 09 

09 10 

19 10 

06 11 

01 12 

09 12 

16 12 

Data 

Rycina 8. Stany wody Zatoki Pomorskiej w okresie marzec-grudzień 2008 roku (mareograf 

Świnoujście) 

Dane wodowskazowe z roku 2008 wskazują, Ŝe w okresie czerwiec – lipiec wystąpiły 

stany powyŜej SSW, przekraczające „zero wodowskazu” od kilku do kilkunastu cm. 

NajwyŜsze stany wody notuje się w okresach sztormów jesiennych oraz wczesną 

wiosną (Rycina 8), zbliŜają się one do stanów ostrzegawczych (stan ostrzegawczy 

wynosi 560 cm, stan alarmowy 580 cm - dla ochrony przeciwpowodziowej rejonu 

Świnoujścia). Stany w granicach 500 cm i ponad ten stan pozwalają na wykorzystanie 

wody ze Świny do nawodnień Karsiborskiej Kępy. 

1.2.2.3. Wahania stanów wody na terenie obiektu 

Stany wody notowane w roku 2008 na wodowskazie zainstalowanym na kanale 

pompowym na Karsiborskiej Kępie w zasadzie kształtują się podobnie jak w Zatoce 

Pomorskiej. Wahania stanów wody w kanale pompowym maksymalnie dochodziły 

do 0,5 m. NajniŜsze stany zanotowano w czerwcu i lipcu (okresy wzmoŜonej 

wegetacji roślin, mniejszy dopływ wód powierzchniowych z zarośniętych rowów, 

niskie opady) (Rycina 9). 

Jedynie w okresie wiosennym na Karsiborskiej Kępie notowano inny przebieg 

stanów wody w kanale. Na początku 2008 roku w ograniczonym zakresie działała 

stacja pomp, dlatego w marcu i kwietniu obserwowano wysokie stany wód w kanale 

pompowym (Rycina 10). 

26

1,2 

1 

stan wody 

Stan wody cm 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

16 11 07 

12 12 07 

15 02 08 

11 04 08 

28 04 08 

21 05 08 

11 06 08 

30 06 09 

22 07 08 

19 08 08 

11 09 08 

30 09 08 

31 10 08 

Rycina 9. Zmiany stanów wody na kanale pompowym w roku 2008 

540 

120 

530 

520 

Ś 

W1 

100 

stan wody ( cm) Ś 

510 

500 

490 

480 

470 

80 

60 

40 

460 

20 

450 

440 

17 03 10 04 18 04 28 04 08 05 20 05 11 06 19 06 01 07 12 07 23 07 31 07 11 08 19 08 03 09 10 09 19 09 30 09 10 10 19 10 03 11 

0 

Rycina 10. Porównanie stanów wody z wodowskazów w Świnoujściu (Ś) i na Karsiborskiej Kępie 

(W1) w roku 2008 

Poziomy wód w zachodniej części wyspy (pastwiska – piezometr P1) w znacznym 

stopniu korespondowały ze stanami wody w kanale (wodowskaz W1) (Rycina 11). 

ObniŜanie się stanów wody w kanale powodowało prawie jednoczesne obniŜanie się 

poziomu wody w piezometrze P1 leŜącym blisko brzegu kanału. Przy zmianach 

stanów wody w granicach 55 cm obserwowano obniŜanie się poziomu wody w łanie 

w granicach 57 cm (zaleŜność liniowa). 

27

stan (cm) 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

20 

40 

60 

80 

100 

poziom (cm) 

0 

120 

17.03.08 

18.04 

08.05 

11.06 

01.07 

23.07 

11.08 

03.09 

19.09 

10.10 

03.11 

Rycina 11. Zmiany stanów wody na wodowskazie W1 (kolor róŜowy) i poziomu wody w piezometrze 

P1 (kolor niebieski) w okresie marzec-listopad 2008 

120 

100 

0 

20 

stan (cm) 

80 

60 

40 

40 

60 

80 

poziom (cm) 

20 

100 

0 

120 

17.03.08 

18.04 

08.05 

11.06 

01.07 

23.07 

11.08 

03.09 

19.09 

10.10 

03.11 

Rycina 12. Zmiany stanów wody na wodowskazie W1 (kolor róŜowy) i poziomu wody gruntowej 

przy wale przeciwpowodziowym (piezometr P6, kolor niebieski) 

Poziom wody gruntowej na zachodniej części wyspy (piezometr P6) wahał się w 

granicach 33-105 cm osiągając najniŜsze wartości na przełomie czerwca i lipca. 

Poziomy wody gruntowej w granicach 60-80 cm poniŜej poziomu terenu wskazują 

na okresowe przesuszenie wierzchnich warstw gleb na tym obszarze (Rycina 12). 

Analiza stanów wody w Zatoce Pomorskiej, na kanale pompowym (wody 

powierzchniowe) oraz poziomów wody gruntowej w piezometrach, wskazuje na 

ścisłe powiązanie wszystkich wartości. O stanie wody w sieci kanałów oraz 

poziomach wód gruntowych na Karsiborskiej Kępie decydują stany wody w 

zbiornikach przylegających do wyspy. Czynnikiem decydującym o powyŜszym 

zjawisku są utwory budujące wyspę a zwłaszcza ich skład granulometryczny. 

28

1.2.2.4. Kształtowanie się poziomów wód gruntowych obiektu 

Poziomy wód gruntowych na Karsiborskiej Kępie są zmienne i całkowicie zaleŜne od 

stanów wody w rzece Świnie, czyli takŜe od stanów wody w Zatoce Pomorskiej. W 

okresach wiosennych poziomy wód gruntowych występują bardzo płytko pod 

terenem, a najczęściej wtedy woda stagnuje w obniŜeniach terenowych (nawet osiąga 

wartości 25-30 cm ponad teren) na najniŜej połoŜonych powierzchniach (uŜytków 

zielonych – obecnie trzcinowiska). RównieŜ w okresie mokrego lata i jesieni poziom 

wód gruntowych jest bardzo wysoki (woda ponad powierzchnią terenu). Na 

kształtowanie się poziomu wód gruntowych największy wpływ mają cofki 

odmorskie (w okresach sztormowych) – wpływające na stany wód rzeki Świny i 

poprzez infiltrację, przesiąki lokalne na stany w kanałach na wyspie. Ze względu na 

utrudniony odpływ wód kanałami i rowami oraz niskie rzędne znacznych terenów 

Karsiborskiej Kępy (połoŜenie polderowe), grawitacyjne odwodnienie jest moŜliwe 

tylko w krótkim okresie a regulowanie poziomu wody jest moŜliwe i prowadzone 

jest poprzez pracę stacji odwadniającej Karsibór II. W okresach wegetacyjnych 

wzmoŜona transpiracja i okresowe susze atmosferyczne (małe sumy opadów) 

powodują obniŜenie poziomów wód gruntowych poniŜej wartości dopuszczalnych 

(wskazanych dla występujących gleb i siedlisk przyrodniczych) i wówczas wskazane 

byłoby podniesienie poziomu wód przez doprowadzenie wody ze Świny (dotyczy to 

szczególnie części zachodniej). Obserwacje poziomu wody gruntowej prowadzone 

były przez OTOP w latach 2006-2008. Dane pomiarowe z wybranych piezometrów 

obserwacyjnych przedstawiono na poniŜszych wykresach. 

0 

0,1 

Poziom wody (cm) 

0,2 

0,3 

0,4 

0,5 

0,6 

0,7 

0,8 

24-3- 

2006 

2-7- 

2006 

10-10- 

2006 

18-1- 

2007 

28-4- 

2007 

Data 

6-8- 

2007 

14-11- 

2007 

22-2- 

2008 

1-6- 

2008 

9-9- 

2008 

18-12- 

2008 

Rycina 13. Zmiany poziomu wody gruntowej przy kanale (piezometrze P1) w latach 2006-2008 

Dane z pomiarów w zachodniej części Karsiborskiej Kępy (rejon pastwisk) wskazują 

na duŜe wahania poziomu wód w poszczególnych latach badań. W latach 2006-2007 

poziomy wód gruntowych średnio były wyŜsze o około 20-30 cm niŜ w roku 2008 

(Rycina 13, piezometr P1). Wynikać to moŜe z warunków opadowych oraz moŜe być 

związane z pracami modernizacyjnymi i remontowymi na kanałach. 

29

-0,2 

-0,1 

Poziom wody (cm) 

0 

0,1 

0,2 

0,3 

0,4 

0,5 

0,6 

0,7 

24-3- 

2006 

2-7- 

2006 

10-10- 

2006 

18-1- 

2007 

28-4- 

2007 

Data 

6-8- 

2007 

14-11- 

2007 

22-2- 

2008 

1-6- 

2008 

9-9- 

2008 

18-12- 

2008 

Rycina 14. Zmiany poziomu wody gruntowej (piezometr P3, pastwiska – środkowa część wyspy) w 

latach 2006-2008 (wartości ujemne wskazują na połoŜenie wody ponad powierzchnią terenu) 

-0,2 

-0,1 

Poziom wody 

0 

0,1 

0,2 

0,3 

0,4 

0,5 

0,6 

24-3- 

2006 

2-7- 

2006 

10-10- 

2006 

18-1- 

2007 

28-4- 

2007 

Data 

6-8- 

2007 

14-11- 

2007 

22-2- 

2008 

1-6- 

2008 

9-9- 

2008 

18-12- 

2008 

Rycina 15. Zmiany poziomu wody gruntowej (piezometr P4) w latach 2006-2008 

W roku 2008 obserwowano na wiosnę okresowe zalewy powierzchniowe w tym 

rejonie (Rycina 14, Rycina 15 - piezometr P3, P4). Amplituda zmian poziomów wód 

gruntowych w części zachodniej jest duŜa, gdyŜ wynosi 60-70 cm. Znaczny spadek 

poziomów wód gruntowych w okresie letnim moŜe być wynikiem nie tylko pełnej 

wegetacji roślin, duŜej ewapotranspiracji, ale takŜe prac renowacyjnych kanałów, 

które pozwalają skuteczniej odwadniać powyŜsze tereny oraz mniejszych sum 

opadów atmosferycznych i niŜszych stanów wód w Świnie w roku 2008. 

Niskie poziomy wód gruntowych szczególnie w okresie czerwiec – lipiec (2008) 

wskazują na potrzebę okresowego wstrzymania odpływu wód poprzez kanały (w 

tym rejonie – zachodnia część), a takŜe na potrzebę doprowadzenia wody z 

przyległej rzeki Świny. Podjęte działania w celu doprowadzenia dodatkowej wody 

30

na obiekt w okresach krytycznych dla siedlisk są jak najbardziej wskazane i 

potrzebne. 

We wschodniej części wyspy panują nieco odmienne warunki glebowo-wodne. 

Obserwacje wskazują na występowanie mniejszej amplitudy zmian poziomów wód 

gruntowych (w granicach maksymalnie 40 cm), ale i wyŜsze poziomy wód 

gruntowych. W okresie luty – maj poziom wody gruntowej kształtował się w 

granicach od 0 do +16 cm ponad powierzchnię terenu. Wysokie poziomy wody 

notowano zwłaszcza w kwietniu 2008 (piezometr P7) (Rycina 16). Podobne wysokie 

poziomy wód gruntowych obserwowano w środkowej części kwatery (piezometr 

P9). 

-0,2 

-0,1 

0 

poziom (cm) 

0,1 

0,2 

0,3 

0,4 

16-11-2007 

30-11-2007 

14-12-2007 

28-12-2007 

11-1-2008 

25-1-2008 

8-2-2008 

22-2-2008 

7-3-2008 

21-3-2008 

4-4-2008 

18-4-2008 

2-5-2008 

16-5-2008 

30-5-2008 

13-6-2008 

27-6-2008 

11-7-2008 

25-7-2008 

8-8-2008 

22-8-2008 

5-9-2008 

19-9-2008 

3-10-2008 

17-10-2008 

31-10-2008 

Rycina 16. Zmiany poziomu wody gruntowej we wschodniej części wyspy (piezometr P7, uŜytki 

zielone, rejon wału ochronnego) w latach 2007-2008 

-0,4 

-0,3 

-0,2 

poziom (cm) 

-0,1 

0 

0,1 

0,2 

0,3 

0,4 

07-11-16 

07-11-30 

07-12-14 

07-12-28 

08-01-11 

08-01-25 

08-02-08 

08-02-22 

08-03-07 

08-03-21 

08-04-04 

08-04-18 

08-05-02 

08-05-16 

08-05-30 

08-06-13 

08-06-27 

08-07-11 

08-07-25 

08-08-08 

08-08-22 

08-09-05 

08-09-19 

08-10-03 

08-10-17 

Rycina 17. Zmiany poziomu wody gruntowej na piezometrie P10 w latach 2007-2008 

08-10-31 

31

Dość niekorzystne warunki wodne występują w rejonie kwater przyległych do 

kanału pompowego i Rzeckiego Nurtu (Rycina 17). Od listopada do połowy czerwca 

wody stagnowały na powierzchni terenu osiągając maksymalne wartości w 

granicach +31 cm ponad powierzchnię terenu. W okresach jesienno-zimowych oraz 

wiosennych występuje wyraźna korelacja stanów wody w kanale z poziomami wody 

gruntowej, czego nie obserwuje się w okresach lata (czerwiec – wrzesień) (Rycina 18). 

stan W1 (cm) 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

-40 

-30 

-20 

-10 

0 

10 

20 

30 

40 

16-11-2007 

16-1-2008 

17-3-2008 

18-4-2008 

9-5-2008 

31-5-2008 

19-6-2008 

12-7-2008 

11-8-2008 

29-8-2008 

19-9-2008 

poziom wody (cm) 

10-10-2008 

Rycina 18. Zmiany poziomu wody gruntowej (piezometr P10, kolor niebieski) i stanów wody na 

wodowskazie w kanale pompowym (W1 - kolor róŜowy) w latach 2007-2008 

poziomy wody (cm) 

-0,40 

-0,30 

-0,20 

-0,10 

0,00 

0,10 

0,20 

0,30 

0,40 

0,50 

0,60 

7 8 9 10 

2007-11-16 

2007-12-12 

2008-01-16 

2008-02-15 

2008-03-17 

2008-04-11 

2008-04-18 

2008-04-28 

2008-05-09 

2008-05-21 

2008-05-31 

2008-06-11 

2008-06-19 

2008-06-30 

2008-07-12 

2008-07-22 

2008-07-31 

2008-08-11 

2008-08-19 

2008-08-29 

2008-09-11 

2008-09-19 

2008-09-30 

2008-10-10 

Rycina 19. Porównanie poziomów wód gruntowych we wschodniej części Karsiborskiej Kępy 

(piezometry P7-P10) w latach 2007-2008 

32

1.2.2.5. Charakterystyka fizykochemiczna wody z obszaru obiektu 

Zasolenie wód Świny wynika z intensywności procesów wymiany wód Zalewu 

Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej. Wielkość zasolenia wód w ujściach cieśnin 

zalewowych do Morza Bałtyckiego jest zróŜnicowana i największa notowana jest 

przy ujściu Świny i wynosi do 3,0‰. Zasolenie wód w okolicach Świnoujścia wynosi 

średnio około 1‰ przewaŜnie w granicach 77% okresu rocznego. Maksymalne 

(historyczne, pomierzone) zasolenia dla wód w okolicach Świnoujścia i Karsiboru 

wynoszą około 8‰, koło Lubinia 6,2‰, minimalne wartości schodzą do wartości 

0,1‰. NajwyŜsze zanotowane zasolenie z rejonu Świnoujścia pochodzi z okresu 

zimowego i wynosi 13,82‰ (brak danych dotyczących roku wystąpienia). W latach 

2002-2004 w okresie wiosny i jesieni prowadzono badania chemizmu wód 

powierzchniowych i glebowych na Karsiborskiej Kępie (CzyŜ i in.). Próby wody ze 

Świny wykazywały zmienne zasolenie – od około 0,8‰ do 7,5‰. Wody 

powierzchniowe na Karsiborskiej Kępie miały zasolenie w granicach 1‰ do 3,5‰. 

Wody glebowe miały zasolenie bardzo stabilne i znacznie wyŜsze niŜ wody 

powierzchniowe – 3,5‰ do 6,5‰. MoŜe to wskazywać na zasilanie płytkich wód 

gruntowych zasolonymi wodami podziemnymi (prawdopodobne lokalne wysięki – 

wymaga to dodatkowych badań). 

Zasolenie badanych wód powierzchniowych i glebowych zawsze było niŜsze niŜ 

wód Zatoki Pomorskiej. Zwraca uwagę bardzo duŜa przewodność elektrolityczna 

wód na poziomie około 4332 µS*m -1 w wodach rzeki Świny i około 3706 µS*m -1 w 

wodach kanału pompowego i 4076 µS*m -1 w wodach zastoisk oraz ponad 6530 µS*m - 

1 w wodach glebowych. 

W badaniach wód przeprowadzonych we wrześniu i listopadzie 2008 roku 

przewodność elektrolityczna wahała się od 4190 µS*m -1 w wodzie gruntowej do 

wartości 5430 µS*m -1 w wodzie z rowów szczegółowych. Przewodność 

elektrolityczna wody ze Świny wynosiła 4780 µS*m -1 , podczas gdy najwyŜsza była 

przewodność wód w kanale pompowym – 7220 µS*m -1 . Wartości pH kształtowały 

się w granicach 6,27-6,58 dla wód powierzchniowych w rowach i kanale i do pH 6,95 

w wodach Świny. Natomiast najniŜsze pH w wodzie gruntowej było 6,07. W wodach 

powierzchniowych Karsiborskiej Kępy zwraca uwagę duŜa zmienność stęŜenia 

fosforanów od 0,121 g*dm -3 w wodzie z kanału do 1,08 g*dm -3 w rowach 

szczegółowych i do 1,5 g*dm -3 w wodach gruntowych. W wodach rzeki Świny 

stęŜenie fosforanów kształtowało się na poziomie 0,293 g*dm -3 . StęŜenia związków 

azotu: azotanów wahały się w przedziale 0,31 g*dm -3 w wodach kanału pompowego, 

0,43 g*dm -3 w wodach rowów do 0,70 g*dm -3 w wodach gruntowych; azotu 

amonowego od 0,05 g*dm -3 w wodzie gruntowej do blisko 0,8 g*dm -3 w wodzie 

rowów szczegółowych. W wodzie gruntowej zanotowano śladowe ilości azotu 

amonowego. Okresowo podwyŜszone stęŜenia szczególnie fosforanów, wartości pH 

i przewodności elektrolitycznej kwalifikują wodę powierzchniową i gruntową do 

klas niŜszych (IV, V) a takŜe notuje się wody pozaklasowe. Zwraca uwagę niskie pH 

wód gruntowych a takŜe znaczne zawartości związków azotu w wodach 

powierzchniowych. 

33

1.2.2.6. Potrzeby i bilanse wodne obiektu 

Charakterystyka opadów atmosferycznych 

Zalew Szczeciński i tereny przyległe znajdują się w zasięgu morsko-kontynentalnego 

typu opadów atmosferycznych. Warunki klimatyczne tego rejonu, kształtują się nie 

tylko pod wpływem głównych geograficznych czynników klimatotwórczych, ale 

takŜe w duŜej mierze pod wpływem Bałtyku i Zalewu Szczecińskiego. Średnia 

roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 575 mm. W latach 1991- 2005 

zanotowano cztery lata z sumami rocznymi opadów powyŜej 780 mm (lata 

wilgotne), osiem lat z opadami w granicach 625-780 mm (lata normalne) i trzy lata z 

opadami 550-625 mm (lata suche). 

Średnie opadów atmosferycznych miesięcznych i rocznych dla wybranych okresów 

wieloletnich (stacja Świnoujście) 

Lata I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK 

1891- 

1930 

1951- 

1970 

1956- 

1975 

1961- 

2000 

49 35 39 43 47 55 78 76 51 54 46 55 628 

41 32 33 45 51 60 61 62 54 47 49 46 581 

34 30 32 47 51 50 58 57 45 44 46 46 541 

39 28 38 38 48 55 54 56 53 45 49 48 551 

Cechą charakterystyczna opadów, dla omawianego obszaru, jest mała amplituda 

roczna, występowanie największych sum opadów w lipcu lub w sierpniu oraz 

przewaga opadów w porze jesieni nad opadami z okresu wiosny. W okresie 

wegetacyjnym (IV-X) średnie opady stanowią 66% sumy opadów rocznych i 

okresowe występują niedobory wody na uŜytkach rolnych a zwłaszcza uŜytkach 

zielonych w rejonie delty wstecznej Świny. 

Średnie sezonowe i roczna liczba dni z opadem dobowym o wartości najmniej 0,1 mm (a), 

1,0 mm (b), i 5,0 mm (c), oraz sezonowe sumy opadów, dla stacji Świnoujście, lata 1961-2000 

Pory roku 

Wiosna, III-V Lato, VI-VIII Jesień, IX-XI Zima, XII-II Rok, I-XII 

a b c a b c a b c a b c a b c 

39,0 24,9 8,3 37,6 25,5 10,9 42,4 27,3 9,9 47,8 27,3 7,1 166,8 105,0 36,2 

Sumy opadów (w mm) 

124 165 147 115 551 

W okresie letnim, przy duŜych potrzebach wodnych roślinności uŜytków zielonych, 

notuje się tylko średnio 10 dni z opadem powyŜej 5 mm (jest to opad 

najefektywniejszy zasilający gleby). 

Powierzchnia zlewni i dopływy charakterystyczne 

34

W oparciu o rozpoznanie terenowe, pomiary oraz mapy topograficzne określono 

powierzchnię zlewni (polderu) Karsiborskiej Kępy – wynosi ona: Fpold = 278,5 ha = 

2,785 km 2 . 

Dopływy charakterystyczne ustalono w oparciu o mapę izolinii spływów 

jednostkowych w Polsce wg Stach’ego a dla rozpatrywanej zlewni Karsiborskiej 

Kępy określono spływy jednostkowe, które wynoszą: 

• średni spływ jednostkowy qSW = 3,5 l*s -1 *km -2 , 

• średni niski spływ jednostkowy qSW = 2,0 l*s -1 *km -2 , 

Przepływy charakterystyczne dla zlewni Karsiborskiej Kępy wynoszą wówczas: 

• przepływ średni QSW = Fpold x qSW = 2,785 km 2 x 3,5 l*s -1 *km -2 = 9,74 l*s -1 

• przepływ średni niski QSW = Fpold x qSW = 2,785 km 2 x 2,0 l*s -1 *km -2 = 5,57 l*s -1 

W celu oceny ilości wody na polderze do wykorzystania w ramach retencji własnej, 

obliczono dopływy z opadów zimowych stosując wzór: 

Vz = z(PXII + PI + PII) × F (wartość podawana w tyś m 3 ) 

gdzie: 

• z = 0,5 współczynnik odpływów zimowych dla spadku terenu do 2%, 

• PXII, PI, PII – miesięczne sumy opadów w mm w grudniu, styczniu i lutym, 

• F - powierzchnia zlewni. 

Dla stacji opadowej Świnoujście średnie sumy opadów z wielolecia z lat 1830-1930, 

1951-1970 oraz 1956-1975 wynoszą; XII: 49 mm, I: 41 mm, II: 32 mm, czyli za okres 

XII-II wynoszą PXII-II = 122 mm. 

Dopływ wody z opadów zimowych wynosi więc: Vz= 0,5×122×2,785 = 169885 m 3 . 

Zapotrzebowanie obiektu na wodę w okresie wegetacji 

Zapotrzebowanie na wodę i bilans wodny roślin zaleŜy od cech roślinności (duŜy 

udział szuwarów trzcinowych lub monokultura trzciny) oraz od stopnia dostępności 

wody glebowej i od nasilenia ewapotranspiracji. Potrzeby wodne roślin 

rozpatrujemy w sprzęŜonym systemie: atmosfera (opad atmosferyczny) – roślina – 

gleba. Sprawność przenikania wody z gleby do roślin zaleŜy od prędkości jej 

przemieszczania się w glebie, natomiast straty wody z roślin – od zdolności 

ewaporacyjnej atmosfery. Dla okresu wegetacyjnego (IV-X) przy ekstensywnym 

uŜytkowaniu trwałych uŜytków zielonych (najczęściej zbierany jeden pokos, dane te 

przyjęto z uwagi na brak opracowań dotyczących trzciny) dla warunków 

Karsiborskiej Kępy niedobory wodne wynoszą średnio 50 mm, co dla całej 

powierzchni polderu stanowi 139 250 m 3 . JednakŜe dla okresu kwiecień – lipiec 

róŜnica pomiędzy opadami optymalnymi a sumami opadów z wielolecia dla 

Świnoujścia wynosi aŜ 85 mm, czyli niedobory wodne dla uŜytków zielonych 

Karsiborskiej Kępy kształtują się w granicach QN = 236 725 m 3 . 

Niedobory wodne dotyczą roślinności uŜytków zielonych, gdy poziomy minimalne i 

średnie normy odwodnienia dla gleb polderu kształtują się w granicach 25-35 cm. 

Przy niŜszych poziomach wody gruntowej niedobory wodne mogą być większe. Dla 

obszarów występowania wodniczki oraz ptaków obszarów rozlewiskowych 

(siewkowców) wskazane jest, aby poziom wody powierzchniowej wynosił 

maksymalnie +/- 5 cm od powierzchni gleby, szczególnie w okresach lęgowych (maj, 

czerwiec). W okresie wzmoŜonej ewapotranspiracji i okresach krytycznych dla 

35

ptaków naleŜałoby dodatkowo doprowadzać wodę dla spełnienia określonych 

kryteriów przyrodniczych. 

Przyjmując, dla warunków gleb porównywalnych z występującymi na Karsiborskiej 

Kępie (lekkie mineralne, organiczne), Ŝe doprowadzana woda musi wypełnić 

zbiornik glebowy do pełnej pojemności wody to wychodząc z wzoru: 

Qg = PPW-Wakt. x Λh x F 

gdzie: 

• PPW – pełna pojemność wodna, 

• Wakt – wilgotność aktualna, 

• Λh – przyrost poziomu wody, 

• F – powierzchnia polderu, 

• Qg – dawka wody do wypełnienia zbiornika glebowego, 

to otrzymamy potrzebną ilość wody: Qg = 668400 m 3 . 

Przyjęto dodatkowo, Ŝe w okresie lęgów m.in. wodniczki na pow. ok. 70 ha poziom 

wody gruntowej będzie kształtował się na poziomie +5 cm powyŜej poziomu gleby: 

Qz = 35000 m 3 . 

Całkowita ilość wody Qc niezbędna do zapewnienia odpowiednich warunków 

wodnych na Karsiborskiej Kępie będzie więc wynosiła: 

Qc= QN + Qg + Qz + Qs 

gdzie: 

• Qc – całkowita dawka wody do nawodnień, 

• QN – niedobory wodne za okres maj-lipiec, 

• Qg – dawka wody do wypełnienia zbiornika glebowego, 

• Qz – dawka wody do zalewu, 

• Qs – straty wody (na wypełnienie rowów, parowanie z wolnej powierzchni), 

przyjęto 10% sumy QN + Qg + Qz. 

Otrzymujemy: Qc = 236725 + 668400 + 35000 + 94012 = 1034138 m 3 ≈ 1034140 m 3 

Dawka d wody na ha będzie równa d = 3713,2 m 3 = 371,3 mm dla (F= 278,5 ha), 

zatem niezbędny dopływ powinien wynosić: 

q = 0,116 x d/t [l/sek/ha] 

gdzie: 

• d – dawka jednostkowa na ha równy niedoborowi wody w mm, 

• t – czas nawodnień 122 dni (kwiecień – lipiec). 

Otrzymujemy: q = 0,116 × 371,3/122 = 0,35 [l/sek/ha]. 

Z uwagi na moŜliwość wykorzystania wody z górnych partii terenu do nawodnień 

w dolnej partii wyspy (z północno-zachodniej części), przy głównym kanale 

zasilającym stacje pomp, obliczone q jest maksymalne. Planuje się jak największe 

wykorzystanie wody Świny do nawodnień z okresów występowania cofki, co 

pozwoli na szybkie uzupełnienie niedoborów wody. Specyficzne połoŜenie polderu 

Karsiborska Kępa i wpływ stanów wody w rzece Świnie na utrzymywanie się 

poziomów wody gruntowej (zaleŜność liniowa) stwarzają dobre warunki dla 

nawodnień podsiąkowych. Płaski teren i istniejąca sieć rowów oraz zmodernizowana 

stacja pomp pozwalają na w miarę precyzyjne stworzenie warunków przede 

wszystkim dla ochrony siedlisk roślin słonolubnych – słonaw a takŜe dla siedlisk 

lęgowych wodniczki i siewkowców oraz dla rozwoju roślinności uŜytków zielonych. 

36

1.2.2.7. Rys historyczny gospodarki wodnej i sieci melioracyjnej 

Z dostępnych danych archiwalnych wynika, Ŝe pierwsze prace melioracyjne na 

Karsiborskiej Kępie rozpoczęto pod koniec XIX wieku. Z map wynika, Ŝe obecna 

Karsiborska Kępa składała się z trzech części – oddzielnych małych wysp. Wyspa 

główna odwadniana była ciekiem biegnącym ze wschodu na zachód a następnie 

południe do Das Rick – kanału oddzielającego wyspę od Caseburga (Karsibór). 

Tereny prawdopodobnie uŜytkowane były jako ekstensywne pastwiska i łąki. 

Rycina 20. Delta Świny pod koniec XIX wieku 

Po wybudowaniu stacji pomp (prawdopodobnie ok. 1910 r.) w południowowschodniej 

części wyspy rozpoczęto prace melioracyjne dostosowujące wyspę do 

ekstensywnego rolniczego uŜytkowania. Stacja pomp była podstawowym obiektem 

melioracyjnym umoŜliwiającym prowadzenie dalszych prac na obiekcie. Z map z lat 

30. XX wieku wynika (Rycina 21), Ŝe wyspa w znacznej części jest juŜ zabezpieczona 

przed zalewami wałami przeciwpowodziowymi i posiada rozwiniętą sieć kanałów i 

rowów połączonych ze stacją pomp. MoŜemy wnioskować, Ŝe równolegle 

prowadzono prace związane z budową wałów przeciwpowodziowych w celu 

zabezpieczenia przed zalewami powierzchniowymi rzeki Świny i siecią głównych 

kanałów. Do odwodnienia wykorzystano cieki naturalne (jeszcze z XIX wieku), do 

których podłączono kanały. Do budowy wałów przeciwpowodziowych na 

37

Karsiborskiej Kępie wykorzystywano materiały miejscowe, prawdopodobnie urobek 

z wykopów pod kanały, a takŜe urobek od strony wody Świny i Starej Świny. 

Rycina 21. Kształt sieci melioracyjnej Karsiborskiej Kępy w latach 30. XX wieku 

Wybudowanie wałów przez lata (ponad 100 lat) pozwalało na uŜytkowanie rolnicze 

wyspy. Prawdopodobnie było to uŜytkowanie kośne (ekstensywne), kośnopastwiskowe 

oraz przez znaczny okres jako pastwiska dla hodowanego bydła, koni. 

Układ sieci melioracyjnej zachowany został aŜ do naszych czasów (lata 70. XX 

wieku). Po wojnie nie wykonywano Ŝadnych prac melioracyjnych poza pracami 

niezbędnymi do bieŜącej eksploatacji obiektu (utrzymanie kanałów, wałów 

przeciwpowodziowych). Współczesny krajobraz wyspy jest dziełem działalności 

człowieka, który został ukształtowany przede wszystkim przez wieloletnie 

uŜytkowanie rolnicze, najprawdopodobniej o zróŜnicowanej intensywności, 

najczęściej ekstensywnie. Istniejąca jeszcze obecnie roślinność solniskowa wskazuje 

na uŜytkowanie pastwiskowe z okresowym wykaszaniem niektórych partii terenu. 

Bardziej intensywne uŜytkowanie rolnicze przypada na okres gospodarowania 

Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Ognica”. Były to lata 70. i 80. ubiegłego wieku. 

Wypasano wówczas kilkaset sztuk bydła na istniejących pastwiskach i łąkach. Ze 

znacznej powierzchni zbierano wówczas siano, co wymagało stworzenia 

odpowiednich warunków wodnych. MoŜna przypuszczać (potwierdzają to 

obserwacje gleb organicznych), Ŝe okresowo na wyspie występowały niskie poziomy 

wód gruntowych (murszenie gleb organicznych). Dodatkowo na pastwiskach 

38

wymagany poziom wód gruntowych wahał się w granicach 50-70 cm poniŜej 

powierzchni terenu. Przeprowadzone prace melioracyjne w latach 70. XX wieku 

polegały na wykonaniu stałych połączeń Karsiborskiej Kępy z Karsiborem – 

przegród ziemnych a takŜe zamiany Rzeckiego Nurtu na zbiornik retencyjny z 

moŜliwością wykorzystania jego wód do nawodnień. 

Rycina 22. Kształt sieci melioracyjnej Karsiborskiej Kępy pod koniec XX wieku 

Zamknięcie Rzeckiego Nurtu (przegroda ziemna, zastawka i klapy zwrotne) 

pozwoliły na ograniczenie dopływu wód Świny na Karsiborską Kępę od strony 

południowej. Po zamknięciu przepływu wód przez Rzecki Nurt moŜna 

zaobserwować intensywne zarastanie tego cieku i jego powolne wypłycanie 

(lądowienie - zamulanie materiałem miejscowym). 

