1.200 OVCI SE BELEAT NA SULTANICA

avgust 2010 broj 58 www.ffrm.org.mk cena: 50 den. 

ZA[TITA OD PO@ARI 

1.200 OVCI SE 

BELEAT NA 

SULTANICA 

TEHNOLOGIJA ZA 

PROIZVODSTVO 

NA KVALITETNA 

PIPERKA 

MAKEDONIJA – 

POGODNA ZA 

PROIZVODSTVO NA 

ANASON 

BLITVATA I 

RUKOLATA GO 

OSVOJUVAAT 

MAKEDONSKIOT 

PAZAR 

MINI-ZOOLO[KA 

GRADINA VO 

PRETOR

ZA PODETALNI INFORMACII JAVETE SE NA 

TELEFONITE +(389)2 3220 469 +(389)70 428 680 

ADONIS EKSKLUZIVNI PRESTAVNICI NA TÜYAP

UREDNI^KI ZBOR 

Dogovori 

Zavr{i ètvata, no i ponatamu golem strav za 

far merite pretstavuva{e cenata i isplatata na 

p~enicata. Golem problem za niv e i isplatata na 

site zemjodelski proizvodi bidej} i spored noviot 

Zakon za zemjodelstvo 20% se ispla} a na po~etokot 

od sklu~eniot dogovor, a ostanatiot del najdocna 

po 180 dena. 

Toa e golem period i ako se napravi dobra presmetka 

} e se vidi deka tro{ocite se daleku pogolemi 

od dobivkata. 

Spored zemjodelcite, ostanatiot del tre ba da 

se isplati najdocna 60 dena po sklu ~u va we to na 

dogovorot, {to e realno, prak ti~no i dob ro. 

Farmerite, preku FFRM, za vreme na sredbite vo 

Ministerstvoto za zemjodelstvo vo vrska so p~e nica 

ta alarmiraa za ovoj problem. 

No, sè u{te nema jasen odgovor od resornoto mini 

sterstvo. 

Drug problem koj } e bide mnogu aktuelen vo avgust 

e otkupot na grozjeto. 

Najgolem problem ovaa godina izgleda } e bi de 

otkupot na grozjeto. 

Vinariite se izjasnuvaat deka imaat zalihi na 

vino i mnogu mal del od niv } e otkupuva groz je. 

FFRM zapo~na razgovori so vinariite so cel da 

se vidi kako bi se do{lo do nekoe re {e nie. 

Od druga strana, i pokraj toa {to otkupni te 

ce ni na zemjodelskite proizvodi ne se poka~e ni, 

niv nite ceni na pazarite se drasti~no zgo le meni. 

Do matite vo juni se prodavaa za cena od 40 do 50 

de nari, isto kako i krastavicite. Piperkite drèa 

ce na 30-40 denari. 

Na nekoj na~in se udira i po xebot na farmerot, 

no i po xebot na gra|anite. 

Ova se aktuelnite temi za 

koi dopolnitelno } e se razgovara 

vo avgust, a „Moja zemja” } e ve 

informira za site promeni koi 

} e bidat napraveni. Od ovoj mesec 

zapo~nuvame so pravewe na 

ana lizi so cel da vidime kako se 

re{avaat zemjodelskite problemi 

i kako se razviva agrarot. 

So po~ it, 

Biljana Petrovska - Mitrevska 

Gradinarstvo 

PET HEKTARI ZASEANI 

SO INDUSTRISKI 

DOMATI 

Intervju Prokredit 

PORTFOLIOTO VO 

AGRAROT POSIGURNO 

Cve}arstvo 

BEGONIJATA – EDEN 

OD NAJATRAKTIVNITE 

CVETOVI 

Uslugi na FFRM 

SMETKOVODSTVO 

NA FARMA 

Ovo{tarstvostvo 

ORGANSKA 

MODRA SLIVA – 

MAKEDONSKI BREND 

SODR@INA 

P~elarstvo 

PÊLITE – 

NAJPOGODENI OD 

PROMENLIVOTO VREME 

6 

12 

17 

24 

27 

28 

Spisanieto „Moja zemja” izle 

guva mese~ no i e vo sopst 

venost na Federacijata 

na farmeri vo Repub lika 

Ma kedonija. Prviot broj 

iz leze kako orga ni zaciski 

bil ten na FFRM vo april 

2003 godina, a od dekemvri 

2006 se dis t ri bu ira kako 

me se~ no spe cijalizirano 

spi sa nie za zem jodelstvo i 

ru ra len raz voj. 

Moja zemja 

Avgust 2010 

Izdava~ : 

FFRM Medija 

Ul. Gigo Mihajlovski 

Br. 3, 1000 Skopje 

Tel/Faks: 02 3099042 

e-mail: mojazemja@gmail.com 

Broj na ` iro smetka: 

380-1-645333 001-46 

Prokredit banka 

Izvr{en direktor i glaven i 

odgovoren urednik 

Trajan Dimkovski 

trajan.dimkovski@ffrm.org.mk 

Urednik 

Biljana Petrovska Mitrevska 

biljana.petrovska@ffrm.org.mk 

Zamenik urednik 

Makedonka Baldazarska 

domenmk@gmail.com 

Marketing i distribucija 

Blagoj~ e Najdovski 070/937132 

blagojche.najdovski 

@media.ffrm.org.mk 

Foto vest - naslovna 

Blagoj~ e Najdovski 

Lektor 

Verica Nedelkoska 

Novinari 

Antoanela Dimitrievska 

Monika Risteska 

Stru~ ni sorabotnici 

prof. d-r Dragi Tanevski, prof. 

d-r Zlatko Arsov, Stojan Gligorov, 

Olivera Stefanoska, Nikol~e 

Trampevski, Agron Halimi, Beti 

Janevi} 

Sorabotnici 

Marija \o{eva Kova~evi} , Nakil 

Elezi, Marija Kotevska 

Dizajn: Brigada dizajn - Skopje 

Pe~ ati: Propoint - Skopje 

Po~ ituvani ~ itateli, site sugestii, zabele{ ki, pra{ awa i kritiki, Ve molime, da gi ispra} ate na mail adresite navedeni vo impresumot. 

So toa } e vlijaete na kvalitetot na sodr` inata i } e dobiete informacii za Va{ e podobro i pokvalitetno zemjodelsko proizvodstvo ili 

razvoj na sredinata. Zatoa, redakcijata Ve ohrabruva da ni pi{ uvate.

RUBRIKA ANALIZA 

Pod naslov 

Cenata na 

p~enicata 

neizvesna 

Zemjodelcite smetaat deka cenata treba 

da iznesuva 10 denari, melni~arite se 

spremni da otkupuvaat po taa cena samo 

dokolku se re{i problemot so uvoz na 

sekakvi tipovi na bra{no po niski ceni, 

dodeka Ministerstvoto za zemjodelstvo 

so vladini merki re{i da ja spasuva 

doma{nata p~enica. 

Pi{uva: Biljana Petrovska - Mitrevska 

@etvata zavr{i, no problemite kaj farmerite i 

ponatamu ostanaa. Nezadovolstvoto od cenite 

na p~enicata i neizvesnosta na nejziniot otkup 

se glavnite problemi {to gi ma~at makedonskite 

zemjodelci. Na vakvite problemi zemjodelcite preku FFRM 

alarmiraa u{te na po~etokot na proletta, koga i zapo~naa 

sredbite vo Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo. 

„Najgolem problem za nas, zemjodelcite, e otkupnata cena. Taa 

vo nieden slu~aj ne treba da bide poniska od 10 denari, bidejki 

so poniska cena nie ne moème da gi pokrieme na{ite tro{oci”, 

veli Memet Sinani, farmer koj odgleduva p~enica vo tetovskoto 

selo Kamewane. 

Isto e misleweto i na Todor Petkov koj zaedno so Sinani bea 

vklu~eni vo site pregovori pome|u relevantnite institucii, 

melni~arite i FFRM. 

„Golem problem za nas, farmerite, se dogovorite {to treba 

da gi sklu~uvame so otkupuva~ite i se vo soglasnost so noviot 

Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj, taka {to vo rok od 20 

dena od denot na sklu~eniot dogovor treba da ni isplatat 20% 

od vrednosta na proizvodot, a 80% ne podolgo od 180 dena od 

denot na otkupot. Tuka nie bi nemale nikakva zarabotuva~ka i 

samo }e toneme vo tro{oci. Spored nas, ostatokot od sredstvata 

treba da ni go isplatat najdocna 60 dena po sklu~eniot dogovor. 

Ova go pobaravme i na sredbite so ministerot Dimovski”, 

objasnuva Petkov. 

Sli~ni se stavovite i mislewata na golemiot broj na farmeri 

koi o~ajni~ki baraa pomo{ od strana na dràvnite institucii 

i razbirawe i pravilna sorabotka od melni~arite. 

FFRM vo nekolkumese~nite pregovori, koi se odrùvaa vo 

Ministerstvoto za zemjodelstvo, cvrsto zastana na svoite 

stavovi so cel tie da bidat razgledani i prifateni od site 

involvirani strani. Spored Federacijata, minimalnata prifatliva 

otkupna cena za farmerite dobiena vrz osnova na 

proizvodstvenite tro{oci treba da bide 10 denari za kilogram. 

Federacijata pobara od Ministerstvoto da gi iskoristi site 

raspolo`livi mehanizmi za za{tita na otkupot na p~enicata 

i toa: interventen otkup za potrebite za stokovi rezervi da se 

zapo~ne vedna{ po ètvata za pogolemi koli~estva na doma{no 

proizvedena p~enica po interventna cena spored proizvodstvenite 

tro{oci za p~enicata, poddr{ka za skladirawe 

vo silosi so koi Biroto za stokovi rezervi ima potpi{ano 

dogovori, a uskladi{tuvaweto da se vr{i po poniska cena za 

pokrivawe na tro{ocite za skladirawe, kako i otkupot da se 

realizira na pove}e otkupni mesta kako {to be{e razgovarano 

na poslednata sredba. Kako posebna merka za za{tita na pazarot, 

Federacija pobara da ima vrzuvawe na koli~ini na uvoz na 

p~enicata so otkupot so {to bi se ovozmoìlo kontrolirawe 

odnosno ograni~uvawe na uvozot. 

Poslednite tri merki se prifateni i vlegoa vo merkite 

na Vladata na RM za za{tita na doma{nata p~enica, taka {to 

do po~etokot na septemvri, Agencijata za stokovi rezervi }e 

izvr{i interventen otkup na p~enica po devet denari za kilogram. 

Prerabotuva~ite, pak, za da uvezat lebno ìto, }e mora 

prethodno da otkupat del od doma{noto proizvodstvo. 

„Soglasno odlukata na Vladata, uvoznicite treba da otkupat 

tri kilogrami doma{na p~enica za da uvezat eden kilogram 

bez carina. Za bra{noto, pak, soodnosot e 1:4, odnosno za uvoz 

na eden kilogram bra{no treba da se otkupat ~etiri kilogrami 

doma{na p~enica”, objasni Qup~o Dimovski, minister za zemjodelstvo. 

Farmerite se skepti~ni vo vrska so ovie vladini odluki za 

toa kako }e se sprovedat i da ne ostanat povtorno izmanipulirani. 

Tie i ponatamu smetaat deka otkupnata cena na p~enicata 

treba da iznesuva 10 denari. 

Spored melni~arite, vo red e cenata da bide 10 denari za 

kilogram samo dokolku se re{i problemot so uvoz na sekakvi 

tipovi na bra{no po niski ceni koi go pravat na{eto bra{no 

nekonkurentno, a melni~arite nerentabilni. 

„Od strana na dràvata mora da se re{i ovoj problem taka 

{to }e se zgolemat kontrolite i analizite pri uvozot na bra{no 

vo RM, kako i spre~uvawe na trgovijata so ìtarki na crno i od 

samite nivi. Potrebno e vospostavuvawe na kooperantski odnosi 

pome|u melni~arite i zemjodelcite so cel navremeno dogovarawe 

na kapacitetot i kvalitetot na proizvodstvoto, kako i 

otkupnite ceni. Na ovoj na~in, od strana na melni~arite dopolnitelno 

}e se razvie proces na poddr{ka kon proizvoditelite 

na ìtarki za odrùvawe na vakviot tip na sorabotka vo pogled 

na nivno kofinansirawe na del od proizvodstvoto na zemjodelcite, 

pomo{ pri obezbeduvawe na kvalitetna mehanizacija, 

4 | MOJA ZEMJA

|ubriva, obuki kako i sproveduvawe na site potrebni analizi 

pred i vo tekot na samoto proizvodstvoto”, veli pretsedatelot 

na Agro-biznis komorata, Zoran Danevski. Spored nego, vakviot 

tip na sorabotka treba da bide soodvetno poddràn od strana 

na relevantnite institucii preku razni merki so cel da se aktuelizira. 

Spored agronomite na farmerite, moè da se pomogne so 

pravilna alokacija na sredstvata od Programata za finansiska 

poddr{ka za zemjodelstvo i ruralen razvoj. 

„Spored mene, dobro bi se napravilo ako 1.000 do 1.500 denari 

po hektar im se dade plus na farmerite koi proizveduvaat 

p~enica, taka {to namesto 8.000 denari tie bi dobile 9.000 

ili 9.500 denari od Programata za finansiska poddr{ka na 

zemjodelstvoto. Se finansira podignuvawe na vinski sorti na 

grozje, a imame zalihi na vino, odgleduvawe na polàvi i sli~no, 

a od druga strana imame kulturi kade {to na zemjodelcite navistina 

im e potrebna pomo{“, potencira Anakiev. 

Spored nego, Makedonija ne moè da ponudi konkurentna 

p~enica na svetskiot pazar. „Vo Makedonija nema povolni uslovi 

za odgleduvawe na kontinentalni kulturi kade {to spa|a 

i ìtoto, zatoa {to ima vlijanie na mediteranskata klima so 

suvi leta i site kulturi koi baraat povisoka vla`nost davaat 

poniski prinosi. Od druga strana, Makedonija ne moè da bide 

konkurentna so proizvodstvo na p~enica zatoa {to farmerite 

ne organiziraat proizvodstvo na soodvetni povr{ini 

kade {to moè da se koristi visokoproizvodna mehanizacija 

koja ovozmoùva niski tro{oci za proizvodstvoto. Na pazarot 

p~enicata ima niska cena vo sporedba so tro{ocite {to gi imaat 

na{ite zemjodelci i se raboti so zaguba”, objasnuva profesorot 

Boris Anakiev od Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana. 

Toj naglasuva deka Makedonija ima niski prinosi na p~enica, 

taka {to vo na{i uslovi pod 4 t/ha ne e ekonomi~no da se odgleduva 

p~enica i onie zemjodelci koi odgleduvaat p~enica na 

mali povr{ini so niskoproizvodna mehanizacija treba da se 

preorientiraat kon drugi zemjodelski kulturi. 

Spored podatocite od podra~nite edinici na Ministerstvoto 

za zemjodelstvo, godinava se zaseani pove}e od 96 iljadi hektari 

so p~enica od koi se o~ekuva rod od okolu 290 iljadi toni. 

„Visokite temperaturi vlijaat nepovolno vrz kvantitetot i kvalitetot na proizvodot, 

odnosno ìtata. Visokite temperaturi i suviot vozduh se odrazuvaat na fenofazata 

„nalevawe na zrnoto”, kako i „mle~nata i voso~na zrelost”. Vo navedenite fenofaza 

pri ekstremno nepovolnite temperaturi se dobiva t.n. „{uplivi zrna”. Temperaturata 

nad 32 Celziusovi stepeni i suv vozduh vo poslednite nedeli na zreewe na p~enicata 

se odrazuva negativno vrz kvalitetot na lebot zatoa {to e tesno povrzano ne samo so vkupnite 

belkovini vo ìtoto, tuku i so odnosot pome|u belto~en azot i nebelto~en azot. 

Vrz toj odnos vlijae i temperaturata na po~vata”, objasnuva profesorot za plodnost na 

po~vata i mineralni i organski |ubriva, Vidoja Trpevski. 

Toj veli deka vo najnovite svetski istraùvawa se spomenuva edna fiziolo{ka posledica 

nare~ena stres na rastenieto kako posledica na nepovolnite ekolo{ki faktori. 

Me|u mnogubrojnite stresovi, edni od najgolemite se „temperaturniot stres” i „su{astres”. 

„Umereno (blago poka~ena) temperatura (30-35 stepeni) po~nuva da vlijae vrz reproduktivnite 

organi kaj ìtnite kulturi i nekoi gradinarski, taka {to se pojavuva 

sterilnost kaj cvetovite i„abortusi” ”, veli Trpevski. 

Zatoa e mnogu va`na mineralnata ishrana na rastenijata. Lo{iot balans na ishrana 

vlijae negativno vrz otpornosta na rastenijata kon ekolo{kite nepovolni faktori. 

Na îka{kata berza vo junskata cena na p~enicata e 12 denari 

Cenite se izrazeni vo kuni 

Cenata na p~enicata e razli~na na dvete najgolemi berzi. îka{kata berza dava najvisoka cena za i kg p~enica i 

toa 12 denari. Dodeka na londonskata berza cenata na p~enicata za 1 kg iznesuva 8 denari. Cenata na p~enicata e isto 

taka niska inaberzite vo Francija, taka {to taa iznesuva 10 denari za kg. Za 2denari poniska e cenata vo Ungarija, 

kade {to 1 kg p~enica se otkupuva za 8 denari. 

