SPRAWOZDANIE

Pomorskie Biuro OTOP Rumia, 29.01.2013 r. 

ul. Lipowa 4 

84-230 Rumia 

SPRAWOZDANIE 

z realizacji projektu: 

„Kontynuacja programu odtwarzania słonaw nadmorskich i wilgotnych łąk 

w rezerwacie BEKA – części ostoi Natura 2000 PLB 220005 Zatoka Pucka 

i PLH 220032 Zatoka Pucka i Półwysep Helski”. Umowa nr 

WFOŚ/D/569/182/2012 

Sprawozdanie przygotował: 

Jarosław Wrosz 

Koordynator rezerwatu Beka

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizuje zabiegi ochronne w rezerwacie Beka 

z mocy porozumienia z dnia 10 listopada 1998 pomiędzy Wojewodą Gdańskim, 

a Ogólnopolskim Towarzystwem Ochrony Ptaków. W dniu 10 lipca 2012, Regionalna 

Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku podpisała nowe, obecnie obowiązujące 

porozumienie pomiędzy RDOŚ w Gdańsku i OTOP. 

Podejmowane przez OTOP działania, obok wsparcia merytorycznego specjalistów 

i naukowców, związane są również z realnymi kosztami prowadzonych zabiegów. Środki 

finansowe, jakimi dysponuje na ten cel OTOP byłyby niewystarczające, gdyby nieuzyskana 

pomoc finansowa ze strony grantodawców i sponsorów. W sezonie 2012 wykonanie zadań 

ochronnych w rezerwacie przyrody Beka było możliwe dzięki wsparciu finansowemu 

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku 

i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

Jednocześnie pragniemy podkreślić ogromny wkład pracy wolontariuszy OTOP, 

przyjeżdżających na Bekę z całego kraju. Zainteresowanie pracą wolontarystyczną 

w rezerwacie Beka wzrasta, a liczba współpracujących z nami w ciągu roku wolontariuszy 

przekroczyła 70 osób. Wiele z nich, przyjeżdża na Bekę regularnie już od 5 lat. Nasze 

podziękowanie składamy również współpracującym z nami rolnikom i hodowcom zwierząt 

gospodarskich, bez zaangażowania których realizacja zadań ochronnych w rezerwacie byłaby 

niemożliwa oraz firmie Ol-Trans z Mrzezina za możliwość nieodpłatnego korzystania przez 

OTOP z jej placu magazynowego i firmie CEMEX z Warszawy, za otrzymaną pomoc 

finansową i pracę wolontariuszy z Fundacji CEMEX. 

Za otrzymaną pomoc finansową na realizację zadań ochronnych w rezerwacie Beka w roku 

2012, w sposób szczególny pragniemy podziękować Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony 

Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Dzięki Państwa wsparciu finansowemu 

podejmowane przez OTOP wysiłki zmierzające do ochrony słonaw nadmorskich i wilgotnych 

łąk w rezerwacie Beka nadal są możliwe. Wiele działań ma charakter długofalowy i tylko 

konsekwentne ich realizowanie gwarantuje sukces w utrzymaniu unikalnej w skali kraju 

i Europy wartości przyrodniczej rezerwatu Beka dla przyszłych pokoleń. OTOP w rezerwacie 

Beka realizuje zadania ochronne już od 14 lat i wielokrotnie uzyskiwał pomoc finansową ze 

strony WFOŚiGW w Gdańsku. 

Serdecznie dziękujemy!

ZAŁOŻENIA PROJEKTU 

Rezerwat przyrody Beka został utworzony w celu zachowania ze względów naukowych 

i dydaktycznych bogatej awifauny lęgowej i przelotnej oraz wilgotnych słonych łąk tzw. 

słonaw, mocą Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych w dniu 

17 listopada 1988 roku. Beka znajduje się w północnej części województwa pomorskiego, 

w gminie Puck, zajmuje obszar 193,18 ha. Rezerwat jest jednym z ostatnich na polskim 

wybrzeżu miejsc, gdzie występują nadmorskie łąki halofilne. Obok słonaw, dużą wartość 

przyrodniczą posiadają występujące tu eutroficzne młaki i zbiorowiska szuwarów 

turzycowych, oczeretowych oraz muraw przybrzeżnych. Otwarte tereny wilgotnych łąk 

rezerwatu stanowią miejsca lęgowe, coraz mniej licznie występujących w Polsce i Europie 

ptaków siewkowych. Spotyka się tu: czajki, kszyki, krwawodzioby oraz najrzadszy z nich, 

nadbałtycki podgatunek biegusa zmiennego schinzii, który współcześnie we wszystkich 

krajach nadbałtyckich zmniejsza swoją liczebność. Ostatnią parę biegusów wykazującą 

zachowania lęgowe na łąkach Beki, obserwowano kilkakrotnie w 2009 i 2010 roku. Rezerwat 

jest również ważnym miejscem dla ptaków w okresie sezonowych migracji, a niezamarzające 

wody Zatoki Puckiej w ujściu Redy, stanowią schronienie dla licznych stad ptaków wodnych 

w okresie zimy. 