W drugiej połowie XX wieku obserwujemy zanikanie (całkowite zarośnięciu) szeregu 

dawnych płytkich naturalnych cieków – prawdopodobnie obecnie tworzą one 

lokalne zastoiska, zbiorniki wód powierzchniowych. 

1.2.2.8. Stan i aktualne wykorzystanie istniejących urządzeń sieci melioracyjnej 

Na terenie Karsiborskiej Kępy urządzenia infrastruktury melioracyjnej aktualnie 

występują w postaci urządzeń melioracji podstawowych: kanału głównego, kanału 

pompowego, wału przeciwpowodziowego i stacji pomp oraz urządzeń melioracji 

szczegółowych obejmujących rowy szczegółowe i urządzenia wodne z nimi 

związane jak przepusty pod drogami (tzw. przepusty komunikacyjne). 

Stan urządzeń melioracji podstawowych jest zadawalający – po pracach 

renowacyjnych i remontowych wykonanych i finansowanych przez OTOP w latach 

ubiegłych (oczyszczony kanał pompowy, wyremontowana stacja pomp z nowym 

agregatem pompowym). Wały przeciwpowodziowe są aktualnie w bardzo 

39

zróŜnicowanym stanie, odcinkami stan jest zadawalający a odcinkami wymagający 

renowacji, a przede wszystkim uzupełnienia wyrw i ubytków w korpusie wału oraz 

lokalnie podniesienia czy teŜ wyrównania poziomu korony wału. W bardzo 

zróŜnicowanym stanie są rowy melioracji szczegółowych. Odcinkami są one 

niedroŜne i wymagają udroŜnienia – oczyszczenia, odmulenia a przede wszystkim 

okresowego wykaszania. Część odcinków tych rowów została oczyszczona głownie 

przez OTOP oraz w części przez innych uŜytkowników gruntów w latach 2003 i 

2007-2008. 

Mapa wskazująca wymienione oraz planowane prace, na podkładzie zdjęcia 

satelitarnego obrazującego stan sieci melioracyjnej, znajduje się w załączniku 

kartograficznym Mapa 10. 

Z uwagi na zmiany w uŜytkowaniu terenu Karsiborskiej Kępy pierwotny układ 

rowów szczegółowych nie musi być odtwarzany. Ograniczone odwodnienie (części 

wschodniej) moŜe być zapewnione przez oczyszczenie wybranych rowów łączących 

się z kanałem pompowym. Natomiast nawodnienie będzie moŜliwe, gdy powstaną 

przepusty wałowe zapewniające dopływ wody rzecznej na teren Karsiborskiej Kępy. 

Rowy szczegółowe i kanał główny łączące się z projektowanymi ujęciami wody w 

latach 2007-2008 zostały oczyszczone i zapewnią szybki napływ wód rzecznych na 

obiekt. Wykorzystanie wód zmagazynowanych na polderze z okresu zimowego 

tylko okresowo zapewnia odpowiednie warunki hydrologiczne dla terenów 

lęgowych wodniczki. Odwodnienie – odprowadzenie nadmiaru wód z okresu 

zimowego i wczesnowiosennego zapewnia istniejąca stacja pomp poprzez rowy 

szczegółowe i kanał pompowy. 

BieŜąca regulacja stosunków wodnych na Karsiborskiej Kępie moŜe być aktualnie 

prowadzona przez wykorzystanie systemu kanałów i rowów szczegółowych 

(wodami własnymi) Karsiborskiej Kępy poprzez okresowe wstrzymywanie odpływu 

(regulowany odpływ) szczególnie z części zachodniej wyspy. 

1.2.3. Klimat 

Analiza przestrzennego rozkładu usłonecznienia, temperatury, wilgotności 

powietrza, sum opadów to elementy meteorologiczne, na podstawie których 

wyznaczono krainy klimatyczne dla województwa zachodniopomorskiego. O 

klimacie Pomorza Zachodniego decydują warunki geograficzne, cyrkulacja 

atmosferyczna i czynniki antropogeniczne. Obok szerokości geograficznej 

czynnikiem klimatotwórczym jest ukształtowanie terenu i jego wzniesienie nad 

poziom morza. Sąsiedztwo Bałtyku i Zalewu Szczecińskiego powodują, Ŝe na terenie 

województwa zachodniopomorskiego występują znaczące róŜnice poszczególnych 

czynników meteorologicznych. Według najnowszych opracowań (Koźmiński, 

Michalska, Czarnecka 2007) Karsiborska Kępa połoŜona jest w I krainie klimatycznej 

– Zalewu Szczecińskiego. 

Kraina Zalewu Szczecińskiego - obejmuje wyspę Wolin i Uznam oraz wąski 

południowy i wschodni pas terenu nad Zalewem Szczecińskim. Kraina wznosi się od 

0 do 20 m n.p.m., poza wysoczyzną morenową ze szczytem połoŜonym 115 m n.p.m. 

koło Międzyzdrojów. Warunki klimatyczne tej krainy kształtują się nie tylko pod 

wpływem głównych geograficznych czynników klimatycznych (szerokość 

geograficzna, cyrkulacja atmosferyczna), ale takŜe wpływy morskie – Bałtyku oraz 

40

duŜego zbiornika wodnego - Zalewu Szczecińskiego. PobrzeŜe Zatoki Pomorskiej, 

ograniczone wyspami Uznam i Wolin, zalicza się do najkorzystniejszych rejonów 

bioklimatycznych na polskim wybrzeŜu, sprzyjających zwłaszcza rekreacji i 

turystyce. Dogodne warunki klimatyczne sprzyjają takŜe działalności rolniczej. 

Średnia roczna suma godzin z usłonecznieniem rzeczywistym kształtuje się do około 

1640. W ciągu roku usłonecznienie względne waha się od 34% do 38%, przy czym 

zimą wynosi 20%, a latem nie przekracza 50%. Średnia roczna temperatura wynosi 

od 8,3 O C do 8,5 O C. Zmienność przestrzenna temperatury w miesiącach 

najchłodniejszych i najcieplejszych w obrębie tej krainy jest podobna, gdyŜ średnia 

temperatura stycznia (najwyŜsza w całym woj. zachodniopomorskim) wynosi -0,1 O C 

w okolicach Świnoujścia, a w lipcu wynosi 17,5 O C. Kraina Zalewu Szczecińskiego 

odznacza się długim okresem gospodarczym (t powietrza > 3 O C) nawet do 260 dni i 

stosunkowo długim okresem wegetacyjnym (tp > 5 O C) do blisko 224 dni. 

Stosunkowo niska jest średnia temperatura okresu maj-lipiec, 14,5-15,2 O C, niewielka 

ilość dni gorących, 10-16 dni w roku i dni z przymrozkami 90-95 oraz mała ilość dni 

z pokrywą śniegową, poniŜej 40. Występuje tu dość duŜe zróŜnicowanie rocznych 

sum opadów atmosferycznych np. ponad 600 mm w okolicy Świnoujścia i 550 mm 

nad południową częścią Zalewu Szczecińskiego Opady okresu maj-lipiec są raczej 

skąpe i wynoszą 170-180 mm. DuŜa wilgotność powietrza, 75-79% w okresie majlipiec 

i bardzo mały niedosyt wilgotności kompensują w duŜym stopniu niedobór 

opadów w tym okresie. Przeciętna roczna liczba dni z opadem > 1 mm waha się od 

110 do 125 osiągając najwyŜsze wartości na wybrzeŜu. Mamy tu duŜą częstotliwość 

dni z silnymi wiatrami, średnio ok. 49 dni w roku, oraz dni pogodnych, 35-40 dni w 

roku. Nieco opóźniony jest okres wegetacyjny, początek średnio między 2.-5. 

kwietnia, ale za to najpóźniej się kończący po 7. listopada, dzięki czemu jest 

stosunkowo długi. 

41

1.3. INFORMACJE BIOLOGICZNE 

1.3.1. Stopień rozpoznania biologicznego obiektu oraz źródła danych 

1.3.1.1. Rozpoznanie botaniczne 

Fragmentaryczne informacje na temat składników szaty roślinnej wyspy, do lat 90. 

ubiegłego wieku pojawiały się jedynie w opracowaniach o charakterze regionalnym, 

dotyczących zagadnień geobotanicznych wysp Wolina i południowo-wschodniego 

Uznamu lub opracowaniach problemowych, poświęconych ochronie halofitów na 

polskim wybrzeŜu (Piotrowska 1957, 1966a, 1966b, 1974, 1976). Pierwsze rozpoznanie 

inwentarza zbiorowisk roślinnych Karsiborskiej Kępy, ze szczegółowym 

skartowaniem ich rozmieszczenia w skali 1 : 5000, przeprowadzono w roku 1997, w 

ramach prac nad Planem kształtowania i ochrony szaty roślinnej wyspy (Sągin, 

Machnikowski 1997). Celem opracowania było przedstawienie jakościowego i 

przestrzennego zróŜnicowania roślinności, ze szczególnym uwzględnieniem roli 

trzciny w zbiorowiskach oraz zaproponowanie zabiegów kształtowania struktury 

fitocenoz, przede wszystkim pod kątem zachowania walorów ornitologicznych 

obiektu – zapewnienia właściwych warunków bytowania ptaków siewkowych i 

wodniczki. Wskazane w planie działania, obejmujące umiarkowany wypas i kośne 

uŜytkowanie zbiorowisk połąkowych, miały jednocześnie za zadanie umoŜliwić 

utrzymanie walorów botanicznych wyspy, związanych głównie z obecnością 

halofilnych składników szaty roślinnej, w tym najcenniejszego z nich – babki 

pierzastej. Podczas kartowania roślinności, pomimo nie prowadzenia szczegółowych 

badań florystycznych, zebrano szereg danych o występowaniu cennych gatunków 

roślin naczyniowych, których odnalezione stanowiska przedstawiono na jednej z 

map opracowania. 

W okresie późniejszym badania szczecińskiego ośrodka akademickiego skupiły się 

głównie na ocenie stanu populacji oraz warunków ochrony babki pierzastej, gatunku 

występującego na Karsiborskiej Kępie na wschodnim skraju zasięgu i obecnie na 

jedynym stanowisku w Polsce (Sotek 1999, 2002a, 2002b i in., Sotek, Prajs, Stasińska 

2002, Sotek, Rogalski 1998). Odniesienia do innych składników szaty roślinnej były 

nieliczne (Prajs, Stasińska, Sotek 2002). 

Niecałe 10 lat po skartowaniu roślinności wyspy oraz opracowaniu planu jej 

kształtowania i ochrony, na zlecenie OTOP podjęto próbę eksperymentalnej oceny 

skuteczności róŜnie skomponowanych zabiegów ochronnych (wypasu, koszenia 

trzciny – letniego lub zimowego), poprzez kilkuletnie badania na stałych 

powierzchniach (Sągin 2004, 2005). Prace zostały jednak przerwane i nie pozwoliły 

osiągnąć załoŜonego celu. W trakcie ich prowadzenia stwierdzono jednak znaczny 

wzrost ekspansji trzciny na nieuŜytkowanych powierzchniach 

łąkowo-pastwiskowych, w porównaniu z połową lat 90. ubiegłego wieku. Od 2007 

roku takie prace, według zmienionej metodyki, lecz równieŜ na stałych 

powierzchniach (w dwóch transektach) są prowadzone w ramach programu UE 

LIFE-Nature pt. „Ochrona wodniczki w Polsce i w Niemczech”. Ich celem jest takŜe 

ocena skuteczności prowadzonych zabiegów czynnej ochrony, lecz wyłącznie w 

zakresie cech zbiorowisk waŜnych dla utrzymania populacji wodniczki, mniej zaś 

stopnia zachowania walorów botanicznych. 

42

W latach 2009-2010 prowadzono prace nad ekspertyzą siedliskową do planu 

rolnośrodowiskowego dla wybranych działek siedliskowych połoŜonych na terenie 

Karsiborskiej Kępy. 

1.3.1.2. Rozpoznanie ornitologiczne 

Rozpoznanie ornitologiczne Karsiborskiej Kępy jest zadowalające. Składa się na nie 

przede wszystkim wiedza na temat gatunków lęgowych i odwiedzających ten obiekt 

w czasie lęgów ptaków z okolic. Bogata jest takŜe lista gatunków, które pojawiają się 

tutaj na przelotach wiosennych lub jesiennych, podczas zimowania, a nawet 

gatunków obserwowanych sporadycznie (czasem tylko kilka razy). 

Pierwsze powaŜne badania, których owocami były publikacje lub raporty, 

prowadzono na początku lat 90. XX wieku. Były to opracowania zwłaszcza 

środowiska ornitologów szczecińskich. Później informacja gromadzona była na 

bieŜąco na podstawie obserwacji/notatek własnych (Tadeusz P., Jabłoński P.) oraz na 

podstawie systematycznego monitoringu ptaków lęgowych organizowanego przez 

OTOP. NaleŜy tu wymienić następujące opracowania: 

• z sezonu 1991: Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., 

Włodarczak A. 1993, „Awifauna wysp w delcie Świny w sezonie 1990/91”, 

Przegl. Przyr. IV, 1: 17-38; 

• z sezonu 1994: Czeraszkiewicz R. 1995, „Ostoja ptaków Delta Świny (IBA 001), 

rezerwat OTOP Karsiborska Kępa, Raport nr 1”, OTOP, Szczecin (msc); 

• z sezonu 1995: Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., Wysocki D., Kalisińska E.: 

„Pomorze Zachodnie. Łąki na wyspie Karsibór”. W: J.Krogulec (red.) 1998: 

„Ptaki łąk i mokradeł Polski. Stan populacji, zagroŜenia i perspektywy 

ochrony”, Fundacja IUCN Poland, Warszawa; 

• z lat 1997-2000: Jabłoński P., Tadeusz P. 2001, „Awifauna wysp Bielawki, 

Karsiborska Kępa i Karsibór w latach 1997-2000”, Świnoujście (msc); 

• z sezonu 2003: Jabłoński P. 2003 „Wyniki monitoringu ptaków lęgowych 

Karsiborskiej Kępy. Sezon 2003”, OTOP, Świnoujście (msc); 





• bazy danych w formacie XML zawierające wyniki obserwacji z lat 2001-2005. 

1.3.1.3. Rozpoznanie w dziedzinie innych grup zwierząt 

Rozpoznanie w dziedzinie innych grup zwierząt opiera się zasadniczo na 

obserwacjach własnych autora planu zarządzania, gdyŜ dla opisywanego obiektu nie 

były prowadzone specjalistyczne analizy świata zwierząt, poza ptakami. W latach 

2007-2010 programem obserwacji, prowadzonym przez pracowników OTOP, objęto 

faunę bezkręgowców („Monitoring dostępności pokarmu wodniczki”). Dokonywano 

dwóch rodzajów prób: czerpakowania i zbiorów z pułapek Moerickego. Zebrany 

materiał oczekuje na analizę specjalisty entomologa. 

43

1.3.2. Elementy biologiczne nie w pełni udokumentowane 

1.3.2.1. Aspekt botaniczny 

Pomimo istotnego znaczenia Karsiborskiej Kępy w ochronie nie tylko walorów 

ornitologicznych, ale równieŜ szaty roślinnej stopień jej botanicznego rozpoznania i 

udokumentowania jest niedostateczny. Oprócz opracowań dotyczących 

najcenniejszego składnika flory, jakim jest babka pierzasta rozpoznanie to stanowiło 

głównie tło dla działań na rzecz ochrony wybranych gatunków ptaków. Jakość 

wszystkich walorów przyrodniczych wyspy oraz szczególne moŜliwości ich 

ochrony, jakie daje bieŜąca struktura własności i zarządzania obiektem skłaniają do 

uzupełnienia posiadanych dokumentacji i analiz. Ich celem powinno być dokładne 

oszacowanie zasobów wartości szaty roślinnej wyspy oraz ocena jej spontanicznych i 

wymuszonych uŜytkowaniem przemian. Podjęte prace powinny objąć: 

• kompletne opracowanie flory wyspy, ze szczególnym uwzględnieniem 

gatunków zagroŜonych w skali Unii Europejskiej, kraju i regionu, 

• skartowanie aktualnego zasięgu trzciny oraz stopnia zwartości wtórnych 

trzcinowisk, 

• fitosocjologiczną dokumentację pozostałości kośnych łąk, w tym w obrębie 

trawiastych postaci szuwarów trzcinowych, 

• okresowe kontrole stanowisk babki pierzastej i oceny stanu jej populacji, 

• kilkuletnie badania na stałych powierzchniach nad skutkami zabiegów 

czynnej ochrony zbiorowisk roślinnych (wypasu, koszenia) dla ich pełnej 

gatunkowej i przestrzennej struktury. 

1.3.2.2. Aspekt ornitologiczny 

Zasadniczo wszystkie gatunki ptaków Karsiborskiej Kępy są dobrze rozpoznane a 

ich stanowiska zlokalizowane. Dwie dziedziny mogą stanowić wkład do pewnej 

poprawy wiedzy o ptakach tego obiektu – wzmoŜenie obserwacji ptaków podczas 

wędrówek oraz podczas zimowania. Tego typu monitoring/badania naleŜy 

traktować jako uzupełniające do podstawowego i niezbędnego monitoringu 

gatunków lęgowych, który jest aktualnie realizowany. 

1.3.2.3. Aspekt innych grup zwierząt 

Do elementów nie w pełni lub wcale nie udokumentowanych naleŜą praktycznie 

wszystkie grupy zwierząt, poza ornitofauną obiektu. Wskazane jest lepsze poznanie 

przede wszystkim fauny z grup płazów oraz ssaków. Pierwsza grupa jest 

charakterystyczna dla obszarów podmokłych, jak ten opisywany, natomiast w 

drugiej grupie jest kilka drapieŜników mogących szkodzić populacji kluczowych 

gatunków ptaków. Poza tym wskazane jest opisanie fauny bezkręgowców, 

zwłaszcza tych stanowiących pokarm wodniczki i ptaków siewkowych, choć w 

miarę moŜliwości logistycznych i finansowych inne grupy teŜ powinny być 

analizowane. 

1.3.3. Siedliska i zbiorowiska roślinne 

Na obecny kształt szaty roślinnej Karsiborskiej Kępy istotny wpływ wywarła 

długotrwała gospodarka człowieka. Od wielu lat wyspa była intensywnie 

uŜytkowana rolniczo, słuŜyła jako miejsce wypasu bydła i koni. ZałoŜono sieć 

44

melioracyjną, a w pierwszej połowie XX w. otoczono ją wałem tworząc polder. Na 

powierzchniach wypasanych rozwinęły się fitocenozy słonaw Juncetum gerardi, w 

kilku postaciach wilgotnościowych: z astrem solnym Juncetum gerardi asteretosum 

tripolii (najwilgotniejszej), typowym Juncetum gerardi typicum, z babką pierzastą 

Juncetum gerardi plantaginetosum coronopodis (najmniej wilgotnej), z komonicą 

wąskolistną Juncetum gerardi lotetosum tenuis (najbardziej zbliŜonej do glikofilnych 

łąk) (Piotrowska 1974). Na obszarach koszonych wykształciły się zróŜnicowane 

zbiorowiska wilgotnych łąk z rzędu Molinietalia. Wzrost intensywności uŜytkowania 

w latach 70. ubiegłego stulecia doprowadził do degradacji wielu fitocenoz, zwłaszcza 

pastwiskowych, na których uformowały się płaty zastępczych zbiorowisk, 

odpowiadające m.in. zespołom Epilobio-Juncetum effusi i Deschampsietum caespitosae 

lub stanowiące skąpogatunkowe agregacje traw i turzyc. 

Ograniczenie wypasu od początku lat 90. XX w. oraz brak konserwacji rowów i 

wzrost zabagnienia najniŜej połoŜonych miejsc, przyczyniły się do ekspansji trzciny. 

Obecnie fizjonomia roślinności Kępy Karsiborskiej ma charakter 

pastwiskowo/łąkowo-szuwarowy. Dominują fitocenozy wtórnego szuwaru 

trzcinowego lub postaci zbiorowisk łąkowych i szuwarowych (szuwaru 

turzycowego) z mniejszym lub większym udziałem trzciny, zwłaszcza we 

wschodniej części wyspy. Zestawienie wyróŜnionych na wyspie zbiorowisk 

roślinnych i przypisanych im siedlisk wymagających ochrony na obszarach Natura 

2000 zawiera załącznik tabelaryczny Tabela 2. 

1.3.4. Kluczowe gatunki roślin i zwierząt 

1.3.4.1. Kluczowe gatunki roślin 

Wśród roślin na obszarze Karsiborskiej Kępy zdecydowanie dominują 

przedstawiciele fitocenoz łąkowych i szuwarowych. Najpowszechniej występuje tu 

trzcina pospolita Phragmithes australis i mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, licznie 

spotyka się tu sitowiec nadmorski Bulboschoenus maritimus, oczeret Tabernaemontana 

Schoenoplectus tabernaemontani, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, kostrzewę 

czerwoną Festuca rubra i turzyce, a wśród nich turzycę brzegową Carex riparia. 

Trzcina wskutek ograniczenia wypasu jest gatunkiem ekspansywnym. 

Specyfikę szaty roślinnej wyspy podkreśla obecność grupy obligatoryjnych i 

fakultatywnych halofitów. Łącznie stwierdzono tutaj obecność 21 gatunków z tej 

grupy roślin, co stanowi ok. ¾ wszystkich halofitów występujących na polskim 

wybrzeŜu (Piotrowska 1976). Odznaczają się one róŜnym stopniem 

rozpowszechnienia na wyspie. Do często i licznie występujących gatunków naleŜą 

m. in. – oprócz sitowca nadmorskiego Bulboschoenus maritimus i oczeretu 

Tabernaemontana Schoenoplectus tabernaemontani – takŜe: sit Gerarda Juncus gerardi, 

mlecznik nadmorski Glaux maritima, babka nadmorska Plantago maritima i babka 

Wintera Plantago winteri oraz świbka morska Triglochin maritimum. 

Halofity zdecydowanie przewaŜają w grupie gatunków rzadkich, o róŜnym stopniu 

zagroŜenia w skali Pomorza Zachodniego lub całego kraju. Ogółem takich gatunków 

znaleziono 16, z czego 7 jest objętych ochroną prawną. Na szczególną uwagę 

zasługuje babka pierzasta Plantago coronopus, posiadająca obecnie na Karsiborskiej 

Kępie jedyne stanowisko w Polsce. Te gatunki „specjalnej troski”, kluczowe dla 

przyrodniczych walorów wyspy przedstawia załącznik tabelaryczny Tabela 1. 

45

1.3.4.2. Kluczowe gatunki zwierząt 

Kluczową grupą zwierząt dla opisywanego obszaru są ptaki, a najwaŜniejszym 

gatunkiem jest wodniczka Acrocephalus paludicola. Jest to gatunek zagroŜony 

wymarciem w skali globalnej. Zgodnie z Polską Czerwoną Księgą Zwierząt 

(Głowaciński i in., 2001) status wodniczki to VU, czyli gatunek wysokiego ryzyka, 

naraŜony na wyginięcie. Taki sam status ma wodniczka w Czerwonej Księdze 

Gatunków ZagroŜonych IUCN, jako jeden z dwóch gatunków lęgnących się w 

Polsce. Jako gatunek posiadający prawie 25% populacji na terenie Polski, obliguje 

nasze władze do brania szczególnej odpowiedzialności za jego ochronę. Wodniczka 

jest gatunkiem chronionym zgodnie z normami prawa polskiego, a dodatkowo 

objęta jest konwencjami: Berneńską (załącznik II) i Bońską (załącznik I). Wodniczka 

jest jednym z waŜniejszych gatunków ujętych w tzw. Dyrektywie Ptasiej – załącznik 

I (Dyrektywa EWG 79/409/EWG z 2. kwietnia 1979 o ochronie dziko Ŝyjących 

ptaków). Obecnie na terenie Karsiborskiej Kępy zasiedla przerastające rzadką trzciną 

szuwary turzycowe we wschodniej i północnej części wyspy, a niedawno odkryto 

śpiewające samce na wyspie Wola Kępa i Ostrówek. Inne kluczowe dla Karsiborskiej 

Kępy gatunki ptaków to: czajka Vanellus vanellus, kszyk Gallinago gallinago, 

krwawodziób Tringa totanus oraz rycyk Limosa limosa. Z pośród gatunków waŜnych, 

ale nieodbywających lęgów w ostatnich latach naleŜy wymienić: biegusa zmiennego 

Calidris alpina schinzii, kulika wielkiego Numenius arquata, bataliona Philomachus 

pugnax, błotniaka stawowego Circus aeruginosus i błotniaka łąkowego Circus pygargus. 

Wszystkie gatunki ptaków Karsiborskiej Kępy zestawione zostały w poniŜszej tabeli. 

Podając liczebność gatunków lęgowych przyjęto dane dla okresu 1997-2009. Status 

ochronny w Polsce to: OG – ochrona gatunkowa, OG-cz – ochrona gatunkowa 

częściowa, OS – ochrona strefowa, Ł – gatunek łowny. Status ochronny w Unii 

Europejskiej dotyczy Załącznika I do Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa EWG 

79/409/EWG z 2. kwietnia 1979 o ochronie dziko Ŝyjących ptaków). Status 

zagroŜenia definiują: 

Czerwona Księga Gatunków ZagroŜonych wg IUCN 

• VU – naraŜone (vulnerable) - gatunki, które mogą wymrzeć stosunkowo 

niedługo; 

• NT – bliskie zagroŜenia (near threatened) - gatunki bliskie zaliczenia do 

poprzedniej kategorii, ale jeszcze się do niej niekwalifikujące; 

• LC – najmniejszej troski (least concern); 

Polska Czerwona Księga Zwierząt 

• exp – gatunki całkowicie wymarłe; 

• cr – gatunki skrajnie zagroŜone; 

• vu – gatunki wysokiego ryzyka, naraŜone na wyginięcie; 

• nt – gatunki niŜszego ryzyka, ale bliskie zagroŜenia; 

• lc – gatunki niewykazujące regresu populacji i nienaleŜące do zagroŜonych w 

Polsce lub reprezentowane przez populacje marginalne i nietrwałe; 

Status lokalny definiowany jest następująco: 

• L – lęgowy – gatunek odbywający lęgi na wyspie; 

• P – przelotny – gatunek pojawiający się w stosunkowo większych ilościach 

lub regularnie w okresie wędrówek; 

• Z – zimujący – gatunek pojawiający się tu na okres zimowania; 

46

• Zat – zalatujący stale – gatunek pojawiający się cały rok lub sezon lęgowy, 

celem Ŝerowania (np. gniazdo w okolicy); 

• Zap – zalatujący sporadycznie – gatunek zalatujący sporadycznie lub bardzo 

rzadko poza okresem wędrówki. 

Wytłuszczeniem wskazano gatunki przyjęte jako kluczowe dla Karsiborskiej Kępy. 

Lp. 

Nazwa gatunkowa 

naukowa 

polska 

Status 

zagro- 

Ŝenia 

Status 

ochronny 

w Polsce 

Status 

ochronny 

UE 

Status 

lokalny 

Liczebność 

(pary 

lęgowe) 

1. Gavia arctica nur czarnoszyi LC, exp OG + Zap 

2. Podiceps cristatus perkoz dwuczuby LC OG L, P 2-20 

3. Podiceps grisegena perkoz rdzawoszyi LC OG L, P 0-1 

4. Tachybaptus ruficollis perkozek LC OG L, P 0-1 

5. Phalacrocorax carbo kormoran LC OG-cz P, Zap 

6. Botaurus stellaris bąk LC, lc OG + L, P 0-1 

7. Egretta garzetta czapla nadobna LC OG + Zap 

8. Egretta alba czapla biała LC OG + Zat 

9. Ardea cinerea czapla siwa LC OG-cz P, Z, Zat 

10. Ciconia ciconia bocian biały LC OG + Zat 

11. Ciconia nigra bocian czarny LC OG, OS + Zat 

12. Platalea leucorodia warzęcha LC OG + Zap 

13. Cygnus columbianus łabędź czarnodzioby LC OG P 

14. Cygnus cygnus łabędź krzykliwy LC OG + P, Z 

15. Cygnus olor łabędź niemy LC OG L, P, Z 1-4 

16. Anser fabalis gęś zboŜowa LC Ł P, Z 

17. Anser albifrons gęś białoczelna LC Ł P, Z 

18. Anser anser gęgawa LC Ł L, P, Z 2-10 

19. Anser indicus gęś tybetańska LC OG Zap 

20. Branta canadensis bernikla kanadyjska LC OG Zap 

21. Branta bernicla bernikla obroŜna LC OG Zap 

22. Branta leucopsis bernikla białolica LC OG + P 

23. Tadorna tadorna ohar LC, lc OG L, P 0-3 

24. Anas penelope świstun LC, cr OG P 

25. Anas platyrhynchos krzyŜówka LC Ł L, P, Z 9-25 

26. Anas strepera krakwa LC OG L, P, Z 1-3 

27. Anas auta roŜeniec LC, en OG P 

28. Anas clypeata płaskonos LC OG L, P 0-2 

29. Anas crecca cyraneczka LC Ł L, P, Z + 

30. Anas querquedula cyranka LC OG L, P, Z 1-3 

31. Aythya ferina głowienka LC Ł L, P, Z 1-6 

32. Aythya fuligula czernica LC Ł L, P, Z 4-6 

33. Aythya marila ogorzałka LC OG P 

34. Melanitta fusca uhla LC OG Zap 

35. Bucephala clangula gągoł LC OG P, Z 

36. Mergus albellus bielaczek LC OG P, Z 

37. Mergus serrator szlachar LC, en OG P, Z 

38. Mergus merganser nurogęś LC OG P, Z 

39. Milvus migrans kania czarna LC, nt OG, OS + P, Zat 

40. Milvus milvus kania ruda NT, nt OG, OS + P, Zat 

41. Haliaeetus albicilla bielik LC, lc OG, OS + P, Zat, Z 

42. Circus cyaneus błotniak zboŜowy LC, vu OG + P, Z 

43. Circus aeruginosus błotniak stawowy LC OG + L, P 0-2 

44. Circus pygargus błotniak łąkowy LC OG + L, P 0-1 

45. Accipiter gentilis jastrząb gołębiarz LC OG + P, Zat 

46. Accipiter nissus krogulec LC OG + P, Zat 

47. Pernis apivorus trzmielojad LC OG + Zap 

48. Buteo buteo myszołów zwyczajny LC OG P, Zat, Z 

47

Lp. 


naukowa 

polska 

Status 

zagro- 

Ŝenia 

Status 

ochronny 

w Polsce 

Status 

ochronny 

UE 

Status 

lokalny 

Liczebność 

(pary 

lęgowe) 

49. Buteo lagopus myszołów włochaty LC OG P, Z 

50. Aquila pomarina orlik krzykliwy LC, lc OG, OS + P, Zat 

51. Pandion haliaetus rybołów LC, vu OG, OS + P, Zap 

52. Falco vespertinus kobczyk NT, exp OG + P 

53. Falco tinnunculus pustułka LC OG Zat 

54. Falco subbuteo kobuz LC OG Zat 

55. Falco peregrinus sokół wędrowny LC, cr OG, OS + P, Zap 

56. Falco columbarius drzemlik LC OG + P 

57. Coturnix coturnix przepiórka LC OG L, P 0-2 

58. Crex crex derkacz NT OG + L, P 0-1 

59. Porzana parva zielonka LC, nt OG + L, P 0-1 

60. Porzana porzana kropiatka LC OG + L, P 0-3 

61. Rallus aquaticus wodnik LC OG L, Z 6-28 

62. Gallinula chloropus kokoszka LC OG L 0-3 

63. Fulica atra łyska LC Ł L, P, Z 12-36 

64. Grus grus Ŝuraw LC OG + L, P 0-1 

65. Haematopus ostralegus ostrygojad LC, vu OG Zap 

66. Recurvirostra avosetta szablodziób LC OG + Zap 

67. Charadrius hiaticula sieweczka obroŜna LC, vu OG P 

68. Charadrius dubius sieweczka rzeczna LC OG P 

69. Pluvialis dominica siewka szara LC OG P 

70. Pluvialis apricaria siewka złota LC, exp OG + P 

71. Pluvialis squatarola siewnica LC OG P 

72. Vanellus vanellus czajka LC OG L, P, Z 6-15 

73. Arenaria interpres kamusznik LC OG Zap 

74. Calidris canutus biegus rdzawy LC OG P 

75. Calidris ferruginea biegus krzywodzioby LC OG P 

76. Calidris alpina biegus zmienny LC, en OG + L, P 0-3 

77. Calidris temminckii biegus mały LC OG P 

78. Philomachus pugnax batalion LC, en OG + P 

79. Numenius arquata kulik wielki LC, vu OG L, P 0-2 

80. Numenius phaeopus kulik mniejszy LC OG P 

81. Limosa limosa rycyk NT OG L, P 0-4 

82. Limosa lapponica szlamnik LC OG Zap 

83. Tringa totanus krwawodziób LC OG L, P 3-12 

84. Tringa erythropus brodziec śniady LC OG P 

85. Tringa nebularia kwokacz LC OG P 

86. Tringa glareola łęczak LC, cr OG + P 

87. Actitis hypoleucos brodziec piskliwy LC OG P 

88. Tringa ochropus samotnik LC OG P 

89. Tringa stagnatilis brodziec pławny LC, en OG Zap 

90. Gallinago gallinago kszyk LC OG L, P 1-7 

91. Lymnocryptes minimus bekasik LC, cr OG P 

92. Catharacta skua wydrzyk wielki LC OG Zap 

93. Larus minutus mewa mała LC, lc OG P 

94. Larus ridibundus śmieszka LC OG Zat, Z 

95. Larus canus mewa pospolita LC OG Zat, Z 

96. Larus argentatus mewa srebrzysta LC OG L, Z 0-1 

97. Larus marinus mewa siodłata LC OG Zat, Z 

98. Larus fuscus mewa Ŝółtonoga LC OG Zap 

99. Sterna hirundo rybitwa rzeczna LC OG + P, Zap 

100. Sterna paradisaea rybitwa popielata LC, lc OG + P 

101. Sterna albifrons rybitwa białoczelna LC, nt OG + P 

102. Sterna caspia rybitwa wielkodzioba LC OG + P 

103. Chlidonias niger rybitwa czarna LC OG + P 

104. Columba palumbus grzywacz LC Ł P, Zap 

105. Columba oenas siniak LC OG P 

48

Lp. 


naukowa 

polska 

Status 

zagro- 

Ŝenia 

Status 

ochronny 

w Polsce 

Status 

ochronny 

UE 

Status 

lokalny 

Liczebność 

(pary 

lęgowe) 

106. Cuculus canorus kukułka LC OG L, P + 

107. Strix aluco puszczyk LC OG Zap 

108. Asio flammeus sowa błotna LC, vu OG + Zat 

109. Apus caffer jerzyk LC OG + P, Zat 

110. Alcedo atthis zimorodek LC OG + P 

111. Merops apiaster Ŝołna LC, nt OG P 

112. Dryocopus martius dzięcioł czarny LC OG + P 

113. Dendrocopus minor dzięciołek LC OG P 

114. Alauda arvensis skowronek polny LC OG L, P 42-70 

115. Riparia riparia brzegówka LC OG P 

116. Hirundo rustica dymówka LC OG L 2-10 

117. Delichon urbica oknówka LC OG P 

118. Anthus trivialis świergotek drzewny LC OG P 

119. Anthus pratensis świergotek łąkowy LC OG L, P, Z 21-49 

120. Anthus cervinus 

świergotek 

rdzawogardły 

LC OG P 

121. Motacilla flava pliszka Ŝółta LC OG L, P + 

122. Motacilla alba pliszka siwa LC OG L, P 0-3 

123. Motacilla citreola pliszka cytrynowa LC OG L, P 0-1 

124. Troglodytes troglodytes strzyŜyk LC OG P, Zat 

125. Erithacus rubecula rudzik LC OG P, Zat 

126. Saxicola rubetra pokląskwa LC OG L, P 0-1 

127. Oenanthe oenanthe białorzytka LC OG L, P 0-1 

128. Turdus merula kos LC OG P, Zap 

129. Turdus pilaris kwiczoł LC OG P, Zap 

130. Turdus iliacus droździk LC OG P, Zap 

131. Turdus philomelos śpiewak LC OG P, Zap 

132. Locustella luscinioides brzęczka LC OG L 6-17 

133. Locustella naevia świerszczak LC OG L, P 2-4 

134. 

