Strategische sturing?

Strategische sturing? Implementatiestrategieën van het ministerie van OCW
Managementsamenvatting
Achtergronden
In dit rapport, geschreven in opdracht van het ministerie van OCW, staat de implementatiestrategie
van het ministerie centraal. Preciezer, verkend wordt of het ministerie een implementatiestrategie
heeft, of juist meerdere implementatiestrategieën, hoe die er over de tijd heen
uitzien, en wat de doorwerking ervan is – of ze effect hebben. Een implementatiestrategie
staat daarbij voor de ‘(bewuste) beïnvloeding van implementatieprocessen ten dienste van de
realisatie van beleidsdoelen’. Simpel gezegd staat daarmee de vraag centraal hoe het ministerie
ervoor probeert te zorgen dat bepaalde beleidsdoelen worden gevormd en gesteld, en vervolgens
gerealiseerd worden.
De analyse van hoe een ministerie van beleid of beleidsplannen tot implementatie van beleid
komt is niet onbelangrijk, omdat de overgang van beleidsdoelen naar uitvoering gecompliceerd
kan zijn. Dat geldt zeker in grote en complexe beleidsvelden als die van OCW, waarin
beleidsopgaven mede door maatschappelijke en politieke druk stevig kunnen zijn, maar het
stellen van doelen en het realiseren van doelen weerbarstig. Beleidsuitvoering krijgt vorm in
complexe implementatienetwerken – verzamelingen van actoren die relaties met elkaar aangaan
– en via moeilijk te sturen processen.
De complexiteit geldt bovendien voor veeleisende tijden, waarin processen en partijen – zoals
professionals – ‘ruimte’ moeten krijgen, maar tegelijk helder en ‘accountable’ gepresteerd
moet worden. Als beleid en uitvoering welbewust aan het veld worden overgelaten, dan nog
zullen bewindspersonen verantwoording en rekenschap moeten afleggen. Omstandigheden –
het Parlement, de VBTB systematiek, de Algemene Rekenkamer – dwingen hen ‘in control’
te zijn.
Implementatie
In dit rapport onderscheiden we vier manieren om beleid te maken en uit te voeren, ofwel vier
implementatiemodellen, en die kunnen met behulp van vier verschillende implementatiestrategieën
in praktijk gebracht worden.
- Bij hiërarchische implementatie stelt het ministerie een plan vast en die voert ze top
down via regels en toezicht uit.
- Bij decentrale implementatie stelt het ministerie de kaders vast, vooral in de vorm van
resultaten, en laat ze de uitvoering over aan het veld.
- Bij participatieve implementatie krijgt de uitvoering via het veld en ‘bottom up’ processen
gestalte, maar is er een duidelijk plan.
1