Farmerite od regionot isto taka ukaùvaat deka cenata na p~enicata e niska i taa da bide 10 denari. Cenata na 

p~enicata vo Srbija iznesuva od 9,5 do 12 dinari, odnosno 6-7 denari za kg p~enica. Sava Vrbajac od Asocijacijata 

na privatni farmeri - Vojvodina veli deka farmerite se podgotvuvaat za novi protesti vo Srbija poradi toa {to 

cenata na p~enicata e mnogu niska i ne nao|aat nikakva poddr{ka od Vladata. Cenata na p~enicata vo Hrvatska e, 

isto taka, mnogu niska, odnosno 1 kg p~enica iznesuva od 0,78 do 0,95 kuni (6-8 denari). Od hrvatskiot Selanski sojuz 

pobaraa za{titnata cena na p~enicata da bide 1,20 kuni (10,25 denari). 

AVGUST 2010 | 5

NASTANI 

Poseta na FFRM vo Francija 

Razmena na iskustva za 

mlekoproizvodstvo 

Federacijata na farmerite vo RM zapo~na proekt so francuskata organizacija AFDI okolu razmenata na iskustvata 

za proizvodstvo i kvalitet na mlekoto. Za taa cel grupa na farmeri ~lenovi na FFRM od gostivarskiot region minatiot 

mesec bea vo poseta na Francija kade {to imaa mo`nost da vidat kako se raboti i kako se proizveduva mleko 

od strana na franskuskite farmeri. 

„Ona {to posebno ni ostavi vpe~atok e toa {to vnesuvaat novi tehnologii vo sto~arstvoto. Se primenuva kompjuterski na~in 

na molzewe, se odi na organsko proizvodstvo na mleko. Tajnata za organsko proizvodstvo se senoto koe ne se su{i na sonce tuku pod 

senka. Imaat i poseben i specifi~en na~in na hranewe na bikovi so cel da dobivaat kvalitetno meso”, veli Nuredin Abduli, ~len 

na UO na FFRM koj be{e del od delegacijata na FFRM vo Francija. Ona {to e karakteristi~no za zemjodelstvoto vo Francija e toa 

{to imaat golemi sto~arski farmi. Najmalata sto~arska farma ima 100 kravi. 

Paket-uslugi na FFRM 

Smetkovodstvo na farma 

FFRM zapo~na so nova aktivnost za voveduvawe na smetkovodstvena evidencija na 

proizvodnite rezultati, tro{ocite i prihodite na nivo na farma. Osnovnata cel 

na ovoj paket na uslugi {to gi nudi FFRM e da se poddràt farmerite koi sakaat 

da vovedat sistem za evidencija na proizvodnite rezultati i tro{ocite na farma. 

Za realizirawe na ovaa aktivnost vo FFRM 

e podgotvena smetkovodstvena tetratka vo 

koja{to farmerite }e moàt da vodat evidencija 

za svojata farma. 

Vrz osnova na dobienite informacii 

farmerite }e moàt racionalno, efikasno o 

i profitabilno da go planiraat proizvodstvoto, 

da gi planiraat idnite aktivnos-ti 

i upotreba na sovremeni proizvodni 

tehniki za namaluvawe na tro{ocite za 

proizvodstvo i zgolemuvawe na prinosite, 

so {to }e se namali i cenata na zemjodelskite 

proizvodi. So toa } e se zgolemi 

konkurentnosta i pazarnite mo`nosti 

na finalnite makedonski zemjodelski 

proizvodi. 

6 | MOJA ZEMJA

MINISTERSTVO ZA ZEMJODELSTVO, [ UMARSTVO I VODOSTOPANSTVO 

POSTAVUVAWE NA 

KAMEN-TEMELNIK NA 

ADMINISTRATIVEN OBJEKT 

NA MINISTERSTVOT 

Premierot Nikola Gruevski i ministerot za zemjodelstvo, 

{ umarstvo i vodostopanstvo, Qup~ o Dimovski, 

go postavija kamen-temelnikot na novata zgrada na Ministerstvoto 

za zemjodelstvo, { umarstvo i vodostopanstvo 

{ to vo narednite 17 meseci } e se gradi na postojnata 

lokacija na Ministerstvoto vo Gradskiot park vo Skopje. 

Noviot objekt } e bide so osnova od 1.800 kvadratni metri i 

vkupna povr{ ina od 5.900 kvadratni metri raspredelena 

vo prizemje i tri kata. Za negova realizacija se obezbedeni 

4,5 milioni evra obezbedeni od Vladata na Republika 

Makedonija i Svetska banka preku Proektot za zajaknuvawe 

na zemjodelstvoto i pristap kon EU. Premierot Gruevski 

naglasi deka Ministerstvoto so godini funkcionira{ e 

na pet razli~ ni lokacii so { to otpo~ nuvaweto so gradba 

na ovoj objekt ima golemo zna~ ewe za Ministerstvoto 

za zemjodelstvo, { umarstvo i vodostopans tvo i e od 

isklu~ itelna va` nost za zajaknuvawe na institucionalniot 

kapacitet pri implementacijata na politikata 

za razvoj na zemjodelstvoto i soo~ uvawe na Republika 

Makedonija so predizvicite vo procesot na podgotovka 

na zemjata za pristap kon EU. Vo noviot objekt, kako { to 

ka` a Gruevski, } e bidat smesteni site oddeli na Ministerstvoto 

so { to } e se zgolemi nivnata efikasnost. 

Ministerot Dimovski poso~ i deka izgradbata na noviot 

objekt } e ovozmo` i uslovi za nepre~ eno i profesionalno 

izvr{ uvawe na rabotnite obvrski na vrabotenite vo Ministerstvoto 

i podobruvawe na kvalitetot na uslugite 

kon zemjodelcite, zemjodelskite asocijacii i ostanatite 

korisnici na uslugite koi na edno mesto } e mo` at da dobijat 

sè { to im e neophodno. Toj naglasi deka celiot proces 

za anga` irawe firmi za proektirawe, nadzor i izvedba 

na novata zgrada na Ministerstvoto e sproveden soglasno 

procedurite na Svetska banka i Pravilnicite za nabavki 

vo ramki na EBOR zaemi i IDA krediti od 2004 godina. 

MERKITE NA VLADATA ZA 

ZA[ TITA NA PÊNICATA 

„Po nekolkute sostanoci i konsultacii so pretstavnici 

na melni~ko-pekarskata industrija i zemjodelcite, 

Ministerstvoto za zemjodelstvo i predloì, a Vladata 

gi prifati konkretnite merki za stabilizirawe na 

doma{niot pazar so p~enica. So ovie merki }e se sozdadat 

uslovi za navremen po~etok i kvaliteten otkup 

na p~enicata od novata rekolta”. Ova go istakna ministerot 

za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, 

Qup~o Dimovski, na sredbata so mediumite posvetena na 

poslednite merki na Vladata za za{tita na doma{niot 

pazar so p~enica i bra{no. 

„Vladata donese odluka za vrzuvawe na uvozot na 

p~enica i bra{no so otkupeni koli~estva doma{na 

p~enica i ja utvrdi interventnata cena za p~enicata od 

novata rekolta koja }e ja otkupi dràvava za potrebite na 

Agencijata za stokovi rezervi. Soglasno odlukata, odnosot 

na koli~estvata uvezena i otkupena p~enica e 1:3. Ova 

zna~i deka uvoznicite treba da otkupat tri kilogrami 

doma{na p~enica za da uvezat eden kilogram bez carina. 

Za bra{noto, pak, soodnosot e eden sprema ~etiri, 

odnosno za uvoz na eden kilogram bra{no, potrebno e da 

se otkupat ~etiri kilogrami doma{na p~enica”, re~e 

ministerot Dimovski. Za da se namalat koli~estvata na 

p~enica na pazarot 

vo periodot na najgolema ponuda i 

za da se osigura plasmanot na doma{noto ìto, Vladata, 

dodade ministerot, donese odluka do po~etokot na sep- 

temvri, Agencijata za stokovi rezervi za potrebite na 

dràvata da izvr{i interventen otkup na p~enica po 

cena od devet denari za kilogram. Koli~estvata {to }e 

gi otkupi Agencijata }e bidat definirani na edna od 

narednite vladini sednici. 

8 | MOJA ZEMJA

PREZENTIRANI POLITIKITE ZA DOGOVORNO PROIZVODSTVO 

I ZA ZDRU@UVAWE NA PRESPANSKITE ZEMJODELCI 

Regulirawe na trgovijata preku dogovorno proizvodstvo, 

otkup na zemjodelski proizvodi vrz osnova na pismen 

dogovor, sklu~ en za minimum 50 procenti od realiziranite 

koli~ ini, najmalku 45 dena pred izvr{ uvaweto na otkupot, 

nudi noviot Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj koj e na 

sila. Vo dogovorot mora da bide naveden vidot na zemjodelskiot 

proizvod koj se prodava, negoviot kvalitet, cena i 

koli~ ina. Mora da se nazna~ i vremeto na va` nost na dogovorot, 

na~ inot i rokot na isplata na otkupenite koli~ ini, 

kako i odredbi za prestanuvawe i raskinuvawe na dogovorot. 

Ova im go prenese na zemjodelcite od Prespa, zamenik-ministerot 

za zemjodelstvo, { umarstvo i vodostopanstvo, Perica 

Ivanoski, na Forumot za politika za kvalitet i zdru` uvawe 

koj se odr` a vo Resen. Prezentiraj} i ja zakonskata ramka 

za dogovornoto proizvodstvo toj istakna deka izmena na 

dogovorot za otkup, dogovornite strani mo` at da napravat 

najdocna 10 dena pred predavaweto na proizvodot od dogovorot. 

„To~ niot iznos na cenata se utvrduva najdocna na denot 

na otkupot, vo ramki na dogovoreniot opseg, no zemaj} i ja 

predvid pazarnata cena. Ako taa e povisoka od maksimalno 

dogovorenata, otkupnata cena e onaa koja so dogovorot e 

maksimalno dogovorena. Ako, pak, e poniska od minimalnata 

vo dogovoreniot opseg, toga{ taa } e bide minimalnata vo 

dogovoreniot opseg”, re~ e zamenik-ministerot Ivanoski. 

Otkupot na zemjodelski proizvodi, dodade toj, se vr{ i 

na otkupni mesta odredeni od otkupuva~ ot kade { to 

zadol` itelno se istaknuvaat cenite za sekoja kategorija 

i kvalitetot na zemjodelskite proizvodi, najmalku 10 

dena pred po~ etok na otkupot. „Isplatata na otkupenite 

koli~ ini se vr{ i najdocna vo rok od 30 dena od denot na otkupot. 

Dogovorot mo` e da predviduva i avansna isplata so 

isplata na ostatokot na vrednosta na proizvodot najdocna 

do 180 dena od denot na otkupot ili isplata na sredstva 

vo visina do 20% od vrednosta na proizvodot vo rok od 20 

dena od denot na otkupot i rokot na isplata na ostatokot 

od vrednosta, ne podolgo od 180 dena od denot na otkupot. 

Proizvoditelot ne smee da sklu~ uva dogovor za koli~ ini na 

daden zemjodelski proizvod za koi ima sklu~ eno dogovor so 

drug otkupuva~ . Otkupuva~ ot e dol` en da go izvesti MZ[ V 

za sekoja izmena na odredbite od dogovorot vo rok ne podolg 

od osum dena od nastanatata izmena”, re~ e zamenik-ministerot 

Ivanoski. Toj im objasni na proizvoditelite deka otkup 

na zemjodelski proizvodi mo` e da vr{ i samo pravno lice 

koe e registrirano za prerabotka na zemjodelski proizvodi 

i za vr{ ewe trgovija so zemjodelski proizvodi, a koe e 

zapi{ ano vo registarot na otkupuva~ i pri Ministerstvoto 

za zemjodelstvo. Soglasno Zakonot za zemjodelstvo i ruralen 

razvoj, pravnoto lice treba da e likvidno, odnosno da ima 

sredstva za otkup i da ima soodvetni objekti za vr{ ewe na 

otkup na zemjodelski proizvodi. 

IZMENI NA ZAKONOT ZA \UBRIWA 

Regulirawe na pazarot so mineralno | ubre preku zajaknati 

kontroli na proizvodstvoto, uvozot i prometot, 

predviduvaat zakonskite predlog-izmeni { to 

bea predmet na javna rasprava organizirana od Fitosanitarnata 

uprava pri Ministerstvoto za zemjodelstvo, 

{ umarstvo i vodostopanstvo. Zakonot za | ubriwa 

e donesen vo 2007 godina, soglasno EU direktivite, 

no poradi pre~ ki vo implementiraweto, se nametnuva 

potrebata od negovo menuvawe. Izmenite predviduvaat 

voveduvawe registri za proizvedenite, uvezenite i 

prepakuvanite | ubriwa, kako i za firmite-uvoznici, 

proizvoditeli i prepakuva~ i. Ova prakti~ no } e bidat 

klu~ nite kontrolni mehanizmi. Del od novite re{ enija 

se prepakuvaweto i registriraweto na zemjodelskite 

apteki koi } e prodavaat | ubriwa na malo. Momentno, 

proda` bata odi vo vre} i od po, na primer, 50 kilogrami, 

a na zemjodelcite ~ esto, golemi koli~ ini ne im 

se potrebni. Trgovecot, pak, ne smee da gi otvora za da 

meri pomalku. So izmenite } e se dade mo` nost za prepakuvawe 

na | ubriwata, no aptekite } e bidat obvrzani 

da ja prijavat ovaa dejnost. Vakvoto re{ enie im odi vo 

prilog na dvete strani. Postojniot Zakon se menuva 

i poradi ~ estite poplaki na zemjodelcite deka ima 

malverazacii vo odnos na uvezenoto | ubre osobeno od 

aspekt na kvalitet. Zavisno od tipot na prekr{ okot 

pri prometot so | ubriwata, noviot predlog-zakon 

predviduva pari~ ni kazni, za fizi~ ko lice od 500 

do 1.000 evra, a za pravni subjekti od 3.000 do 10.000 

evra. Uvoznicite, koi se generalno zadovolni od izmenite, 

predlo` ija so novata regulativa da se precizira 

rokot za pravewe laboratoriski analizi na | ubreto 

pri uvozot, { to dosega ne be{ e slu~ aj. Spored niv, tokmu 

analizite se naj~ esta pri~ ina za dolgoto ~ ekawe na 

grani~ nite premini. 

AVGUST 2010 | 9

AGENCIJA ZA POTIKNUVAWE NA RAZVOJOT NA ZEMJODELSTVOTO 

Kurtovska kapija 

Tehnologija za proizvodstvo 

Normalniot razvoj na piperkata vo 

strumi~kiot region e tesno svrzan so 

klimatskiot faktor, t.e. razlikata 

pome|u dnevnite visoki temperaturi 

i no} nite niski temperaturi, 

rastenijata te{ko ja podnesuvaat 

poradi {to doa|a do nepravilen razvoj 

kaj listovite i cvetovite i podocna 

takvite rastenija ne se vo sostojba 

normalno da plodonosat. 

Pi{ uva: 

Dipl. in`. agr. Stojan Gligorov, APRZ Strumica 

Pri odgleduvaweto na piperkata, kurtovskata 

kapija, kako na otvoreno, taka i vo za{titen prostor, 

vo tekot na vegetacijata ima potreba od 

niza merki so cel da se ovozmoì normalen razvoj 

i rastewe na piperkata. Kopaweto i pra{eweto na 

mladite rastenija se izveduva po vkorenuvaweto ili 15-20 

dena po rasaduvaweto. Celta e razrovuvawe na gorniot ili 

povr{inski sloj, ovozmoùvawe na podobar toploten ili 

vozdu{en reìm, uni{tuvawe pleveli. Se prepora~uva i 

ma{inska obrabotka, no prethodno redovite treba da bidat 

precizno odredeni. 

Naj~esto upotrebuvani sorti se: kurtovskata kapija, 

palane~ko ~udo, amfora, slonovo uvo. No, vo praktikata 

treba da se zasadi sortata {to ja bara sopstvenikot na 

pre rabotuva~kiot kapacitet vo zavisnost od tipot na 

proizvodstvoto (su{ewe, kiselewe, ajvar,...). 

Edna od osnovnite merki pri odgleduvaweto e navodnuva 

weto. Pove} eto od proizvoditelite pravat ogromni 

gre{ki vo na~inot ili odreduvaweto na vremeto na navod 

nuvawe. Dosega{nata praktika pokaùva deka se navod 

nuva bez prethodno izvr{ena analiza na vodata, a naj- 

~esto navodnuvaweto e po brazdi i sistem kapka po kapka. 

Zadocne to ili, pak, prekumerno navodnuvawe lo{o se odra 

zuva na razvojot na rastenieto, a podocna i na samiot 

pri nos i kvalitet. Mnogu e bitno navodnuvaweto da se vr- 

{i vo ranite utrinski ~asovi ili docna nave~er bidej} i 

dnevnite temperaturi se mnogu visoki i pri doa|awe na 

vodata vo dopir so korenoviot vrat se sozdavaat uslovi za 

pojava na parazitski zaboluvawa. 

Po obilnite vrneì na podra~jeto se zabeleàni mnogu 

golemi {teti pri {to nekoi od rastenijata ili povr{ini 

celosno propadnaa. Tamu kade {to navodnuvaweto se izveduva 

preku sistem kapka po kapka, se regulira i vla`nosta, a 

se upotrebuvaat i |ubriva za prihranuvawe. 

