MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW MARZEC 2008

ISSN 1733-5256 

MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW 

MARZEC 2008

FARMACJA I JA MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW NR 3 (MARZEC) 2008 R. 

Drodzy Czytelnicy! 

Wiosna to czas miłości i marzeń. I nadziei, że nasze plany się zrealizują, że dadzą 

nam radość i satysfakcję. Postanawiamy lepiej o siebie zadbać, więcej wypoczywać, 

codziennie ćwiczyć, zdrowiej jeść, zamiast coca-coli pić świeże soki, a kawę 

zastąpić ziołową herbatką. Bo gdzieś tam na skraju świadomości pojawia się ta 

prawie jeszcze nieuświadomiona myśl. Tak. Jesteśmy gotowi, by zostać rodzicami. 

Ale... co wtedy, gdy nasze marzenia, tak na pozór proste, tak naturalne i oczywiste, 

nie mogą się spełnić? Gdy miłość i starania nie są w stanie zmienić kaprysu 

natury? 

Problem bezpłodności dotyka co szóstą parę w Polsce. Na szczęście jednak kłopoty 

z naturalnym poczęciem dziecka nie są jednoznacznym „wyrokiem”, w wielu 

wypadkach potrafi pomóc medycyna. I tą nadzieją chcielibyśmy podzielić się 

z Państwem. 

Cieszę się 

zdrowiem 

i radością 

każdego 

dnia! 

Spis treści 

FAKTY 

4 Przegląd prasy 

4 5 spraw, o których warto 

pamiętać w marcu 

5 Grypa – gwałtowny wzrost 

zachorowań 

5 W marcu w TV 

MENEDŻER APTEKI 

6 Prawo i farmacja 

Usługi dodatkowe 

8 Marketing 

Obniżka, podwyżka, 

czyli ceny w aptece 

10 Finanse w praktyce 

Recepta na pewny zysk 

12 Finanse w praktyce 

Gorączka złota 

15 Nowe technologie 

Rozmowa dodatkiem do telefonu 

16 Akademia farmaceuty 

Jak cię widzą, tak cię piszą 

18 Apteki świata 

Szwajcarska dokładność 

MEDYCYNA 

22 Odkrycia 

Nietypowe przyczyny 

niepłodności 

24 Wspomaganie rozrodu 

Diagnostyka przyczyn 



Pomóc naturze 


In vitro – gdzie, jak, za ile? 

29 Diagnostyka 

Badania ciężarnych 

31 Interna 

Przeziębienie w ciąży 

34 Obserwatorium gastrologiczne 

Zaburzenia mikroflory jelit 

36 Suplementacja diety 

Przyprawy pod specjalnym 

nadzorem 

37 Znane rośliny, nieznane 

możliwości 

Na ratunek imbir 

38 W trosce o bezpieczeństwo 

pacjenta 

Poznaj swojego pacjenta... 

z alergią 

40 Laryngologia 

Katar „zatokowy” czy zapalenie 

zatok przynosowych? 

LIFESTYLE 

42 Rozmowa: 

Ilona Felicjańska 

Wejdę choćby kominem 

44 Psychologia 

Dramat spełnienia 

46 Dieta 

Jadłospis dla mamy in spe 

48 Fitness 

Płyń po zdrowie 

50 Uroda 

Akcja regeneracja 

PO GODZINACH 

51 Warto przeczytać 

Nie przekreślać szansy 

52 Od alchemii do farmacji 

Bądźcie płodni i rozmnażajcie się! 

54 Powieść 

Apteka z ogrodem 

56 Krzyżówka 

57 Szkoła języka 

English in a pill 

58 Humor 

Zdjęcie na okładce: Jacek Grąbczewski/AKPA 

WIĘCEJ ZDROWIA. 

WIĘCEJ Z ŻYCIA.

FAKTY 

Przegląd 

PRASY 

Szczęka z komórek 

macierzystych 

Reuters: Fińscy naukowcy z Instytutu 

Medycyny Regeneracyjnej Regea Uniwersytetu 

Tampere, we współpracy 

z kliniką Uniwersytetu Helsińskiego wszczepili 

65-letniemu mężczyźnie górną 

szczękę, którą wyhodowano w jego jamie 

brzusznej z komórek macierzystych pozyskanych 

z tkanki tłuszczowej pacjenta. 

Komórki namnażano przez dwa tygodnie 

w specjalnej odżywce, w skład której 

wchodziła surowica jego krwi. Następnie 

przeniesiono je na „rusztowanie” z materiału 

biologicznego, po czym wszczepiono 

do jamy brzusznej, gdzie nowa 

szczęka „rosła” przez dziewięć miesięcy. 

Komórki macierzyste przekształciły 

się w tym czasie w różne tkanki, tworząc 

nawet naczynia krwionośne. 

Niebieskoocy krewni 

„Human Genetics”: Duńscy naukowcy 

z Uniwersytetu Kopenhaskiego doszli do 

wniosku, że wszyscy ludzie o niebieskich 

oczach są ze sobą spokrewnieni, ponieważ 

mają wspólnego przodka. Żył on 

około 10 tys. lat temu w rejonie Morza 

Czarnego. Tęczówka niebieskiego oka 

zawiera wyjątkowo mało ciemnego barwnika 

– melaniny. Melanina nadaje zabarwienie 

także naszym włosom i skórze. 

Wytwarzanie melaniny zależy od genu 

OCA2 – to właśnie on uległ mutacji tysiące 

lat temu. Zdaniem naukowców 

rozpowszechnienie mutacji związanej 

z niebieskim kolorem oczu dowodzi, że 

okazała się ona korzystna – najwyraźniej 

niebieskoocy mieli więcej dzieci. 

Kwas foliowy zapobiega 

przedwczesnym 

porodom 

EurekAlert: Naukowcy z medycznej filii 

Uniwersytetu Stanu Teksas w Galveston 

(USA) zaobserwowali, że regularne zażywanie 

kwasu foliowego w roku poprzedzającym 

zajście w ciążę obniża ryzyko 

przedwczesnego porodu – o 70% między 

20. a 28. tygodniem ciąży i o 50% między 

28. a 32. tygodniem ciąży. Z dotychczasowych 

badań wynikało, że zażywanie 

kwasu foliowego przed zajściem w ciążę 

i w ciągu jej pierwszego trymestru zapobiega 

wrodzonym wadom układu nerwowego 

u dziecka. Nowe odkrycie jest 

ważne, zwłaszcza że dzieci urodzone 

przed 28. tygodniem ciąży są szczególnie 

narażone na powikłania zdrowotne. 

1 

2 

3 

5 

SPRAW, O KTÓRYCH WARTO PAMIĘTAĆ 

w marcu 

5 MARCA 

NA POMOC SERCU 

W pierwszą środę marca w Warszawie 

odbędzie się konferencja zatytułowana 

„Leki kardiologiczne”. Będzie ona 

poświęcona bezpieczeństwu leków 

kardiologicznych, a także analizie rynku 

tych leków i związanej z nim 

farmakoekonomii. Więcej informacji: 

tel. 0 22 420 55 24. 

10 MARCA 

O KOSMETYKACH 

PRAWIE WSZYSTKO 

W Hotelu Bristol w Warszawie odbędą 

się warsztaty „Kosmetyki – mikrobiologia, 

testy, dyrektywa”. W ich 

trakcie zostaną poruszone takie kwestie, 

jak: regulacje prawne w zakresie 

mikrobiologii kosmetycznej i Skonsolidowana 

Dyrektywa Kosmetyczna. 

Jednak tematyka seminarium na kwestiach 

prawnych się nie kończy. Będzie 

też mowa o kosmetykach stosowanych 

przez kobiety w ciąży, ze szczególnym 

uwzględnieniem doboru surowców, 

oraz o środkach konserwujących stosowanych 

w kosmetyce. Więcej informacji: 

tel. 0 22 420 55 01. 

10 MARCA 

Z LOKALNEJ PERSPEKTYWY 

Kolejne spotkanie z cyklu konferencji 

„System opieki zdrowotnej. Ogólnopolskie 

problemy – regionalna perspektywa” 

tym razem odbędzie się w Hotelu Qubus 

w Katowicach. Jak zawsze spotkanie będzie 

poświęcone głównym problemom 

lecznictwa stacjonarnego w regionie, 

finansowaniu świadczeń oraz zarządzaniu 

i inwestycjom regionalnym w sektorze 

medycznym. Więcej informacji: 

tel. 0 32 209 13 03. 

4 

11-12 MARCA 

BADANIA KLINICZNE 

Farmaceutów śledzących badania kliniczne 

zainteresować powinna konferencja, 

która odbędzie się w Warszawie. Spotkanie, 

zatytułowane „Zmiany w prawie, nowe 

modele badań, skuteczne rozwiązanie 

problemów prawno-podatkowych”, będzie 

poświęcone m.in. ustawie „Prawo badań 

klinicznych” i nowemu modelowi prowadzenia 

badań klinicznych. Więcej informacji: 

tel. 0 22 256 72 00. 

5 

MARZEC 

NOWE OPAKOWANIA 

MARKI VIGOR! 

Idąc z duchem czasu VIGOR dostosowuje 

się do oczekiwań Pacjentów, zmieniając 

dotychczasowe opakowania i czyniąc je 

jeszcze bardziej czytelnymi i nawiązującymi 

do witalnościowego charakteru 

marki. Unowocześnione logo, jeszcze 

większa dawka pozytywnej energii i radości 

oraz optymistyczna feria barw to cechy 

nowych opakowań witamin VIGOR. 

Warto więc zadbać, by nowe opakowania 

znalazły się w atrakcyjnym miejscu na 

półce, co z pewnością pozwoli na dodatkowe 

zwiększenie sprzedaży. Produkty 

w nowych opakowaniach dostępne od 

marca 2008. VIGOR – życie pełne energii, 

przyjemność z każdego dnia! 

Fot. Digitouch, archiwum Medi Press 

4 Farmacja i ja Marzec 2008

FAKTY 

Gwałtowny wzrost 

zachorowań 

W styczniu odnotowano aż 46 530 przypadków 

zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę. 

lek. med. Katarzyna 

Mikulska 

Absolwentka 

II Wydziału Medycznego 

Akademii Medycznej 

w Warszawie. Obecnie 

internista na oddziale 

chorób wewnętrznych 

w Szpitalu 

Grochowskim. 

Rekordowa liczba w tej statystyce padła 

w okresie badanym ostatnio – od 23 do 

31 stycznia 2008 r. zachorowało aż 

19 094 osób. 

NIEKORZYSTNA AURA 

Zdaniem lek. med. Katarzyny Mikulskiej 

– eksperta Centrum Informacji o Przeziębieniu 

i Grypie (www.centrumgrypa.pl) 

liczba ta może jeszcze wzrosnąć. – Luty 

i marzec to statystycznie miesiące, które 

przynoszą najwięcej zachorowań na infekcje 

wirusowe, w tym oczywiście na grypę. 

Związane jest to z pogodą oraz ze zmniejszoną 

w okresie jesienno-zimowym odpor- 

nością – zauważa doktor Mikulska. – Niestety, 

na pogodę nie mamy wpływu. Taka 

wczesna wiosna, z którą mamy obecnie do 

czynienia, sprawia, że wirusy i bakterie mają 

świetne warunki do namnażania się. To 

powoduje wzrost zachorowalności na infekcje 

układu oddechowego, zarówno o etiologii 

wirusowej, jak i bakteryjnej. 

MOŻE BYĆ GORZEJ 

Stan ten potwierdzają dane epidemiologiczne. 

Porównując liczbę zachorowań 

w styczniu 2007 r. (24 892 przypadki z danymi 

ze stycznia 2008 r. (46 530 przypadków) 

widać blisko 100-procentowy wzrost. – Praw- 

dopodobnie tak wzmożona zachorowalność 

będzie się utrzymywać. Niestety jest to tylko 

próba przewidzenia sytuacji – tak samo 

trudnej do oceny jak pogoda – dodaje dr 

Mikulska. 

W rozbiciu na poszczególne województwa 

dane pokazują, że w styczniu bieżącego roku 

największą liczbę przypadków zachorowań 

lub podejrzeń zachorowań na grypę odnotowały 

województwo: mazowieckie – 10 080 

przypadków, wielkopolskie – 6332 przypadki 

oraz małopolskie – 6185 przypadków. 

Najmniej chorych było w województwie 

świętokrzyskim – 155 przypadków. 

liczba zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę 

20000 

19000 

18000 

17000 

16000 

15000 

14000 

13000 

12000 

11000 

10000 

9000 

8000 

7000 

6000 

5000 

4000 

3000 

2000 

1000 

0 

2615 

5540 

2007 

2006 

2218 2121 

4488 

3431 

5898 

5255 

Zestawienie danych epidemiologicznych 

w sezonach 

2007/2008 r. i 2006/2007 r. 

Opracowanie Centrum Informacji o Przeziębieniu i Grypie www.centrumgrypa.pl 

na podstawie danych PZH: www.pzh.gov.pl 

4784 

4933 

7079 

01–07.10 

08–15.10 

16–22.10 

23–31.10 

01–07.11 

08–15.11 

4606 

5921 

3716 

6904 

16–22.11 

23–30.11 

4461 

6442 

4933 

6091 

5118 

5274 

4013 

4044 

2747 

5592 

5143 

8722 

3808 

13122 

7345 

19094 

01–07.12 

08–15.12 

16–22.12 

23–31.12 

01–07.01 

08–15.01 

16–22.01 

23–30.01 

8596 

W MARCU W TV 

Farmaceuto, w związku 

z emisją reklam w telewizji, 

przygotuj się na zwiększone 

zainteresowanie 

tymi produktami w marcu: 

• Acatar zatoki 

• Herbitussin 

• Xenna Extra 

• Ibuprom Zatoki 

• Ibuprom 

• Stoperan 

• Verdin 

• Apap 

• Apap Noc 

• Vigor Complete 

• Gripex 

• Gripex Max 

Marzec 2008 Farmacja i ja 

5


prawo i farmacja 

Usługi 

dodatkowe 

Małgorzata Puchalska 

Jest radcą prawnym 

w US Pharmacia. 

Dodatkowe usługi świadczone pacjentom przez 

apteki to wciąż temat nierozwiązany z prawnego 

punktu widzenia. Spróbujmy zatem przyjrzeć mu 

się nieco bliżej. 

Temat jest o tyle trudny, że nie ma 

przepisów prawnych, które regulowałyby 

precyzyjnie, jakie usługi 

można, a jakich nie można oferować 

pacjentom w ramach działalności apteki. 

Pomimo luki w prawie część aptek świadczy 

usługi, np. dermokonsultacje lub pomiary 

ciśnienia krwi. 

LITERA PRAWA 

Zgodnie z art. 86 ust. 1 i 2 prawa farmaceutycznego 

apteka jest placówką ochrony 

zdrowia publicznego, w której osoby uprawnione 

świadczą w szczególności usługi 

farmaceutyczne, obejmujące wydawanie 

produktów leczniczych i wyrobów medycznych, 

sporządzanie leków recepturowych, 

sporządzenie leków aptecznych oraz udzielanie 

informacji o produktach leczniczych 

i wyrobach medycznych. Dodatkowo apteka 

ogólnodostępna może oferować pacjentom 

środki spożywcze specjalnego przeznaczenia 

żywieniowego, suplementy diety, 

kosmetyki, środki higieniczne, przedmioty 

do pielęgnacji niemowląt i chorych, 

żywność zawierającą w składzie farmakopealne 

naturalne składniki pochodzenia 

roślinnego oraz środki dezynfekcyjne stosowane 

w medycynie. 

NIE TYLKO SPRZEDAŻ 

Czytając przepisy literalnie, można dojść 

do wniosku, że do czasu wydania właściwych 

przepisów przez Ministra Zdrowia apteka 

nie może prowadzić żadnej innej działalności 

niż ta określona w art. 86 prawa farmaceutycznego. 

W mojej ocenie teza ta nie jest do końca 

prawdziwa, gdyż stoi w sprzeczności z zakresem 

obowiązków farmaceutów zatrudnionych 

w aptece. Zgodnie z art. 2a ustawy 

z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich 

wykonywanie zawodu farmaceuty ma 

na celu ochronę zdrowia publicznego i obejmuje 

działalność polegającą w szczególności 

[podkr. autorki] na: 

1) wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów 

medycznych będących przedmiotem 

obrotu w aptekach i hurtowniach 

farmaceutycznych oraz sprawowaniu 

nadzoru nad ich obrotem, przechowywaniem 

i wykorzystaniem, 

2) sporządzaniu i wytwarzaniu produktów 

leczniczych, 

3) sprawdzaniu jakości i tożsamości leków 

recepturowych, leków aptecznych i leków 

gotowych, 

4) udzielaniu informacji i porad dotyczących 

działania produktów leczniczych i stosowania 

wyrobów medycznych będących 

przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach 

farmaceutycznych, 

5) kierowaniu apteką, działem farmacji szpitalnej 

lub hurtownią farmaceutyczną; 

6) współuczestniczeniu w sprawowaniu 

nadzoru nad gospodarką produktami 

leczniczymi, w szczególności w zakładach 

opieki zdrowotnej, 

7) współudziale w badaniach klinicznych 

prowadzonych w szpitalu, 

8) współudziale w badaniach nad lekiem, 

monitorowaniu niepożądanych działań 

leków i przekazywaniu tych informacji 

właściwym organom. 

CO Z TEGO WYNIKA? 

Wyliczenie obowiązków farmaceuty jest 

przykładowe. Skoro apteki mogą prowadzić 

np. obrót kosmetykami, to moim zdaniem 

zatrudnieni w nich farmaceuci mają prawo 

i obowiązek sprawować nadzór nad obrotem, 

przechowywaniem i wykorzystaniem takich 

produktów oraz powinni udzielać informacji 

na temat ich działania. Obowiązki te 

mieszczą się bowiem w szeroko pojętym celu 

ochrony zdrowia publicznego. 

Tak więc farmaceuta zatrudniony w aptece 

może i powinien informować pacjentów 

o sposobie działania danego kosmetyku. 

Farmaceuta powinien również udzielać 

informacji na temat składu i przeznaczenia 

żywności dostępnej w aptece oraz sposobu 

działania wyrobów medycznych, które 

można nabyć w aptece, np. aparatów do 

mierzenia ciśnienia krwi. 

Należy oczekiwać jak najszybszego dookreślenia 

przez Ministra Zdrowia rodzajów 

dodatkowych usług, które mogą być świadczone 

przez apteki, tak aby nie było rozdźwięku 

między zakresem obowiązków apteki, 

a zakresem obowiązków jej pracowników 

– farmaceutów. Na uregulowanie czekają 

bowiem tak istotne z punktu widzenia 

zdrowia publicznego kwestie, jak np. możliwości 

wykonywania badań zawartości 

cholesterolu we krwi, doradztwo dotyczące 

sposobu odżywiania oraz sposobów zrywania 

z nałogami, a także sprzedaż książek 

i czasopism dotyczących zdrowia. 

Fot. BE&W 



marketing 

Tomasz Barałkiewicz 

Group Account 

Director w agencji 

reklamowej 

Tequila Polska. 

Jest ekspertem 

w dziedzinie 

marketingu 

farmaceutycznego. 

Obniżka, 

podwyżka, 

czyli 

ceny w aptece 

Na całym świecie 

miliony ludzi 

zajmujących się 

handlem i usługami 

zastanawia się, jak 

powinny kształtować 

się ceny 

sprzedawanych 

produktów lub 

świadczonych prac. 

Mimo że na ten 

temat powstało wiele 

prac naukowych 

i różnych teorii, nadal 

jedyną wskazówką na 

temat kształtowania 

cen jest dawne 

powiedzenie 

marketingowe, że 

cena powinna być 

taka, jaką klient jest 

skłonny zapłacić. 

Państwo również codziennie zastanawiają 

się nad tym, czy setki 

leków i innych preparatów sprzedawanych 

w Waszych aptekach 

ma odpowiednie ceny. Zastanówmy się 

więc, jak je ustalać oraz kiedy warto je 

podnosić i obniżać. 

RÓŻNICOWANIE MARŻY 

W aptekach najczęściej ustala się poziom 

marży dla określonych grup preparatów. 

Z jednej strony mamy szeroką grupę 

leków sprzedawanych na receptę. W ich 

przypadku możliwości wpływania na 

cenę są ograniczone prawem i po ostatnich 

zmianach przepisów nie obserwuje 

się na rynku zbyt widocznych działań 

promocyjnych. 

Z drugiej strony w aptece znajdują się 

tysiące leków OTC, których sprzedaż 

ciągle rośnie, oraz rozwijające się jeszcze 

bardziej dynamicznie kategorie środków 

pielęgnacyjnych i kosmetyków. W przypadku 

tych grup aptekarze mają dowolność 

ustalania cen detalicznych i warto 

zastanowić się, jak to robić, aby finalnie 

osiągnąć oczekiwany poziom zyskowności 

placówki. 

Utrzymywanie równego poziomu marży 

dla wszystkich preparatów sprzedawanych 

bez recepty, przez cały rok nie 

jest efektywne. Może to prowadzić do 

niesatysfakcjonujących, zbyt wysokich 

dla pacjentów cen jednego produktu 

oraz zbyt niskich dla wielu innych, 

które nabywca i tak kupiłby bez względu 

na ich wartość. Jeżeli decydujemy 

się na różnicowanie marż, do czego 

oczywiście zachęcam, zastanówmy się 

jakimi zasadami należy się kierować. 

ELASTYCZNOŚĆ CEN 

Istnieje wskaźnik, który częściowo odpowiada 

na pytanie, czy warto zwiększać 

lub obniżać marże. Elastyczność jest 

informacją mówiącą, o ile procent wzrośnie 

sprzedaż przy określonej obniżce 

ceny. Przykładowo, jeżeli obniżymy cenę 

o 10% i w wyniku tego działania sprzedaż 

wzrośnie również o 10%, to możemy 

mówić o wysokiej elastyczności. 

Należy jednak pamiętać, że różne produkty 

cechuje różny poziom elastyczności. 

Doświadczenia z aptek wskazują, 

że są grupy leków, w przypadku których 

obniżka ceny nie wpływa znacząco na 

Fot. K. Pacuła/Forum 



marketing 

wzrost sprzedaży i czyni to działanie 

nieefektywnym. Ciekawym przykładem 

może być zestaw plastrów lub woda 

utleniona. Są to produkty kupowane 

incydentalnie i w wyjątkowych sytuacjach 

(wypadek, przygotowywanie apteczki 

etc). Jeżeli obniżymy cenę jednego z nich 

nawet o połowę, to nie liczmy na nagły 

wzrost sprzedaży. Przecież nagle ludzie 

nie zaczną doznawać większej ilości 

kontuzji. Działa to oczywiście w obie 

strony – jeżeli zwiększymy cenę, to nie 

odczujemy zauważalnych spadków ich 

sprzedaży. Mała elastyczność wynika 

w tym przypadku z faktu, że zakup jest 

incydentalny i szansa na to, że pacjent 

porówna cenę lub przypomni sobie 

koszt zbliżonego zestawu plastrów kupowanych 

pół roku temu jest niewielka. 

Dochodzimy więc do pierwszego wniosku, 

że produkty kupowane okazjonalnie 

mają najczęściej niską elastyczność 

i można stosować w ich przypadku 

wyższe marże. 

W asortymencie placówki znajdują się 

również grupy preparatów w których przypadku 

elastyczność jest znacząco wyższa. 

Są to preparaty, których zakup jest w większości 

powtarzalny, co pozwala pacjentowi 

zauważyć różnicę w cenie. Przykładem 

mogą być witaminy i minerały. 

Stali użytkownicy, którzy stanowią znacząco 

grupę, kupują produkt z tej kategorii 

raz w miesiącu lub częściej. Jeżeli 

odwiedzą placówkę, w której cena jest 

niższa – zauważą to z pewnością. Efektem 

tych spostrzeżeń może być zakup większego 

opakowania lub dwóch opakowań, 

co podnosi wynik placówki, a z drugiej 

strony świadomość niższej ceny wpływa 

na zbudowanie w umyśle pacjenta opinii, 

że apteka jest tania. To drugie może powodować 

częstsze jej wybieranie w przyszłości 

i większą lojalność. Pamiętajmy 

więc, aby zastanowić się nad sensownością 

modyfikacji marż w zależności od 

tego, czy produkt jest stosowany incydentalnie 

(możliwe wyższe marże) czy 

też jest regularnie (obniżka ceny może 

być bardzo efektywna). 

ODPOWIEDNI CZAS 

Oprócz celowości ustalania różnorodnych 

marż, dla poszczególnych kategorii 

asortymentowych, warto zastanowić 

się, kiedy jest najlepszy moment na 

obniżkę lub podwyżkę cen. 

Nie jest sztuką sprzedawać w czasie, kiedy wszyscy 

sprzedają. Ogromną umiejętnością jest zwiększać sprzedaż 

w okresie braku dobrej koniunktury. 

Na początek warto odwołać się do prostej 

zasady, która skutecznie działa w przedsiębiorstwach 

handlowych z różnych 

branż. Mówi ona, że nie jest sztuką sprzedawać 

w czasie, kiedy wszyscy sprzedają. 

Ogromną umiejętnością jest zwiększać 

sprzedaż w okresie braku dobrej koniunktury. 

Z przytoczonej zasady wynika przykładowo 

organizacja największych wyprzedaży 

dopiero po świętach Bożego 

Narodzenia. W listopadzie i grudniu 

hossa w całym handlu i ogromne ilości 

nabywców w sklepach, co odczuwają 

pozytywnie również apteki, nie wymaga 

dodatkowego wsparcia w postaci obni- 

żania cen. Dopiero w styczniu, kiedy nie 

ma wzmożonych zakupów, wykorzystuje 

się obniżki marż i promocje, w celu 

zwiększenia obrotów oraz zmotywowania 

nabywców do odwiedzania punktów 

handlowych i decyzji zakupowych. 

Jeżeli spojrzymy przez ten pryzmat na 

koniunkturę rynku aptecznego, to z pewnością 

są miesiące, w których liczba 

pacjentów i skala zakupów jest na tyle 

wysoka, że znacząca obniżka cen nie 

spowoduje wzrostu zysków. Wynika to 

z faktu, że nie ma wówczas dużej grupy 

osób, które mogłyby skorzystać z okazji 

i zwiększać zakupy lub je rozpoczynać. 

Z drugiej strony w czerwcu lub lipcu 

spadek sprzedaży jest na tyle wysoki, że 

warto poszukać sposobów na motywowanie 

pacjentów do zakupów i wybierania 

naszej apteki. Wówczas jest zdecydowanie 

lepszy moment na promocję 

czy obniżkę ceny. 

Bardzo mocno związane jest to również 

z lokalizacją placówki. Przykładowo 

apteka w nadmorskim kurorcie przeżywać 

będzie hossę w lecie, kiedy pacjentów 

jest najwięcej. W takim przypadku obniżki 

cenowe lub promocje w tym okresie 

nie są uzasadnione, ponieważ mniejsze 

zyski nią spowodowane nie zostaną 

zrekompensowane większą sprzedażą. 

INTENSYWNOŚĆ DZIAŁAŃ 

W związku z istotnym wpływem poziomu 

marż na zyskowność apteki, warto zainteresować 

się jak najszerszą grupą produktów 

i z dużą częstotliwością wpływać na 

zmiany cen. Zacząć należy od najczęściej 

sprzedawanych produktów bez recepty 

i poszukiwać optymalnych poziomów 

ich cen. Z drugiej strony warto zastanowić 

się nad promocjami, które nadal organizuje 

większość aptek i odpowiednio dostosowywać 

je do miejsca i czasu. Warto 

także wybierać do tych akcji produkty, 

które charakteryzują się największą elastycznością. 

Promocja obejmująca odpowiednie 

produkty organizowana w odpowiednim 

miejscu i czasie ma szansę na 

znacznie większy sukces. 

Zachęcam do głębszej analizy i przede 

wszystkim do wprowadzenia różnorodności 

marż w sprzedaży „odręcznej”, 

co przy odpowiednim zaangażowaniu 

znacząco zwiększy zyskowność. 


9


finanse w praktyce 

Magdalena Adamska 

Autorka tekstów 

ekonomicznych, 

publikowała m.in. 

w „Rzeczpospolitej”, 

„Pulsie Biznesu”, 

„Życiu Warszawy”, 

„Home&Market”, 

„Gazecie MSP”, 

„Nowym Rynku”. 

Recepta na 

pewny zysk 

Już zaplanowałeś kolejny rok zysków. Tymczasem zdarzyła się 

nieprzewidziana sytuacja – włamanie, pożar, zalanie. Z polisy 

otrzymasz zwrot kosztów napraw czy zakupów, ale kto zrekompensuje 

ci kilka miesięcy poza biznesem? Często ta sama polisa. 

