Onafhankelijk Verbindend Verbreden

2 Sextant
De onderzoeksvraag naar de strategische positionering van de Onderzoeksraad voor
Veiligheid heeft veel weg van een wicked problem. Volgens Roel in ’t Veld 14 typeert dit
begrip een vraagstuk waarbij een tweedimensionale dissensus bestaat: zowel over de
te honoreren waarden als over de te gebruiken kennis. Gelet op de overgang van een
pioniersfase naar een ‘andere’ fase gaat het bij de positionering van de Onderzoeksraad
over een wenselijke verandering, terwijl de richting nog moeilijk onder woorden
is te brengen.
Bij een wicked problem is het niet goed mogelijk onderzoek en vormgeving gescheiden
te houden. Anders gezegd, een nieuwe positionering is niet volledig analyseerbaar en
oplosbaar, omdat na iedere stap die je zet het weer andere kanten van zichzelf laat
zien. Volgens De Wit en Meyer 15 is een eersteklas strateeg geen treinmachinist, maar
een reiziger die voortdurend op ontdekkingstocht is. Bekende theorieën en recepten
geven houvast, maar de kans is groot dat het proces anders verloopt dan gepland. De
ontdekkingsreiziger heeft meer behoefte aan een hulpmiddel waarmee hij zijn stappen
kan beoordelen en de richting kan bepalen. In dit hoofdstuk worden daarom een
aantal begrippen nader toegelicht, om uiteindelijk af te sluiten met een pragmatisch
instrument om te helpen navigeren.
2.1 strategische heroriëntatie
Volgens Keuning en Eppink 16 is kenmerkend voor een pioniersorganisatie dat die
wordt geleid door de oprichter. De organisatie is als het ware de verpersoonlijking van
de pionier. Planning op de langere termijn ontbreekt meestal, problemen worden door
improvisatie opgelost en de pionier speelt daarbij zelf een belangrijke rol. Ook in het
benaderen van de omgeving vormt het persoonlijke contact van de pionier een belangrijk
element. Natuurlijk gaat de vergelijking met een pioniersorganisatie slechts
ten dele op. Elementen die herkenbaar zijn bij de Onderzoeksraad, hebben vooral te
maken met de sterke betrokkenheid van de grondlegger bij de organisatie en het ontbreken
van een expliciet geformuleerde toekomststrategie.
Gezien het gezag en de positie die de Onderzoeksraad de afgelopen jaren heeft verworven,
was de taxatie van de commissie Sint dat de pioniersfase zijn einde zou
moeten naderen. Op de oude voet doorgaan zal betekenen dat binnen afzienbare tijd
sprake is van een “overrijpe pioniersorganisatie”, aldus de commissie Sint. Maar als
sprake is van aanpassingsvermogen en zelfbewustzijn, zal de organisatie anticiperend
de bakens gaan verzetten. Duidelijk en kernachtig een oproep tot een strategische
14
in ’t Veld, prof. Dr. R.J. (2010), Kennis democratie; opkomend stormtij, blz. 69.
15
De Wit, Bob en Ron Meyer (2010), Strategy synthesis: Resolving strategy paradoxes to create competitive
advantage.
16
Keuning, dr. D. en dr. D.J. Eppink (2012), Management & Organisatie Theorieboek.
Sextant
17