Wypas bydła i koni na słonawie. Rezerwat Beka. Sezon 2012. Fot. M. Wrosz 

Utworzenie rezerwatu zbiegło się w czasie z zaniechaniem na tym terenie gospodarki 

kośno/pastwiskowej i w konsekwencji przebudową zbiorowisk roślinnych z otwartych

podmokłych łąk, w całkowicie nieatrakcyjny dla ptaków siewkowych, lity szuwar trzcinowy. 

Po 10. latach od powołania rezerwatu trzcina pokrywała 70 % dawnych łąk i pastwisk. 

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizuje zadania ochronne w rezerwacie od 

1998 roku. Systematycznie i konsekwentnie prowadzi koszenia trzciny i łąk oraz wypas 

zwierząt gospodarskich: bydła i koni. Jednocześnie, od roku 2004 prowadzony jest 

monitoring wybranych gatunków ptaków lęgowych oraz monitoring botaniczny. Obecnie 

monitoringiem objęto również procesy hydrograficzne panujące na Bece. Uzyskane wyniki 

służą wypracowaniu najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych metod ochrony 

ekosystemów podmokłych i wilgotnych łąk, nie tylko na Bece. 

RAPORT MERYTORYCZNY I FINANSOWY PROJEKTU 

(Całkowity koszt projektu: 351 223,25 zł. Udział środków WFOŚiGW w Gdańsku: 45,69 %) 

I. Utrzymanie wypasu zwierząt na terenie rezerwatu 

Całkowity koszt zadania: 33 093,09 zł. 

Udział środków WFOŚiGW w Gdańsku: 74,94 % 

Nadmorskie słone łąki wykształciły się w rejonie Beki, w warunkach ekstensywnego wypasu 

bydła i koni na przestrzeni ponad 200 lat (dane historyczne). Obecnie realizowany 

w rezerwacie wypas nawiązuje do tej tradycji. Zwierzęta przebywają na pastwiskach od końca 

maja do połowy października. Utrzymanie wypasu należy do najtrudniejszych 

z realizowanych na Bece zadań ochronnych. OTOP nie posiada w rezerwacie Beka własnych 

zwierząt. Co roku nawiązuje więc współpracę z hodowcami i rolnikami, wypożyczając od 

nich zwierzęta gospodarskie. Sprawna organizacja wypasu wymaga więc zapewnienia 

szeregu działań mających na celu zarówno dobrostan zwierząt jak i bezpieczeństwo 

zajmujących się nimi ludzi. Począwszy od organizacji transportu zwierząt, poprzez 

przygotowanie kwater wypasowych, zapewnienie stałego dostępu do świeżej wody, na opiece 

weterynaryjnej i kowalskiej kończąc. Wszystkie te działania wiążą się z realnymi kosztami 

wynikającymi z konieczności zaopatrzenia się w odpowiednie, specjalistyczne akcesoria 

i wyposażenie. Z uwagi na trudne warunki panujące na Bece, wiele sprzętu wymaga częstych 

renowacji i napraw, a nie rzadko również i całkowitej wymiany. Niestety zdarzają się także 

incydenty kradzieży sprzętu wypasowego. W minionym roku zakupiono mobilny (przenośny) 

poskrom dla bydła i koni. Urządzenie to wzorowane na holenderskich poskromach jest 

wykorzystywane w czasie kontroli weterynaryjnych i kowalskich. Na unieruchomionym 

w nim zwierzęciu w sposób bezpieczny można przeprowadzić konieczne badania, 

zaaplikować leki, czy wykonać niezbędne zabiegi pielęgnacyjne, tj. rozczyszczenie kopyt

u koni. Obok poskromu, uzupełniony został tzw. drobny sprzęt wypasowy. Zakupiono nowe 

taśmy, słupki i elektryzatory do ogrodzeń elektrycznych. Także kantary i ogłowia dla zwierząt 

pozwalające pracować z nimi w sposób humanitarny w czasie załadunku, transportu czy wizyt 

weterynaryjnych i kowalskich. Cennym nabytkiem jest urządzenie noktowizyjne, bardzo 

ułatwiające skuteczne prowadzenie nocnych kontroli rezerwatu. Bardzo ważnym zadaniem 

było również przeprowadzenie renowacji beczkowozów dla zwierząt. Na Bece używamy 

trzech beczkowozów, każdy z nich został wyposażony w nowe ocynkowane poidła, 

z automatycznym dozownikiem. W jednym wymieniono również osie i koła. Wszystkie 

beczkowozy zostały pomalowane i zabezpieczone przed korozją. 