Aby powetować sobie starty wynikające 

z utraconych korzyści, 

należy odpowiednio wcześniej 

sięgnąć po specjalny rodzaj 

ubezpieczenia: ubezpieczenie utraconego 

zysku. Ubezpieczenie to obejmuje zysk 

brutto, jaki osiągnąłby przedsiębiorca, 

gdyby w wyniku wystąpienia jednego ze 

zdarzeń losowych nie nastąpiły szkody 

w mieniu, a tym samym zakłócenie działalności 

firmy. 

ABY OCHRONA 

BYŁA SKUTECZNA 

Ubezpieczenie utraty zysku zwykle zawierane 

jest jako ubezpieczenie dodatkowe 

do ubezpieczenia wypadków losowych. 

Katalog tych ostatnich jest szeroki (patrz: 

ramka). Warto pamiętać, że podpisując 

konkretną polisę, kupujemy ubezpieczenie 

konkretnego katalogu ryzyka. Jego 

szczegółowy spis znajdziemy zawsze 

w dokumencie zatytułowanym „Ogólne 

warunki ubezpieczenia” wydawanym 

przez ubezpieczyciela. 

Na czym polega „uzupełniający” charakter 

ubezpieczenia utraty korzyści? 

Z punktu widzenia skuteczności ochrony 

najistotniejsze jest to, że obie umowy 

ubezpieczenia (od zdarzeń losowych 

i od utraty zysku) powinny mieć taki 

sam okres ubezpieczenia. Nawet jeśli 

podpiszemy umowę o ubezpieczeniu 

utraty korzyści w terminie późniejszym 

niż umowę podstawową, terminy podstawowej 

i uzupełniającej ochrony muszą 

być zgodne. Również jeśli szkoda wystąpiła 

w okresie obowiązywania umowy 

z tytułu ubezpieczenia zysku, ale po 

wygaśnięciu ubezpieczenia z tytułu 

zdarzeń losowych – ubezpieczyciel nie 

wypłaci nam ani złotówki. 

I jeszcze jedno: polska praktyka pokazuje, 

że oba ubezpieczenia – od wypadków 

losowych oraz BI (busines interruption) – muszą 

być kupione u tego samego ubezpieczyciela. 

PENSJA OD AGENTA 

Funkcjonowanie firmy pociąga za sobą 

pewne koszty stałe, niezależne od poziomu 

dochodów czy nawet mimo przestojów 

w działalności. Są to choćby płace 

pracowników, podatki, czynsze, amortyzacja. 

Skoro na skutek przestojów obroty 

spadają, te właśnie koszty stałe są 

bezpośrednim czynnikiem utraty zysku. 

Ergo: podlegają one ochronie ubezpieczeniowej 

z tytułu naszej polisy BI. 

Warto zauważyć, że zwrot kosztów stałych 

z tytułu polisy BI nastąpi także w przypadku, 

gdy w danym okresie firma nie 

planowała czystego zysku. Koszty stałe 

generują bowiem wówczas ujemny wynik 

finansowy firmy, a więc de facto stanowią 

o utracie zysku. 

Podstawowe i uzupełniające 

ZWROT KOSZTÓW EKSTRA 

Z tytułu BI możemy uzyskać również 

zwrot nieplanowanych kosztów, które 

trzeba było ponieść w związku z wyeliminowaniem 

zakłóceń w działalności. W grę 

wchodzi na przykład koszt pracy w godzinach 

nadliczbowych, wynajęcie lokalu 

zastępczego, zakup towarów po wyższych 

cenach niż wynegocjowane u wcześniejszych 

dostawców czy kary umowne z tytułu 

niedotrzymanych umów. 

MAKSYMALNY CZAS 

Niezależnie od rodzaju ubezpieczenia, 

każda polisa opiewa na określoną kwotę 

maksymalną. To górny próg, do jakiego 

sięga odpowiedzialność finansowa ubezpieczyciela 

w razie powstałej szkody. 

W umowie ubezpieczenia utraty zysku 

określa się także maksymalny okres ochrony, 

to jest czas, przez który ubezpieczyciel 

rekompensuje właścicielowi firmy utracony 

zysk. Okres maksymalny deklaruje 

przedsiębiorca kupujący ubezpieczenie 

(długość tego okresu ma oczywisty wpływ 

na koszt polisy), ale musi się mieścić 

w ramach wyznaczonych przez daną 

firmę ubezpieczeniową. 

Ubezpieczenie podstawowe – pokrywa koszty usuwania szkód powstałych 

w wyniku zdarzeń losowych, takich jak np. pożar, uderzenie pioruna, wybuch, 

upadek statku powietrznego, uderzenie pojazdu lądowego, huragan, deszcz 

nawalny, grad, lawina, trzęsienie ziemi, zapadanie się i osuwanie ziemi, 

pękanie rur, śnieg lub lód, dym, fala uderzeniowa, upadek drzew i budowli. 

Ubezpieczenie uzupełniające – pokrywa kwotę zysku utraconego na skutek 

ubezpieczonych zdarzeń losowych: zysk netto, pensje pracowników, czynsze, 

amortyzacja, koszt pracy w godzinach nadliczbowych, wynajęcie lokalu zastępczego, 

kary umowne z tytułu niedotrzymanych umów. 

Fot. T. Perczyński 




GORĄCZKA 

Zastanawiając się, 

gdzie ulokować 

oszczędności, 

wybieramy fundusze, 

akcje, obligacje, 

kupujemy walutę. 

Złota nie traktujemy 

jako poważnej 

inwestycji. Tymczasem 

to ono, mimo 

wahań wartości, od 

tysięcy lat odgrywa 

rolę waluty, lokaty, 

depozytu, środka 

zabezpieczającego 

przed wojną, inflacją 

i dekoniunkturą. 

Artur A. Adamski 

Redaktor 

i prowadzący 

działy inwestycyjne 

m.in. w PAP, 

„Życiu Warszawy”, 

„Pulsie Biznesu”, 

„Home&Market”, 

„Gazecie MSP”, 

„Twoim Biznesie”. 

ZŁOTA 

Dlaczego warto lokować oszczędności 

w złocie? Po pierwsze: 

inwestycje w złoto uważane są 

za najbezpieczniejszą lokatę 

przechowującą wartość pieniądza w czasie 

– jest właściwie niezniszczalne, można 

je spieniężyć w sytuacjach ekstremalnych, 

ma wartość bez względu na czas i miejsce. 

Po wtóre: stawiając na złoto, można wybrać 

spośród bardzo wielu sposobów inwestowania: 

począwszy od zakupu złotego 

pierścionka, poprzez sztabki, złote monety, 

a skończywszy na akcjach kopalń 

złota i jednostek uczestnictwa funduszy 

hedgingowych. W każdej z tych form 

możemy być beneficjentami złotego interesu. 

To tylko dwa i to wcale nie najważniejsze 

powody, dla których inwestowanie 

w złoto w ostatnim czasie znalazło się 

w kręgu zainteresowań inwestorów. 

NOWY REKORD 

Od zakończenia I wojny światowej cena 

złota swoje pierwsze apogeum osiągnęła 

w 1980 r., kiedy to za uncję (31,1 g) płacono 

850 dolarów. Był to szczyt, na którego 

pobicie trzeba było czekać aż 27 lat. Dopiero 

w ubiegłym roku cena uncji przekroczyła 

800 dolarów i dotarła do poziomu 

900. Zdaniem specjalistów w tym roku 

pokonana zostanie psychologiczna bariera 

1 tys. dolarów za uncję. 

Nowy rekord jest wielce prawdopodobny, 

do magicznego pułapu 1 tys. brakuje 70- 

-80 dolarów. Dodatkowo nowy rekord 

cenowy złota uprawdopodobniają impulsy 

płynące z rynku kapitałowego, 

walutowego, a także z polityki. 

Zacznijmy do giełd. O tym, że posiadacze 

akcji czy też jednostek uczestnictwa funduszy 

inwestycyjnych ponoszą dotkliwe 

straty, wspominać nie trzeba. Trudno 

znaleźć inwestora, który teraz zarabia. 

Pieniądz nie lubi jednak próżni i szuka 

innych, bardziej pewnych miejsc, gdzie 

mógłby się „spokojnie pomnażać”. Takim 

miejscem wydaje się uczestnictwo w silnie 

rosnącym rynku złota. W czasach bessy 

naturalny jest przepływ pieniądza z rynku 

kapitałowego na bardziej stabilne 

rynki: głównie złota, choć również dzieła 

sztuki cieszą się większym zainteresowaniem. 

TANI DOLAR, DROGIE ZŁOTO 

Druga, może ważniejsza kwestia związana 

ze złotą hossą to systematycznie spadająca 

wartość amerykańskiej waluty. Dolar 

osłabia się od 2001 r., jednak w ciągu ostatnich 

trzech lat tendencja ta nasiliła się. 

A jako że dolar jest skorelowany ujemnie 

ze złotem, obowiązuje generalna zasada: 

gdy dolar tanieje – drożeje złoto. I odwrot- 

Fot. Corbis, archiwum prywatne 




nie: przy spadających cenach złota notowany 

jest wzrost kursu dolara. 

Inwestorzy, poszukując pewnego źródła 

zabezpieczenia kapitału, kierują się w stronę 

pewnych i rzadkich inwestycji, a do 

takich zalicza się właśnie złoto. W czasach, 

gdy dolar był mocny i amerykańska gospodarka 

kwitła – poczucie bezpieczeństwa 

dawały z kolei dolary. 

Taniejący dolar może wymusić na bankach 

centralnych konieczność dywersyfikacji 

rezerw walutowych, szczególnie banki 

z Azji co jakiś czas informują o takim 

zamiarze. Gdyby tak się stało, dolar „zanurkowałby” 

dramatycznie, ponieważ 

banki zamiast powiększania rezerw w dolarach, 

wybierałyby np. euro, przez co 

zmniejszyłby się znacznie popyt na dolara. 

A bez niego (wraz z ucieczką inwestorów 

przed deprecjacją) dolar po prostu 

by „opadł”. 

ZŁOTY ŚRODEK NA INFLACJĘ 

Żółty metal ma wartość zabezpieczającą 

przed wahaniami kursów walut, co ma 

niebagatelne znaczenie przy niepokojach 

na rynkach finansowych. Jest także zabezpieczeniem 

przed groźbą inflacji: 

wprawdzie jak na razie w Europie nie ma 

takiego zagrożenia (poza Polską), lecz 

niebezpieczeństwo wzrostu inflacji w USA 

stawia pod znakiem zapytania kolejne 

obniżki stóp procentowych. Pada więc 

ostatnia nadzieja giełd na impuls do 

wzrostu (wprawdzie FED, czyli bank 

centralny USA, już dwukrotnie obniżył 

stopy w tym roku, inwestorzy są nadal 

niespokojni). Także w naszym kraju, wzrost 

siły nabywczej społeczeństwa nakręca 

konsumpcję, a ta może powodować wzrost 

inflacji. W tym roku Rada Polityki Pieniężnej 

zaordynowała już podwyżkę stóp 

procentowych, a należy spodziewać się 

kolejnych. A jak wiadomo, inflacja „zjada” 

nasze pieniądze i chcąc je zabezpieczyć, 

należy szukać pewnych źródeł niepoddających 

się temu zjawisku. Wybór może 

paść więc na złoto. 

APETYT NA ZŁOTO 

Zawirowania na międzynarodowej arenie 

politycznej każą poszukiwać stabilnych 

inwestycji. Rok 2008 to rok wyborów 

prezydenckich w USA, a to jest zawsze 

czas niepewności co do kursu gospodarczego 

nowego obozu rządzącego. Z kolei 

Czy wiesz że... 

rezerwy banków centralnych innych mocarstw: 

Chin, Indii i Rosji są w stosunku 

do wielkości kraju i potencjału gospodarczego 

– niewielkie. A jako że państwa te 

znakomicie się rozwijają, można się spodziewać, 

iż rezerwy będą powiększane 

poprzez zakup złota. 

W złoto, czyli dobro nieodnawialne, inwestują 

także największe międzynarodowe 

fundusze inwestycyjne (np. Franklin 

Templeton), jak również fundusze hedgingowe, 

dla których alokacja środków 

w złoto jest metodą na różnicowanie 

portfela inwestycyjnego. 

Dynamiczny rozwój gospodarek Chin 

i Indii jest silnym motorem do wzrostu 

cen złota także z przesłanek kulturowych. 

W społeczeństwach tych ilość posiadanego 

złota jest wyznacznikiem pozycji 

społecznej, a także synonimem dobrobytu. 

Tylko Indie zgłosiły w ubiegłym roku 

zapotrzebowanie na 1,1 tys. ton szlachetnego 

kruszcu. 

Warto również wspomnieć o szybkim 

rozwoju nowoczesnych technologii, które 

przy produkcji mikroprocesorów, zaawansowanych 

płyt głównych czy wysoko 

przepływowych styków zużywają coraz 

więcej czystego złota. 

Wszystkie te czynniki wraz z połączeniem 

ograniczonej wydolności kopalń i niewielkimi 

zasobami kruszcu powodują 

• Waga wydobytego od zarania ludzkości 

złota wynosi 150 tys. ton, z czego 

przeszło 60% pozyskano od połowy 

XX wieku. 

• Całe dotychczas wydobyte złoto zmieściłoby 

się w sześcianie o krawędzi 

19,8 m. 

• Jedna tona złota zmieściłaby się w kuli 

o średnicy 46,24 cm lub sześcianie 

o boku 37,27 cm. 

• Światowa produkcja złota kształtuje 

się na poziomie 2,5 tys. ton rocznie. 

• Ponad 60% złota znajduje się w formie 

biżuterii, zaś niecałe 80% wydobycia 

trafia do branży jubilerskiej. 

• Złoty metal jest odporny na ogień, korozje, 

czynniki atmosferyczne i chemikalia 

– poza tzw. „wodą królewską”. 

• Najbardziej znanym wyrobem ze złota 

jest 11-kilogramowa maska z grobowca 

faraona Tutenhamona, odkryta 

w 1922 r. 

• Złoto jest najstarszym środkiem płatniczym 

– swoją rolę odgrywa od ponad 5 

tys. lat. 

• Dopiero w 1971 r. prezydent USA Richard 

Nixon zrezygnował z pokrycia 

dolara w złocie i przestało ono odgrywać 

rolę wymienialnej waluty. 

• Łączna ilość złota zgromadzona w rezerwach 

wszystkich krajów świata liczy 

niecałe 31 tys. ton. Rezerwa Stanów 

Zjednoczonych wynosi ponad 8 tys. 

ton. Rezerwa Narodowego Banku Polskiego 

wynosi 103 tony. 

• Złoto znajduje zastosowanie – poza 

jubilerstwem i inwestycjami – także 

w telekomunikacji, nowoczesnych 

technologiach, astronautyce, medycynie 

oraz kuchni dalekowschodniej. 

wzrost jego ceny: od dołka w 2001 r. do 

początku 2008 r. podrożało ono czterokrotnie. 

PIERŚCIONEK CZY KOPALNIA 

Jak już napisaliśmy: złoto jest jedynym 

dostępnym na świecie aktywem, które 

daje największe możliwości inwestycji. 

Form inwestowania w ten kruszec jest 

wiele: biżuteria, monety (lokacyjne lub 

kolekcjonerskie), sztabki (lokacyjne lub 

kolekcjonerskie), fundusze inwestycyjne, 

akcje kopalń lub firm przetwarzających 

złoto, a nawet kontrakty terminowe i kontrakty 

różnic kursowych. Inaczej rzecz 

ujmując, można inwestować bezpośrednio 

i pośrednio. 

Każda z tych inwestycji ma swoją specyfikę 

i obarczona jest różnym ryzykiem. 

Najprostszą formą jest oczywiście zakup 

złota w postaci materialnej. Kupując, 

należy zwrócić uwagę na kilka czynników 

wpływających na cenę i przyszłe zyski. 

Zacznijmy od biżuterii. To najpowszechniejsza 

i najstarsza forma lokowania. 

Biżuteria ma, poza zaletą przenoszenia 

wartości w czasie (pierścionek bez względu 

na to, czy ma tysiąc lat czy rok, ma 

wymierną wartość), dodatkowy walor: 

zdobniczy. Jest to zaleta (wyrób może 

zyskać na cenie ze względu niepowtarzalny 

wygląd), ale także wada. Wyrób jubilerski 

obarczony jest ceną za wytworzenie, 

marżą dostawcy i sprzedawcy, a także 


13



ulega modom, które dyktują ceny. Przykładem 

niech będą radzieckie pierścionki 

z lat 70. z tzw. czerwonego złota (z dużą 

domieszką miedzi) – trudno je teraz 

zobaczyć na dłoniach pań. Ich cena to 

zazwyczaj cena taniego złomu. 

SZTABKI I MONETY 

Kolejną bezpośrednią inwestycją są złote 

sztabki i sztaby. Tu podział jest identyczny 

jak w nomenklaturze numizmatycznej: 

sztabki lokacyjne (zwane bulionowymi) 

oraz kolekcjonerskie. Te pierwsze są typową 

lokatą kapitału: zyskują wtedy, gdy 

rośnie cena kruszcu. Jeśli cena spada, 

tracimy podwójnie: na cenie metalu oraz 

na tzw. koszcie pieniądza w czasie. Określenie 

to oznacza, że zamrożone środki 

w sztabce nie pracują dla nas (jak np. 

w banku czy funduszu inwestycyjnym) 

– lecz generują straty. Sztabki (o wadze od 

5 gramów do 1 uncji) lub sztaby (powyżej 

1 uncji) kolekcjonerskie są ściśle limitowane 

i charakteryzują się specjalnie projektowanym 

stemplami. Ich wartość poza 

wzrostem ceny złota, może rosnąć jako 

wartość okazu kolekcjonerskiego. 

Jeśli ktoś nie lubi sztabek, a pociąga go 

magia monet, warto zastanowić się nad 

nimi. Monety również dzielą się na kolekcjonerskie 

i lokacyjne. Podobnie jak 

w przypadku sztabek, największego wzrostu 

wartości należy się spodziewać przy 

limitowanych seriach – zdarzało się, że 

ich wartość w ciągu kilku lat wzrosła o 9 

tys. procent (np. moneta z jeżem). 

Monety można kupować w Narodowym 

Banku Polskim, w komisach, w sklepach 

numizmatycznych, a nawet na aukcjach 

internetowych. W sztabki można zaopatrzyć 

się w NBP oraz jedynym komercyjnym 

banku – Raiffeisen Banku. 

Inwestowanie bezpośrednie w złoto ma 

zalety wynikające z fizycznego posiadania: 

w razie wypadków losowych można je 

sprzedać, nie ma również obaw o zniszczenie. 

Posiadanie złota w formie fizycznej 

daje możliwość wzrostu wartości jako 

egzemplarza kolekcjonerskiego lub po 

prostu jako pięknej ozdoby. Niedogodnością 

fizycznego posiadania jest przechowywanie. 

Trzymanie w domu niesie 

ze sobą groźbę kradzieży. Natomiast wynajęcie 

skrytki w banku (niewielkiej kasetki) 

to koszt rzędu 200-300 zł rocznie. 

PAPIEROWE ZŁOTO 

Alternatywą dla fizycznego zakupu złota 

są inwestycje pośrednie. Zaliczają się do 

nich: konta, certyfikaty, akcje kopalń, 

produkty strukturyzowane, instrumenty 

pochodne i fundusze. 

Konta złota to nic innego jak elektroniczny 

zapis potwierdzający posiadanie danej 

ilości złota kupionej w banku lub u dilera. 

Podobnie jak w przypadku papierów 

wartościowych otrzymujemy jedynie 

elektroniczny wpis – wirtualny odpowiednik 

kruszcu. Pewną odmianą konta są 

certyfikaty złota. Certyfikaty są papierami 

wartościowymi świadczącymi o posiadaniu 

kruszcu. Kupuje się je w bankach 

i biurach maklerskich oferujących tego 

typu formę lokowania. 

Jeśli wierzymy, że na cenie złota zarabiają 

także jego producenci i firmy przetwarzające, 

warto zainteresować się akcjami kopalń 

złota oraz firm jubilerskich. Akcji kopalń 

nie można kupić w Polsce bezpośrednio, 

a jedynie za pośrednictwem kilku biur 

maklerskich (biorących za swoje usługi 

Ile złota w złocie? 

Czyste złoto jest zbyt miękkie, dlatego 

w wyrobach menniczych i jubilerskich 

stosuje się stopy z innymi metalami, 

np. srebrem, palladem, niklem, miedzią, 

cynkiem, itp. Mieszanie z innym metalem 

ma celu utwardzenie złota – poza 

tym nadają mu nową barwę. Im więcej 

domieszanego innego metalu, tym 

mniejsza wartość wyrobu złotniczego. 

Miarą ilości „złota w złocie” jest próba. 

Przykładowo najpopularniejsza w Polsce 

próba złota – 0,585 – oznacza, że w 1 g 

stopu zawartych jest 0,585 g czystego 

złota. 

Międzynarodowym oznaczeniem ilości 

złota w 1 g stopu jest karat (miara stosowana 

od 200 lat). Czyste złoto ma 

24 karaty. 

Oto obowiązujące oznaczenia: 

24 karaty – próba 0,999, 

22 karaty – próba 0,916, 

18 karatów – próba 0,750, 




9 karatów – próba 0,375. 

spore marże). Branżę jubilerską reprezentuje 

natomiast na warszawskiej giełdzie 

firma Apart czy Kruk. Kupując akcję 

przetwórców złota, należy jednak pamiętać, 

że podlegają one nieco innym zasadom 

niż rynek złota: tu wzrost kursu bardziej 

jest uzależniony od giełdowej koniunktury 

niż od wahań cen kruszcu. 

Ciekawym rozwiązaniem są fundusze 

inwestycyjne, które część środków inwestują 

w złoto. Są to ogólnodostępne fundusze 

inwestycyjne, które zamiast np. 

lokować środki w akcje, inwestują w złoto. 

Mogą to być fundusze typu hedgingowego 

(np. Superfund, Investor, Opera) 

lub całkowicie oparte na złocie (np. Investor 

Gold). Fundusze hedgingowe inwestują 

środki w kilka bądź kilkanaście 

produktów, np. ropę naftową, gaz ziemny, 

kauczuk, miedź, kobalt, złoto. 

Ostatnimi instrumentami inwestowania 

pośredniego są niedostępne w Polsce produkty 

strukturyzowane – będące połączeniem 

inwestowania w koszyk wielu różnych 

elementów, np. indeksów giełdowych, 

paliw, kruszców, energii elektrycznej. 

Dla najodważniejszych i posiadających 

sporą wiedzę o rynku finansowym pozostają 

instrumenty pochodne, czyli kontrakty 

terminowe i opcje opiewające na 

złoto. Ze względu na nader niebezpieczny 

i skomplikowany charakter tych operacji 

– nawet niektórzy spośród zajmujących 

się zawodowo inwestowaniem boją 

się tego rynku – pozwolimy sobie pominąć 

tę kwestię. 

PO PROSTU: METAL 

SZLACHETNY 

Czy warto zakupić złoto? Odpowiedzi 

jest tyle ile osób: złoty pierścionek uraduje 

kobietę, złoty okaz numizmatyczny 

ucieszy niejednego mężczyznę, sztabka 

złota może być znakomitym prezentem 

dla dziecka jako lokata kapitału i niezniszczalna 

pamiątka po obdarowującym, zaś 

elektroniczny zapis da radość wielu inwestorom. 

Trudno więc oceniać, czy warto, pewne 

jest, że złoto swoją wartość będzie miało 

jeszcze przez wiele dziesiątków, jeśli nie 

setek lat. A teraz znowu nadszedł czas 

złotej hossy, więc warto skorzystać ze wzrostowego 

trendu. 


BIZNES 

nowe technologie 

Rozmowa 

dodatkiem do 

Fot. materiały prasowe firm 

Telefon komórkowy 

spełnia coraz więcej 

funkcji – rzadko 

komu służy już tylko 

jako narzędzie 

porozumiewania się. 

Wakacje za granicą. Wchodzimy 

do apteki. Jej wystrój 

zapiera dech w piersiach: 

funkcjonalność 

i elegancja w każdym detalu. Aż korci, 

żeby zrobić zdjęcie i przenieść pomysły 

na polski grunt. Użycie aparatu zawieszonego 

na szyi zakończy się jednak wyproszeniem, 

ale wyjęcie telefonu komórkowego 

nie wzbudzi niczyjego zdziwienia. 

Oferta telefonów z możliwością robienia 

zdjęć jest nader bogata. Bez mała standardem 

stały się modele z 1-2-megapikselową 

matrycą, dzięki której uwiecznione obrazy 

można oglądać w komputerze, a nawet 

pokusić się o wydruk. Nie są to wprawdzie 

tak dobre zdjęcia, jak normalnym – czyli 

5-7-megapikselowym – aparatem cyfrowym, 

ale jak się nie ma, co się lubi… Najważniejsze, 

że widać – i to całkiem nieźle. 

DUŻO PIKSELI 

– DUŻE ZDJĘCIE 

Na rynku od 3 miesięcy dostępne są telefony 

komórkowe z 5-megapikselową matrycą. 

Co to oznacza w praktyce? Taki 

aparat daje możliwość robienia zdjęć 

wysokiej jakości. Im większa wartość megapikseli, 

tym dokładniejsze w szczegółach, 

barwie, nasyceniu, kontraście zdjęcie. 

Ważne jest również, że zrobienie fotografii 

takim aparatem pozwala na wydrukowanie 

jej w najpopularniejszych formatach 

9 x 13 cm lub 10 x 15 cm bez jakichkolwiek 

strat na jakości. Zdjęcie nie będzie się 

różniło od tego zrobionego zwykłym 

aparatem. Przy niskich wartościach megapikseli 

występuje – po wydrukowaniu 

lub wyświetleniu na monitorze w dużym 

formacie – zjawisko pikselowania. Jest to 

równomierne rozłożenie małych kwadracików, 

które zamiast tworzyć jeden zwarty 

obraz, dają efekt układanki. 

APARAT: TELEFONICZNY 

CZY FOTOGRAFICZNY? 

Do czego służy telefon – wiemy wszyscy, 

jednak model modelowi nierówny. Telefony 

różnią się szczegółami: wielkością 

wyświetlacza, funkcjami, wzornictwem, 

marką zastosowanego obiektywu. 

U operatorów można kupić aparaty trzech 

największych na świecie i najbardziej 

innowacyjnych producentów: Nokii, 

Samsunga i Sony Ericssona. 

Producent z Finlandii oferuje już bardziej 

multimedialny minikomputer z aparatem 

fotograficznym (rozmawianie można już 

traktować jako dodatek) niż zwykły telefon. 

Nokia N95 to połączenie nawigacji GPS, 

odtwarzacza mp3, stereofonicznego radia, 

odtwarzacza wideo, przeglądarki internetowej 

i aparatu fotograficznego. Za atrakcję 

tego modelu należy uznać rozsuwaną 

w górę i w dół klawiaturę, możliwość 

podłączenia telefonu 

bezpośrednio od telewizora, 

a także obiektyw znanej z optyki 

fotograficznej firmy Carl 

Zeiss. Brzmi to nieco zatrważająco, 

wiele osób zada sobie pytanie: 

a jak sobie z tym 

poradzić. Bez obawy, 

Nokia swoją potęgę 

zbudowała m.in. dzięki 

bardzo przejrzystemu 

i intuicyjnemu 

menu. 

Nieco inną drogę 

obrał koreański 

Samsung. On 

po prostu oferuje 

aparat fotograficzny 

z funkcją rozmowy. 

Model 

G800 jako jedyny 

na świecie 

proponuje trzykrotny 

wewnętrzny zoom optyczny, 

co w połączeniu z ksenonową lampą 

błyskową, możliwością wykonywania zdjęć 

panoramicznych, seryjnych i w trybie 

makro – daje do ręki aparat fotograficzny, 

z którego można także rozmawiać. 

Sony Ericsson i jego K850i to także zaawansowany 

aparat, szybki internet i radio 

– w zgrabnej jednobryłowej obudowie. 

LEPIEJ WIĘCEJ CZY MNIEJ? 

Co wybrać – to dylemat, przed którym 

zawsze stajemy, gdy mamy zbliżone w funkcjonalności 

urządzenia. Nokia N95 to 

urządzenie dla miłośników zabawy zdjęciami, 

muzyką i filmami. Kto, kto ceni 

jakość zdjęć, zaś inne funkcje są dla niego 

mniej istotne, powinien zastanowić się 

nad Samsungiem. Sony Ericsson to propozycja 

dla tych, którzy 

lubią trwałość (nie ma 

wysuwanych elementów, 

które łatwo uszkodzić) 

i zaawansowane funkcje 

w nieskomplikowanym 

urządzeniu. 

Andrzej Osypowicz


akademia farmaceuty 

Izabela Zdolińska 

Negocjator 

i mediator, 

współzałożycielka 

Stowarzyszenia 

Instytut 

Rozwiązywania 

Konfliktów. 

ma również wady: jest przyczyną myślenia 

stereotypami i zachowań nieadekwatnych 

do rzeczywistej sytuacji. 