Normalniot razvoj na piperkata vo strumi~kiot region 

e tesno svrzan so klimatskiot faktor, t.e. razlikata 

pome|u dnevnite visoki temperaturi i no} nite niski temperaturi, 

rastenijata te{ko ja podnesuvaat poradi {to 

doa|a do nepravilen razvoj kaj listovite i cvetovite i 

podocna takvite rastenija ne se vo sostojba normalno da 

plodonosat. 

10 | MOJA ZEMJA

na kvalitetna piperka 

\ubreweto vo praktikata se sproveduva bez analiza na 

po~vata. Obi~no se dodava arsko |ubrivo pred esenskoto 

orawe, pred seidba mineralni |ubriva NPK i prihranuvawe 

so kalium i kalcium. 

Prepora~uvame koli~inata na mineralnite |ubriva da 

se odreduva vrz baza na potrebite i sodrìnata na hranlivi 

materii po izvr{enata analiza na po~vata. 

Prihranuvaweto e mnogu va`na agrotehni~ka merka. 

Potrebni se barem dve prihranuvawa, a za prinos od nad 35 

t/ha potrebno e i treto prihranuvawe. Prvoto se izveduva 

okolu 20 dena po rasaduvaweto so azotno |ubrivo, na pr. 

KAN, okolu 250-300 kg/ha. Vtoroto e 20 dena po prvoto so 

kombinirani |ubriva NPK, so 200 kg/ha KAN i 200 kg/ha 10- 

30-20 ili 15-15-15. Ako ima potreba od treto prihranuvawe, 

toga{ se odi kako vo prethodnoto prihranuvawe. 

Za{titata vo dosega{nata praktika na proizvoditelite 

naj~esto bazira{e na sopstveni iskustva, poradi {to nastanuvaat 

golemi {teti, no tamu kade {to proizvoditelite baraat 

za{titata da bide pod nadzor na stru~no lice, rezultatite 

se vidlivi. Se prepora~uva sredstvata za za{tita 

na piperkata da se koristat koga uslovite vo sredinata se 

pogodni za razvoj i pojava na bolesti i {tetnici. Za bolestite, 

pred sè, prepora~uvame da se koristi nezarazena 

po~va i voda, dodeka koga ima pojava na virusi, najdobro po 

pojavata na vektorite na virusi (vo{ki, cikadi, tripsi) da 

se izvr{i tretirawe so kontaktni insekticidi. 

Naj~esti bolesti na piperkata vo strumi~kiot region 

se polegnuvawe na rasadot (Rhizostonia solani, Pythium sp.), 

plamenica na piperkata (Phytophora capsici), verticilioznoto 

venewe (Verticillium albo-atrum), virus na mozaikot 

na krastavicata (CMV), virus na mozokot na tutunot (TMV). 

Najva`ni {tetnici na piperkata se lisnite vo{ki (Myzus 

persicae, Aphis gosipii), lisnite sovici (Mamestra brassicae, 

M.oleraceae), belokrilka, trips, itn. 

Preporaka za odgleduvawe na kurtovskata kapija: 

da se organizira proizvodstvoto isklu~itelno 

vrz baza na odnapred sklu~eni dogovori so 

prerabotuva~kite kapaciteti. 

AVGUST 2010 | 11

GRADINARSTVO 

Mitat Ismailovski od Budakovo, Mogila 

Za{ teda na vreme i rabotna 

raka. Od seewe, pa sè do berba, 

site operacii mo` e da gi 

zavr{ i eden ~ ovek. A, pette 

hektari se seat za eden ~ as. 

Od pette hektari zemjodelska 

povr{ ina, Ismailovski 

planira da sobere okolu 250 

tona industriski domati i da 

zaraboti okolu 950.000 denari 

Pi{ uva: Marija Kotevska 

Mitat Ismailovski od selo Buda 

kovo, op{ tina Mogila, za prv 

pat ovaa godina poseal industriski 

domati na pet hektari. 

Ovoj 45-godi{ en zemjodelec obrabotuva 

okolu 300 hektari zemjodelska povr{ ina, 

od koja 270 hektari dr` avno i 30 hektari 

privatno zemji{ te. Toj veli deka idejata 

da posee industriski domati proizleguva 

od obezbedeniot plasman vo Domatarata 

vo Bitola, no i poradi toa { to go 

odbral istiot vid na domat { to taa go 

proizveduva i prerabotuva. 

Tehnologija na proizvodstvo 

„Domatite se seat od 15 mart do 1 maj, a 

stasuvaat za berba za 100 dena. Zemjodelskata 

povr{ ina treba da bide dobro izorana 

najmalku tri pati. Isto taka, treba da bide 

na| ubrena so 15:15:15 (pet vre} i na eden hektar). 

Pred seidba, povr{ inata treba da se 

za{ titi od pleveli i se pominuva so valjak 

za da se izramni povr{ inata. 

Potoa, so pnevmatska sealka (vakuumska) 

se seat domatite. Pnevmatskata se alka 

e univerzalna, dopolnitelno se kupuvaat 

~ etiri plo~ ki koi se specijalni za 

seewe na domatot na odredeno rastojanie 

i dlabo~ ina. Vo slu~ ajov, taa se nagoduva 

da go pu{ ta domatot vo zemjata na ~ etiri 

santimetri (ne podlaboko bidej} i seme to 

mo` e da skape. Rastojanieto me| u redo vite 

treba da iznesuva najmalku 70 san timet 

ri, a od koren do koren 30 sm. Se meto 

tre ba da nikne za okolu 8-10 dena, zavisno 

od vremenskite uslovi. Otkoga } e nikne 

se meto i } e dostigne visina od okolu 10 

sm., domatite se kopaat so pra{ a~ i ili kulti 

vatori postaveni na traktor. Koga } e 

napravat 20 santimetri, povtorno se opra 

{ uvaat protiv insekti i se prihranuvaat 

preku listovite. 

Poslednoto prihranuvawe e vo periodot 

pred cutewe i se izvr{ uva preku listovite. 

Navodnuvaweto e preku brazdi. 

Sekoj vtor red se trapi, a ne sekoj red, zatoa 

{ to na vakov na~ in domatite nema at 

uslovi da skapat vo voda”, vaka Isma ilovski 

nakratko ja opi{ a tehnologijata na 

odgleduvawe industriski domati. 

Od pet hektari zemjodelska povr{ ina, 

Ismailovski planira da sobere okolu 250 

tona industriski domati i da zaraboti 

okolu 950.000 denari. Toj otkriva deka 

sklu~ il dogovor so fabrikata za domati 

od Bitola. Semeto go dobil od fabrikata, 

besplatno, dodeka | ubreto i za{ titnite 

sredstva isto taka gi dobil od fabrikata, 

no pla} aweto } e go realizira otkoga 

} e gi predade domatite. Dokolku godinava 

sè odi spored planiranoto, ovoj zemjodelec 

vo idnina planira da go pro{ iri 

proizvodstvoto na industriski domati. 

Ismailovski pojasnuva deka se odlu~ il 

da see domati, a ne da gi sadi, kako { to 

pravat site zemjodelci, zatoa { to e polesno 

za rabota. „Poekonomi~ no e direktno 

da se see, otkolku da se sadi, korenot e 

pojak i bara pomala upotreba na za{ titni 

sredstva, za razlika od sadeweto koga 

rastenieto treba da se rasaduva i da se 

anga` ira rabotna raka. Na vakov na~ in se 

za{ teduva vreme i rabotna raka. Od seewe, 

pa sè do berba, site operacii mo` e da 

gi zavr{ i eden ~ ovek. A, pette hektari se 

seat za eden ~ as. Dopolnitelna rabotna 

raka } e anga` iram samo za berbata”, nè 

uveruva Ismailovski. 

12 | MOJA ZEMJA

Modrite patlixani aktuelni od prolet do esen GRADINARSTVO 

КИЛОГРАМИ 

РОД ОД ЕДЕН КОРЕН 

Pi{ uva: Antoanela Dimitrievska 

Modrite patlixani se vkusen 

zelen~ uk koj e prisuten na 

doma{ nite trpezi vo tekot 

na skoro celata godina, 

no najbarani se vo leto, za tra dicionalniot 

pe~ en makedonski pin xur, 

i naesen, za makedonskiot ajvar. Sekako, 

toj e dominanten vo malixanoto, 

vkusen specijalitet sli~ en na ajvarot, 

sostaven del e na makedonskata musaka, 

no se podgotvuva i kako pohuvan i 

pr` en i na u{ te desetici na~ ini i vo 

vkusni specijaliteti. 

26-godi{ niot Ivan Ocedov od Veles 

e proizvoditel na modar patlixan. 

Proizvodstvoto na modrite patlixani 

vo semejstvoto na ovoj mlad bav~ anxija 

e tradicija koja se prenesuva od koleno 

na koleno. Toj objasnuva deka modriot 

patlixan vo negovoto poznato vele{ ko 

semejstvo, Ocedovi, se sadi ve} e trieset 

godini. „Vo mesnosta Bav~ i vo 

Re~ ani go sade{ e dedo mi, sè u{ te go 

odgleduva i tatko mi, Andreja, a sega i 

jas. Veruvam deka ovaa tradicija } e ja 

prodol` i i mojot dveipolgodi{ en sin, 

Andreja”, veli Ivan. 

Toj pojasnuva deka vo tekot na godinata 

tie imaat dve proizvodstva, proletno 

- letno i letno - esensko. Prvoto 

e isklu~ itelno pod folii, a vtoroto 

na otvoreno, vo bav~ a. „Podgotovkite 

za prvoto proizvodstvo pod folii, 

odnosno seeweto na modrite patlixani 

go zapo~ nuvame vo fevruari, a se 

rasaduva vo mart. Prvata berba e okolu 

15 maj, a bereweto trae sè do 20 avgust. 

Inaku, modriot patlixan se sadi na 

rastojanie od 40 - 50 sm pome| u korenite 

i 60 sm pome| u redovite”, objasnuva 

Ocedov. Toj ima tri folii od koi 

sekoja e dolga 25 metri, a { iroka pet 

metri i se opremeni so sistem kapka 

po kapka. „Investicijata e skapa, no 

ako dobro go obraboti{ rastenieto 

(a treba i dva pati da se skopa), mo` e 

od eden koren da se dobie rod od 15 do 

20 modri patlixani vo tekot na berbata 

koja{ to trae dva meseca. Ili, vo 

prosek, od eden koren ima rod okolu 

tri kilogrami. Modrite patlixani 

~ esto dostignuvaat golemina i do 

700-800 grama i od eden takov patlixan 

mo` e da se podgotvi cel ru~ ek”, 

raska` uva mladiot bav~ anxija. Za modrite 

patlixani { to gi sadi v bav~ a 

semeto go frla na 15 april, a okolu 

10 juli gi rasaduva na bav~ ata. Od frlaweto 

na semeto do rasaduvaweto 

mora da pominat 50 dena. So berba 

vo bav~ ata po~ nuvaat po 20 avgust i 

se bere sè do prvata slana, nekade do 

oktomvri. Patlixanot vo toj period 

glavno se kupuva za podgotovka na ajvar 

AKO DOBRO SE 

ODGLEDUVA RASTENIETO, 

EDEN KOREN MO@E DA 

DADE ROD OD 15 DO 20 MODRI 

PATLIXANI, VO TEKOT NA DVA 

MESECA, KOLKU [ TO TRAE BERBATA. 

ILI VO PROSEK, OD EDEN KOREN SE 

DOBIVA OKOLU TRI KILOGRAMI 

ROD. MODRITE PATLIXANI ~ ESTO 

DOSTIGNUVAAT GOLEMINA I 

DO 700-800 GRAMA 

i druga zimnica. Ocedov veli deka modriot 

patlixan mora da se prska za da 

se za{ titi od { tetnikot poznat kako 

zlatica, koj go jade cvetot. „Mora da se 

prska na dve nedeli, bidej} i samo taka 

mo` e da se za{ titi modriot patlixan. 

Na{ ite stari porano ne prskale, no sè 

bilo zdravo i nemalo vakvi { tetnici”, 

veli Ivan. Trite folii se prostiraat 

na { est dekari, a vo bav~ ata ima u{ te 

400 kvadratni metri so modri patlixani. 

Od edna folija bere vo prosek po 

dva tona, a vkupno bere okolu 6,5 tona. 

Prodava glavno na vele{ kiot pazar 

i na golemo po piqarite niz gradot 

i sekade kade { to ima pobaruvawe za 

modriot patlixan. Ocedov pojasnuva 

deka ako se ima volja za rabota, no i 

ako vredno se raboti zaedno so celoto 

semejstvo, od modriot patlixan mo` e i 

pristojno da se zaraboti i ` ivee. 

AVGUST 2010 | 13


RUBRIKA 

Sovremeno odgleduvawe Nadnaslov 

fenikulum 

Makedonija – 

pogodna za 

proizvodstvo 

na anason 

Spored sega{nite propisi, plodot od fenikulumot vo proda`ba treba da gi ispolnuva 

ovie uslovi: sodrìna na voda do 12%; sodrìna na pepel do 9,5%; pepel nerastvorliv 

vo kiselina ne pove}e od 2,5%; vo zrnoto treba da sodrì najmalku 2,0 

ml isparlivo maslo vo 100 grama zrna, a melen najmalku 1,6 ml isparlivo maslo; 

drugi primesi ne pove}e od 2 %. 

Pi{uva: prof. d-r Zlatko Arsov 

Rastenie 

Socvetie 

Seme 

14 | MOJA ZEMJA 

Fenikulumot e lekovito, 

aromati~no, za~insko 

rastenie. Semeto (Foen 

iculi fructus) od ova 

rastenie sodrì okolu 2-7% eteri~ni 

masla, okolu 18% obi~no maslo, 

okolu 20% proteini i okolu 

5% {e}er. Esencijalnoto maslo 

(aetheroleum Foeniculi) se sostoi 

glavno od anetol (50-60%) i fenhan 

(20%). Masloto i semeto od 

fenikulum se koristat vo medicinata 

protiv poduenost, za zajaknuvawe 

na apetitot i za lekuvawe 

na respiratorni zaboluvawa. Vo 

parfimerijata i kozmetikata se 

koristi za ~uvawe miris, toaletna 

voda, za pravewe pasta za zabi. 

Vo prehranbenata industrija se 

koristi za pravewe rakija-anasonka, 

mastika, likeri, bonboni, 

gumi za xvakawe itn. Anetolot mu 

dava prijaten miris na masloto i 

sladok vkus, ima profilakti~ka i 

antisepti~ka mo}. Narodot prigotvuva 

i ~aj za lekuvawe na organite 

za varewe i di{ewe. Maslenite 

poga~i se koristat za ishrana 

na dobitokot. 

Rastenieto {to kaj nas, vo Makedonija, 

go narekuvame anason ne e 

anason vo botani~ka smisla, tuku 

e krupnosemen varietet na fenikulumot 

(Foeniculum vulgare var. dulce). 

Imeno, vistinskiot botani~ki vid 

na anason (Pimpinella anisum L), iako 

pripa|a na istata familija (Apiaceae; 

{titocvetni), ima poinakva 

morfologija, plodot e positen, a gi 

sodrì istite eteri~ni masla kako 

i fenikulumot. 

Fenikulumot denes se odgleduva na golemi povr{ini vo centralna 

i ju`na Evropa, aziskite zemji (Indija, Kina, Japonija), 

Afrika (oazite na Sahara), Brazil i Argentina. Svetskoto 

proizvodstvo na fenikulum, anason i korijander se ceni na 

okolu 500 iljadi toni. Najgolemi proizvoditeli na seme, voedno 

i izvoznici, se Sirija, Iran, Turcija, Maroko i drugi mediteranski 

zemji. 

Vo Makedonija glavno se odgleduva vo centralnite i 

ju`nite delovi, a osobeno vo po{irokoto podra~je na Veles. 

Na{ata zemja ima povolni uslovi za odgleduvawe na fenikulum. 

Za àl, to~nite povr{ini na koi se odgleduva ova rastenie, 

oficijalnata statistikata ne gi beleì. Fenikulumot (Foeniculum 

vulgare var. dulce) koj se odgleduva kaj nas e zastapen preku 

dvegodi{ni ili trigodi{ni mesni sorti - populacii. Vegetacijata 

na ednogodi{niot fenikulum e relativno dolga i trae 

od 125 do 130 dena i se slu~uva semeto da ne sozree, pa zatoa 

proizvoditelite se orientirani kon pove}egodi{no odgleduvawe 

na edna ista povr{ina. 

Agrotehnika na fenikulum za zrno 

Ekolo{ki uslovi. Fenikulumot e toploqubivo rastenie i 

za ontogenetskiot razvoj bara umerena klima so topli leta i 

blagi zimi. Semeto po~nuva da rti na temperatura 6-8°C, a najgolema 

rtlivost ima na 15-16°C. Za vreme na vegetacijata se 

potrebni povisoki temperaturi, osobeno vo cvetaweto koga za 

nego najdobra temperatura e 20-22°C. Ako za vreme na cvetaweto 

zaladi ili pri do`dlivo vreme oploduvaweto e necelosno, 

prinosot e pomal. Pri dolgi su{ni periodi nastanuva abortirawe 

na cvetovite. Vla`nost e potrebna i pri niknuvaweto na 

semeto. Solidni prinosi se dobivaat na rastresiti i umereno 

plodni po~vi. Pesoklivi i glinesti po~vi ne se pogodni. 

