Strategische sturing?

Strategische sturing? Implementatiestrategieën van het ministerie van OCW
Bij de andere implementatievormen is het minder helder hoe op de uitvoering gestuurd kan
worden. Vanuit de organisatiekunde weten we dan echter wel op hoofdlijnen welke alternatieven
voorhanden zijn (cf. Mintzberg 1983). In plaats van direct toezicht en standaardisatie
van werkprocessen kan gedacht worden aan:
- Standaardisatie van resultaten, gericht op output/prestaties, vergelijkbaar met de moderne
traditie van New Public Management. Het gaat niet zozeer om een interventie in
de procedure, in het werkproces, maar in het resultaat daarvan. De beleidsmaker bepaalt
wat moet gebeuren en laat de werkwijze die daartoe leidt vrij (ook al kan deze
door strakke standaardisering van het eindproduct beperkt zijn). Net als bij de standaardisering
van procedures geldt hier dat het altijd de vraag is in hoeverre het lukt om
het beleidsdoel ook daadwerkelijk te vertalen in standaarden voor processen of eindproducten.
Vaak wordt weliswaar een eenduidige standaard gevonden, maar is deze
niet één-op-één gelijk aan wat er in het beleid bedoeld werd. Vaak ook gaan de standaarden
het oorspronkelijke beleidsdoel vervangen, zeker als uitvoeringsorganisaties
niet zozeer worden ‘afgerekend’ op het bereikte beleidsdoel, maar op handhaving en
naleving van afgesproken normen.
- Standaardisatie van kennis en vaardigheden, door professionalisering van werkers in
het veld of wel de uitvoerders van beleid. Deze derde van vorm standaardisering grijpt
niet aan bij de administratieve procedures of de producten, maar heeft betrekking op
de technieken, vaardigheden en perspectieven van het personeel dat voor implementatie
moet zorgen. Door deze met bepaalde inhoudelijke uitgangspunten te professionaliseren,
vergroot de beleidsmaker de kans dat er op een bepaalde manier implementatie
van het beleidsdoel zal plaatsvinden. Overigens bestaat er in de praktijk vaak een
spanning tussen de professionele standaarden en de doelstellingen van het beleid.
Voor een aantal meer gevestigde professies geldt namelijk dat ze de dragers zijn van
krachtige beelden over de invulling van een bepaalde beleidsdoelstelling zijn, die niet
noodzakelijkerwijs dezelfde als die van de beleidsmaker hoeft te zijn. Zo hebben professionals
in het onderwijs vanuit hun professionele achtergrond eigen ideeën en opvattingen
over wat ‘goed onderwijs’ betekent.
- Onderlinge aanpassing, vooral bij kleinschalige projecten waarbij intensief contact
bestaat tussen het departement en intermediaire organisaties. In dit geval ‘leren’ de
verschillende betrokken partijen in een open proces samen van de concrete ervaringen
met de implementatie van het beleid. Ze kijken periodiek of per geval wat de stand
van zaken is en passen hun repertoire daarop aan. Dat kan betekenen dat de uitvoeringspraktijk
anders wordt ingevuld, maar ook dat bepaalde beleidsdoelen worden
aangepast. Aan beide kanten is hier min of meer in ‘real time’ aanpassing van het arrangement
mogelijk.
19