Jak cię 

widzą, 

tak 

cię piszą 

Wybór schematu zachowania zależy od 

kilku czynników. Kiedy do apteki wejdzie 

osoba zataczająca się i bełkocząca, to 

nasza interpretacja przyczyny tego zjawiska 

będzie uzależniona np. od dostępności 

(łatwości wyszukania) pewnych 

schematów i pojęć zakodowanych w umyśle. 

Jeśli mamy w rodzinie alkoholika, 

zapewne pierwszym skojarzeniem będzie 

upojenie alkoholowe, a jeśli chorujemy 

na cukrzycę, najpierw pomyślimy o hipoglikemii. 

Schematy mogą się również 

nasuwać pod wpływem czynności lub 

informacji poprzedzających dane zdarzenie 

(np. jeśli chwilę wcześniej wyczuliśmy 

alkohol od innego pacjenta). 

Schematy mogą wpływać na wyrażane 

sądy i podejmowane decyzje, nawet jeśli 

zostały już zdyskredytowane. 

Pracujesz w aptece do późna. Sama. W drzwiach staje 

ostrzyżony „na zero”, mężczyzna, ubrany w dres 

i skórzaną kurtkę. Podchodzi do okienka i gwałtownie 

wyciąga zza pazuchy niewielki przedmiot. Serce 

podchodzi ci do gardła. Ale... właściwie dlaczego? 

Każdy człowiek nieustannie obserwuje 

otoczenie i na podstawie 

uzyskanych informacji 

wyciąga wnioski na temat najwłaściwszego 

zachowania w danym 

momencie. Proces ten nazywany jest 

poznaniem społecznym. 

Istnieją dwa rodzaje poznania społecznego: 

myślenie kontrolowane oraz myślenie 

automatyczne. Porównuje się je 

obrazowo do dwóch rodzajów kierowania 

samolotem – ręcznego (nazywane 

myśleniem kontrolowanym) i za pomocą 

autopilota (tzw. myślenie automatyczne). 

MYŚLENIE BEZ WYSIŁKU 

Myślenie automatyczne jest nieświadome, 

mimowolne. Pozwala w mgnieniu oka 

ocenić nową sytuację na podstawie wcześniejszych 

doświadczeń i umożliwia 

błyskawiczne podjęcie decyzji wówczas, 

gdy czasu jest mało, a informacji niewiele 

lub są one wieloznaczne. To właśnie 

ono sprawia, że na widok podejrzanego 

osobnika w ciemnej uliczce przyspieszmy 

kroku. Niestety, myślenie automatyczne 

HEURYSTYKI, CZYLI 

MYŚLENIE NA SKRÓTY 

Jeśli schematów jest zbyt dużo, zazwyczaj 

posługujemy się skrótami myślowymi, 

zwanymi heurystykami sądów. 

Pierwszą z nich jest heurystyka dostępności, 

która polega na formułowaniu 

opinii na podstawie pierwszego pojawiającego 

się skojarzenia. W wielu sytuacjach 

jest ona przydatna, ponieważ im łatwiej 

podać przykład dowodzący jakiegoś 

twierdzenia, tym bardziej prawdopodobne, 

że jest ono prawdziwe. Niestety, heu- 

Rys. Corbis; fot. Photopass 



akademia farmaceuty 

rystyka dostępności może być przyczyną 

nieporozumień, np. postawienia złej 

diagnozy przez lekarza. Niektóre badania 

dowodzą, że za najbardziej prawdopodobne 

uznaje się rozpoznania, które łatwiej 

przychodzą na myśl, nawet jeśli objawy 

mogą sugerować także inne choroby. 

I przeciwnie: zdarza się, że prawidłową 

diagnozę postawi dopiero dziesiąty z kolei 

lekarz, który akurat tydzień wcześniej 

oglądał film fabularny o pacjencie dotkniętym 

taką właśnie chorobą. 

Drugim skrótem myślowym jest heurystyka 

reprezentatywności. Bywa ona 

stosowana do klasyfikowania obiektów 

na podstawie podobieństwa do typowego 

przypadku (np. modelu podręcznikowego, 

własnego wyobrażenia). Jeśli 

osoba z poprzedniego przykładu wygląda 

jak bezdomny, zapewne uznamy jej 

objawy za efekt upojenia alkoholowego, 

choć przecież równie dobrze może być 

diabetykiem z hipoglikemią; jeśli natomiast 

ubrana jest elegancko, raczej nie 

pomyślimy o alkoholu (choć przecież 

założenie garnituru nie zabezpiecza przed 

upiciem się). Przyczyną takiej interpretacji 

jest informacja o proporcji podstawowej, 

czyli względnej częstości występowania 

przedstawicieli danej kategorii 

w populacji. Nasza decyzja podjęta na 

podstawie heurystyki reprezentatywności 

będzie w większości przypadków słuszna 

– zapewne więcej jest bezdomnych alkoholików 

niż bezdomnych z cukrzycą. 

Trzeci rodzaj heurystyk to heurystyka 

zakotwiczenia i dostosowania. Polega ona 

na podejmowaniu decyzji na podstawiezupełnie 

niezwiązanych z meritum 

punktem wyjścia. Na przykład sędzia, 

który poprzedniego dnia świętował 15- 

-lecie swojego małżeństwa, wyda surowszy 

wyrok niż taki, który poprzedniego dnia 

obchodził 5. urodziny swojego dziecka. 

W tym przypadku liczba 15 lub 5 stanowi 

(nieświadomie!) punkt wyjścia, który 

następnie poddaje się niewielkiej modyfikacji. 

Choć zjawisko to może się wydawać 

absurdalne, zostało wielokrotnie 

udowodnione. 

Heurystykami posługują się – w mniejszym 

lub większym stopniu – wszyscy, 

mimo że każdy z nas jest głęboko przekonany 

o kontrolowaniu własnego postępowania. 

Podobne leczyć podobnym 

Heurystyka reprezentatywności jest 

podstawą zasady wykorzystywanej 

w homeopatii „podobne leczyć 

podobnym”. Na przykład „antynowotworowy” 

marketing sprzedaży 

chrząstki rekina opiera się m.in. na 

tym, że rekiny nie chorują na raka. 

MYŚLENIE WYMAGAJĄCE 

WYSIŁKU 

Drugi rodzaj myślenia to myślenie kontrolowane. 

Zostało ono zdefiniowane jako 

świadome, zamierzone, dobrowolne 

oraz wymagające wysiłku. Jednym z jego 

celów jest weryfikowanie i równoważenie 

myślenia automatycznego. Zazwyczaj 

ludzie posługują się myśleniem automatycznym 

nie tylko w razie konieczności 

podjęcia błyskawicznej decyzji, ale również 

na co dzień – w sprawach błahych, 

w pośpiechu i rozproszeniu, kiedy nie 

mają czasu lub ochoty głębiej zastanowić 

się nad wyrażanymi przez siebie opiniami 

lub podejmowanymi decyzjami. 

Zgodnie z heurystyką zakotwiczenia 

i dostosowania automatycznie przyjmujemy 

za prawdę każdą informację, która 

pojawia się jako pierwsza. Następnie 

Udzielając pacjentowi porady dotyczącej 

farmaceutyku zwalczającego daną dolegliwość, 

pamiętaj o heurystyce dostępności! 

oceniamy, czy nie kłóci się z naszą dotychczasową 

wiedzą lub logiką i w razie 

konieczności odrzucamy nieprawdę. 

Kiedy po całym dniu pracy oglądamy 

telewizję i widzimy np. reklamy wyborcze, 

pozostaniemy na „automatycznym pilocie” 

dopóty, dopóki ich treść nie przykuje 

naszej uwagi. Słysząc z ust polityka 

„Jeśli zostanę wybrany, obniżę podatki, 

zreformuję służbę zdrowia, zmniejszę 

bezrobocie, zwiększę emerytury i renty, 

ograniczę przestępczość i będę mył twój 

samochód w każdą sobotę”, zapewne 

zwrócimy uwagę dopiero na ostatnie 

słowa. Ponieważ weryfikacja informacji 

i ich odrzucenie wiąże się z wysiłkiem, 

częściej jesteśmy skłonni uwierzyć w fałszywe 

informacje, kiedy jesteśmy zmęczeni, 

słabo zmotywowani lub zajęci czymś 

innym. 

WYMAZYWANIE 

PRZESZŁOŚCI 

Zaabsorbowanie innymi sprawami i niemożność 

myślenia kontrolowanego ogranicza 

zdolność wypierania myśli, czyli 

unikania myślenia o czymś, o czym 

chcielibyśmy jak najszybciej zapomnieć. 

Skuteczność wypierania zależy od dwóch 

procesów: automatycznego monitorowania, 

czy nie pojawia się jakieś skojarzenie 

z niepożądanym tematem, oraz kontrolowanego 

procesu operacyjnego, który 

odwraca naszą uwagę w innym kierunku. 

Kiedy kontrolowany proces operacyjny 

nie spełnia swojego zadania, ponieważ 

jesteśmy zmęczeni lub zajęci, proces monitorowania 

nadal wykrywa pojawianie 

się niechcianych myśli, które jednak 

przedostają się do świadomości i atakują 

ją ze zdwojoną siłą. To właśnie dlatego 

im bardziej staramy się o czymś nie myśleć, 

tym trudniej się od tych myśli opędzić. 

Koszty emocjonalne tego procesu 

są tak wielkie, że wywołują konsekwencje 

fizjologiczne (osłabienie czynności układu 

odpornościowego). 

„Automatyczny pilot” wyłącza się w jeszcze 

w jednym rodzaju sytuacji: gdy „prawie 

nam się udało”. W takich okolicznościach 

jesteśmy skłonni do myślenia 

kontrfaktycznego, czyli zastanawiania się, 

jak mogłoby być, gdybyśmy w danej sytuacji 

zachowali się inaczej. Badania 

wykazały na przykład, że zdobywca brązowego 

medalu jest bardziej zadowolony 

niż zdobywca srebrnego, a osoby, które 

straciły kogoś bliskiego cierpiały tym 

mocniej, im łatwiej przychodziło im 

wyobrażenie sobie możliwości uniknięcia 

tragedii. 

Myślenie kontrfaktyczne może doprowadzić 

do depresji, jeśli nie pozwala 

oderwać się od rozpamiętywanych przeżyć. 

Bywa jednak korzystne, jeśli umożliwia 

wyciągnięcie konstruktywnych 

wniosków na przyszłość. 


17


apteki świata 

SZWAJCARIA 

Aptekarz ma prawo 

i obowiązek zapisać 

dane osobowe 

pacjenta, zaś 

pacjent ma prawo 

i obywatelski 

obowiązek zdecydować 

o losach apteki. 

W geograficznie 

bliskiej Polsce 

Szwajcarii wiele 

szczegółów pracy 

w aptekach wprawia 

w prawdziwe 

zdumienie. 

Szwajcarska 

dokładność 

WZurychu, największym 

mieście Szwajcarii, śpi 

się na złocie. To tu, 

w piwnicach banków 

znajdują się oszczędności milionów 

klientów z wielu krajów. Tutaj też mieści 

się siedziba największej w Europie giełdy 

papierów wartościowych. Szwajcarzy 

zdobywali zaufanie finansistów latami 

i równie sumiennie dbają o nie dziś. 

Miasto nie epatuje przepychem, trudno 

się domyśleć, że przepływa przez nie 

spory procent europejskich zasobów 

finansowych. Zachwyca za to ładem 

architektonicznym i pięknymi widokami 

– na jezioro, rzekę i góry. 

Przewodniki turystyczne zalecają, by 

będąc w Zurychu koniecznie odwiedzić 

słynną operę oraz pełne atrakcji zoo. 

My jednak chwilowo nie chcemy ani 

słuchać muzyki Straussa, ani uczestniczyć 

w spektakularnym, codziennym 

karmieniu słoni. Szukamy apteki. W pobliżu 

stacji kolejowej Wiedike znajduje 

się apteka wchodząca w skład niewielkiej 

sieci Topwell-Apotheken. Jedna z jej 

pracownic ma polskie korzenie. 

Fot. Natalie Tschopp 




POROZUMIEMY SIĘ 

Z KAŻDYM! 

W tak kosmopolitycznym mieście jak 

Zurych trudno spotkać kogoś, kto posługuje 

się swobodnie mniej niż dwoma 

językami. W Zweier Apotheke każdy 

z siedmioosobowego personelu mówi 

przynajmniej trzema, zaś kierownictwo 

pięcioma. W państwie, którego obywatele 

mogą się posługiwać jednym z aż 

czterech języków urzędowych, czyli 

niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim, 

zdolności lingwistyczne 

są konieczne. Nikt tu nie może zostać 

niezrozumiany, bez względu na to, 

z której strony świata przybył. Nawet 

większość prywatnych stron internetowych 

projektuje się w kilku wersjach 

językowych. 

Natalie Tschopp mówi po polsku bardzo 

dobrze. W latach 70. w Warszawie jej 

mama, Polka, poznała przebywającego 

tam w interesach Szwajcara. W trzy miesiące 

po narodzinach córki zamieszkali 

w Zurychu. Każdego lata odwiedzają 

polską rodzinę. Jednak życie Natalie 

toczy się tutaj, w Szwajcarii, a jego zawodowa 

część kręci się wokół Zweier 

Apotheke. 

Do obowiązków Natalie Tschopp 

należy m.in. przygotowywanie 

leków recepturowych. 

cę na stanowisku farmaceuty. Za najważniejsze 

zdanie uważa obsługę klientów. 

Wierzy, że pacjent wróci do apteki, 

jeśli zostaną spełnione dwa warunki: 

Natalie po ukończeniu pięcioletnich 

studiów magisterskich rozpoczęła praobsługa 

będzie na tyle fachowa i sprawna, 

by dostarczyć wszystkich informacji 

i sprzedać odpowiedni lek oraz gdy 

farmaceucie i pacjentowi uda się nawiązać 

przyjazny kontakt. Jeśli stosunek 

między aptekarzem a pacjentem pozostaje 

czysto formalny, trudno liczyć, by 

ten z ochotą odwiedził aptekę po raz 

drugi. Poza tym Natalie kontroluje leki 

wydawane na receptę, przygotowuje 

maści, preparaty do inhalacji, czopki 

oraz inne leki recepturowe. Dwa razy 

dziennie odbiera dostawę zamówionych 

u hurtownika leków i sprawdza, czy 

wszystkie preparaty są zgodne z listą 

zapotrzebowania. Jest odpowiedzialna 

za to, by potwierdzić identyfikację każdego 

leku, bez której żaden medykament 

nie może trafić do wewnętrznego obiegu 

apteki. Znajduje na to czas, ponieważ 

nie musi zajmować się księgowością. 

„Papierkowa robota” związana z lekami 

refundowanymi oraz wszelkimi kwestiami 

ubezpieczeń pacjentów należy 

do asystentów farmaceuty. 

Zdarza się, że asystenci mają pełne ręce 

roboty, gdyż do ich obowiązków należy 

między innymi rejestracja pacjentów. 


19



Choć w skrytkach bankowych 

w Zurychu przechowane są 

gigantyczne fortuny niemal 

z całego świata, miasto nie 

epatuje przepychem. 

Kupując lek na receptę w aptece szwajcarskiej, 

można bowiem usłyszeć pytanie 

o... imię, nazwisko, adres oraz datę 

urodzenia. Aptekarze muszą być pewni, 

że wyślą rachunek do odpowiedniego 

ubezpieczyciela. W razie gdyby ten z jakiś 

powodów odmówił uiszczenia opłaty 

za przepisany lek, rachunek trafi do 

domu pacjenta. 

RÓŻNE SZWAJCARIE, 

RÓŻNE APTEKI 

Pierwszy na liście priorytetów aptekarza 

zawsze pozostaje pacjent. Kiedy podchodzi 

do farmaceuty, wszystkie inne 

obowiązki przestają chwilowo mieć 

W drodze referendum 

znaczenie. Szwajcarscy pacjenci obsługę 

w aptekach chwalą, ale ci, którzy 

znają polskie apteki, mają zdania nieco 

odmienne. 

Czterdziestotrzyletnia Evelyn jest zachwycona 

obsługą w swojej ulubionej 

aptece. Farmaceutka pomogła jej dobrać 

odżywkę do włosów delikatnych, dzięki 

której fryzura prezentuje się nareszcie 

zgodnie z oczekiwaniami, poradziła 

zmienić krem, który wywoływał zaczerwienienie, 

swego czasu dobrała odpowiedni 

syrop dla przeziębionej córki. 

Evelyn ufa obsłudze i odwiedza aptekę 

jak drogerię, a nawet salon piękności. 

Jednym z ważnych problemów, o którym 

dyskutują szwajcarscy farmaceuci, jest 

obowiązująca w niektórych kantonach 

zasada bezpośredniego wydawania przez 

lekarzy leków na receptę pacjentom. Aptekarze 

obawiają się, że gdyby każdy lekarz 

w kraju zyskał to prawo, liczba pacjentów 

odwiedzających apteki znacznie by spadła. 

Stowarzyszenie farmaceutów organizuje 

więc kampanię mającą na celu ukazanie 

problemu i zorganizowanie głosowania. 

Podobnie jak w bardzo wielu innych sprawach 

publicznych, to obywatele zdecydują, 

kto i czy na pewno zyska monopol na 

sprzedawanie leków. Nikt tu nie wyobraża 

sobie innego rozwiązania niż rozpisanie 

referendum. Szwajcarzy są bardzo dumni 

z tego, że jako jedyne państwo w Europie 

uczynili demokrację bezpośrednią podstawowym 

elementem zarządzania państwem. 

Pacjenci, farmaceuci i lekarze 

zdecydują wspólnie, kto będzie sprzedawał 

leki na receptę, a każdy głos będzie 

miał dokładnie taką samą wagę. 

Farmaceutka ma dla niej więcej czasu 

niż sprzedawczyni w zwykłym sklepie, 

a poza tym posiada fachową wiedzę na 

temat kosmetyków. Evelyn nie kupuje 

w marketach już nawet mydła. 

Polskim emigrantom do szwajcarskich 

aptek przekonać się nie tak łatwo. Zadziwia 

niewielka dostępność leków, 

bowiem wiele preparatów dostępnych 

w Polsce bez recepty, tu może być wydanych 

tylko za poleceniem lekarza. 

Ewa, mieszkająca w miejscowości Wintertuhr, 

szukała w aptece środków opatrunkowych 

dla męża. – Przedstawiłam 

pani w aptece mój problem – mąż ma 

zabrudzoną ranę szarpaną i potrzebuję 

dla niego wody utlenionej, gazy jałowej 

oraz plastrów – mówi Ewa. Farmaceutka 

zaczęła wypytywać, jak długa, szeroka 

i głęboka jest rana, czy jest krwawienie, 

ropienie, czy będę potrzebowała 

maści, gdy rana się już zagoi. Opadłam 

z sił, bo wyprawa do apteki trwała prawie 

półtorej godziny! Innym razem poszłam 

po opaskę uciskową na kolano. Wzięłam 

z wieszaka taką, jakiej używałam zawsze 

w Polsce, ale farmaceuta zaczął przekonywać, 

że powinnam wziąć tę, która wisi 

dwa rzędy dalej, będzie o niebo lepsza. 

Chciał zadecydować za mnie i sprzedać 

rzecz czterokrotnie droższą, więc poszłam 

gdzie indziej. 

Fot. Natalie Tschopp, BE&W 




Zdanie Ewy podziela wielu polskich 

imigrantów. Dla nich, w porównaniu 

do polskich aptek, szwajcarskie są zbyt 

skomercjalizowane i nastawione na 

sprzedaż. W opinii niektórych trudno 

już odróżnić aptekę od drogerii, a obsługa 

jest powolna, bowiem każdy zakup 

dyskutuje się z pacjentem bardzo dokładnie. 

Regał z książkami o tematyce 

medycznej to bardzo ważny kącik 

w aptece. Każdy pacjent może 

tu spędzić tyle czasu, ile chce, 

i na pewno znajdzie coś interesującego. 

Szwajcarski pacjent 

wróci do apteki, jeśli 

zostaną spełnione dwa 

warunki: zostanie fachowo 

i sprawnie obsłużony 

oraz gdy farmaceucie uda 

się nawiązać z nim 

przyjazny kontakt. 

Nie można jednak mówić o jednym 

modelu zarządzania czy pracy w szwajcarskiej 

aptece, ponieważ dwie, leżące 

o zaledwie 100 kilometrów od siebie, 

mogą różnić się bardziej niż apteka 

francuska od rosyjskiej. Szwajcaria jako 

państwo federacyjne nie posiada jednolitego 

systemu prawnego, więc regulacje 

dotyczące zasad prowadzenia aptek są 

różne w zależności od kantonu. Wystarczy 

spojrzeć choćby na dynamikę rozwoju 

sieci aptek, by dostrzec kolosalne 

różnice pomiędzy regionami. W całej 

Szwajcarii w 2004 r. było około 1,7 tys. 

aptek, co daje nieodbiegający od europejskich 

realiów przelicznik 2,2 apteki 

na 10 tys. mieszkańców. W ciągu ostatnich 

25 lat liczba aptek w kantonie Valais 

zwiększyła się o 150%, zaś w tym 

samym czasie w kantonie Glarus spadła 

o 60%. Coraz więcej przystępuje do 

sieci, ale w niektórych kantonach wciąż 

wiele aptek znajduje się w rękach prywatnych 

właścicieli. Próbując zatem 

sporządzić generalną opinię na temat 

szwajcarskich aptek, trzeba mieć świadomość, 

że będzie ona zawsze dotyczyła 

tylko wycinka rzeczywistości. 

SERCE W ROZTERCE 

Natalie z Zweier Apotheke emanuje wewnętrznym 

spokojem tak charakterystycznym 

dla wielu farmaceutów. Choć 

bardzo zajęta, chętnie pokazuje swoje 

miejsce pracy polskim gościom. Tłumaczy, 

że regał z książkami o tematyce medycznej 

to bardzo ważny kącik w aptece. 

Każdy pacjent może tu spędzić tyle czasu, 

ile chce, i na pewno znajdzie coś 

interesującego. Personel dba o to, by na 

półkach pojawiały się nowości ze wszystkich 

dziedzin – poradniki dla kobiet 

ciężarnych, karmiących mam, cukrzyków, 

osób z podwyższonym poziomem cholesterolu, 

a także specjalne książeczki dla 

dzieci, z których mogą się uczyć, jak 

pracuje ich organizm. Im więcej pacjenci 

wiedzą o swoim ciele oraz schorzeniach, 

tym łatwiej im rozmawiać z farmaceutą 

i dokładnie opisywać objawy chorobowe 

oraz potrzeby. 

Na koniec wizyty Natalie prosi, by jeden 

egzemplarz gazety wysłać do Polski, do 

babci. Bo choć życie toczy się tu, w Szwajcarii, 

część serca wciąż pozostaje tam, 

w Polsce. 

Sylwia Skorstad 


21

MEDYCYNA 

odkrycia 

Nietypowe przyczyny 


lek. med. Agnieszka 

Szumska-Olczak 

Brak sukcesu konwencjonalnego 

podejścia do diagnostyki i leczenia 

niepłodności skłania badaczy 

do poszukiwania przyczyn zjawiska 

na poziomie molekularnym. Dotychczas 

poznane i opisane patologie, 

uznane za przyczyny niepłodności, mają 

podłoże anatomiczne lub hormonalne. 

Najczęstsze z nich, po stronie kobiety, to: 

brak owulacji, zespół policystycznych 

jajników, torbiele jajników, endometrioza, 

choroby zapalne miednicy mniejszej, 

mięśniaki, anatomiczne wady budowy 

macicy. Podobną naturę mają odkryte 

przyczyny niepłodności męskiej: zaburzenia 

hormonalne, zakażenia, wady 

budowy narządów płciowych, przeciwciała 

przeciwplemnikowe. 

BARIERA PSYCHOLOGICZNA 

Do niedawna przyczyn niepłodności 

szukano wyłącznie na poziomie funkcjonowania 

biologicznego. Dziś już wiadomo, 

że istnieją również bariery psychologiczne 

blokujące zdolność do 

poczęcia. Na poziomie świadomym kobieta 

deklaruje chęć posiadania potomstwa, 

ale na głębokim poziomie nieświadomym 

z różnych emocjonalnych przyczyn nie 

wyraża zgody na macierzyństwo. 

Rocznie publikowanych 

jest około 2 tys. prac 

naukowych 

dotyczących 

niepłodności. Mimo 

takiej intensywności 

badawczej u 30% par 

starających się 

o dziecko nie można 

określić przyczyny 

niepowodzenia. 

Blokady psychiczne mogą mieć podłoże 

jatrogenne. Biologiczny model leczenia 

bezpłodności, zwykle długotrwały i niestety 

często nieskuteczny, rodzi poczucie 

frustracji, narastający lęk, gniew i bezsilność, 

w końcu utratę wiary w sukces. 

Potwierdzeniem teorii wpływu psychiki 

Poznanie przyczyn zaburzeń 

procesu implantacji 

powinno przyczynić się 

do poprawy wyników 

leczenia niepłodności. 

na płodność są stosunkowo częste poczęcia, 

które mają miejsce w pierwszym roku 

po adopcji (tzw. zespół Van Gogha). 

ZABURZENIA PROCESU 

IMPLANTACJI 

Niedawno poznaną przyczyną niepłodności, 

poronień nawykowych i porodów 

przedwczesnych jest zespół antyfosfolipidowy. 

Od pewnego czasu coraz więcej 

uwagi poświęca się także poznaniu mechanizmów 

implantacji zarodka. Bowiem 

to właśnie od powstania prawidłowego 

połączenia między matką i płodem zależy 

sukces – ale niestety też niepowodzenie 

– ludzkiej prokreacji. Zaburzenia 

tego procesu są prawdopodobną przyczyną 

niepłodności o nieustalonej etiologii, 

a ich poznanie powinno przyczynić 

się do poprawy wyników leczenia, które 

niestety są dalekie od oczekiwań, zarówno 

pacjentek, jak i lekarzy. 

Połączeniem płodu z organizmem matki 

jest trofoblast, a następnie rozwijające 

się z niego łożysko. Całą kaskadę zjawisk 

zapoczątkowuje implantacja blastocysty 

przebiegająca w trzech etapach: apozycji 

blastocysty, adhezji (czyli wchodzenia 

w ścisły kontakt z powierzchnią nabłonka 

macicznego) oraz inwazji trofoblastu 

i łączenia się komórek zarodka z komórkami 

doczesnej. 

Proces ten zaczyna się około 7. dnia po 

owulacji. Trofoblast łączy się z endometrium 

przy udziale różnych cząstek adhezyjnych, 

których ekspresja na powierzchni endometrium 

zmienia się w czasie cyklu miesiączkowego. 

Specyficzny skład i wzajemne 

proporcje cząstek adhezyjnych oraz 

sekrecja pewnych mediatorów sprawia, iż 

pomiędzy 19. a 22. dniem cyklu rozpulchniona 

błona śluzowa trzonu macicy posiada 

szczególne właściwości antygenowe, 

umożliwiające implementację i zagnieżdżenie 

się blastocysty. Okres ten określa 

się „okienkiem implantacyjnym”. 

W dotychczasowych badaniach nad rolą 

cząstek adhezyjnych nie udało się jednoznacznie 

ustalić roli, jaką odgrywają. 

Wiadomo jednak, że nieprawidłowa ich 

ekspresja jest częsta wśród kobiet z niewyjaśnioną 

przyczyną niepłodności. Dalsze 

badania, jeśli doprowadzą do całkowitego 

zrozumienia i wyjaśnienia zjawiska implantacji, 

mają szansę stać się ważnym 

odkryciem w medycynie. Zjawisko implantacji 

jest bowiem modelem rozpoznania 

i tolerancji dwóch genetycznie 

tylko częściowo podobnych a antygenowo 

zupełnie obcych tkanek. 

Fot. SPL/East News 


MEDYCYNA 

wspomaganie rozrodu 

Diagnostyka 

Jak bardzo różnorodne 

są przyczyny 

niepłodności, 

tak trudna 

i skomplikowana 

jest jej diagnostyka. 

Szczęśliwie rozwój 

metod leczenia 

zaburzeń płodności 

i technik wspomagania 

rozrodu pozwala wielu 

parom odzyskać 

nadzieję na potomstwo. 

przyczyn niepłodności 

Niepłodność (sterilitas) to brak 

potomstwa po roku regularnego 

współżycia płciowego 

bez stosowania jakichkolwiek 

metod antykoncepcji. Przyjmuje się, że 

problem ten dotyka 15-20 % par. Niepłodność 

może mieć charakter pierwotny 

(kobieta nigdy nie była w ciąży) lub wtórny, 

wrodzony lub nabyty, całkowity lub 

względny. W tym ostatnim przypadku 

istnieją czynniki powodujące niepłodność 

czasowo, dające szansę wyleczenia, np. 

zaburzenia hormonalne. 