Acrocephalus 

arundinaceus 

trzciniak LC OG L, P 0-2 

135. 

Acrocephalus 

schoenobaenus 

rokitniczka LC OG L, P + 

136. 

Acrocephalus 

paludicola 

wodniczka VU, vu OG + L 9-71 

137. Acrocephalus palustris łozówka LC OG L, P + 

138. Acrocephalus scirpaceus trzcinniczek LC OG L + 

139. Sylvia curruca piegŜa LC OG L 0-2 

140. Sylvia communis cierniówka LC OG L 0-1 

141. Phylloscopus trochilus piecuszek LC OG P 

142. Phylloscopus collybita pierwiosnek LC OG P 

143. Panurus biarmicus wąsatka LC, lc OG L, P, Z 6-9 

144. Parus caeruleus modraszka LC OG P, Z 

145. Parus major bogatka LC OG P, Z 

146. Lanius collurio gąsiorek LC OG + L 0-1 

147. Lanius excubitor srokosz LC OG P 

148. Turdus vulgaris szpak LC OG P, Zat 

149. Garrulus glandarius sójka LC OG Zap 

150. Pica pica sroka LC OG-cz Zap 

151. Corvus monedula kawka LC OG P, Z 

152. Corvus frugilegus gawron LC OG-cz P, Z 

153. Corvus corone cornix wrona siwa LC OG-cz L, P, Z 0-3 

154. Corvus corax kruk LC OG P, Zat, Z 

155. Paser montanus mazurek LC OG Zap 

156. Paser domesticus wróbel LC OG Zap 

157. Fringilla coelebs zięba LC OG P 

49

Lp. 


naukowa 

polska 

Status 

zagro- 

Ŝenia 

Status 

ochronny 

w Polsce 

Status 

ochronny 

UE 

Status 

lokalny 

Liczebność 

(pary 

lęgowe) 

158. Fringilla montifringilla jer LC OG P 

159. Carduelis chloris dzwoniec LC OG Zap 

160. Carduelis carduelis szczygieł LC OG Zap, Z 

161. Carduelis flavirostris rzepołuch LC OG Zap 

162. Carduelis cannabina makolągwa LC OG L, P 0-1 

163. Carpodacus erythrinus dziwonia LC OG L 0-1 

164. Emberiza citrinella trznadel LC OG P, Z 

165. Emberiza schoeniclus potrzos LC OG L, P, Z + 

166. Plectrophenax nivalis śnieguła LC OG P 

Rozmieszczenie wybranych gatunków ptaków lęgowych na obszarze opisywanego 

obiektu w wybranych sezonach zobrazowano w załącznikach kartograficznych 

Mapa 6, Mapa 7 i Mapa 8. 

W zasadzie nie przyjmuje się Ŝadnej innej grupy zwierząt jako kluczowej dla obszaru 

Karsiborskiej Kępy. Do istotnych elementów zwierzęcych ekosystemu tego terenu 

zaliczyć moŜna zdecydowanie świat bezkręgowców, w tym owadów oraz świat 

płazów z Ŝabami i ropuchami. Spośród innych grup zwierząt bytujących tutaj warto 

wymienić: gady – zaskroniec, ssaki – ryjówki, gryzonie (w tym piŜmak i bóbr 

europejski), królik, zając szarak, łasica, kuna domowa, lis, jenot, dzik, sarna i jeleń. W 

kanale głównym występuje kilka gatunków ryb. 

1.3.5. Trendy w populacji wodniczki i innych kluczowych gatunków 

roślin i zwierząt 

1.3.5.1. Trendy populacji wodniczki i innych kluczowych gatunków ptaków 

NajwaŜniejszym gatunkiem ptaka, dla którego prezentowane są trendy populacji, 

jest wodniczka. Opracowanie „Ptaki Polski – rozmieszczenie i liczebność” (Tomiałojć 

L., 1990) charakteryzując ten gatunek nie podaje obserwacji dla opisywanego tu 

obiektu. Pierwsze kompleksowe i metodyczne liczenia wykonano w 1991 roku 

(Osiejuk T. i in., 1993). Najwcześniejsze publikowane informacje o poszukiwaniu 

wodniczki na Karsiborskiej Kępie dotyczą 1989 roku (Sellin D., 1990) – podawany 

jest brak występowania wodniczki, przy czym ówczesne liczenie prawdopodobnie 

nie objęło całości siedlisk. 

PoniŜsze dwie tabele zestawiają wyniki z inwentaryzacji populacji wodniczki, jakie 

do tej pory zostały zrealizowane dla opisywanego obszaru. Jednostką jest liczba 

śpiewających samców zgodnie z ogólną metodyką liczenia wodniczki. Dla danych 

sprzed 2004 roku podano źródło danych wymienione pod pierwszą tabelą, a 

wskaźnikiem są indeksy podane w nawiasach obok wyników. 

Rok 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 

Ilość b.d. 100-130 (a) b.d. 35 (b) 46 (b) 55-60 (b) b.d. 

Rok 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 

Ilość 68-71 (c) 37-39 (d) b.d. 36 (e) 28 (f) 15 (g) 13-16 (h) 

a 

Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., Włodarczak A. 1993, „Awifauna wysp w delcie 

Świny w sezonie 1990/91”, Przegl. Przyr. IV, 1: 17-38 

50

c 

d 

e 

f 

g 

h 

Czeraszkiewicz R. (red.) 1995, „Znaczenie łąk i obszarów podmokłych dla ornitofauny w Polsce – zagroŜenia 

ostoi ptaków ze strony rolnictwa. Pomorze Zachodnie”, Szczecin (msc) 

Krogulec J., Kloskowski J. 1998, „Występowanie, liczebność i wybiórczość siedliskowa wodniczki 

Acrocephalus paludicola w Polsce w 1997 roku”, OTOP, Lublin, Gdańsk (msc) 

Michalak A. 1998, odręczny szkic dystrybucji samców na planie wyspy 

Kiljan G. 2000, „Raport z badań nad wodniczką Acrocephalus paludicola w Delcie Świny w 2000 roku”, 

Świnoujście (msc) 

Kiljan G. 2001, „Wodniczka Acrocephalus paludicola na Karsiborskiej Kepe w 2001 roku”, Świnoujście (msc) 

Kiljan G. 2002, odręczny szkic zasięgów występowania samców na planie wyspy 

Czeraszkiewicz R. 2003, „Inwentaryzacja stanowisk wodniczki Acrocephalus paludicola na Pomorzu 

Zachodnim w 2003 roku”, OTOP, Szczecin (msc) 

Od 2004 roku ujednolicono metodykę i wprowadzono do niej podawanie wyników 

dla liczenia z ostatniej dekady maja i z ostatniej dekady czerwca osobno. Wszystkie 

liczenia organizowane i koordynowane są przez OTOP, a wyniki gromadzone w 

jednolitej bazie danych. 

Rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009 

Liczenie V VI V VI V VI V VI V VI V VI 

Ilość 19 21 15 12 17 21 15 11 10 7 6 9 

Rok 2010 2011 2012 

Liczenie V VI V VI V VI 

Ilość 10 9 2 4 0 0 

Dystrybucję śpiewających samców wodniczki na przestrzeni lat przedstawiono w 

załączniku kartograficznym Mapa 5, a wykres trendu do roku 2009 poniŜej. 

Rycina 23. Trend liczby śpiewających samców wodniczki w latach 1991-2009 (dla kaŜdego sezonu 

podano maksima) 

Analizując trendy populacji wodniczki na opisywanym obszarze naleŜałoby 

skorelować je z dwoma kluczowymi czynnikami siedliskowymi: poziomem wody 

gruntowej (ewentualnie zalewowej) oraz strukturą i wysokością szaty roślinnej. 

Niestety pierwszy z czynników nie był badany wystarczająco systematycznie dla 

wszystkich terenów objętych areałem występowania wodniczki, a na pewno 

dotyczył jedynie informacji czy woda występowała ponad powierzchnią gruntu, i to 

w uogólnieniu do całego areału. Poziom wody gruntowej podlega pomiarom 

dopiero od 2008 roku. 

51

PoniŜsza tabela zestawia odnotowane poziomy wody ponad gruntem [cm]: 

Sezon 1993 1997 2000 2001 2003 V 2004 VI 2004 

Poziom 0 0-10 0 0 0 5 10 

Sezon V 2005 VI 2005 V 2006 VI 2006 V 2008 VI 2008 V 2009 VI 2009 

Poziom 10-20 0-10 0 - 0-5 0 0 0-3 

Drugi z czynników, czyli struktura szaty roślinnej, podobnie jak w przypadku 

poziomów wód gruntowych, monitorowana była przez większość okresu w sposób 

niewystarczający dla analizy korelacji z trendami populacji wodniczki. Czynnikiem 

pośrednim, ale zdecydowanie wpływającym na strukturę i wysokość szaty roślinnej, 

były i są działania człowieka podejmowane na siedlisku. Dotyczy to zwłaszcza 

koszenia, wypasu, usuwania, bądź nie, biomasy oraz wypalania roślinności. Ten 

właśnie czynnik przyjęto do przeanalizowania na podstawie poniŜej przytoczonych 

raportów oraz map dystrybucji śpiewających samców na tle działań 

agrotechnicznych. 

W raporcie z liczenia wodniczki w roku 1993 (Czeraszkiewicz R., 1993) znajdujemy 

informację, Ŝe w północnej części areału występowania wodniczki (obecnie działka 

w zasobach ANR) znajduje się roślinność od dawna nie koszona, a czasem wypalana 

(np. zimą z 1990 na 1991). Podobnie co najmniej kilkuletni brak uŜytkowania dotyczy 

południowo-wschodniego fragmentu siedlisk wodniczki. Co ciekawe na wszystkich 

pozostałych areałach występowania wodniczki odnotowano jeszcze prowadzenie 

ekstensywnego wypasu bydła (około 1 DJP/ha). 

Opracowanie „Pomorze Zachodnie. Łąki na wyspie Karsibór” (Czeraszkiewicz R., 

Kalisiński M., Wysocki D., Kalisińska E., 1998), dotyczące m.in. stanu populacji 

wodniczki w sezonie 1995, mówi o coraz bardziej negatywnych dla wodniczki 

zmianach w szacie roślinnej wywołanych upadkiem intensywnego rolnictwa. Za stan 

wyjściowy do porównań autorzy przyjmują rok 1991: łąki były wówczas zalane na 

skutek cofki na Zalewie Szczecińskim, a ekspansja trzciny była w stadium 

początkowym. W miarę stabilne warunki utrzymały się na Karsiborskiej Kępie, o 

czym w duŜej mierze zadecydowało wypalenie starych trzcinowisk (w odrastającej 

trzcinie zagęszczenie śpiewających samców wzrosło). Autorzy opracowania niestety 

nie podają dokładniejszych informacji o miejscach wypalania trzcinowisk, ani nie 

podają informacji, czy ówczesny wypas bydła prowadzony na Karsiborskiej Kępie 

ulokowany był takŜe na siedliskach wodniczki. 

W raporcie z inwentaryzacji wodniczki w sezonie lęgowym 1997 (Czeraszkiewicz R., 

1997) czytamy, Ŝe populacja odnowiła się po spadku liczebności, jaki miał miejsce 

zwłaszcza w roku 1993. Podane jest, Ŝe zwarte trzcinowiska, które powstały od 

porzucenia gospodarki łąkarskiej na początku lat 90. XX wieku zostały po raz 

pierwszy wykoszone zimą właśnie 1997 roku, a mniejszy i rzadszy szuwar trzcinowy 

został wypalony wiosną. Obydwa procesy miały miejsce przed lęgami wodniczki i 

ocenione są w raporcie jako korzystne dla wzrostu liczebności tego gatunku. Raport, 

na bardzo zgrubnej mapie, lokalizuje obszary wykoszone zimą w części północnej 

(obecnie działka w zasobach ANR) i południowej zasięgu występowania wodniczki. 

52

Obszar wypalony nie jest wskazany na mapie, ale z opisu wynika, Ŝe to grunty 

naleŜące do OTOP z niskim i rzadkim szuwarem. 

Raporty z obserwacji w latach 2000-2002 (Kiljan G., 2000, 2001, 2002) mówią o 

koszeniu trzciny, nie podają jednak szczegółów dotyczących areału, terminów i 

lokalizacji koszeń. 

PoniŜej zaprezentowany został szereg map obrazujących zmiany dystrybucji 

śpiewających samców wodniczki na tle areałów objętych działaniami 

agrotechnicznymi, jakie miały miejsce przed danym sezonem lęgowym (pomiędzy 

sezonami lęgowymi) w okresie 2003-2009. Zobrazowano trzy rodzaje działań 

agrotechnicznych: zimowe koszenie i usuwanie trzciny (w styczniu i lutym roku z 

danym sezonem lęgowym), letnie koszenie siedliska z usuwaniem biomasy oraz 

letnie koszenie siedliska z mulczowaniem biomasy (rozdrobniona biomasa pozostaje 

na siedlisku). Dla obydwu rodzajów koszeń letnich w legendzie sprecyzowano 

miesiąc wykonania zabiegu. 

Rycina 24. Dystrybucja wodniczki na tle areałów działań agrotechnicznych – lęgi sezonu 2003 

53



54



55



56

Korelacja zmian liczebności i rozmieszczenia populacji wodniczki z działalnością 

agrotechniczną człowieka sugeruje, Ŝe szczytowe liczebności śpiewających samców 

odnotowywane były w sezonach lęgowych następujących po gwałtownych 

zmianach w strukturze szaty roślinnej. Wydaje się, Ŝe kluczowym działaniem 

człowieka, sprzyjającym wzrostowi liczby śpiewających samców wodniczki, było 

wypalanie starego szuwaru turzycowego przerośniętego trzciną – przytoczone 

raporty mówią o takich wydarzeniach w zimie 1990/91, w 1995 roku oraz wiosną 

1997 roku. Podobny efekt, choć niekoniecznie o takiej samej skali, daje zimowe 

koszenie obszaru szuwaru turzycowego, którego łąkarskie lub wypasowe 

uŜytkowanie zarzucono, co najmniej kilka sezonów wcześniej. Być moŜe korzystne 

na siedliskach wodniczki jest takŜe prowadzenie ekstensywnego wypasu – jeszcze 

raport z 1993 roku mówi o takiej działalności na większości areału zajmowanego 

przez wodniczkę, a kolejne dwa sezony to trend zwyŜkowy dla tego gatunku. 

Niestety po 1993 nie odnotowano juŜ wypasu. Dane o wielkości i dystrybucji 

wodniczki po 1997 roku wskazują na stały spadek wielkości populacji (z niewielkimi 

fluktuacjami). Okres ten to czas realizacji zimowego koszenia trzciny (z usuwaniem 

biomasy) w styczniu i lutym oraz sierpniowego koszenia szuwarów na terenach 

OTOP (z usuwaniem biomasy). Jak wskazują botanicy, koszenie szuwaru w sierpniu 

nie ma juŜ wpływu na osłabienie trzciny, a więc nie poprawia struktury szaty 

roślinnej na rzecz szuwaru turzycowego. MoŜna, więc obydwa typy działalności 

traktować równorzędnie. 

Dodatkowym aspektem analizy trendu populacji wodniczki na Karsiborskiej Kępie 

mogłaby być korelacja z trendem dla pobliskiej populacji wysp Wolińskiego Parku 

Narodowego. 

MoŜliwe jest takŜe, Ŝe pierwsze inwentaryzacje populacji wodniczki w okolicy 

Karsiborskiej Kępy zbiegły się z tymczasowym maksimum tego gatunku. Maksimum 

to wyniknąć mogło z faktu wykorzystania przez wodniczki okoliczności 

wynikających z nagłych i znacznych zmian siedliskowych – ledwo zainicjowana 

ekspansja trzciny po zakończonym okresie intensywnej gospodarki wypasowej. 

Takie optymalne warunki siedliskowe zaczęły zanikać wraz z postępem ekspansji 

trzcinowisk. 

Nie moŜna równieŜ zapominać, Ŝe na trendy populacji wodniczki na Karsiborskiej 

Kępie ma wpływ sytuacja całej populacji zachodniopomorskiej. 

Jeśli chodzi o trendy innych kluczowych gatunków ptaków, to naleŜy wyróŜnić 

gatunki uznawane za najwaŜniejsze dla Karsiborskiej Kępy ze względu na status 

ochronny oraz te, które odbywając lęgi na tym samym terenie, groŜą drapieŜnictwem 

w stosunku do tych pierwszych. Do pierwszej grupy zaliczymy aktualnie lęgowe: 

czajkę, rycyka, krwawodzioba, kszyka oraz te, których lęgów nie notuje się, od co 

najmniej kilku lat: biegus zmienny, batalion, kulik wielki. Druga grupa składa się z 

następujących gatunków: błotniak stawowy, błotniak łąkowy, wrona siwa i mewa 

srebrzysta. 

Występowanie bataliona notowane było ostatnio w 1991 roku (Osiejuk T. i in., 1993) 

w ilości 4-6 zaniepokojonych samic oraz w 1994 roku (Czeraszkiewicz R., 1995) w 

ilości 3-4 samic. Populacja lęgowa biegusa zmiennego (schinzii) przetrwała na tym 

terenie dłuŜej: sezon 1991 – 30 par (Osiejuk T. i in., 1993), sezon 1994 – 2 pary 

(Czeraszkiewicz R., 1995), sezon 1995 – 3-4 pary (Czeraszkiewicz R. i in., 1998), sezon 

57

1999 – 2-3 pary i brak od sezonu 2000 (Tomiałojć L., Stawarczyk T., 2003). Spadek 

liczebności kulika wielkiego przedstawia się następująco: sezon 1991 – 8 par (Osiejuk 

T. i in., 1993), sezon 1994 – 1-2 pary (Czeraszkiewicz R., 1995), sezon 1995 – 2 pary 

(Czeraszkiewicz R. i in., 1998), sezon 2001 – 1 para i brak od sezonu 2002 (Jabłoński 

P.). 

Wykres trendów lęgowych gatunków siewkowców oraz kulika wielkiego 

przedstawiono poniŜej (do roku 2009). 

Rycina 31. Trendy ilości kluczowych gatunków siewkowców w latach 1991-2009 (dla kaŜdego sezonu 

podano maksima) 

W przypadku gatunków zagraŜających drapieŜnictwem, a dzielących przestrzeń 

lęgową z wyŜej wymienionymi, trendy przedstawiają się następująco: 

• błotniak stawowy: sezon 1991 – 1 para (Osiejuk T. i in., 1993), sezon 1995 – 1-2 

pary (Czeraszkiewicz R. i in., 1998) i ostatnio odnotowane na wyspie Bielawce 

(OTOP) w sezonie 2001 – 1 para (Jabłoński P.); 

• błotniak łąkowy: sezon 1991 – 3 pary (Osiejuk T. i in., 1993), sezon 1994 – 2 

pary (Czeraszkiewicz R., 1995), sezon 1995 – 2 pary (Czeraszkiewicz R. i in., 

1998) i ostatnio w sezonie 2001 – 1 para (Jabłoński P.); 

• mewa srebrzysta: sezon 1991 – 2 pary (Osiejuk T. i in., 1993), sezon 1995 – 5 

par (Czeraszkiewicz R. i in., 1998) i ostatnio w sezonach 2002-2003 – 1 para 

(Jabłoński P.); 

• wrona siwa: sezon 1995 – 2-3 gniazda (Czeraszkiewicz R. i in., 1998), sezon 

2001 – 2 gniazda, sezony 2002-2004 – 1 gniazdo, sezon 2005 – 2 gniazda i sezon 

2009 – 1 gniazdo (Jabłoński P.). 

1.3.5.2. Trendy populacji kluczowych gatunków roślin 

Od czasu zakończenia kartowania roślinności Karsiborskiej Kępy w 1997 r. (Sągin, 

Machnikowski 1997) przemiany zbiorowisk roślinnych nie były przedmiotem 

planowych badań. Dobrze udokumentowany został stan i warunki rozwoju 

populacji Plantago coronopus (Sotek 1999, 2002a, 2002b, Sotek, Prajs, Stasińska 2002, 

Sotek, Rogalski 1998) jednak w przypadku pozostałych składników szaty roślinnej 

informacje ograniczają się wyłącznie do punktowych, krótkotrwałych obserwacji 

(Sągin 2004, 2005). 

58

Głównym procesem w przemianach szaty roślinnej wyspy jest ekspansja trzciny na 

powierzchnie wyłączone z uŜytkowania. W okresie kiedy gospodarka rolna 

dominowała na gruntach Karsiboru, trzcina pospolita tworzyła najprawdopodobniej 

głównie przerywany pas szuwarów po zewnętrznej stronie wału. Obecnie zajmuje 

niemal całą wschodnią i północno-wschodnią część Karsiborskiej Kępy. 

Opanowywanie przez nią nowych powierzchni jest nie tylko silnym czynnikiem 

wypierającym ze zbiorowisk rośliny łąk i pastwisk (Piotrowska 1976), w tym 

halofity, ale takŜe istotnie zmieniającym krajobrazową charakterystykę wyspy. 

Ekspansja trzciny postępuje stosunkowo szybko. Jeszcze w roku 1997 znaczne 

powierzchnie wzdłuŜ północno-wschodniego odcinka wału były wolne od tego 

gatunku, lub na niektórych fragmentach, dopiero przez niego zajmowane. W 

ostatnich latach, ruń występujących tam słonaw utworzyła niŜszą warstwę w 

luźnym szuwarze trzcinowym (Sągin 2004, 2005, Sągin, Machnikowski 1997). 

Populacja babki pierzastej nie jest zagroŜona przez rozwój trzcinowisk, formujących 

się przede wszystkim na siedliskach wilgotniejszych. Jej liczebność jest względnie 

stabilna, a nawet miejscami ulega zwiększeniu, zwłaszcza warunkach prowadzonego 

wypasu (Kaźmierczakowa, Zarzycki (red.) 2001, Sotek 1999). Jednym z waŜniejszych 

czynników ograniczających występowanie Plantago coronopus jest konkurencyjne 

oddziaływanie wysokich roślin współwystępujących w zbiorowisku. 

1.3.5.3. Trendy populacji kluczowych gatunków zwierząt 

Trendy populacji innych, poza ptakami, grup zwierząt nie są tutaj analizowane ze 

względu na brak danych. 

59

1.4. ODWIEDZAJĄCY I SPRAWY PUBLICZNE 

1.4.1. Szacunkowa ocena liczby i charakterystyka odwiedzających, trendy 

Do tej pory OTOP nie prowadziło celowych badań na temat wykorzystania obszaru 

Karsiborskiej Kępy do celów turystycznych i edukacyjnych. Nie gromadzono teŜ 

systematycznie informacji na temat liczby odwiedzających obiekt. 

Obserwacje prowadzone przez pracowników OTOP pozwalają wyróŜnić główne 

kategorie odwiedzających: 

• obserwatorzy ptaków – z całego kraju, szczególnie zainteresowani obserwacją 

wodniczki, przebywają na Karsiborskiej Kępie głównie w sezonie wiosennym 

i letnim, niekiedy zainteresowani są innymi niŜ ptaki walorami 

przyrodniczymi terenu; 

• grupy szkolne – głównie z regionu zachodniopomorskiego, najczęściej są to 

zapowiedziane grupy uczniów ze szkół lub kół zainteresowań, zielone szkoły, 

z którymi pracownicy OTOP prowadzą zajęcia przyrodnicze. Odwiedzają 

lokalizację Karsiborska Kępa w ciągu roku szkolnego, głównie przed jego 

końcem i jesienią. Informacje o moŜliwości wykorzystania rezerwatu OTOP w 

edukacji szkolnej otrzymują za pośrednictwem mediów, samorządu i 

bezpośrednio od pracowników OTOP; 

• turyści indywidualni – z całego kraju, przyjeŜdŜają do Świnoujścia lub 

Międzyzdrojów na wypoczynek letni, na Karsiborską Kępę trafiają ci, którzy 

są zainteresowani szerszą niŜ tylko plaŜowanie ofertą wypoczynku, 

najczęściej poszukują sami róŜnego rodzaju atrakcji, rzadko korzystają z 

przewodnika OTOP; 

• prowadzący badania przyrodnicze (ornitolodzy, botanicy) – z całego kraju 

prowadzący badania nad zagadnieniami rozwoju delt rzecznych, układów 

torfowiskowych, ptaków terenów podmokłych i łąkowych oraz zbiorowisk 

roślinnych specyficznych dla delt rzecznych i wybrzeŜa, poruszają się 

indywidualnie po Kępie. 

Jako główne cele odwiedzania lokalizacji odwiedzający wymieniają: chęć 

wypoczynku w terenach wiejskich, obserwacje ptaków i innych zwierząt, 

poszukiwanie konkretnych gatunków roślin i zwierząt, obserwacje 

ogólnoprzyrodnicze. 

Czasami na terenie lokalizacji pojawiają się wędkarze łowiący w wodach Świny 

(nadzór i licencje: Okręgowy Inspektorat Rybołówstwa Morskiego w Szczecinie) lub 

w kanale głównym na wyspie, który jest częścią obwodu rybackiego II.6.1 Kanału 

Torfowego – nr 1 (obwód rybacki obejmuje wody Kanałów: Torfowy, Wydrzany A, 

Ognica, Karsibór B, Karsibór A, Karsibór E, Karsibór D, Karsibór F oraz 

Międzyzdroje A) (nadzór: Regionalny zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie). 

Obszar lokalizacji jest takŜe częścią obwodu łowieckiego i odbywają się tutaj 

polowania, głównie na dziki i ptaki łowne (głównie gęsi, kaczki). Te ostatnie bywały 

powodem konfliktów pomiędzy przyrodnikami a myśliwymi, poniewaŜ polowania 

odbywały się zgodnie z prawem łowieckim w terminach, kiedy w rezerwacie 

odbywały się zajęcia edukacyjne lub imprezy np. Dni Ptaków. 

60

PoniewaŜ nie ma systematycznych badań nt. wykorzystania turystycznego tego 

miejsca trudno jest ustalić, jakie są trendy odwiedzin wyspy. MoŜna przypuszczać, 

opierając się na wyrywkowych obserwacjach, Ŝe liczba odwiedzających, przede 

wszystkim ornitologów, jest za duŜa w okresie lęgów ptaków. 

Potencjalni odwiedzający 

W najbliŜszym sąsiedztwie lokalizacji w dzielnicy Karsibór (część m. Świnoujście) 

mieszka około 750 osób. Wielu z nich zna ten obszar z własnego doświadczenia, 

poniewaŜ zamieszkuje teren od dawna, było lub nadal związane jest z nim pracą 

zawodową (rolnicy, obsługa pompy odwadniającej, byli pracownicy spółdzielni 

rolnej). 

Rezerwat połoŜony jest blisko znanych miejscowości wypoczynkowych Świnoujście i 

Międzyzdroje. Obie miejscowości mają status uzdrowiska. W ich granicach 

administracyjnych na stałe mieszka 46 tys. osób. Liczba mieszkańców znacznie 

wzrasta w sezonie letnim. Szacuje się, Ŝe rocznie Międzyzdroje odwiedza (lata 

2000-2008) około od 100 tys. do 120 tys. osób, a Świnoujście od 110 tys. do 132 tys. 

osób (dane www.swinoujscie.pl). Liczba turystów zagranicznych w latach 2000-2008 

wyniosła od 22 300 do 41 900 osób. 

MoŜna stwierdzić, Ŝe szacunkowo od 250 tys. do 300 tys. osób w najbliŜszym rejonie 

moŜe być adresatem informacji, jaką OTOP moŜe przekazać na temat walorów 

przyrodniczych Karsiborskiej Kępy, w tym na temat wodniczki. 

OTOP zakłada, Ŝe w następnych latach zostanie zwiększona liczba odwiedzających. 

Nowych zainteresowanych turystyką w rezerwacie moŜna znaleźć w takich grupach 

jak: 

• mieszkający na stale w regionie – moŜna do nich skierować ofertę wypoczynku 

jednodniowego, wielokrotnego w ciągu roku w róŜnych porach, czynnego np. 

wycieczki rowerowe, wypady z dziećmi, takŜe specjalistyczną ofertę 

przyrodniczą, zachęcać do odwiedzania Kępy poza głównym sezonem 

wypoczynkowym, proponować zwiedzanie indywidualne lub zorganizowane 

oraz udział w imprezach cyklicznych np. Dni Ptaków, informacja o tych 

moŜliwościach powinna być skierowana do mieszkańców poprzez lokalne 

media i centrum informacji turystycznej; 

• turyści indywidualni – adresatami oferty mogą być turyści, którzy latem 

wypoczywają w Świnoujściu i Międzyzdrojach, moŜna do nich skierować 

ofertę jednodniowego odwiedzenia lokalizacji, takŜe specjalistyczną ofertę 

przyrodniczą, informacja skierowana poprzez ośrodki wypoczynkowe, hotele, 

pensjonaty, centrum informacji turystycznej jako uzupełnienie oferty letniego 

wypoczynku nad morzem; 

• kuracjusze sanatoriów – adresatami oferty mogą być osoby, korzystające z 

zabiegów w sanatoriach, moŜna do nich skierować ofertę jednodniowego, 

najczęściej weekendowego odwiedzenia lokalizacji, zwiedzania głównie 

zorganizowanego np. oferta tematycznego spaceru przyrodniczego z 

przewodnikiem, informacja skierowana poprzez sanatoria i pensjonaty, 

aktualna cały rok, przygotowana zgodnie z porą roku; 

• klienci specjalistycznych biur podróŜy organizujący wypady „na ptaki” – oferta 

przygotowana tak, aby pokazać w sposób kontrolowany, najciekawszy okres 

61

na wyspie, czyli lęgi wodniczki, wycieczki z przewodnikiem z OTOP, 

informacja skierowana do specjalistycznych biur podróŜy. 

1.4.2. Usługi i udogodnienia dla odwiedzających oraz dostępność obiektu 

Zaplecze / infrastruktura 

Informacja turystyczna o 

lokalizacji/rezerwacie Karsiborska 

Kępa 

WieŜa obserwacyjna 

Ukrycie obserwacyjne 

Trasy do zwiedzania 

Personel udzielający informacji i 

ochotnicy, zwiedzanie z 

Informacja 

Nie ma stałego i odrębnego punktu informacyjnego o 

lokalizacji Karsiborska Kępa w centrum Świnoujścia, 

natomiast w Karsiborze znajduje się regionalne biuro 

OTOP, gdzie moŜna otrzymać stosowne informacje. 

Informacje dotyczące walorów przyrodniczych wyspy 

przekazywane są nieregularnie od kilku lat do informacji 

turystycznej m. Świnoujście. W ubiegłych latach 

przekazywane były takŜe do ośrodków 

wypoczynkowych, a takŜe publikowane w lokalnej prasie 

i mediach. 