Poidło po przeprowadzonej renowacji.. Fot. J. Wrosz 

Funkcjonujące w rezerwacie okresowe ogrodzenia elektryczne stanowią uzupełnienie 

istniejących ogrodzeń stałych. Od kilku lat OTOP stopniowo wymienia zniszczone stare 

ogrodzenia i dobudowuje nowe. W sezonie 2012 z pomocą wolontariuszy OTOP 

pobudowano łącznie 400 metrów nowych ogrodzeń. Wykonywane naprawy polegają na 

wymianie starych ogrodzeń (często z drutu kolczastego) na nowe estetyczne ogrodzenia 

z żerdzi modrzewiowych. W niektórych miejscach usunięto ogrodzenia znajdujące się 

wewnątrz pastwisk i przeniesiono słupy do ich granic zewnętrznych a drut kolczasty 

zastąpiono pastuchem elektrycznym. Takie działanie ma na celu stworzenie dużych 

powierzchni słonaw pozbawionych wewnątrz wysokich elementów mogących pełnić funkcję 

potencjalnych czatowni dla ptaków drapieżnych. Naprawy i wymiana ogrodzeń należą też do 

najkosztowniejszych z działań związanych z organizacją wypasu. Połączenie dwóch rodzajów 

zabezpieczeń tj. ogrodzeń stałych i elektrycznych, daje najlepsze efekty. Pragniemy 

w kolejnych sezonach ogrodzić w ten sposób wszystkie objęte wypasem słonawy. Ucieczki 

zwierząt gospodarskich nie należą do rzadkości, zwłaszcza w drugiej połowie lata, kiedy

obniża się jakość dostępnego pokarmu na pastwiskach. Niekiedy zwierzęta są wypuszczane 

w sposób celowy przez odwiedzających rezerwat turystów. Do szczególnie niebezpiecznych 

sytuacji należą ucieczki zwierząt spowodowane spłoszeniem przez motolotniarzy, crossy 

i quady – zdarza się, że spłoszone zwierzęta docierają do okolicznych gospodarstw 

wyrządzając w nich szkody. 

Ogrodzenie pastwisk po całkowitej renowacji. Fot. J. Wrosz 

Obecnie wypas prowadzony jest na powierzchni słonaw przekraczającej 80 ha. W minionym 

sezonie liczba zwierząt wypasanych na słonych łąkach Beki wynosiła 101 sztuk. Na 

większości tego obszaru inwazyjna trzcina stanowiąca największe zagrożenie dla wrażliwych 

na zacienienie roślin halofilnych, stopniowo ustępuje. 

Warunki panujące na Bece często stwarzają wiele niebezpieczeństw dla zwierząt 

przebywających na pastwiskach. Liczne obniżenia terenu, zabagnienia i podmokłości stają się 

w okresach obfitych opadów lub wysokiego poziomu wody w Zatoce Puckiej, swoistymi 

pułapkami dla zwierząt. Jak dotąd dzięki czujności pracowników i wolontariuszy OTOP, 

udaje się nam z tych opresji zwierzęta bezpiecznie ratować.

Żółtą ramką oznaczono powierzchnie słonaw, na których prowadzony jest wypas bydła i koni 

w rezerwacie. W sezonie 2012 liczba zwierząt wypasanych w rezerwacie wynosiła 101 sztuk. 

Za prawidłowy przebieg wypasu odpowiedzialny jest kierownik rezerwatu i zatrudniany na 

sezon opiekun stada. Do jego obowiązków należy przygotowanie kwater wypasowych, 

i zapewnienie wody, kontrola stopnia zgryzienia runi i w zależności od niego zmiana kwater 

wypasowych, czuwanie nad sprawnością funkcjonowania ogrodzeń elektrycznych, naprawy 

ogrodzeń stałych oraz koszenie niedojadów. Całodobowa obecność zwierząt na pastwiskach 

obok efektu eliminacji trzciny, przynosi też dodatkowe korzyści dla ptaków zamieszkujących 

i odwiedzających Bekę. Liczne wydepczyska, ścieżki oraz sposób zgryzania roślinności 

wpływają na mozaikowatość siedliska i stwarzają odpowiednie warunki do bytowania dla 

różnych gatunków ptaków. Owady żerujące na zwierzętach i ich odchodach również wabią 

ptaki. Nawet stałe elementy infrastruktury wypasowej znajdują swoje miejsce w życiu ptaków 

na Bece. Na słupkach i żerdziach chętnie siadają pliszki cytrynowe, świergotki, pokląskwy 

i jaskółki.

II. Ręczne i mechaniczne koszenie roślinności wraz ze 

zbiorem biomasy 



Proces odtwarzania się zdegradowanych łąk halofilnych jest powolny. Koniecznym 

zabiegiem uzupełniającym wypas na słonawie jest koszenie niedojadów. Zabieg ten ma na 

celu usunięcie trzciny zgryzanej wysoko oraz usunięcie starych trzcinowisk. Wybór 

konkretnych powierzchni koszeń uzależniony jest od efektu prowadzonego wypasu, na który 

wpływa stan wody na pastwiskach i wiek trzciny. W minionym sezonie usunięto niedojady na 

łącznej powierzchni 35 ha słonaw. Skoszoną biomasę usunięto z rezerwatu. 

Kolorem czerwonym oznaczono powierzchnie koszeń niedojadów, przeprowadzonych na 

słonawach w sezonie 2012. 

Koszenia realizowane są również na niewypasanych łąkach w rezerwacie. Przykładem jest tu 

młaka kalcyfilna, należąca do najcenniejszych zbiorowisk roślinnych rezerwatu. Z uwagi na 

wrażliwość tego siedliska na deptanie i ugniatanie młaka koszona jest ręcznie. W 2012 roku 

skoszono trzcinę na całej powierzchni młaki eutroficznej tj. 4,75 ha. Koszenie 

przeprowadzono przy użyciu ręcznych kos spalinowych. Ściętą biomasę wyniesiono na 

płachtach poza teren rezerwatu. Wszystkie prace wykonali wolontariusze i pracownicy 

OTOP.

