Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
CHAPTA 5
BOYIE<br />
ASHIKWA<br />
3
A<br />
II I . . .!!<br />
AAU<br />
U UU<br />
na polisi<br />
wako?<br />
hawaja-come.<br />
sasa hii<br />
inamaanisha<br />
nini?<br />
NINI<br />
KIMEFANYIKA?<br />
NI KADEs<br />
AMEUMIZWA!<br />
HEBU TUMPELEKE<br />
HOSI!<br />
ndio yule<br />
polisi.<br />
nani anakaa<br />
suspicious?<br />
nini kimefanyika?<br />
WHAT?!<br />
kades AMEPIGWA.<br />
HALI YAKE NI MBAYA!<br />
4
NIPATIENI<br />
SUSPECT.<br />
PENGINE WALE VIJANA<br />
WANAJUA. TULIWAPATA<br />
HAPA.<br />
ALIYEPIGA KADEs ALIKUWA<br />
NA SABABU GANI?<br />
SISI PIA TUNASHIDWA.<br />
HATUKUWA INVOLVED.<br />
KUNA MEZESHA.<br />
NINI?<br />
MBONA<br />
MNAKIMBIA?<br />
KIJANA KUJA NA<br />
MIMI! YOU ARE<br />
UNDER ARREST!<br />
MBONA UMEMSHIKA<br />
AFANDE?<br />
CHOCHOTE UtakaCHO<br />
sema KITATUMIWA<br />
KOTINI.<br />
SIKUPIGA KADEs, AFANDE!<br />
KWA NINI HAO<br />
MAJAMAA WALI-<br />
KIMBIA?<br />
PENGINE WALIKU-<br />
OGOPA AFANDE.<br />
UNAONA VILE NAFANYA<br />
KAZI FASTA FASTA?<br />
NILIPATA HUYU IN<br />
MINUTES.<br />
SAWA,<br />
NITARUDI...<br />
5
HABARI ZENU?<br />
NINI KITAFANYIKA? NIliKUWA<br />
KWA STATION NA SIKU-<br />
KUBALIWA KUMUONA<br />
MMEFANYA NINI<br />
NA MTOTO WANGU<br />
BOYIE?<br />
kijana wangu ni mzuri sana.<br />
hajawai iba hata shilingi!<br />
kile unaweza fanya<br />
ni kungoja mkono<br />
wa sheria ufanye<br />
kazi.<br />
TUNAFANYA UCHUNGUZI, MAMA.<br />
HAUNA SABABU YA KUOGOPA.<br />
MAMBO iko SAWA.<br />
SHIKA HII, NI YA CHAI.<br />
NIMEWEZA KUCHANGA<br />
KIDOGO TU.<br />
kama mnavyojua, boyie yuko<br />
police station. anatusaidia na<br />
investigation.<br />
huyo polisi<br />
alishika boyie<br />
hata bila<br />
ku-investigate!<br />
kushikwa na polisi<br />
haimaanishi uko guilty!<br />
lakini haikuenda<br />
hivyo wakati boyie<br />
ali-arrestiwa!<br />
samahani, mama.<br />
sichukui hongo.<br />
unajua ninaweza<br />
kuku-arrest?<br />
6
POLISI ANA-RIGHT YA KU-ARREST<br />
ANY SUSPECT ILI KUFANYA<br />
INVESTIGATIONS.<br />
LAZIMA TWENDE<br />
TUCHEKI BOYIE!<br />
KAMA MNA-COMPLAINTS<br />
JUU YA POLISI YEYOTE<br />
MNAWEZA KU-REPORT<br />
KWA OCS.<br />
NATAKA KUONA MTOTO<br />
WANGU BOYIE!<br />
BOYIE ATAENDA<br />
KOTINI LINI?<br />
INVESTIGATIONS<br />
zINAENDELEA!<br />