Jest jedna zbudowana w obrębie słonaw (siedlisko 

ptaków siewkowych). Konstrukcja drewniana, 

dwukondygnacyjna, 1 poziom – zamknięta kubatura, 

umoŜliwia prowadzenie obserwacji w czasie 

niesprzyjających warunków atmosferycznych, 2 – otwarta 

platforma. WieŜa jest ogólnodostępna, za korzystanie z 

niej nie pobiera się opłat. Dojście: drogą gruntową ok. 1 

km od wejścia na północ wyspy, droga moŜliwa do 

pokonania przez grupy dzieci i starszych osób, 

wyposaŜonych w sezonie mokrym w odpowiednie 

obuwie. WyposaŜenie wieŜy: plansze tematyczne, ulotki 

edukacyjne i informacyjne. Teren wokół wieŜy ogrodzony 

z ławkami i stołem, przygotowany do prowadzenia zajęć 

edukacyjnych. 

Ukrycie zbudowane na początku lat 2000, zlokalizowane 

w północnej części wyspy w obrębie siedlisk ptaków 

wodno-błotnych. Dostępne tylko dla dobrze 

wyposaŜonych turystów, którzy mogą dojść gruntowym i 

podmokłym szlakiem. Pomieszczenie zamykane, 

wyposaŜone w ławki i podpórki pod oknami, plansze 

tematyczne, ulotki edukacyjne i informacyjne. MoŜna 

prowadzić kilkugodzinne obserwacje ptaków na 

rozlewisku. 

Trzy szlaki. 1 – prowadzi na północ od wejścia do 

rezerwatu do wieŜy obserwacyjnej przez siedliska 

ptaków siewkowych, 2 – odchodzi od szlaku głównego 

na wschód do stanowisk lęgowych wodniczki, 3 – 

prowadzi od wieŜy widokowej, brzegiem rzeki do 

ukrycia dla obserwatorów ptaków. Szlaki gruntowe, 

nieutwardzone z licznymi kałuŜami, trudne do przejścia 

w okresie wysokich stanów wody. Dostępne dla pieszych 

i rowerzystów. WzdłuŜ tras 2 zestawy tablic 

edukacyjnych. Brak kompleksowej oferty dla 

wizytujących obiekt, dlatego występuje ryzyko, Ŝe 

niektórzy mogą samodzielnie penetrować siedliska 

ptaków w okresie lęgowym. 

W zespole pracowników LIFE nie ma pracownika stale 

zajmującego się informowaniem turystów i 

62

przewodnikiem 

Znaki informacyjne 

Ulotki i materiały informacyjne 

Imprezy stałe 

Parking samochodowy 

Stojaki na rowery 

Toalety 

Zaplecze dla dzieci 

Baza noclegowa 

Baza Ŝywieniowa 

Dojazd 

prowadzeniem zajęć edukacyjnych. Informacji udzielają 

pracownicy OTOP aktualnie przebywający w rezerwacie 

oraz ochotnicy pomagający przy głównych pracach. 

Zajęcia dydaktyczne (oprowadzanie po wyspie) do tej 

pory najczęściej prowadził kierownik lokalizacji. Istnieje 

moŜliwość umówienia się z przewodnikiem z OTOP oraz 

z firmą, która w porozumieniu z OTOP prowadzi 

edukację na terenie Karsiborskiej Kępy. 

Postawiono 3 drogowskazy, kierujące z głównej drogi w 

Karsiborze do rezerwatu. 

Od początku zaangaŜowania się w ochronę wyspy OTOP 

wydawało materiały informacyjne o rezerwacie. Były to 

kolorowe ulotki: o rezerwacie OTOP Karsiborska Kępa 

(sfinansowana z pieniędzy ogólnych OTOP), o lokalizacji 

LIFE Karsiborska Kępa (projekt LIFE). Materiały 

przekazywane są bezpłatnie odwiedzającym. 

Częstotliwość wydawania materiałów, nakład oraz 

kompletność informacji uzaleŜniona jest od posiadanych 

środków finansowych. 

W mediach lokalnych (prasa, radio, lokalna TV oraz 

Internet) często zamieszczona jest informacja 

podstawowa o rezerwacie, a takŜe o aktualnych 

wydarzeniach. 

Cyklicznie organizowane Dni Ptaków (jesień), kilka lat 

temu odbyły się spotkania „Dni rezerwatu Karsiborska 

Kępa” w ramach imprezy regionalnej „Dni Karsiborza”. 

Obecnie nie ma takiej oferty dla odwiedzających. 

Przy wjeździe do rezerwatu mały parking o nawierzchni 

gruntowej, nieutwardzonej, niestrzeŜony, na 4-5 

samochodów. 

Nie ma wyznaczonych miejsc postojowych na rowery. 

MoŜna zaparkować i zabezpieczyć indywidualnie rowery 

przy ogrodzeniu wokół wieŜy. 

Nie ma. 

Nie ma infrastruktury przygotowanej specjalnie dla 

dzieci. 

W części Świnoujścia – Karsiborze bardzo mała baza 

noclegowa. Dotychczas moŜna było skorzystać z 

noclegów w miejscowej marinie (baza sezonowa), kilku 

prywatnych kwaterach i 2-3 pensjonatach, w tym 1 

połoŜony przy wejściu do rezerwatu (całoroczne). 

Szacunkowo w Karsiborze jest około 40 miejsc 

noclegowych. Znacznie większą bazą noclegową, w tym 

całoroczną, dysponują blisko połoŜone Świnoujście i 

Międzyzdroje. 

Ogólnodostępna baza Ŝywieniowa w Karsiborze jest 

uboga. W sezonie 1-2 bary dostępne dla turystów. Poza 

sezonem brak ogólnie dostępnych punktów 

gastronomicznych. W pensjonatach oferowane jest 

wyŜywienie dla gości. MoŜna zamówić wyŜywienie po 

uzgodnieniu w pensjonacie Ptaszarnia. W dzielnicy 

Karsibór sklepy spoŜywcze z podstawowymi produktami 

Ŝywnościowymi. 

Samochodem lub rowerem drogą odchodząca od S3 

(przed przeprawą promową Karsibór) przez jedyny most 

nad Starą Świną do dzielnicy Karsibór. Turyści piesi - 

63

moŜliwy takŜe dojazd ze Świnoujścia z dworca 

kolejowego autobusem miejskim, linią nr 5. Z 

Międzyzdrojów nie ma publicznej komunikacji. MoŜliwe 

jest takŜe dotarcie drogą wodną Starą Świną do mariny w 

Karsiborze. Istotne utrudnienia dla turystów 

zmotoryzowanych w dotarciu do lokalizacji ze 

Świnoujścia stanowi konieczność przeprawiania się przez 

Kanał Piastowski promem Karsibór. Mieszkańcy mogą to 

zrobić korzystając z promów w śródmieściu, jednak 

turyści i osoby niezameldowane w Świnoujściu muszą 

dojechać do promów przeprawy Karsibór. W sezonie 

letnim ruch jest bardzo duŜy i przez to wyprawa na 

Karsiborską Kępę wydłuŜa się w porównaniu z okresem 

wiosennym czy jesiennym. Turyści rowerowi – mogą 

korzystać z promu w centrum miasta i dalej poruszać się 

drogą do Karsiboru. 

Rezerwat Karsiborska Kępa leŜy w zachodnim fragmencie polskiego wybrzeŜa 

Bałtyku, które naleŜy do najatrakcyjniejszych turystycznie regionów w Polsce. 

W bliskim sąsiedztwie rezerwatu turyści o zainteresowaniach przyrodniczych mogą 

zwiedzić inne popularne atrakcje turystyczne i miejsca przyrodniczo interesujące: 

• Woliński Park Narodowy – wyposaŜony dobrze w rozwiniętą infrastrukturę 

turystyczną: Centrum Edukacyjno-Muzealne przy dyrekcji parku w 

Międzyzdrojach, zagrodę pokazową Ŝubrów (ok. 1,5 km na wschód od 

Międzyzdrojów), punkty widokowe oraz 50 km sieci szlaków turystycznych i 

ścieŜek dydaktycznych. Szczególnie licznie odwiedzane miejsca to: podnóŜe 

najwyŜszych w Polsce, aktywnych klifów morskich, Jezioro Turkusowe, 

Zagroda pokazowa Ŝubrów oraz punkty widokowe Gosań, Kawcza Góra i 

Zielonka koło Lubinia, z tego ostatniego roztacza się malowniczy widok na 

rozległą panoramę delty Świny oraz Zalewu Szczecińskiego; 

• rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie – połoŜony na południowy-zachód od 

centrum Świnoujścia, utworzony w celu zachowania stanowiska długosza 

królewskiego, wiciokrzewu pomorskiego, siedlisko dąbrowy acidofilnej oraz 

chronionych i zagroŜonych gatunków zwierząt i roślin (m.in. kruszczyk 

szerokolistny, bielik). 

Ponadto mogą oni zobaczyć połoŜone w pobliŜu: 

• obiekty hydrotechniczne ujścia Odry – Kanał Piastowski, przekopany w 

południowo-wschodniej części Uznamu w latach 1875-1890 w celu 

usprawnienia Ŝeglugi pomiędzy portami w Szczecinie i Świnoujściu. Po jego 

wykonaniu doszło do powstania wyspy Karsibór, która wówczas była 

półwyspem wyspy Uznam; 

• obiekty historyczne z okresu II wojny światowej - pomnik lotników brytyjskich na 

skraju lasu w Karsiborze 

• przystań dla niemieckich łodzi podwodnych (u-bootów) z 1944 r.; 

• zabytkowy obiekt sakralny – kościół wzniesiony w XV/XVI wieku, w miejscu 

dawnej przeprawy przez Świnę; 

• ruiny szachulcowych chat rybackich z XIX wieku, najwięcej pozostało przy ul. 

Wierzbowej; 

• cmentarz ewangelicki (nieczynny) przy ul. Kwiatowej, którego część pochodzi z 

połowy XIX w., a część z lat 1910–1914; 

64

• miasta Międzyzdroje i Świnoujście z licznymi zabytkowymi obiektami i 

atrakcjami turystycznymi. 

Wszystkie wymienione obszary i obiekty są atrakcyjne jako cel pieszych i 

rowerowych wędrówek. Wyjazd do rezerwatu OTOP Karsiborska Kępa moŜe w 

duŜej mierze uzupełnić tradycyjną ofertę wakacyjną pobliskich miejscowości 

nadmorskich, czyli plaŜowanie i kąpiele w morzu. 

1.4.3. Postrzeganie obiektu przez odwiedzających (walorów przyrodniczych 

i dostępności) 

Do tej pory OTOP nie prowadziło Ŝadnej celowej akcji zbierania informacji od 

turystów. Z pojedynczych rozmów z odwiedzającymi nie moŜna zbudować 

całościowej opinii o ich postrzeganiu odwiedzanej lokalizacji. 

Z rozmów prowadzonych przy okazji kontaktów z odwiedzającymi wynika, Ŝe 

turyści odwiedzający wyspę latem trafiają tutaj w duŜej mierze przypadkowo, często 

uzyskiwali informację w ośrodku/kwaterze, zobaczyli znaki informacyjne w 

zurbanizowanej części dzielnicy Karsibór lub samodzielnie sięgali po informację do 

Internetu. Potwierdza to zasadę, Ŝe turyści kwalifikowani zainteresowani atrakcjami 

przyrodniczymi samodzielnie poszukują moŜliwości dotarcia do interesujących ich 

miejsc, w tym przypadku rezerwatu. Wydaje się, Ŝe najlepiej zorientowani są w 

walorach przyrodniczych wyspy są ornitolodzy - zawodowi i amatorzy, oraz 

botanicy. 

1.4.4. Edukacja, podnoszenie świadomości i promocja walorów obiektu 

Do tej pory nie było celowej oferty edukacyjnej skierowanej do róŜnych odbiorców. 

Przez ponad 10 lat prowadzenia programu ochrony Karsiborskiej Kępy zajęcia 

edukacyjne, skierowane są głównie do dzieci z pobliskiej miejscowości. Od kilku lat 

OTOP proponuje dwugodzinny pakiet zajęć edukacyjnych dla młodzieŜy i dzieci. 

W ubiegłych latach odbywały się teŜ letnie warsztaty przyrodnicze lub bloki 

edukacyjne realizowane w trakcie imprez promocyjnych miasta („Dni Karsiboru”). 

Jednak ta oferta nie była stała i nie miała charakteru programu edukacyjnego. 

PoniŜsza tabela zestawia wycieczki szkolne na Karsiborskiej Kępie. 

Rok 

Liczba grup 

wycieczkowych 

2005 7 155 

2006 4 81 

2007 5 157 

2008 3 76 

2009 6 329 

2010 3 116 

Liczba uczestników 

Od kilku lat na terenie rezerwatu zbierane są materiały do prac naukowych, głównie 

z zakresu botaniki, łąkarstwa i hydrologii. 

65

Karsiborska Kępa była teŜ wielokrotnie odwiedzana w czasie cyklicznych zjazdów 

botaników. Prezentowano zarówno walory botaniczne miejsca, jego specyfikę jak 

równieŜ zagroŜenia i metody czynnej ochrony słonaw i miejsc lęgowych wodniczki. 

Dyskusja w czasie tych spotkań z czołowymi botanikami polskimi często pomagała 

w znalezieniu właściwych rozwiązań ochronnych. 

Wolontariat na Karsiborskiej Kępie. Wolontariat to dobrowolna, bezpłatna, 

świadoma praca na rzecz innych lub całego społeczeństwa, wykraczająca poza 

związki rodzinne koleŜeńskie i przyjacielskie. Na Karsiborskiej Kępie ta forma pracy 

jest obecna od wielu lat. 

Wolontariusze pracują w dwóch obszarach: 

• monitoring populacji wodniczki - wykonywany jest przy duŜym udziale 

wolontariuszy juŜ od początku powstania rezerwatu. 

• realizacja zadań ochronnych – obozy wolontariuszy organizowane corocznie 

(niekiedy 2-krotnie w ciągu sezonu) w celu wykonania prostych lecz czaso- i 

pracochłonnych działań np. koszenia słonaw, organizacji pastwisk itp. 

PoniŜsza tabela zestawia wolontariat na Karsiborskiej Kępie. 

Rok 

Liczba obozów, 

liczeń wodniczki 

2007 9 13 

2008 10 32 

2009 11 45 

2010 7 27 

Liczba uczestników 

Poza pracą na rzecz środowiska rezerwatu wolontariat jest znakomitą okazją do 

informowania o walorach tego miejsca i promowania OTOP, jako organizacji 

aktywnie chroniącej miejsca lęgowe wodniczki jako właściciel terenu. 

1.4.5. Poparcie i zaangaŜowanie lokalnej społeczności 

Karsiborska Kępa jest jednym z pierwszych w Polsce miejsc, gdzie, poza istniejącą 

strukturą rządowej sieci obszarów chronionych, utworzono społeczny rezerwat 

przyrody w celu ochrony najwyŜszych wartości przyrodniczych. Doświadczenia 

związane z realizacją tej nowej ścieŜki ochrony przyrody, pokazujące przede 

wszystkim kwestie organizacyjne, sposoby czynnej ochrony przyrody czy 

pozyskiwanie środków finansowych zebrane na Karsiborskiej Kępie mogą być 

prezentowane jako model dobrych praktyk dla innych tego typu instytucji. 

Jednym z zadań planu zarządzania powinno być przekazanie tej wiedzy szerszej niŜ 

dotychczas grupie zainteresowanych. 

Ponadto ochrona przyrody metodą tradycyjnego rolnictwa jest dobrym przykładem, 

który moŜna pokazać rolnikom gospodarującym na terenach o duŜych walorach 

przyrodniczych. OTOP moŜe informować rolników, właścicieli czy zarządców 

rolnych, z regionu zachodniopomorskiego o moŜliwościach gospodarowania na 

gruntach prywatnych zgodnie z potrzebami ochrony przyrody. Celem akcji OTOP 

powinno być przede wszystkim zachęcenie i pomoc w przystosowaniu prowadzenia 

gospodarstw zgodnie z potrzebami ochrony przyrody. Szczególnie istotna jest 

powszechność informacji o funkcjonujących i doświadczeniach w realizacji aktualnie 

66

obowiązujących programach rolnośrodowiskowych, szczególnie pakietu 5 – wariant 

5.1 Ochrona zagroŜonych gatunków ptaków i ich siedlisk przyrodniczych na 

obszarach Natura 2000. Rolnikom wypłacane są rekompensaty z tytułu utraconych 

korzyści. Ich wysokość zaleŜy od wariantu, z którego uŜytkownik gruntu korzysta. 

Przystępując do programu właściciel działki zobowiązuje się do odpowiedniego 

skoszenia i zebrania biomasy w odpowiednim terminie. 

Alternatywą dla wykaszania jest wypasanie zwierząt gospodarskich w niskiej 

obsadzie. MoŜna spodziewać się uzyskania zamierzonych efektów działań 

promujących dobre praktyki rolne szczególnie w przypadku obszarów 

występowania wodniczki, derkacza, ptaków siewkowych oraz waŜnych siedlisk 

przyrodniczych np. solnisk nadmorskich czy szuwarów wielkoturzycowych. 

1.4.6. Próba oszacowania potencjału odwiedzających i generowanego 

dochodu 

Obszar Karsiborskiej Kępy znakomicie nadaje się do prowadzenia celowej, 

zaplanowanej i róŜnorodnej edukacji przyrodniczej. Adresatami oferty edukacyjnej 

OTOP powinny być przede wszystkim szkoły połoŜone w regionie. W Świnoujściu i 

Międzyzdrojach są 53 szkoły, począwszy od poziomu szkoły podstawowej do szkół 

ponad gimnazjalnych i zawodowych. Obok szkół potencjalnymi partnerami OTOP 

mogą być takŜe przedszkola oraz Europejskie Centrum RóŜnorodności Biologicznej - 

instytucja, której celem jest promocja walorów przyrodniczych wysp Wolin i Uznam. 

Program realizowany przez Centrum ma pomóc stworzyć nowy aspekt turystyki 

kwalifikowanej. 

Rodzaje edukacji, jakie mogą być oferowane przez OTOP: 

• edukacja bierna - to przede wszystkim wykłady, prelekcje, pokazy slajdów i 

filmów, dostosowane do wieku i zainteresowań odbiorców, metoda dotąd 

preferowana przez OTOP na Karsiborskiej; 

• edukacja metodami interaktywnymi – to taki sposób organizowania i 

prowadzenia procesu nauczania i uczenia się, który maksymalnie zwiększa 

zaangaŜowanie i aktywność uczestnika. W konsekwencji znacznie poprawia 

się skuteczność nauczania oraz zwiększa się poziom motywacji i satysfakcji 

uczniów. MoŜna ją realizować róŜnymi metodami i przy uŜyciu rozmaitych 

środków dydaktycznych np. stosując metody aktywizujące jak eksperyment w 

nauczaniu przedmiotów przyrodniczych. OTOP moŜe organizować 

róŜnorodne warsztaty, obozy i inne zajęcia, które wymagają aktywnego i 

kreatywnego uczestnictwa. 

Karsiborska Kępa moŜe być takŜe promowana jako teren dobrych praktyk 

rolniczych. Od 2005 roku grunty OTOP są objęte programem rolnośrodowiskowym. 

TakŜe w nowym okresie programowania PRS jest kontynuowany. Na powierzchni 

ponad 82 ha realizowane są pakiety rolnośrodowiskowe tj. pakiet przyrodniczy – 5.1 

pakiet „ptasi” oraz pakiet 3.1 Ekstensywne łąki oraz 2.4 rolnictwo ekologiczne – 

trwałe uŜytki zielone. Gospodarując zgodnie z zasadami programu OTOP moŜe 

propagować i promować program rolnośrodowiskowy wśród okolicznych rolników. 

Realizując zadania ochronne wynikające z Planu zarządzania lokalizacji Karsiborska 

Kępa, gromadzi doświadczenia jak gospodarować na łąkach nadmorskich z 

korzyścią dla przyrody. Gospodarstwo rolne OTOP moŜe pełnić rolę gospodarstwa 

67

pokazowego współpracującego z lokalnym ośrodkiem doradztwa rolnego. W czasie 

pokazów, na które powinni być zapraszani przede wszystkim sąsiedzi-rolnicy, 

byłyby pokazywane metody pracy w gospodarstwie ekologicznym, pokazywano by 

doświadczenia nt. uŜytkowania trudnych i wartościowych przyrodniczo łąk. 

1.4.7. Główne przesłanie społeczne 

Wszystkie działania OTOP ukierunkowane są na ochronę duŜego fragmentu 

ekosystemu delty rzeki Świny i specyficznych dla nadmorskiego połoŜenia 

zbiorowisk roślinnych, z unikalną róŜnorodnością gatunków roślin, ptaków i innych 

zwierząt. Występuje tu wiele rzadkich i zagroŜonych wymarciem gatunków takich 

jak: wodniczka, babka pierzasta czy siedlisk przyrodniczych jak słonawy 

nadmorskie, dla których zachowania niezbędne jest prowadzenie działań czynnej 

ochrony. Znaczna cześć Delty Świny ze względu na walory przyrodnicze i znaczenie 

dla funkcjonowania tej część przyrody objęta jest ochroną w granicach Wolińskiego 

Parku Narodowego. Rezerwat OTOP Karsiborska Kępa jest uzupełnieniem tej 

ochrony. Ochrona przyrody Delty Świny wspomaga utrzymanie lepszych 

warunków Ŝycia ludzi, zarówno stałych mieszkańców jak i licznych turystów 

odwiedzających region. 

68

1.5. HISTORIA DOTYCHCZASOWEGO ZARZĄDZANIA I BADAŃ 

1.5.1. Historia dotychczasowych badań przyrodniczych 

W poniŜszej tabeli zestawiono realizowane na terenie obiektu kompleksowe badania, 

obserwacje i monitoring w okresie do roku 2009. 

Rok/lata Badacz Przedmiot badań Publikacja/raport 

1991 

1993 

1994 

1995 

1997 

1997-2000 

Czeraszkiewicz 

R. i zespół 


R. i zespół 


R. i zespół 


R. i zespół 

Sągin P., 

Machnikowski 

M. 

Jabłoński P., 

Tadeusz P., 

Kałwa M. 

2000 Kiljan G. 


2001-2002 


Tadeusz P., 

Kałwa M. 

inwentaryzacja 

ornitologiczna 


populacji wodniczki 






siedliskowa i 

zbiorowisk roślinnych 

obserwacje 

ornitologiczne 





monitoring ptaków 

lęgowych 

Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R., 

Kalisiński M., Włodarczak A. 1993, 

„Awifauna wysp w delcie Świny w 

sezonie 1990/91”, Przegl. Przyr. IV, 1: 17- 

38. 

Czeraszkiewicz R. 1993, „Liczenie 

wodniczki Acrocephalus palucicola na 

Pomorzu Zachodnim w sezonie lęgowym 

1993”, OTOP, Szczecin (msc) 

Czeraszkiewicz R. 1995, „Ostoja ptaków 

Delta Świny (IBA 001), rezerwat 

OTOP Karsiborska Kępa, Raport nr 1”, 

OTOP, Szczecin (msc) 

Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., 

Wysocki D., Kalisińska E.: 

„Pomorze Zachodnie. Łąki na wyspie 

Karsibór”. W: J.Krogulec (red.) 1998: 

„Ptaki łąk i mokradeł Polski. Stan 

populacji, zagroŜenia i perspektywy 

ochrony”, Fundacja IUCN Poland, 

Warszawa 

Sągin P., Machnikowski M. 1997, „Plan 

kształtowania i ochrony szaty roślinnej 

Karsiborskiej Kępy”, PSiPP Locus, 

Gdynia (msc) 

Jabłoński P., Tadeusz P. 2001, „Awifauna 

wysp Bielawki, Karsiborska Kępa i 

Karsibór w latach 1997-2000”, 


Kiljan G. 2000, „Raport z badań nad 

wodniczką Acrocephalus paludicola w 

Delcie Świny w 2000 roku”, Świnoujście 

(msc) 

Kiljan G. 2001, „Wodniczka Acrocephalus 

paludicola na Karsiborskiej Kępie w 

2001 roku”, Świnoujście (msc) 




Kiljan G. 2002, „Wodniczka Acrocephalus 

paludicola w Rezerwacie OTOP 

Karsiborska Kępa w 2002 roku”, 


69

2002-2004 Sągin P. 

2003 


R. i zespół 

2003 Jabłoński P. 


2005 Sągin P. 


2006-2009 


Gonczarow D. 

2007-2009 Schulz K. 

2007-2009 

2008-2009 


Gonczarow D. 


Gonczarow D. 

Monitoring struktury 

szaty roślinnej 




lęgowych 


lęgowych 

eksperymentalna 

ocena skuteczności 

zabiegów 

agrotechnicznych 


lęgowych 


lęgowych 

monitoring struktury 

szaty roślinnej 

monitoring bazy 

pokarmowej 

wodniczki 

monitoring 

hydrologiczny 

Sągin P. 2004, „Raport z monitoringu 

zmian struktury zbiorowisk roślinnych w 

latach 2002-2004 na obszarach 

prowadzenia czynnej ochrony na 

Karsiborskiej Kępie”, Gdynia (msc) 

Czeraszkiewicz R. 2003, „Inwentaryzacja 

stanowisk wodniczki Acrocephalus 

paludicola na Pomorzu Zachodnim w 

2003 roku”, OTOP, Szczecin (msc) 

Jabłoński P. 2003, „Wyniki monitoringu 

ptaków lęgowych Karsiborskiej Kępy. 

Sezon 2003”, OTOP, Świnoujście (msc) 

Jabłoński P. 2004 „Wyniki monitoringu 



Sągin P. 2005, „Raport z prowadzonego w 

2005 r. monitoringu struktury zbiorowisk 

roślinnych w rejonie stosowania czynnej 

ochrony siedlisk wodniczki na 

Karsiborskiej Kępie”, Gdyna (msc) 

Jabłoński P. 2005 „Wyniki monitoringu 



1.5.2. Historia dotychczasowych projektów zarządzania 

W poniŜszej tabeli zestawiono dotychczas realizowane na terenie obiektu projekty 

zarządzania. 

Rok/lata Nazwa projektu Opis projektu 

1999 

Establishing a 

Demonstration 

Wetland Reserve at 

Karsiborska Kepa in 

Northwest Poland 

(sponsor główny: Dansk 

Ornitologisk Forening) 

Organizacja kompleksowego systemu zarządzania 

rezerwatem OTOP: m.in. stworzenie lokalnej bazy 

logistycznej i sprzętowej, stworzenie planu zarządzania, 

budowa ogrodzeń kwater wypasowych, wprowadzenie 

letniego koszenia trzcinowisk, rozbudowa systemu 

infrastruktury turystycznej, monitoring przyrodniczy i 

agrotechniczny. 

2002-2003 

Reestablishing habitats 

for breeding Waders in 

Karsiborska Kepa 

reserve 

(sponsor główny:Club 

300) 

Zmniejszenie lub wstrzymanie ekspansji trzcinowisk i 

wysokiej roślinności na siedliskach wodniczki i 

siewkowców, zwłaszcza biegusa zmiennego, poprzez 

koszenie trzcinowisk, poprawę i rozbudowę infrastruktury 

wypasowej, a dodatkowo poprawa infrastruktury 

turystycznej rezerwatu i prowadzenie monitoringu 

przyrodniczego. 

70

2002-2004 

2005 

2006-2011 

Odtworzenie siedliska 

lęgowego wodniczki 

Acrocephalus 

paludicola oraz biegusa 

zmiennego Calidris 

alpina schinzii w 

rezerwacie OTOP 


(sponsor główny: 

Ekofundusz) 

Habitat breeding and 

bird monitoring at 

nestings sites of 

threatened species in 


reserve (sponsor główny: 

Vogelbescherming 

Nederland) 

Ochrona wodniczki w 

Polsce i w Niemczech 

(sponsor główny: Unia 

Europejska – LIFE- 

Nature) 

Zwiększenie i utrzymanie na stabilnym poziomie populacji 

wodniczki, przywrócenie i stabilizacja populacji lęgowej 

biegusa zmiennego, zachowanie poszczególnych gatunków 

słonorośli oraz całych zbiorowisk z ich udziałem, 

wypracowanie i wzmocnienie więzi lokalnej społeczności z 

rezerwatem, edukacja ekologiczna młodzieŜy podczas 

obozów łączących wolontariat ze szkoleniami. 

Uzyskanie podstawowej wiedzy o stanie populacji 

lęgowych kluczowych gatunków ptaków oraz o stanie ich 

siedlisk w rezerwacie OTOP, ze szczególną analizą sytuacji 

wodniczki. 

Kompleksowa ochrona i odnawianie populacji wodniczki 

poprzez czynną ochronę i kształtowanie siedlisk lęgowych, 

w tym poprzez wdroŜenie systemu letniego koszenia 

trzcinowisk z zagospodarowaniem biomasy, 

zbudowanie/dostosowanie systemu hydrologicznego do 

utrzymania wymaganego poziomu wody na siedlisku 

wodniczki, opracowanie wieloletniego planu zarządzania 

siedliskiem. Wszystkie działania wsparte są dokładnym 

monitoringiem przyrodniczym i agrotechnicznym. 

71

2. OCENA ORAZ PRZESŁANKI 

ZARZĄDZANIA 

73

2.1. OCHRONA 

2.1.1. BieŜące problemy i ograniczenia 

Problem/ograniczenie 

Brak przetestowanej i potwierdzonej 

najlepszej metody zarządzania 

siedliskami wodniczki na Pomorzu 

Zachodnim, poniewaŜ aktualne metody 

wciąŜ są w fazie eksperymentalnej 

Brak systemu zagospodarowania 

biomasy z letniego koszenia szuwarów 

Brak moŜliwości zasilania wodą siedlisk 

wodniczki i ptaków siewkowych w 

suchych sezonach (do roku 2011) 

Brak wystarczającej ilości zwierząt do 

wypasania na siedlisku wodniczki 

Brak kompleksowej oferty dla 

wizytujących obiekt 

Brak wiedzy na temat ilości 

wizytujących obiekt 

Wpływ na ostoję 

Choć wybrane na podstawie najlepszej 

wiedzy naukowej podejmowane 

działania mają charakter 

eksperymentalny i mogą okazać się 

błędne, a przez ten czas populacja moŜe 

się zmniejszyć lub zaniknąć 

Pozostawiana biomasa w formie balotów 

lub, co gorzej rozdrobniona, nadmiernie 

uŜyźnia siedlisko lub niszczy strukturę 

roślinną 

W suchych sezonach brakuje wody w 

glebie na siedlisku wodniczki i zanikają 

Ŝerowiska ptaków siewkowych, co 

bezpośrednio przekłada się negatywnie 

na sukces lęgowy tych ptaków 

Siedlisko zarasta wysokim łanem trzciny 

Występuje ryzyko, Ŝe niektórzy 

wizytujący mogą na własną rękę 

penetrować siedliska ptaków w czasie 

lęgów 

Występuje ryzyko, Ŝe ilość wizytujących 

jest za duŜa w okresie lęgów ptaków 

2.1.2. Określenie czynników wpływających na zarządzanie obiektem 

Czynnik wpływający na 

Przyczyna 

zarządzanie 

wodniczka G, P1, W gatunek zagroŜony wymarciem, gwałtownie 

zanikający w skali lokalnej, dla którego objęto 

ochroną czynną opisywane miejsce, a takŜe 

będący kluczowym gatunkiem dla którego 

objęto okoliczny teren ochroną Natura 2000, 

gatunek-symbol polskiej przyrody, kluczowy 

gatunek w promowaniu turystyki 

przyrodniczej w okolicach, poszukiwany przez 

miłośników ptaków 

ptaki siewkowe G, P1, W wiele gatunków bliskich zagroŜenia lub 

zagroŜonych w skali lokalnej, gatunki tracące 

siedliska ze względu na zanik tradycyjnych łąk 

75

ekstensywnych, interesujące dla miłośników 

przyrody podczas lęgów i wędrówek 

słonawy P1, W kluczowy typ siedliska obszaru Natura 2000, 

siedlisko i zbiorowiska interesujące dla 

naukowców (botaników, łąkarzy) 

G – czynnik będący głównym powodem zarządzania lokalizacją, nadający kierunek 

wszystkim działaniom; 

P1 – czynnik, za który ponoszona jest odpowiedzialność prawna i ma wpływ na 

sposób zarządzania; 

W – czynnik istotny ze względu na zwiedzających obiekt. 

2.1.3. Stan czynników wpływających na zarządzanie 

Czynnik Atrybut Wielkość 

atrybutu 

wodniczka 

(populacja 

lęgowa) 

ptaki siewkowe 

(populacja 

lęgowa) 

słonawy 

liczba 

śpiewających 

samców 

liczba par 

lęgowych 

pokrycie 

terenu 

2009 r: 9 

2010 r: 10 

2011 r: 4 

2012 r: 0 

2009 r: 14 

2010 r: 16 

2011 r: 18 

2012 r: 22 

Cel dla 

atrybutu 

zatrzymanie 

spadku, 

powrót do 

ilości ok. 20 

zatrzymanie 

spadku, 

powrót do 

ilości 20-30 

Element 

wpływający 

na czynnik 

poziom 

wody 

struktura 

roślinna 

poziom 

wody 

struktura 

roślinna 

10-20% 20-30% zaopatrzenie 

w słonawe 

wody 

rzeczne 

Cel dla elementu 

wpływającego 

średni poziom wody od 

maja do lipca nie niŜszy 

od poziomu gruntu 

szuwar turzycowy z 

dopuszczalnym 

udziałem trzciny do 60 

źdźbeł na m kw. 

kilkanaście cm lub niŜej 

pod poziomem gruntu, 

ale na tyle wysoko by 

wypełnione były 

wszystkie lokalne 

zagłębienia i obszary 

błotniste 

niska ruń bez udziału 

sitów i trzciny, bez 

krzewów i drzew 

dopływ wód do 

wszystkich kluczowych 

stanowisk 

76

2.2. ODWIEDZAJĄCY I SPRAWY PUBLICZNE 

2.2.1. Analiza ograniczeń i moŜliwości obiektu 

W tej części Planu zarządzania przeprowadzono analizę czynników, które mogą 

decydować o dostępności lokalizacji i oddziaływać na poziom zabezpieczenia terenu 

w momencie jego udostępnienia dla odwiedzających. 