Agrotehnika. Fenikulumot nema posebni barawa vo odnos 

na pretkulturata, no prioritet se dava na ìtnite kulturi. 

Imeno, po ètvata na ìtata ima dovolno vreme za sproveduvawe 

na agrotehni~kite merki. Pretkulturite ne treba da se 

od edno isto semejstvo (na primer, morkov, magdonos, kopar itn.) 

poradi toa {to imaat zaedni~ki {tetnici, bolesti i poradi 

dominantnite plevelni vidovi. Osobeno e va`no po~vata da ne 

e zarazena so svilarka. Na istoto mesto fenikulum moè da se 

odgleduva samo po 3-4 godini. 

\ubrewe. Visok prinos na seme i eteri~no maslo se 

postignuva samo so pravilno |ubrewe na po~vata so |ubriva koi 

obi~no sodràt fosfor i mnogu malku azot. Zgolemenite dozi 

na azot predizvikuvaat pojak razvitok na zelena masa na smetka 

na semeto. \ubrivoto, fosfor i kalium, se vnesuva vo po~vata

Nasad fenikulum vo cvetawe 

Nasad fenikulum pred cvetawe 

od naesen, a azot naprolet pred seidbata i toa vo koli~estva 30 

kg/ha azot, 80-100 kg/ha fosfor i 40-60 kg/ha kalium. 

Podgotovka na po~vata. Za da ponikne brzo i ramnomerno, na 

fenikulumot mu e potrebna dobro obrabotena po~va so mnogu 

vlaga. Zadolìtelno se vr{i dlaboko esensko orawe, dodeka 

naprolet se vr{i plitko orawe i pretseidbena obrabotka na 

po~vata. 

Seidba. Fenikulumot ima relativno dolga vegetacija i zatoa 

mora da se see {to e mo`no porano vo prolet, do sredinata 

na mart. Sekoe odloùvawe na seidbata po pravilo go namaluva 

prinosot. Kaj nas ne moè da se nabavi sertificiran semenski 

materijal, pa za seidba se koristi seme od prethodnata godina 

(so 94% ~istota, minimum 75% rtlivost i 14% vla`nost i 

bez seme od svilarka-kuskuta). Seeweto se vr{i ra~no na rastojanie 

pome|u redovite od 40 do 50 sm pri {to na dolìnski 

metar se seat 50-70 semki ili seidba vo t.n. gnezda ili ku}i~ki 

na rastojanie od 40x40 sm ili 50x30 sm so pu{tawe na nekolku 

semki vo edno gnezdo na dlabo~ina 3-4 sm. Pri seidba vo redovi 

se potrebni 10-12 kg/ha seme, a pri gnezdova seidba se potrebni 

okolu 7 kg/ha seme. Posean vo redovi, fenikulumot mora da se 

proret~uva na 20-30 sm, a posean gnezdovo se proret~uva na 2-3 

rastenija bidej}i se razgranuva i na rastenijata im treba mnogu 

prostor. 

Nega na posevot. Negata na posevot se sveduva na dve 

plitki okopuvawa. Prvoto e otkako rastenijata }e dostignat 

viso~ina 10-15 sm, a vtoroto otkako rastenijata }e dostignat 

viso~ina od 30 sm, pri {to i malku se zagrnuvaat. Sovremenite 

soznanija prepora~uvaat pointenzivna nega koja{to 

treba da zapo~ne vedna{ po seidbata, a pred poniknuvaweto. 

Za{titata od pleveli se vr{i so kombinacija na „metolaklor” 

i „prometrin” (3+2 kg/ha), vo kombinacija so kultivacija 

na po~vata. Pri dopolnitelna pojava na pleveli za{tita se 

vr{i so „linuron” (2 kg/ha). Ako se pojavat tesnolisni pleveli, 

se primenuvaat soodvetni graminicidi. Od maj, koga fenikulumot 

intenzivno raste i gi zatvora redovite, sè do ètvata, 

pove}e ne se potrebni merki za za{tita od pleveli. Ako 

se pojavat {tetni insekti, za{titata se vr{i so preparati 

na baza na „dimetoat” (0,5-1,5 litar preparat/ha). Vo slu~aj 

na napad na svilarka – ako napadot e mal, se vr{i kornewe na 

tie rastenija, a ako napadot e pojak, se tretira na zarazenite 

mesta so „parakvat” ili „dikvat”. Vo merkite na nega pripa|a 

i sreduvawe na nasadot po ètvata. 

@etva. Semeto od fenikulumot sozreva neramnomerno. Vo 

na{i uslovi se bere ra~no, obi~no dva pati. Prv pat vo sredinata 

na avgust, a vtoriot kon krajot na septemvri. Prviot pat 

se otsekuvaat {titovite, a vtoriot steblata i se ostavaat 

vo otkosi. Po potsu{uvaweto se vr{i na obi~ni vr{alki ili 

so gazewe, po {to treba da se vee. Vremeto na ètva e koga na 

semeto }e se pojavat nadol`ni sivi linii, a bojata preo|a od 

zelena vo òltenikavozelena. Esenskite do`dovi i rosata ja 

menuvaat bojata kon siva i takvoto seme, iako po sodrìnata 

e ednakvo kvalitetno, na pazar e pomalku ceneto. Prinosot na 

seme, so ogled na toa deka se odgleduva pri niska agrotehnika 

i na siroma{ni po~vi, e relativno nizok i iznesuva 600-900 

kg/ha. Pri povisoka agrotehnika se evidentirani prinosi od 

nad 1.200 kg/ha. Na golemi povr{ini ètvata se izvr{uva so 

ìten kombajn, ednokratno (so zatvorawe na izlezniot otvor 

na vozdu{nata struja od ventilatorot). Mehanizmot za berewe 

(heder) treba da se podigne taka {to steblata gi kosi pod 

dolnite cvetovi na povr{ina od 70 do 80 sm na po~vata. @ etvata 

treba da po~ne koga se sozreani 50-55% od plodovite, 

bidej}i taka semeto pomalku se osipuva. Po ètvata vedna{ 

se otstranuvaat primesite i {turite zrna, a po potreba moè 

da se vr{i i dosu{uvawe na temperatura od 38°C. 

Mastikata, tradicionalen alkoholen pijalak na ovie prostori (na gr~ki: uzo, na turski: jeni raki) e rakija na koja pri 

pe~eweto e dodaden fenikulum, malku mastiks smola i drugi za~ini. Koga vo mastikata }e se stavi voda, pobeluva i se 

razviva prijaten miris. Mastikata moè da bide i korisna napivka, ako se konsumira vo mali koli~estva. 

Proveren recept za mastika 

Karanfil~e-klin~iwa 

Mastikos 

Pepermint 

Vanila vo stap~iwa 

Fenikum-anason 

Morski orev~iwa 

Kromid 

Klav~iwa 

Jaglen - drven 

[e}er vo kocki 

Med 

20 Grama 

30 Grama 

4 Paket~iwa 

2 Stap~iwa 

4 Kilogrami 

1 Par~e 

2-3 glavici 

2-3 par~iwa 

2-3 grsta 

1 kilogram 

1 kilogram 

Na~in na rabota: 

Vo kazanot se stavaat 100 litra rakijadoto~ka 

so ja~ina od 25 do 30 Celziusovi 

stepeni. 

Rakijata moè da bide grozdova, ovo{na 

ili me{ana. Vo rakijata se stava anasonot 

10-13 ~asa pred vareweto za da nababri. 

Morskoto orev~e se tol~i, kromidot se 

se~e na ~etiri dela i zaedno so 1, 2, 3, 4, 

8 i 9 se stavaat vo kazanot so rakijata. So 

medot se prema~kuva vnatre{nata strana 

na poklopecot od kazanot. 

[e}erot vo kocka se stava vo ~orap 

zaka~en na vulata, taka {to rakijata te~e 

niz nego. 

Vnimanie: Koga }e prote~e bela rakija da se prekine so vareweto 

(najdocna po 2-3 litra otkoga }e prote~e belata rakija). 

AVGUST 2010 | 15


Jasmina Velkovska od Jurumleri 

BLITVATA I RUKOLATA 

GO OSVOJUVAAT 

MAKEDONSKIOT PAZAR 

Pi{ uva: Monika Risteska 

Zemjodelstvoto e prvata profesija na ovaa 36-godi{ na ` ena 

koja{ to ja raboti so mnogu qubov i posvetenost ve} e 18 godini 

Velkovska naj~ esto 

koristi ra~ na sealka 

Cvetot na rukolata izgleda i mirisa prekrasno, 

no specifi~ niot vkus na ova rastenie e ona 

{ to i dava neodoliv akcent na sekoja salata. 

„ZA ZDRAVO 

@IVEEWE TREBA 

ZDRAVO RABOTEWE, 

A ZA USPEH NE TREBA STRAV 

OD RIZIK DA SE ISPROBA 

NE[ TO NOVO”, TVRDI 

VELKOVSKA, EDNA 

OD RETKITE @ENI 

POSVETENI NA 

ZEMJODELSTVOTO 

Blitva od sortata „Franchi” i rukola od sortata „Coltivata” se del 

od gradinata od okolu eden hektar na Jasmina Velkovska od Jurumleri, 

edna od retkite makedonski zemjodelci koi ne se pla{ at od 

rizik. Tokmu Velkovska e edna od prvite koi zapo~ naa da odgleduvaat 

blitva i rukola na na{ ive prostori i re~ isi edinstvenata 

koja proizvodite { to gi prodava gi odgleduva samostojno, so 

sopstven trud i maka, ne vr{ ej} i otkup od drugi proizvoditeli: 

„Blitvata ja sadam ve} e 15 godini, a rukolata 

{ est godini”, veli Velkovska. „Jas bev prvata 

{ to ponudi rukola na pazarot”, dodava taa. 

Za ` al, makedonskoto naselenie sè u{ te ne 

gi poznava dovolno ovie kulturi. „Rukolata 

najprvo ja otkupuvaa restoranite, a na tezgite 

e aktuelna vo poslednive tri godini”, 

istaknuva Velkovska. Taa proizveduva i drug 

vid na zelen~ uk, kako i bilki, bidej} i kako { to 

samata tvrdi, podobro e da se ima pogolema i 

raznovidna ponuda, no vo pomali koli~ estva. 

Sepak, Jasmina e zadovolna od pobaruva~ kata 

na novitetite, bidej} i sekojdnevno prodava po 

30-40 kitki od ovie kulturi. Za kvalitetot na kitkite: 

blitva i rukola, pa{ kanat, celer, dajkon, prokeq, 

bosilek, nane, magdonos, kopar, kako i trupki vo esenskiot period, 

no i morkov i cveklo vo tekot na celata godina - Jasmina 

garantira deka gi odgleduva na priroden na~ in. „Se trudam da 

ne koristam { tetni preparati za za{ tita, a i | ubrivoto { to go 

koristam ne e ve{ ta~ ko, tuku { talsko”. 

So mala pomo{ od svoeto potesno semejstvo, svoite proizvodi 

Velkovska gi podgotvuva sekoja ve~ er za nautro u{ te od sedum 

~ asot sve` i da gi naredi na svojata tezga na Zelenoto pazar~ e vo 

Skopje. Iako od edna kitka rukola i blitva taa zarabotuva samo 

10 denari, a kirijata za tezgata zaedno so pridonesite ja ~ inat 

duri 10 iljadi denari mese~ no, sepak taa uspeva da zaraboti 

sredna mese~ na plata, pa duri i da si dozvoli letuvawe na more, 

{ to svedo~ i za nejzinata posvetenost na rabotata. 

Koga stanuva zbor za tehnologijata na proizvodstvo, Velkovska 

za svoite kulturi veli: „Ne se te{ ki za odgleduvawe, 

no rukolata moram da ja sadam tri pati godi{ no, bidej} i taa e 

ednogodi{ na i koga vremeto zaladuva se pojavuva seme”. Blitvata 

i rukolata gi odgleduva pod folii, koi gi pokriva so zeleni 

konopni mre` i, za da gi za{ titi od jakite son~ evi zraci vo letniot 

period, a gi navodnuva so sistemot „kapka po kapka” sekoja 

ve~ er, isto kako i ostanatite nejzini kulturi. 

Ovaa mlada zemjodelka prepora~ uva da konsumirame { to e mo` no 

pove} e zelen~ uk: „Vo letniot period blitvata pretstavuva idealna 

zamena za spana} . Od nea mo` e da se napravi sarma, pita, pa i 

~ orba, a rukolata, pak, e najdobro da se jade vo sve` a sostojba vo 

vid na salata. Najidealna e vo kombinacija so marula ili domat, a 

u{ te podobra dokolku se za~ ini so maslinovo maslo i susam”. 

Na{ ata sogovorni~ ka ne se ` ali od svoeto zanimawe iako e 

anga` irana re~ isi od utro do mrak. „Ne e lesno, no za zdravo 

` iveewe, treba zdravo rabotewe!”

Predizvik na Stev~ e Andonov OVO[ TARSTVO 

ORGANSKA 

MODRA SLIVA 

– MAKEDONSKI BREND 

Organskite ovo{ ni drvca najmnogu nega baraat vo 

tekot na proletniot period, pri { to e potrebna 

posebna i intenzivna nega so preparati dozvoleni 

od sertifikacionoto telo 

Pi{ uva: Biljana Petrovska - Mitrevska 

Mladiot farmer Stev~ e Andonov od 

Mus tafino na 10 dekari odgleduva 

mod ri slivi na organski na~ in. Andonov, 

koj e ~ len na zemjodelskata kooperativa 

DEMETRA i zdru` enieto na organski 

proizvoditeli Ov~ epolski Eko-proizvod, ve li 

deka od zemjodelstvoto mo` e da se ` ivee i poddr 

{ ka za toa ima i od svojata sopruga i trite deca. 

@elbata za zanimavawe so ovo{ tarstvo toj ja 

nas ledil od svojot tatko. 

„U{ te kako dete so tatko mi sadev jabolka, kru- 

{ i, malini, vi{ ni i toa mo` am da ka` am deka mi e 

vo krvta. Sega re{ iv samostojno da se zanimavam 

so toa i se opredeliv za odgleduvawe na modri 

sli vi na organski na~ in. Ovaa godina e treta i 

mome ntno ja o~ ekuvam prvata berba od eden hektar 

pov r{ ina”, veli Andonov. Toj od slednata godina 

o~ e kuva zarabotuva~ ka i se nadeva deka } e izvezuva 

organska modra sliva kako kreiran makedonski 

brend i na stranskite pazari. 

Stev~ e ima dobieno sertifikat za organsko 

pro izvodstvo. Toj modrite slivi gi tretira so organski 

| ubriva. 

„Organskite ovo{ ni drvca najmnogu nega baraat 

vo tekot na proletniot period, pri { to e 

potrebna posebna i intenzivna nega so preparati 

dozvoleni od sertifikacionoto telo. U{ te pri 

samoto sadewe se stava po edna lopata arsko | ubre 

pome{ ano so zemja. Slednata godina, na sekoe drvce 

se stava po 3-4 lopati pregoreno ov~ o | ubre. 

Treba da se navodnuva na sekoi 15-20 dena. Ovaa 

godina, isto taka, pome| u redovite zasadiv treva 

koja{ to } e pomogne za stabilnosta na po~ vata i 

nejzino dopolnitelno | ubrewe”, objasnuva Andonov. 

Spored nego, golem problem za malata po bar u- 

va~ka na organski proizvodi e toa { to na makedonskiot 

pazar potro{ uva~ ite sè u{ te ne razlikuvaat 

organski od neorganski proizvod. 

Stev~ e Andonov ima sertifikat 

za organsko proizvodstvo 

10 dekari zasadeni so modri slivi 

AVGUST 2010 | 17

OVO[TARSTVO 

RUBRIKA 

Smokvata, eden od najstarite Nadnaslov ovo{ni vidovi 

Slatkoto od 

divi smokvi – 

makedonski 

specijalitet 

Voda, 

{e}er, divi 

smokvi i malku 

limontuz. Toa e 

osnovniot recept za 

slatkoto, no sepak 

pretstavuva tajna 

vo koja ne moàt 

da navlezat 

nitu vrvnite 

kulinari 

Pi{uva: Olivera Stefanoska, koordinator za proektot „Divi smokvi” 

Vo jugoisto~niot del od Makedonija vo koj spa|aat 

op{tinite Dojran, Gevgelija, Valandovo i Bogdanci, 

vladee suptropskata klima i blagodarej}i na 

nea vireat i divite i pitomite smokvi. Povolnata 

ekolo{ka sredina, ~istiot vozduh, zdravata voda koja se koristi 

duri i za piewe ovozmoùvaat ovie ovo{ki da imaat 

vrven kvalitet. 

Divite smokvi se osobeno interesni za doma}inkite zatoa 

{to od niv moè da se podgotvi neverojatno vkusno 

slatko koe ima specifi~en vkus, ubav miris i 

privle~na zelena boja. Slatkoto od divi 

smokvi se koristi vo kulinarstvoto za 

pravewe rolati, bombici, torti i razni 

ovo{ni kola~iwa. Specifi~en vkus mu 

dava na sladoledot od vanila koj moè 

da bide pro{aran tokmu so slatkoto od 

divi smokvi. 