KUWENI PATIENT!<br />
HATA HAUKUINGIA KWA<br />
CRIME SCENE NA<br />
KU-INVESTIGATE!<br />
TUNATAKA KUONA OCS ili<br />
tU-FILE COMPLAINT!<br />
7
HAKUNA HAJA YA KUENDA KWA OCS!<br />
HEBU TUTATUE HII SHIDA KWA<br />
KU-RELEASE BOYIE!<br />
BAADAYE...<br />
MUM, SIKUWA INVOLVED NA<br />
STORY YA KUPIGA KADES.<br />
NAKUAMINI,<br />
BOYIE.<br />
MAFANS, MAMBO<br />
YAMEKUWA GWAN!<br />
unajua rights zako<br />
ukiwa ume-arrest-iwa<br />
na polisi? nitumieni<br />
sms’s zenu on 3008!<br />
tuko gangare kuruka!<br />
8<br />
Role of the police:<br />
1. Kuhakikisha kuna amani kwa wananchi<br />
2. Kuzuia matendo yalio kinyume<br />
na sheria kutendeka na ku-arrest<br />
offenders<br />
3. Wanafanya kazi na community ili<br />
a. Kuhakikisha kuna law and order<br />
b. Ku-create environment ya<br />
amani na usalama<br />
c. Ku-protect haki za wanandamu<br />
d. Kuona kuwa watu wako-safe<br />
e. Ku-prevent na ku-detect crime<br />
f. Ku-protect maisha na mali ya<br />
wananchi<br />
g. Ku-investigate offenses<br />
h. Kutia nguvu sheria kwa matendo<br />
yalio kinyume na sheria<br />
Incase uwe arrested,<br />
julisha mtu kuwa ume-arrest-iwa na<br />
kule umepelekwa<br />
Una hizi rights unapokuwa<br />
arrested na polisi:<br />
1. Mtu aliye-accused of a crime ni innocent until proven guilty kwa koti. Kazi ya<br />
polisi ni ku-prove mtu ako guilty<br />
2. Kuona mwana sheria (Solicitor)<br />
3. Una-right ya kukataa kujibu maswali kama kuyajibu yataku-incriminate<br />
4. Mtu akiwa arrested anatakikana kupelekwa kwa koti within 24 hours of<br />
arrest. Kama kosa yake ni ya murder, anaweza wekwa remand for 2 weeks<br />
halafu apelekwe kotini.<br />
5. Polisi anatakikana kupeana info juu ya status ya investigation, wakati<br />
aliyefungwa ata-release-iwa na conditions watatakiwa kufuata, na kama<br />
kuna wengine ambao wame arrest-iwa<br />
6. Yeyote aliye na complaints anaweza report kwa<br />
Officer Commanding station (OCS)<br />
7. Kama unaitishwa bribe, report hio kesi kwa<br />
Kenya Anti Corruption Authority au kwa<br />
Criminal Investigation Department (CID)<br />
8. Huwezi arrest-iwa kwa sababu ya idling,<br />
loitering ama kutobeba ID. Hizi si<br />
offences under the law<br />
Tumia DJB Manoni yako juu<br />
yah hii storo kwa 3008 ili<br />
tuelimishane kama vijana!