PoniŜsza tabela zestawia moŜliwości i ograniczenia w ruchu turystycznym na 

obszarze Karsiborskiej Kępy (matryca ograniczeń i moŜliwości). 

Karsiborska Kępa Niskie Średnie Wysokie 

Prawna 

moŜliwość 

rozwinięcia 

dostępu 

Dostępność 

terenu: dotarcie 

do lokalizacji, 

moŜliwość 

parkowania 

Dostępność 

terenu: 

poruszanie się po 

drogach 

wewnętrznych, 

moŜliwość 

obejścia wyspy 

Odporność 

siedlisk i 

gatunków 

Nie moŜna zabronić dostępu do gruntów Skarbu Państwa (moŜna na nich 

przebywać zachowując przepisy obowiązującego prawa) oraz gruntów 

prywatnych. Na gruntach OTOP moŜliwa jest regulowana obecność 

odwiedzających. WaŜne jest, aby dostęp do lokalizacji nie zaszkodził celom 

ochrony 

Z kierunku 

Międzyzdrojów brak 

moŜliwości dotarcia 

komunikacją 

publiczną. 

W pobliŜu rezerwatu 

(dzielnica Karsibór) 

mała liczba miejsc 

parkingowych ogólnie 

dostępnych dla osób, 

które przyjechały 

samochodami 

Dostępność brzegów 

wyspy obecnie 

ograniczona ze 

względu na cele 

ochrony siedlisk i 

waŜnych gatunków 

oraz zabezpieczenie 

przeciwpowodziowe 

wyspy (wał 

przeciwpowodziowy), 

przyszłe ścieŜki muszą 

być tak zaplanowane, 

aby uniknąć 

zagroŜenia dla celów 

ochrony 

Stanowiska lęgowe 

ptaków, głównie 

siedlisko wodniczki i 

ptaków siewkowych 

Ograniczony dostęp do 

niektórych szczególnie 

podmokłych fragmentów 

wnętrza wyspy 

Dobry dojazd 

drogami 

publicznymi z 

kierunku 

Świnoujścia i 

Międzyzdrojów oraz 

dzielnicy Karsibór. 

Dobra komunikacja 

publiczna z 

kierunku 

Świnoujście. 

Ograniczeniem jest 

konieczność 

przeprawienia się 

promami 

(wydłuŜenie czasu 

dotarcia) z kierunku 

Świnoujścia 

Dobry dostęp 

fizyczny drogami 

gruntowymi do 

części miejsc 

gniazdowania 

ptaków siewkowych 

i wodniczki 

Siedlisko 

przyrodnicze słonaw 

nadmorskich 

stosunkowo odporne 

77

Atrakcyjność 

przyrodnicza 

Atrakcyjność 

krajobrazu 

Ruch turystyczny 

- stan obecny 

Potencjał ruchu 

turystycznego 

są szczególnie 

wraŜliwe na 

antropopresję. 

Szczególnie 

niekorzystne jest 

płoszenie ptaków 

podczas 

wyprowadzania przez 

nie lęgów 

W rezerwacie 

krajobraz mało 

interesujący, 

monotonny. 

Destrukcyjnym 

elementem krajobrazu 

jest składowisko 

odpadów 

komunalnych 

zlokalizowane po 

północnej stronie 

Świny i wyraźnie 

eksponowane z okolic 

wieŜy widokowej 

Brak danych o 

obecnym ruchu 

turystycznym 

powaŜnie utrudnia 

zaplanowanie 

docelowej jego 

wielkości. Obecnie 

największy ruch 

turystyczny w części, 

gdzie jest 

zlokalizowana wieŜa 

widokowa 

na deptanie 

Gatunki charakterystyczne dla słonaw i ich 

zbiorowiska potencjalnie wysokie dla specjalistów. 

MoŜliwość obserwacji wielu gatunków ptaków 

lęgowych, w tym wodniczki i ptaków siewkowych, 

ptaków migrujących, zimujących na niewielkiej 

przestrzeni, szczególnie w okresie wiosennym i 

letnim. Rozpoznanie ptaków wymaga 

specjalistycznej wiedzy, więc jest to atrakcja dla 

wąskiego grona turystów, posiadających 

specjalistyczną wiedzę 

Atrakcyjność stanowi 

rozległość wnętrza 

krajobrazowego. 

Karsiborska Kępa jest 

elementem duŜego wnętrza 

krajobrazowego Delty 

Świny, najlepiej widzianego 

z punktu widokowego 

Zielonka na wysokim 

brzegu Zalewu 

Szczecińskiego 

Promocja lokalizacji powinna być skierowana na 

powiązania między przyrodą, tradycyjnym 

uŜytkowaniem rolniczym, które jest przyjazne 

przyrodzie i moŜliwością bliskiego obcowania z 

przyroda, w tym bliskiej obserwacji ciekawych 

gatunków ptaków. Wizyta na Karsiborskiej Kępie 

moŜe być atrakcyjnym pakietem dla turystów i 

wypoczywających na wybrzeŜu Bałtyku, zwłaszcza 

dla tych, którzy mają łatwy dostęp do lokalizacji z 

sąsiednich wybitnie turystycznych i letniskowych 

miejscowości. Rozwój wszelkiej infrastruktury 

78

Podział na strefy 

dostępu 

Ograniczona 

dostępność do części 

wewnętrznej wyspy 

(miejsca lęgowe 

wodniczki) tylko dla 

specjalistów 

turystycznej musi być starannie zaplanowany, 

podporządkowany celom ochrony i tak wdraŜany, 

by nie spowodować w lokalizacji zakłóceń i szkód 

Kontrolowana/ograniczona 

dostępność do tych 

fragmentów wyspy, gdzie 

są stanowiska lęgowe 

wodniczki i ptaków 

siewkowych 

Nieograniczona 

dostępność do 

części, gdzie jest 

zlokalizowana wieŜa 

widokowa 

2.2.2. Analiza odbiorcy 

PoniŜsza tabela zestawia obecnych i potencjalnych odwiedzających wraz z 

określeniem znaczenia poszczególnych grup turystów. 

Odwiedzający 

Turyści i wypoczywający w 

pobliskich miejscowościach 

wypoczynkowych i 

uzdrowiskach (krajowi i 

zagraniczni) 

Rodziny 

Niepełnosprawni 

Obserwatorzy ptaków – 

krajowi 

Obserwatorzy ptaków - 

zagraniczni 

Właściciele i uŜytkownicy 

gruntów 

Sąsiedzi z Karsiboru 

Komentarz 

Jest to potencjalnie największa grupa, do której moŜna 

wystosować ofertę odwiedzenia lokalizacji Karsiborska Kępa. 

Dla ich przyciągnięcia opracowano specjalny (celowy) program 

edukacyjny. Materiały informacyjne i edukacyjne 

przygotowane są w języku polskim i co najmniej w niemieckim. 

OTOP zatrudnia osoby ze znajomością języka niemieckiego 

prowadzące zajęcia dla grup cudzoziemców. 

Dla OTOP nie jest to kategoria priorytetowa. NaleŜy jednak w 

większym stopniu przyciągnąć członków tej grupy do 

rezerwatu, ale tylko w miejsca najlepiej dostępne i wyposaŜone 

w infrastrukturę (wieŜa obserwacyjna). 

Obecnie prawdopodobnie niewiele osób niepełnosprawnych 

odwiedza rezerwat. Zbudowanie bezpiecznego dojścia do 

wieŜy i platformy do obserwacji wodniczki (dostępne dla 

pojazdów ułatwiających poruszanie się niepełnosprawnym 

ruchowo) moŜe zwiększyć liczbę odwiedzających z tej grupy. 

Poprawa infrastruktury dla niepełnosprawnych powinna 

wynikać z prawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji osób 

niepełnosprawnych. Niektóre części lokalizacji będą jednak 

zawsze niedostępne dla pewnych grup osób 

niepełnosprawnych. 

Dotychczas główna grupa odwiedzających zainteresowanych 

obserwacjami wodniczki. Przewaga odwiedzających to 

„ptasiarze” (ornitolodzy amatorzy); liczba obserwatorów 

ptaków zwiększa się znacznie za kaŜdym razem, gdy obecny 

jest jakiś rzadki okaz. 

Rezerwat powinien być regularnie promowany w mediach 

niemieckich, jako miejsce warte odwiedzenia. Specjalnie 

przygotowana informacja przekazana do BirdLife. Miejsce to 

jest wykorzystywane podczas wizyt partnerów organizacji 

BirdLife w Polsce. 

Utrzymywany jest regularny kontakt z osobami organizującymi 

i nadzorującymi wypas na wyspie. Właściciele zwierząt 

wypasanych w sezonie letnim są informowani o wymogach 

programu ochrony realizowanego w rezerwacie i znają reguły 

wypasu w poszczególnych sezonach i miejscach. 

Dobre stosunki są utrzymywane ze wszystkimi sąsiadami. Jest 

to waŜne ze względu na konieczność realizacji celów ochrony, 

79

Doradcy rolni 

Lokalni i regionalni 

decydenci 

Fundatorzy i sponsorzy 

Organizacje pozarządowe 

Instytucje ochrony przyrody 

Media (radio, TV, prasa, 

strony www) 

Wolontariusze 

Szkoły i instytucje 

szkolnictwa wyŜszego 

zapewnienia porządku i bezpieczeństwa odwiedzających w 

rezerwacie, moŜliwość współpracy w zakresie noclegów, 

wyŜywienia, wykonywania drobnych prac technicznych w 

rezerwacie czy wzajemne świadczenie usług w rolnictwie. 

Rezerwat jest regularnie wykorzystywany przez OTOP jako 

lokalizacja przykładowa w bardzo róŜnych sprawach 

związanych z promocja rolnictwa przyjaznego przyrodzie. 

Rezerwat jest regularnie wykorzystywany przez OTOP i 

samorząd lokalny/regionalny jako lokalizacja przykładowa w 

bardzo róŜnych sprawach związanych z zarządzaniem 

wartościowymi przyrodniczo terenami rolnymi i nieinwazyjną 

(przyjazną środowisku) turystyką. Podtrzymywany jest 

regularny kontakt z pracownikami Urzędu Miasta w kwestiach 

promocji tej części Świnoujścia. 

Rezerwat jest regularnie wykorzystywany jako miejsce 

promocji działań OTOP na rzecz ochrony wodniczki. 

Jest utrzymywany regularny kontakt z regionalnymi 

organizacjami pozarządowymi (ZTP, Stowarzyszenie na Rzecz 

Ochrony WybrzeŜa) gospodarującymi na podobnych terenach i 

monitorującymi stan rzadkich i zagroŜonych gatunków ptaków 

w tej części WybrzeŜa. Rezerwat jest miejscem wymiany 

doświadczeń w uŜytkowaniu i ochronie miejsc cennych dla 

ptaków. 

Podtrzymywany jest regularny kontakt z Wolińskim Parkiem 

Narodowym i RDOŚ w Szczecinie w kwestiach skutecznych 

metod ochrony miejsc lęgowych wodniczki i ptaków 

siewkowych w Delcie Świny. 

Utrzymywany powinien być regularny kontakt z mediami, a 

rezerwat powinien być często prezentowany w artykułach 

publikowanych w mediach lokalnych, regionalnych i 

krajowych. 

W rezerwacie jest realizowany celowy programy angaŜowania 

wolontariuszy miejscowych i pozamiejscowych w ochronę 

wodniczki i innych walorów przyrodniczych wyspy. 

Liczba wycieczek szkolnych wzrasta; utrzymuje się moŜliwość 

dalszego zwiększania udziału tej grupy na Karsiborskiej. 

Studenci uczelni wyŜszych z kraju i zagranicy odbywają 

praktyki, ćwiczenia terenowe, obozy naukowe, pracują jako 

wolontariusze przy projektach realizowanych na terenie 

lokalizacji, organizowane są wycieczki do rezerwatu przez 

szkoły podstawowe, gimnazja i licea, istnieje moŜliwość 

zwiększenia liczby odwiedzających uczniów. 

2.2.3. Analiza SWOT 

Mocne strony 

Obecność rzadkich i zagroŜonych w skali 

globalnej gatunków ptaków: wodniczki, ptaków 

siewkowych. 

MoŜliwość obserwacji wielu unikatowych 

gatunków roślin, zwierząt i siedlisk (np. 

wodniczki – gatunku zagroŜonego wymarciem w 

skali globalnej, babki pierzastej – gatunku 

Słabe strony 

Ograniczona liczba ciekawych ścieŜek, punktów 

obserwacyjnych, tablic informacyjnych 

Trudności w dotarciu komunikacją publiczną z 

kierunku Międzyzdrojów. 

Przeprawa promowa przez rzekę Świnę 

ograniczeniem dla zmotoryzowanych 

80

zagroŜonego w Polsce, zbiorowiska słonaw 

nadmorskich) w jednym miejscu i w krótkim 

czasie. 

DuŜe koncentracje ptaków podczas migracji 

wiosennej i jesiennej oraz moŜliwości ich 

obserwowania dzięki istniejącej infrastrukturze 

turystycznej. 

Rozległa otwarta przestrzeń równiny torfowej, 

krajobraz wysp delty Świny, unikatowy 

charakter zalewów wiosennych. 

Reaktywowanie ekstensywnego uŜytkowania 

łąk, odtworzenie terenów otwartych łąk, 

eliminacja trzciny na słonawach. 

PołoŜenie blisko granicy z Niemcami, moŜliwość 

dobrej komunikacji z niemieckimi instytucjami 

zainteresowanymi turystyką do Karsiborskiej 

Kępy. 

Nawiązanie współpracy z lokalnymi 

przedsiębiorcami (trzciniarzami) i 

zaangaŜowanie ich w program ochrony 

wodniczki. 

Karsiborska Kępa poligonem doświadczalnym 

programu rolnośrodowiskowego w zakresie 

pakietów przyrodniczych 

Rozwijająca się atrakcyjna baza noclegowa w 

Karsiborze. 

Przystępne ceny noclegów i wyŜywienia w 

pensjonatach. 

MoŜliwość zwiedzenia/zobaczenia w 

sąsiedztwie rezerwatu ciekawych obiektów 

hydrotechnicznych ujścia Odry – Kanał 

Piastowski, obiektów historycznych z okresu II 

wojny światowej (pomnik lotników brytyjskich 

na skraju lasu w Karsiborze oraz przystań dla 

niemieckich łodzi podwodnych – u-bootów). 

MoŜliwości 

Wykorzystanie wzrostu siły nabywczej ludności 

Polski i rosnącego zapotrzebowania na 

wypoczynek w bliskości przyrody poprzez 

rozwój i promocję turystyki w regionie. 

Zwiększenie liczby turystów zagranicznych 

dzięki wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej i 

większej promocji obszaru poza granicami kraju. 

Wykorzystanie wzrostu świadomości 

ekologicznej społeczeństwa, coraz większych 

potrzeb wypoczynku poprzez obcowanie z 

przyrodą, rozwoju ekoturystyki i turystyki 

specjalistycznej. 

Zachowanie najcenniejszych przyrodniczo 

fragmentów przyrody poprzez stworzenie 

ekonomicznych bodźców do ich ochrony, 

odwiedzających z kierunku centrum Świnoujścia 

Niedocenianie walorów przyrodniczych i 

potrzeb ich ochrony przez miejscową ludność i 

decydentów. 

Zbyt mała liczba punktów gastronomicznych, 

godziny otwarcia sklepów w Karsiborze. 

Zbyt mała promocja miejsca, szczególnie poza 

granicami kraju, takŜe w sąsiednich 

miejscowościach wypoczynkowych. 

Nieznajomość języków obcych przez lokalną 

ludność. 

Degradacja i zanikanie tradycyjnych układów 

wiejskiej zabudowy dzielnicy Karsibór. 

Słaba więź emocjonalna mieszkańców dzielnicy 

Karsibór z miejscem zamieszkania (syndrom 

przesiedleńców nawet w pokoleniach 

urodzonych w tym regionie). 

Zabytkowy obiekt sakralny (kościół) zamknięty 

w dni powszednie, brak informacji o 

moŜliwościach zwiedzania. 

Brak informacji o atrakcjach turystycznych w 

Karsiborze. 

Brak wypoŜyczalni rowerów w dzielnicy 

Karsibór i wsiach leŜących po drugiej stronie 

Świny. 

Zbyt mała promocja wypoŜyczalni kajaków w 

Marinie i gospodarstwie Wyspa Skarbów w 

obrębie Świnoujścia. 

Brak programu „pakiet turystyczny”, w skład 

którego, wchodzą wycieczki z przewodnikiem, 

nocleg, wyŜywienie, wypoŜyczenie roweru itp. i 

brak informacji o Karsiborskiej Kępie w biurach 

turystycznych, centrach informacyjnych 

Świnoujścia, Międzyzdrojów oraz partnerskich 

organizacjach /instytucjach. 

Brak parkingów, toalet, koszy na śmieci w 

sąsiedztwie lokalizacji. 

ZagroŜenia 

Dysharmonia krajobrazu kulturowego na skutek 

niechlujnej zabudowy dzielnicy spowoduje 

utratę walorów krajobrazowych dzielnicy 

Karsibór – najbliŜszego sąsiedztwa rezerwatu. 

Zgoda decydentów i mieszkańców na zanik 

tradycyjnej zabudowy wiejskiej, presja na 

dopuszczenie budownictwa rekreacyjnego na 

brzegach Świny. 

Nadmierna presja turystyki na obszary 

nadwodne moŜe doprowadzić do obniŜenia 

wartości przyrodniczych tych obszarów i 

wyeliminować gatunki wraŜliwe. 

Trudności w kontrolowaniu tempa i kierunków 

rozwoju turystyki poza rezerwatem, ten rozwój 

moŜe być sprzeczny z potrzebami ochrony 

81

szczególnie waŜne jest opracowanie programu 

udostępniania KK jako miejsca waŜnego na 

mapie turystycznej Świnoujścia. 

Powstanie w ramach programu „Atrakcje 

przyrodnicze wysp Uznam-Karsibór” Placu 

Edukacji Przyrodniczej przed budynkiem 

Centrum Edukacji i Kultury w Karsiborzu. 

Opracowanie i wdroŜenie zasad udostępniania 

rezerwatu dla nowych grup odwiedzających. 

Podnoszenie standardu jakości usług 

turystycznych poprzez rozbudowę i 

modernizację bazy noclegowej i gastronomicznej, 

dostosowanej do potrzeb róŜnych grup turystów. 

Budowa parkingów, toalet, koszy na śmieci przy 

szlakach odwiedzanych przez największą liczbę 

turystów. 

Wspólna z lokalnym samorządem promocja 

regionu oraz lepsze wykorzystanie krajowych i 

unijnych funduszy wspierających rozwój 

turystyki. 

Zwiększenie liczby turystów odwiedzających 

rezerwat w okresie jesienno-zimowym. 

przyrody. 

Brak moŜliwości wpływania na sposób 

uŜytkowania gruntów przez właścicieli 

prywatnych na wyspie Karsiborska Kępa. 

Brak mechanizmów zapewniających ciągłe, 

ekstensywne uŜytkowanie terenów otwartych 

(poza dopłatami rolnymi), w przypadku 

zaniechania koszenia proces zarastania będzie 

niekorzystnie oddziaływać na faunę i florę i 

powodować obniŜenie wartości przyrodniczych. 

2.2.4. Uzasadnienie 

Karsiborska Kępa jest unikatowym miejscem w krajobrazie nadmorskim. Jest częścią 

jedynej w swoim rodzaju na polskim wybrzeŜu Bałtyku, formy geomorfologicznej, 

jaką jest wsteczna delta Świny. Powstała w środowisku przenikania się wód 

morskich i rzecznych, ze deponowanych osadów rzecznych. Jest to bardzo rozległa 

mozaika, częściowo zalewanych wodami płaskich wysp i rozdzielających je odnóg 

rzeki Świny. Zasiedlają je unikatowe, zagroŜone wyginięciem w skali Europy i 

Polski, gatunki flory i fauny i pokrywają specyficzne siedliska przyrodnicze. Jej 

głównym i wyróŜniającym z otoczenia walorem przyrodniczym, jest występowanie 

małej, izolowanej od głównego areału populacji wodniczki – gatunku zagroŜonego 

wymarciem w skali globalnej. Ze względu na swój niepozorny wygląd wodniczka 

jest przedmiotem zainteresowania turystów specjalistycznych. Jednocześnie moŜe 

być wykorzystywana jako narzędzie edukacji i promocji ostoi ptaków w Polsce. 

Oprócz wodniczki, na obszarze Karsiborskiej Kępy występują inne cenne i chronione 

gatunki ptaków lęgowych: czajka, rycyk, krwawodziób, kszyk, kulik wielki, 

błotniaki, ohar, zimorodek, pliszka cytrynowa, wąsatka. Ponadto szereg gatunków 

uznawanych za rzadkie w innych rejonach kraju i Europy, na Karsiborskiej jest łatwa 

do obserwacji w czasie migracji wiosennych czy jesiennych np. batalion, Ŝuraw, 

błotniaki, kulik wielki, biegus zmienny lub w czasie zimowania wokół i na wodach 

Świny (m.in. nurogęś, bielaczek, czernica, łabędź krzykliwy bielik). 

Bogactwo siedlisk, rzadkich gatunków roślin i zwierząt oraz specyficzny krajobraz 

sprawiają, Ŝe obszar jest atrakcyjny dla szerokiego grona osób zainteresowanych 

przyrodą. Większość gatunków i siedlisk jest wraŜliwa na zakłócenia, dlatego 

udostępnianie terenu i ułatwiająca to infrastruktura turystyczna podporządkowane 

są głównemu celowi – zapewnieniu właściwych warunków ochrony przyrody. 

82

Istniejąca juŜ infrastruktura turystyczna w postaci trzech szlaków pieszych, wieŜy 

widokowej i ukrycia znacznie ułatwia obserwacje dzikiej przyrody. 

Udostępniając Kępę do zwiedzania naleŜy dbać o to, aby odbywało się ono w sposób 

minimalizujący niekorzystny wpływ obecności człowieka na populacje gatunków 

dziko Ŝyjących zwierząt i roślin. 

Wyjątkowy charakter i walory botaniczne oraz ornitologiczne Karsiborskiej Kępy 

wykształciły się i utrzymały się w efekcie kilkusetletniej ekstensywnej gospodarki 

rolnej. Warunkiem dalszego zachowania wysokich walorów przyrodniczych regionu 

jest pozostanie przy tradycyjnych metodach uŜytkowania gruntów oraz utrzymanie 

odpowiedniego poziomu uwilgotnienia. OTOP ma moŜliwość na przykładzie 

Karsiborskiej Kępy, promować gospodarkę ekologiczną i ekstensywną. 

Rozwój turystyki przyrodniczej i agroturystyki oraz ochrona przyrody poprzez 

ekstensywne uŜytkowanie Kępy, moŜe przynosić korzyści lokalnej społeczności i być 

świetnym miejscem, gdzie moŜna wyjaśniać konieczność i zasady ochrony przyrody 

przedstawicielom róŜnych grup społecznych. Efektem takiego działania powinno 

stać się zrozumienie i poparcie wszystkich zabiegów zmierzających do zachowania 

tradycyjnego charakteru delty. 

Wzbogacenie oferty turystyki letniej w regionie Świnoujścia daje duŜe moŜliwości 

zwiększania dochodu mieszkańców. Jest teŜ narzędziem, które z powodzeniem 

moŜe być wykorzystane do zapewnienia właściwej ochrony obszaru. Rozwój 

turystyki musi uwzględniać zarówno zmieniające się oczekiwania przybywających 

gości, jak równieŜ potrzeby ochrony przyrody. Za priorytetową kategorię 

odwiedzających naleŜ uznać szeroko rozumianą grupę osób zainteresowanych 

przyrodą. Warunkiem ich pobytu na Karsiborskiej Kępie jest zachowanie wysokich 

walorów przyrodniczych i zrozumienie prawideł przyrody. Wyspecjalizowanie biur 

obsługi turystycznej i odpowiednia infrastruktura spowoduje, iŜ lokalni mieszkańcy 

oraz władze będą przywiązywali większą wagę do potrzeb ochrony przyrody. 

Turyści przybywający w Świnoujściu w celach rekreacyjnych są największą grupą 

turystów w regionie, ale ich wprowadzenie na Kępę wymaga odmiennego podejścia 

i organizacji. Ich oczekiwania mogą być z duŜym powodzeniem zaspokojone w 

miejscu obecnie najbardziej dostępnym, ich pobyt moŜna skoncentrować w 

zachodniej i środkowej części wyspy. Odwiedzanie terenów wodniczkowych przez 

turystów „letnich” moŜe być tylko pod opieką miejscowego przewodnika. 

Nieodzowna sprawą w rozwoju infrastruktury turystycznej musi być jej właściwa 

promocja. Inwestycjami rozbudowujące i modernizacyjne bazy noclegowej i 

gastronomicznej nie mogą być wprowadzone na teren Kępy, powinny zamykać się w 

części starej zabudowy dzielnicy a na wyspie mogą być tylko realizowane elementy 

infrastruktury umoŜliwiające bezpieczne dla ludzi i przyrody przebywanie. 

83

3. WIZJA I CELE ZARZĄDZANIA 

85

3.1. WIZJA DŁUGOFALOWA (W SKALI 25 LAT) 

Karsiborska Kępa jest znanym w skali międzynarodowej rezerwatem organizacji 

pozarządowej, w którym z sukcesem przywrócono i utrzymuje się ekstensywny 

sposób gospodarowania na wilgotnych łąkach i szuwarach. Gospodarka ta owocuje 

występowaniem stabilnych populacji lęgowych wodniczki oraz ptaków siewkowych, 

występowaniem stanowisk roślin słonolubnych i rozległego zbiorowiska słonawy. 

Dla społeczności lokalnej jest to miejsce kojarzące się, oprócz gospodarki rolnej, takŜe 

z ruchem turystycznym ukierunkowanym na obserwacje przyrody i fotografię 

przyrodniczą, który przynosi korzyści lokalnym gospodarstwom agroturystycznym i 

przewodnikom oraz wzbogaca ofertę turystyczną Miasta Świnoujścia. Wśród szkół i 

uczelni z regionu miejsce to jest znane jako doskonała baza do prowadzenia 

terenowych zajęć dydaktycznych, czemu pomaga istnienie własnego zaplecza OTOP, 

stanowiącego połączenie biura, bazy sprzętowej i bazy campingowej dla 

wolontariuszy. Dla rolników gospodarujących na uŜytkach zielonych gospodarstwa 

z Karsiborskiej Kępy mogą być wskazówką, w jaki sposób gospodarować w zgodzie 

z przyrodą. 

87

3.2. CELE ZARZĄDZANIA I KONIECZNE PRACE (W SKALI 5 LAT) 

CELE GATUNKOWE I SIEDLISKOWE 

Cel A: Uzyskanie i utrzymanie optymalnej dla wodniczki struktury roślinnej na 

wszystkich siedliskach obecnie zasiedlanych i potencjalnych (szuwar turzycowy, z 

średnią wysokością < 150 cm w lipcu, z moŜliwym luźnym występowaniem trzciny, 

na którym dopuszcza się występowanie trzciny w zagęszczeniu do 60 źdźbeł na m 

kw – realne optimum 15 źdźbeł na m kw. i bez gęstej i grubej sciółki martwej 

roślinności). NaleŜy uwzględnić, Ŝe uzyskanie optymalnej roślinności (restauracja 

siedliska, tam gdzie aktualnie nie ma wodniczki) często wymaga innych dzialań niŜ 

utrzymanie isteniejącego siedliska (gdzie aktualnie występuje wodniczka). 

ZADANIE A.1. - odpowiedzialny: właściciele gruntów 

Wprowadzenie ekstensywnego wypasu koników polskich w obsadzie od 0,2 DJP/ha 

do 1 DJP/ha poza okresem lęgowym wodniczki oraz w obsadzie 0,1 DJP/ha w 

czasie okresu lęgowego (V-VII, z dopuszczalnym wprowadzeniem tej 

intensywniejszej obsady juŜ w lipcu, o ile monitoring populacji wodniczki nie 

wykazał jej występowania na danej kwaterze) i/lub wykonywanie letniego koszenia 

z usuwaniem biomasy. 

• Zabezpieczenie areału na bezpieczne zimowanie stada koników polskich poza 

Karsiborską Kępą (ewentualne podpisanie stosownych umów z rolnikami z 

Karsiboru dysponującymi terenem, zakup i instalacja wiat, przygotowanie 

źródła pasz). 

• Zakup koników polskich, przy czym zaleca się stopniowe powiększanie stada 

na przestrzeni 2-3 pierwszych sezonów, tak aby na bieŜąco weryfikować 

skuteczność wypasu. 

• Budowa nowych lub adaptacja istniejących kwater wypasowych wraz z 

potrzebnymi wiatami, przy czym zaleca się przede wszystkim poprowadzić 

ogrodzenia według granic wydzieleń przedstawionych na Mapa 9. 

• Prowadzenie ekstensywnego wypasu koników polskich z obsadą od 0,2 

DJP/ha do 1 DJP/ha, poza okresem lęgowym wodniczki oraz w obsadzie 0,1 

DJP/ha w czasie okresu lęgowego (z warunkową intensyfikacją do 1 DJP/ha 

juŜ od lipca na kwaterach bez wodniczki). 

• Wykonanie koszenia letniego w pierwszej dekadzie lipca poza 

kwaterami/wydzieleniami, na których podczas monitoringu wykryto 

populację wodniczki (na tych kwaterach dopuszczalne koszenie od 15 

sierpnia do lutego kolejnego roku) i usunięcie biomasy z siedliska. 

Uwagi: Proponowane lokalizacje wydzieleń zobrazowano na Mapa 9. - są to wydzielenia Sz- 

1 do Sz-5. Plan nie precyzuje przebiegu wewnętrznych ogrodzeń w wydzieleniach poniewaŜ 

decyzje te naleŜy podejmować na bieŜąco obserwując skuteczność uŜytkowania. Wszystkie 

metody traktowane są równorzędnie, tzn. zarówno wypas jak koszenia z usuwaniem biomasy 

mogą być realizowane na danym wydzieleniu samodzielnie lub w sposób łączony – decyzja o 

zastosowaniu danego zabiegu w kolejnych sezonach ma być podejmowana na podstawie 

skuteczności zabiegów wcześniejszych. 

ZADANIE A.2. - odpowiedzialny: OTOP 

Realizacja zimowego koszenia z usuwaniem biomasy na wszystkich powierzniach z 

występowaniem trzciny wewnątrz wału, na których nie udało się zrealizować 

88

zadania A.1., w tym szczególnie wypracowanie struktury roślinnej ułatwiającej lub 

umoŜliwiającej wprowadzenie wypasu (całość areału nadaje się do zgryzania przez 

zwierzęta) na Bielawce, Ostrówku i Wolej Kępie oraz na fragmencie Karsiborskiej 

Kępy, poprzez zimowe koszenie trzciny z usuwaniem biomasy. 

• Weryfikacja treści umowy dzierŜawy Ostrówka i Wolej Kępy i zgłoszenie 

propozycji zmiany warunków dzierŜawy (zniesienie czynszu, zamiana na 

uŜyczenie) do Urzędu Miasta Świnoujścia. 

• Przeprowadzenie zimowego koszenia trzciny i podszytu trzcinowisk celem 

usunięcia starej zalegającej biomasy. 

• Usunięcie biomasy z siedliska. 

Uwagi: Proponowane lokalizacje wydzieleń zobrazowano na Mapa 9. - są to wydzielenia Tr- 

1 do Tr-3 i części wydzieleń Sz-1 do Sz-5, na których nie zostało zrealizowane zadanie A.1. 

Prace mogą zostać zamienione na zadanie A jeśli okaŜe się, Ŝe udało się wypracować 

odpowiednią strukturę jeszcze w trakcie realizacji planu. 

Cel B: Utrzymanie lub poprawa struktury roślinnej na siedliskach lęgowych ptaków 

siewkowych (otwarte łąki i pastwiska o niskiej runi bez duŜego pokrycia sitem 

(Juncus effusus, J. compressuss) pozbawione drzew, na których mogą gniazdować 

potencjalne drapieŜniki, np. wrona siwa) oraz zagospodarowanie terenów 

nieuŜytkowanych będących potencjalnymi siedliskami dla tych gatunków ptaków, a 

dodatkowo utrzymanie prawidłowej struktury słonaw. 

ZADANIE B.1. - odpowiedzialny: właściciele gruntów 

Prowadzenie ekstensywnego wypasu koni, bydła lub koników polskich w obsadzie 

od 0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha w okresie V-X (tereny juŜ zagospodarowane). 

• Budowa nowych lub adaptacja istniejących kwater wypasowych, przy czym 

zaleca się przede wszystkim poprowadzić ogrodzenia według granic 

wydzieleń przedstawionych na Mapa 9. 

• Prowadzenie ekstensywnego wypasu koni, bydła lub koników polskich z 

obsadą od 0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha. 