Za razlika od pitomite smokvi koi se 

berat vo avgust i nivnoto meso e crveno, divite 

smokvi ne zreat, mesoto im e belo i se berat od 

sredinata na april do krajot na maj. 

So cel da se vratime na konsumiraweto darovi od prirodata 

i da go prikaème i spodelime tradicionalniot recept na 

slatkoto od diva smokva, godinava vo april se organizira manifestacijata 

„Promocija na slatko od diva smokva”. 

Slatkoto od diva zelena smokva pretstavuva tradicionalen 

makedonski desert tipi~en za jugoisto~nite predeli na 

dràvata. 

Voda, {e}er, divi smokvi i malku limontuz. Toa e osnovniot 

recept za slatko od smokvi. No, tajnata na magijata {to ja 

ima slatkoto ne ja znaat nitu vrvnite svetski kulinari. 

Slatkoto od diva smokva vleze na listata na za{titeni proizvodi, 

za {to golem udel imaat gostite od Italija, koi }e go promoviraat 

niz celiot svet, a nekolku èni koi go podgotvuvaat ova 

slatko }e u~estvuvaat na pove}e me|unarodni saemi za hrana. 

Na smokvite im se ~istat dr{kite i se produp~uvaat 

so igla za pletewe. Se varat vo devet vodi (koga vodata } e 

zovrie, se istura – postapkata se povtoruva devet pati). 

Se stavaat smokvite vo cedalka (|er|ev). 

Se po d gotvuva {erbet od 3 kg {e}er i voda kolku da go pokrie 

{e}erot. Koga }e zovrie, se stavaat obarenite smokvi. Se vari 

dodeka {erbetot da dobie gustina. Tenxereto se pokriva so 

mokra krpa. Vo teglite se sobira ladno, vo sekoja tegla se stava 

par~ence limon. 

Zreli smokvi 

Vo Gevgelija, pak, se odrùva „Smokvijada”. Ovaa manifestacijata 

e posvetena na ukrasnoto drvo smokva, koe{to e prisutno 

vo sekoj dvor vo Gevgelija, kako i na golemi zasadeni povr{ini. 

Smokvite se rasko{ni drvja so golemi rastresiti kruni, so prepoznatlivi 

petodelni, dlaboko zase~eni listovi, sli~no kako 

na divite smokvi. Vo ovoj del prete`no se odgleduvaat ednorodni 

sorti koi sozrevaat i se berat od sredinata na avgust. 

Plodovite se mesesti, so masa od 40 do 60 grama i so crveno 

meso. Smokvite se berat ra~no, poradi neramnomernoto zreewe. 

Plodot se koristi sve`, preraboten kako slatko ili marmalad, 

a vkusni se i kako suvi plodovi. 

Gevgeliskoto slatko od smokvi e barano vo evropskite 

dràvi, SAD, vo Avstralija, a najgolem interes ima od strana na 

makedonskata dijaspora. 

Slatko od zeleni smokvi 

1 kg smokvi 

3 kg {e}er 

1 limon 

18 | MOJA ZEMJA

STOÂRSTVO 

Pasi{tata na Bistra 

1.200 ovci se bel 

Zudi Elezi od gostivarskoto selo âjle i negovite trojca partneri ja prodolìja 

vekovnata tradicija, stadata vo prolet i leto da gi napasuvaat na pasi{tata 

na Bistra. Tie sega go koristat pasi{teto Sultanica koe se prostira na 481,81 

hektari, so prose~na produkcija na trevata od 2.730 kilogrami na hektar 

Pi{ uva: Makedonka Baldazarska 

Na pasi{tata na planinata Bistra, 

na 1.600 do 1.937 metri nadmorska 

viso~ina, sekoja go dina 

od krajot na maj do oktom vri se 

napasuvaat stadata so siten do bi tok, 

prete`no ovci. So petnaesette pa si{ta 

koi zafa} aat povr{ina od 12.890 hektari 

stopanisuvaat deseti na ba~ila. Edno od 

niv, ba~iloto na pa si{tata na Sultanica, 

ve} e ~etiri godini go koristi Zudi 

Elezi od gosti var skoto selo âjle, koj 

zaedno so u{te troj ca partneri, napasuvaat 

stado od 1.200 ovci. Pasi{teto go 

zel pod konce si ja od dràvata na deset 

godini za {to pla } a 1.200 evra godi{en 

nadomest. 

Sultanica, koja se smeta i za edno od 

naj kvalitetnite pasi{ta na Bistra, se 

prostira na 481,81 hektari so prose~na 

produkcija na trevata od 2.730 kilogrami 

na hektar ili vkupno ova pasi{te 

raspolaga so 1.792.208 kilogrami sveà 

treva. Spored stru~na procenka po bonitetot 

na pasi{teto, moàt da se napasuvaat 

4,6 ovci na hektar. 

Sto~arot Elezi, koj ima 400 ovci na 

ba~iloto, ne go krie zadovolstvoto {to 

tokmu toj ja ima mo`nosta da gi koristi 

ovie bogati i kvalitetni pasi{ta. Isto 

taka, toj ne ja krie i qubovta za odgleduvawe 

na ovcite, koja mu se vsadila 

u{te od detstvoto, koga im pomagal na 

svoite roditeli. Iako izvesen period 

prestojuval i rabotel vo [vajcarija, toj 

ne se otkaàl od odgleduvaweto ovci. 

Napravil pauza od dve godini, za potoa da 

zapo~ne profesionalno da gi odgleduva. 

Najprvo kupil 100 grla, a sega ima 400 i 

planira da go zgolemi stadoto. 

Momentno na pasi{teto se napasuvaat 

1.200 ovci, kolku {to iznesuva i 

negoviot kapacitet, a za niv Elezi i 

negovite ortaci angaìrale ~etiri 

ov~ari i eden ba~. Ovcite se od sortata 

pramenka i gi molzat ra~no nautro 

i nave~er, a sireweto se pravi na 

stariot tradicionalen na~in, koj{to e 

karakteristi~en za Bistra. 

Elezi objasnuva deka za da go nahrani 

svoeto stado tro{i 30 tona ja~men, 

p~e nica, p~enka i trici. Priznava deka 

za da ima zarabotka, polovinata od 

potrebnata sto~na hrana samiot ja 

proizveduva. „Sadam 15 hektari so ìtni 

kulturi i 40 hektari jonxa od koi se 

ba liraat okolu 4.000 bali seno”, veli 

Elezi. 

Spored negovite matematiki, od 400 

ovci godi{no dobiva 300 jagniwa i 20 

kilogrami sirewe od edna ovca. Ako 

seto toa se presmeta, toj zarabotuva 

okolu 15.000 evra od jagniwata i na 

makedonskite pazari prodava okolu 4,5 

toni sirewe po 280 denari za kilogram. 

„Ne moàm da go plasiram vo golemite 

trgovski firmi, bidej} i nemam uslovi 

da go pakuvam spored potrebnite standardi. 

Na ba~iloto nema voda i ako 

dràvata ne iznajde model da se realizira 

vodovodot, ne moème da proizveduvame 

nitu spored programata za dobra 

zemjodelska praktika”, se poàli Elezi. 

Sepak priznava: „Iako moite deca ne se 

zainteresirani za sto~arstvoto, jas ne 

se otkaùvam od ovcite dodeka sum ìv. 

Planiram da go zgolemuvam stadoto”. 

20 | MOJA ZEMJA

at na Sultanica 

Tradicionalen recept za sirewe 

Glavniot ba~ na Sultanica ve} e petta godina e Stojmen 

Stankovski od Kriva Palanka. Toj objasnuva deka sireweto 

od Bistra so generacii se pravi po istiot terk, bez posebni 

marifeti, zatoa {to i mlekoto e kvalitetno bidej} i 

na planinata, odnosno na pasi{tata vireat 2.000 bilki. 

Momentno na ba~iloto vo Sultanica molzat 600 ovci od 

koi sobiraat 120 litri mleko nautro i okolu 100 litri 

nave~er. 

„Postapkata za pravewe sirewe zapo~nuva vedna{ po molzeweto. 

120-te litri mleko gi cedime preku 12 cedila. Mlekoto 

se potsiruva na temperatura od 28 Celziusovi stepeni 

i taka stoi od 40 minuti do eden ~as. Potoa se stava so 

cediloto vo kalap, kade {to stoi 20 minuti, a potoa se 

prevrtuva, se zasekuva so no` i se ostava vo kalapot tri 

do ~etiri ~asa. Potoa se se~e na kalapi koi se stavaat vo 

sad so solilo, kade {to stoi ~etiri do pet ~asa. Koga se 

vadi odovde se stava vo kanti. Tie se stavaat vo prirodno 

postudeni podrumski prostorii i se ~uvaat tri meseci 

pred da zapo~nat da se prodavaat. Vo toj period sireweto 

previra, odnosno fermentira. Najva`no e sekoja faza od 

postapkata na pravewe sirewe da bide navreme zavr{ena”, 

objasnuva ba~ot. 

Solilo: Na edna kanta, odnosno na 15 do 16 litri voda (vo 

slu~ajot izvorska planinska voda) se stava 1,5 kilogram 

sol. 

Xezi Ademi, eden od partnerite na Elezi, koj ima 300 ovci na Sultanica, cel ìvot 

~uval ovci. Toj veli deka ja prodolìl semejnata tradicija. Ovci ~uvale dedo mu, 

tatko mu, a sega i samiot toj. Iako negovoto semejstvo egzistira od sto~arstvo, 

decata nemaat interes da go prodolàt semejniot biznis. 

Ovcite se molzat ra~no nautro i nave~er 

AVGUST 2010 | 21

STOÂRSTVO 

RUBRIKA 

Trkalezna masa 

Nadnaslov 

Ocenka na 

jagne{koto meso 

na linija na kolewe - SEUROP standard 

Vo ramkite na sektorot ov~arstvo i kozarstvo ima 

golem prostor za regionalna sorabotka, osobeno na 

temi svrzani so zakonskata ramka i institucionalnata 

postavenost. Zemjite od regionot delat sli~ni 

problemi. Poradi toa treba da gi spodelat i da se obidat da 

primenat pozitivni iskustva od drugite zemji od Jugoisto~na 

Evropa, osobeno od novite zemji-~lenki na Unijata. Proizvodite 

so za{titena geografska oznaka, za{titena oznaka za 

poteklo i proizvodite so tradicionalno specifi~en karakter 

se odli~na mo`nost za proizvoditelite vo ruralnite sredini 

i malite proizvoditeli no, sami po sebe, ne se re{enie. 

Ova se generalnite zaklu~oci doneseni na trkaleznata 

masa „Ocenka na jagne{koto meso na linija na kolewe – SEU- 

ROP standard” koja se odrà vo ramkite na manifestacijata 

„Den na odgleduva~ite na ovci i kozi 2010”, organizirana od 

Postojanata rabotna grupa za regionalen ruralen razvoj na 

zemjite od Jugoisto~na Evropa (SWG), a pod pokrovitelstvo 

i poddr{ka na Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i 

vodostopanstvo na Republika Makedonija i Misijata na Evropskata 

Unija. 

Na trkaleznata masa prisustvuvaa {eesetina u~esnici 

od Makedonija i od regionot, pretstavnici na resornite 

ministerstva od regionot, institucii nadle`ni za ovaa 

problematika (Uprava za veterinarstvo, Fakultet za zemjodelski 

nauki i hrana, Institut za sto~arstvo), pretstavnici na 

zemjodelski zdruènija, me|u koi i FFRM pretstavnici od 

zdruènieto na klanici/izvoznici na jagne{ko meso i drugi. 

Sostojbata vo Makedonija za sektorot ov~arstvo i 

SEUROP standard ja prezentira{e prof. Vladimir Xabirski 

od Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana od Skopje, koj 

naglasi deka vo podgotovka e Predlog-zakonot za kvalitet 

na zemjodelskite proizvodi kade {to so ~lenovite 103 – 109 e 

reguliran i delot za formirawe na pazarite so ov~o i kozjo 

meso. Trgnuvaj}i od konkretni primeri od pilot-proektot, {to 

so svoite sorabotnici go sprovel vo klanicata vo Strumica, 

Xabirski istakna deka vo zemjava sè u{te nemame standardna 

golemina i kvalitet na jagne i deka na ovaa problematika 

vo idnina }e treba mnogu pove}e da i se posveti vnimanie od 

strana na site zasegnati strani. Vo èstokata polemika {to 

glavno se vode{e pome|u makedonskite u~esnici od strana 

na klani~arite se kritikuva{e (ne)transparentnosta pri 

sostavuvawe na komisii za donesuvawe i rasprava po zakonite 

{to e glaven vinovnik za katastrofalnite posledici {to bi go 

sna{le sektorot vo idnina. 

Od zemjite vo regionot, Hrvatska najdosledno i temelno go 

ima sprovedeno i usoglaseno so EU sistemot za klasifikacija i 

sledewe na kvalitetot na jagne{koto meso. 

Albanija e sè u{te daleku od voveduvawe na ovoj standard 

i sè u{te nema osnovano nacionalno telo za kontrola na 

bezbednosta, a ima problem i so vospostavuvawe na sistemot za 

identifikacija na ìvotnite. 

Marina [uba{a od hrvatskata Agencija za zemjodelstvo 

ja naglasi sloènosta na problematikata i istakna deka, 

spored EU, voveduvaweto na SEUROP standardot e opcija za 

zgolemuvawe na pazarnite mo`nosti i negovata implementacija 

ne e zadolìtelna. Tokmu poradi toa treba da se regulira so 

pravilnik, a ne so zakon. 

Na trkaleznata masa be{e prezentirana EU regulativata 

za klasifikacija na jagne{koto meso na linija na kolewe od 

strana na TAEX ekspertot {to be{e obezbeden od strana na 

kancelarijata na Misijata na Evropskata Unija vo RM. 

G-dinot Pedro Diaz od Generalnata poduprava za 

sto~arski proizvodi pri Ministerstvoto za ìvotna 

sredina i ruralen i primorski razvoj na [panija 

detalno gi prezentira{e regulativite na Unijata za 

klasifikacija na jagne{ki trupovi i go elaborira{e 

zna~eweto na SEUROP standardot. 

22 | MOJA ZEMJA

Pove} e informacii na www.ffrm.org.mk/reklami

INTERVJU 

Emilija Spirovska, ~len na Upravniot odbor na „Prokredit” 

Portfolioto vo agrar 

Pi{ uva: Makedonka Baldazarska 

„Prokredit” e prvata banka vo Ma kedo 

nija koja startuva{e so kreditirawe 

na naj~uvstvitelnata kategorija na 

kreditosposobno naselenie – zemjodel 

cite. Kakvi se rezultatite na toa 

po le, uspeavte li da gi realizirate 

pro ektiranite komponenti? 

Vo toa navistina bevme pioneri. Koga 

„Pro kredit” vleze vo Makedonija so ag rokre 

ditirawe, nema{e banka koja realno 

doa |a{e do seloto, do malite zemjodelci, 

da im nudi da zemat krediti po fleksibil 

ni uslovi. „Prokredit” tradicionalno 

be{e naso~ena tokmu kon toj mnogu mal 

segment, a sega planirame toj segment da go 

pro{irime, {to zna~i da bideme po ak tivni 

vo sektorot zemjodelstvo i da gi privle 

~eme i pogolemite zemjodelski firmi. 

Ot koga zapo~navme so kreditirawe na zemjo 

delcite vo 2006 godina dosega imame 

pla sirano pove} e od 30 milioni evra vo 

zemjodelskiot sektor, kade {to prosekot e 

2.000 evra po kredit. Prosekot postepeno 

se zgolemuva kako {to zemjodelcite go razvivaat 

svoeto zemjodelstvo. Stanuva zbor 

za najgolem broj na mnogu mali krediti vo 

ovoj sektor. Ona {to e karakteristi~no za 

„Prokredit” i za na{eto kreditirawe vo 

zemjodelstvoto e toa {to nie, za razlika 

od drugite, otidovme na teren i na{ite 

specijalisti za zemjodelstvo odea od 

selo do selo, od dvor do dvor, za da go informiraat 

ova naselenie {to zna~i da se 

ima kredit vo „Prokredit banka”, koi se 

uslovite za kreditirawe, koj sè moè da 

zeme kredit, {to sè moè da bide obezbeduvawe 

i na~in na otplata. 

Spored strukturata na na{eto kreditno 

portfolio, okolu 20 otsto od vkupnata brojka 

plasirani krediti (30.000) se agrarni, ili vo 

momentov imame okolu 6.000 agrokrediti, a bidej} i 

spored iznosot tie se pomali, momentno se vo 

vrednost od 12 milioni evra ili okolu osum otsto 

od vkupnoto kreditno portfolio na bankata, {to 

sepak e zna~aen segment. 

Spored dosega plasiranite krediti, 

vo koi regioni i sektori na zemjodelstvoto 

ima najgolema pobaruva~ka? 

Najmnogu krediti se dodeleni vo strumi~ 

kiot i bitolskiot region, dodeka najzastapeni 

se kreditite vo gradinarstvoto 

i sto~arstvoto. Sumite se razlikuvaat 

vo zavisnost od celta na kreditot. Na 

pri mer, dokolku se potrebni obrtni sredstva, 

prose~nite krediti se pomali i se 

dviàt okolu 2.000 evra, dodeka sekoga{ 

koga e period za investicii vo zemjodelstvoto, 

kako na primer naesen, prose~nata 

aplikacija e okolu 5.000 do 6.000 evra. 