Dawniej za niemożność posiadania potomstwa 

winiono kobiety. Obecnie szacuje 

się, że w około 35% przypadków powodem 

braku potomstwa są zaburzenia płodności 

u mężczyzn. Istnieje również pojęcie 

niepłodności małżeńskiej, kiedy to oboje 

partnerzy mają zaburzenia płodności, 

a jednym z jej rodzajów jest niepłodność 

immunologiczna – powstają wówczas m.in. 

przeciwciała przeciw plemnikom lub innym 

składnikom nasienia w wydzielinie pochwy 

(tzw. wrogość śluzu szyjkowego) lub organizm 

mężczyzny produkuje przeciwciała 

niszczące plemniki (autoprzeciwciała). 

Pierwsza konsultacja z lekarzem ginekologiem 

powinna mieć miejsce po około 

8 miesiącach regularnego współżycia. Diagnozuje 

się równocześnie oboje partnerów. 

Najpierw przeprowadza się badanie 

ogólnolekarskie oraz testy biochemiczne 

(morfologia krwi, kreatynina, mocznik, 

enzymy wątrobowe, TSH). 

DIAGNOSTYKA KOBIETY 

Sprawdzenie drożności 

narządu rodnego 

Niepłodność żeńska najczęściej spowodowana 

jest niedrożnością któregoś z etapów dróg 

rodnych, głównie jajowodów. Diagnostykę 

rozpoczyna się od podstawowego badania 

ginekologicznego i ultrasonografii przezpochwowej 

(USG) oraz oceny cytologicznej 

wymazu z tarczy i kanału szyjki macicy, 

a także badania bakteriologicznego śluzu 

szyjkowego. 

Przy podejrzeniu niepłodności mechanicznej 

(np. niedrożność jajowodów) wykonuje 

się histerosalpingografię (HSG) i histeroskopię. 

Pierwsze z tych badań polega na 

podaniu środka cieniującego (kontrastu) 

przez szyjkę macicy do jamy macicy i ja- 

jowodów oraz jednoczesnym seryjnym 

wykonywaniu zdjęć rentgenowskich. Ze 

względu na użycie promieniowania rtg. 

wykonuje się je w pierwszej połowie cyklu 

miesiączkowego, po krwawieniu miesięcznym 

(wyklucza to ryzyko zastosowania 

promieni rtg. przy ewentualnej ciąży). Badanie 

to pozwala na ocenę kształtu jamy 

macicy, wykrycie wad wrodzonych, zrostów 

wewnątrzmacicznych, mięśniaków oraz 

ocenę drożności jajowodów. Histeroskopia 

wykonywana jest, gdy w HSG stwierdza 

się nieprawidłowości dotyczące macicy 

i okolic ujść jajowodów. Endoskop, wyposażony 

w światłowód wprowadza się 

przezpochowowo do jamy macicy, aby 

ocenić jej błonę śluzową i ujścia jajowodów 

oraz ich drożność. 

Metodą pozwalającą na ocenę narządów 

miednicy, w tym narządu rodnego, jest 

również laparoskopia, którą jednak ze 

względu na większe ryzyko powikłań 

(zabieg operacyjny z nacięciem powłok 

brzusznych, prowadzony w znieczuleniu 

ogólnym) rezerwuje się dla przypadków, 

w których w HSG stwierdzono nieprawidłowości 

transportu komórki jajowej 

Fot. Age Photostock/East News 


MEDYCYNA 


(można wówczas obejrzeć ujścia brzuszne 

jajowodów) lub istnieje podejrzenie 

endometriozy. 

Wykrywanie owulacji 

Kluczowym elementem diagnostyki 

niepłodności żeńskiej jest ocena cyklu 

miesiączkowego i wykrywanie owulacji 

(jajeczkowania). Zaburzenia owulacji są 

podstawową czynnościową przyczyną 

niepłodności. 

Najprostszą metodę oceny wystąpienia 

owulacji stanowi pomiar podstawowej 

temperatury ciała (BBT – basal body 

temperature). Kobieta mierzy temperaturę 

ciała w pochwie lub pod językiem przed 

wstaniem z łóżka rano, uzyskane wartości 

umieszcza na wykresie. Skok temperatury 

o 0,5 0 C, utrzymujący się przez 9-12 dni jest 

pośrednim dowodem jajeczkowania. 

Wykrywaniu owulacji służy także ocena 

śluzu szyjkowego, którego ilość i konsystencja 

zmienia się w miarę zbliżania jajeczkowania. 

Im bliżej owulacji, tym śluz staje 

się obfitszy i bardziej wodnisty, zawierając 

mało komórek, a 2-3 dni po owulacji jest 

mętny, lepki, z dużą ilością elementów 

komórkowych i białek. W zależności od 

fazy cyklu miesięcznego zmienia się również 

obraz rozmazu cytohormonalnego 

śluzu szyjkowego, który może być pomocny 

w wykrywaniu owulacji. 

Kosztowną, ale doskonałą metodą wykrywania 

jajeczkowania są powtarzane codziennie 

badania USG, pozwalające obserwować 

rozwój pęcherzyka dominującego (przyszłej 

komórki jajowej) w obrębie jajnika. 

W przypadku braku uwidocznienia pęcherzyka 

lub braku objawów jego pęknięcia 

podejrzewa się zaburzenia jajeczkowania. 

Jednocześnie wykonuje się badania stężenia 

progesteronu w surowicy, które powinno 

wzrastać od owulacji i pozostawać duże 

w drugiej fazie cyklu, zmniejszając się przed 

kolejnym krwawieniem miesięcznym. 

Badania hormonalne 

Gdy nie wykryje się owulacji, należy przeprowadzić 

diagnostykę hormonalną. Hormony 

sterują dojrzewaniem pęcherzyka 

jajnikowego, podstawowe znaczenie ma tu 

funkcja podwzgórza i przysadki. 

W pierwszej fazie cyklu ocenia się stężenie 

luteinotropiny (LH) i folikulotropiny 

(FSH), będących hormonami przysadki 

mózgowej. Ich stosunek ilościowy powinien 

być bliski 1 (zawyżenie tego stosunku 

sugeruje obecność zespołu policystycznych 

jajników, jego zaniżenie – niewydolność 

ciałka żółtego), nieprawidłowe są zarówno 

ich zbyt małe (niewydolność przysadki), 

jak i zbyt wysokie stężenia (pierwotna niewydolność 

jajników). Ocenia się również 

stężenie prolaktyny w surowicy – jej podwyższony 

poziom zaburza owulację i może 

być wskaźnikiem dysfunkcji przysadki. 

Konieczne jest również oznaczenie stężenia 

estrogenów i progesteronu w surowicy. 

Stężenie tych pierwszych jest prawidłowo 

wyższe w pierwszej połowie cyklu, stężenie 

progesteronu rośnie w drugiej połowie. 

DIAGNOSTYKA MĘŻCZYZNY 

Ocena anatomii 

narządu płciowego 

Badanie mężczyzny rozpoczyna się również 

od oceny anatomii narządu płciowego 

– mierzy się wielkość jąder, bada członek, 

wykonuje USG jąder, poszukując ewentualnych 

wad i zaburzeń ich budowy. Do podstawowych 

badań należą również analiza 

nasienia i ocena ejakulacji oraz pomiary 

stężeń LH, FSH i testosteronu. 

Badanie nasienia 

Badanie nasienia wykonuje się z materiału 

pobranego po 3-5-dniowym okresie powstrzymywania 

się od stosunków płciowych 

(w ciągu godziny od pobrania materiału). 

Nasienie ocenia się makroskopowo – objętość, 

pH oraz mikroskopowo – liczba 

plemników (prawidłowo 20-300 mln/ml) 

i ich budowa, odsetek plemników o prawidłowej 

ruchomości, ocena ich ruchu 

postępowego oraz jego średniej szybkości. 

Przeprowadza się także test aglutynacji, 

wykrywający plemniki opłaszczone przeciwciałami. 

W przypadku nieprawidłowego wyniku 

badania nasienia analizę powtarza się po 

około 3 miesiącach. Przy powtórnym nieprawidłowym 

wyniku wdraża się dalszą 

diagnostykę specjalistyczną. 

Badania specjalistyczne 

Podejrzewając jądrową przyczynę niepłodności 

(np. stan po zapaleniu jąder, 

uszkodzenie polekowe, popromienne, 

zaburzenia chromosomalne), wykonuje 

się biopsję jądra, a w razie potrzeby ocenę 

jakościową i ilościową chromosomów. 

Badanie stężeń LH i FSH ma na celu wykrycie 

ewentualnej niewydolności przysadki. 

Podwyższony poziom estrogenów u mężczyzn, 

mogący być przyczyną niepłodności, 

ma miejsce w chorobach wątroby lub 

guzach jąder, a także przy znacznej otyłości. 

Zmniejszenie libido i osłabienie potencji 

powoduje także podwyższone stężenie 

prolaktyny. Na płodność mężczyzny mają 

również wpływ leki, zaburzające tworzenie 

plemników. Są to m.in. kortykosteroidy 

i androgeny, spironolakton, cymetydyna, 

morfina i jej pochodne. 

Niepłodność pozajądrowa powstaje najczęściej 

na skutek pozapalnej niedrożności 

dróg wyprowadzających nasienie w obrębie 

Niepłodność może mieć również podłoże psychiczne 

i seksualne. Diagnostyka i leczenie wymaga wówczas 

współpracy z psychologiem i seksuologiem. 

jądra lub najądrza. Diagnostyka tego typu 

zaburzeń obejmuje badanie radiologiczne 

dróg nasiennych (wesikulografia) oraz 

biopsję jądra. 

W diagnostyce niepłodności bada się również 

penetrację plemników w obrębie śluzu 

szyjki macicy. W teście Simsa i Huhnera 

w ciągu 2-10 godzin po stosunku pobiera się 

treść pochwową, śluz szyjkowy i wewnątrzmaciczny. 

Ocenia się liczbę i ruchomość 

plemników w poszczególnych próbkach. 

Stopień penetracji plemników ocenia się 

również w teście inwazyjności (śluz okołoowulacyjny 

plus kropla nasienia), badając 

jednocześnie krzyżowo śluz partnerki z nasieniem 

płodnego mężczyzny oraz nasienie 

partnera ze śluzem płodnej kobiety. 

U par, u których w wykonanych dotychczas 

badaniach nie znaleziono przyczyn 

niepłodności, wykonuje się szereg testów 

immunologicznych (aglutynacji w żelu, 

ELISA), mogących ujawnić istnienie przeciwciał 

przeciw plemnikom. 

Lek. med. Dorota Zielińska 


25

MEDYCYNA 


Pomóc 

naturze 

Gdy kolejne próby 

zajścia w ciążę 

nie przynoszą 

zamierzonych 

efektów, warto 

spróbować 

„oszukać” naturę 

i skorzystać 

z technik 

wspomagania 

rozrodu. 

Technika 

Wskazania 

ze strony 

mężczyzny 

Techniki wspomagania rozrodu 

Wskazania ze 

strony kobiety 

Wskazania 

męskie 

i żeńskie 

Chirurgiczna 

aspiracja nasienia 

z najądrza 

(MESA), z jądra 

(TESE) lub 

w wyniku przezskórnego 

nakłucia 

jądra (PESA). 

Wrodzony brak nasieniowodu, 

niepowodzenie 

plastyki 

nasieniowodu, nieprawidłowości 

nasienia. 

Brak. 

Brak. 

Inseminacja 

nasieniem męża 

(AIH). 

Impotencja, ejakulacja 

wsteczna, 

ciężkie spodziectwo, 

obniżone parametry 

nasienia. 

Zaburzenia owulacji, 

endometrioza, 

czynnik szyjkowy 

(bariera immunologiczna). 

Brak lub rzadkie 

stosunki płciowe, 

niepłodność idiomatyczna 

(o niewyjaśnionym 

podłożu). 

Dojajowodowy 

transport gamet 

(GIFT). 

Umiarkowana 

oligospermia. 

Endometrioza. 

Brak. 

Ciąża. Wydawałoby się, że coś 

co wpisane jest w naszą naturę, 

nie powinno przysparzać kłopotów. 

A jednak. Nie zawsze 

szybko i w naturalny sposób udaje się 

spłodzić potomka. Dlaczego tak się dzieje? 

Trudno o jednoznaczną odpowiedź. 

Czasami problem leży po stronie kobiety, 

czasami dotyczy mężczyzny. Zdarza się 

również, że nie sposób określić w logiczny 

sposób przyczyny niepłodności. Czy 

jednak niemożność zajścia w ciążę musi 

oznaczać życie bez dziecka? Nie, nawet 

jeśli życie w dwutygodniowych cyklach 

z termometrem w ręku czy farmakoterapia 

nadal nie przynoszą pożądanych efektów, 

nie należy się poddawać. Medycyna dysponująca 

wieloma technikami wspomagania 

rozrodu może okazać się niezwykle 

pomocna w spełnieniu największego marzenia. 

Uproszczony 

opis 

Choroba 

Leczenie 

operacyjne 

Nakłucie najądrza 

lub jądra w znieczuleniu 

miejscowym 

lub ogólnym. 

Leczenie operacyjne i przyczynowe 

Przygotowanie laboratoryjne 

– nasienie 

umieszczane 

jest za pomocą specjalnego 

cewnika 

w jamie macicy. 

Wady anatomiczne, zrosty 

wewnątrzmaciczne, torbiele 

jajników, niedrożność 

jajowodów, mięśniaki macicy. 

Tak (laparoskopia, histeroskopia). 

Pod kontrolą ultrasonograficzną 

lub 

przy użyciu laparoskopii 

przenosi się 

do obu jajowodów, 

uzyskane w wyniku 

stymulacji jajników, 

niezapłodnione komórki 

jajowe oraz 

plemniki. 

Choroby zapalne 

miednicy mniejszej. 

Nie. 

Zanim jednak zostanie podjęta decyzja 

o zastosowaniu metody wspomagania 

rozrodu, konieczne jest przeprowadzenie 

badań mających na celu ustalenie przyczyn 

podejrzewanej niepłodności. 

Marianna Brzezińska 

Leczenie 

przyczynowe 

Nie. 

Tak (antybiotykoterapia 

– chlamydiaza przenoszona 

drogą płciową – obydwoje 

partnerzy). 


MEDYCYNA 


Hormonalna stymulacja jajeczkowania 

+ zapłodnienie pozaustrojowe (IVF). 

Wprowadzenie 

plemnika do 

cytoplazmy komórki 

jajowej (ICSI). 

Zapłodnienie 

pozaustrojowe (IVF) 

+ dojajowodowy 

transport zygoty (ZIFT). 

Dojrzewanie 

pozaustrojowe (IVM 

= In vitro maturation) 

+ IVF. 

Dojajowodowy transport 

zarodka (TET)7. 

IVF-ZIFT, IVF-TET. 

Oligospermia, obecność przeciwciał przeciwko 

składnikom nasienia. 

Ciężka oligospermia, 

azoospermia, wazektomia 

(wycięcie nasieniowodów). 

Ciężka oligospermia. 

Brak. 

Endometrioza, zmiany w obrębie lub brak 

jajowodów. 

Brak. 

Niepowodzenie zagnieżdżenia 

się zarodka w jamie 

macicy po kilku 

kursach IVF-ET. 

Uniknięcie zespołu hiperstymulacji. 

Niepłodność z niewyjaśnionych przyczyn. 

Niepowodzenie zapłodnienia 

pozaustrojowego 

(IVF). 

Brak. 

Brak. 

Kobieta otrzymuje leki stymulujące i regulujące 

jajeczkowanie (FSO, analogi GnRH, 

gonadotropinę kosmówkową i menopauzalną). 

Pod kontrolą ultrasonograficzną 

lub przy użyciu laparoskopii pobiera się 

z jajników komórki jajowe. Do wybranych 

komórek jajowych dodaje się In vitro plemniki. 

Następnie dwie lub trzy zapłodnione 

komórki jajowe transportowane są do jamy 

macicy. 

Plemniki zostają wstrzyknięte 

do cytoplazmy komórek 

jajowych uzyskanych 

w wyniku stymulacji 

jajników. Dalsze postępowanie 

jak w IVF. 

Następnego dnia po pobraniu 

komórek jajowych 

zygota lub zarodek w stadium 

blastuli transportowane 

są do jajowodu 

przez szyjkę macicy pod 

kontrolą USG lub przy 

użyciu laparoskopii. 

Bez uprzedniej hormonalnej 

stymulacji pobiera 

się z jajników niedojrzałe 

komórki jajowe, 

które dojrzewają w inkubatorze. 

Endometrioza. Zespół policystycznych jajników. Wysoki poziom 

prolaktyny. 

Płodność po chemioi 

radioterapii. 

Tak (w przypadku niepowodzenia 

kuracji farmakologicznej). 

Tak (Danazol – sterydowy 

androgen hamujący owulację), 

analog gonadoliberyny 

podwzgórzowej. 

Tak (w przypadku niepowodzenia kuracji farmakologicznej 

– operacja, laparoskopia: diatermia 

jajnika, biopsja i koagulacja laserowa). 

Tak (antyestrogeny: klomifen, terapia gonadotropinami, 

analog gonadoliberyny powzgórzowej, 

pochodne bromergokryptyny, normalizacja androgenów 

i insuliny) oraz w przypadku otyłości 

– obniżenie wagi ciała. 

Nie. 

Tak (antagoniści 

dopaminy). 

Pobieranie i zamrażanie 

tkanki jajnikowej umożliwiające 

zapłodnienie 

in vitro w przyszłości. 


27

MEDYCYNA 


In vitro gdzie, jak, za ile? 

Zapłodnienie in vitro to szereg procedur medycznych, które prowadzą do 

pozaustrojowego zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik. Dla wielu 

par to jedyna szansa na posiadanie dziecka. Zabieg (wraz z kuracją 

hormonalną) kosztuje ponad 10 tys. złotych. NFZ za to nie płaci. 

Jaka diagnoza niepłodności 

kwalifikuje do zabiegu? 

U kobiet – niedrożność jajowodów, 

endometrioza, zaburzenia jajeczkowania, 

niepłodność o niewyjaśnionej 

przyczynie. U mężczyzn – mała ilość 

plemników lub całkowity ich brak. 

Kto nie może poddać się 

zabiegowi? 

Kobiety o nieprawidłowej anatomii macicy 

(niegwarantującej donoszenia ciąży). 

Panie, które skończyły 43 lata. Nie każda 

klinika zgadza się też na przeprowadzenie 

zabiegu u kobiety niebędącej w stałym 

związku (formalnym bądź nie). 

Co się robi, gdy od kobiety 

nie można pobrać komórek 

jajowych, a mężczyzna nie ma 

plemników w nasieniu? 

Kliniki deklarują, że można przyjąć, 

ofiarowaną anonimowo, komórkę jajową 

innej kobiety, która w ramach programu 

in vitro stara się o dziecko. 

Warto wiedzieć 

Niepłodny mężczyzna może skorzystać 

z banków nasienia, przechowujących 

spermę anonimowych dawców bądź też 

własną zdeponowaną, np. przed przewidywaną 

chemioterapią. Plemniki są selekcjonowane 

tylko ze względu na zagrożenia 

chorobami genetycznymi. 

Jakie badania trzeba wykonać 

w trakcie procedury in vitro? 

1. W celu zakwalifikowania do programu: 

kobiety – ocena bakteriologii pochwy, 

USG jajników, badanie krwi – stężenie 

FSH i estradiolu, wykluczenie infekcji. 

2. Po zakwalifikowaniu do programu: 

kobiety – trzykrotne oznaczenie stężenia 

estradiolu i progesteronu, trzykrotne USG 

jajników; mężczyźni – badanie nasienia, 

wykluczenie infekcji wirusowych. 

Inne – w zależności od decyzji lekarza. 

Jak wygląda zapłodnienie 

in vitro? 

ETAP I – stymulacja hormonalna mająca 

na celu wzrost wielu pęcherzyków 

Graafa dzięki czemu można pobrać 

więcej komórek jajowych. 

Kobieta przyjmuje środki z hormonami 

przysadki (ludzkie gonadotropiny) w postaci 

zastrzyków. Wywołuje to ponadfizjologiczne 

stężenie hormonów płciowych. 

W tym czasie lekarz za pomocą USG 

mierzy ilość i średnicę powstających pęcherzyków, 

w których są komórki jajowe 

oraz konfrontuje obraz USG z wynikami 

• W Polsce potomstwa nie może doczekać się co 6. para. 

• Zapłodnienie in vitro wykonuje w Polsce 55 klinik, większość prywatnych. 

• W roku 2007 przeprowadzono w nich ok. 6 tys. zabiegów. 

• In vitro nie jest procedurą refundowaną. Oznacza to, że pary płacą za nią i w prywatnej 

klinice, i w państwowym szpitalu. 

• Skuteczność (mierzona narodzinami dzieci z ciąż z zapłodnienia pozaustrojowego) 

wynosi ok. 30%. 

• 15% pacjentek polskich klinik stanowią kobiety z innych krajów Europy, w których 

procedura in vitro jest droższa niż u nas. 

(Dane za: „Newsweek”, 27 stycznia 2008 r.) 

badań krwi pokazujących stężenia hormonów. 

Na koniec podaje się gonadotropinę 

kosmówkową, która kończy wzrost 

pęcherzyka i wywołuje owulację. 

ETAP II – pobranie komórek jajowych 

i plemników. 

Zabieg pobrania komórek jajowych wykonuje 

się ambulatoryjnie, w narkozie. 

Przez pochwę, pod kontrolą USG, wprowadza 

się igłę, którą zostaje nakłuty 

jajnik i pobrana komórka jajowa. Nasienie 

oddaje się w ośrodku, najczęściej 

w tym samym czasie. Po mniej więcej 

czterech godzinach od pobrania następuje 

pozaustrojowe połączenie w jednym 

naczyniu, na odpowiednim podłożu 

hodowlanym, komórek jajowych z wyselekcjowanymi 

mikroskopowo plemnikami. 

Oocyty inkubowane są w temperaturze 

37 0 C. Po mniej więcej 72 

godzinach można stwierdzić, czy nastąpiło 

zapłodnienie. 

ETAP III – transfer zarodków. 

Kilkukomórkowe zarodki (zapłodnione 

komórki jajowe) umieszczane są cewnikiem 

w jamie macicy. Szansa na ciążę mnogą 

wzrasta wraz z liczbą przeniesionych zarodków. 

Najczęściej przenosi się trzy 

zarodki, co nie oznacza, że w wyniku 

takiej ciąży narodzą się trojaczki. Przez 

dwa tygodnie po transferze podaje się leki 

z progesteronem. 

ETAP IV – stwierdzenie ciąży. 

Test ciążowy z krwi (lub moczu) można 

wykonać 12-14 dni po transferze zarodków. 

Uwaga: wczesne wykonanie testu grozi 

uzyskaniem wyniku fałszywie dodatniego, 

gdyż w krwi utrzymuje się wysokie 

stężenie hCG podawanego na zakończenie 

stymulacji. 

Karolina Porecka 


MEDYCYNA 

diagnostyka 

Fot. East News 

Badania 

ciężarnych 

Jeśli ciąża ma być planowana, podstawowe 

badania należałoby zrobić 

trzy miesiące przed zakładanym 

poczęciem. Na początek wystarczą 

badania krwi i moczu, które pozwalają 

zdiagnozować niedokrwistość, zakażenie 

układu moczowego, choroby wątroby, 

dróg żółciowych i nerek, cukrzycę lub 

nietolerancję glukozy. W niektórych 

wypadkach badania podstawowe warto 

poszerzyć np. o określenie poziomu 

hormonów tarczycy w surowicy krwi. 

Wszystko po to, by ewentualne leczenie 

podjąć przed zajściem w ciążę. 

PODSTAWOWE BADANIA 

PRZEPROWADZANE 

W CZASIE CIĄŻY 

1. Badanie krwi określa (między innymi) 

liczbę leukocytów i erytrocytów, wartość 

hematokrytu (wskaźnika gęstości krwi) 

oraz stężenie hemoglobiny. Niedobór 

krwinek czerwonych wskazuje na anemię, 

która jest groźna tak dla ciężarnej (komórki 

obumierają na skutek niedotlenienia), 

jak i płodu (niedotlenienie komórek 

płodu może powodować jego 

wadliwy rozwój). Pozostałe badania krwi 

– badanie pod kątem WR służy wykluczeniu 

kiły u matki i pozwala zapobiec 

kile wrodzonej u noworodków, a HBs 

– badanie krwi w kierunku żółtaczki 

przeprowadzane w III trymestrze ciąży 

pozwala stwierdzić, czy matka jest nosicielką 

wirusa, a jeśli tak – to zadecydować 

o podaniu dziecku po narodzinach immunoglobuliny, 

a dopiero potem zaszczepieniu 

go. 

2. Oznaczenie grupy krwi i czynnika 

Rh przeprowadza się głównie po to, by 

zidentyfikować pacjentki Rh-ujemne, 

u których istnieje ryzyko konfliktu serologicznego 

(czyli produkcji przeciwciał 

przeciwko krwinkom płodu). 

3. Badanie moczu pokazuje jego skład 

biochemiczny. Niepokojące jest, gdy 

stwierdza się w nim obecność: cukru 

(może wskazywać na cukrzycę ciążową), 

białka (może świadczyć o infekcji pęcherza 

lub nerek, czasem oznacza wystąpienie 

tzw. zatrucia ciążowego) i ciał 

ketonowych (wiąże się z wystąpieniem 

zaburzeń metabolizmu w obciążonym 

ciążą organizmie). 

4. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi 

przeprowadza się głównie pod kątem 

wykrycia nadciśnienia tętniczego niebezpiecznego 

dla matki i dziecka. 

5. Test na tolerancję glukozy (wykonywany 

pomiędzy 26. a 28. t.c.), wykrywa 

Regularne 

powtarzane badania 

to klucz do udanej 

profilaktyki, trafnej 

diagnozy i podjęcia 

natychmiastowego 

leczenia. Ich 

wykonywanie jest 

więc niezmiernie 

potrzebne. 

Szczególnie 

w czasie ciąży. 

cukrzycę ciążową. Wykonuje się go wcześniej, 

jeżeli kobieta ma: podwyższony 

poziom cukru we krwi (badany na czczo) 

lub moczu, miała podwyższony poziom 

cukru w poprzedniej ciąży lub jeśli płód 

gwałtownie przybiera na wadze w stosunku 

do czasu trwania ciąży, co może 

wskazywać na wystąpienie u kobiety 

cukrzycy. 

6. Cytologia jest przeprowadzana w celu 

stwierdzenia obecności drożdżaków lub 

pasiorkowców typu B. 

7. Ultrasonografia w pierwszym trymestrze 

przeprowadzana jest w celu potwierdzenia 

ciąży, prawidłowej implantacji 


29

MEDYCYNA 

diagnostyka 

zarodka (wykluczenia ciąży pozamacicznej), 

określenia, czy ciąża jest pojedyncza, 

czy mnoga, stwierdzenia czynności serca 

zarodka, ujawnienia ewentualnych 

nieprawidłowości w narządzie rodnym 

ciężarnej (mięśniaki, zmiany patologiczne 

w jajnikach). 

W późniejszych miesiącach badanie daje 

możliwość oceny większego już płodu 

i pokazuje narządy dziecka, co pozwala 

wykryć niektóre wady wrodzone. Podczas 

tego badania oceniana jest też wielkość 

dziecka za pomocą standartowych pomiarów 

poszczególnych części jego ciała. 

Do tych parametrów należą: 

• BPD – ocena wielkości główki dziecka 

(wymiar dwuciemieniowy), 

• HC – obwód główki dziecka, 

• FL – długość jego kości udowej, 

• AC – obwód brzuszka płodu. 

Dane te konfrontuje się z datą ostatniej 

miesiączki i przewidywanym terminem 

porodu. 

PIERWSZA WIZYTA 

Kiedy 

Najlepiej po wykonaniu testu ciążowego 

(najpóźniej w 10. t.c.). 

Badania obowiązkowe i zalecenia 

lekarskie 

• Badanie ginekologiczne i pierwsze USG 

stwierdzające obecność żywego zarodka 

w jamie macicy. 

• Wypisanie skierowań na badania: 

oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh, 

morfologia, badanie określające poziom 

glukozy we krwi, badanie moczu, VDRL, 

czyli test wykrywający choroby przenoszone 

drogą płciową. Wywiad lekarski 

(współistnienie poważnych chorób, 

stan zdrowia rodziny) i badanie ogólne 

(np. pomiar ciśnienia). 

Kiedy na pogotowie? 

Kiedy należy udać się do lekarza 

(lub na pogotowie), mimo iż nie 

jest to termin badań kontrolnych? 