Czerwonym kolorem oznaczono powierzchnię koszeń przeprowadzonych na młace kalcyfilnej. 

Późnym latem przeprowadzono koszenie mechaniczne szuwaru wielkoturzycowego na powierzchni 

0,5 ha. Ściętą biomasę sprasowano w bele i wywieziono poza rezerwat. 

Czerwonym kolorem oznaczono powierzchnię koszeń szuwaru wielkoturzycowego.

W drugiej połowie września, wykonano koszenie mechaniczne na całej powierzchni łąki trzęślicowej 

tj. 1,2 ha. Ściętą biomasę sprasowano w bele i wywieziono poza rezerwat. 

Kolorem czerwonym oznaczono powierzchnię koszeń na łące trzęślicowej. 

Wszystkie koszenia są wykonywane sprzętem OTOP. W sezonie 2012 ze środków WFOŚiGW 

w Gdańsku uzupełniliśmy sprzęt o zgrabiarko-przetrząsarkę do siana. Urządzenie jest 

wykorzystywane w rezerwacie do wałowania skoszonej trzciny. Jedynie w celu sprasowania w bele 

i zwiezienia biomasy zatrudnialiśmy podwykonawców dysponujących odpowiednim sprzętem: prasą 

belującą i ciągnikiem z podnośnikiem tzw. turem, do załadunku biomasy. Zakupiliśmy również odzież 

(polary, kalosze, czapki i rękawiczki robocze) dla naszych pracowników. Wyposażyliśmy się też 

w drobny sprzęt terenowy niezbędny w czasie prowadzenia koszeń i zbioru biomasy tj. kanistry na 

paliwo do kosiarek, noże, piłki do drewna i siekierkę, przydatne w miejscach, gdzie na łąki wkroczyły 

zarośla wierzbowe.

Przetrząsarko/zgrabiarka. Fot. J. Wrosz

III. Monitoring i ewaluacja efektów prowadzonych działań 


Udział środków WFOŚiGW w Gdańsku: 100 % 

MONITORING ORNITOLOGICZNY 

Corocznym, stałym monitoringiem w rezerwacie objętych jest 14 lęgowych gatunków 

ptaków. Są to: biegus zmienny Calidris alpina schinzii, czajka Vanellus vanellus, 

krwawodziób Tringa totanus, sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, kszyk Gallinago 

gallinago, gęgawa Anser anser, łabędź niemy Cygnus olor, ohar Tadorna tadorna, pliszka 

cytrynowa Motacilla citreola, błotniak stawowy Citrus aeruginosus, remiz Remiz pendulinus, 

dziwonia Carpodacus erthrinus, wąsatka Panurus biarmicus, żuraw Grus grus. 

Poza wymienionymi gatunkami odnotowywane są również obserwacje lęgów gatunków 

rzadkich. Należy też pamiętać, że niektóre z występujących na Bece ptaków są związane 

z szuwarem trzcinowym lub jego skrajem. Możliwe, że w miarę postępującej eliminacji 

trzciny zareagują one negatywnie i znikną z listy gatunków lęgowych, ustępując miejsca 

ptakom siewkowym. Badania w rezerwacie prowadził zespół ornitologów: Mateusz Ściborski, 

Andrzej Kośmicki. 

W czasie przeprowadzonych w 2012 roku kontroli, rozpoznano lęgowość następujących 

gatunków w rezerwacie: czajka (3-5 par), krwawodziób (2 pary), kszyk 

(2 terytoria), gęgawa (4-5 par), żuraw (1 para), ohar (1 para), pliszka cytrynowa (5-8 par), 

łabędź niemy (2 pary), wodnik (2 stanowiska), remiz (5-6 par), dziwonia (12-16 par), 

wąsatka (3 terytoria), błotniak stawowy (1 para), krakwa (1 para), nurogęś (1 para), 

ostrygojad (1 para). 

MONITORING BOTANICZNY 

Podobnie jak w roku 2011, badania przeprowadzono na 4 transektach wyznaczonych 

w 3 zbiorowiskach roślinnych: słonawie (2 transekty) oraz mszarze i łące trzęślicowej (po 

jednym transekcie). Transekt zwykle miał długość ok. 200 m. Na transekcie wykonano 3 lub 

więcej zdjęć fitosocjologicznych, każde o powierzchni 25 m2 (5mx5m). Lokalizację początku 

i końca transektu oraz każdego zdjęcia namierzono GPS-sem. Starano się także znaleźć 

w terenie punkty charakterystyczne, które umożliwiłyby dokładną lokalizację transektów 

i zdjęć w latach następnych. Szacowanie udziału poszczególnych gatunków oceniano metodą 

Braun-Blanquet’a. Dodatkowo oceniano kondycję (wysokość, owocowanie, występowanie 

uszkodzeń mechanicznych) i zagęszczenie trzciny pospolitej, jako głównego gatunku 

inwazyjnego. Badania prowadził mgr Michał Machnikowski. 