Za zemjodelcite plasirate nov paket 

za kreditirawe? 

Podgotvivme nov paket za registriranite 

zemjodelci – agropaket, kako {to imavme 

i vo stopanstvoto – biznis-paketi. Paketot 

se nudi so popovolna provizija za 

is plata, koja se dviì od 1 do 1,5 % za admi 

nistrativni tro{oci vo momentot na 

24 | MOJA ZEMJA

t posigurno 

is plata. So paketot se dobiva kreditna karti~ka so limit 

od 30.000 denari, a ona {to e novo e kreditnata denarska 

li nija do 12 % kamata. Ova e mnogu fleksibilna kreditna lini 

ja, bidej} i dosega davavme isklu~itelno krediti na rati 

i toa neednakvi rati koi se prisposobeni vo zavisnost od 

kulturata so koja se zanimava zemjodelecot, odnosno spored 

napraven plan za otplata. So noviot agropaket, dodelenata 

su ma se stava na raspolagawe na korisnikot na edna godina. 

Toj ja koristi i vra} a spored svoite potrebi. Za razlika 

od fiksiraniot plan na otplata, koga preku rati edna{ 

mese~no ili na {est meseci se vra} a kamata i glavnica, kaj 

noviot proizvod zemjodelecot samiot opredeluva kolku povlekuva 

i kolku vra} a od sredstvata. 

Iako nemate konkurencija vo kreditiraweto na zemjodel 

stvoto, ponudivte nov produkt vo zemjodelstvoto? 

Idejata za agropaketot proizleze od sogleduvaweto i iskust 

voto od teren. Vo realnosta uvidovme deka zemjodelcite 

se soo~uvaat so problemi vo naplatata. Ima{e slu~ai koga 

zemjodelecot doa|a{e vo sostojba da ne moè da plati ne po 

sopstvena vina, tuku poradi eksterni faktori. Tokmu zatoa 

go nudime ovoj produkt, koj im nudi pogolema fleksibilnost 

od site dosega{ni kreditni proizvodi. Isto taka, im nudime 

i krediti za renovirawe i toa ne samo za zemjodelskite 

prostorii, tuku i za privatni celi, so kamata od 8,4% i toa 

fiksna za prvite pet godini. 

Vo koi godini ima{e najgolema pobaruva~ka i plasman 

na krediti vo zemjodelstvoto? 

Kako {to bankata se {ire{e, taka i obemot na plasmanite 

se zgolemuva{e. Zna~i, sekoja godina be{e sè posilna. Sepak, 

mora da priznaam deka vo ovaa, 2010 godina, pobaruva~kata 

e namalena. Gi po~uvstvuvavme realnite problemi na zemjodelcite 

osobeno so krizata vo sto~arstvoto i problemot 

so „Svedmilk”, a sega i problemite vo Negotino i Kavadarci 

vo vrska so naplatata na grozjeto. 

Kakvi se iskustvata so reprogramirawe na kreditite 

~ija naplata se oddolì? 

Koga zapo~na mle~nata kriza, koga najmalite zemjodelci 

stra daa i moraa da gi prodavaat kravite za da opstanat, 

„Pro kredit” nastapi so reprogramirawe na kreditite na 

za segnatite korisnici. Taa aktivnost so reprogramiraweto 

do bi najgolem impuls tokmu kaj mlekarite. Za kratok period, 

mle~ nata kriza pogodi cela grupa na proizvoditeli i zatoa 

im izlegovme vo presret. Toa be{e prviot ~ekor na bankata 

so aktivno nudewe na restrukturirawe na krediti. Ona {to 

e osobeno bitno kaj nas i {to ni dava kvalitet, sigurnost 

i stabilnost i na bankata i na kreditnite klienti e toa 

{to sekoj slu~aj go gledame individualno. Va`no e i toa {to 

so reprogramirawe na kreditot ne ja zgolemuvame kamatata, 

iako bankata ima golemi tro{oci. Sekoj reprogramiran kredit 

vo start e tro{ok od 25 % za bankata i toa ne go prenesuvame 

na klientot. 

Kako se dviì stapkata na naplata kaj zemjodelskite 

kre diti? 

Ako se sporedi so kvalitetot na naplata na biznis-kredi 

tite, interesno e toa {to e pokvalitetno portfolioto 

na agrarot, {to ne e za zanemaruvawe bidej} i stanuva zbor 

za tip na klienti koi smetaat i na lo{o vreme i na lo{a 

go dina i na lo{a rekolta. Lu|e koi se mnogu pretpazlivi 

vo pozajmuvawe na sredstva i finansirawe vo svoite idei 

so edna silno izrazena disciplina, {to e mnogu dobro da se 

sret ne. Na{eto iskustvo svedo~i za povisok kvalitet na portfo 

lioto vo agrarot {to e signal i za drugi banki da navlezat 

vo ovoj sektor. 

Dali vo momentov ima i drugi kreditni linii za zemjodelcite 

osven kreditite od va{ite sopstveni sredstva? 

Postoi ponuda za zemjodelski investicii spored Programata 

za ruralen razvoj – IPARD, koja se sostoi od krediti 

nameneti za investicii vo zemjodelskite stopanstva za nivno 

prestrukturirawe i nadgradba, investicii vo prerabotka i 

reklamirawe na zemjodelski proizvodi i diverzifikacija i 

razvoj na ruralni ekonomski aktivnosti. 

Vo ramkite na ponudata, site zemjodelski proizvoditeli i 

pr e rabotuva~i imaat mo`nost da apliciraat za specijalniot 

kredit za investicii pod podobreni uslovi, kako namaleni 

ka matni stapki, kratka procedura za odobruvawe, prodolèni 

ro kovi na otplata, niski administrativni tro{oci, mo`nost 

za podvièn zalog za krediti do 150.000 evra, mo`nost za hipo 

teka na selo, za fleksibilen plan na otplata na kreditot, 

grejs-period itn. Za àl, otkoga e plasirana dosega nemame 

odobreno kredit, bidej} i nema nitu edno pobaruvawe. 

Iako Agencijata za ruralen razvoj navistina posveti golemo 

vnimanie vo organiziraweto rabotilnici niz zemjata, sepak 

treba da imame predvid deka ova e mnogu obemna i sloèna 

prob lematika za koja e potrebna golema informiranost i edukacija 

na zemjodelcite. 

Izgotvuvaweto na biznis-planot e poednostaveno od strana 

na Agencijata, no sepak kaj zemjodelcite sè u{te e potrebna 

edukacija i vo taa nasoka, bidej} i za aplicirawe tie koristat 

ekonomski eksperti, a toa za niv pretstavuva golem 

tro{ok. Na{ predlog e vo izgotvuvaweto na biznis-planot od 

strana na zemjodelcite da se posveti vnimanie na prethodnoto 

iskustvo {to go imaat zemjodelcite, odnosno da ne se 

izedna~uvaat zemjodelcite so i bez iskustvo pri aplicirawe 

za isti sredstva na ideen proekt. 

Pri~inata za pomaliot broj na aplikacii e i vo strogata 

regulativa postavena od Evropskata Unija, poradi {to predlogot 

{to nie go dostavivme e da se pobara od EU prodolùvawe 

na rokot za prisposobuvawe na dokumentite, bez pritoa da se 

odbie baraweto, so toa {to vo dogovorot } e se dodade dopolnitelna 

klauzula. 

AGROALTERNATIVA 

AVGUST 2010 | 25

PÊLARSTVO Istraùvawe na kineskite p~elari 

20,1% pove}e 

mle~ so 

izolirana 

matica 

Za da se ograni~i maticata, 

koristel izolator od 

mati~nata re{etka so tri 

ramki, taka {to maticata 

postojano bila vo toj izoliran 

prostor koj e fiksiran vo 

dolniot del na ko{nicata. Vo 

tie tri izgradeni prazni ramki, 

maticata gi poloùvala 

jajcata. Maticata ja izoliral 

za da dobie prostor za ramkite 

so presadeni larvi, kako 

vo gorniot, taka i vo dolniot 

sprat. 

Mati~niot mle~ e eden od 

najva`nite proizvodi na kineskite 

p~elari. Od 80-tite 

godini na minatiot vek, tie 

sekoja godina kontinuirano vr{ele 

uspe{na selekcija na visoko produktivni 

p~eli koi la~at pove}e mati~en mle~. Zatoa 

vo Kina godi{noto proizvodstvo na 

mle~ se dviì me|u 2.500 i 3.000 tona. 

Poslednite godini, kineskite 

p~elari preku selekcija dobile linija 

na p~eli koi pokraj visokite prinosi 

davaat mle~ koj sodrì visok procent 

na masni kiselini, koi{to se nositeli 

na najva`nite pozitivni biolo{ki 

karakteristiki na ovoj p~elarski 

proizvod. 

Vo 2001 godina profesorot Jianke 

od univerzitetot Hangzhou za 72 ~asa od 

edno p~elno semejstvo dobil vo prosek 

250 grama mati~en mle~, a za eden mesec 

2,5 kg mle~. Za pet meseci sobral 12,5 kg. 

Profesorot Jianke objasnuva kako se 

doa|a do ovaa cel. Toj veli deka rabotel 

na ist na~in kako i prethodnite godini, 

osven so matica. Profesorot koristel 

standardni LR ko{nici, no ja trgnal od 

upotreba standardnata mati~na re{etka, 

koja se postavuva me|u dvata dlaboki 

spratovi. Za da ja ograni~i maticata, 

toj koristel izolator od mati~nata 

re{etka so tri ramki, taka {to maticata 

postojano ja ostaval vo toj izoliran 

prostor koj e fiksiran vo dolniot del na 

ko{nicata. Vo tie tri izgradeni prazni 

ramki, maticata gi poloùvala jajcata. 


Matica ja izoliral za da dobie prostor 

za ramkite so presadeni larvi, kako vo 

gorniot, taka i vo dolniot sprat. 

Eksperimentalnite podatoci od pove} 

egodi{niot period pokaùvaat deka so 

izolacijata se zgolemuva proizvodstvoto 

na mle~ot za 20,1%, a na medot za 25,3%. 

Profesorot objasnuva deka izoliranata 

matica prakti~no se koristi za dobivawe 

na mle~. Spored nego, ja~inata na 

p~elnite semejstva treba da se odrùva 

na najmalku 11 ramki so dobro posednati 

p~eli, duri i so vi{ok p~eli na yidovite 

i ramkite so hrana. „Sedum vo dolniot 

del, vo koi se presmetani i tri ramki so 

izoliranata matica, ~etiri ramki nadvor 

od izoliraniot prostor i u{te ~etiri 

ramki vo gorniot sprat. Procesot na 

proizvodstvo pri rabota so ~etiri ramki 

vo koi se nao|aat letvi~ki so plasti~ni 

po~etoci na mati~nikot i na presadenite 

larvi se sostoi od slednoto: prviot den 

vo gorniot sprat se stavaat dve ramki so 

po 125 presadeni larvi. Vtoriot den vo 

dolniot sprat (plodi{teto kade {to se 

nao|a izolatorot so maticata) se dodavaat 

u{te dve ramki so po 125 presadeni larvi 

(taka za dva dena ima neverojatni 500 

za~etoci na mati~nikot so presadeni 

larvi). Tretiot den ni{to ne se raboti. 

êtvrtiot den se sobira mle~ot od dve 

ramki koi se dodadeni prviot den. Tie dve 

ramki vedna{ povtorno se presaduvaat i 

se stavaat vo dolnoto telo na mestoto na 

dvete ramki dodadeni vtoriot den. Ovie 

dve ramki se premestuvaat vo gorniot 

dodatok na mestoto od dvete ramki od koi 

toj den e sobran mle~ot. Me|u ramkite so 

presadeniot materijal treba da ima dve 

ramki so leglo. Site {est dena, ramkite 

so leglo se premestuvaat vo delovite na 

ko{nicata kade {to se proizveduva mle~, 

a vo izolatorot doa|aat ramki od koi 

se izvelo ili se izveduva legloto. Ovoj 

proces se odviva vo regularni intervali 

vo tekot na celata proizvodna sezona”, 

objasnuva profesorot Jianke. 

Posledniot, no spored nego, isto taka 

mnogu vaèn faktor e odrùvawe golemi 

rezervi na med i polen vo p~elnite 

semejstva za proizvodstvo na mle~, kako 

i stimulativno prihranuvawe koga e 

potrebno. Prihranuvaweto e osobeno 

va`no pred i po pa{ata za da se odrì 

ja~inata na semejstvoto. Prihranuvaweto 

moè da se vr{i sekoga{ koga doa|a do 

namaluvawe na zalihite na med i na 

polen.

[vedskiot p~elar Bogoran Nilosan istaknuva: 

PÊLARSTVO 

Spored 

Nilosan, za da 

bide{ uspe{en 

farmer, treba 

da bide{ dobar 

menaxer na 

svojata farma 

P~elite – najpogodeni od 

promenlivoto vreme 

Pi{uva: Biljana Petrovska - Mitrevska 

Klimatskite promeni mnogu negativno vlijaat vrz p~elarstvoto. Vo idnina se o~ekuva u{te pogolem negativen trend 

vo razvojot na p~elarstvoto. Ova se prognozite na {vedskiot p~elar Bogoran Nilosan koj 24 godini se zanimava so 

p~elarstvo i na vakov na~in ja obezbeduva svojata egzistencija. Toj ìvee so svojata sopruga vo seloto Bizislan, vo 

blizina na {vedskiot grad Malme. Nilosan raspolaga so 340 p~elni semejstva i se nadeva deka negovata farma vo 

idnina }e se zgolemuva. 

„Svoeto iskustvo go prenesuvam i na mladi u~enici koi posetuvaat nastava vo specijalno u~ili{te za p~elarstvo. Vo ova 

u~ili{te edukacijata se odviva dve godini i ima interes, posebno kaj mladite, da se u~i p~elarskiot zanaet”, veli Nilosan. Spored 

nego, za da bide{ uspe{en farmer, treba da bide{ dobar menaxer na svojata farma. 

„Jas uspeav na nekoj na~in da ja odràm svojata farma i da ja obezbeduvam svojata egzistencija”, veli Nilosan. 

Recepti za podobra 

proda`ba 

Evtini spratovi 

od stiropor 

„Katovite od stiropor se mnogu evtini i efektivni”, veli 

Bogoran Nilosan. Tie se izrabotuvaat mnogu lesno – otkako se 

kupuva stiroporot, se pravi katot i se obojuva so kafeava boja. 

Na vakov na~in se za~uvuva toplinata vo zimskiot period, a preku 

leto e dobra izolacija od sonceto. 

„Ovie katovi ne se kr{at i jas gi koristam 20 godini. Za tolku dolg 

period da ima{ kat za 10 evra e navistina dobro”, veli Nilosan. 

Negovata sopruga najmnogu se griì 

okolu proda`bata na medot. 

„So cel da privle~eme pove} e 

mu{terii, od na{iot med 

proizveduvame najrazli~ni proizvodi 

– med so vkus na portokal, 

limon ili kako kozmetika. Ovie 

proizvodi se mnogu barani od 

na{ite mu{terii. Jas i mojot soprug 

napravivme dobri recepti”, 

veli Nilosan. Nivniot med go prodavaat 

i po prodavnici, a cenata 

za direktna proda`ba iznesuva 3,2 

evra za eden kilogram. 

Centrifuga so 80 ramki 

i otklopuva~ 

Inkubator za 

matici 

Paren topilnik za vosok 

AVGUST 2010 | 27

CVE]ARSTVO 

Cvetna gradina i vo leto 

Begonijata– eden 

najatraktivnite 

cvetovi 

Pi{uva: Beti Janevi} 

Na begonijata najmnogu i odgovara mesto za{titeno od direktno 

vlijanie na sonceto, no so mnogu svetlina. Taa saka obilno 

polevawe, no vodata ne smee da se zadrùva vo sadot 

Me|u kakvi vidovi cve } i wa i 

spektar od boi i mirisi } e 

uìvate vo toplite letni 

ve~eri, zavisi od toa kakvi 

rastenija ste re{ile da posadite u{te 

vo proletta. Za postignuvawe brz i evtin 

ognomet od boi vo gradinarskiot 

prostor se koristat ednogodi{ni i 

pove}egodi{ni rastenija. Me|utoa, da se 

ograni~i nivnoto koristewe samo na boi 

bi zna~elo deka se zanemaruva {irokata 

raznovidnost na listovi, mirisi i oblici 

{to gi nudat ovie rastenija. Iako so 

kratok vek na traewe, ednogodi{nite 

rastenija so obilni cvetovi so nedeli, 

pa i meseci gi ukrasuvaat na{ite gradini 

i dvorovi. Nivnoto obilno cutewe 

ovozmoùva oblikuvawe na mnogubrojni 

cvetni oblici koi podolgo vreme }e ja 

krasat gradinata. Site cvetnici ili 

lei so ednogodi{ni rastenija davaat 

bogatstvo na boi. Tie moè da se grupiraat 

po boi ili vo grupi po vidovi 

na cve}e. Interesen izgled moè da 

postigneme taka {to }e iskoristime 

rastenija {to cutat vo neprekinata 

niza edni po drugi, a za odrùvawe na 

opredelena kombinacija na boi treba da 

bideme sigurni deka izbranite rastenija 

cutat vo isto vreme. Tokmu vo vakvite 

kombinacii moè da uìvate, dokolku 

vo va{ata cvetna gradina se posadeni 

raznobojnite begonii. 