• Kiedy występuje krwawienie lub 

nawet bezbolesne plamienie. 

• Przy silnym bólu brzucha. 

• W przypadku biegunki, wymiotów 

lub wysokiej gorączki. 

• Przy nagłym obrzęku twarzy, 

rąk, nóg. 

• Przy wszystkich objawach, które 

zdroworozsądkowo można uznać 

za niepokojące. 

• Wywiad lekarski i omówienie postępowania 

w przypadku współistnienia 

chorób towarzyszących. 

• Założenie karty ciąży, wyznaczenie 

daty porodu (według ostatniej miesiączki 

i badania USG). 

Badania zalecane 

• Badanie na obecność we krwi przeciwciał 

anty-HIV, badanie w kierunku 

toksoplazmozy i różyczki (jeśli nie 

były robione wcześniej). 

• Możliwość wykonania badania w kierunku 

wad uwarunkowanych genetycznie 

(biopsja kosmówki). 

KOLEJNE WIZYTY 

Kiedy 

Od czasu pierwszej wizyty – co miesiąc, 

od 8. miesiąca co 2 tygodnie, w końcówce 

ciąży co tydzień klub częściej. 

Badania obowiązkowe 

• Podczas każdej wizyty: badanie ginekologiczne 

i ogólne moczu, pomiar 

wagi i ciśnienia krwi, badanie pracy 

Skierowanie na badanie prenatalne – jak, od kogo? 

1. Skierowanie na badania prenatalne powinna dostać każda kobieta, u której 

lekarz podejrzewa nieprawidłowości w rozwoju płodu oraz każda, która 

poprosi o to swojego lekarza prowadzącego. 

2. Jeśli lekarz nie chce wydać takiego skierowania, należy poprosić o potwierdzenie 

tej odmowy na piśmie. 

3. Jeśli nie zgadzamy się z odmową i mamy pod nią podpis lekarza prowadzącego, 

możemy zwrócić się do kierownika przychodni, a gdy i ten odmawia, 

zgłosić się do biura rzecznika praw pacjenta przy Ministerstwie Zdrowia. 

4. Ze skierowaniem od lekarza idziemy do poradni genetycznej (lekarz wskaże, 

do której). Ze względu na kolejki należy to zrobić jak najwcześniej, gdyż czas 

oczekiwania musi być skorelowany z odpowiednim momentem ciąży. 

serca płodu (od ok. 12.-14. tygodnia). 

• Badanie krwi przed 16. tygodniem, 

w 17.-20. tygodniu, 25.-28. tygodniu. 

• Badanie USG 16.-20. tydzień, 30.-34. 

tydzień, 38. tydzień. 

• Badania internistyczne (17.-20. tydzień). 

• W 7. miesiącu – badanie w kierunku 

cukrzycy u ciężarnej kobiety. 

• Pod koniec ciąży – ocena czynności 

serca płodu, badanie kardiotokograficzne. 

Badania zalecane (sugerowane w określonych 

przypadkach) 

• Badanie w kierunku wad uwarunkowanych 

genetycznie – przeprowadzane 

w 11.-14. tygodniu (biopsja kosmówki, 

amnocenteza). 

• Badanie w kierunku wad uwarunkowanych 

genetycznie (test potrójny HCG, 

Estriol, AFP) – przeprowadzane w 15.- 

-20. tygodniu. 

• kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze 

badanie w kierunku toksoplazmozy 

– przeprowadzane w między 

21. a 26. tygodniem ciąży. 

Podczas każdej wizyty lekarz może zlecić 

wykonanie dodatkowych badań lub dodatkowego 

badania USG. 

BADANIA SPECJALNEGO 

ZNACZENIA 

W przypadku stwierdzenia (lub podejrzenia) 

przez lekarza możliwości wystąpienia 

wad rozwojowych lub chorób 

płodu, lekarz może zaproponować dodatkowe 

badania (między 11. a 14. t.c.). 

Są to badania inwazyjne obarczone ok. 

1-procentowym ryzykiem poronienia. 

• Biopsja kosmówki – badanie, które 

można przeprowadzić od 6.-7. t.c., a na 

jego podstawie uzyskać informację na 

temat anomalii chromosomowych, 

chorób krwi, defektów enzymatycznych 

i płci dziecka. Ryzyko poronienia w tym 

badaniu jest wyższe niż przy amniocentezie. 

• Amniocenteza – to badanie wykonywane 

może być pomiędzy 17. a 26. 

tygodniem ciąży, polegające na pobraniu 

i zbadaniu wód płodowych. Pozwala 

ono stwierdzić (lub wykluczyć) 

zaburzenia chromosomów, choroby 

genetyczne, a także wady wrodzone 

(rozszczep kręgosłupa, niedorozwój 

głowy). 

Joanna Wróblewska 


MEDYCYNA 

interna 

Powszechnie panuje przekonanie, że kobiety 

w ciąży nie powinny przyjmować leków. 

Rzeczywiście, wiele z nich ma szkodliwy 

wpływ na płód, może doprowadzić do 

poronienia lub przedwczesnego porodu. 

Dotyczy to także leków na przeziębienie. 

Fot. BE&W 

Przeziębienie 

Kobiety ciężarne są wykluczone 

z testowania środków farmacweutycznych, 

więc informacje 

dotyczące bezpieczeństwa ich 

stosowania i skutków ubocznych pochodzą 

jedynie z obserwacji klinicznych pań, 

które przyjmowały różne medykamenty, 

będąc nieświadomymi ich toksycznego 

działania bądź faktu, że są w ciąży. Na 

podstawie tych obserwacji udało się również 

wyłonić substancje o niewielkiej 

szkodliwości. 

ZALECANA OSTROŻNOŚĆ 

Największe zagrożenie dla rozwijającego 

się płodu stanowią leki przyjmowane 

w pierwszym trymestrze ciąży. W tym 

okresie zachodzi organogeneza, czyli 

formowanie się narządów dziecka. Zakłócenie 

tego procesu może prowadzić 

do powstania wad w budowie i funkcjonowaniu 

wykształcających się dopiero 

narządów. Dlatego lekarze ginekolodzy 

zalecają swoim pacjentkom nieprzyjmowanie 

leków w pierwszych 12 tygodniach 

ciąży bez porozumienia z lekarzem. 

W kolejnych trymestrach również należy 

się konsultować z lekarzem. Przyszłe 

mamy powinny zrezygnować z preparatów, 

które niedawno pojawiły się w aptekach 

i nie są do końca „sprawdzone”. 

DOMOWE SPOSOBY 

Pamiętajmy jednak, że wysoka gorączka 

(>38 0 C) również niekorzystnie wpływa 

w ciąży 

na płód. Pozornie niegroźny katar może 

doprowadzić do zapalenia zatok lub 

dolnych dróg oddechowych, uporczywy 

kaszel wywołać skurcze macicy, poronienie 

lub przedwczesny poród. 

Niestety, w ciąży odporność organizmu 

spada, a więc wzrasta podatność na infekcje 

wirusowe, bakteryjne i grzybicze. 

Trudno się ich ustrzec, zwłaszcza w okresach 

jesienno-zimowym i wiosennym. 

Z tego względu ciężarne powinny unikać 

kontaktu z osobami przeziębionymi 

i stronić od dużych skupisk ludzkich. 

Co zatem robić, gdy pojawią się pierwsze 

objawy choroby – bóle głowy, mięśni i gardła, 

kaszel, katar, gorączka? Polecane są 

domowe sposoby. Syrop z cebuli, czosnku, 

z dodatkiem miodu, dzięki naturalnym 

substancjom odkażającym, poprawiają 

odporność i działają przeciwzapalnie. 

Z przepisu lekarza 

Łagodne przeziębienie najlepiej „wyleżeć. 

Choć jego objawy są uciążliwe, 

można je leczyć domowymi sposobami. 

Zwykle ustępuje ono po kilku dniach. 

Jeśli jednak objawy utrzymują się lub 

dochodzą nowe, konieczna jest wizyta 

u lekarza. Przy podejrzeniu zapalenia 

zatok, oskrzeli, anginy ropnej zaleca 

się antybiotyk z grupy penicylin 

lub cefalosporyn. 

Działanie napotne i rozgrzewające wykazują 

herbatki z lipy, malin, czarnego bzu, 

dzikiej róży. Ulgę przyniesie także kubek 

ciepłego mleka z miodem, rosół z kurczaka 

i przecier z surowych żurawin. 

GDY KONIECZNA 

FARMAKOLOGIA 

Bezpiecznym w ciąży lekiem przeciwbólowym 

i przeciwgorączkowym jest paracetamol. 

Unikać należy dostępnych bez 

recepty NLPZ (zwłaszcza I i III trymestrze) 

– ibuprofenu i kwasu acetylosalicylowego 

powodujących trudności z zagnieżdżeniem 

jaja płodowego i zmiany w układzie 

krążenia dziecka. 

Gorączkę należy zwalczać, gdy przekroczy 

38 0 C. Należy przy tym szczególnie 

pamiętać o uzupełnianiu płynów. Ból 

gardła złagodzi płukanie go wodą z solą 

lub sodą oczyszczoną, z dodatkiem miodu 

i cytryny, albo naparem z szałwii. 

W zasadzie bezpieczne są ziołowe pastylki 

do ssania, np. z babki lancetowatej, 

oraz przeciwzapalne spraye. Nie wolno 

ich jednak nadużywać. 

W razie kataru nos można zakrapiać solą 

fizjologiczną lub roztworem wody morskiej. 

Równie skuteczne są inhalacje 

z wody i soli lub sody oczyszczonej. 

W ostateczności można aplikować krople 

zmniejszające obrzęk śluzówek nosa, 

jednak nie dłużej niż przez 4-5 dni. Przeciwwskazane 

są preparaty zawierające 

pseudoefedrynę. 

W kaszlu wilgotnym skuteczne są inhalacje 

wody z solą lub rumiankiem, syropy 

wykrztuśne z prawoślazu i babki 

lancetowatej. Unikać należy tych zawierających 

gwajakol, dekstrometorfan 

i kodeinę. 

Lek. med. Anna Kamińska 


31

MEDYCYNA 

obserwatorium gastrologiczne 

Zaburzenia 

mikroflory jelit 

Ciało człowieka jest ekosystemem złożonym 

z komórek ludzkich i drobnoustrojów. 

Liczba komórek mikroorganizmów 

dziesięciokrotnie przewyższa liczbę komórek 

naszego ciała. Jak to możliwe? 

Rozwiązanie zagadki tkwi w wielkości 

komórek. Bakteryjne są 

wielokrotnie mniejsze od ludzkich 

i znajdują się głównie w jelicie. 

Ogólna masa bakterii jelitowych wynosi 

0,5-1,5 kg. 

EKOSYSTEM 

W MINIATURZE 

Mikroflora jelitowa bierze udział 

w trawieniu, rozkładając związki 

nieprzyswajalne dla człowieka, wytwarza 

witaminy z grupy B, witaminę 

K, kwas foliowy i pantotenowy 

oraz chroni przed inwazją gatunków 

chorobotwórczych. Przyjazne bakterie 

uniemożliwiają zasiedlenie jelita 

bakteriom niebezpiecznym, współzawodniczą 

z nimi o składniki odżywcze 

i miejsca przyczepu do komórek 

nabłonka jelita, stymulując 

wytwarzanie przeciwciał i produkując 

substancje bakteriobójcze. 

Niektóre gatunki wchodzące w skład 

prawidłowej mikroflory mogą wykazywać 

działanie szkodliwe. Na przykład 

gatunki z rodzaju Pseudomonas i Clostridium 

wytwarzają toksyny, a Escherichia coli i Gram- 

-dodatnie ziarniaki mogą produkować 

związki o działaniu rakotwórczym. 

ZAKŁÓCONA RÓWNOWAGA 

Panująca w jelicie równowaga może zostać 

zakłócona przez wiele różnych czynników, 

takich jak stany chorobowe jelit, antybiotykoterapia, 

zaburzenia perystaltyki, 

niewłaściwa dieta, stres, zabiegi operacyjne 

w obrębie przewodu pokarmowego, 

radioterapia. W efekcie dochodzi do 

nadmiernego namnażania się bakterii 

patologicznych. 

Wśród objawów zaburzeń w składzie 

mikroflory jelitowej mogą dominować 

bóle brzucha, wzdęcia i nieprawidłowe 

wypróżnienia, ale choroba może też 

przebiegać pod postacią nawracających 

zakażeń układu oddechowego, alergii 

i innych chorób o podłożu immunologicznym. 

Bywa i tak, że jedynymi nieprawidłowościami, 

pozornie niezwiązanymi 

z przewodem pokarmowym, są: osłabienie, 

męczliwość, bóle głowy, bóle reumatyczne, 

bóle kręgosłupa, zaburzenia 

miesiączkowania, niedokrwistość. 

NIEBEZPIECZNA CANDIDA 

Szczególnym przypadkiem zaburzenia 

mikroflory jelitowej jest grzybica przewodu 

pokarmowego, w której dochodzi 

do dominacji w składzie gatunkowym 

grzybów z rodzaju Candida, najczęściej 

Candida albicans. 

Grzybicy sprzyjają m.in. podeszły wiek, 

długotrwałe leczenie antybiotykami, 

zwłaszcza o szerokim spektrum działania, 

niedożywienie, cukrzyca, przyjmowanie 

leków immunosupresyjnych lub steroidowych 

albo inhibitorów pompy protonowej. 

Niestety, zdiagnozowanie grzybicy przewodu 

pokarmowego nie jest łatwe. Istnieją 

testy na obecność Candida w kale, 

jednak sam wynik dodatni nie oznacza 

istnienia choroby. Postawienie rozpoznania 

umożliwia stwierdzenie obecności 

grzyba w kale wówczas, gdy związana jest 

ona z występowaniem objawów chorobowych. 

Obecność grzybów z rodzaju 

Candida stwierdza się bowiem u 55% 

zdrowych osób. Symptomy kandydozy 

pokarmowej są różnorodne, pozornie 

ze sobą niezwiązane i niespecyficzne. 

UCIĄŻLIWA TERAPIA 

Leczenie grzybicy jest długotrwałe 

i uciążliwe. Farmakoterapia z zastosowaniem 

leków hamujących namnażanie 

się grzybów będzie nieskuteczna, 

jeśli nie zmienimy na 

trwałe nawyków żywieniowych. 

Z diety należy wykluczyć konserwowane 

półprodukty, słodycze, 

ograniczyć ilość spożywanego mięsa, 

a zwłaszcza wędlin, pieczywo 

białe zastąpić razowym, wprowadzić 

do jadłospisu kasze. Zamiast gotowych 

soków w kartonach i butelkach 

należy pić kompoty i świeżo wyciskane 

soki z dostępnych w danym 

sezonie owoców i warzyw. Podstawowym, 

lekkostrawnym źródłem 

białka powinny być warzywa strączkowe 

i kasze. 

W celu przywrócenia prawidłowej mikroflory 

jelitowej można przyjmować 

preparaty zawierające przyjazne bakterie. 

Na rynku jest dostępnych wiele takich 

preparatów ułatwiających odbudowę 

prawidłowego składu gatunkowego w jelitach: 

probiotyki, prebiotyki oraz synbiotyki. 

Magdalena Górecka, 

konsultacja 

lek. med. Agnieszka Szumska-Olczak 

Rys. SPL/East News 


MEDYCYNA 

suplementacja diety 

dr n. farm. 

Katarzyna Żurowska 

Przyprawy pod 

specjalnym nadzorem 

Dla ciężarnej kobiety nawet codzienna dieta staje się wyzwaniem. Warto 

zatem przyjrzeć się, jakie przyprawy stosuje się na co dzień w kuchni 

i dowiedzieć, czy kobiety w ciąży mogą stosować je bez ograniczeń. 

Wiele ziół przyprawowych 

to jednocześnie rośliny 

lecznicze. Te, jak wiadomo, 

zawierają liczne 

związki aktywne, często silnie działające 

na ustrój człowieka i wpływające na funkcjonowanie 

organizmu. Wymagają więc 

stosowania według ściśle określonych 

procedur i dawek. Oddziaływanie ziół na 

organizm kobiety w okresie ciąży oraz na 

rozwijające się w jej łonie dziecko nie zostało 

wystarczająco zbadane i nie jest 

w pełni przewidywalne. Dlatego kobiety 

w ciąży powinny zachować szczególną 

ostrożność. Ogólna zasada jest następująca 

– o ile nie ma bezwzględnych przeciwwskazań 

do stosowania ziół podczas 

ciąży, ich użycie należy zawsze skonsultować 

z lekarzem. 

Monografie roślin leczniczych, stosowanych 

również jako przyprawy, podają 

ramowe zalecenia dotyczące ich stosowania 

w okresie ciąży i karmienia piersią. 

Obok obszerna tabela dotycząca większości 

znanych ziół przyprawowych. 

Piśmiennictwo: 

1. WHO Monographs on selected medicinal 

plants, World Health Organization, 

Geneva, 1999. 

2. ESCOP Monographs, The Scientific 

Foundation for Herbal Medicinal 

Prodducts, Georg Thieme Verlag, 

Stuttgart, 2003. 

3. Blumenthal/Goldberg/Brinckmann Herbal 

Medicine, Expanded Commission E 

Monographs, American Botanical Council, 

Austin, Texas, 2000. 

Substancje pochodzenia roślinnego 

Roślina/przyprawa 

Koper włoski (olejek eteryczny) – napary, potrawy 

kuchni włoskiej. 

Jałowiec (owoce jałowca) – pieczone i duszone 

mięsa. 

Lawenda (kwiat lawendy) – herbaty. 

Mięta (liść mięty) – desery, napary. 

Lebiodka (ziele oregano) – potrawy mięsne, sałatki. 

Guarana (nasiona guarany) – napoje. 

Kawa (nasiona kawy) – napoje. 

Cynamon (kora cynamonowca) – desery, potrawy 

słodkie 

Lukrecja (korzeń lukrecji) – cukierki, napary. 

Rozmaryn (ziele rozmarynu) – pieczone mięsa, ryby. 

Szałwia (liść szałwii) – pieczone mięsa. 

Tymianek (ziele tymianku) – mięsa, ryby. 

Kurkuma (kłącze ostryża) – mięsa, curry. 

Anyż (owoc anyżu) – napoje, potrawy kuchni 

azjatyckiej. 

Melisa (liść melisy) – desery, napoje. 

Karczoch (kwiatostan karczocha) – gotowany. 

Kminek (owoce kminku) – mięsa, potrawy z kapustnych 

i roślin strączkowych. 

Eukaliptus (olejek eukaliptusowy) – cukierki. 

Piołun (ziele bylicy piołun) – herbata beduińska. 

Bazylia (liść bazylii) – sałatki, potrawy kuchni 

włoskiej. 

Bez czarny (kwiat bzu czarnego) – soki, świeża 

postać. 

Uwagi 

Niezalecany, szczególnie nasiona i olejek koprowy. 

Niezalecany. W badaniach na szczurach stwierdzono 

działanie poronne. 

Nie stosować, szczególnie w pierwszym trymestrze 

ciąży – dotyczy głównie olejku. 

Niezalecana bez konsultacji z lekarzem, głównie 

w pierwszym trymestrze ciąży. 

Niezalecana podczas ciąży. 

Niezalecana. 

Niezalecana. 

Niezalecany. Brak jednoznacznych danych dotyczących 

przewagi korzyści nad ryzykiem stosowania. 

Nie zalecana z powodu braku jednoznacznych 

danych na temat bezpieczeństwa. 

Niezalecany. 

Niezalecana z powodu potencjalnej toksyczności 

niektórych składników olejku eterycznego. 

Niezalecany. 

Niezalecana. Nie dowiedziono jednoznacznie bezpieczeństwa 

stosowania podczas ciąży. 

Dozwolony tylko w postaci naparów wodnych. 

Olejek i wyciągi alkoholowe nie zalecane. Anetol 

(składnik olejku) ma działanie estrogenne. 

Nie zalecana bez konsultacji z lekarzem. Brak 

danych potwierdzających bezpieczeństwo 


Niezalecany bez konsultacji z lekarzem. 

Niezalecany bez konsultacji z lekarzem. 

Należy zachować ostrożność. Duże dawki olejku 

eukaliptusowego powodowały u myszy działanie 

embriotoksyczne. Badania na ludziach nie są 

dostępne. 

Nie powinien być stosowany podczas ciąży ze 

względu na obecność tujonu. 

Nie powinna być stosowana z powodu braku 

jednoznacznych danych o bezpieczeństwie 


Nie powinien być stosowany bez konsultacji 

z lekarzem. 

Fot. Digitouch 


MEDYCYNA 

znane rośliny, nieznane możliwości 

lek. med. 

Paweł Kańka 

Na ratunek imbir 

Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego są dolegliwością 

bardzo uciążliwą. Można je w znacznym stopniu zredukować 

za pomocą odpowiedniej diety. Skuteczny bywa też... imbir. 

Około 70-80 % ciężarnych 

kobiet odczuwa nudności. 

Najczęściej dokuczają one 

młodym kobietom, spodziewającym 

się pierwszego dziecka. Nierzadko 

towarzyszą im wymioty. Do momentu, 

gdy nie są one zbyt częste (powyżej 5 razy 

w ciągu dnia), przypadłość ta może być 

leczona samodzielnie. 

DIETA PRZECIW NUDNOŚCIOM 

Postępowanie należy rozpocząć od zmian 

w stylu życia i sposobie odżywiania. Ważne 

jest, by rano, jeszcze przed wstaniem 

z łóżka, spożyć niewielką przekąskę. Późniejsze 

posiłki powinny być częste i małe, 

lekkostrawne i ubogie w tłuszcze. Zalecane 

są pokarmy wysokobiałkowe, które 

regulują perystaltykę żołądka. Dobre efekty 

może również przynieść podjadanie 

słonych przekąsek. Napoje powinny być 

raczej kwaśne i cierpkie niż słodkie, nie 

należy spożywać ich jednorazowo w dużej 

ilości, szczególnie podczas posiłków. Trzeba 

również unikać zapachów potraw, 

które mogą wywołać dolegliwości. 

W kuchni nie szkodzi? 

Imbir jest stosowany od wielu wieków 

jako przyprawa. Ilości poprawiające 

smak potraw nie odbiegają od dawek 

zalecanych na nudności i wymioty ciężarnych 

i jak dotychczas nikomu nie 

udało się zaobserwować niekorzystnego 

wpływu przetworów imbiru na 

przebieg i zakończenie ciąży. 

Może się zdarzyć, że stosowane w czasie 

ciąży witaminy i minerały zaostrzą nudności 

i sprowokują wymioty. Dotyczy to 

szczególnie preparatów zawierających 

żelazo. Należy wtedy przyjmować je wraz 

z niewielkimi posiłkami, a jeśli i to nie 

pomoże – pomyśleć o zmianie preparatu 

na tabletki do ssania (jak wynika z obserwacji, 

są one lepiej tolerowane). Zmiana 

taka powinna być jednak skonsultowana 

z lekarzem prowadzącym. 

SKUTECZNIEJSZY 

OD PLACEBO 

Jeżeli opisane wyżej postępowanie nie 

spowoduje poprawy, pacjentki często sięgają 

po metody naturalne. Za najbardziej 

skuteczne i bezpieczne uważa się stosowanie 

preparatów ziołowych i roślinnych. 

Najczęściej wybór pada na imbir – może 

on być spożywany w postaci świeżej, jak 

również suszonej, jako napary, herbatki, 

tabletki itp. W kilku badaniach klinicznych 

udało się udowodnić jego skuteczność 

w walce z nudnościami i wymiotami ciężarnych, 

co do jego bezpieczeństwa zdania 

nadal są rozbieżne. 

Jedne z pierwszych wyników opublikowano 

w 1991 r. Duńscy naukowcy z Uniwersytetu 

w Kopenhadze podawali kobietom 

z niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych 

sproszkowany imbir w ilości 1 g na 

dobę lub taką samą ilość laktozy (placebo). 

70% pacjentek wyraźnie wskazało okres, 

w którym otrzymywały imbir jako bardziej 

komfortowy, z mniejszym nasileniem 

objawów. 

Wyniki podobnych badań opublikowali 

w 2001 r. naukowcy z Tajlandii. 

W ich eksperymencie wzięło udział 70 

kobiet będących w początkowym okresie 

ciąży, skarżących się na nudności 

i wymioty. Okazało się w grupie przyjmującej 

imbir, w ilości 1 g na dzień, 

zmniejszyło się nasilenie nudności 

i częstość wymiotów. 

Pozostałe badania również wykazały korzystne 

działanie przetworów z imbiru, 

w porównaniu z placebo. 

WĄTPLIWOŚCI NAUKOWCÓW 

Choć w żadnym z badań klinicznych nie 

zaobserwowano efektów ubocznych, nadal 

jest kwestią otwartą, czy stosowanie imbiru 

w czasie ciąży jest całkowicie bezpieczne. 

Amerykańskie stowarzyszenie ds. 

produktów roślinnych zaliczyło ciążę jako 

przeciwwskazanie do stosowania przetworów 

imbiru. Podobne zdanie wyraziła 

niemiecka Komisja E, opracowując monografię 

tej rośliny. Powodem takiego 

stanowiska jest zapewne brak dostatecznej 

dokumentacji klinicznej, jak również 

pojedyncze doniesienia o nieprawidłowościach 

rozwoju zarodków szczurów, którym 

podawano przetwory imbiru. 

Piśmiennictwo: 

1. Fisher-Rasmussen W et al. Ginger 

treatment of hyperemesis gravidarum.; 

Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1991 

Jan 4;38(1):19-24. 

2. Vutyavanich T et al. Ginger for nausea 

and vomiting in pregnancy: randomized, 

double-masked, placebo-controlled trial.; 

Obstet Gynecol. 2001 Apr;97(4):577-82. 


37

MEDYCYNA 

w trosce o bezpieczeństwo pacjenta 

dr n. med. Marta 

Chełmińska 

specjalista alergolog, 

adiunkt Kliniki 

Alergologii Katedry 

Pneumonologii 

i Alergologii 

Akademii Medycznej 

w Gdańsku. 

Poznaj swojego pacjenta... 

z alergią 

Z alergią związany jest ból, który leczony w sposób nieodpowiedni 

może spowodować poważne konsekwencje. Pacjentów często dotyka 

również alergia na substancje czynne popularnych leków 

stosowanych w leczeniu bólu. 

ogólnej populacji Polski oraz 4,3% chorych 

na astmę oskrzelową. 

Ważne! 

PATOMECHANIZM 

Patomechanizm jest ściśle związany 

z wpływem ASA na metabolizm pochodnych 

kwasu arachidonowego. Dolegliwości 

pod postacią nieżytu nosa i zapalenia 

zatok pojawiają się w trzeciej lub 

czwartej dekadzie życia. Proces zapalny 

prowadzi do powstania polipów nosa, 

które cechuje nawrotowy charakter nawet 

po ich chirurgicznym usunięciu. W zmiennej 

kolejności dołączają się: astma oskrzelowa 

oraz nadwrażliwość na ASA. 

Najczęściej uczulającymi alergenami 

są pokarmy (jaja, mleko, kakao, owoce, 

ryby, orzechy i inne), pyłki roślin, 

roztocza kurzu oraz zarodniki grzybów 

pleśniowych. Reakcje alergiczne mogą 

też być wywoływane przez niektóre 

grupy leków. Należy zwracać uwagę, 

jakie leki przyjmuje pacjent. 

kujących receptor dla leukotrienów – montelukastu 

i zafirlukastu oraz inhibitora 

5-lipooksygenazy – zileutonu. 

Stosowanie niektórych preparatów 

farmaceutycznych dostępnych 

bez recepty może mieć wpływ 

na wystąpienie działań niepożądanych. 

Reakcje odpowiedzialne za ich 

występowanie przebiegają najczęściej na 

drodze mechanizmów nieimmunologicznych. 

Przykładem reakcji z udziałem 

układu immunologicznego (5% działań 

niepożądanych) jest nadwrażliwość na 

kwas acetylosalicylowy (acetylosalicylic acid, 

ASA), której towarzyszy astma oskrzelowa 

oraz często polipy nosa, co określane 

jest mianem triady aspirynowej (aspirin 

triad, aspirin-induced asthma, AIA). Burzliwy 

przebieg kliniczny, trudności w terapii 

oraz nie do końca poznana patogeneza 

sprawiają, iż AIA stanowi istotny problem 

współczesnej alergologii, dotyczący 0,6% 

OBJAWY 

Objawami pojawiającymi się po przyjęciu 

leków zawierających pochodne ASA 

są: łzawienie, niedrożność nosa, kichanie, 

zaczerwienienie twarzy, kaszel, duszność. 

Mogą wystąpić zmiany skórne i biegunka. 

Objawy pojawiają się po kilkudziesięciu 

minutach, natomiast najbardziej 

nasilone są pomiędzy pierwszą a trzecią 

godziną po przyjęciu leku. 