1330 – solniska nadmorskie 

Na powierzchniach słonaw, na których regularnie stosuje się wypas (działka 97/4 obręb 

Moście Błota, części działek 33/2 i 44/1 obręb Osłonino) i łączy się go z letnim koszeniem 

wtórnych trzcinowisk, postępują korzystne zmiany w roślinności. Polegają one na:

- utrzymywaniu się gatunków typowych dla słonaw, 

- wyraźnym zmniejszeniu zagęszczenia pędów, wysokości i żywotności trzciny, 

- względnej stabilizacji zasięgu trzciny. 

Proces regeneracji słonaw postępuje jednak powoli. Na słonawach wyłączonych 

z regularnego użytkowania w związku z dłuższym zaleganiem wód w sezonie wegetacyjnym, 

obserwuje się proces zabagniania terenu i najprawdopodobniej wysładzania wód, co 

powoduje rozwój roślinności szuwarowej kosztem łąk halofilnych i wilgotnych muraw 

z mietlicą rozłogową. W takich przypadkach dochodzi do obniżenia udziału ilościowego 

gatunków typowych dla słonaw. 

7230 – górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk 

i mechowisk (młaka) 

Ekstensywne koszenie, wykonywane na obszarze zasadowych młak niskoturzycowych, 

opanowanych w różnym stopniu przez trzcinę (północno-zachodnia część działki 33/2, obręb 

Osłonino), dało korzystne efekty. Badania monitoringowe wykazały: 

- sukcesywny spadek udziału ilościowego, wysokości i żywotności trzciny, 

- wzrost udziału ilościowego gatunków charakterystycznych dla kalcyfilnych mechowisk, 

zmniejszenie udziału gatunków łąkowych, 

- wzrost udziału mszaków w warstwie przyziemnej, 

- zwiększenie populacji niektórych bardzo rzadkich gatunków roślin typowych dla siedliska 

(gnidosz błotny, tłustosz pospolity, lipiennik Loesela, ponikło skąpokwiatowe, ostrzew 

rudy, drobne turzyce, w tym turzyca pchla i turzyca obła; po raz pierwszy pojawiła się kłoć 

wiechowata). W niewielkich obniżeniach doszło do rozwoju inicjalnego zbiorowiska 

z ponikłem skąpokwiatowym. 

6410 – zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 

W zasięgu siedliska łąk trzęślicowych, na obszarze koszonym, po ustąpieniu trzciny, licznie 

występują gatunki charakterystyczne dla łąk trzęślicowych. 

IV. Opracowanie bilansu wodnego rezerwatu i zasad 

gospodarowania wodą (etap I – instalacja sprzętu i zbieranie danych) 


Udział środków WFOŚiGW w Gdańsku: 100 % 

W 2012 roku OTOP, w ramach projektu, zakupił i instalował zgodnie z rozpoznaniem 

terenowym: 

1. Stację meteorologiczną Vintage Pro 2 – ze względu bezpieczeństwa sprzętu 

ulokowana ona została w Osłoninie, miejscowości położonej najbliżej rezerwatu Beka, 

w miejscu reprezentatywnym dla rezerwatu. Jest to stacja automatyczna, z której dane 

średnio co 3 miesiące są odczytywane i zapisywane do bazy danych.

2. Piezometry w części północnej i środkowej rezerwatu do ciągłego pomiaru stanów 

wody w gruncie – zainstalowano 3 piezometry. Szczegółowe dane dotyczące ich 

lokalizacji zamieszczono w załączniku 1. W piezometrach założono automatyczne 

czytniki typu Minidiver. Parametry rejestrowane przez czytnik to temperatura 

i ciśnienie atmosferyczne. 

3. Limnigrafy na ciekach: Kanał Mrzeziński, rów 8B1 i kanał Beka do rejestracji stanów 

wody i poziomu jej zasolenia w ciekach. Szczegółowe dane dotyczące lokalizacji 

limnigrafów zamieszczono w załączniku 1. W limnigrafach założono czytniki typu 

CTDL, rejestrujące temperaturę wody, ciśnienie atmosferyczne oraz przewodniość 

(wskaźnik zasolenia wody). 

Zakup sprzętu odbył się zgodnie z Procedurą wyboru dostawców towarów, usług i robót 

budowlanych obowiązującą w OTOP. Dostawcę sprzętu wybrano drogą zapytania 

ofertowego. Dokumentacja wyboru oferty znajduje się w Biurze Pomorskim OTOP. 

Po zainstalowaniu sprzętu opracowano procedurę wykonywania pomiarów w sieci 

pomiarowej, którą opisano w następujących dokumentach: 

• Ważne informacje o sieci piezometrów i limnigrafów - lokalizacja Beka 

• Metryczki piezometrów i limnigrafów - lokalizacja Beka 

• Procedura odczytu diverów w rezerwacie Beka 

• Ważne informacje o stacji meteorologicznej Vintage Pro 2 w Osłoninie (Beka) 

• Instrukcja odczytu danych meteorologicznych ze stacji automatycznej w Osłoninie 

(Beka) 

• Tabela parametrów stacji meteorologicznej w Osłoninie (Beka) 

Dane z pomiarów meteorologicznych i hydrologicznych gromadzone są w OTOP w Bazie 

danych rezerwatów OTOP. 

