Politechnika Gdańska

Podstawowe definicje i skrótowce (PN-EN 61508-4)
Szkoda - fizyczny uraz lub pogorszenie stanu zdrowia ludzi, tak
bezpośrednie jak i pośrednie, wynikające ze szkody w majątku lub
w środowisku [ISO/IEC Przewodnik 51:1990 (zmodyfikowany)]
UWAGA: Ta definicja ma zastosowanie przy wykonywaniu analizy zagrożeń i ryzyka. Jeśli
jej zakres należy rozszerzyć (na przykład w celu włączenia szkód środowiskowych,
które mogą nie wywoływać uszkodzenia fizycznego lub nadwyrężenia zdrowia),
wymagałoby to odpowiedniego uwzględnienia takiego przypadku w fazie Analizy
Całkowitej Bezpieczeństwa (zob. 7.3 w IEC 61508-1).
Zagrożenie - potencjalne źródło szkody [Przewodnik ISO/IEC 51:1990]
UWAGA: Ten termin obejmuje niebezpieczeństwo dla osób, powstające w krótkim czasie
(na przykład pożar lub wybuch), a także niebezpieczeństwo długotrwale oddziałujące na
zdrowie osób (na przykład wskutek wydzielania substancji toksycznych).
Sytuacja zagrożenia - sytuacja, w której osoba jest narażona na
zagrożenie lub zagrożenia.
Zdarzenie zagrażające - sytuacja zagrażająca, której wynikiem jest
szkoda.
Ryzyko - kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia szkody
iciężkości tej szkody [ISO/IEC Przewodnik 51:1990 (zmodyfikowany)]
19
Definicje i skrótowce (PN-EN 61508-4) c.d.
Ryzyko tolerowane - ryzyko akceptowane w określonym kontekście
opartym na aktualnych wartościach społecznych
Ryzyko resztkowe - ryzyko pozostające po zastosowaniu środków
bezpieczeństwa
Bezpieczeństwo - niewystępowanie ryzyka nieakceptowanego
Bezpieczeństwo funkcjonalne -część bezpieczeństwa, odnosząca się do
wyposażenia sterowanego EUC (equipment under control) i systemu
sterowania EUC, która zależy od prawidłowego działania systemów
E/E/PE związanych z bezpieczeństwem, systemów związanych
z bezpieczeństwem wykonanych w innych technikach i zewnętrznych
środków zmniejszenia ryzyka.
20
System i funkcja bezpieczeństwa (PN-EN 61508-4)
System - zestaw elementów współdziałających zgodnie z projektem,
w którym element systemu może być innym systemem, zwanym
podsystemem; zestaw ten może być systemem sterującym lub
systemem sterowanym i może obejmować sprzęt, oprogramowanie
i współdziałanie człowieka
Uwaga: Człowiek może być częścią systemu związanego z bezpieczeństwem.
Na przykład człowiek może otrzymywać informacje z urządzenia
programowalnego elektronicznego i realizować działania bezpieczeństwa
oparte na tych informacjach lub realizować działania bezpieczeństwa poprzez
urządzenie elektroniczne programowalne.
Funkcja bezpieczeństwa - funkcja do zaimplementowania przez system
E/E/PE związany z bezpieczeństwem, system związany
z bezpieczeństwem wykonany w innej technice lub zewnętrzne
urządzenie do zmniejszenia ryzyka, której przeznaczeniem jest
osiągniecie lub utrzymanie stanu bezpiecznego EUC, w odniesieniu
do konkretnego zdarzenia zagrażającego
Podstawowe wymagania bezpieczeństwa funkcjonalnego
Termin: związany z bezpieczeństwem (safety-related) - do opisu systemu,
który projektuje się do wypełniania danej funkcji lub kilku funkcji w celu
utrzymania ryzyka na akceptowanym poziomie.
Funkcje takie są z definicji funkcjami bezpieczeństwa.
Występują dwa rodzaje podstawowych wymagań związanych z osiąganiem
bezpieczeństwa funkcjonalnego:
• wymagania dotyczące danej funkcji bezpieczeństwa (co ta funkcja
ma realizować w czasie) oraz
• wymagania nienaruszalności bezpieczeństwa –dotyczące pewności
realizacji funkcji wyrażanej za pomocą prawdopodobieństwa
oszacowanego jakościowo lub ilościowo, że dana funkcja będzie
realizowana właściwie w odniesieniu do założeń projektowych
i specyfikacji technicznej.
21
22
Nienaruszalność bezpieczeństwa i poziom
nienaruszalności bezpieczeństwa SIL (PN-EN 61508-4)
Nienaruszalność bezpieczeństwa - prawdopodobieństwo, że system
związany z bezpieczeństwem wykona w sposób zadowalający
wymagane funkcje bezpieczeństwa, w określonych warunkach
i w zadanym czasie.
Zaleca się, aby przy ustalaniu nienaruszalności bezpieczeństwa wziąć pod uwagę wszystkie
przyczyny uszkodzeń (tak przypadkowe uszkodzenia sprzętu, jak i uszkodzenia
systematyczne), które prowadzą do stanu niebezpiecznego, na przykład uszkodzenia
sprzętu, uszkodzenia wprowadzane przez oprogramowanie i uszkodzenia spowodowane
zakłóceniami elektrycznymi. Niektóre z tych rodzajów uszkodzeń, w szczególności
przypadkowe uszkodzenia sprzętu, mogą zostać wyrażone ilościowo przez podanie miar,
np. intensywności uszkodzeń niebezpiecznych lub prawdopodobieństwa, że system
ochronny/zabezpieczający związany z bezpieczeństwem zawiedzie podczas pracy na
przywołanie. Należy jednak pamiętać, że nienaruszalność bezpieczeństwa systemu
zależy także od wielu czynników, które nie mogą być ściśle wyrażone liczbowo i mogą być
rozpatrywane tylko jakościowo.
Poziom nienaruszalności bezpieczeństwa (SIL - safety integrity level)
poziom dyskretny (jeden z czterech możliwych) do wyszczególnienia
wymagań nienaruszalności bezpieczeństwa funkcji bezpieczeństwa,
które powinny być przypisane w systemach E/E/PE związanych
z bezpieczeństwem; poziom nienaruszalności bezpieczeństwa 4 jest
poziomem najwyższym, a poziom nienaruszalności bezpieczeństwa
1 jest poziomem najniższym.
23
Rodzaje pracy systemu E/E/PE według PN-EN 61508
Rodzaj pracy - przewidziany sposób pracy systemu związanego
z bezpieczeństwem, odniesiony do częstości jego przywołań do
działania:
– rzadkiego przywołania: gdy częstość przywołań systemu
związanego z bezpieczeństwem do działania nie przekracza
jednego na rok i nie przekracza dwukrotnej częstości testów
okresowych;
– częstego przywołania do działania lub ciągły: gdy częstość
przywołań do działania systemu związanego z bezpieczeństwem
jest większa od jednego na rok i większa niż dwukrotna częstość
testów okresowych.
24