TERAPIA 

Podstawą terapii jest unikanie niesterydowych 

leków przeciwzapalnych (NLPZ) 

oraz pokarmów zawierających salicylany. 

Największe bezpieczeństwo zapewniają 

selektywne inhibitory COX-2. Jednakże 

doniesienia ostatnich lat dotyczące działań 

niepożądanych ograniczają ich zastosowanie. 

Nowe możliwości w terapii 

zaistniały po wprowadzeniu leków blo- 

Jedną z metod postępowania jest desensytyzacja 

kwasem acetylosalicylowym. 

Polega ona na podawaniu wzrastających 

dawek ASA aż do osiągnięcia tolerancji 

dawki dobowej 400-650 mg. Utrzymywanie 

tolerancji jest w tym wypadku 

uwarunkowane codziennym przyjmowaniem 

leku w dawce podtrzymującej, 

co z kolei może mieć wpływ na ujawnienie 

się choroby wrzodowej. 

PARACETAMOL 

W razie konieczności zastosowania leku 

przeciwbólowego lub przeciwgorączkowego 

w tej grupie chorych, co podobnie 

jak w przypadku „zdrowych” pacjentów 

zdarza się stosunkowo często, zaleca się 

paracetamol. Jego działanie związane jest 

z hamowaniem prostaglandyn w OUN 

przez blokowanie cyklooksygenazy kwasu 

arachidonowego. 

Fot. East News 

Partnerem cyklu artykułów „W trosce o bezpieczeństwo pacjenta” jest 


MEDYCYNA 

laryngologia 

dr n. med. Tomasz 

Gotlib 

Jest otolaryngologiem, 

adiunktem 

w Klinice Otolaryngologii 

I Wydziału 

Lekarskiego AM 

w Warszawie; 

pracuje w SP CSK 

AM w Warszawie. 

Z lewej zdrowe zatoki, 

po prawej – zapalenie zatok. 

Katar „zatokowy” 

czy zapalenie 

zatok przynosowych? 

Długotrwałe utrzymywanie się kataru, zatkanie nosa, nie musi, 

ale może być objawem zapalenia zatok przynosowych. Wydzielina 

nosowa jest wówczas zwykle ropna lub śluzowo-ropna. Chorzy często 

mówią o tych dolegliwościach „katar zatokowy”. 

Zatoki przynosowe są parzystymi 

jamami wypełnionymi powietrzem. 

Łączą się one z jamą nosa 

za pomocą szczelinowatych ujść, 

dzięki którym możliwa jest wymiana 

powietrza i wydzielanie śluzu wytwarzanego 

przez błonę śluzową zatok. Śluz ten 

jest przesuwany za pomocą skoordynowanych 

ruchów mikroskopijnej wielkości 

rzęsek. 

RÓŻNE PRZYCZYNY 

Zatkaniu ujść zatok może sprzyjać bardzo 

wiele rozmaitych czynników. Należą do 

nich takie zmiany, jak: skrzywienie przegrody 

nosa, odmienności budowy anatomicznej 

okolic ujść zatok, obrzęk błony 

śluzowej nosa w przebiegu przewlekłych 

i ostrych nieżytów nosa, a także polipy 

błony śluzowej nosa oraz zatok przynosowych. 

Zatkanie ujścia zatoki prowadzi do nagromadzenia 

śluzu w obrębie zatok. Śluz 

ten jest dobrą pożywką dla bakterii. W następnym 

etapie rozwoju choroby dochodzi 

do zakażenia błony śluzowej zatok, 

jej wtórnego obrzęku, porażenia rzęsek. 

RYZYKO POWIKŁAŃ 

Zapalenie zatok przynosowych, zgodnie 

z obowiązującą definicją, charakteryzuje 

Rys. Phototake/BE&W 


NOWOŚĆ! 

się blokadą nosa (uczucie zatkania nosa) 

oraz wyciekiem wydzieliny (wodnistej, 

ropnej lub śluzowej), którym może towarzyszyć 

również ból głowy albo uczucie 

ucisku w obrębie głowy lub twarzy oraz 

upośledzenie powonienia. Ostre zapalenie 

zatok przynosowych powinno być 

rozpoznane, jeśli zwykły katar nie ustępuje 

po 10 dniach bądź dolegliwości 

nasilają się u pacjenta po 5 dniach trwania 

choroby. 

Powikłania ostrego zapalenia zatok występują 

niezmiernie rzadko. Mogą one 

jednak stanowić zagrożenie dla życia 

i zdrowia. Należą do nich m.in. zakażenie 

szerzące się w obrębie struktur oczodołu 

(zatoki sitowe bezpośrednio sąsiadują 

z gałką oczną), którego konsekwencją może 

być trwałe upośledzenie ostrości wzroku, 

a nawet ślepota, zapalenie opon mózgowo- 

-rdzeniowych, ropień mózgu. Należy więc 

pamiętać, że „zwykły” katar może mieć 

poważne konsekwencje, i dlatego powinien 

być leczony, szczególnie u pacjentów mających 

predyspozycje do przedłużających 

się infekcji. W tej grupie pacjentów i we 

Mimo dostępności coraz 

nowszych metod 

diagnostycznych, postępów 

leczenia chirurgicznego 

i farmakologicznego, w wielu 

przypadkach przewlekłe 

zapalenie zatok przynosowych 

nadal pozostaje chorobą 

niezwykle trudną do leczenia. 

wszystkich przypadkach kataru z nasilonymi 

dolegliwościami odpowiednio 

wczesne leczenie może zapobiec dalszemu 

rozwojowi choroby. Podawanie leków 

obkurczających błonę śluzową nosa oraz 

niesterydowych leków przeciwzapalnych 

(np. ibuprofen z pseudoefedryną) zmniejsza 

stan zapalny i poprawia wentylację 

zatok. 

O przewlekłym zapaleniu zatok mówimy, 

gdy dolegliwości nie ustępują przez trzy 

miesiące. Przewlekłe zapalenie zatok może 

rozwijać się powoli, „podstępnie” lub 

stanowić bezpośrednie następstwo niewłaściwie 

leczonego ostrego zapalenia. 

SKUTECZNE LECZENIE 

Leczenie przewlekłego zapalenia zatok 

przynosowych u pacjentów z niewielkim 

nasileniem dolegliwości i minimalnymi 

zmianami w badaniach obrazowych zwykle 

opiera się na stosowaniu miejscowo 

działających leków sterydowych. W przypadkach 

bardziej zaawansowanych konieczna 

jest operacja oraz podawanie leków 

sterydowych doustnie, a po zabiegu – przewlekłe 

leczenie sterydami działającymi 

miejscowo i podawanymi do nosa. Najbardziej 

optymalną formą leczenia chirurgicznego 

tej choroby jest tzw. chirurgia 

endoskopowa zatok przynosowych. Niestety, 

u części pacjentów mimo stosowania 

skojarzonego leczenia operacyjnego i farmakologicznego 

po kilku latach (niekiedy 

wcześniej) dochodzi do nawrotu zapalenia. 

Dotyczy to szczególnie pacjentów 

z rozległymi zmianami polipowatymi. 

Niezależnie od stopnia nasilenia dolegliwości, 

w okresie dłuższej obserwacji 

przewlekły stan zapalny niejednokrotnie 

ulega zaostrzeniu, zwykle na skutek przeziębienia. 

Zwiększa się wówczas nasilenie 

wycieku ropnego, blokady nosa, często 

również bólów głowy. Szczególnie przydatne 

są wówczas leki mukolityczne oraz 

wspomniane już niesterydowe leki przeciwzapalne 

i obkurczające błonę śluzową 

nosa i zatok. Jeśli pomimo takiej próby 

terapii dolegliwości nie ustępują, powinno 

zostać wdrożone leczenie antybiotykami 

(najlepiej zgodnie z wynikiem posiewu 

pobranego spod małżowiny 

nosowej środkowej), lekami sterydowymi 

doustnie (do 2 tygodni). 

PREWENCJA 

Należy pamiętać o nielicznej grupie pacjentów 

z przewlekłym zapaleniem zatok 

i nadwrażliwością na leki z grupy niesterydowych 

leków przeciwzapalnych (m.in. 

ibuprofen, kwas acetylosalicylowy), u których 

podanie leku może wywołać groźne 

powikłania. Na szczęście wspomniana 

nadwrażliwość występuje rzadko, a zdecydowana 

większość pacjentów jest świadoma 

swojej choroby. 

Niesterydowe leki przeciwzapalne i leki 

obkurczające błonę śluzową nosa, podobnie 

jak część leków mukolitycznych, są 

dostępne bez recepty. Warto po nie w porę 

sięgać, by uniknąć przykrych konsekwencji 

kataru. 

Sposób 

na ODPORNOŚĆ 

w formie herbatki do zaparzania 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Naturalna recepta 

na zdrowie

LIFESTYLE 

rozmowa 

Każdy rodzi się z jakimś darem. Ilona Felicjańska 

urodziła się nie tylko z wyjątkową urodą, ale też 

umiejętnością pomagania innym. Twierdzi, że od kiedy 

wyszła za mąż, urodziła dzieci, założyła firmę 

Felicjańska Media i Fundację Niezapominajka, 

zaczęło się jej drugie życie. 

Farmacja i ja: Pani Ilono, potrafi 

Pani prosić? 

Ilona Felicjańska: Dla siebie nie. 

Nigdy tego nie umiałam. Dla innych 

potrafię załatwić wszystko. Zadzwonić, 

wyprosić, znaleźć kogo trzeba. Nie mam 

żadnych oporów, kiedy szukam pieniędzy 

dla kogoś potrzebującego, jak choćby 

cierpiącej na epilepsję Angeliki, której 

wczoraj udało się wreszcie wszczepić respirator. 

Wyrzucą mnie drzwiami, wejdę 

choćby kominem. Dla siebie wstyd mi 

prosić nawet o zniżki w zaprzyjaźnionych 

z moją firmą sklepach. 

Niemal pięć lat temu założyła Pani 

Felicjańska Media, rok temu słynną 

już Niezapominajkę, która między 

innymi spełnia marzenia chorych 

dzieci. Angażuje się Pani w najróżniejsze 

akcje charytatywne. Skąd 

pomysł na tego rodzaju działanie? 

Na szczęście nie wyrósł na bazie moich 

własnych doświadczeń. Pomagam, bo 

sprawia mi to przyjemność. Nie robię 

tego na pokaz, by ktoś mnie chwalił i dziękował, 

ale dla siebie. Na dodatek dobrze 

mi to wychodzi. Takie akcje dają człowiekowi 

mnóstwo siły i radości. 

Czyżby między wierszami przyznawała 

się Pani do kompleksów? 

Jestem dziewczyną z małego miasteczka, 

która zanim została miss i modelką, walczyła 

z tuszą i nie umiała pomóc samej 

sobie. Teraz właśnie to robię. Krok po 

kroku zyskuję wiarę w siebie. Poza tym 

wystarczy raz pójść na dziecięcy oddział 

onkologiczny, by zmienić punkt widzenia. 

Pracowałam w modelingu długo, znałam 

modę od podszewki, wiedziałam, że można 

z tej branży uszczknąć trochę grosza, 

ILONA FELICJAŃSKA – Jedna z najsłynniejszych 

polskich modelek. Karierę rozpoczęła od udziału 

w konkursie Miss Polonia w 1993 r., w którym 

zdobyła tytuł II wicemiss. W tym samym roku 

została finalistką konkursu Elite Model Look. 

W 2005 r. założyła firmę Felicjańska Media 

produkującą m.in. pokazy mody i imprezy 

artystyczne, a dwa lata później Fundację 

Niezapominajka, której celem jest 

pomoc ofiarom wypadków 

losowych oraz dzieciom dotkniętym 

nieuleczalnymi i przewlekłymi 

chorobami i ich rodzinom.

NOWOŚĆ! 

Fot. Jacek Grąbczewski/AKPA 

organizując imprezy albo pokazy. A pomaganie 

miałam we krwi tak samo jak 

dobrą organizację. Nie zapomnę pierwszej 

zbiórki pieniędzy, kiedy mamie dziecka 

z porażeniem mózgowym wysłaliśmy 

1500 złotych. Zadzwoniłam do niej z przeprosinami, 

że tylko tak małą sumę udało 

nam się zebrać. A ona rozpłakała się ze 

szczęścia, że to aż tyle. Zrozumiałam 

wtedy, że liczy się każda złotówka. 

Pomysł Niezapominajki zrodził się 

ponoć przez przypadek? 

O ile można powiedzieć, że są przypadki 

(śmiech). Moja firma od początku działania 

współpracowała z różnymi fundacjami. 

Po kilku latach chciałam zrobić 

coś na własny rachunek. Pamiętam, jak 

siedziałam w galerii handlowej i dzwoniłam 

do przyjaciółki, że chcę pomagać, 

ale nie wiem, od czego zacząć. I wtedy 

wtrącił się do rozmowy siedzący obok 

mnie człowiek. „Niech pani pojedzie na 

oddział onkologii dziecięcej w Centrum 

Zdrowia Dziecka. Tam naprawdę brakuje 

pieniędzy” – usłyszałam. Po pierwszej 

wizycie dochodziłam do siebie przez 

tydzień. A potem zrozumiałam, że nie 

jestem tam potrzebna płacząca i współczująca, 

tylko silna i kreatywna. Od tego 

się zaczęło, ale fundacja ma zapisaną 

w statusie pomoc każdemu, kto jej potrzebuje, 

nie tylko dzieciom chorującym 

na raka. 

I to działanie zmieniło Pani życie? 

Zaczęło mi się łatwiej żyć, bo zmienił się 

mój punkt widzenia. Podobnego uczucia 

doznałam po urodzeniu dzieci. Słyszałam, 

że kobiecie zmienia się wówczas światopogląd, 

ale dopiero po urodzeniu Maćka 

i Adasia wiedziałam, co to znaczy. Złamany 

paznokieć, włosy w nieładzie, kilogram 

więcej na wadze? Oczywiście, ma 

to znaczenie dla kogoś, kto zarabia na 

życie swoim wyglądem, ale jest nieistotne 

w porównaniu z płaczem dziecka. 

A Pani starszy synek podobno lubił 

płakać... 

Przez trzy miesiące niemal non stop. Maciuś 

urodził się za wcześnie, był chorowity. 

Przez pierwszy rok jego życia prawie 

codziennie byłam u lekarza. Wiedziałam, 

że nie darowałabym sobie, gdybym cokolwiek 

zaniedbała. Żeby go uspokoić, 

bujałam go całe noce. Nie budziłam męża, 

bo uważałam, że on pracuje, zarabia na 

rodzinę, więc musi się wyspać. Kołysałam 

Maćka i płakałam. Kiedyś mąż obudził 

się w nocy i usłyszał ten mój płacz. Od 

tamtej pory sam wstawał i pomagał przy 

dziecku. A do mnie dotarł wyraźny sygnał, 

że czasami trzeba po prostu poprosić 

o pomoc również dla siebie. 

Pozwala Pani chłopcom uczyć się na 

własnych błędach? 

W granicach rozsądku. Moi synowie nie 

należą do spokojnych. Są ciekawi świata, 

łobuzują, ale ja zawsze chciałam mieć 

takie dzieci. Trzeba im pozwalać wybierać, 

bo dzięki temu się uczą. Chcą wejść do 

zimnej wody mimo ostrzeżeń? Dobrze, 

niech wchodzą. Dzieci dzielą się na czyste 

i szczęśliwe. Wolę mieć te drugie. 

Wychowując ich, próbuje sobie Pani 

przypomnieć, jak to było, kiedy sama 

była mała? 

Bardzo często. Ostatnio zrobiłam błąd, 

bo dałam Maćkowi od razu cztery zestawy 

zabawek dla małych konstruktorów. 

W efekcie miałam straszny bałagan. Ugryzłam 

się w język, żeby nie zapytać, po co 

od razu otwierał wszystko, bo przypomniałam 

sobie siebie. Kiedy dostałam 

prezent i nie mogłam go od razu otworzyć, 

to była tragedia. Dziecko nie umie odłożyć 

połowy paczki cukierków. To rodzic 

musi dać mu tylko kilka. 

Myśli Pani o trzecim dziecku? 

Bardzo chciałabym mieć córeczkę. Synów 

urodziłam w krótkim odstępie czasu, 

dlatego pozwoliłam odpocząć mojemu 

ciału. Jakie są teraz szanse na córeczkę, 

nie wiem. 

Gdyby się okazało, że małe, adoptowałaby 

Pani dziecko? 

Już o tym myśleliśmy z mężem. On jednak 

doszedł do wniosku, że córkę chciałby 

mieć swoją. Jeśli mamy adoptować 

dziecko, to chłopca. Dziewczynki są córeczkami 

tatusiów, to silniejsze niż rozsądek. 

Na początku jednak zrobiłabym 

wszystko, by mieć własne dziecko. Trzeba 

ufać medycynie. Nowoczesne metody 

zapłodnienia, choćby in vitro, przynoszą 

przecież bardzo dobre efekty. 

Ale nie na siłę? 

Nie. Naprawdę, nie wszystko od nas 

zależy. 

Rozmawiała Anna Niewiadomska 

Sposób 

na DOBRE TRAWIENIE 


 

 

 

 

 

Nowoczesna alternatywa 

dla mięty! 


na zdrowie

LIFESTYLE 

psychologia 

Fantazjuje o tym, że gdy pojawi się maluch, 

to poprawią się jej relacje z otoczeniem, 

znikną konflikty z mężem lub rodzicami, 

problemy w pracy rozpłyną się w niebycie, 

zyska większe poważanie otoczenia. 

Dramat 

spełnienia 

Żaden cel, nawet ten najbardziej racjonalny, 

nie może przesłonić świata. Gdy pragnienie 

przeradza się w obsesję, jest to zła 

wiadomość – i dla nas, i dla celu. 

Pewnej listopadowej nocy w skrzynkach 

mailowych przyjaciół trzydziestoczteroletniej 

Anny pojawił 

się jej dramatyczny list. Kobieta 

opisywała gehennę starań o dziecko, kolejne, 

nieudane próby zapłodnienia metodą 

in vitro, badania, koszmar oczekiwania 

i gorycz zniechęcenia. Zbliżały się 

święta, a ona pragnęła uniknąć kolejnych 

pytań o dziecko. Bała się o swoje reakcje. 

W liście pojawiały się nuty paniki i emocjonalnego 

rozchwiania. Anna zwierzała 

się, że drażnią ją reklamy dotyczące 

pracujących matek. Czuła, jakby były one 

drwiną z jej niepłodności. Jednocześnie 

snuła wizje i marzenia o życiu z dzieckiem. 

Zaniepokojona siostra poprosiła o pomoc 

psychoterapeutę. Jakież było jej zdziwienie, 

gdy jego pierwszym komentarzem 

było: „jak dobrze, że siostra nie jest jeszcze 

w ciąży”. Psycholog sugerował nawet, 

że jedną z barier na drodze do macierzyństwa 

może być psychika Anny. 

TYLKO MARZENIA 

Trudno o lepszy cel życiowy niż staranie 

o dziecko, jednak nawet w nim można 

się zagubić. Wiele par, którym po długich 

staraniach w końcu udało się dochować 

potomstwa, wstydzi się przyznać do 

uczucia rozczarowania. Innym zdarza 

się zrezygnować z adopcji dziecka właśnie 

wtedy, gdy przejdą pomyślnie żmudny 

proces biurokratycznej weryfikacji. Miało 

być tak pięknie. Czemu nie jest? 

Bardzo intensywne pragnienie czegoś może 

obudzić silną determinację pracy nad 

osiągnięciem celu. Jednak im bardziej się 

angażujemy, tym większe jest prawdopodobieństwo, 

że zaczniemy postrzegać 

zadanie w kategoriach mało realnych. 

Szczególnie wtedy, gdy mamy wiele nierozwiązanych 

konfliktów psychicznych, 

marzenie łatwo zamienia się w psychiczny 

rzep, do którego doczepiamy nierealne 

oczekiwania. Na tej zasadzie kobieta 

pragnąca dziecka może uwierzyć, że narodziny 

potomstwa zmienią jej sytuację 

na lepszą. Pozornie nic w tym dziwnego 

i niebezpiecznego. Problem pojawia się 

wtedy, gdy kandydatce na mamę zaczyna 

się zdawać, że wszystkie obecnie istniejące 

konflikty wynikają z braku dziecka. 

„Ach, gdybym tylko miała dziecko, 

wszystko byłoby inaczej” to złowróżbny 

znak, szczególnie dla... dziecka. Maluszek 

bowiem nie dość, że nie przyniesie spodziewanego 

rozwiązania problemów, to 

jeszcze sprawi, że na jaw wyjdą te, które 

dotąd udawało się ukrywać za zasłoną 

iluzji. Na opiekę nad dzieckiem trudno 

się psychicznie przygotować i właściwie 

nigdy nie można powiedzieć, że jest się 

w 100% gotowym. Skrywane konflikty 

uwidoczniają się często właśnie wtedy, 

gdy pojawi potrzeba podziału obowiązków 

związana z pielęgnacją i wychowaniem 

małego człowieka. Nienarodzone 

dziecko, od którego oczekuje się ukojenia 

jeszcze przed startem, otrzymuje zadanie, 

któremu sprostać nijak nie podoła. Gdyby 

mogło decydować, zapewne wybrałoby 

taki moment na narodziny, w którym 

rodzice będą oczekiwać już tylko jego, 

a nie rozwiązania kłopotów. 

SCHODEK DO SCHODKA 

Jak to możliwe, że z marzeń potrafimy 

uczynić obsesję? Wbrew pozorom to 

łatwe i częste. Można prowadzić szczęśliwe 

życie pozbawione skrywanych 

napięć, a i tak zmitologizować cel, tym 

samym oddalając go od siebie. 

Dzieje się tak wtedy, gdy cel niespodziewanie 

okazuje się mało dostępny. Wiele 

par zaczyna rozpaczliwie starać się o dziecko 

wtedy, gdy dowiadują się, że któreś 

z nich jest niepłodne. Wcześniej nie myśleli 

o powiększeniu rodziny, jednak po 

usłyszeniu diagnozy pragnienie pokonania 

przeszkody stało się tak silne, że 

przesłoniło cel. Właśnie w grupie rodziców 

starających się o potomstwo głównie 

z powodu wykrycia problemów z płodnością 

odsetek borykających się z rozczarowaniem 

po narodzinach jest wysoki. 

Okazuje się bowiem, że celem 

nadrzędnym było dowiedzenie sobie, że 

jest się płodnym, zaś narodziny dziecka 

zdarzyły się niejako przy okazji. 

Niebezpieczeństwo przeżycia rozczarowania 

jest jeszcze większe, gdy pragnienie 

spełnienia odległego marzenia maskuje 

Rys. Corbis 


NOWOŚĆ! 

Jeśli niepłodność powoduje, 

że pojawiają się myśli 

w rodzaju „jestem złym 

małżonkiem, pracownikiem, 

niepełnowartościowym 

członkiem rodziny, 

wybrakowanym 

człowiekiem”, to sygnał, 

że czas szukać pomocy 

u psychoterapeuty. I dla 

siebie, i dla nienarodzonego 

jeszcze dziecka. 

nieuświadomione problemy. Osoba mitologizująca 

cel odczuwa taką potrzebę, 

bowiem tworzenie nierealnych oczekiwań 

jest łatwiejsze niż stawienie czoła prawdziwemu 

problemowi. Niespełniona 

matka woli myśleć, że jej relacja z mężem 

kuleje z powodu braku potomstwa, niż 

że to cechy jej lub partnera generują konflikty. 

W takich sytuacjach na drodze do 

rodzicielstwa przeszkodą bywa psychika. 

Kandydat na rodzica wyczuwa podświadomie, 

że narodziny dziecka tylko obnażą 

prawdziwy konflikt, woli więc nie 

konfrontować lęku z rzeczywistością. Stan 

psychiczny odgrywa w zapłodnieniu tak 

samo istotną rolę jak biologia, zatem 

istnieje możliwość, że do poczęcia nie 

dochodzi, bowiem umysł któregoś z rodziców 

się temu sprzeciwia, woląc zachować 

coś, na karb czego łatwo kłaść 

życiowe niepowodzenia. 

Pragnienie posiadania potomstwa nie jest 

celem wydumanym, tylko jedną z najsilniejszych 

potrzeb biologicznych i psychicznych. 

Jego racjonalność i siła paradoksalnie 

powodują, że łatwo do niego 

„przyczepiać” nierealne i szkodliwe oczekiwania. 

Zarówno kobiety, jak i mężczyźni 

lubią budować schody do nieba z wyobrażeń 

o życiu z dzieckiem. Maluchy 

tak słodko wyglądają na zdjęciach, rezolutnie 

odpowiadają na pytania i dają 

rodzicom poczucie, że ich życie ma sens. 

Im schody wyższe, tym dziecku trudniej 

będzie się po nich wspiąć. 

LEK NA ILUZJĘ 

Zburzyć ścianę iluzji nie jest łatwo, więc 

póki można, tworzeniu nierealnych wyobrażeń 

warto zapobiegać. Ostrzegawczym 

sygnałem powinna być każda myśl o tym, 

że narodziny lub adopcja dziecka coś 

ułatwią, poprawią lub przybliżą. Nie tylko 

dlatego, że odbiera to dziecku podmiotowość. 

Racjonalne myślenie o rodzicielstwie 

jest konieczne dla zachowania 

własnej równowagi psychicznej. Oczywiście, 

każdy przyszły rodzic powinien radować 

się na myśl o dziecku. Oby tylko 

nie liczył, że dzięki jego pojawieniu się 

stanie się coś, czego zrobić nie potrafi. 

Dziecko ma uszczęśliwiać, jednak nie 

powinno się rodzić wtedy, gdy ktoś zawczasu 

już wyznaczył mu to zadanie. 

Kiedy niespełnione pragnienie posiadania 

potomstwa już zamieniło się w życiowy 

dramat, warto porozmawiać z psychoterapeutą. 

Jeśli niepłodność powoduje, że 

przestajemy się czuć dobrze we wszystkich 

rolach, to sygnał, że czas szukać pomocy 

dla siebie i nienarodzonego dziecka. Jeśli 

maluch przyjdzie na świat w atmosferze 

euforii zbudowanej na przesadzonych 

oczekiwaniach, może, obok miłości i czułości, 

doświadczyć od rodziców mniej 

lub bardziej tajonej agresji wynikającej 

z rozczarowania. 

Niektórzy uważają, że lekarstwem na 

tworzenie wydumanych oczekiwań wobec 

życia z dzieckiem jest jak najczęstsze 

przebywanie z pociechami zaprzyjaźnionych 

rodzin. Zabawy z siostrzeńcami 

faktycznie dają wyobrażenie o tym, jak 

wygląda rzeczywistość z maluchem, ale 

nadmiernych oczekiwań wobec posiadania 

własnego potomstwa nie wyplenią. 

Marzenia upychane w „magiczny” moment 

powiększenia rodziny nie wynikają 

bowiem z niewiedzy przyszłych rodziców, 

jak wygląda opieka nad maluchem, 

tylko z istnienia własnych, niezałatwionych 

problemów z otoczeniem i samymi 

sobą. Poza tym opieka nad pociechą 

koleżanki nie rodzi nawet części emocji, 

jakie powstają między dzieckiem i rodzicami, 

więc nie ma co się łudzić, że 

przykładowo, wykonywanie zawodu 

przedszkolanki przygotuje w pełni do 

roli rodzica. 

Jeśli czekasz na dziecko, wiedz, że to nie 

koło ratunkowe. Gdy już to zrozumiesz, 

oczekiwanie staje się tylko oczekiwaniem, 

a nie zaciskaniem pięści. 


Sposób 

na GARDŁO 


 

 

 

 

Innowacyjny produkt – pierwszy 

tego typu na rynku! 


na zdrowie

LIFESTYLE 

dieta 

Planując ciążę najbezpieczniej 

– zwłaszcza jeśli już zrezygnowałyśmy 

z antykoncepcji – pod 

względem żywienia traktować 

siebie jak ciężarną. Dzięki temu – niezależnie 

od czasu, kiedy nastąpi zapłodnienie 

– będziemy miały pewność, że 

nasze dziecko ma optymalne warunki 

rozwoju. 

Dlaczego to takie ważne? Pierwsze osiem 

tygodni rozwoju zarodka (czas, gdy często 

jeszcze nie wiemy, że jesteśmy w ciąży) 

to okres krytyczny. To wtedy kształtują 

się i rozwijają wszystkie narządy płodu. 

Gdy proces ten zostanie zakłócony – na 

skutek niedoboru któregoś ze składników 

odżywczych – może dojść do powstania 

wad rozwojowych. Jest to też czas, gdy nasz 

organizm bezlitośnie czerpie z rezerw 

witaminowo-mineralnych. Jeśli wcześniej 

nie zadbamy o to, by ten „magazyn” 

był pełny, skutki niedoborów dotkną 

i dziecko, i nas. 