Tunasoma maths, Bio, Swahili,<br />
Geography, art, music etc na<br />
zote ni examinable<br />
Tunakuwanga stressed<br />
by the end of the term<br />
agenda ya malkia<br />
Am sure kuna<br />
kitu kinahitaji<br />
kufanyika kabla<br />
m-give up na<br />
masomo. Nitaenda<br />
nijulishe<br />
princie<br />
immediately<br />
After kusoma hio<br />
yote, hatuna<br />
assurance kuwa<br />
tutapata jobo<br />
Hiyo storo inanimalizia<br />
morale ya kuendelea<br />
na shule. Nita-drop out.<br />
IT WASN’T included<br />
in the budget, so I<br />
can’T help you<br />
Lakini wewe ni<br />
principal. Ukisema<br />
itafanyika<br />
Yes Mr. Kibo<br />
We need biscuits in the<br />
staffroom during tea break<br />
Excuse me sir.<br />
We have a problem<br />
9
Not now Malkia! Out!<br />
It’s the students sir, they….<br />
Kwa nini mtoto wangu amepata<br />
25% in MATHS!! Mnasema this is<br />
the best performing school!<br />
What is your son’s name<br />
I want to transfer my son<br />
Sir, SIR, THE<br />
STUDENTS..<br />
Niambie bursar nini<br />
juu ya teachers<br />
biscuits?<br />
10
Principal hayuko!<br />
Nimekuwa kwa laini na<br />
hajatoka kwa ofisi<br />
Muulize kama nimepAta<br />
tender ya unga<br />
Mwambie nataka leaving<br />
certificate yangu<br />
baada ya shule.<br />
Phheew! Watu wameenda<br />
Tunataka bursar<br />
a-release pesa<br />
za field trip<br />
EXCUSE ME SIR!<br />
Woooiii!<br />
Sorry sir, but<br />
what I want to<br />
tell you is urgent.<br />
Students hawana matumaini<br />
ya kupata kazi baada ya shule<br />
11
What do you want<br />
me to do?<br />
Book an appointment with<br />
the secretary first thing<br />
tomorrow.<br />
Nili-corner principal shule,<br />
halafuu…, Mum? Mum! Uko?!<br />
Sasa Mum! Kumbe<br />
uko home!<br />
Muum! Guess nini<br />
ili-happen shule!<br />
Aaaaaahh!<br />
Usifanye hivyo tena!<br />
Enda kwa room yako!<br />
Lazima nijitayarishe this<br />
time! Agenda: school<br />
council findings<br />
12
The agenda for the meeting<br />
with the headmaster<br />
1. Students uncertainty after<br />
leaving school<br />
2. Students are depressed<br />
3. Request for career<br />
adviser<br />
4.<br />
Hii ni list ya agenda<br />
ambayo tuta-present<br />
kwa principal kesho.<br />
Hizo ni poa. Hebu<br />
tu-rehearse vile<br />
tuta-present.<br />
You can see the principal<br />
tomorrow at 9am for 15 minutes<br />
Thank you<br />
Very good Malkia. YOu are on time.<br />
Knock!! knock!!<br />
I have come with the school council representatives<br />
!<br />
Students don’t see education<br />
helping them in their future careers.<br />
Thank you. I will attend<br />
and ask a career expert<br />
to join us.<br />
So we would like to invite you to our<br />
meeting today at 4:30pm to talk about<br />
career and education.<br />
13
Shhhhhhhh. Huoni niko buSY..<br />
Oh! Nime-invite ma-councillors<br />
na important business people<br />
wa-visit saa hii. Caterers<br />
wamenisaidia kui-organise.<br />
later...<br />
Welcome mheshimiwa,<br />
come in, come in!<br />
Asante. I have come<br />
with some other<br />
important friends<br />
Mum, tulipewa talk poa<br />
leo na career expert<br />
Umeleta zile pesa<br />
Kupata mathe ni shida.<br />
Lakini plan yangu<br />
ime-work na princie.<br />
HA<br />
Sindiyo! Hahahaaa<br />
Ku-negotiate na kiongozi<br />
HA!HA!<br />
HA!<br />
HA<br />
Principals na wale walio in leadership positions huwa<br />