Od wiosny 2012 w północnej i środkowej części rezerwatu OTOP we współpracy z Katedrą 

Hydrografii Uniwersytetu Gdańskiego zbiera materiał terenowy do oszacowania składowych 

i wielkości bilansu wodnego rezerwatu. W tym celu wykonywane jest całoroczne terenowe 

kartowanie sieci hydrograficznej rezerwatu oraz określany poziom wybranych parametrów 

w części północnej i środkowej rezerwatu. Do końca 2012 r. w ramach tej pracy wykonano: 

1. identyfikację i inwentaryzację obiektów hydrograficznych, w tym klasyfikacji 

obiektów hydrograficznych, obiektów i zjawisk hydrograficznych, 

2. pomiary zasięgu rozlewisk i zastoisk, 

3. pomiary podstawowych parametrów fizyczno-chemicznych wód powierzchniowych 

(temperatura, przewodność właściwa), 

4. pomiary natężenia przepływów w ciekach na terenie rezerwatu (Kanał Mrzeziński, 

kanał 8B1, kanał Beka), 

5. dokumentację fotograficzną sytuacji hydrograficznej na obszarze badań. 

Planowane jest także uzupełnienie pomiarów lokalizacji punktów pomiarowych. Będzie ono 

wykonane w zależności od warunków pogodowych latem 2013 r. Po zakończeniu obserwacji 

terenowych 2012 roku przygotowano raport cząstkowy wyników pomiarów terenowych. 

(tekst: Bogumiła Błaszkowska)

W celu ochrony piezometrów przed ich zniszczeniem przez wypasane na Bece zwierzęta 

gospodarskie wykonano dwie metalowe osłony o mocnej ażurowej konstrukcji. Z uwagi na 

ryzyko ich uszkodzenia lub kradzieży w okresie zimowym zostały one zdemontowane. 

Obecnie przechowywane są na terenie firmy Ol-Trans w Mrzezinie, skąd zostaną powtórnie 

przetransportowane na pastwiska w maju 2013 roku. 

V. Organizacja prac terenowych w rezerwacie (w tym organizacja 

letniego obozu dla wolontariuszy) 



Funkcjonująca w rezerwacie ścieżka edukacyjno-przyrodnicza zastała zimą (2011/2012) 

w znacznym stopniu zdewastowana. Bezmyślnie zniszczono sześć z dziesięciu istniejących 

tablic edukacyjnych. Wszystkie tablice wydrukowano powtórnie. Płytę PCV zastąpiono płytą 

blaszaną. Ze ścieżką edukacyjną związane są trzy przejścia przez kanały wew. rezerwatu. 

Kładki znajdują się na przyujściowych odcinkach Kanału Mrzezińskiego, Rowu 8B1 i Kanału 

Beka. Zimowe sztormy zniszczyły wszystkie kładki. Z uwagi na niewystarczające środki 

finansowe naprawiliśmy tylko jedną z nich. Naprawa pozostałych kładek zostanie 

przeprowadzona w kolejnym sezonie. Ważnym zadaniem była ochrona wejść do rezerwatu 

przed wjazdami quadów i motocykli crossowych, stanowiących jedno z poważniejszych 

zagrożeń dla przyrody rezerwatu, nie wspominając o bezpieczeństwie korzystających ze 

ścieżki edukacyjnej turystów. W tym celu zainstalowano 10 metalowych słupków 

ustawionych w takiej odległości od siebie, aby zapewnić swobodne wejście pieszym, 

a uniemożliwić je osobom zmotoryzowanym i cyklistom. Słupki są zakotwiczone w gruncie 

i dodatkowo zabetonowane. Zabezpieczono w ten sposób wejścia na ścieżkę edukacyjną przy 

Kanale Beka i przy Kanale Mrzezińskim. 

Tradycją jest organizowany co roku od dwunastu lat trzytygodniowy letni obóz 

wolontarystyczny na Bece. W tym okresie w rezerwacie pracuje ok. 20-30 osób z całej Polski. 

W roku 2011 mieliśmy też dwójkę wolontariuszy z Hiszpanii. Wolontariusze pomagają 

w prowadzeniu wypasu: rozkładają ogrodzenia elektryczne, konserwują ogrodzenia stałe, 

doglądają i przeprowadzają zwierzęta między kwaterami wypasowymi. Pracują przy 

koszeniu, grabieniu i zwożeniu trzciny. Wykonują najczęściej prace czasochłonne 

i wymagające dużej precyzji. Obóz ma też swój walor edukacyjny – pozwala jego 

uczestnikom od strony praktycznej poznać jak wygląda realizacja czynnej ochrony przyrody, 

zdobyć nowe umiejętności i często pokonać własne słabości, gdyż rezerwat jest miejscem 

wymagającym i trudnym do pracy. 