• Koszenie niedojadów, szczególnie aby zapobiegać rozwojowi situ. 

Uwagi: Proponowane lokalizacje wydzieleń zobrazowano na Mapa 9. - są to wydzielenia Ps- 

1a do Ps-3. Plan nie precyzuje przebiegu wewnętrznych ogrodzeń w wydzieleniach poniewaŜ 

decyzje te naleŜy podejmować na bieŜąco obserwując skuteczność uŜytkowania. 

ZADANIE B.2. - odpowiedzialny: właściciele gruntów 

Wykonywanie koszenia późno-letniego z usuwaniem biomasy w okresie VIII-IX i 

wprowadzenie wypasu koni, bydła lub koników polskich w obsadzie od 0,5 DJP/ha 

do 1 DJP/ha w okresie V-X (tereny do zagospodarowania). 

• Budowa nowych kwater wypasowych, przy czym zaleca się przede 

wszystkim poprowadzić ogrodzenia według granic wydzieleń 

przedstawionych na Mapa 9. 

• Wykonywanie koszenia późnoletniego z usuwaniem biomasy w okresie VIII- 

IX (dwa pierwsze sezony). 

• Prowadzenie wypasu koni, bydła lub koników polskich z obsadą obsadą od 

0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha (od trzeciego sezonu). 

Uwagi: Proponowaną lokalizację wydzielenia zobrazowano na Mapa 9. - jest to wydzielenie 

Ps-4. Plan nie precyzuje przebiegu wewnętrznych ogrodzeń w wydzieleniu poniewaŜ decyzje 

te naleŜy podejmować na bieŜąco obserwując skuteczność uŜytkowania. 

89

Cel C: Zachowanie lokalnych siedlisk innych gatunków ptaków, tylko jeśli 

konkretne przypadki nie kolidują z realizacją poprawy siedlisk wodniczki i ptaków 

siewkowych (głębsze rozlewiska, oczka wodne i leje będące siedliskiem np. łyski, 

wodnika, krzyŜówki oraz pasy szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wysp będące 

siedliskiem np. potrzosa, wąsatki, trzcinniczka, łabędzia niemego). 

ZADANIE C.1. - odpowiedzialny: właściciele gruntów, Urząd Morski 

Zapewnienie utrzymania istniejących ostoi drugorzędnych gatunków ptaków i pasa 

szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wysp. 

• Zadanie nie wymaga podejmowania Ŝadnych prac technicznych w terenie. 

• NaleŜy uświadomić właścicieli gruntów, na których występują takie obiekty 

w kwestii ich znaczenia przyrodniczego oraz w przypadku opracowywania 

ekspertyz przyrodniczych do pakietów rolnośrodowiskowych współpracować 

z ekspertami przyrodnikami celem zachowania tych obiektów jako 'ostoi 

dzikiej przyrody'. 

Uwagi: Lokalizacje ostoi gatunków drugorzędnych zobrazowano na Mapa 9. - są to 

wydzielenia od Os-1 do Os-4 (nie wyróŜniano jedynie pasa szuwaru trzcinowego okalającego 

wyspy). 

Cel D: Uzyskanie optymalnych dla lęgów wodniczki poziomów wód gruntowych 

podczas okresu V-VII (idealnie średni poziom wody na terenach wodniczkowych 

przy 10 cm nad poziomem gruntu na początku okresu i wolno opadający do 

powierzchni gruntu na końcu tego okresu) pozwalających takŜe na utrzymanie 

średniego poziomu nie niŜej niŜ 30 cm ppg wód gruntowych na siedliskach ptaków 

siewkowych i obszarach słonaw w tym samym okresie. 

ZADANIE D.1. - odpowiedzialny: OTOP 

Rozbudowa sieci melioracyjnej wyspy Karsiborskiej Kępy i jej dostosowanie do 

ochrony walorów przyrodniczych wyspy. 

• Wykonanie analizy hydrograficznej Karsiborskiej Kępy. 

• Opracowanie Instrukcji Gospodarowania Wodą. 

• Uzyskanie niezbędnych pozwoleń prawnych (decyzja o środowiskowych 

uwarunkowaniach, decyzja Urzędu Morskiego w zakresie prac na pasie 

technicznym, decyzja Marszałka Województwa w zakresie prac na wałach, 

pozwolenie wodno-prawne, pozwolenie na budowę). 

• Budowa lub udroŜnienie rowów doprowadzających wodę do przepustów 

oraz udroŜnienie rowów wewnątrz sieci rozprowadzającej. 

• Budowa dwóch ujęć wód rzecznych. 

• Budowa czterech piętrzeń lokalnych na punktach dopływu rowów 

drugorzędnych do kanału głównego. 

• MontaŜ czterech piezometrów oraz łaty wodowskazowej w nurcie Rz. Świny 

obok ujęcia wody. 

Uwagi: Lokalizacje wszystkich obiektów zobrazowano na Mapa 10. Lokalizacje nowych 

piezometrów są orientacyjne, szczegóły zostaną opracowane w analizie hydrograficznej. 

ZADANIE D.2. - odpowiedzialny: ZMiUW, OTOP 

Zarządzanie i konserwacja urządzeń związanych z poborem i odprowadzaniem 

wody oraz lokalnie regulacją jej poziomów. 

• Konserwacja i naprawy stacji pomp oraz oczyszczanie kanału pompowego. 

• Konserwacja i oczyszczanie ujęć wody rzecznej. 

90

• Konserwacja i oczyszczanie piętrzeń lokalnych i rowów melioracji 

szczegółowej doprowadzających i rozprowadzających wodę. 

• Konserwacja urządzeń pomiarowych (piezometry i łaty wodowskazowe). 

• Sterowanie poborem, rozprowadzaniem i odprowadzeniem wody 

(odpompowanie) dostosowane do wymogów przyrodniczych (cele 

zarządzania), w oparciu o odczyty z piezometrów i łaty wodowskazowej, 

przy czym jako podstawowe działanie przyjęto pobór wody ze spiętrzeń 

sztormowych w okresie jesienno-zimowym po zakończeniu prac 

agrotechnicznych, a szczegółowe zalecenia i wskazanie konkretnych urządzeń 

pomiarowych znajdzie się w instrukcji gospodarowania wodą. 

Uwagi: Ze względu na walory przyrodnicze terenu prace polegające na oczyszczaniu 

urządzeń melioracji wodnych (podstawowych i szczegółowych) naleŜy prowadzić w sposób 

niepowodujący negatywnych skutków w środowisku przyrodniczym. Zaleca się wszystkim 

podmiotom, przed przystąpieniem do oczyszczania czy innej konserwacji urządzeń 

melioracyjnych, dokonać konsultacji z regionalnymi słuŜbami ochrony przyrody i opiekunem 

rezerwatu OTOP podając przewidywany zakres działań. 

Cel E: Utrzymanie i zwiększenie ilości obiektów o charakterze lokalnych 

rezerwuarów błotnistych Ŝerowisk ptaków siewkowych. 

ZADANIE E.1. - odpowiedzialny: właściciele gruntów 

Zapewnienie utrzymania istniejących lokalnych rezerwuarów błotnistych Ŝerowisk 

ptaków siewkowych. 

• Zadanie nie wymaga podejmowania Ŝadnych prac technicznych w terenie 

pod warunkiem, Ŝe w okresie obowiązywania planu nie nastąpi naturalne 

zanikanie błotnistych obiektów (np. zarastanie roślinnością z powodu 

zaprzestania uŜytkowania obszaru przez bydło lub konie); wówczas naleŜy 

odtworzyć obiekt z uŜyciem sprzętu mechanicznego. 

• NaleŜy uświadomić właścicieli gruntów, na których występują takie obiekty 

w kwestii ich znaczenia przyrodniczego oraz w przypadku opracowywania 

ekspertyz przyrodniczych do pakietów rolnośrodowiskowych współpracować 

z ekspertami przyrodnikami celem zachowania tych obiektów jako 'ostoi 

dzikiej przyrody'. 

Uwagi: Lokalizacje kluczowych obiektów zobrazowano na Mapa 10. (SK – błotniste skarpy 

rowów, BŁ – obszary błotniste), jednak naleŜy pamiętać Ŝe okresowo istnieją takŜe niewielkie 

płaty podobnych błotnistych rezerwuarów, których nie da się dobrze zobrazować na mapie 

(zaleŜą od koncentracji bydła i koni w danym sezonie). 

ZADANIE E.2. - odpowiedzialny: OTOP 

Zwiększenie ilości błotnistych Ŝerowisk ptaków siewkowych. 

• Wykonanie profilowania brzegu rowu melioracyjnego polegającego na 

złagodzeniu jednej skarpy rowu, nadając jej łagodny spadek w kierunku 

lustra wody. Działanie to ma za zadanie usunąć roślinność porastającą skarpę 

i utworzyć błotnisty bufor o szerokości 2-3 metrów zasilany wodą w 

zaleŜności od jej stanów w rowie – stanowiący Ŝerowisko dla ptaków 

siewkowych. Urobek naleŜy rozplantować wzdłuŜ skarpy. 

Uwagi: Proponowane lokalizacje nowych obiektów zobrazowano na Mapa 10. 

CELE DOTYCZĄCE LUDZI 

91

Cel F: Wytworzenie społecznej świadomości wagi istnienia obiektów takich jak 

Karsiborska Kępa oraz ich przydatności zarówno dla przyrody jak i dla 

społeczeństwa. 

ZADANIE J. - odpowiedzialny: OTOP 

Organizacja i poprawa lokalnego systemu edukacji i promocji. 

• Opracowanie wraz z gospodarstwem agroturystycznym „Wyspa Skarbów” i 

gospodarstwem „Ptaszarnia” kompleksowej oferty przyrodniczej adresowanej 

przede wszystkim do miłośników przyrody, szkół, członków i wolontariuszy 

OTOP, oraz do szerokiego grona turystów. 

• Wymiana drogowskazów „Ostoja ptaków” na drogowskazy „Ostoja Ptaków 

OTOP Karsiborska Kępa”. 

• Budowa dwóch platform do obserwacji wodniczki. 

• Wykonanie remontu ukrycia do obserwacji ptaków. 

• Wykonanie aktualizacji treści tablic informacyjnych Karsiborskiej Kępy. 

• BieŜący nadzór i konserwacja tablic informacyjnych Karsiborskiej Kępy i tablic 

projektu LIFE oraz wieŜy widokowej, ukrycia i platform do obserwacji 

wodniczki. 

• Stałe wsparcie merytoryczne właścicieli gruntów w zakresie realizacji zapisów 

planu zarządzania (dostarczanie zaktualizowanych przepisów prawnych, 

poradników, materiałów promujących pro-przyrodnicze uŜytkowanie 

gruntów, informowanie o szkoleniach i spotkaniach organizowanych przez 

OTOP). 

Uwagi: Lokalizacje wszystkich obiektów (poza drogowskazami) zobrazowano na Mapa 12. 

CELE DOTYCZĄCE ZARZĄDZANIA 

Cel G: Zapewnienie moŜliwości dojazdu do wszystkich uŜytkowanych rolniczo 

terenów, a zwłaszcza moŜliwości wywoŜenia zebranej biomasy oraz moŜliwości 

dojazdu do stacji pomp bez uszkadzania wałów. 

ZADANIE G.1. - odpowiedzialny: Urząd Miasta, OTOP, ZMiUW 

Poprawa i utrzymanie istniejącego systemu komunikacyjnego. 

• Remont lub poprawa stanu dróg o łącznej długości 1781 m, przy czym 

podczas remontu zaleca się uzupełnienie powierzchni jezdnej materiałem 

mineralnym pochodzenia naturalnego i wzmocnienie brzegów glebą 

organiczną (humusowanie), szczególną uwagę naleŜy zachować przy 

stanowiskach babki pierzastej (naleŜy je odgrodzić i chronić podczas 

prowadzenia prac). 

• Budowa dwóch przepustów komunikacyjnych powiązanych z piętrzeniami 

na sieci melioracji szczegółowej (PP-1 i PP-2) oraz przebudowa dwóch 

istniejących na zasadzie dodania piętrzenia (PP-3 i PP-4). 

• Naprawa pięciu przepustów komunikacyjnych pozwalających na dojazd do 

gruntów uŜytkowanych rolniczo. 

• Konserwacja bieŜąca dróg (tylko materiałem mineralnym naturalnym) i 

przepustów komunikacyjnych. 

Uwagi: Lokalizacje wszystkich obiektów zobrazowano na Mapa 11., a stanowiska babki 

pierzastej na Mapa 9. 

ZADANIE G.2. - odpowiedzialny: ZMiUW 

92

Budowa przejazdów przez wały i wzmocnienie odcinka dojazdowego do stacji 

pomp. 

• Budowa przejazdu przez wał z uŜyciem betonowych płyt aŜurowych. 

• Pokrycie dojazdu do stacji pomp betonowymi płytami aŜurowymi w celu 

ochrony korony wału przed zniszczeniem. 

Uwagi: Lokalizacje przejazdów i dojazdu do stacji pomp zobrazowano na Mapa 11. 

Cel H: Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego polderu wyspy. 

ZADANIE H.1. - odpowiedzialny: ZMiUW 

Poprawa stanu i utrzymanie istniejącego obwałowania. 

• Dokonanie przeglądu stanu technicznego i na tej podstawie wykonanie 

remontu zdegradowanych odcinków wału przeciwpowodziowego. 

• Konserwacja wału przeciwpowodziowego oraz znajdujących się na nim 

przejazdów/dojazdów i innych urządzeń. 

Uwagi: Lokalizacje obwałowań zobrazowano na Mapa 11. 

Cel I: Zagospodarowanie biomasy z koszenia łąk, szuwarów i niedojadów. 

ZADANIE I.1. - odpowiedzialny: OTOP 

Stworzenie sytemu technologicznego pozwalającego na zagospodarowanie biomasy 

z koszeń. 

• Podjęcie współpracy z gospodarstwem rolnym Romana Bełcząckiego celem 

uzyskania hali i placu na lokalizację systemu suszenia i produkcji brykietu 

opałowego z biomasy. 

• Uruchomienie systemu suszenia i produkcji brykietu opałowego (w tym 

zakupy sprzętu oraz zatrudnienie personelu). 

• Przeprowadzenie wywiadu wśród potencjalnych odbiorców i podpisanie 

stosownych umów na odbiór brykietu opałowego. 

Uwagi: szczegóły techniczne i logistyczne wyŜej wymienionych prac naleŜy czerpać z 

opracowania „Analiza praktycznego i efektywnego wykorzystania biomasy z późnego 

koszenia podmokłych łąk turzycowych i trzcinowisk na obszarach Karsiborska Kępa i Zajęcze 

Łęgi” autorstwa Ren Ventures sp. z o.o. 

Cel J: Zapewnienie moŜliwości koordynacji i nadzoru nad realizacją przyjętych 

zapisów planistycznych. 

ZADANIE J.1. - odpowiedzialny: OTOP 

Utrzymanie lub rozwój centrum koordynacyjnego. 

• Zadanie nie wymaga podejmowania Ŝadnych pilnych działań, poniewaŜ 

OTOP posiada w centrum Świnoujścia biuro słuŜące temu celowi, w 

przypadku jednak gdyby okazało się, Ŝe realizacja zadań wymaga 

zatrudnienia dodatkowych pracowników administracyjnych lub teŜ potrzeba 

jest posiadania sali prezentacyjnej i słuŜącej spotkaniom w większym gronie 

naleŜało by podjąć poszukiwania większego obiektu. 

CELE DOTYCZĄCE MONITORINGU 

Cel K: Posiadanie wiedzy na temat działalności człowieka na całym terenie. 

ZADANIE K.1. - odpowiedzialny: OTOP 

93

Monitoring działalności agrotechnicznej. 

• Rejestrowanie terminów, technik i powierzchni koszeń, przy czym dla koszeń 

ze zbiorem biomasy naleŜy dodać do zbioru danych informację o ilości 

zebranej biomasy (zaleca się pomiary powierzchni z pomocą GPS i rejestrację 

danych w systemie GIS). 

• Rejestrowanie obsady kwater wypasowych i terminów wypasu (co najmniej 

naleŜy podać ilość DJP, opcjonalnie moŜna rejestrować skład rasowy, 

wiekowy i płeć). 

• Rejestrowanie ewentualnych zmian w układzie kwater wypasowych (nowe 

ogrodzenia, likwidacja ogrodzeń, lokalizacje pastuchów elektrycznych – 

metodyka zbioru danych podobnie jak dla koszeń). 

ZADANIE K.2. - odpowiedzialny: OTOP, ZMiUW 

Monitoring zarządzania wodą. 

• Rejestrowanie daty i czasu dla kaŜdego otwarcia i zamknięcia ujęć wody oraz 

piętrzeń lokalnych. 

• Rejestrowanie daty i czasu dla kaŜdego włączenia i wyłączenia stacji pomp. 

ZADANIE K.3. - odpowiedzialny: OTOP 

Monitoring działalności społecznej. 

• Rejestrowanie ilości osób odwiedzających Karsiborską Kępę wraz z informacją 

z w/w ankiety. 

• Rejestrowanie dat i tematyki wizyt specjalnych – promocyjnych, naukowych, 

szkoleniowych itp. 

• Prowadzenie tzw. teczki wycinków prasowych, czyli zbioru wycinków lub 

kserokopii z prasy, Internetu, folderów i innych źródeł, w których zawarto 

informacje o Karsiborskiej Kępie. 

• Opracowanie prostej ankiety dla odwiedzających Karsiborską Kępę 

(informacje o celu wizyty, pochodzeniu grupy, wieku etc.). 

Cel L: Posiadanie wiedzy na temat stanu przyrody i reakcji jej składników na 

działania podejmowane przez człowieka. 

ZADANIE L.1. - odpowiedzialny: OTOP 

Monitoring podstawowych elementów przyrodniczych. 

• Monitoring populacji wodniczki według istniejącej metodyki OTOP. 

• Monitoring populacji ptaków siewkowych oraz błotniaków, wrony siwej i 

mewy srebrzystej według istniejącej metodyki OTOP. 

• Monitoring poziomu wody w sieci melioracyjnej i w glebie (łata 

wodowskazowa i piezometry) – odczyty w systemie dekadowym w okresie 

IV-X i miesięcznym w okresie XI-III, przy czym dla piezometrów 

wyznaczonych do regulacji urządzeniami poboru wody codziennie w okresie 

tego poboru. 

• Monitoring stanu zachowania stanowisk babki pierzastej. 

• Kontynuacja monitoringu struktury roślinnej wg metodyki F. Tanneberger 

(corocznie). 

ZADANIE L.2. - odpowiedzialny: OTOP 

Poprawa stanu wiedzy na temat podstawowych elementów przyrodniczych. 

94

• Wykonanie aktualizacyjnej inwentaryzacji siedliskowo-botanicznej dla całej 

Karsiborskiej Kępy. 

95

4. PIĘCIOLETNI PROGRAM PRAC 

WEDŁUG PRIORYTETÓW 

97

Kod 

Cele i zadania 

Priorytety w 

kolejnych latach* 

1. 2. 3. 4. 5. 

Cel A: Uzyskanie i utrzymanie optymalnej dla wodniczki struktury roślinnej na wszystkich 

siedliskach obecnie zasiedlanych i potencjalnych (szuwar turzycowy, z średnią wysokością < 150 

cm w lipcu, z moŜliwym luźnym występowaniem trzciny, na którym dopuszcza się występowanie 

trzciny w zagęszczeniu do 60 źdźbeł na m kw – realne optimum 15 źdźbeł na m kw. i bez gęstej i 

grubej sciółki martwej roślinności). NaleŜy uwzględnić, Ŝe uzyskanie optymalnej roślinności 

(restauracja siedliska, tam gdzie aktualnie nie ma wodniczki) często wymaga innych dzialań niŜ 

utrzymanie isteniejącego siedliska (gdzie aktualnie występuje wodniczka). 

Wprowadzenie ekstensywnego wypasu koników polskich w obsadzie od 

0,2 DJP/ha do 1 DJP/ha poza okresem lęgowym wodniczki oraz w 

A.1. 

obsadzie 0,1 DJP/ha w czasie okresu lęgowego (V-VII, z dopuszczalnym 

wprowadzeniem tej intensywniejszej obsady juŜ w lipcu, o ile monitoring 

1 1 1 1 1 

populacji wodniczki nie wykazał jej występowania na danej kwaterze) 

i/lub wykonywanie letniego koszenia z usuwaniem biomasy. 

A.2. 

Realizacja zimowego koszenia z usuwaniem biomasy na wszystkich 

powierzniach z występowaniem trzciny wewnątrz wału, na których nie 

udało się zrealizować zadania A.1., w tym szczególnie wypracowanie 

struktury roślinnej ułatwiającej lub umoŜliwiającej wprowadzenie 2 2 2 2 2 

wypasu (całość areału nadaje się do zgryzania przez zwierzęta) na 

Bielawce, Ostrówku i Wolej Kępie oraz na fragmencie Karsiborskiej Kępy, 

poprzez zimowe koszenie trzciny z usuwaniem biomasy. 

Cel B: Utrzymanie lub poprawa struktury roślinnej na siedliskach lęgowych ptaków siewkowych 

(otwarte łąki i pastwiska o niskiej runi bez duŜego pokrycia sitem Juncus effusus, pozbawione 

drzew na których mogą gniazdować potencjalne drapieŜniki, np. wrona siwa) oraz 

zagospodarowanie terenów nieuŜytkowanych będących potencjalnymi siedliskami dla tych 

gatunków ptaków, a dodatkowo utrzymanie prawidłowej struktury słonaw. 

Prowadzenie ekstensywnego wypasu koni, bydła lub koników polskich w 

B.1. obsadzie od 0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha w okresie V-X (tereny juŜ 

1 1 1 1 1 

zagospodarowane). 

B.2. 

Wykonywanie koszenia późno-letniego z usuwaniem biomasy w okresie 

VIII-IX i wprowadzenie wypasu koni, bydła lub koników polskich w 

obsadzie od 0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha w okresie V-X (tereny do 

3 3 3 3 3 

zagospodarowania). 

Cel C: Zachowanie lokalnych siedlisk innych gatunków ptaków, tylko jeśli konkretne przypadki 

nie kolidują z realizacją poprawy siedlisk wodniczki i ptaków siewkowych (głębsze rozlewiska, 

oczka wodne i leje będące siedliskiem np. łyski, wodnika, krzyŜówki oraz pasy szuwaru 

trzcinowego wzdłuŜ brzegów wysp będące siedliskiem np. potrzosa, wąsatki, trzcinniczka, 

łabędzia niemego). 

C.1. 

Zapewnienie utrzymania istniejących ostoi drugorzędnych gatunków 

ptaków i pasa szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wysp. 

3 3 3 3 3 

Cel D: Uzyskanie optymalnych dla lęgów wodniczki poziomów wód gruntowych podczas okresu 

V-VII (idealnie średni poziom wody na terenach wodniczkowych przy 10 cm nad poziomem 

gruntu na początku okresu i wolno opadający do powierzchni gruntu na końcu tego okresu) 

pozwalających takŜe na utrzymanie średniego poziomu nie niŜej niŜ 30 cm ppg wód gruntowych 

na siedliskach ptaków siewkowych i obszarach słonaw w tym samym okresie. 

D.1. 

Rozbudowa sieci melioracyjnej wyspy Karsiborskiej Kępy i jej 

dostosowanie do ochrony walorów przyrodniczych wyspy. 

1 

D.2. 

Zarządzanie i konserwacja urządzeń związanych z poborem i 

odprowadzaniem wody oraz lokalną regulacją jej poziomów. 

1 1 1 1 1 

Cel E: Utrzymanie i zwiększenie ilości obiektów o charakterze lokalnych rezerwuarów błotnistych 

Ŝerowisk ptaków siewkowych. 

E.1. 

Zapewnienie utrzymania istniejących lokalnych rezerwuarów błotnistych 

Ŝerowisk ptaków siewkowych. 

2 2 2 2 2 

E.2. Zwiększenie ilości błotnistych Ŝerowisk ptaków siewkowych. 3 3 3 3 3 

99

Cel F: Wytworzenie społecznej świadomości wagi istnienia obiektów takich jak Karsiborska Kępa 

oraz ich przydatności zarówno dla przyrody jak i dla społeczeństwa. 

F.1. Organizacja i poprawa lokalnego systemu edukacji i promocji. 3 3 3 3 3 

Cel G: Zapewnienie moŜliwości dojazdu do wszystkich uŜytkowanych rolniczo terenów, a 

zwłaszcza moŜliwości wywoŜenia zebranej biomasy oraz moŜliwości dojazdu do stacji pomp bez 

uszkadzania wałów. 

G.1. Poprawa i utrzymanie istniejącego systemu komunikacyjnego. 2 2 2 2 2 

G.2. 

Budowa przejazdów przez wały i wzmocnienie odcinka dojazdowego do 

stacji pomp. 

3 3 

Cel H: Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego polderu wyspy. 

H.1. Poprawa stanu i utrzymanie istniejącego obwałowania. 2 2 2 2 2 

Cel I: Zagospodarowanie biomasy z koszenia łąk, szuwarów i niedojadów. 

I.1. 

Stworzenie sytemu technologicznego pozwalającego na 

zagospodarowanie biomasy z koszeń. 

1 1 

Cel J: Zapewnienie moŜliwości koordynacji i nadzoru nad realizacją przyjętych zapisów 

planistycznych. 

J.1. Utrzymanie lub rozwój centrum koordynacyjnego. 2 2 2 2 2 

Cel K: Posiadanie wiedzy na temat działalności człowieka na całym terenie. 

K.1. Monitoring działalności agrotechnicznej. 1 1 1 1 1 

K.2. Monitoring zarządzania wodą. 1 1 1 1 1 

K.3. Monitoring działalności społecznej. 3 3 3 3 3 

Cel L: Posiadanie wiedzy na temat stanu przyrody i reakcji jej składników na działania 

podejmowane przez człowieka. 

L.1. Monitoring podstawowych elementów przyrodniczych. 1 1 1 1 1 

L.2. 

Poprawa stanu wiedzy na temat podstawowych elementów 

przyrodniczych. 

1 

* - priorytety oznaczają: 1 - wysoki – zadanie musi być wykonane dla utrzymania 

obiektu lub wypełnienia formalnych zobowiązań; 2 – średni – zadanie powinno być 

wykonane dla utrzymania obiektu; 3 – niski – poŜądane jest wykonanie zadania, ale 

nie jest to konieczne w krótkiej perspektywie czasowej. 

100

101

102

5. POTENCJALNE 

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 

103

104

NiezaleŜnie od własnych środków finansowych organizacji odpowiedzialnych za 

realizację zadań planu zarządzania, kaŜdy z tych podmiotów moŜe uzyskać 

dodatkowe wsparcie finansowe na określone cele. MoŜliwości w tym zakresie 

przedstawia poniŜsza tabela. 

Prace do wykonania Potencjalne źródło finansowania Beneficjent 

A.1., A.2., B.1., B.2. 

zakup koników polskich lub bydła LIFE+ OTOP 

budowa i adaptacja kwater 

LIFE+ 

OTOP 

wypasowych Program Rolnośrodowiskowy 2007-2013 rolnicy 

OTOP 

prowadzenie wypasu koników 

polskich lub bydła 

Program Rolnośrodowiskowy 2007-2013 rolnicy 

OTOP 

wykonywanie koszenia szuwarów lub 

łąk i usuwanie biomasy 

Program Rolnośrodowiskowy 2007-2013 rolnicy 

OTOP 

D.1. 

opracowanie dokumentacji i analiz LIFE+ 

OTOP 

hydrologicznych i hydrograficznych Program Operacyjny Infrastruktura i 

Środowisko (Działanie: 5.1) 

OTOP 

budowa ujęć wodnych, 

budowa/udroŜnienie rowów, budowa 

piętrzeń lokalnych, montaŜ urządzeń 

pomiarowych sieci wodnej 

D.2. 

konserwacja i naprawy stacji pomp, 

kanałów i ujęć wód rzecznych 

konserwacja rowów szczegółowych, 

piętrzeń lokalnych i urządzeń 

pomiarowych 

E.2. 

wykonanie profilowania rowów dla 

tworzenia Ŝerowisk ptaków 

LIFE+ 

Program Operacyjny Infrastruktura i 


Regionalny Program Województwa 

Zachodniopomorskiego (Działanie 4.5. 

Ochrona przyrody i zapobieganie 

zagroŜeniom) 



OTOP 

OTOP 

ZMiUW 

OTOP 

OTOP 


OTOP 


siewkowych LIFE+ OTOP 

F.1. 

wymiana drogowskazów „Ostoja Regionalny Program Województwa 

OTOP 

ptaków”, budowa platform do 

Zachodniopomorskiego (działanie 5.4. 

obserwacji wodniczki, remont i Promocja, ochrona i waloryzacja dziedzictwa 

aktualizacja tablic informacyjnych przyrodniczego) 

G.1. 

budowa i naprawa przepustów 

komunikacyjnych 

G.2. 

budowa przejazdu przez wał i 

wzmocnienie dojazdu do stacji pomp 

H.1. 

konserwacja i naprawy wału 

przeciwpowodziowego 

LIFE+ 

LIFE+ 




zagroŜeniom) 

LIFE+ 




zagroŜeniom) 

LIFE+ 

OTOP 

OTOP 

ZMiUW 

OTOP 

OTOP 

ZMiUW 

OTOP 

OTOP 

105

Prace do wykonania Potencjalne źródło finansowania Beneficjent 

I.1. 

uruchomienie systemu suszenia i LIFE+ 

OTOP 

produkcji brykietu opałowego z 

biomasy 


Środowisko (Infrastruktura energetyczna 

przyjazna środowisku i efektywność 

energetyczna) 

OTOP 

PROW 2007-2013 (Podstawowe usługi dla 

gospodarki i ludności wiejskiej) 

OTOP 

K.1. 

monitoring działalności 

agrotechnicznej 

K.2., K.3., L.1. 

monitoring przyrodniczy, monitoring 

działalności społecznej, monitoring 

hydrologiczny 

L.2. 

aktualizacja wiedzy o siedliskach i 

zbiorowiskach roślinnych 

Program Rolnośrodowiskowy 2007-2013 

LIFE+ 



rolnicy 

OTOP 

OTOP 

OTOP 

• LIFE+: http://www.nfosigw.gov.pl/srodki-zagraniczne/instrument-finansowy-life/ 

• Program Rolnośrodowiskowy 2007-2013: 

http://www.minrol.gov.pl/index.php?/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW- 

2007-2013/Dokumenty-PROW-2007-2013/Program-Rozwoju-Obszarow-Wiejskich-2007-2013 

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (Działanie: 5.1 Wspieranie 

kompleksowych projektów z zakresu ochrony siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) na 

obszarach chronionych oraz zachowanie róŜnorodności gatunkowej): 

http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/PoradnikBeneficjenta/PoIis/Strony/5.1- 

Wspieranie-kompleksowych-projektow-z-zakresu-.aspx 

• Regionalny Program Województwa Zachodniopomorskiego (Działanie 4.5. Ochrona 

przyrody i zapobieganie zagroŜeniom): 

http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/PoradnikBeneficjenta/RPOZachodniopomorskie/S 

trony/4.5.3-Zapobieganie-zagrozeniom.aspx 

• PROW 2007-2013 (Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej): 

http://www.prow.umww.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=18&It 

emid=34 

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (Infrastruktura energetyczna przyjazna 

środowisku i efektywność energetyczna): 

http://www.pois.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/9.aspx 

106

107

108

6. NIESPECJALISTYCZNE 

PODSUMOWANIE PLANU 

ZARZĄDZANIA 

109

110

Niniejszy rozdział stanowi niespecjalistyczne podsumowanie planu zarządzania, a 

więc opisuje zawartość planu, a takŜe wyjaśnia ideę utworzenia samego planu 

stosując moŜliwie uproszczoną i niespecjalistyczną terminologię. Rozdział ten 

adresowany jest do szerokiego grona odbiorców, ale zwłaszcza do osób nie będących 

specjalistami z dziedzin planistyki, nauk przyrodniczych, realizacji czynnej ochrony 

przyrody itp. Ci specjaliści mogą znaleźć streszczenie niniejszego planu zarządzania 

w sekcji „Streszczenie planu zarządzania”. PoniŜej w nawiasach kwadratowych, po 

opisie danego zagadnienia, podano odsyłacze do sekcji planu rozwijających dane 

zagadnienie – moŜe z nich skorzystać kaŜdy, kto chce zapoznać się ze specjalistyczną 

częścią planu zarządzania. 

Idea ochrony wodniczki i utworzenia planów zarządzania 

Niniejszy plan zarządzania napisany został w ramach projektu „Ochrona wodniczki 

w Polsce i w Niemczech”, finansowanego w 75% przez fundusz Unii Europejskiej o 

nazwie LIFE-Nature. Fundusz ten zainicjowany został w 1992 roku przez Komisję 

Europejską, jako instrument finansowy na rzecz środowiska naturalnego. Jest to 

nadal jedno z najwaŜniejszych narzędzi realizacji polityki ochrony środowiska Unii 

Europejskiej. Z projektów LIFE korzystają małe i średnie przedsiębiorstwa, władze 

krajowe i lokalne, organizacje pozarządowe, instytucje badawcze oraz organy 

międzyrządowe. 