Najubava i najatraktivna me|u 

mnogubrojnite vidovi cve}e vo na{ite 

gradini e BEGONIA TUBERHYBRIDA. 

Taa nastanala so vkrstuvawe na pove} e 

vidovi koi poteknuvaat od Bolivija 

i Peru. Se odgleduva naj~esto poradi 

krupnite i mnogu ubavi dupli cvetovi vo 

pove}e boi: beli, crveni, rozovi, òlti, 

portokalovi, kako i razni nijansi na 

ovie boi. Inaku, vo zavisnost od vidot, 

cvetovite se so razli~ni golemini 

i oblici, a listovite se golemi, so 

nepravilen oblik i svetlozelena do 

temnozelena boja. Za niski begonii se 

smetaat onie koi dostignuvaat visina 

od 20 do 30 sm, a pre~nikot na cvetovite 

e pome|u 4 i 6 sm. Srednata begonija e 

so visina od 25 do 30 sm i pre~nik na 

cvetovi od 6 do 8 sm, dodeka golemata, 

begonia tuberhybrida grandiflora, 

dostignuva visina od 40 do 60 sm, pa i 

28 | MOJA ZEMJA

pove}e, a cvetovite imaat pre~nik od 8 do 16 sm. Osven 

ovoj vid, se odgleduva i begonia forma pendula (vise~ka 

begonija) koja e so positni, no pobrojni cvetovi. 

Na begonijata najmnogu i odgovara mesto za{titeno od 

direktno vlijanie na sonceto, no so mnogu svetlina. Taa 

saka obilno polevawe, no vodata ne smee da se zadrùva 

vo sadot. 

Rasko{no cveta vo tekot na celoto leto, pa duri 

i vo esen, ako se poleva na sekoi 14 dena so mineralno 

|ubrivo. 

Ako begonijata se odgleduva vo zatvoren prostor, se 

slu~uva da i pa|aat listovite i cvetovite. Pri~ina za 

vakvata pojava e nedostatok na sve` vozduh ili nedovolno 

svetlina. Ova rastenie ne saka premestuvawe od edno 

na drugo mesto. Ne treba da se ~uva na ju`nata strana 

na balkon ili prozorec – pove}e i odgovara isto~nata 

strana. 

Pri krajot na esenta treba postepeno da se namali polevaweto na begonijata taka {to hranata od listovite preminuva 

vo lukovicata. Koga }e po~nat da òlteat listovite treba da se otse~e gorniot del, a lukovicite da se stavat vo kartonska 

kutija napolneta so treset i da se ~uvaat na temen prostor na temperatura ne poniska od 8ºC. Na po~etokot na fevruari moè 

da se posadat vo saksii i da se odgleduvaat vo zatvoren prostor do krajot na april, a potoa da se izvadat na balkon, terasa 

ili vo dvor. 

Begonijata e samo edno od mnogubrojnite vidovi rastenija koi ni gi razubavuvaat gradinite i terasite, a za da ja zadrìme 

nejzinata ubavina i dolgotrajnost, treba dobro da se griìme za nea, posebno vo è{kite letni denovi. 

AVGUST 2010 | 29

AGROALTERNATIVA 

Mini-zoolo{ka gradina vo Pretor 

VERVERICITE 

na sofra so 

doma}inot 

Momentno ima 

12 ververici. 

So reprodukcija 

od dva para se 

podveduvaat 15 do 

20 mladen~iwa 

Pi{uva: Makedonka Baldazarska 

Ververici, ukrasni ptici, fazani, pauni, erebici, 

ukrasni gulabi i koko{ki, egzoti~ni ptici, {atki, 

patki se qubimcite vo mini-zoolo{kata gradina na 

Zlatko Spaseski vo turisti~kata naselba Pretor. @ 

ivotinskoto carstvo na 42-godi{niot qubitel na ìvotni se 

prostira na 1.000 kvadratni metri, kade {to e smestena i negovata 

semejna ku}a. Ververici odgleduva ve}e deset godini, 

a raskaùva deka so ~uvawe na ptici zapo~nal od ranoto detstvo, 

poto~no od svojata dvanaesetta godina. 

„Idejata da ~uvam i ververici proizleze spontano. Gledav 

prikazna za niv na televizija i taka se zainteresirav, pa 

koga nabavuvav ukrasna ìvina od Srbija, kupiv i dva para 

ververici od razli~ni vidovi, ednite sivi, a drugite kafeavi. 

Potoa po~nav samiot da si gi razmnoùvam vo doma{ni uslovi”, 

raskaùva Spaseski. 

Vqubenikot vo retki ìvotni otkriva deka za eden par 

cenata se dviì okolu 100 evra. Momentno ima 12 ververici. 

„Za da odgleduva{ ververici, treba da ima{ golem prostor, 

specijalna ku}arka za razmnoùvawe, bidej}i tie mnogu 

pote{ko se razmnoùvaat vo doma{ni uslovi otkolku vo 

priroda. @enkata gi nosi malite od 38 do 40 dena, a ra|aat 

4-6 mladen~iwa. Se parat od sredinata na septemvri do 

krajot na noemvri, otkako }e navr{at edna godina, pa sè do 

osumgodi{na vozrast. Starosniot vek im e od 15 do 18 godini”, 

objasnuva Spaseski. 

Kako i sekoe doma{no mileni~e, taka i ververicite baraat 

vnimanie. Zatoa nivniot sopstvenik sekojdnevno pominuva so 

niv po dva ~asa nautro i nave~er. Toj objasnuva deka gi hrani 

so zrnesta hrana, son~ogled, p~enka, le{nici, orevi, èladi, 

jabolka i dr. „Hranata ja nabavuvam od specijalni prodavnici 

30 | MOJA ZEMJA

Podgotovka na ìtnite kombajni za vreme na ètva 

MEHANIZACIJA 

„Ververicite se pripitomuvaat od mali. Gi zemam i 

doma, jadat od moja raka”, veli Spaseski. 

Vo Evropa, kafeavite ververici se pred izumirawe zatoa 

{to ne moàt da jadat èladi. Za razlika od niv, sivite se 

pootporni. 

i na pazar, a i samiot im pravam me{avina so dovolno vitamini 

i kalorii”, veli Spaseski. Inaku, pticite i ververicite 

se prisposobuvaat sprema vremenskite uslovi i ne baraat 

posebna temperatura. 

Spaseski dodava deka pokraj qubovta, na ìvotnite im 

treba i nega i preventivna za{tita. Zatoa sekoja ptica i 

ververica od negovata gradina dobiva soodvetna vakcina 

sekoja prolet i esen. A, za potrebite na ververicite, 

pokraj od Makedonija, nekoi raboti nabavuva i od Srbija, 

Grcija i Bugarija. Zadovolstvoto da napravi mini-zoolo{ka 

gradina bara i investicii. Za adaptacija na kafezite toj 

potro{il okolu 7.000 evra. „Sega planiram da ja pro{iram 

mojata zoolo{ka gradina na u{te tri hektari zemja kade 

{to }e donesam poni kow~iwa, minijaturni kozi, noevi i 

druga ukrasna ìvina, {to se retkost vo Makedonija”, veli 

oboàvatelot na ìvotni. 

Spored nego, vo Makedonija ima golem interes za ververici, 

no nema od kade da se nabavat, bidej}i nema odgleduva~i. Inaku, 

Spaseski veli deka se postignuva dobra cena pri proda`bata 

na ververici, pa i na pticite, no naglasi: „Jas pticite i 

ververicite ne gi ~uvam za zarabotka, tuku od qubov”, veli 

Spaseski. 

AVGUST 2010 | 31

Koga sekoja minuta ~ini pari, smetajte na John Deere!

Polovna mehanizacija MEHANIZACIJA 

Starite plugovi – 

neisplatlivi 

Pi{uva: Nikola Trampevski 

Vo Makedonija ima golem broj 

firmi i poedinci koi{to imaat 

traktori vo „dobra kondicija”, 

so mo}nost pome|u 140 i 200 

KS. Ako traktorite se vo kakva-takva 

kondicija za rabota, sostojbata so 

priklu~nata mehanizacija e „za nikade”. 

Prvata bitna zabele{ka e deka se ora so 

plugovi obrtuva~i koi se skoro isfrleni 

od upotreba vo zemjite so razvieno 

zemjodelstvo poradi nivnata neefikasnost, 

a vtorata zabele{ka (sekoja ~est 

za isklu~ocite) e vo vrska so starosnata 

granica i tehni~kata ispravnost 

na plugovite – pove}eto odamna go pominale 

vremeto za odewe vo penzija (~itaj: 

otpad za staro èlezo). 

Nabavkata na polovni plugovi, vo 

sekoj slu~aj, e primamliva opcija, zatoa 

{to cenata na plugot e okolu 35-40% 

od cenata na nov plug od renomiran zapaden 

proizvoditel, no so potrebata 

za dopolnitelni popravki, cenata } e 

dostigne 50% od cenata na nov plug. 

@ivotniot vek na ovie plugovi e 2-4 godini, 

potoa nanovo celata procedura za 

nabavka na nov plug. 

Pra{aweto {to jas si go postavuvam e 

zo{to zemjodelec bi prodaval tehni~ki 

ispraven plug po vakvi „niski” ceni. 

Ili zemjodelecot se preorientiral na 

nekoja druga dejnost, pa sega pove}e ne 

obrabotuva zemja (si veli: mali se profitite 

vo zemjodelstvoto) ili presmetal 

deka e poisplatlivo da go prodade stariot 

plug, sekako, po period na eksploatacija 

od 6 do 8 godini i da si kupi nov. 

Pra{aweto za pokrupnite registrirani 

zemjodelci e dali e ekonomski 

isplatlivo da se nabavi vakov plug ako 

Pri nabavka na 

polovna mehanizacija 

moè da se slu~i taa 

voop{to da ne gi 

ispolnuva minimalnite 

kriteriumi za rabota 

poradi navidum mali 

o{tetuvawa ili 

poradi prekumerna 

eksploatacija bez 

ogled na godinata na 

proizvodstvo 

se zeme predvid subvencioniraweto 

od MZ[V preku programata za ruralen 

razvoj so 50% refundirawe na sredstvata 

ili diskontnite kamatni stapki 

nameneti za registrirani zemjodelci 

so 4% godi{na kamata i rok na otplata 

do {est godini. 

Pri nabavka na polovna mehanizacija 

moè da se slu~i taa voop{to da ne 

moè da gi ispolni minimalnite kriteriumi 

za rabota poradi navidum mali 

o{tetuvawa ili poradi prekumerna eksploatacija 

bez ogled na godinata na 

proizvodstvo. Vo zapadnite firmi, kako 

i vo mnogu golemi kombinati na Balkanot, 

so ovie plugovi vo sezona se raboti 

po 18 ~asa. Materijalot po odredeno 

vreme na amortizacija se „zamoruva” i 

pove}e voop{to ne e mo`no so redoven 

servis i promena na potro{nite delovi 

plugot da bide vo rabotna kondicija. 

Edna od najbitnite karakteristiki 

na plugot e negoviot sklop kako celina 

vo zafat so traktorot so cel da se 

postigne {to pomal otpor pri prevrtuvaweto 

na zemjata. Naj~esta pri~ina 

za prodavawe na plugovite e tokmu ovoj 

moment – nevozmo`nosta da se {teluva 

plugot da se postigne sklop i normalna 

funkcionalnost. Ova ponatamu 

doveduva do zgolemen otpor pri rabota 

poradi zgolemenoto triewe i toa }e dovede 

do vidno zgolemena potro{uva~ka 

na gorivo i zgolemen broj na zastoi vo 

rabotata. 

Da bidam jasen, ne sakam da aludiram 

na odreden brend ili firma-dobavuva~. 

Samo sakam da ukaàm na problemite 

{to moàt da proizlezat od nabavkata 

na polovna priklu~na mehanizacija. 

AVGUST 2010 | 33

MEHANIZACIJA 

Zemjodelska tehnika 

ZA[ TITA 

OD PO@ARI 

SEKOJA NEISPRAVNA ELEKTRI^NA INSTALACIJA 

NA MA[ INATA E PRIÎNITEL NA PO@AR. 

Pi{ uva: Prof. d-r Dragi Tanevski 

Problemot na za{ tita na zemjodelskata 

tehnika od po` ari e osobeno va` en bidej} i 

po ` arite predizvikuvaat golemi { teti. 

Zem jo delskoto proizvodstvo, novata i sovre 

mena zemjodelska tehnika vrz baza na sovre 

menite tehnolo{ ki procesi doveduva do 

neizbe` ni opasnosti od po` ar. 

Naj~ esti pri~ initeli na po` ari kaj 

zem jodelskata tehnika se: 

• Neispravnite elektri~ ni instalacii 

na pogonskite i priklu~ nite ma{ ini 

• Trieweto 

• Stati~ kiot elektricitet i nevnimanieto 

na rakuva~ ot so ma{ inite 

Sekoja neispravna elektri~ na instalaci 

ja na ma{ inata e pri~ initel na po` ar, 

naj ~ esto za vreme na ` etvata so ` itnite 

kom bajni, osobeno koga ma{ inite se vo blizi 

na na golemo koli~ estvo na lesno zapaliva 

suva materija. Poradi toa, za vreme na 

` et vata e potrebno da se koristat samo 

isp ravni i tehni~ ki pregledani ma{ ini. 

Elektri~ nata instalacija na traktori 

te, kombajnite i drugi samoodni ma{ i ni 

e podelena vo strujni kola vo koi se vgradeni 

osiguruva~ i. Osnovna zada~ a na osigu 

ruva~ ite e da go spre~ at doa| aweto na 

po golem napon na struja { to ja proizveduva 

alternatorot, taka { to toj se istopuva 

i go prekinuva elektri~ noto strujno kolo. 

Za toa treba strogo da se vodi smetka da se 

pos tavuvaat propisni osiguruva~ i, a nikako 

druga improvizirana zamena so ` ici. 

Trieweto kako pri~ initel na po` ar kaj 

zemjo delskite ma{ ini zavisi od negoviot 

in tenzitet i koli~ estvoto na toplina, kako 

i materiite koi{ to se vo dopir vo toj 

proces. Osnovno e da se ka` e deka traktorite, 

kombajnite, samotovarnite prikolki, 

selektorite, elevatorite i sl. se 

podlo` ni da predizvikuvaat po` ar so triewe. 

Site ovie ma{ ini imaat nekolku kline 

sti remeni ili vratila preku koi{ to 

se izvr{ uva prenosot na energijata. Sekoj 

ne za{ titen remen odnosno nedovolno pricvrsteno 

priklu~ no vratilo mo` e da predizvika 

po` ar na pogonskata ili pri klu~nata 

ma{ ina. 

Do sozdavawe na stati~ ki elektrici tet 

na zemjodelskite ma{ ini doa| a poradi trieweto, 

a negativna posledica e toa { to na 

zemjo delskite ma{ ini se sobira odnosno talo` 

i pra{ ina. Stati~ kiot elektricitet ja 

privlekuva pra{ inata koja se lepi za delovi 

te od ma{ inite koi{ to se pod vlijanie 

na pogonskoto gorivo i maslo i na toj na~ in 

do veduvaat do opasnosti od po` ari. 

Za da se izbegnat, odnosno da se sve dat 

na minimum takvite opasnosti od po ` ar, 

se prepora~ uva sekojdnevno da se spro vedu 

vaat slednite merki: 

• Da se pregleduva elektri~ nata instala 

cija na traktorite, kombajnite i 

drugite priklu~ ni ma{ ini; 

• Neispravnata elektri~ na instalacija 

da se zameni so nova; 

• Da se pregleduva i proveruva 

zategnato sta na remenite; 

• Sekoj neispraven remen treba da se 

zameni so nov; 

• Da se pregleduva ispravnosta i 

pricvrstenosta na akumulatorot; 

• Da se pregleduva ispravnosta na 

priklu~ nite vratila, osobeno 

le` i{ tata, pri { to dotraenite treba 

da se zamenat, a podma~ kuvaweto vo 

sezonata da se izvr{ uva sekojdnevno; 

• Traktorite i kombajnite, za vreme na 

` etva, sekojdnevno treba da se ~ istat 

od naslagite na pra{ ina, pleva i slama; 

• Na kombajnite zadol` itelno da postoi 

ispraven aparat za gasnewe na po` ar; 

• Zemjodelskite ma{ ini treba da se 

parkiraat na propisen na~ in i na 

opredeleno mesto.

Obuka za aktivnosti po berba na univerzitetot „Dejvis”, Kalifornija 

AGBIZ 

Od 

proizvodot 

se bara 

visok 

kvalitet 

Aktivnostite po berba 

pretstavuvaat 

alatka za dodavawe 

na vrednost za zgolemuvawe 

na izvozot na sve` 

zelen~uk i ovo{je. Ova e va`na 

merka na koja{to se obrnuva 

golemo vnimanie vo modernite 

zemjodelski dràvi, a treba 

i kaj nas da rabotime na ova 

pole. Ova e stavot na profesorot 

Krum Bo{kov od Fakultetot 

za zemjodelski nauki i 

hrana, koj zaedno so Lovre 

Ristevski, menaxer na AgBiz 

za sveò ovo{je i zelen~uk, 

u~estvuvaa na kursot za tehnologija 

po berba koj se odrà 

vo juni na univerzitetot „Dejvis”, 

Kalifornija. Studiskoto 

patuvawe be{e ovozmoèno 

od USAID preku programata 

AgBiz. 