Niezależnie od Bekowiska na Bece coraz częściej organizowane są jednodniowe akcje 

wolontarystyczne, w których udział biorą mieszkańcy Pucka, Swarzewa, Rumi, Redy 

i Sopotu. Zgromadzeni na nich wolontariusze najczęściej pracują przy sprzątaniu rezerwatu 

i jego granic, wygrabianiu i zwożeniu biomasy, pomagają w demontowaniu ogrodzeń 

elektrycznych po wypasie i zabezpieczeniu sprzętu wypasowego na okres zimy. Liczba 

wolontariuszy na Bece w tym roku przekroczyła 70 osób. Najlepiej pracujący wolontariusze 

są nagradzani pamiątkowymi koszulkami z logo OTOP i rezerwatu Beka oraz drobnym 

sprzętem turystycznym. W tym roku były to krzesiwa turystyczne i hamaki. Wolontariusze

ubrani w koszulki z logo rezerwatu, pracując w rezerwacie wyróżniają się spośród 

odwiedzających to miejsce turystów. Nierzadko budzą ich zaciekawienie i w ten sposób 

promują ideę wolontariatu. 

Wolontariusze z Rumskiego Stowarzyszenia Młodych i Aktywnych pracujący przy usuwaniu 

śmieci z Zagórskiej Strugi. Fot. J. Wrosz 

Każdego roku w pierwszy weekend października organizujemy na Bece, we współpracy 

z Błękitną Szkołą we Władysławowie, Europejskie Dni Ptaków. Jest to czas, w którym 

wolontariusze, zwykle uczestnicy Bekowiska nie pracują na Bece, mają natomiast okazję 

zobaczyć wyniki swojej pracy, a zwłaszcza licznie odwiedzające w tym okresie Bekę ptaki 

migrujące. Jest to też okazja do wręczenia upominków, wspomnień i integracji. 

Nad pracą wolontariuszy czuwa kierownik rezerwatu, pracownik terenowy oraz (w czasie 

obozu i akcji jednodniowych) opiekun wolontariuszy. Zarówno kierownik, jak 

i opiekun wolontariuszy posiadają uprawnienia koordynatora wolontariatu wydane przez 

Centrum Wolontariatu w Gdańsku. 

Niezależnie od wolontariatu, z organizacją prac terenowych związanych jest wiele działań 

mających na celu sprawną organizację pracy w terenie. Tu znajdują się koszty związane 

z utrzymaniem w dobrym stanie technicznym oraz użytkowaniem i ubezpieczeniem maszyn 

rolniczych i sprzętu terenowego (ciągnik rolniczy, kosiarka, przyczepy, zgrabiarka i inne). 

W minionym sezonie zakupiony został do rezerwatu terenowy samochód marki Land Rover. 

Samochód ten pozwala na sprawne prowadzenie kontroli w rezerwacie i wraz z lekką 

przyczepką służy też do transportu sprzętu wykorzystywanego w terenie. Zarejestrowany na 

7 osób pełni też rolę samochodu transportowego dla wolontariuszy rezerwatu. Z uwagi na 

konieczność bezpiecznego przechowywania paliw i olejów stosowanych w obsłudze sprzętu 

terenowego na Bece, ze środków WFOŚiGW w Gdańsku zakupiony został specjalistyczny

kontener zapewniający odpowiednią wentylację. Kontener ten znajduje się na terenie firmy 

Ol-Trans w Mrzezinie, gdzie przechowujemy również nasz pozostały sprzęt terenowy. 

VI. Obsługa projektu 

(koszty administracyjne, honoraria osób związanych z realizacją zadania, 

szkolenia) 



Obsługa administracyjno-biurowa, tj. czynsz, materiały biurowe, poczta, telefony, Internet, 

energia elektryczna, delegacje oraz wynagrodzenia pracowników stanowią niezbędne koszty 

związane z obsługą projektu. Są to pozycje budżetowe, na które stosunkowo trudno otrzymać 

dofinansowanie. WFOŚiGW w Gdańsku finansuje 63,53% wynagrodzenia kierownika 

rezerwatu. Zatrudnienie pracownika terenowego w roku 2012 sfinansowane zostało w całości 

ze środków NFOŚiGW. Wszystkie pozostałe koszty związane z obsługą administracyjną 

projektu znajdują się po stronie OTOP. 

OSIĄGNIĘTY EFEKT EKOLOGICZNY 

Kluczowym zadaniem, dla zachowania unikalnych walorów przyrodniczych rezerwatu Beka 

jest utrzymanie na tym terenie ekstensywnej gospodarki rolnej. Fot. M. Wrosz 

Rezerwat Beka jest miejscem trudnym i wymagającym. Stawia duże wymagania przed 

realizującym Zadania Ochronne podmiotem. Podmokłe łąki i pastwiska są wyzwaniem dla

ludzi, zwierząt i sprzętu. Nie rzadko w rezerwacie zdarzają się sytuacje nadzwyczajne, często 

skrajnie różne, tj. susze, podtopienia, powodzie, ucieczki zwierząt itp. Zachowanie 

w optymalnym stanie zbiorowisk roślinnych rezerwatu objętych ekstensywnym rolnictwem 

wymaga skoordynowanego działania pracowników i wolontariuszy OTOP oraz zastosowania 

odpowiedniego sprzętu rolniczego, wytrzymującego pracę na podmokłym terenie, 

a jednocześnie wywierającego niski nacisk na podłoże. OTOP w całym okresie swojej pracy 

w rezerwacie Beka, w oparciu o zdobyte doświadczenia, wypracował szereg metod 

skutecznego działania w tym trudnym terenie. 