GROŹNA NADWAGA... 

Otyłym kobietom grozi w ciąży więcej 

komplikacji niż tym, które przed ciążą 

mają wagę prawidłową. Nadwaga to m.in. 

wzrost ryzyka nadciśnienia, cukrzycy, 

przedwczesnego porodu czy konieczności 

wykonania cesarskiego cięcia. Otyłą 

ciężarną częściej nękają bóle kręgosłupa, 

trudniej im znieść połóg. Poza tym: jeśli 

mamy nadwagę przedciążową, trudniej 

będzie nam nosić dodatkowe ciążowe 

kilogramy. 

...I RÓWNIE GROŹNE 

ODCHUDZANIE 

Uważajmy jednak na zbyt duży spadek 

wagi! Czas planowania ciąży nie jest 

dobrym okresem na dietetyczne eksperymenty. 

Nagłe schudnięcie może 

Tabletka zdrowia nie tylko dla przyszłej mamy 

O kwasie foliowym zwykło się mówić w kontekście planowania ciąży. To błąd, bo ta 

wyjątkowa witamina pomaga zapobiegać m.in. niedokrwistości, miażdżycy, zawałowi 

serca, innym chorobom układu krążenia, niektórym nowotworom (m.in. rakowi 

okrężnicy, gardła, jamy ustnej, piersi). 

Bezpieczna dawka 0,4 mg dziennie jest zalecana każdemu, także mężczyznom, 

chcącym zostać ojcami. 

Kwas foliowy w tabletkach jest w 100% przyswajalny. Ale uwaga: jeśli przyjmujemy 

preparaty multiwitaminowe, sprawdźmy, ile kwasu foliowego zawierają one w swym 

składzie. 

negatywnie wpłynąć na płodność, 

spowodować zaburzenia równowagi 

hormonalnej (w skrajnych przypadkach 

zahamowanie owulacji), jak też 

niedobory witaminowo-mineralne. Zatem 

jeśli chcemy schudnąć, zaplanujmy dietę 

tak, by na co najmniej trzy miesiące 

przed planowanym poczęciem nastąpił 

okres stabilizacji wagi. Dlaczego trzy 

miesiące? Bo to wystarczający czas, jaki 

organizm potrzebuje na zgromadzenie 

odpowiedniej dla prawidłowego rozwoju 

płodu ilości składników mineralnych 

i odżywczych oraz eliminację substancji 

szkodliwych (m.in. nikotyny). 

Dążąc do spadku wagi, unikajmy diet, 

które drastycznie ograniczają którąś 

z głównych grup pokarmowych (np. diety 

wysokobiałkowe czy niskowęglowodanowe). 

Zwiększmy ilość wypijanych płynów, 

ale zrezygnujmy z gazowanych napojów, 

kawy i mocnej herbaty (zbyt dużo kofeiny 

i teiny może być „konkurencją” dla żelaza 

i wapnia). Zrezygnujmy z pokarmów, 

które są bogate w kalorie, a nie dostarczają 

organizmowi składników odżywczych 

Tak zwane puste kalorie zawierają słodycze, 

chipsy, cukier, konserwy i pokarmy 

wysokoprzetworzone. Nie pijmy też ziół 

bez konsultacji z lekarzem. 

KWAS FOLIOWY I ŻELAZO 

Niezwykle istotne dla rozwoju płodu są 

dwie substancje: kwas foliowy i żelazo. 

Fot. BE&W 


NOWOŚĆ! 

Jeśli „zgromadzimy” je w organizmie 

w odpowiedniej ilości przed ciążą, zapewnimy 

dziecku dobre warunki rozwoju 

od momentu poczęcia. 

Kwas foliowy to witamina z grupy B. 

Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych 

– materiału genetycznego 

komórek – i dlatego jest niezbędny do 

procesu wzrostu i rozmnażania. Jego obecność 

warunkuje powstawanie w szpiku 

czerwonych krwinek oraz prawidłowy 

rozwój układu nerwowego: zapobiega 

wadom cewy nerwowej (kręgosłupa 

i układu nerwowego), które powstają 

w pierwszych dniach (między 16. a 28. 

dniem) płodowego życia naszego dziecka. 

Czyli wtedy, gdy na ogół jeszcze nie 

zdajemy sobie sprawy z tego, że możemy 

być w ciąży. Zapobiega również anemii 

ciężarnych. 

Nasz organizm nie potrafi wytwarzać 

samodzielnie kwasu foliowego. Musi 

on zostać do niego dostarczony z zewnątrz. 

Niestety, nawet spożywanie 

wielu produktów bogatych w tę witaminę 

(pomarańczy, fasoli, soczewicy, soi, 

cykorii, groszku, szpinaku, sałaty, natki 

pietruszki, szparagów, brukselki, brokułów, 

rzepy, buraków, ryżu, jęczmienia, 

pszenicy, wątróbki, żółtek jaj, serów) nie 

wystarczy, by zapewnić jego (wystarczający 

do zapobiegania wad rozwojowych 

u dziecka) poziom w organizmie. Nie 

Uważajmy na... 

...toksoplazmozę: 

• nie jedzmy mięsa surowego lub niedogotowanego, 

• myjmy dokładnie ręce, jeśli dotykałyśmy 

surowego mięsa, 

• płuczmy warzywa i owoce, zwłaszcza 

te, które rosną blisko ziemi – sałatę 

czy truskawki. 

...listeriozę: 

• unikajmy niepasteryzowanego mleka, 

serów dojrzewających (camembert, 

brie i inne pleśniowe), 

• nie jedzmy lodów, co do których nie 

mamy pewności, że były prawidłowo 

przechowywane, 

• nie spożywajmy niedogotowanego 

lub niedopieczonego drobiu. 

wych metabolitów i zbyt dużo witaminy 

A), inne są bardzo kaloryczne i bogate 

w nasycone kwasy tłuszczowe (żółtka, 

sery). Poza tym, pamiętajmy, że organizm 

nie przyswaja naturalnych folianów, 

najpierw musi je rozłożyć do formy 

przyswajalnej przez jelita, czyli do... kwasu 

foliowego, a w trakcie tej przeróbki 

tracimy niemal połowę tego cennego 

składnika. Dlatego każda kobieta, która 

planuje macierzyństwo, powinna kupić 

tabletki z kwasem foliowym. W aptece, 

bez recepty. 

Sposób 

na FIGURĘ 


W czasie ciąży nie powinnyśmy przyjmować żadnych 

preparatów multiwitaminowych bez konsultacji z lekarzem. 

Zrezygnujmy też z nadmiernej ilości podrobów 

z uwagi na ryzyko przedawkowania witaminy A, 

co może być groźne dla dziecka. 

 

 

 

 

 

 

da się ułożyć racjonalnej diety, by zawierała 

odpowiednią ilość kwasu foliowego 

(występującego w żywności w postaci 

folianów, które dopiero rozkładane są 

do kwasu foliowego), wiele produktów 

zawiera go zbyt mało (kto byłby w stanie 

zjeść 0,5 kg szpinaku dziennie?). Kwas 

foliowy jest też niezwykle „wrażliwą” 

witaminą, która „ucieka” podczas gotowania, 

smażenia, a nawet pod wpływem 

światła słonecznego (nawet do 70%). Na 

dodatek: niektóre bogate w kwas foliowy 

produkty nie są zalecane ciężarnym (np. 

wątróbka, która zawiera wiele szkodli- 

Z kolei niedobór żelaza może zarówno 

obniżyć płodność, jak i być przyczyną 

niedokrwistości w ciąży. Należy więc 

zwiększyć ilość bogatych w żelazo produktów 

w diecie, pamiętając, że pierwiastek 

ten wchłania się lepiej w towarzystwie 

produktów bogatych w witaminę C. 

Natomiast kofeina (kawa, cola) i teina 

(herbata) zmniejszają przyswajalność 

żelaza. Lepiej więc popić śniadanie 

sokiem pomarańczowym niż „małą 

czarną”. 

Izabela Wołodkiewicz 

Antonina Majewska 


na zdrowie

LIFESTYLE 

fitness 

Żadna forma 

aktywności nie 

rozwija mięśni 

tak harmonijnie, 

jednocześnie 

nie obciążając 

stawów. Żadna 

tak korzystnie 

nie wpływa na 

układ naczyniowy 

i oddechowy. Mało 

która tak podnosi 

wydolność organizmu. 

Wiem, bo byłam 

pływaczką. 

Pł 

yń 

po zdrowie 

Pływanie jest tak zdrowe, że lekarze 

mogliby je przepisywać na 

receptę jako jeden ze skuteczniejszych 

leków. Zalecić można by 

je chyba każdemu – niezależnie od wieku, 

chorób czy samopoczucia. Nawet 

dla kobiet w ciąży ta forma aktywności 

jest jak najbardziej wskazana. Tymczasem 

zdarza się, że omijamy baseny 

z daleka, ponieważ… nie umiemy pływać. 

Po pierwsze jednak: na naukę nigdy 

nie jest za późno. Po drugie: nawet 

zwykłe ćwiczenia na płytkiej wodzie, 

gdzie czujemy grunt lub trzymamy się 

krawędzi basenu, będą dobrym sposobem 

na poprawę sprawności. 

WZMACNIA, REGULUJE 

I USPRAWNIA 

Układ oddechowy 

Oddech pływacki różni się od oddechu 

w czasie biegu. Charakteryzuje go najpierw 

krótki wdech, potem bezdech, 

a następnie szybki, mocny wydech, 

który pokona opór wody. Powietrze 

wydychane pod wodą musi być wypuszczane 

z dużą siłą. Wydech nad wodą 

powinien być uważny (by się nie zachłysnąć) 

i dokładny (by całkowicie opróżnić 

płuca). To sprawia, że samo oddychanie 

w wodzie staje się ćwiczeniem. 

Wzmacniamy w ten sposób mięśnie 

klatki piersiowej, ćwiczymy elastyczność 

płuc oraz uczymy się oddychać świadomie 

i efektywnie. 

Układ naczyniowy 

Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego 

limfa wypierana jest z tkanek układu 

naczyniowego, co powoduje, że do 

serca może być pompowana większa 

ilość krwi. Naczynia krwionośne po 

takiej pracy stają się bardziej elastyczne, 

serce – bardziej wydolne, a mięśnie – lepiej 

dotlenione. Poza tym: poziome 

ułożenie ciała w czasie pływania likwi- 

Co zabrać na basen? 

Zaciskacz na nos. 

Zapobiega dostaniu 

się do niego wody. 

Pas z wypornikami 

umieszczonymi na 

plecach. Ułatwia 

unoszenie się na wodzie. 

Kostium. 

Bez niego 

na basenie 

ani rusz... 

Deska 

do pływania. 

Dzięki niej 

możemy ćwiczyć 

mięśnie nóg. 

Zatyczki. 

Uniemożliwiają 

dostanie się wody 

do uszu. 

Optyczne okularki 

pływackie. 

Niezastąpione dla osób 

z wadami wzroku. 

Wiosełka treningowe. 

Specjalne nakładki 

na dłonie, które, 

zwiększając opór 

wody, wzmacniają 

mięśnie ramion.

NOWOŚĆ! 

Miniporadnik dla korzystających z uroków pływania 

• Nigdy nie wskakuj do wody bezpośrednio 

po wejściu na basen. Różnica temperatury 

otoczenia i wody może spowodować 

szok termiczny. Gwałtowne zanurzenie 

w zimnej wodzie skutkuje skurczem 

naczyń krwionośnych, co powoduje nagromadzenie 

w sercu tak dużej ilości 

krwi, że nie będzie ono w stanie jej przepompować. 

Konsekwencją może być 

zatrzymanie akcji serca i zgon. 

• Pływanie, jak każdy sport, wymaga rozgrzewki. 

Przed wejściem do basenu 

wykonaj kilka przysiadów, energicznych 

wymachów ramionami czy ruchów okrężnych 

biodrami, by rozgrzać mięśnie. 

• Jeśli w wodzie złapie cię skurcz (wynikający 

z niedotlenienia mięśni) – nie 

wpadaj w panikę, ponieważ może skończyć 

się to zachłyśnięciem. Połóż się 

spokojnie na plecach i poczekaj, aż 

skurcz ustąpi. Kiedy największy ból 

minie, dopłyń do brzegu i zaordynuj 

sobie kilkuminutowy odpoczynek, najlepiej 

z lekko uniesionymi nogami. 

• Nigdy nie wchodź do wody po spożyciu 

alkoholu, obfitym posiłku czy dużym 

wysiłku fizycznym. Alkohol otępia, 

zaburza koordynację ruchów i spowalnia 

reakcje. Pełny żołądek powoduje 

ociężałość, dużą podatność na 

zmęczenie i niebezpieczeństwo cofania 

się treści z przepełnionego żołądka 

do przełyku. 

• Po wyjściu z basenu umyj się pod 

prysznicem, by spłukać basenowy chlor. 

Po kąpieli nałóż na ciało balsam nawilżający, 

a na twarz krem przeznaczony 

do suchej skóry. Chlor zawarty 

w basenowej wodzie dezynfekuje ją 

i nie pozwala rozwinąć się chorobotwórczym 

bakteriom i drobnoustrojom, 

ale i bardzo wysusza każdy rodzaj skóry. 

W efekcie może się ona łuszczyć, 

pękać i nieprzyjemnie ciągnąć. 

• Zarówno na basenie, jak i pod prysznicem 

czy w szatniach, koniecznie 

poruszaj się w klapkach. Wilgotne 

środowisko jest idealne do rozwoju 

grzybów. Odpowiednie obuwie oraz 

stosowanie kremów przeciwgrzybiczych 

do stóp zapobiegnie niebezpieczeństwu 

rozwinięcia się grzybicy. 

Fot. materiały producentów: ZOGGS, SHEPA 

duje wysiłek serca związany z pompowaniem 

krwi w pozycji pionowej. 

Układ mięśniowy 

Pływanie wzmacnia właściwie wszystkie 

grupy mięśni, zaś poszczególne 

style rozwijają określone ich partie. 

Wzmocnione, a jednocześnie rozruszane 

w wodzie i uelastycznione mięśnie 

wpływają korzystnie na kondycję całego 

organizmu, usprawniając tym samym 

pracę większości narządów: układu 

oddechowego, naczyniowego oraz kostno-stawowego. 

Układ kostny 

Horyzontalna pozycja pływaka oraz 

prawo Archimedesa, mówiące, że ciało 

zanurzone w cieczy traci (pozornie) na 

wadze tyle, ile waży ciecz wyparta przez 

to ciało, sprawiają, że obciążenia układu 

kostno-stawowego są znacznie mniejsze 

niż w przypadku spacerów, biegów 

czy jakichkolwiek ćwiczeń gimnastycznych. 

Do tego kości i stawy są w minimalnym 

stopniu narażone na urazy. Dla 

przykładu: biegając (nawet w wolnym 

tempie), stajemy się dla stawów trzykrotnie 

ciężsi niż jesteśmy w rzeczywistości. 

Układ nerwowy 

Pływanie relaksuje i rozluźnia. Łączy 

wysiłek fizyczny z masażem wodnym, 

co osłabia napięcie mięśni. To forma 

aktywności idealna dla ludzi zestresowanych, 

a także introwertyków i samotników, 

którzy nie potrafią odnaleźć się 

w ćwiczeniach zespołowych. Spokojne, 

jednostajne ruchy wyciszają, pozwalają 

poznać własne ciało, jego potrzeby 

i ograniczenia. Falowanie wody pozytywnie 

wpływa także na pobudzenie 

pracy błędnika. 

JAK RYBA W WODZIE 

Pływanie jest bardziej dyscypliną techniczną 

niż siłową. To nie od siły mięśni, 

witalności i szybkości poruszania kończynami 

zależy prędkość i styl, w jakim 

pokonujemy długość basenu. Przeciwnie: 

szybkie ruchy ramion powodują większy 

opór wody, a więc większy wysiłek wkładany 

we wprawienie ciała w ruch. W pływaniu 

cała rzecz polega na odpowiednim 

ułożeniu ciała i stworzeniu z niego całości, 

która będzie stawiać jak najmniejszy 

opór wodzie. Stworzenia żyjące 

w wodzie, jak i profesjonalni pływacy, 

nie wykonują gwałtownych ruchów. 

Karolina Porecka 

Sposób 

na SPOKÓJ I RELAKS 


 

 

 

 

 

Stanowi nowoczesną alternatywę 

dla melisy 


na zdrowie

LIFESTYLE 

uroda 

Akcja 

regeneracja 

Skóra nie lubi zimy. Mróz, brak słońca i ruchu, 

uboższa dieta sprawiają, że cera ulega 

przesuszeniu lub podrażnieniu. Wiosną defekty 

wychodzą na jaw i nawet makijaż nic nie 

pomoże. Skóra potrzebuje regeneracji. 

Wiosenną kurację skóry 

należy zacząć od zwiększenia 

aktywności i zmiany 

nawyków żywieniowych 

– uważa dietetyczka Izabela 

Wołodkiewicz. – Kiedy systematycznie 

ćwiczymy lub choćby spacerujemy, cera 

jest bardziej dotleniona i sprężysta, nabiera 

ładniejszego koloru. Zwiększenie 

ilości płynów, spotęguje efekty. 

Aby mieć ładną cerę, nie wolno zapominać 

o produktach zawierających antyoksydanty, 

które chronią skórę przed wolnymi 

rodnikami i toksynami 

niszczącymi włókna kolagenowo-elastynowe, 

co powoduje utratę napięcia, sprężystości 

i jędrności skóry. 

Pijmy owocowe i ziołowe herbatki, naturalne 

soki, wprowadźmy do diety więcej 

surowych warzyw i owoców. Białe mięso 

przedkładajmy nad czerwone, nie zapominajmy 

o rybach, ciemnym pieczywie 

i ziarnach – zachęca dietetyczka. 

WITAMINY W KREMACH 

Kolejny krok to zmiana kremu z ochronnego 

na intensywnie nawilżający, najlepiej 

z substancjami łagodzącymi (np. alantoiną 

czy d-panthenolem). Nie zapominajmy 

też o witaminach, szczególnie C i E. 

Ta pierwsza to prawdziwy wiosenny przebój. 

Jako silny antyoksydant chroni skórę 

przed działaniem wolnych rodników, 

korzystnie wpływa na stan naczyń krwionośnych, 

poprawia mikrokrążenie i koloryt 

skóry, zwiększa jej elastyczność 

i sprężystość. Ta druga jest witaminą 

młodości. To silny antyoksydant uelastyczniający 

skórę. Musi mieć jednak 

dość wysokie stężenie (ok. 2%) i na to 

warto zwrócić uwagę. 

Niezbędne w składzie kremu są też filtry 

chroniące przed promieniami UV. Kosmetyk 

z filtrem SPF 15 to podstawa, 

jeśli chcemy cieszyć się zdrową skórą. 

PIGMENTY JAK LUSTERKA 

Czego jeszcze szukać w kosmetykach, 

kiedy skóra nie wygląda najlepiej? Warto 

Rodzaje skóry 

Sucha – ma obniżoną barierę ochronną. 

Gorzej broni się przed agresywnymi 

czynnikami zewnętrznymi – temperaturą, 

wiatrem, promieniami UV. 

Traci blask, jest szorstka, łuszczy się 

nierównomiernie. 

Zmęczona – jest matowa, słabo napięta, 

z wyraźnymi cieniami pod oczami. 

Mają ją na ogół osoby, które niewiele 

czasu spędzają na dworze, dużo 

pracują, palą papierosy lub przebywają 

w towarzystwie palaczy. 

Podrażniona – jest delikatna, wrażliwa, 

z kruchymi naczynkami. Wiosną bywa 

zaczerwieniona, obolała i piecze. 

zwrócić uwagę na pigmenty, czyli niewidoczne 

gołym okiem drobinki rozświetlające 

skórę. Dodaje się je do kremów, 

podkładów, pudrów. Odbijają światło, 

wyrównują nierówności, optycznie wygładzają 

cerę i zaokrąglają rysy. 

PEELINGI I LASERY 

Wiosna to dobry czas, aby odwiedzić 

salon kosmetyczny, zbadać stan skóry 

i zafundować jej odpowiednie zabiegi. 

– Warto teraz wykonać dermatologiczny 

peeling twarzy, odświeżyć cerę, wygładzić 

drobne zmarszczki, usunąć zaskórniki. 

Środek złuszczający dobiera się do rodzaju 

skóry. Najnowsze peelingi dermatologiczne 

dają dobre efekty przy minimalnych 

objawach złuszczania 

i zaczerwienienia skóry – mówi specjalista 

dermatolog Aleksandra Jasielska. 

Taki zabieg powinien jednak przeprowadzić 

doświadczony dermatolog po wstępnej 

rozmowie. – Peelingu nie można 

zrobić bez szczegółowego wywiadu. Nie 

ma nic gorszego niż osoba zaskoczona 

reakcją skóry po zabiegu – podkreśla 

Jasielska. 

Dermatolodzy są zdania, że wiosna to 

także odpowiedni moment na usunięcie 

laserem rozszerzonych, powierzchownych 

naczynek na twarzy. Można też usunąć 

laserem włoski z twarzy albo wykonać 

zabieg epilacji (usunięcia zbędnego owłosienia) 

metodą IPL (mniej bolesna od 

lasera). Zabiegi wykonuje się w seriach. 

W tym czasie konieczna jest ochrona 

skóry przed słońcem. 

Anna Niewiadomska 

Fot. Jump, archiwum prywatne 


NOWOŚĆ! 

Warto przeczytać 

Dla magazynu „Farmacja i ja” książki 

zrecenzował dr Wojmir Ziętkowiak, 

ginekolog. 

TERAPIA NIEPŁODNOŚCI 

„Opowieści terapeutyczne o niepłodności” 

to dziesięć opowieści terapeutycznych 

opisujących historie zmagań kobiet 

z dotarciem do swego prawdziwego Ja. 

To spotkanie z kobietami, które borykając 

się z problemem nieposiadania 

dzieci, trafiają do gabinetu psychologa. 

Tam okazuje się, że na drodze do szczęścia 

przeszkodą jest nie tylko biologia, 

ale i psychika. Dopiero uświadomienie 

sobie własnych lęków umożliwia emocjonalny 

rozwój. A psychiczne powody 

w połączeniu z fizjologicznymi znacznie 

utrudniają i wydłużają leczenie. 

ONIEPŁODNOŚCI 

MEDYCZNIE 

W ostatnich latach medycyna 

rozrodu poczyniła 

ogromny postęp. Zanim jednak skorzysta 

się z jej pomocy, warto nieco bliżej poznać 

fizjologię rozrodu. Książka „Niepłodność 

i rozród wspomagany” daje możliwość 

zapoznania się z podstawowymi procesami 

rozrodczymi i metodami oceny 

Autorka książki ma nie lada doświadczenie 

w tej materii – jest psychologiem od wielu 

lat pracującym z parami zmagającymi się 

z niepłodnością. 

Bogna Pawelec, Opowieści terapeutyczne o niepłodności. 

Czekając na bociana, Feeria, 2007 

SIŁA MIŁOŚCI 

„Jeż” to mądra i poruszająca książka. 

Opowiada historię dziecka – tytułowego 

„jeża” – które zostaje zaadoptowane przez 

kobietę i mężczyznę pragnących stworzyć 

Nie przekreślać 

szansy 

płodności kobiety i mężczyzny. Jednak 

jej głównym zadaniem jest omówienie 

poszczególnych metod wspomagania 

rozrodu. Stąd szeroko opisane są m.in. 

metody stymulacji owulacji czy sztucznej 

inseminacji. Szczególna uwaga poświęcona 

została procedurze zapłodnienia in 

vitro. Książka ta polecana jest osobom, 

które stoją przed problemem podjęcia 

decyzji o ewentualnym zastosowaniu 

metod wspomagających. 

Niepłodność i rozród wspomagany, red. Jerzy 

Radwan, Termedia, 2005 

dla niego prawdziwy dom. Ale ich „jeż” 

kłuje – nie wierzy, że ktoś naprawdę może 

go pokochać. W końcu, dzięki miłości, 

czułości i oddaniu rodziców zaczyna 

gubić kolce. 

Książka Katarzyny Kotowskiej pozbawia 

złudzeń na temat adopcji. Po przyjściu do 

domu nowego członka rodziny wspólne 

życie nie jest jedynie pasmem radości. 

Rozprawić się trzeba z bólem i odpowiedzieć 

na najtrudniejsze pytania. Ale… 

Warto. Przepiękna opowieść, którą powinien 

przeczytać każdy, kto chce stać się 

adopcyjnym rodzicem. Potwierdzeniem 

tego jest fakt, iż książka ta stała się lekturą 

obowiązkową, polecaną przez ośrodki 

adopcyjne. 

Katarzyna Kotowska, Jeż, Egmont Polska, 

2002 

Sposób 

na ROZGRZANIE 


 

 

 

 

 

 

 


na zdrowie

PO GODZINACH 

od alchemii do farmacji 

„Sara przedstawia Abrahamowi 

Hagar” – obraz XVII-wiecznego 

malarza holenderskiego 

Matthiasa Stomera; Musée Condé 

w Chantilly (Francja). 

Bądźcie płodni 

i rozmnażajcie się! 

Brak potomka zawsze stanowił poważny problem. Początkowo 

próbowano go rozwiązać, angażując do tego celu siły 

nadprzyrodzone, rozmaite obrzędy i rytuały religijne. Wraz z rozwojem 

cywilizacji pojawiły się naukowe metody leczenia niepłodności. 

Natura nakłada na nas jeden 

obowiązek: rozmnażania się. 

Skoro przyroda i rozpoznany 

przez Darwina instynkt 

(a nawet – jak podaje Księga Rodzaju – Bóg) 

nakazują przekazać geny potomstwu, nic 

dziwnego, że niemożność zajścia w ciążę 

zawsze był dla ludzi jedną z największych 

tragedii. Jej rozmiar powiększał dodatkowo 

fakt, że inwestycja w dzieci była jedyną 

gwarancją opieki na starość – o funduszach 

emerytalnych i domach opieki 

nikt wtedy jeszcze nie słyszał. 

MATKA ZASTĘPCZA 

Od zarania ludzie starali się przebłagać 

bóstwa, aby obdarzyły ich płodnością. 

Rytuały często łączyły się z prośbami 

o urodzaj – do dziś płodność, żyzność 

i urodzaj w wielu językach określa to samo 

słowo. Aby przebłagać bogów, poświęcano 

też dzieci, dziewice i królewskich synów. 

Według niektórych śmierć Chrystusa ma 

swoje źródła właśnie w takich wiosennych 

rytuałach żyzności i płodności. 

Inne obrzędy były łagodniejsze. Wedyjska 

- - 

garbhadhana wspomagająca zapłodnienie 

polegała na wypowiadaniu przez kobietę 

odpowiedniej mantry. Czasem, by zagwarantować 

sobie potomstwo, wystarczyło 

obmyć się wodą ze świętego strumienia. 

Woda bowiem w wielu kulturach symbolizowała 

płodność – tak jak deszcz zapewnia 

plony, ludzka krew, ślina i nasienie są 

świadectwem życia. Zdaniem greckiego 

mówcy Ajschinesa taką rolę odgrywał 

opływający Troję Skamander. Szczęśliwą 

nazwę znaleźli sobie zatem Tuwim, Słonimski, 

Iwaszkiewicz, Wierzyński i Lechoń, 

zakładając swoją grupę poetycką. 

Ciekawe sposoby na bezpłodność poznajemy 

też dzięki Biblii. Kiedy żona Abrahama, 

Sara, nie może powić dziecka, 

podsuwa mu swoją niewolnicę, mówiąc: 

„Ponieważ Pan zamknął mi łono, abym 

nie rodziła, zbliż się do mojej niewolnicy; 

może z niej będę miała dzieci”. Hagar 

zachodzi w ciążę i rodzi Izmaela, praprzodka 

Arabów. Jednak kiedy służka zaczyna 

gardzić Sarą, zostaje wygnana wraz z synem. 

Zastępcze macierzyństwo znane było 

wielu ludom Bliskiego Wschodu. Dopuszczało 

je również prawo babilońskie. 

W historii Abrahama i Sary znajdujemy 

drugi „lek” – nadprzyrodzony. Sara w końcu 

zaszła w ciążę dzięki boskiej interwencji, 

rodząc Izaaka, przodka Żydów i Edomitów. 

Również Elżbieta, krewna Maryi, 

w ten sposób urodziła Jana Chrzciciela 

grubo po menopauzie. 

TŁUSZCZ DUSI PLEMNIKI 

Równolegle do wysiłków kapłanów i szamanów, 

przez stulecia nad zagadnieniem 

niepłodności pochylali się też lekarze. 