Kursot koj se odrà na 

univerzitetot „Dejvis”, eden 

od vrvnite istraùva~ki i 

obrazovni centri vo SAD, 

be{e namenet za istraùva~i, 

kontrolori na kvalitet vo industrijata 

za proizvodstvo, 

biznismenite i vladinite ili 

akademskite profesionalci, 

zainteresirani za sega{nite 

sovremeni tehnologii po 

berba na gradinarski kulturi. 

Okolu 90 u~esnici od 70 

zemji u~estvuvaa na kursot, koj 

trae{e dve nedeli. 

„Ova be{e odli~na mo`nost 

da se spodelat iskustvata za 

pazarite nameneti za sveò 

ovo{je i zelen~uk, nivoata 

na razvoj, kako i specifikite 

na sveòto ovo{je i zelen~uk 

vo sekoja od zemjite”, istakna 

Lovre Ristevski. 

„Znaeweto {to go dobivme 

}e bide preneseno do 

u~esnicite vo sinxirot na 

vrednost na sveò ovo{je i 

zelen~uk vo Makedonija, preku 

izgotvuvawe na praktikumi, 

vodi~i za postberbena tehnologija 

za odredeni kulturi 

(na pr.: domati, kompiri, jabolka 

i grozje), koi }e bidat 

prezentirani na rabotilnici 

vo razli~ni regioni vo Makedonija”, 

veli Krum Bo{kov. Toj 

istakna deka industrijata 

na sveò ovo{je i zelen~uk 

vo SAD pretstavuva moderna 

stopanska granka so razvieni 

sistemi, strategija i metodologija 

na rabota. „Od proizvodot 

se bara visok kvalitet, 

izrazen preku sodrìnata na 

hranlivi elementi i senzitivnite 

karakteristiki, boja, 

forma, golemina, miris i vkus, 

no isto taka i bezbednost na 

potro{uva~ot vo odnos na zagaduvawata 

od mikrobiolo{ki, 

biolo{ki, hemiski i fizi~ki 

izvori”, veli Bo{kov. 

Imeno, Kalifornija ima 

proda`ba od 36 milijardi 

dolari, ostvarena na pazarite, 

i e lider vo zemjodelskiot 

sektor vo SAD. Vo Kalifornija 

se proizveduvaat 

okolu 400 zemjodelski proizvodi, 

najmnogu sveò i jatkasto 

ovo{je so godi{en prihod 

11,2 milijardi dolari, potoa 

meso i ìvina so godi{en 

prihod od 10,6 milijardi 

dolari, zelen~uk i diwi so 

godi{en prihod od 7,5 milijardi 

dolari, ìtarki so 

godi{en prihod 5 milijardi 

dolari i cve}e i sadnici 

so godi{en prihod okolu 

3,2 milijardi dolari. Kalifornija 

e vode~ka dràva vo 

proizvodstvoto na bademi, 

orevi, arti~oki, urmi, smokva, 

sveò i suvo grozje, kivi, 

maslinki, praski, slivi, kalinki 

i oriz.

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR 

Pi{uva: Agron Halimi 

Srbija i Kosovo – najgolemi uvoznici na 

makedonskoto jabolko 

Izvozot na jabolka od Makedonija vo izminatite pet godini 

postojano se menuva. Vo 2005 godina izvozot iznesuva{e 

sedum milioni amerikanski dolari, vo 2007 godina se 

zgolemi i iznesuva{e 19 milioni dolari, dodeka vo 2009 

godina izvozot e namalen na 8,6 milioni amerikanski 

dolari. Najgolemite uvoznici na makedonskoto jabolko se 

sosednite zemji, Srbija i Kosovo, koi zaedno u~estvuvaat so 

29% od vkupniot izvoz vo 2009 godina, pridruèni od Bosna 

i Hercegovina i Bugarija so po 14% i Albanija so 12%. Irak, 

isto taka, e na listata na uvoznici na makedonsko jabolko 

i toa so 17% od vkupniot izvoz vo 2009 godina. Izvozot vo 

Bugarija se namaluva, vo 2006 godina ovaa zemja u~estvuva{e 

so 32% od vkupniot izvoz, vo 2007 godina so 25% i vo 2008 

godina so 27%, vo minatata godina izvozot vo ovaa zemja e 

namalen na 14%. 

Srpskata borovinka otkupena od 

germanski trgovci 

Zadovolen od kvalitetot na borovinka od zapadna Srbija, 

kupuva~ od Germanija, Gerd Pikenpak, sopstvenik na 

kompanijata „Vilhelm Kepke” od Berlin potpi{a dogovor 

so srpskite proizvoditeli na borovinka za otkup na 

celoto proizvodstvo. Dobriot kvalitet na borovinkata 

kako i aktivnostite na novo osnovanoto zdruènie 

„Srpska Borovnica”, ~ie osnovawe e podràno od USAID, 

pridonesoa da se potpi{e prethodno spomnatiot dogovor. 

Prvite pratki se ve}e na pat kon Evropa. Sopstvenikot na 

kompanijata po dve poseti ima dadeno predlog negovata 

kompanija da se vklu~i vo investicii vo proizvodstvo, kako 

i vo otkupot na malina i ribizla. ^lenovite na zdruènieto 

se sopstvenici na okolu 40 hektari nasadi so borovinka 

{to pretstavuva polovina od vkupnoto proizvodstvo na 

borovinka vo Srbija. Se o~ekuva deka rodot }e iznesuva 

25 toni po hektar dodeka proda`nata cena 3 evra po kg. 

Zdruènieto „Srpska borovnica” ima ~lenovi od cela 

Srbija, no najmnogu od regionite od Bajina Ba{ta, Arilje, 

Ra{ka, Vrwa~ka Bawa, Nova Varo{, Priboj, [abac, Gorni 

Milanovac, Crna Trava i Leskovac. 

www.poljopartner.rs 

Najniski ceni na hrana, pijalaci i tutun 

vo Srbija 

Podatoci od UNCOMTRADE 

Irak i Rusija gi baraat srpskite jabolka 

i slivi 

Ira~ki i ruski otkupuva~i se zainteresirani za otkup na 

jabolko i slivi od topli~kiot region vo Srbija. Spored 

izjavata na stru~niot sorabotnik za zemjodelstvo vo 

op{tinata Mero{ina, Hranislav Stojanovi}, spored koj 

kupuva~i od Irak i od Rusija ve}e imaat vospostaveno 

kontakti, postoi realna {ansa godina{niot rod da bide 

izvezen kompletno na stranskiot pazar. Spored istiot izvor, 

interesot na stranskite kupuva~i za srpskoto ovo{je se 

dolì na lo{ite vremenski uslovi i do`dot koi gi zafatija 

drugite zemji proizvoditeli na ovo{je, poradi {to nivnoto 

proizvodstvo e prili~no uni{teno, vklu~uvaj} i gi Polska, 

ê{ka, Slova~ka i Germanija, koi inaku se tradicionalni 

proizvoditeli i snabduva~i na ovo{je na svetskiot pazar. 


Srbija pripa|a vo grupata na zemji so najniski ceni na hrana, 

pijalaci i tutun. Ova go pokaà analiza na cenite na hrana 

sprovedena vo 37 evropski zemji za 2009 godina. Podatocite 

upotrebeni za analizata se od „Eurostat”, agencija za 

statisti~ki podatoci od EU. Poniski ceni otkolku vo 

Srbija moè da se najdat vo samo u{te ~etiri zemji od 37-te 

analizirani. Srpskite ceni za hrana se poniski od tie vo 

Makedonija, Bugarija, Romanija i Polska. 


Poednostavuvawe na izvozot od Evropa za 

Rusija 

Po pregovorite so Evropa, Rusija }e gi omekne standardite 

za prisustvo na pesticidi i da napravi poramnuvawe na 

nejzinite standardi so me|unarodnite i standardite na 

EU. Evropa uspea da ja ubedi Rusija da gi zgolemi pragovite, 

koi{to se smetaa za prekumerno strogi i koi pretstavuvaa 

pre~ka za izvozot na ovo{je i zelen~uk vo ova zemja. 

Zelen~ukot i ovo{jeto kako {to se kru{ata, jabolkoto, 

grozjeto, limonite, praskite i kajsiite se posebno opfateni 

so merkite. Razmenata na ovo{je i zelen~uk me|u EU i Rusija 

dostignuva brojka od 2,3 milijardi godi{no. 

www.fructidor.com 

Mislewata izrazeni vo regionalniot pazaren informator ne gi 

izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za Me| unaroden 

Razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski dràvi. 

36 | MOJA ZEMJA

RUBRIKA 

Poplavite go uni{tija ovo{jeto vo 

Polska 

Vo Polska lo{ite klimatski uslovi so do`d predizvikaa 

poplavi od rekata Visla, koja{to e najgolema vo zemjata. 

Najgolema {teta e napravena vo regionite Vilkov, 

Lubelski, Svietokrzski, Sandomierc, Mazovjetski vo 

koi 450.000 hektari se uni{teni, {to }e predizvika 

zabeleìtelno namaluvawe na zemjodelskoto proizvodstvo. 

Spored prvi~nite presmetki, proizvodstvoto na jabolko 

} e opadne za 12% ili 2.300.000 toni, na jagodite za 14%, 

dodeka na cre{ite za 20%. 

www.warsawvoice.pl 

EU i ponatamu najgolem proizvoditel i 

potro{uva~ na vino 

Evropskata Unija e najgolemiot svetski proizvoditel, 

potro{uva~, izvoznik i uvoznik na vino. Ova go pokaùva 

Noviot godi{en izve{taj za vino 2010 za EU e objaven od 

Ministerstvoto na SAD. Vkupnoto proizvodstvo vo EU 

za 2009/2010 e namaleno za eden otsto poradi lo{ite 

klimatski uslovi, posebno vo [panija, no i vo Germanija 

i Romanija. Namaluvaweto vo ovie zemji e kompenzirano 

so zgolemuvawe na proizvodstvoto vo Francija i Italija. 

Potro{uva~kata na vino se o~ekuva da bide namalena vo 

2010/2011, glavno poradi prodolùvaweto na svetskata 

ekonomska kriza. Izvozot od EU vo 2009 godina e namalen 

za 8 otsto vo koli~ina i 17 otsto vo vrednost. Vkupniot 

uvoz vo EU vo istata godina e zgolemen za 4 otsto vo 

koli~ina, no e namalen za 11 otsto vo vrednost. Uvozot od 

SAD ostanuva stabilen i e vo porast, osobeno za vinoto 

vo buriwa. 

www.calwinexport.com 

Golemoproda`ni ceni vo Hrvatska vo juli 2010 

(vo kuni) 

Proizvodi Osijek Split Zagreb 

Domati 7,50 7,50 15,00 

Piperki 11,00 

Piperki (babura) 9,00 8,00 

Krastavici 5,00 4,50 10,50 

Zelka 3,00 2,50 3,00 

Pe~urki 21,00 22,50 18,00 

Jabolko „ajdaret” 3,00 5,00 5,50 

Jabolko 

„jonagold” 

10,00 6,00 5,00 

Jabolko „zlaten 

deli{es” 

5,00 7,00 6,00 

Grozje 19,00 14,00 22,00 

1 evro – 7,2 kuni 

Izvor: www.tisup.mps.hr 

Golemoproda`ni ceni vo Srbija vo juli 2010 

(vo dinari) 

Proizvod Beograd Novi Sad 

Domati 80 80 

Piperki 80 85 

Piperki (babura) 80 85 

Krastavici 55 55 

Zelka 20 20 

Jabolko „ajdaret” 60 60 

Jabolko „crven 

deli{es” 

100 100 

Jabolko „zlaten 

deli{es” 

100 100 

1 evro – 105,6 dinari 

Izvor: www.stips.minpolj.gov.rs 

Golemoproda`ni ceni vo Sofija vo juli 2010 

(vo levovi) 

Proizvod Poteklo Cena 

Domati Doma{ni / Makedonija 0,49/0,66 

Piperki 

(zeleni) 

Piperki 

(baburi) 

Doma{no / Grcija / 

Makedonija 

0,85/0,65/0,52 

[panija 

4,23 

Krastavici Doma{no / Makedonija 0,75/0,58 

Zelka Doma{na / Makedonija 0,26/0,26 

„Zlaten 

deli{es” 

„Crven 

deli{es” 

Italija 1,63 

Holandija 

0,72 

1 evro - 1.95 levovi 

Izvor: www.ams.usda.gov 

Proda`ni ceni vo Albanija vo juli 2010 

(vo leki) 

Proizvod Tirana Fier Kor~a 

„Greni Smit” 79 75 60 

„Zlaten 

deli{es” 

92 100 102 

Domati 40 36 32 

Piperki (zeleni) 32 34 

Zelka 24 29 30 

Krastavici 24 21 24 

1 evro – 137 leki 

Izvor: www.kash.org.al

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR 

Proizvod 

Golemoproda`ni ceni vo RM za juli 

Klasa 

Min. Maks. Najzast 

Domati 

Prva 15 30 25 

Vtora 10 25 15 

Krastavica 10 20 13,3 

Piperka 20 35 30 

Kompir 10 20 13,3 

Zelka 10 15 14 

Kromid 20 25 20 

Grav 80 100 86,6 

Slivi / / 

Lubenica 9 15 11,5 

Jagodi 50 70 70 

Praski 10 30 16,7 

Limon 30 60 43,4 

Diwa 15 18 17 

Tele 1-6 

meseci 

June 6-18 

meseci 

Kategorija 

Molzni kravi 

Jagniwa do 

18kg. 

Jagniwa nad 

18kg. 

Ovci 

Prasiwa od 

20-35kg. 

Goenica 

od90-110kg 

Ceni od dobito~nite pazari vo RM za juli 

Sto~ni pazari 

Zabele. 

Skopje Prilep Tetovo Merka 

min. 110 110 120 KG/@.m 

maks. 117 120 130 KG/@.m 

najzastap. 115 110 120 KG/@.m 

min. 86 100 115 KG/@.m 

maks. 90 120 125 KG/@.m 

najzastap. 90 100 120 KG/@.m 

min. 46100 36000 bu{a 16000 Grlo 

maks. 80000 74000 

bu{a 

28000 

Grlo 

najzastap. 75000 61000 

bu{a 

24000 

Grlo 

min. 

grlo 

3200 

180 150 KG/@.m 

maks. 

grlo 

3200 

180 180 KG/@.m 

najzastap. 

grlo 

3200 

180 160 KG/@.m 

min. grlo 3000 120 120 KG/@.m 

maks. grlo 3000 150 140 KG/@.m 

najzastap. grlo 3000 140 130 KG/@.m 

min. 6600 4800 4500 Grlo 

maks. 8600 7400 6500 Grlo 

najzastap. 8000 6100 6200 Grlo 

min. 140 

maks. 150 

najzastap. 150 

grlo 

3000 

grlo 

3000 

grlo 

3000 

Slama najzastap. bala 40 0,4 Kg 


* Cenite se izrazeni vo denari 

KG/@.m 

KG/@.m 

KG/@.m 

min. 90 110 KG/@.m 

maks. 120 130 KG/@.m 

najzastap. 100 120 KG/@.m 

min. 

grlo 

3500 

100 KG/@.m 

Jariwa maks. 

grlo 

3500 

120 KG/@.m 

najzastap. 

grlo 

3500 

120 KG/@.m 

Seno najzastap. bala 70 5 Kg 

Lucerka najzastap. bala 50 7 Kg 

Proda`ni ceni vo Kosovo vo juli 2010 (vo evra) 

Proizvod Pri{tina Uro{evac Pe} 

Jabolko 0,70 0,65 0,75 

Grozje 1,33 2,40 1,75 

Domati 0,35 0,35 0,42 

Piperki 0,27 0,50 0,50 

Zelka 0,14 0,10 0,13 

Krastavici 0,20 0,15 0,22 

Izvor: www.food-ks.org 

Golemoproda`ni ceni vo Podgorica vo juli 

2010 (vo evra) 

Proizvod Min Maks Prosek 

Jabolko 

„ajdaret” 

0,85 0,85 0,85 

Jabolko 

„zlaten 0,70 0,70 0,70 

deli{es” 

Jabolko 

„crven 

0,80 0,80 0,80 

deli{es” 

Trpezno 

grozje 

1,90 1,90 1,90 

Domati 0,45 0,55 0,50 

Piperka 0,65 0,75 0,70 

Piperka 

(babura) 

0,70 1,00 0,85 

Zelka 0,30 0,40 0,35 

Krastavici 0,50 0,60 0,55 

Proizvod 

Izvor: www.amiscg.org 

Maloproda`ni ceni vo RM za juli 

Klasa 

Min. Maks. Najzast 

Domati 

Prva 24,3 43,6 31,4 

Vtora 

Krastavica 21 33 28 

Piperka 27,5 43 34 

Kompir 16 25 21 

Zelka 12,3 20,4 16 

Kromid 22,7 32,7 27,7 

Grav 93 120 108 

Slivi 30,6 46,7 38 

Cre{i 55 82 70 

Kajsii 37 57,5 45,8 

Praski 24 36 32 

Lubenica 10,4 15 12,3 

Diwa 28,3 46 35 

Izvor: www.mzsv.gov.mk 

ZPIS-Pazarni informacii

1.200 OVCI SE BELEAT NA SULTANICA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?