Trzeba pamiętać przy tym, że w obecnym czasie nie jest możliwe przywrócenie na Bece 

ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk w pełni zgodnego z historycznym przykładem. 

W okresie przedrezerwatowym prowadzono na tym terenie wypas dzienny. Zwierzęta 

przypędzano na słonawy z okolicznych gospodarstw w Osłoninie i Brzezinie, w pogodne dni 

i przy sprzyjających warunkach wodnych. Przez cały ten czas były pilnowane przez pasterza 

z psem. Jedynie w kilku miejscach z rezerwacie znajdują się ślady po palach, sugerujących 

istnienie w tych miejscach ogrodzeń i wypasu kwaterowego. Wieczorami zwierzęta 

powracały do swoich obór i zagród. Współcześnie wypas na słonawach utrzymywany jest 

całodobowo od połowy maja do połowy października. Największym problemem dla 

opiekunów zwierząt jest ich utrzymanie w obrębie rezerwatu. Za dnia zwierzęta są pod stałym 

nadzorem pracowników i wolontariuszy OTOP, jednak nocą pozostają na pastwiskach same, 

a często jedyną przeszkodę przed ucieczką stanowią ogrodzenia elektryczne lub drewniane. 

OTOP zrezygnował ze stosowania ogrodzeń wykonanych z drutu kolczastego z uwagi na fakt, 

że stanowiły one zagrożenie dla koni. Obecnie czyni starania, aby całą powierzchnię słonaw 

zamknąć w dwóch dużych kwaterach wypasowych (po ok. 40 ha). Obsada pastwisk nadal 

będzie utrzymywana na poziomie 0,5 do 1,0 DJP, a zabiegiem uzupełniającym wypas 

pozostanie koszenie niedojadów. Planujemy powiększyć powierzchnię objętą koszeniami z 35 

do 45 ha. Istniejąca i funkcjonująca w rezerwacie infrastruktura wypasowa wymaga dalszych 

modernizacji bieżących napraw. Jest to stałe zadanie podejmowane przez OTOP w każdym 

sezonie wypasowym. 

Odtwarzanie i odpowiednie kształtowanie siedlisk łąkowych w rezerwacie jest procesem 

wieloletnim. Zasięg i tempo prac w terenie są silnie warunkowane cyklem rocznym 

w przyrodzie. Następujące po sobie zmiany pór roku, wlewy słonych wód Zatoki Puckiej do 

rezerwatu, sztormy i zmienne warunki meteorologiczne potrafią znacząco zmienić zakres 

zaplanowanych działań. 

Wyniki przeprowadzonego monitoringu botanicznego pozwalają stwierdzić, że na obszarze 

spasanym i wykaszanym, trzcina, będąca głównym sprawcą degeneracji zbiorowisk, jest 

w odwrocie. Jej ciągłe niszczenie wskutek wypasu, a następnie wykaszanie niedojadów 

powoduje, że ilość trzciny na powierzchniach regularnie spasanych jest stosunkowo 

niewielka, rzędu kilka- kilkanaście pędów na m 2 w stosunku do kilkudziesięciu i więcej, 

w miejscach nieużytkowanych rolniczo. Występujący na pastwiskach morfotyp trzciny 

wskazuje na jej osłabioną żywotność, pędy są często połamane i nie kwitną. W miejscach 

poddanych tylko koszeniu obserwuje się natomiast zmniejszenie zagęszczenia trzciny. 

Wszystkie opisane wcześniej, objęte monitoringiem gatunki ptaków, należą do gatunków 

ginących, a niekiedy wymierających w polskiej przyrodzie. Główną przyczyną takiego stanu 

rzeczy jest zanikanie odpowiednich siedlisk lęgowych, w skutek zaniechania na wielu 

terenach ekstensywnej gospodarki kośno/pastwiskowej oraz zanikania terenów podmokłych.

W rezerwacie Beka udział powierzchniowy trzciny i jej zagęszczenie na powierzchniach 

użytkowanych przez OTOP, ulega wyraźnemu obniżeniu. Przy sprzyjających warunkach 

wodnych, są to siedliska optymalne dla ptaków siewkowych. Wydaje się, że w tej chwili 

OTOP uczynił bardzo wiele, by umożliwić im bezpieczne przystąpienie do lęgów. 

Oczywiście pojawiają się nowe problemy, takie jak presja turystyczna, czy drapieżniki obce 

polskiej faunie. Nasza Organizacja będzie jednak szukać także rozwiązań nowych 

problemów. Nie można zapominać o tym, że unikalna wartość przyrodnicza łąk Beki 

wykształciła się w czasie co najmniej dwustu lat utrzymywania ekstensywnej gospodarki 

kośno/pastwiskowej na tym obszarze. Tym samym osiągnięty współcześnie efekt 

ekologiczny, znajduje się w stanie delikatnej równowagi, a jego trwałość zależy od 

kontynuacji podejmowanych działań ochronnych w rezerwacie w kolejnych sezonach. 

Koordynator projektu 

Jarosław Wrosz

SPRAWOZDANIE

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?