Projekt prowadzony przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP), 

jest największym w Polsce projektem ochrony gatunkowej, a przedmiotem 

prowadzonych działań ochronnych jest najrzadszy ptak śpiewający kontynentu 

europejskiego – wodniczka. Realizacja projektu ma zakończyć się w listopadzie 2011 

roku doprowadzając do stabilizacji populacji wodniczki w kluczowych miejscach na 

obszarze jej zasięgu w Polsce i w Niemczech. Następuje to poprzez jednoczesną 

poprawę warunków na siedliskach gatunku oraz zwiększanie powierzchni samych 

siedlisk - zwłaszcza tam, gdzie gatunek ten występuje najliczniej (Biebrza), oraz 

poprzez zapobieganie procesowi wymierania pozostałej populacji (Pomorze 

Zachodnie i Niemcy). OTOP wspierane było w realizacji projektu przez inne 

organizacje pozarządowe oraz administracje obszarów chronionych, które 

zarządzają, nadzorują oraz wdraŜają projekt na obszarze dziewięciu lokalizacji. 

Działania w ramach projektu zmierzają do osiągnięcia następujących celów: 

• zwrócenia uwagi władz, grup interesu oraz społeczności lokalnej na potrzebę 

ochrony wodniczki oraz na jej wymagania siedliskowe; 

• polepszenia warunków siedliskowych oraz zwiększenia powierzchni siedlisk 

odpowiadających wodniczce; 

• wypracowania i utrzymania mechanizmów finansowych i prawnych, 

umoŜliwiających wdroŜenie zrównowaŜonego zarządzania sprzyjającego 

ochronie wodniczki oraz zagwarantowanie odpowiednich środków na 

działania ochronne w perspektywie długookresowej. 

Choć w niniejszym planie zarządzania oraz w działaniach podejmowanych w 

ramach tego projektu zwraca się uwagę na wszystkie występujące w danych 

lokalizacjach walory przyrodnicze, to zdecydowanym priorytetem jest wodniczka. 

Była ona niegdyś rozpowszechniona na bagnach i mokradłach całej kontynentalnej 

Europy. W XX wieku większość tych siedlisk została osuszona dla potrzeb rolnictwa 

i teraz występowanie tego gatunku zostało ograniczone do wschodniej Polski, 

111

Białorusi, Ukrainy, Litwy oraz Węgier. Liczebność wodniczki w Polsce szacowana 

jest na 3,5 tysiąca śpiewających samców, co stanowi ok. 25% populacji światowej i aŜ 

80% populacji Unii Europejskiej. Pomorze Zachodnie zostało objęte projektem jako 

pozostałość dawnej tzw. Populacji Zachodniej wodniczki, która obejmowała 

mokradła od Holandii, przez Brandenburgię do Pomorza Zachodniego. W ujęciu 

globalnym jej populacja osiąga liczebność zaledwie 10000 - 15000 par. Dzisiaj 

utrzymanie siedlisk wodniczki zaleŜne jest od sposobu zagospodarowania przez 

człowieka, a będąc gatunkiem podatnym na zmiany w tradycyjnych metodach 

uŜytkowania ziemi, wodniczka jest uzaleŜniona od prowadzenia działań 

ochronnych. Wodniczka jest wymieniona w dyrektywie Unii Europejskiej 

dotyczącej ochrony ptaków oraz jako gatunek priorytetowy do ochrony i 

finansowania ze środków funduszu LIFE. W lipcu 2004 roku, w ramach tzw. 

Konwencji Bońskiej dotyczącej ochrony wędrownych gatunków dzikich zwierząt, 

rząd polski podpisał porozumienie w sprawie ochrony wodniczki. Integralną częścią 

tego porozumienia jest międzynarodowy plan ochrony wodniczki, który państwasygnatariusze 

zobowiązały się wdroŜyć w Ŝycie na swoich terytoriach. 

Ten plan zarządzania dotyczy obiektu, na który składa się obszar czterech wysp 

znajdujących się w Delcie Świny (ostoja europejskiej sieci ekologicznej Natura 

2000) w granicach miasta na prawach powiatu - Świnoujścia. Wśród tych wysp, 

Karsiborska Kępa jest najwaŜniejszym terenem, z którego korzysta najliczniejsza 

populacja wodniczki. Na terenie Karsiborskiej Kępy znajduje się społeczny rezerwat 

naleŜący do OTOP. Całkowita powierzchnia objęta planem wynosi ponad 300 ha. 

Inne istotne walory przyrodnicze tej lokalizacji to słonolubne zbiorowiska roślinne 

(tzw. słonawy, z wieloma cennymi i chronionymi gatunkami roślin), które są 

lęgowiskiem dla rzadkich gatunków ptaków mokradeł (m.in. czajka, rycyk, kszyk). 

Obiekt ma duŜy potencjał dla przywracania siedlisk wodniczki i w przyszłości moŜe 

stać się centrum, z którego gatunek rozprzestrzeniać się będzie na inne pomorskie 

obiekty lęgowe. 

Niniejszy plan zarządzania prezentuje opis przyrodniczy i dane administracyjnotechniczne 

lokalizacji Karsiborska Kępa oraz, co waŜniejsze, proponuje konkretne 

działania ochronne, organizacyjne, techniczne, społeczne, i monitoringowe 

(kontrolne, nadzorcze), jakie naleŜy na tym terenie podjąć, aby zrealizować cele 

wyznaczone dla ochrony wodniczki i jej siedlisk lęgowych. Plan został napisany z 

udziałem licznych specjalistów z dziedzin przyrodniczych, ale takŜe z udziałem i na 

drodze konsultacji z tzw. Stronami Zainteresowanymi (m.in. prywatni właściciele 

gruntów, urzędnicy samorządowi, urzędnicy państwowi, słuŜby ochrony przyrody, 

koło łowieckie, lokalni mieszkańcy). Choć ten plan zarządzania nie ma statusu 

dokumentu prawnego, jak np. plany ochrony rezerwatów czy parków narodowych, 

to Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków stawia sobie jako cel uzyskanie 

przeniesienia zapisów niniejszego dokumentu do przyszłego planu ochrony obszaru 

Natura 2000 Delta Świny. 

Opis administracyjno-techniczny lokalizacji 

Teren lokalizacji Karsiborska Kępa objęty jest obecnie jedynie formą ochrony 

prawnej w postaci wspomnianego obszaru Natura 2000. W niesprecyzowanych 

czasowo planach samorządu lokalnego jest takŜe objęcie tego terenu formą uŜytku 

ekologicznego „Karsiborska Kępa” i zespołu przyrodniczo-krajobrazowego 

112

„Karsiborskie Łęgi”. Całość opisywanych gruntów leŜy w granicach ostoi ptaków o 

znaczeniu międzynarodowym o nazwie „Delta Świny”. [1.1.3] 

Na wybór lokalizacji wpłynęła, poza wspomnianymi wyŜej walorami 

przyrodniczymi i zlokalizowaniem w obszarze Natura 2000, takŜe istniejąca juŜ od 

kilku lat moŜliwość realizacji tzw. programu rolnośrodowiskowego (płatności dla 

rolników gospodarujących zgodnie z interesem przyrody) oraz duŜy potencjał 

rozwoju lokalnej współpracy władz, społeczności i organizacji pozarządowych. 

[1.1.4] 

Właściciele gruntów Karsiborskiej Kępy to właściciele prywatni (w tym 

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków), Skarb Państwa i gmina Świnoujście. 

Grunty Skarbu Państwa mają kilku administratorów w zaleŜności od połoŜenia 

konkretnych działek: Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Agencja 

Nieruchomości Rolnych oraz Prezydent Miasta Świnoujścia. [1.1.5] 

Karsiborska Kępa zawiera istotną infrastrukturę techniczną, do której zalicza się: 

wały przeciwpowodziowe, kanał główny prowadzący wodę z sieci melioracyjnej do 

stacji pomp oraz samą stację pomp (będące własnością Skarbu Państwa, którymi 

zarządza Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego, a administruje 

Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych) oraz drogi wraz z 

przepustami rurowymi (łączącymi rowy melioracyjne), będące własnością Gminy 

Świnoujście, którymi zarządza Gmina Świnoujście. [1.1.6] 

Gospodarujący na tym terenie rolnicy mogą korzystać z płatności Unii Europejskiej 

w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – Program Rolnośrodowiskowy i 

płatnościami bezpośrednimi, z uwzględnieniem zwiększonych płatności z racji 

lokalizacji w obrębie obszaru Natura 2000. W ramach programów realizowane są tu 

następujące pakiety: „Rolnictwo ekologiczne”, „Ekstensywne trwałe uŜytki zielone” i 

„Ochrona zagroŜonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach 

Natura 2000”. [1.1.7] 

Obecna i planowana działalność na obszarze opracowania musi być zgodna z 

obowiązującym prawem, a niekiedy realizować zobowiązania z niego wynikające. 

Najistotniejsze przepisy i akty prawne regulujące ten aspekt to: plan ochrony 

obszaru Natura 2000 (jeszcze nie opracowany), Miejscowy Plan Zagospodarowania 

Przestrzennego, Ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i 

administracji morskiej (zobowiązania dotyczące tzw. pasa technicznego – od wałów 

przeciwpowodziowych do brzegu), Prawo Wodne (zobowiązania dotyczące stref 

zagroŜenia powodzią, ochrony wałów przeciwpowodziowych oraz korzystania z 

wód – pobór wód rzecznych i rybołówstwo). [1.1.8] 

Co do kwestii dostępu publicznego do terenów Karsiborskiej Kępy, to jest on 

moŜliwy drogami gminnymi ogólnie dostępnymi. MoŜna je uŜytkować w celach 

obsługi rolnictwa, jak równieŜ wykorzystania turystycznego. Od strony wody nie ma 

dostępu publicznego, poniewaŜ nie ma Ŝadnej urządzonej przystani Ŝeglugowej. 

[1.1.9] 

Opis przyrodniczy lokalizacji 

W ujęciu geologicznym i gleboznawczym teren opisywanej lokalizacji spoczywa 

przede wszystkim na piaskach morskich i rzeczno-morskich. Gleby występujące na 

tych piaskach powstały w dwóch procesach: w wyniku działalności wód rzecznych 

113

(głównie piaszczyste) i w wyniku działania wód stojących (gleby z wyraźną warstwą 

torfu). [1.2.1] 

Sieć wodna i aspekty obiegu wody na opisywanej lokalizacji stanowią dość złoŜone 

zagadnienie, zarówno ze względu na otaczające obiekt wody delty rzecznej jak i ze 

względu na wewnętrzną sieć melioracyjną. Karsiborska Kępa znajduje się w pobliŜu 

duŜych zbiorników wodnych – Morze Bałtyckie (Zatoka Pomorska), Zalew 

Szczeciński oraz wewnątrz złoŜonej struktury delty wstecznej rzeki Świny. Od 

północy i wschodu opisywaną lokalizację otaczają wody rzeki Świny i jej odnóg, od 

zachodu i południa kanał Rzecki Nurt. Cały ten układ wód charakteryzuje się 

występowaniem sztormowych wzrostów stanów wody, co odgrywa doniosłą rolę w 

kształtowaniu się warunków wilgotnościowych na Karsiborskiej Kępie, a w 

szczególności determinuje wysokie poziomy wód gruntowych. Bliskość morza w 

połączeniu z okresowymi zjawiskami wezbrań sztormowych wpływa takŜe na 

zwiększenie zasolenia wód wokół Karsiborskiej Kępy. Wody te, po ujęciu do 

wewnętrznego systemu rowów, mogą zasilać gleby w sól morską. Sama wewnętrzna 

sieć charakteryzuje się wahaniami stanów wody. O stanie wody w sieci kanałów 

oraz poziomach wód w gruntach Karsiborskiej Kępy decydują stany wody w 

zbiornikach przylegających do wyspy. W okresach wiosennych poziomy wód 

gruntowych występują bardzo płytko pod terenem, równieŜ w okresie mokrego lata 

i jesieni poziom wód gruntowych jest bardzo wysoki (woda nawet ponad 

powierzchnią terenu). W okresie wegetacji roślin wzmoŜone zapotrzebowanie roślin 

na wodę i okresowe susze powodują obniŜenie poziomów wód gruntowych poniŜej 

wartości dopuszczalnych. Aktualna sieć melioracyjna Karsiborskiej Kępy składa się 

z: rowów, kanału (zbierającego wodę z rowów), wału przeciwpowodziowego i stacji 

pomp. Stan tych urządzeń jest ogólnie zadowalający, przy czym wały 

przeciwpowodziowe odcinkami wymagają renowacji. W przyszłości będzie moŜliwe 

nawodnienie całej tej sieci, gdy powstaną ujęcia zapewniające dopływ wody rzecznej 

na teren Karsiborskiej Kępy. [1.2.2] 

Na warunki klimatyczne tego terenu wpływ ma w duŜej mierze morze i Zalew 

Szczeciński. W ciągu roku względne nasłonecznienie waha się od 34% do 38%, przy 

czym zimą wynosi 20%, a latem nie przekracza 50%. Średnia roczna temperatura 

wynosi od 8,3 O C do 8,5 O C. Średnia temperatura stycznia wynosi -0,1 O C, a w lipcu 

wynosi 17,5 O C. Okres wegetacyjny roślinności trwa nawet do 224 dni. Stosunkowo 

niska jest średnia temperatura okresu maj-lipiec, 14,5-15,2 O C, niewielka ilość dni 

gorących, 10-16 dni w roku i dni z przymrozkami 90-95 oraz mała ilość dni z 

pokrywą śniegową, poniŜej 40. Suma opadów atmosferycznych wynosi ponad 600 

mm. Opady okresu maj-lipiec są raczej skąpe i wynoszą 170-180 mm. DuŜa 

wilgotność powietrza, 75-79% w okresie maj-lipiec. Jest tu duŜa częstotliwość dni z 

silnymi wiatrami, średnio ok. 49 dni w roku, oraz dni pogodnych, 35-40 dni w roku. 

Nieco opóźniony jest okres wegetacyjny roślinności, początek średnio między 2.-5. 

kwietnia, ale za to najpóźniej się kończący po 7. listopada. [1.2.3] 

Pierwsze szczegółowe rozpoznanie świata roślinności Karsiborskiej Kępy 

przeprowadzono w roku 1997. W okresie późniejszym badania szczecińskiego 

ośrodka akademickiego skupiły się głównie na ocenie stanu populacji wybranych 

gatunków. Obecnie w ramach programu „Ochrona wodniczki w Polsce i w 

Niemczech” prowadzona jest ocena wpływu prowadzonych w projekcie zabiegów 

czynnej ochrony na roślinność waŜną dla utrzymania populacji wodniczki. 

114

Rozpoznanie świata ptaków Karsiborskiej Kępy jest zadowalające. Składa się na nie 

przede wszystkim wiedza na temat gatunków gniazdujących i odwiedzających ten 

obiekt ptaków z okolic podczas lęgów. Bogata jest takŜe lista gatunków, które 

pojawiają się tutaj na przelotach wiosennych lub jesiennych, podczas zimowania, a 

nawet gatunków obserwowanych sporadycznie. Pierwsze powaŜne badania, których 

owocami były publikacje lub raporty, prowadzono na początku lat 90. XX wieku. 

Były to zwłaszcza opracowania środowiska ornitologów szczecińskich. Później 

informacja gromadzona była na bieŜąco na podstawie okazjonalnych obserwacji 

własnych i na podstawie systematycznych obserwacji ptaków lęgowych 

(organizowanych przez OTOP). Rozpoznanie w dziedzinie innych grup zwierząt 

opiera się zasadniczo na obserwacjach własnych autora planu zarządzania, gdyŜ dla 

opisywanego obiektu nie były prowadzone specjalistyczne analizy świata zwierząt, 

poza ptakami. [1.3.1] 

Pewne elementy szaty roślinnej nie są w pełni udokumentowane jak na potrzeby 

przyszłego zarządzania. Wymagane jest m.in.: kompletne zaktualizowane 

opracowanie roślinności wyspy, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków 

zagroŜonych w skali Unii Europejskiej, kraju i regionu, zbadanie aktualnego zasięgu 

i stopnia zwartości trzcinowisk, udokumentowanie pozostałości kośnych łąk, 

kilkuletnie badania na stałych powierzchniach nad skutkami zabiegów ochronnych 

(wypasu, koszenia). Elementy ornitologiczne nie w pełni udokumentowane 

zawierają dwie dziedziny mogące stanowić wkład do poprawy wiedzy o ptakach 

tego obiektu – wzmoŜenie obserwacji ptaków podczas wędrówek oraz podczas 

zimowania. Do elementów z dziedziny innych grup zwierząt nie w pełni lub wcale 

nieudokumentowanych naleŜą praktycznie wszystkie grupy zwierząt, spoza świata 

ptaków. [1.3.2] 

Na występowanie siedlisk roślinnych Karsiborskiej Kępy istotny wpływ wywarła 

długotrwała gospodarka człowieka. Na powierzchniach wypasanych rozwinęły się 

wspominane na wstępie słonawy. Na obszarach koszonych wykształciły się 

zróŜnicowane typy wilgotnych łąk. Ograniczenie wypasu od początku lat 90. XX w. 

oraz brak konserwacji rowów i wzrost zabagnienia najniŜej połoŜonych miejsc, 

przyczyniły się do ekspansji trzciny. Obecnie fizjonomia roślinności Kępy 

Karsiborskiej ma charakter pastwiskowo/łąkowo-szuwarowy z mniejszym lub 

większym udziałem trzciny, zwłaszcza we wschodniej części wyspy. [1.3.3] 

Warto wymienić inne poza wodniczką kluczowe gatunki zwierząt: z ptaków 

gniazdujących aktualnie – czajka, kszyk, krwawodziób, rycyk; z ptaków 

nieodbywających lęgów w ostatnich latach – biegus zmienny, kulik wielki, batalion, 

błotniak stawowy i błotniak łąkowy; z innych grup zwierząt – świat bezkręgowców, 

w tym owadów oraz świat płazów z Ŝabami i ropuchami; gady – zaskroniec; ssaki – 

ryjówki; gryzonie (w tym piŜmak i bóbr europejski), królik, zając szarak, łasica, kuna 

domowa, lis, jenot, dzik, sarna i jeleń; w kanale występuje kilka gatunków ryb. Warte 

wymienienia gatunki roślin to: sitowiec nadmorski, oczeret, sit Gerarda, mlecznik 

nadmorski, babka nadmorska, babka Wintera, świbka morska, babka pierzasta. 

[1.3.4] 

Trend populacji wodniczki jest malejący od czasu pierwszych kompleksowych 

badań. Liczebność spadła od ponad 100 śpiewających samców w 1991 roku, przez 60 

ś.s. w 1995 r., 21 ś.s. w 2004 r., 9 ś.s. w 2009 r., 4 ś.s. w 2011 r. do zera w 2012 roku. W 

przypadku innych cennych gatunków ptaków obserwuje się takŜe trend malejący. 

115

Głównym procesem w trendach szaty roślinnej wyspy jest ekspansja trzciny na 

powierzchnie wyłączone z uŜytkowania. [1.3.5] 

Aspekty społeczne zarządzania lokalizacją 

Oceniając liczbę i charakterystykę odwiedzających Karsiborską Kępę naleŜy 

pamiętać, Ŝe do tej pory OTOP nie prowadziło celowych badań na temat 

wykorzystania obszaru Karsiborskiej Kępy do celów turystycznych i edukacyjnych. 

Nie gromadzono teŜ systematycznie informacji na temat liczby odwiedzających 

obiekt. Obserwacje prowadzone przez pracowników OTOP pozwalają wyróŜnić 

główne kategorie odwiedzających: obserwatorzy ptaków, grupy szkolne, turyści 

indywidualni, naukowcy. Czasami na terenie lokalizacji pojawiają się wędkarze 

łowiący w wodach Świny lub w kanale głównym na wyspie oraz myśliwi polujący 

na dziki i ptaki łowne. MoŜna stwierdzić, Ŝe szacunkowo od 250 tys. do 300 tys. osób 

w najbliŜszym rejonie moŜe być adresatem informacji, jaką OTOP moŜe przekazać na 

temat walorów przyrodniczych Karsiborskiej Kępy. Zakłada się zwiększenie liczby 

odwiedzających, a nowe grupy zainteresowanych to: mieszkający na stale w 

regionie, turyści indywidualni, kuracjusze sanatoriów, klienci specjalistycznych biur 

podróŜy. [1.4.1] 

Usługi i udogodnienia dla odwiedzających to: informacja turystyczna o lokalizacji, 

wieŜa obserwacyjna, ukrycie obserwacyjne, trasy do zwiedzania, personel 

udzielający informacji, zwiedzanie z przewodnikiem, znaki informacyjne, ulotki i 

materiały informacyjne, imprezy stałe, parking samochodowy, miejsce na rowery, 

baza noclegowa, baza Ŝywieniowa. W okolicy znajdują się inne atrakcje turystyczne: 

Woliński Park Narodowy, rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie, obiekty 

techniczne ujścia Odry (falochrony, porty itp.), obiekty historyczne z okresu II Wojny 

Światowej, zabytkowy obiekt sakralny, ruiny starych chat rybackich, cmentarz 

ewangelicki, miasta Świnoujście i Międzyzdroje. [1.4.2] 

Jeśli chodzi o postrzeganie obiektu przez odwiedzających to z rozmów 

prowadzonych z nimi przy okazji róŜnych kontaktów wynika, Ŝe turyści 

odwiedzający wyspę latem trafiają tutaj w duŜej mierze przypadkowo, często 

uzyskiwali informację w kwaterze, zobaczyli drogowskazy lub samodzielnie sięgali 

po informację do Internetu. Turyści zainteresowani atrakcjami przyrodniczymi 

samodzielnie poszukują moŜliwości dotarcia do interesujących ich miejsc, w tym 

przypadku rezerwatu. Wydaje się, Ŝe najlepiej zorientowani w walorach 

przyrodniczych wyspy są ornitolodzy - zawodowi i amatorzy oraz botanicy. [1.4.3] 

Do tej pory nie było celowej oferty edukacyjnej. Zajęcia edukacyjne kierowane są 

zazwyczaj do dzieci z pobliskiej miejscowości. Od kilku lat OTOP proponuje 

dwugodzinny pakiet zajęć edukacyjnych dla młodzieŜy i dzieci. Edukacja 

prowadzona na Karsiborskiej Kępie wyraŜa się takŜe poprzez wolontariat. 

Wolontariusze pracują w dwóch obszarach: monitoring populacji wodniczki i 

realizacja zadań ochronnych. W sferze promocji walorów obiektu naleŜy wymienić: 

wielokrotne wizyty botaników podczas cyklicznych zjazdów naukowych. [1.4.4] 

Poparcie i zaangaŜowanie lokalnej społeczności w działania związane ze 

zrównowaŜonym zarządzaniem moŜna uzyskiwać prezentując sposoby czynnej 

ochrony przyrody, kwestie organizacyjne czy pozyskiwania środków finansowych 

stosowane dla zarządzania Karsiborską Kępą. Szczególnie ochrona przyrody metodą 

tradycyjnego rolnictwa jest dobrym przykładem, który moŜna pokazać rolnikom 

116

gospodarującym na terenach o duŜych walorach przyrodniczych. Celem akcji OTOP 

powinno być przede wszystkim zachęcenie i pomoc w przystosowaniu prowadzenia 

gospodarstw zgodnie z potrzebami ochrony przyrody, zwłaszcza z zastosowaniem 

programów rolnośrodowiskowych. [1.4.5] 

Próbując oszacować potencjał odwiedzających naleŜy podkreślić, Ŝe obszar 

Karsiborskiej Kępy znakomicie nadaje się do prowadzenia celowej, zaplanowanej i 

róŜnorodnej edukacji przyrodniczej. Adresatami oferty edukacyjnej OTOP powinny 

być przede wszystkim szkoły połoŜone w regionie. Obok szkół potencjalnymi 

partnerami OTOP mogą być takŜe przedszkola oraz Europejskie Centrum 

RóŜnorodności Biologicznej. Ponadto gospodarując zgodnie z zasadami programu 

OTOP moŜe propagować i promować program rolnośrodowiskowy wśród 

okolicznych rolników. [1.4.6] 

Głównym przesłaniem społecznym, jakie wynika z egzystencji i zarządzania 

obszarem Karsiborskiej Kępy jest fakt, Ŝe prowadzone tu przez OTOP działania 

ukierunkowane są na ochronę duŜego fragmentu środowiska delty rzeki Świny i 

specyficznych dla nadmorskiego połoŜenia siedlisk roślinnych z unikalną 

róŜnorodnością gatunków roślin, ptaków i innych zwierząt. Dla wszystkich tych 

walorów przyrodniczych niezbędne jest prowadzenie działań czynnej ochrony. 

Ochrona przyrody Delty Świny wspomaga utrzymanie lepszych warunków Ŝycia 

ludzi, zarówno stałych mieszkańców jak i licznych turystów odwiedzających region. 

[1.4.7] 

Sprawy kluczowe dla zarządzania lokalizacją 

Na bieŜące problemy i ograniczenia w zarządzaniu Karsiborską Kępą składają się: 

brak szczegółowej wiedzy na temat najlepszych metod zarządzania siedliskami 

wodniczki na Pomorzu Zachodnim (do czasu analizy doświadczeń projektu LIFE), 

brak systemu zagospodarowania skoszonej późnym latem i jesienią roślinności, brak 

moŜliwości zasilania wodą siedlisk wodniczki i ptaków terenów mokradłowych w 

suchych sezonach (do czasu realizacji budowy odpowiedniego sytemu 

hydrologicznego w roku 2011 w ramach projektu LIFE), brak wystarczającej ilości 

zwierząt do wypasania na siedlisku wodniczki (do czasu utworzenia stada koników 

Polskich w ramach projektu LIFE), brak kompleksowej oferty dla wizytujących 

obiekt, brak wiedzy na temat ilości wizytujących obiekt. [2.1.1] Jako główne czynniki 

kierunkujące sposób zarządzania Karsiborską Kępą i określające priorytety 

zarządzania wyznaczono wodniczkę, ptaki mokradeł oraz zbiorowiska roślin 

słonolubnych (słonawy). NaleŜy przy tym pamiętać, Ŝe wodniczka otrzymała 

najwyŜszy priorytet. [2.1.2] 

Wizja rozwoju oraz plan działań 

Biorąc pod uwagę wyŜej opisane przesłanie społeczne oraz czynniki kierunkujące 

sposób zarządzania Karsiborską Kępą, jednocześnie pamiętając o wymienionych 

problemach i ograniczeniach, wyznaczono długoterminową wizję rozwoju oraz 5- 

letni precyzyjny program prac na najbliŜszy okres. 

Długofalowa (w skali 25 lat) wizja rozwoju Karsiborskiej Kępy wygląda 

następująco: Karsiborska Kępa jest znanym w skali międzynarodowej rezerwatem 

organizacji pozarządowej, w którym z sukcesem przywrócono i utrzymuje się 

ekstensywny sposób gospodarowania na wilgotnych łąkach i szuwarach. 

117

Gospodarka ta owocuje występowaniem stabilnej populacji wodniczki oraz ptaków 

obszarów mokradłowych, występowaniem stanowisk roślin słonolubnych i 

rozległego zbiorowiska słonawy. Dla społeczności lokalnej jest to miejsce kojarzące 

się, oprócz gospodarki rolnej, takŜe z ruchem turystycznym ukierunkowanym na 

obserwacje przyrody i fotografię przyrodniczą, który przynosi korzyści lokalnym 

gospodarstwom agroturystycznym i przewodnikom oraz wzbogaca ofertę 

turystyczną Miasta Świnoujścia. Wśród szkół i uczelni z regionu miejsce to jest znane 

jako doskonała baza do prowadzenia terenowych zajęć dydaktycznych, czemu 

pomaga istnienie własnego zaplecza OTOP, stanowiącego połączenie biura, bazy 

sprzętowej i bazy campingowej dla wolontariuszy. Dla rolników gospodarujących na 

uŜytkach zielonych gospodarstwa z Karsiborskiej Kępy mogą być wskazówką, w jaki 

sposób gospodarować w zgodzie z przyrodą. 

W skali niniejszego planu zarządzania (5 lat) wyznaczono cele i konieczne dla ich 

realizacji prace. Są to cele gatunkowe i siedliskowe, cele dotyczące ludzi, cele 

dotyczące zarządzania i cele monitoringowe (kontroli i nadzoru). Dla realizacji celów 

ustalono 20 zadań, na które składa się kilkadziesiąt róŜnorodnych prac 

szczegółowych. Wszystkie cele i prace zestawiono w sekcji 3.2., a harmonogram z 

podziałem na priorytety dla kaŜdego z pięciu lat w rozdziale 4. Potencjalne źródła 

finansowania dla tych zadań zestawiono w rozdziale 5. Warto tutaj wymienić w 

skrócie najwaŜniejsze zadania, przyporządkowując je do zamierzonych celów. 

Cel A: Uzyskanie i utrzymanie optymalnej dla wodniczki struktury roślinnej na 

wszystkich siedliskach obecnie zasiedlanych i potencjalnych: 

ZADANIE A.1. Wprowadzenie ekstensywnego wypasu koników polskich i/lub 

wykonywanie letniego koszenia z usuwaniem skoszonej biomasy. 

ZADANIE A.2. Wypracowanie struktury roślinnej ułatwiającej lub umoŜliwiającej 

wprowadzenie wypasu na wyspach Bielawka, Ostrówek i Wola Kępa oraz na 

fragmencie Karsiborskiej Kępy, poprzez zimowe koszenie trzciny z usuwaniem 

biomasy. 

Cel B: Utrzymanie lub poprawa struktury roślinnej na siedliskach lęgowych ptaków 

obszarów mokradeł (otwarte łąki i pastwiska o niskiej runi, pozbawione drzew, na 

których mogą gniazdować potencjalne drapieŜniki, np. wrona siwa) oraz 

zagospodarowanie terenów nieuŜytkowanych będących potencjalnymi siedliskami 

dla tych gatunków ptaków, a dodatkowo utrzymanie prawidłowej struktury słonaw: 

ZADANIE B.1. Prowadzenie ekstensywnego wypasu koni, bydła lub koników 

polskich (tereny juŜ zagospodarowane). 

ZADANIE B.2. Wykonywanie koszenia późno-letniego z usuwaniem skoszonej 

biomasy w okresie VIII-IX i wprowadzenie wypasu koni, bydła lub koników 

polskich (tereny do zagospodarowania). 

Cel C: Zachowanie lokalnych siedlisk innych gatunków ptaków (głębsze rozlewiska, 

oczka wodne i leje oraz pasy szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wysp): 

ZADANIE C.1. Zapewnienie utrzymania istniejących ostoi drugorzędnych 

gatunków ptaków i pasa szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wysp. 

Cel D: Uzyskanie optymalnych dla lęgów wodniczki poziomów wód gruntowych 

podczas okresu V-VII pozwalających takŜe na utrzymanie optymalnego poziomu 

wód gruntowych na siedliskach ptaków mokradeł w tym samym okresie: 

118

ZADANIE D.1. Rozbudowa sieci melioracyjnej wyspy Karsiborskiej Kępy i jej 

dostosowanie do ochrony walorów przyrodniczych wyspy. 

ZADANIE D.2. Zarządzanie i konserwacja urządzeń związanych z poborem i 

odprowadzaniem wody oraz lokalną regulacją jej poziomów. 

Cel E: Utrzymanie i zwiększenie ilości obiektów o charakterze lokalnych 

rezerwuarów błotnistych Ŝerowisk ptaków obszarów mokradłowych: 

ZADANIE E.1. Zapewnienie utrzymania istniejących lokalnych rezerwuarów 

błotnistych Ŝerowisk ptaków obszarów mokradłowych. 

ZADANIE E.2. Zwiększenie ilości błotnistych Ŝerowisk ptaków obszarów 

mokradłowych. 

Cel F: Wytworzenie społecznej świadomości wagi istnienia obiektów takich jak 

Karsiborska Kępa oraz ich przydatności zarówno dla przyrody jak i dla 

społeczeństwa: 

ZADANIE F.1. Organizacja i poprawa lokalnego systemu edukacji i promocji. 

Cel G: Zapewnienie moŜliwości dojazdu do wszystkich uŜytkowanych rolniczo 

terenów, a zwłaszcza moŜliwości wywoŜenia skoszonej biomasy oraz moŜliwości 

dojazdu do stacji pomp bez uszkadzania wałów: 

ZADANIE G.1. Poprawa i utrzymanie istniejącego systemu komunikacyjnego. 

ZADANIE G.2. Budowa przejazdów przez wały i wzmocnienie odcinka 

dojazdowego do stacji pomp. 

Cel H: Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego polderu wyspy: 

ZADANIE H.1. Poprawa stanu i utrzymanie istniejącego obwałowania. 

Cel I: Zagospodarowanie skoszonej biomasy z koszenia łąk i szuwarów: 

ZADANIE I.1. Stworzenie sytemu technologicznego pozwalającego na 

zagospodarowanie biomasy z koszeń. 

Cel J: Zapewnienie moŜliwości koordynacji i nadzoru nad realizacją przyjętych 

planów zarządzania: 

ZADANIE J.1. Utrzymanie lub rozwój centrum koordynacyjnego. 

Cel K: Posiadanie wiedzy na temat działalności człowieka na całym terenie: 

ZADANIE K.1. Kontrolowanie i nadzór działalności agrotechnicznej. 

ZADANIE K.2. Kontrolowanie i nadzór nad zarządzaniem wodą. 

ZADANIE K.3. Kontrolowanie i nadzór nad działaniami społecznymi. 

Cel L: Posiadanie wiedzy na temat stanu przyrody i reakcji jej składników na 

działania podejmowane przez człowieka: 

ZADANIE L.1. Kontrolowanie i nadzór podstawowych elementów przyrodniczych. 

ZADANIE L.2. Poprawa stanu wiedzy na temat podstawowych elementów 

przyrodniczych. 