Nie bez sukcesów. Już starożytni Egipcja- 

Fot. RMN/BE&W 

52 

Farmacja i ja Marzec 2008

NOWOŚĆ! 

nie domyślili się, że niezdolność do prokreacji 

nie dotyczy wyłącznie kobiet, o czym 

później zapomniano. Bogiem symbolizującym 

bezpłodność był zresztą mężczyzna 

– Set, pozbawiony w walce z Horusem 

męskości. Gorzej szło Egipcjanom 

z rozpoznaniem przyczyn niepłodności 

– jedna z teorii głosiła, że jest nią brak 

połączenia pochwy z resztą organizmu. 

W myśl tej koncepcji wkładano kobiecie 

do waginy na noc ząbek czosnku. Jeśli 

nazajutrz czuć było go w oddechu, oznaczało 

to, że pacjentka może mieć dzieci. 

Zdroworozsądkowe podejście przeważało 

jeszcze u greckich, rzymskich i arabskich 

mędrców. Hipokrates za jedną z przyczyn 

uznawał wypadnięcie macicy. Arabski 

uczony Awicenna wskazywał na zaburzenia 

męskiego lub kobiecego „nasienia”, 

nieprawidłowe drogi płciowe lub problemy 

psychologiczne, tj. melancholię. 

W średniowieczu przeważył pogląd, że 

powodem bezpłodności jest kara za grzechy 

(choćby za nadmierną rozkosz). Arnold 

z Vilanova wrócił do czosnkowych 

metod. Uważał też, że tusza kobiety zaburza 

jej płodność, bowiem tłuszcz zabija 

męskie nasienie. Jako lekarstwo polecał 

m.in. jądra młodego zająca albo jelenia. 

KATOLIK OD IN VITRO 

Od końca XVI w. było już „z górki”. Prace 

m.in. Wesaliusza, Eustachiusza czy 

Graafa przybliżały nas do zrozumienia 

Sprawa wagi państwowej 

Problem bezpłodności był szczególnie 

ważki dla monarchów. Przekazywali 

oni potomkom nie tylko genotyp, majątek 

i doświadczenie życiowe – ich 

dzieci dziedziczyły władzę, dostawały 

w spadku całe państwa. Śmierć bez 

potomka płci męskiej oznaczała często 

rewolucyjne zmiany. Po śmierci Kazimierza 

Wielkiego (nie spłodził syna) 

nastąpiła unia z Litwą, a gdy zmarł 

Zygmunt August, nie pozostawiając 

potomka z prawego łoża, Rzeczpospolita 

stała się monarchią elekcyjną. 

Władcy często więc dosłownie po trupach 

dążyli do rozwiązania kłopotu 

– żona króla Przemysła II, Ludgarda, 

miała zginąć właśnie dlatego, że nie 

dała małżonkowi syna. 

natury rozmnażania, a tym samym możliwych 

przyczyn bezpłodności. Pod koniec 

XVIII w. wybitny szkocki chirurg John 

Hunter dokonał pierwszych prób sztucznego 

zapłodnienia (pewnemu londyńskiemu 

kupcowi bławatnemu cierpiącemu na 

spodziectwo sugerował pobranie nasienia 

i wstrzyknięcie go do pochwy małżonki). 

Pierwsze potwierdzone doniesienie o sztucznym 

zapłodnieniu nasieniem anonimowego 

dawcy pochodzi z 1884 r. W Filadelfii 

lekarz William Pancoast pomógł 

w ten sposób pewnemu przedsiębiorcy, 

który był bezpłodny. Zabieg okazał się 

sukcesem, żona biznesmena powiła syna. 

Można tylko mieć zastrzeżenia do etyki 

chirurga, bo pacjentka ponoć aż do śmierci 

nie została poinformowana o naturze 

zabiegu. 

Jeden z największych przełomów nastąpił 

w 1944 r. Na Uniwersytecie Harvarda 

niejaki John Rock zapłodnił cztery komórki 

jajowe poza organizmem kobiety. 

Embriony nie zostały umieszczone w macicy. 

Moment ten można uznać za preludium 

do zapłodnienia in vitro. Sam Rock 

to w ogóle ciekawa postać – obok wkładu 

w zapłodnienie pozaustrojowe był też 

współtwórcą tabletki antykoncepcyjnej. 

I nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby 

nie fakt, że sam miał pięcioro dzieci i był 

gorliwym katolikiem. 

SYN DZIECKA Z PROBÓWKI 

Aż wreszcie 25 czerwca 1978 r. przyszła 

na świat Louise Joy Brown, ochrzczona 

przez media pierwszym „dzieckiem z probówki”. 

Matka Louise miała niedrożne 

jajowody i pomimo dziewięcioletnich 

starań nie mogła zajść w ciążę. Patrick 

Steptoe i Robert Edwards, lekarze z brytyjskiego 

Centrum Rozmnażania Ludzkiego 

w Oldham, zaproponowali zapłodnienie 

pozaustrojowe. Zabieg okazał się 

sukcesem. Od tego czasu w samym Oldham 

dokonano już ponad tysiąc takich 

zapłodnień, a na całym świecie wielu 

małżeństwom przywrócono nadzieję. 

Życie dopisało do tej ostatniej historii 

ciekawy epilog. Dwa lata temu Louise 

Brown, dziś urzędniczka pocztowa, zaszła 

w ciążę po sześciu miesiącach prób. Zaszła 

– uwaga! – w sposób całkowicie naturalny. 

W grudniu 2006 r. Louise urodziła zdrowego 

syna imieniem Cameron. 

Wojciech Mikoliński 

Sposób 

na REGULARNĄ PRACĘ JELIT 


 

 

 

 

 

 

 

 

Innowacyjny produkt – pierwszy 

tego typu na rynku! 


na zdrowie

PO GODZINACH 

powieść 

Apteka z ogrodem 


Rozdział 7 

Ola chciała mi coś powiedzieć poprzez obraz. 

Przesłała wiadomość, więc odczytam ją, choćby 

miał mi odpaść mózg. Za pozwoleniem reszty 

załogi zabrałem go do domu. Nie zdecydowaliśmy 

jeszcze, czy zawiśnie w galerii. Chciałem, by Ola, jeśli 

jeszcze kiedyś przyjdzie do apteki, wiedziała, że obraz dotarł 

do celu. Mimo to przynajmniej przez jakiś czas chciałem 

go mieć u siebie. Niosłem tak ostrożnie, jak się niesie... małego 

jeża na przykład. 

W domu zrobiłem kawę. Wyjrzałem za okno, by sprawdzić, 

jak się mają koty sąsiadki, posiedziałem w fotelu, poszedłem 

do kuchni zrobić kanapkę. Zachowywałem się jak człowiek, 

który dostał list i tak pragnie przedłużyć oczekiwanie na niespodziankę, 

że nie otwiera koperty przez cały dzień. Choć 

widziałem już obraz, wiedziałem, że jest jak opowieść. Żeby 

ją przeczytać, musiałem się nauczyć obcego języka. 

Obejrzałem go dokładnie, badając szczegóły znajdujące się 

poza kręgami. Żeby zobaczyć, co ma w dłoniach dziewczynka 

z lewego dolnego rogu, musiałem użyć szkła powiększającego. 

Maleńki, srebrny kluczyk, jakim kiedyś panny zamykały 

swoje sekretne pamiętniki. Niedaleko niej piętrzył się stosik 

książek: „Muzyka plaży”, „Gra Endera”, „Baśnie Andersena”, 

„Mały Książę”. Zapewne były to pozycje z jakiegoś powodu 

ważne dla Oli. Znałem wszystkie oprócz pierwszej, każda 

z nich mówiła o dzieciach i przedstawiała świat nie do końca 

realny. Jutro pójdę do dziecięcej biblioteki, a w internecie znajdę 

autora pierwszej książki. Czego mam właściwie szukać? 

Istniała tylko jedna odpowiedź – Oli. 

Liczby zgromadzone na obrazie nic mi nie mówiły. Może 

miałem dzięki nim szukać odpowiednich cytatów na poszczególnych 

stronach? Bez sensu, istniały przecież różne wydania 

tych samych powieści! Założę się, że Ola nie oczekiwała, iż 

kupię wszystkie dostępne wydania książek. 

Nie wiedziałem, co dalej. A może trzeba jak na filmach – zgasić 

światło i szukać za pomocą ultrafioletu? Cholera, czemu 

nie zakochałem się na przykład w tej sąsiadce od kotów?! 

Było po północy, pora w sam raz na pogawędkę. Wybrałem 

numer Basi. 

– Hej, tu Jurek. Śpisz? 

– Nie, czytam przewodnik po Kazachstanie. 

– Ciekawy? 

– Pasjonujący. Dowiedziałam się na przykład, że nie honorują 

tam polskiego prawa jazdy, trzeba mieć międzynarodowe. 

Nie pisnąłem nawet, że Basia nie ma prawa jazdy, ani polskiego, 

ani międzynarodowego. Znajdowanie informacji o różnych 

zakątkach świata było jej pasją. Mówiła, że czuje się bezpieczniej, 

gdy wie, czego może się spodziewać. To nieważne, że nie 

wybierała się akurat w żadną podróż, bo przecież pewnego 

dnia mogła się wybrać, prawda? 

– Potrzebuję twojej pomocy. Umiem odczytać klimat obrazu 

Oli, ale ze szczegółami nie poszło mi za dobrze. Mówiłaś, że 

przypomina ci sen. Dlaczego? 

– Klimat obrazu jest aż nadto oczywisty, mój drogi. To ty jesteś 

w jego centrum. Masz odwagę, żeby głaskać jeża, choć ten 

pieszczot nie odwzajemnia. Ola chce ci powiedzieć: „rób tak 

dalej, nie przestawaj, odczaruj mnie”. Moim zdaniem podała 

ci wskazówki do siebie, ale zaszyfrowane tak, jak się koduje 

senne symbole. Pokazanie ich w sposób dosłowny byłoby zbyt 

ryzykowne. Nie chce przyznać, że chciałaby zostać odczarowana, 

ale jednocześnie jest to pragnienie na tyle silne, by stworzyć 

rysunek i wysłać go na adres apteki. Może to być też rodzaj 

testu, przecież ona wie o tobie niewiele. Jeśli odszyfrujesz jej 

intencje, będzie to oznaczało, że warto pozostać z tobą w jednym 

kręgu, a może nawet na nowo przemienić się z jeża w kobietę. 

Zaraz, o co ty mnie właściwie pytałeś? 

– Sam już zapomniałem. Napijesz się ze mną wina i popatrzysz 

na obraz? 

– Jasne. Ale ty przychodzisz do mnie, bo Marek jest trochę 

przeziębiony. Wino przed nim schowamy i będziemy udawać 

miłośników sztuki. Jutro. 

Wiedziałem, że nie będziemy udawać. Basia wychowywała 

syna w przeświadczeniu, że nie należy odgrywać lepszego niż 

się jest, bo jeszcze się dziecko w przyszłości rozczaruje. 

– A jak twoje sny? – zapytałem. – Nadal niewidzialny człowiek? 

– Nadal. Jest coraz wyraźniejszy i już nie staje w kącie, tylko 

przy samiutkim łóżku. Ostatnio byłam o krok od rozpoznania 

jego rysów. I kot mnie obudził, łazęga. 

– Może Wojtka ci przypomina – rzuciłem ot tak, zaplątany 

trochę we własnych myślach. 

– Wojtka? Jezu, pewnie że Wojtka! Ty wiesz, że jesteś genialny?! 

Czekaj, sny o niewidzialnym człowieku zaczęły się... Kiedy? 

– Słucham o nich co najmniej pół roku. 

– Czyli zaczęły się mniej więcej gdy poznałam Wojtka. To ma 

sens. Zawsze myśleliśmy, że niewidzialny człowiek symbolizuje 

ukrytą część mnie. Nie braliśmy pod uwagę, że komunikat 

dotyczy kogoś innego. Jednak jeśli tak, to oznacza, że 

pewnych cech Wojtka podświadomie się obawiam, wpuściłam 

do siebie faceta, którego tak naprawdę nie znam. 

Pomyślałem o naszych podejrzeniach dotyczących Wojtka. 

Obawialiśmy się z Piotrem, że celowo „zdradzał” Basi zawodowe 

tajemnice. W tej teorii spiskowej była jednak spora luka, 

mianowicie żaden z nas nie potrafił wykoncypować, po co 

Wojtek miałby to robić. A jeśli mieliśmy jednak rację? Mało 


NOWOŚĆ! 

kto był tak wyczulony na drobne sygnały jak Basia, więc może od początku podświadomie 

wiedziała, że ten związek posiada tajemnicze drugie dno. Niewidzialny człowiek 

stojący przy łóżku... Brr, zimno się robi. 

– Nie wiem Basiu, po prostu nie wiem. Chyba najlepiej będzie, jeśli pójdziemy już 

spać, zmęczone umysły produkują albo pomysły genialne albo wierutne bzdury. Problem 

w tym, że nigdy nie wiadomo, do której kategorii należy dana myśl. Śpimy? 

– Śpimy i śnimy. Całus. 

*** 

Przeczytałem „Muzykę plaży” Pata Conroya i choć była to świetna powieść, nie czułem, 

że wiem o Oli więcej. Zbliżał się termin, w którym powinna jak zwykle pojawić się 

w aptece. Nie wiedziałem jednak, czy wciąż wszystko jest „jak zwykle”. Chciałem być 

gotowy na jej przybycie i odczytać z obrazu cokolwiek, co przypominałoby sensowną 

myśl, a tymczasem wciąż czułem się daleki od rozwiązania zagadki. 

Ewa krzątała się koło mnie, gdy przyjmowałem dostawę. Usłyszałem, jak podśpiewuje 

i uśmiechnąłem się do siebie. 

– Powiesz mi coś szczerze? – zapytałem. 

– Zawsze. 

– Czy ty się nie boisz? Odkąd zdecydowaliśmy się na otwarcie ogrodu, ani razu nie 

dręczyły cię wątpliwości, nigdy nie wspomniałaś, że może się nam nie udać. 

– Bo nie może się nie udać, Jureczku. Co to znaczy „uda się”? Być może apteka upadnie. 

Czy to będzie koniec świata? Nie. Zdałam sobie sprawę, że nawet w najgorszym 

wypadku nie stanie się nic takiego, co mogłoby nas trwale zasmucić. A poza tym ja 

w upadek apteki nie wierzę. 

– Czemu? 

– Czasami, gdy rozmyślasz o przyszłości, widzisz różne drogi i scenariusze, prawda? 

Gdy ja myślę o jutrze apteki, to mam przed oczami tylko jeden rodzaj scen – krzątamy 

się tu, śmiejemy, marudzimy, męczymy, śpiewamy, zastanawiamy, płaczemy, świętujemy, 

jesteśmy. Próbuję myśleć o jakiś innych zajęciach dla siebie, ale te alternatywne rzeczywistości 

są w mojej głowie takie... przezroczyste, teoretyczne, nierealne. I jeszcze coś. 

Marketing jest dzisiaj szalenie ważny, dobrze wiemy, że apteka to nie warzywniak 

i potrzebuje czegoś więcej niż kilku par rąk. Jednak nawet świetnie przygotowana kampania 

promocyjna się zmarnuje, gdy zabraknie najważniejszego elementu, czyli człowieka. 

Pacjenci przychodzą tam, gdzie czują ciepło. Nawet Michał, choć ma gruby 

pancerz, nie pójdzie drugi raz do sklepu, w którym sprzedawca nie był dla niego miły. 

Wierzę, że ludzie trafiają akurat tu nie tylko dlatego, że mają blisko. Przychodzą, bo wy 

się do nich uśmiechacie. 

– Zebrałaś sobie gang oryginałów. 

– Zebrałam ludzi, dla których to miejsce to coś więcej niż praca. Nigdy nie słyszałam 

na zapleczu, byście się naśmiewali z pacjentów. Dlatego nie boję się o przyszłość. 

– Żaden farmaceuta nie naśmiewa się z pacjentów. 

– Jureczku, zejdź na ziemię! Pracowałam w takich aptekach, w których po dwudziestu 

latach wspólnej pracy ludzie wciąż tytułowali się „panie magistrze”. Również w takich, 

gdzie na papierosie obśmiewano „wesołe” przypadki. Niektórzy nie mogli się zdecydować, 

kto śmieszniejszy – starszy mężczyzna kupujący paczkę prezerwatyw, czy żona 

realizująca mężowi receptę na Viagrę. 

– Może jakieś szczeniaki na stażu. 

– Dobrze wiesz, że nie. Wielu ludzi można wykształcić na farmaceutów, ale niewielu 

nadaje się do pracy w aptece. A teraz leć, bo Baśka woła, że potrzebuje na cito lek. 

– Lecę. 

*** 

Sposób 

na ENERGIĘ CIAŁA I UMYSŁU 


 

 

 

 

 

 


na zdrowie 

Wieczorem zdałem sobie sprawę, że czuję się rozczarowany. A więc zaczęło się moje 

czekanie na Olę. Może przyjdzie w przyszłym tygodniu? 

(cdn.)

KRZYŻÓWKA 

NAGRODY 

Na pierwszych 3 autorów 

poprawnych odpowiedzi 

czekają zestawy wód 

toaletowych – dla niej 

i dla niego – Embrace. 

Fundatorem nagród 

jest firma Oriflame; 

www.oriflame.pl 

Litery z ponumerowanych 

kratek utworzą hasło. 

Rozwiązania prosimy przysyłać 

do 30 marca br.: 

• SMS-em pod numer 7238; 

należy wpisać 15-literowe 

hasło krzyżówki według 

wzoru: FIJ.NR3.08.HASŁO. 

Koszt SMS-a wynosi 2 zł 

+ VAT (2,44 zł brutto); 

• lub pocztą na adres 

„Farmacja i ja”, 

ul. Niedźwiedzia 12a, 

02-737 Warszawa. 

Nagrody za poprawne 

rozwiązanie krzyżówki 

z numeru styczniowego 

otrzymują: 

Aleksandra Klimczuk, 

Białystok; Ewa Szablak, 

Warszawa; Anna Wawrzeń, 

Żary. 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych 

osobowych przez US Pharmacia sp. z o.o., 

ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów marketingowych. 

Jednocześnie oświadczam, że swoje dane 

osobowe podałam/em dobrowolnie, zostałam/em 

zapoznana/y z prawem dostępu do treści moich 

danych, prawem do ich poprawiania oraz wyrażania 

sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data 

Czytelny 

podpis 

Sprawdź, co pamiętasz z numeru marcowego „Farmacji i ja” 

Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca. Na kupony czekamy do 30 marca br. 

1 Czy NFZ refunduje zabieg zapłodnienia in vitro? 

................................................................................................................................ 

2 Z jakiego powodu Louise Joy Brown zapisała się w historii medycyny? 

................................................................................................................................ 

3 Kto i w jakim trybie decyduje w Szwajcarii o obowiązującym systemie sprzedaży 

leków na receptę? 

................................................................................................................................ 

4 Proszę podać cenę uncji złota (w dolarach) z 1980 roku? 

................................................................................................................................ 

5 W jaki obiektyw wyposażono telefon Nokia N95? 

................................................................................................................................ 

Nagrody za poprawne odpowiedzi z numeru styczniowego otrzymują: Anna Krystyniuk-Pawlik, 

Nowy Targ; Katarzyna Leśniak, Ostrów Wlkp.; Małgorzata Rogoś, Tomaszów Maz.; 

Hanna Siwek, Kielce; Katarzyna Sztanda, Szydłowiec; Anna Świerkosz, Katowice; 

Małgorzata Warchapowicz, Bielsk Podlaski; Bożena Wicińska, Lublin; Ilona Wojtaszek, 

Imielno; Magdalena Wojtaszek, Jędrzejów. 

Imię i nazwisko ...................................................................................... 

Nazwa i adres apteki ............................................................................. 

............................................................................................................. 

Tel. kontaktowy ...................................................................................... 

Kupon numer 3 z odpowiedziami prosimy przesyłać na adres: 

„Farmacja i ja” ul. Niedźwiedzia 12a, 02-737 Warszawa. Wyrażam zgodę 

na przetwarzanie moich danych osobowych przez US Pharmacia sp. z o.o., 

ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów marketingowych. Jednocześnie 

oświadczam, że swoje dane osobowe podałam/em dobrowolnie, zostałam/em 

zapoznana/y z prawem dostępu do treści moich danych, prawem 

do ich poprawiania oraz wyrażania sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data ............................................................................................ 

Czytelny podpis ............................................................................. 

Na pierwszych 5 autorów poprawnych odpowiedzi czekają książki 

„Kosmetyka ozdobna i pielęgnacja twarzy”. 

Fundatorem nagród jest Wydawnictwo MedPharm Polska; 

www.medpharm.pl

NOWOŚĆ! 

English in a pill 

Angielski w pigułce 

LESSON 6 

Wild about white tea 

While Chinese tea drinkers have been hip to white tea’s benefits since the Ming Dynasty, 

until recently it was virtually unknown outside of Asia. Today, everyone from chefs to 

medical researchers is praising white tea’s delicate flavor and purported health benefits. 

But, what is white tea? Most tea lovers know that all tea comes from the same source: 

the Camilla Sinensis tea bush. Whether a tea leaf winds up in a cup of green, black or 

white tea depends entirely on what happens after it is plucked. Black tea derives its dark 

color and full flavor from a complex fermentation process that includes exposing crushed 

tea leaves to the air for a strictly defined number of minutes. 

Tea leaves meant for more mellow tasting green tea are not fermented at all, but merely 

withered in hot air and quickly steamed or pan-fried. A gentle rolling and final heating 

stabilizes the tea’s natural flavors. 

So, where does white tea fit into the picture? White tea is made from immature tea leaves 

that are picked shortly before the buds have fully opened. The tea takes its name from 

the silver fuzz that still covers the buds, which turns white when the tea is dried. 

Of course, an exotic appearance alone doesn’t explain white tea’s sudden surge in 

popularity. The secret lies in what happens after the buds are plucked. Tea leaves 

destined to be sold as white tea undergo even less processing than green tea leaves. 

Instead of air-drying, the unwithered leaves are merely steamed. 

The result? A pale tea with a sweet, silky flavor. People who have tried both note that 

white tea lacks the grassy aftertaste so often associated with green tea. Furthermore, 

studies indicate that white tea is better for you. Leaving tea leaves so close to their 

natural state means that white tea contains more antioxidants that fight and kill 

cancer-causing cells, than any other type of tea. 

Need another reason to drink white tea? White tea can help your body’s immune system 

fight off viruses and dangerous infection-causing bacteria. This fluoride-rich white tea 

helps prevent the growth of dental plaque, the chief cause of tooth decay. 

Of course, nothing in life is perfect. Expect to pay more for white tea than other tea types. 

Exercise 1 

How to brew tea? 

Match the types of tea with their methods of brewing. 

1. Black tea a. water 76-85 o C (5-8 minutes) 

2. Green tea b. water 80 o C (2-4 minutes) 

3. White tea c. boiling water (4-6 minutes) 

to brew 

zaparzyć 

First-aid kit: 

to be hip to 

to praise 

purported 

to wind up 

to pluck 

to derive 

to expose 

to crush 

mellow 

withered 

– być znanym 

– chwalić 

– rzekomy 

– kończyć 

– zrywać, zbierać 

– wywodzić się 

– wystawiać 

na działanie 

– miażdżyć 

– łagodny 

– zwiędnięty 

to steam 

immature 

buds 

fuzz 

surge 

destined 

grassy 

aftertaste 

anti-oxidants 

fluoride-rich 

dental plaque 

– gotować na parze 

– niedojrzały 

– pąki 

– meszek 

– wzrost 

– przeznaczony 

– trawiasty 

– posmak 

– antyutleniacze 

– bogate we fluor 

– płytka nazębna 

Exercise 2 

Match the words and expressions with their definitions. 

1. to be hip to a. it’s a biofilm that builds up on your teeth causing tooth decay 

2. antioxidants b. an undeveloped shoot at the top of a plant stem 

3. dental plaque c. to be known 

4. to praise d. substances that may protect cells from damage 

5. buds e. down, fluff 

6. fuzz f. to express one’s approval or admiration 

Sposób 

na PIĘKNE WŁOSY, SKÓRĘ 

I PAZNOKCIE 


 

 

 

 

 

Innowacyjny produkt w kategorii! 


na zdrowie 

The answer key: Exercise 1 – 1. c, 2. b, 3. a; Exercise 2 – 1. c, 2. d, 3. a, 4. f, 5. b, 6. e 

Opracowała Agnieszka Rożyńska-Sałgut

PO GODZINACH 

humor 

Młody, przystojny, świetnie zbudowany 

pacjent żali się lekarzowi: 

– Panie doktorze, mam już wszystko, 

co normalnemu człowiekowi jest 

potrzebne do życia. Zbudowałem 

piękny dom, mam kochającą żonę, 

trójkę dzieci, dobrze prosperującą 

firmę i masę pieniędzy. Jedno, czego 

mi brakuje, to silne emocje. 

Potrzebuję ciągle dużej dawki 

adrenaliny, bo nie mogę normalnie 

funkcjonować. Próbowałem już 

i skoków spadochronowych, 

i nurkowania w głębinach, nawet 

wybrałem się samotnie do dżungli. 

Wszystko za mało. 

– Niech pan znajdzie sobie kochankę 

– proponuje lekarz. 

– Mam już trzy kochanki. 

– No to niech pan o nich powie 

żonie. 

Laryngolog do córki: 

– Córeczko, proszę nie chodź 

codziennie do tej dyskoteki, jeszcze 

tam ogłuchniesz... 

– Nie, dziękuję już jadłam. 

mówiąc, ani te, ani te nie są 

nadzwyczajne. 

– Co to znaczy? 

– Jedna z pań ma Alzheimera, a druga 

uzyskała pozytywny wynik testu na 

AIDS. 

– Ale chyba badania można powtórzyć?! 

– Teoretycznie można, ale te badania 

są bardzo drogie, a Narodowy 

Fundusz Zdrowia nie zapłaci za 

dwa testy dla tego samego pacjenta. 

– To co ja mam robić? 

– Narodowy Fundusz Zdrowia zaleca 

w takiej sytuacji, by zawiózł Pan 

żonę do śródmieścia i tam zostawił. 

Jeżeli trafi sama do domu, po 

prostu proszę zrezygnować ze 

współżycia. 

Przygotowała Tamara Klupińska 

REDAKCJA 

ul. Niedźwiedzia 12a 

02-737 Warszawa 

tel./faks: 0 22 853 73 72; 853 76 77; 

853 07 68; 853 79 71; 853 79 72 

e-mail: farmacjaija@medi-press.pl 

REDAKTOR NACZELNA 

lek. med. Agnieszka Szumska-Olczak 

PRODUCT MANAGER 

Iwona Rubin 

REDAKTOR PROWADZĄCA 

Inga Kazana 

ZESPÓŁ REDAKCYJNY 

dr n. med. Krzysztof Wojciechowski 

dr n. farm. Katarzyna Żurowska 

lek. med. Anna Kamińska 

Artur Adamski 

Magdalena Adamska 

Tomasz Barałkiewicz 

Wojciech Mikoliński 

Anna Niewiadomska 

Małgorzata Puchalska 


Izabela Zdolińska 

REDAKTORZY WYDANIA 

Maja Denisiuk 

Kazimierz Kozub 

STUDIO DTP I GRAFIKA 

Mariusz Sibilski; 

Agata Ostrowska, Jolanta Olszowa 

(fotoedycja) 

WYDAWNICTWO 

Medi Press sp. z o.o. 

Zarząd: 

Andrzej Horoszczak (prezes) 

Arkadiusz Wyszyński 

(dyrektor wydawniczy) 

DRUK 

Elanders Polska Sp. z o.o. 

Płońsk, ul. Mazowiecka 2 

Pan Nowak udał się do szpitala 

po wyniki badań żony. Pracownik 

szpitala mówi:. 

– Bardzo nam przykro, ale mieliśmy 

tu trochę zamieszania i niestety 

wyniki pańskiej żony wróciły 

z laboratorium razem z wynikami 

jakiejś innej pani Nowak i teraz nie 

wiemy, które są które. Szczerze 

OGŁOSZENIA DROBNE 

Ogłoszenia przyjmuje Anna Harazińska, tel. 0 22 853 73 72, 853 76 77, 853 07 68 w. 203 

lub 0 694 986 909; e-mail: anh@medi-press.pl 

NA ZLECENIE 

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, 

zastrzega sobie prawo redagowania 

zamówionych tekstów, nie odpowiada za 

treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. 

Magazyn „Farmacja i ja” nie zastępuje 

porady lekarskiej, może jedynie stanowić 

źródło informacji. Bezumowna dystrybucja 

lub sprzedaż magazynu jest nielegalna. 

Przedruk materiałów bez zgody wydawcy 

jest zabroniony. 

Rys. Maciej Trzepałka 


KROPLE NA 

WAGĘ ZŁOTA 

KREW

KROPLE NA 

WAGĘ ZŁOTA 

KREW

MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW MARZEC 2008

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?