119

120

7. ŹRÓDŁA INFORMACJI I 

LITERATURA 

121

122

W niniejszym opracowaniu wykorzystane zostały następujące źródła informacji: 

1. Błaszkowska B. (red.) 2008, Czynna ochrona cennych przyrodniczo łąk i 

pastwisk. Doświadczenia praktyczne, OTOP, Gdańsk. 

2. Błaszkowska B. 2010, opracowanie z zakresu aspektów społecznych do planu 

zarządzania Karsiborskiej Kępy, OTOP, Gdańsk (msc). 

3. Czeraszkiewicz R. (red.) 1995, Znaczenie łąk i obszarów podmokłych dla 

ornitofauny w Polsce – zagroŜenia ostoi ptaków ze strony rolnictwa. Pomorze 

Zachodnie, Szczecin (msc). 

4. Czeraszkiewicz R. 1993, Liczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na 

Pomorzu Zachodnim w sezonie lęgowym 1993, OTOP, Szczecin (msc). 

5. Czeraszkiewicz R. 1995, Ostoja ptaków Delta Świny (IBA 001), rezerwat OTOP 

Karsiborska Kępa, Raport nr 1, OTOP, Szczecin (msc). 

6. Czeraszkiewicz R. 2003, Inwentaryzacja stanowisk wodniczki Acrocephalus 

paludicola na Pomorzu Zachodnim w 2003 roku, OTOP, Szczecin (msc). 

7. Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., Wysocki D., Kalisińska E.: Pomorze 

Zachodnie. Łąki na wyspie Karsibór. W: J.Krogulec (red.) 1998:Ptaki łąk i 

mokradeł Polski. Stan populacji, zagroŜenia i perspektywy ochrony, Fundacja 

IUCN Poland, Warszawa. 

8. Durkowski T. 2009, Operat wodnoprawny na szczególne korzystanie z wód 

rzeki Świny w celu poboru wód powierzchniowych do zasilania sieci 

melioracyjnej na wyspie Karsiborska Kępa, Szczecin (msc). 

9. Durkowski T. 2009, Opracowanie z zakresu hydrologii na potrzeby Planu 

Zarządzania dla lokalizacji Karsiborska Kępa, Szczecin (msc). 

10. Głowaciński Z. (red.) 2001, Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce, 

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. 

11. Gromadzki M., Dyrcz A., Głowaciński Z., Wieloch M. 1994, Ostoje ptaków w 

Polsce, OTOP, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk. 

12. Guziak R., Lubaczowska S. (red.) 2001, Ochrona przyrody w praktyce. 

Podmokłe łąki i pastwiska, PTPP pro Natura, Wrocław. 

13. Jabłoński P. 2003, Wyniki monitoringu ptaków lęgowych Karsiborskiej Kępy. 

Sezon 2003, OTOP, Świnoujście (msc). 

14. Jabłoński P. 2004, Sprawozdanie z projektu. Ochrona wodniczki na terenie 

Pomorza i Polski Zachodniej. Część II – Monitoring, OTOP, Świnoujście (msc). 

15. Jabłoński P., Tadeusz P. 2001, Awifauna wysp Bielawki, Karsiborska Kępa i 

Karsibór w latach 1997-2000, Świnoujście (msc). 

16. Jabłoński P., Tadeusz P. 2003, ZałoŜenia monitoringu ptaków Karsiborskiej 

Kępy. Monitoring lęgowy - metodyka, organizacja techniczna, OTOP, 

Świnoujście (msc). 

17. Kiljan G. 2000, Raport z badań nad wodniczką Acrocephalus paludicola w Delcie 

Świny w 2000 roku, Świnoujście (msc). 

18. Kiljan G. 2001, Wodniczka Acrocephalus paludicola na Karsiborskiej Kępie w 

2001 roku, Świnoujście (msc). 

19. Kiljan G. 2002, Wodniczka Acrocephalus paludicola w Rezerwacie OTOP 

Karsiborska Kępa w 2002 roku, Świnoujście (msc). 

20. Koźmiński Cz., Michalska B., Czarnecka M. 2007, Klimat województwa 

zachodniopomorskiego, Akademia Rolnicza w Szczecinie, Uniwersytet 

Szczeciński, Szczecin. 

123

124 

21. Krogulec J., Kloskowski J. 1998, Występowanie, liczebność i wybiórczość 

siedliskowa wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce w 1997 roku, OTOP, 

Lublin, Gdańsk (msc). 

22. Mapa: Szczegółowa mapa geologiczna Polski. 1:50000, Wydawnictwa 

Geologiczne 1977. 

23. Mapa: Województwo Szczecińskie. Mapa glebowo-rolnicza. 1:100000, IUNG 

Puławy 1983. 

24. Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., Włodarczak A. 1993, 

Awifauna wysp w delcie Świny w sezonie 1990/91, Przegl. Przyr. IV, 1: 17-38. 

25. Ren Ventures 2009, Analiza praktycznego i efektywnego wykorzystania 

biomasy z późnego koszenia podmokłych łąk turzycowych i trzcinowisk na 

obszarach Karsiborska Kępa i Zajęcze Łęgi Bydgoszcz (msc). 

26. Sągin P. 2008, Plan zarządzania lokalizacją Karsiborska Kępa – operat 

botaniczny, PSiPP Locus, Gdynia (msc). 

27. Sągin P., Machnikowski M. 1997, Plan kształtowania i ochrony szaty roślinnej 

Karsiborskiej Kępy, PSiPP Locus, Gdynia (msc). 

28. Sidło P. 2005, Project report. The conservation of the Aquatic Warbler In 

Pomerania/Western Poland. Monitoring 2005, OTOP, Warszawa (msc). 

29. Sidło P.O., Błaszkowska B. & Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o 

randze europejskiej w Polsce, OTOP, Warszawa. 

30. Tanneberger F., Flade M., Preiksa Z., Schroder B. 2010, Habitat selection of the 

globally threatened Aquatic Warbler Acrocephalus paludicola at the western 

margin of its breeding range and implications for management, The 

International Journal of Avian Science IBIS (2010), 152: 347-358. 

31. Tomiałojć L. 1990, Ptaki Polski – rozmieszczenie i liczebność, PWN, 

Warszawa. 

32. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003, Awifauna Polski. Rozmieszczenie, 

liczebność i zmiany”, PTPP „Pro Natura, Wrocław. 

33. Uchwała nr XXVI/226/2007 Rady Miasta Świnoujścia z dn. 25.10.2007. 

34. Ustawa z dnia 18.07.2001 Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019). 

35. Ustawa z dnia 21.03.1991 Ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej 

Polskiej i administracji morskiej (Dz.u. z 2003 r. nr 153 poz. 1502). 

36. Zarządzenie Porządkowe nr 1 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z 

dnia 16.02.2005 w sprawie ochrony terenów pasa technicznego.

8. ZAŁĄCZNIKI 

Załączniki kartograficzne: 

Mapa 1. PołoŜenie obiektu .................................................................................................127 

Mapa 2. Przestrzenna charakterystyka zarządzania i własności gruntów .................128 

Mapa 3. Roślinność rzeczywista........................................................................................129 

Mapa 4. Kluczowe walory botaniczne..............................................................................130 

Mapa 5. Dystrybucja śpiewających samców wodniczki na przestrzeni lat ................131 

Mapa 6. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie lęgowym 2002 132 



Mapa 9. Wydzielenia planistyczne na tle zbiorowisk roślinnych ................................135 

Mapa 10. Zalecenia planistyczne dla sieci hydrograficznej i gospodarki wodą ........136 

Mapa 11. Zalecenia planistyczne dla infrastruktury technicznej obiektu...................137 

Mapa 12. Zalecenia planistyczne dla turystycznego udostępniania obiektu .............138 

Załączniki tabelaryczne: 

Tabela 1. Gatunki roślin naczyniowych kluczowe dla flory Karsiborskiej Kępy ......139 

Tabela 2. Zbiorowiska roślinne i siedliska Natura 2000 ................................................141 

125

126

Mapa 1. PołoŜenie obiektu 

M O R Z E B A Ł T Y C K I E 

Koszalin 

Slupsk 

0 0,25 0,5 1 km 

W O L I N 

U Z N A M 

Szczecin 

Stargard Szczecinski 

Schwedt 

Pila 

K A R S I B Ó R 

O S T R Ó W E K 

W O L A K Ę P A 

Finow 

Eberswalde Debno 

Gorzow Wielkopolski 

Zakres planów zarządzania 

B I E L A W K A 

UŜytki zielone 

Obszary wysp 

Rowy 

Drogi 

K A R S I B O R S K A K Ę P A 

127

128 

Mapa 2. Przestrzenna charakterystyka zarządzania i własności gruntów

Mapa 3. Roślinność rzeczywista 

129

130 

Mapa 4. Kluczowe walory botaniczne

Mapa 5. Dystrybucja śpiewających samców wodniczki na przestrzeni lat 

131

132 

Mapa 6. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie lęgowym 2002

Mapa 7. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie lęgowym 2005 

133

134 

Mapa 8. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie lęgowym 2009

Mapa 9. Wydzielenia planistyczne na tle zbiorowisk roślinnych 

135

136 

Mapa 10. Zalecenia planistyczne dla sieci hydrograficznej i gospodarki wodą

Mapa 11. Zalecenia planistyczne dla infrastruktury technicznej obiektu 

137

138 

Mapa 12. Zalecenia planistyczne dla turystycznego udostępniania obiektu

Lp 

Gatunek 

1 Allium angulosum 

czosnek kątowy 

2 Aster tripolium 

aster solny 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

Blysmus rufus 

ostrzew rudy 

Centaurium littorale 

centuria nadbrzeŜna 

Glaux maritima 

mlecznik nadmorski 

Hierochloë odorata 

turówka wonna 

Juncus gerardi 

sit Gerarda 

Juncus ranarius 

sit Ŝabi 

Lathyrus palustris 

groszek błotny 

Lotus tenis 

komonica wąskolistna 

Ophioglossum vulgatum 

nasięźrzał pospolity 

Kategoria 

Ochrona 

zagroŜenia* 

gatunkowa 

PZ PL 1 PL 2 ** 

Va - - - 

V V - Sc 

E V EN - 

V V VU S 

V - - Sc 

E R - C 

V - - - 

R - - - 

V V - - 

V - - - 

V - - Sc 

Tabela 1. Gatunki roślin naczyniowych kluczowe dla flory Karsiborskiej Kępy 

Charakterystyka występowania 

Gatunek charakterystyczny dla wilgotnych łąk selernicowych. Na wyspie 

znaleziono kilkadziesiąt kwitnących osobników. Rosły one na jej obrzeŜach 

głównie w północno-wschodniej części na świeŜych łąkach porośniętych 

pojedynczo trzciną, w sąsiedztwie słonaw. Był podawany przez Piotrowską (1966b) 

z okolic Karsiboru: “na drodze leśnej i na łąkach na NE od wsi”. 

Obligatoryjny halofit, charakterystyczny dla słonolubnych zbiorowisk szuwarowołąkowych. 

Na Karsiborskiej Kępie znaleziony w szuwarach halofilnych w 

południowej i południowo-wschodniej części wyspy oraz w najwilgotniejszych 

postaciach słonaw. Piotrowska (1966b) podaje go z okolic Karsiboru – nad 

Mulnikiem i Młyńską Tonią, licznie. 

Obligatoryjny halofit, występuje w słonawach. razem z sitem Gerarda. Lubi miejsca 

umiarkowanie spasane, takŜe spotyka się go na stanowiskach które okresowo 

zostały pozbawione pokrywy roślinnej (np. miejsca buchtowania dzików). Na 

wyspie występuje rzadko ale gromadnie. Związany jest z intensywnie spasanymi 

słonawami. Brak danych odnośnie występowania historycznego. 

Obligatoryjny halofit, jedno- lub dwuletni, występujący pojedynczo w słonawach z 

sitem Gerarda. Liczniej rośnie w miejscach umiarkowanie spasanych, gdzie 

występuje uszkodzenie pokrywy roślinnej potrzebne do wysiania nasion. Na wyspie 

spotyka się nieliczne populacje tego gatunku w kompleksie słonaw. Piotrowska 

(1966b) podaje jego występowanie koło Karsiboru. 

Obligatoryjny halofit. Rośnie tylko na halofilnych pastwiskach, gdzie występuje 

masowo. W wysokiej runi słonaw nie spasanych tworzy długie, wypłonione pędy 

nadziemne, słabo kwitnie i owocuje. Piotrowska (1966b) podaje jego 

występowanie: “Karsibór: na N i NE od wsi” 

Roślina wilgotnych i świeŜych łąk, takŜe fakultatywny halofit. Na Karsiborskiej 

Kępie rośnie ona w części zachodniej i północno-zachodniej, oraz na wyspie 

Bielawka jako komponent świeŜych i wilgotnych łąk porośniętych pojedynczo 

trzciną. Jej populacja jest dość liczna. Występowanie jej w tym rejonie nie było 

wcześniej podawane w literaturze 

Obligatoryjny halofit. Na wyspie jest on stałym składnikiem słonaw jako gatunek 

charakterystyczny zespołu. Z tego regionu był podawany równieŜ przez Piotrowską 

– Karsibór: na N i NE od wsi 

Obligatoryjny halofit występujący często na miejscach wcześniej pozbawionych 

pokrywy roślinnej. Na wyspie spotyka się go najczęściej na drodze w środkowej 

części oraz w miejscu buchtowania dzików. Z tego rejonu podawany był równieŜ 

przez Piotrowską (1966b) – Karsibór: na N i NE od wsi 

Przedstawiciel wilgotnych łąk, notowany takŜe jako fakultatywny halofit. Na 

Karsiborskiej Kępie spotyka się go w rzadkich szuwarach trzcinowych na miejscu 

wilgotnych łąk. Nie był podawany przez Piotrowską (1966b). 

Halofit fakultatywny. Na wyspie często spotykany w słonawach, w ich mniej 

wilgotnej postaci, najsilniej nawiązującej do łąk trzęślicowych. Był podawany z 

tego rejonu przez Piotrowską (1966b). 

Paproć, przedstawiciel wilgotnych łąk trzęślicowych. Gatunek wapieniolubny i 

światłorządny, notowany takŜe jako fakultatywny halofit. W badanym obszarze 

występuje nielicznie w fitocenozach łąkowych zarastających trzciną. Gatunek ten 

nie był notowany przez Piotrowską (1966b). 

Ochrona czynna 

Kośne uŜytkowanie wilgotnych łąk z usuwaniem biomasy; w 

pierwszym okresie na początku lata, po ustąpieniu trzciny - na 

końcu lata lub na początku jesieni, 1 raz w sezonie. 

Umiarkowany wypas wilgotnych postaci słonaw, utrzymanie 

wysokiego poziomu słonawych wód gruntowych. 

Utrzyma się z umiarkowanym wypasem słonaw. 


Umiarkowany wypas wszystkich postaci słonaw 

Kośne uŜytkowanie wilgotnych łąk z usuwaniem biomasy, na 

początku lata, po opanowaniu trzciny później, 1 raz w sezonie. 

Umiarkowany wypas wszystkich postaci słonaw. 


Kośne uŜytkowanie wilgotnych łąk z usuwaniem biomasy, na 

początku lata, po opanowaniu trzciny później, 1 raz w sezonie. 

Umiarkowany wypas słonaw. 

Kośne uŜytkowanie wilgotnych łąk z usuwaniem biomasy, w 

pierwszym okresie na początku lata, po opanowaniu trzciny na 

końcu lata lub na początku jesieni, 1 raz w sezonie. 

139

Lp 

12 

13 

14 

15 

16 

Gatunek 

Plantago coronopus 

babka pierzasta 

Plantago maritima 

babka nadmorska 

Samolus valerandi 

jarnik solankowy 

Spergularia salina 

muchotrzew solniskowy 

Triglochin maritimum 

świbka morska 

Kategoria 

Ochrona 

zagroŜenia* 

gatunkowa 

PZ PL 1 PL 2 ** 

E E CR Sc 

V - VU Sc 

R - - 

V - - - 

V - - - 

Charakterystyka występowania 

Jeden z najrzadszych w Polsce gatunków halofilnych, na ostatnim stanowisku w 

kraju, na wschodnim krańcu zasięgu. Halofit obligatoryjny. Na wyspie spotykany 

najliczniej w jej zachodniej, najbardziej wyniesionej części. Szczególnie w 

miejscach mocno deptanych, w tym na drodze biegnącej przez jej środek. Z tego 

rejonu podawany był równieŜ przez Piotrowską (1966b) “na mocno wypasanym 

pastwisku k. Karsiboru (m. Rzeckim Nurtem a Starą Świną) gdzie występuje 

licznie”. Nie jest silnie konkurencyjny w stosunku do wysokich roślin. Długotrwałe 

stagnowanie wody ogranicza występowanie. 

Halofit obligatoryjny. Na Karsiborskiej Kępie jest spotykany często, szczególnie 

licznie na najlepiej zachowanych słonych łąkach. Był równieŜ podawany z tego 

rejonu przez Piotrowską (1966b). 

Rzadki halofit obligatoryjny, występujący nielicznie na podmokłych nadmorskich 

solniskach. Na terenie Kępy Karsiborskiej pojedyncze egzemplarze jedynie w jej 

części zachodniej na terenie podmokłym między Rzeckim Nurtem, wałem a 

Młyńską Tonią. Stanowisko to podaje równieŜ Piotrowska (1966b). 

Halofit obligatoryjny występujący najobficiej na siedliskach pozbawionych 

wcześniej pokrywy roślinnej, często na miejscach silnie wydeptanych oraz na 

brzegach wód. Na wyspie obficie porasta drogę biegnącą przez jej środek. Jego 

występowanie w tym rejonie podawała Piotrowska (1966b). 

Częsty składnik łąk halofilnych. Na wyspie występuje głównie w słonawach, 

spotyka się go równieŜ w innych zbiorowiskach halofilnych. Jego występowanie na 

wyspie podawała takŜe Piotrowska (1966b). 

Ochrona czynna 

Umiarkowany wypas słonaw, zachowanie wilgotnościowego 

charakteru siedlisk, wiosną wilgotnych, latem zaledwie świeŜych, 

z wodą na poziomie ok. 40 cm ppg. 


Umiarkowany wypas wilgotnej postaci słonawy i towarzyszącego 

jej niskiego szuwaru, utrzymanie wysokiego poziomu słonawych 

wód gruntowych. 



* - PZ – Pomorze Zachodnie (śukowski, Jackowiak 1995), 

PL 1 – Polska, wg. Listy roślin zagroŜonych w Polsce (Zarzycki, Szeląg 1992); stopnie zagroŜenia: 

Ex – wymarłe i zaginione, 

E – wymierające (bezpośrednio zagroŜone wymarciem), 

V – zagroŜone, 

R – rzadkie, 

I – gatunki o nieokreślonym zagroŜeniu (Ex, E, V, 

K – gatunki o zagroŜeniu niedostatecznie poznanym, 

PL 2 – Polska, wg. Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (Kaźmierczakowa, Zarzycki 2001); stopnie zagroŜenia: 

EX – całkowicie wymarłe, 

EW – wymarłe w warunkach naturalnych, 

CR – krytycznie zagroŜone, 

EN – zagroŜone, 

VU – naraŜone, 

LR – gatunki niŜszego ryzyka, 

DD – gatunki, których stopień zagroŜenia jest trudny do określenia z powodu braku dostatecznej informacji; 

** - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9.07.2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. 2004 Nr 168, poz. 1764): 

S – ochrona ścisła, 

Sc – ochrona ścisła z konieczną ochroną czynną (zał. 1 rozp. MŚ), 

C – ochrona częściowa (zał. 2 rozp. MŚ). 

140

Zbiorowisko 

słonawa Juncetum 

gerardi 

zespół mannicy 

odstającej i 

muchotrzewu 

solniskowego 

Puccinellio- 

Spergularietum 

salinae 

Siedlisko Natura 2000 

wg. załącznika 1* 

15.13 

atlantyckie słone łąki 

Glauco- 

Puccinellietalia 

15.13 

atlantyckie słone łąki 

Glauco- 

Puccinellietalia 

wg. rozp. MŚ** 

1330 

solniska nadmorskie 

(Glauco- 

Puccinietalia – zb. 

nadmorskie) 

1330 

solniska nadmorskie 

(Glauco- 

Puccinietalia – zb. 

nadmorskie) 

zastępcze 

zbiorowiska 

trawiasto-turzycowe o 

róŜnej przynaleŜności 

syntaksonomicznej - - 

szuwar trzcinowy 

Phragmitetum 

australis: 

∗ silnie zwarte postaci 

wodne i lądowe 

∗ luźna postać 

trawiasta z 

gatunkami łąkowopastwiskowymi 

- - 

- - 

Tabela 2. Zbiorowiska roślinne i siedliska Natura 2000 

Opis Rozmieszczenie ZagroŜenia Czynna ochrona 

Niska, silnie zwarta, półnaturalna murawa, związana z 

długotrwałym uŜytkowaniem pastwiskowym. Centrum 

występowania halofitów na Kępie Karsiborskiej. Fizjonomię 

tworzy sit Gerarda Juncus gerardi, któremu z duŜą stałością 

towarzyszą: mlecznik nadmorski Glaux maritima, babka 

nadmorska Plantago maritima i świbka morska Triglochin 

maritimum. Na wyspie obecna we wszystkich, wyróŜnionych 

w Polsce, podzespołach: z strem solnym Aster tripolium, 

typowym, z komonicą wąskolistną Lotus tenuis, z babką 

pierzastą Plantago coronopus. 

Niska murawa o róŜnym zwarciu. Zajmuje najczęściej, niezbyt 

duŜymi, rozczłonkowanymi płatami, miejsca pozbawione 

wcześniej pokrywy roślinnej: drogi, brzegi rowów zdeptane 

przez bydło. Pojawiają się w niej takŜe inne halofity z 

pastwisk, w tym dość licznie Plantago coronopus. 

Kompleks zbiorowisk powstałych w róŜnych warunkach 

mikrosiedliskowych, pod wpływem jednego dominującego 

czynnika - wypasu, najprawdopodobniej nadmiernego. 

Stanowią degeneracyjne postaci wilgotnych lub halofilnych 

pastwisk. Dominują gatunki nieatrakcyjne dla bydła: sit 

rozpierzchły Juncus effusus, śmiałek darniowy Deschampsia 

caespitosa, turzyca darniowa Carex caespitosa, turzyca 

pospolita C. nigra, turzyca prosowata C. panicea. Licznie 

pojawia się teŜ perz właściwy Elymus repens i mietlica 

rozłogowa Agrostis stolonifera. 

Silnie zwarta fitocenoza o rozbudowanej strukturze pionowej, 

dwu-, trzywarstwowa, do 3 m wysokości. Skąpo gatunkowa, 

w zdjęciu fitosocjologicznym notuje się zwykle 3-4 gatunki. 

W wyŜszej warstwie dominuje trzcina pospolita Phragmites 

australis, niekiedy tworząca jednogatunkowe agregacje. Pod 

nią rosną pojedyncze gatunki szuwarowe, muraw zalewowych 

lub wilgotnych łąk, z bardzo słabym pokrywaniem. 

Zbiorowisko niŜsze od poprzedniej postaci i ze znacznie 

mniejszym pokrywaniem trzciny w najwyŜszych warstwach. 

Wyraźnie wykształcona warstwa dolna pokrywaniem 

przewyŜsza niekiedy trzcinę. Reprezentuje ona dawne 

zbiorowiska łąkowo-pastwiskowe, opanowane przez szuwar, 

raczej róŜne: słonawy, kilka postaci wilgotnych łąk (obecnie 

trudne do zidentyfikowania). Obok pojedynczych halofitów 

występują tu rzadkie gatunki łąkowe: czosnek kątowy Allium 

angulosum, turówka wonna Hierochloë odorata, groszek 

błotny Lathyrus palustris, nasięźrzał pospolity Ophioglossum 

vulgatum. W miejscach bardziej podmokłych znaczny udział 

mają szerokolistne turzyce: turzyca brzegowa Carex riparia, 

turzyca błotna C. acutiformis. 

Najlepiej wykształcone 

fitocenozy są w 

obwodowych partiach 

wyspy, zwłaszcza w jej 

zachodniej części. Lokalnie 

niewielkie płaty w lekkich 

obniŜeniach terenu, w 

centrum kępy. 

Często na drodze wjazdowej 

na wyspę i głównej drodze 

w centralnej części wyspy. 

Na znacznych, nie 

porosłych trzciną 

powierzchniach w centralnej 

i zachodniej części wyspy. 

Zwartym pasem poza 

wałem, na obwodzie 

sąsiednich wysepek oraz w 

najbardziej zabagnionych 

miejscach we wnętrzu 

Karsiborskiej Kępy, w jej 

północno-wschodniej i 

wschodniej części. 

Rozległe płaty występują w 

północno-wschodniej i 

wschodniej części wyspy, w 

obrębie wału przeciw 

powodziowego. TakŜe we 

wnętrzu niektórych 

sąsiednich wysepek. 

Zmiana struktury przestrzennej i 

gatunkowej, zarastanie trzciną przy 

braku wypasu. Niszczenie runi i 

przekształcenie w zbiorowiska 

zastępcze przy nadmiernym wypasie. 

Zmiana struktury przestrzennej i 

gatunkowej przy braku oddziaływania 

na pokrywę roślinną, towarzyszącego 

uŜytkowaniu wyspy, przede wszystkim 

pastwiskowemu. Ostoją zbiorowiska 

najdłuŜej będą drogi. Tam ujemny 

wpływ mają przekształcenia 

nawierzchni, zwłaszcza umacnianie 

obcym materiałem. 

Zbiorowiska o przeciętnej wartości 

przyrodniczej. Ich znaczenie polega 

głównie na moŜliwości restytucji na 

tym terenie słonaw. Zaniechanie 

uŜytkowania powoduje wkraczanie 

trzciny i rozwój szuwarów. 

Zbiorowisko niezagroŜone. 

Wzrost pokrywania trzciny, zanik 

halofitów i gatunków łąkowych. 

Utrzymanie stałego, umiarkowanego wypasu i 

stosunków wodnych właściwych dla 

poszczególnych postaci słonawy: z wodą 

latem od ok. 40 cm ppg w części wyspy 

najbardziej wyniesionej, do kilku cm ppg w 

najwilgotniejszych postaciach zbiorowiska. 

Samo zbiorowisko nie wymaga specjalnych 

zabiegów. Jego trwanie związane jest z 

utrzymaniem wypasu na wyspie oraz 

ograniczeniem przebudowy nawierzchni dróg. 

Utrzymanie stałego, umiarkowanego wypasu i 

właściwych stosunków wodnych. 

Nie wymaga ochrony. 

Zbiorowiska cenne jako ostoja halofitów oraz 

wartościowych składników wilgotnych łąk. 

Powrót do regularnego uŜytkowania pozwoli 

utrzymać cenne gatunki oraz odtworzyć płaty 

dawnych zbiorowisk. NaleŜy wrócić do 

niskiego koszenia z usuwaniem skoszonej 

biomasy. W pierwszym okresie, do 

ograniczenia udziału trzciny, kosić na 

początku lata (do połowy lipca), później pod 

koniec sezonu letniego. Wystarczy 1 raz w 

roku. W przypadku obecności halofitów 

moŜna przywrócić ograniczony wypas, 

zwłaszcza na początku lata. 

141

Zbiorowisko 

półhalofilny szuwar 

sitowca 

nadmorskiego 

Scirpetum maritimi 

Siedlisko Natura 2000 

wg. załącznika 1* 

wg. rozp. MŚ** 

- - 

szuwar ponikła 

błotnego 

Eleocharitetum 

palustris - - 

szuwar turzycy 

brzegowej Caricetum 

ripariae - - 

zbiorowisko przęstki 

pospolitej 

Hippuridetum 

vulgaris 

zbiorowisko z 

jaskrem jadowitym 

Alopecuro- 

Ranunculetum 

scelerati 

wysoki szuwar 

półhalofilny 

Calystegio- 

Angelicetum 

archangelicae 

litoralis (Soncho- 

Archangelicetum 

litoralis) 

heterogeniczne 

fitocenony z 

dominacją traw 

(Calamagrostis 

epigeios, Agrostis 

capillaris, Elymus 

repens) 

- - 

- - 

37.7 

ziołorośla eutroficzne 

6430 

ziołorośla górskie 

(Adenostylion 

alliariae) i ziołorośla 

nadrzeczne 

(Convolvuletalia 

sepium) 

- - 

Opis Rozmieszczenie ZagroŜenia Czynna ochrona 

Niski, do 1 m wysokości, dość zwarty szuwar, który tworzą 

zwykle 1-2 gatunki, głównie sitowiec nadmorski 

Bulboschoenus maritimus i oczeret Tabernaemontana 

Schoenoplectus tabernaemontani. Pojedynczo towarzyszą im 

gatunki szuwarowe oraz z wilgotnych łąk i muraw. Często 

Agrostis stolonifera przy braku powierzchniowego zalewu, 

niekiedy rzęsa drobna Lemna minor na powierzchni wody 

pokrywającej podłoŜe. 

Niska, ubogo gatunkowa fitocenoza z przewagą 

przedstawicieli szuwarów właściwych. Obok licznego ponikła 

błotnego Eleocharis palustris z duŜym pokrywaniem 

występuje takŜe Agrostis stolonifera. Pojedynczo przechodzą 

gatunki ze zbiorowisk szuwarowych i łąkowych. Zajmuje 

płytkie, podmokłe zagłębienia, najczęściej jednak z wodą pod 

powierzchnią gruntu. Często towarzyszy płatom słonaw lub 

półhalofilnych szuwarów. 

Niewysoki szuwar ze zdecydowaną dominacją Carex riparia. 

Pojedynczo towarzyszą gatunki szuwarowe i łąkowe. 

Miejscami wkracza do fitocenoz trzcina. Na siedliskach 

wilgotnych i mokrych, czasem z wodą stagnującą na 

powierzchni. 

Skąpo gatunkowa, niska fitocenoza, budowana przez kilka 

gatunków szuwarowych, wśród których dominuje przęstka 

pospolita Hippuris vulgaris. Zajmuje kilka, niewielkich, stale 

wypełnionych wodą zagłębień. 

Luźna, niska fitocenoza, zasiedlająca miejsca silnie podmokłe, 

o zniszczonej wcześniej pokrywie roślinnej, np. przez pasące 

się zwierzęta. Stałymi składnikami są: wyczyniec kolankowy 

Alopecurus geniculatus i jaskier jadowity Ranunculus 

sceleratus. Często licznie występuje Agrostis stolonifera. 

Bujne zbiorowisko na wybitnie eutroficznym, torfowomulistym 

podłoŜu, w pasie szuwarów nad brzegiem rzeki i 

kanałów. Wśród wysokiej trzciny często występuje mlecz 

błotny Sonchus palustris i dzięgiel litwor nadbrzeŜny Angelica 

archangelica ssp. litoralis. Stałym składnikiem jest równieŜ 

kielisznik zaroślowy Calystegia sepium i szereg gatunków 

nitrofilnych. 

Obce dla Kępy Karsiborskiej, róŜnorodne zbiorowiska z 

dominacją traw: trzcinnika piaskowego Calamagrostis 

epigeios, Elymus repens, mietlicy pospolitej Agrostis 

capillaris i in., na antropogenicznym podłoŜu wału 

przeciwpowodziowego. Niekiedy o charakterze 

jednogatunkowych agregacji. Północną, wschodnią i 

południowo-wschodnią część wału opanowała trzcina. 

Zasięg podobny jak słonaw, 

występuje w lokalnych, 

zabagnionych obniŜeniach 

terenu. TakŜe w 

zarośniętych rowach 

melioracyjnych. W 

pozostałej części wyspy 

fitocenozy szuwaru sitowca 

nadmorskiego 

najprawdopodobniej 

opanowane zostały przez 

trzcinę. 

Na niezbyt duŜych 

powierzchniach, w obrębie 

nie zarośniętych trzciną 

terenów pastwiskowych. 

We wschodniej części 

wyspy. 

Najprawdopodobniej jako 

zbiorowisko zastępcze dla 

najbardziej wilgotnych 

partii łąk i pastwisk. 

W centralnej (największy 

płat) i zachodniej części 

wyspy. 

W kompleksie z 

uŜytkowanymi pastwiskami 

w zachodniej i centralnej 

części wyspy. 

Wąskim, przerywanym 

pasmem, w róŜnych 

miejscach nad brzegiem 

Świny i Rzeckiego Nurtu. 

Na 

wale 

przeciwpowodziowym na 

południowo-zachodniej i 

zachodniej krawędzi wyspy. 

Jedynie całkowity zanik uŜytków 

zielonych, dewastacja systemu 

melioracyjnego i opanowanie wyspy 

przez szuwary trzcinowe. 





Zachowanie na wyspie uŜytkowania kośnopastwiskowego. 

Zachowanie na wyspie uŜytkowania kośnopastwiskowego. 

Rozwój szuwarów trzcinowych. Zbiorowisko o przeciętnej wartości 

przyrodniczej. Nie wymaga ochrony. 









Zbiorowisko niezagroŜone. 

Zbiorowiska o przeciętnej wartości 

przyrodniczej. 

Zachowanie na wyspie wypasu. 

Zachowanie na wyspie wypasu. 

Nie wymaga ochrony. 

Nie wymagają ochrony. 

* - dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21.05.1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.Urz.WE L 206, str. 7) 

** - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16.05.2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz.U. 

2005 Nr. 94, poz. 795) 

142

Plan zarządzania dla obszaru KARSIBORSKA KĘPA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?