na responsibilities mob na kupata wakati wa kuongea<br />
nao ni ngumu. Kwa hivyo ni important kujitayarisha<br />
na yale utakayosema kabla ya kuongea nao.<br />
Duties za headteacher ni kama:<br />
<br />
timetables, ku-meet mahitaji ya staff, ku-supervise na<br />
ku-instruct walimu na ku-implement curriculum mpya.<br />
<br />
support kutoka kwa community na kufanya maparo<br />
kuwa involved kwa masomo ya watoto wao.<br />
<br />
achievements na kuwapatia info inayoweza influence<br />
mabadiliko kwa shule.<br />
Ili kuweza ku-negotiate na<br />
headteacher au leader yeyote, ni<br />
vizuri kujua:<br />
Headteachers na leaders wengine ni watu busy sana, kwa<br />
hivyo utakuwa na wakati mfupi kuongea nao.<br />
Jitayarishe na kile unataka kusema kwa kuandika agenda:<br />
1. Kuwa na majibu ya the what’s, why’s, how’s. Tayarisha<br />
facts za ku-back ideas na suggestions zako.<br />
2. Ongea na headteacher kwa repesct vile ungependa<br />
kufanyiwa kama ungekuwa na hiyo cheo .<br />
3. Usi-meet headteacher akiwa na mood mbaya au akiwa<br />
busy na kitu kingine.<br />
4. Kuwa na respect hata kama mambo hayataenda vile<br />
ulikuwa unatarajia.<br />
14
!<br />
HA<br />
Mchongowano<br />
Hi Dj B, si ni-improve-ie vocab<br />
yangu kwa kunitumia hio<br />
sheng’ dictionary jo. Mi ni Eli wa<br />
Malaba, ma big-ups. We mbuyu ni<br />
mchongowano buda.<br />
Niaje DJ B ati wewe ni fala mpaka<br />
arusi yako unafanya na nguo za<br />
refa.<br />
Kuku zenu ni noma hadi zinacheza<br />
rugby na mayai.<br />
Nyanyako ni mkonde hadi<br />
anapigwa shock na moshi ya ugali.<br />
Niaje DJ B, nauliza nitapataje hiyo<br />
magazine ya Shujaaz FM?<br />
Nataka kuelimika zaidi. Napenda<br />
hicho kipindi tu sana ni Esther Laban<br />
kutoka Hamisi. Wakati mwema.<br />
Kumbukeni kupata<br />
the next free issue ya aShujaaz.FM<br />
az.FM<br />
comic every 1st Saturday of the<br />
month kwa Saturday Nation na the week<br />
after kwa participating m-pesa agents.<br />
Pia unaweza visit www.shujaaz.fm,<br />
facebook, na twitter na utapata<br />
kuona chapta zote za comic,<br />
animation ya Shujaaz.fm, utajua mengi<br />
juu ya characters na u-chat.<br />
Anzeni ku-click wasee ili tuconnect<br />
na dunia!!!<br />
Na-like hiyo<br />
Shujaaz.FM.<br />
Nataka kuongea<br />
na Dj Boyie.<br />
Wewe uko na maskio makubwa<br />
kama bakuli ya jela.<br />
Kwenu mna vichwa bigi kunaitwa<br />
headquartez.<br />
Simu yako ni noma badala ya<br />
kuitisha pin inaitisha msumari.<br />
Ati kwenu mko wengi badala ya<br />
bathroom mna cattle dip. Muthiaini<br />
Festus. Kyevaluki.<br />
We ni mkubwa hadi ukienda<br />
kujipima kwa weighing machine,<br />
unaambiwa, no livestock please.<br />
Dem yako akona skirt refu akiwa<br />
mbali watu wanafikira ni city<br />
hoppa.<br />
Sheng<br />
Dictionary<br />
1. Mkanya- Mama<br />
2. Kubafuliwa-Kuibiwa/<br />
kurushwa<br />
3. Njumu/Ndula- Kiatu<br />
4. Fyam/Ndialala- Ni<br />
kubaya/ ni poa<br />
5. Kidwanzi- Mjinga<br />
6. Sanse/Karao- Police<br />
7. Mthasis-Sister<br />
8. Bodi/Otero-Mtu anajiskia<br />
anaweza piga watu wote<br />
9. Kusunda-Kuji-fix<br />
kwa kona/kuficha<br />
10. Banjuka- Dance<br />
Nitumieni i SMS<br />
on 3008. tuko<br />
gangare kuruka!!<br />
Ati uko na kichwa bigi hadi<br />
ukieanda kinyozi una lipishwa per<br />
meter square.<br />
Phone yako ni kubwa mpaka msee<br />
akikukosa, anaambiwa jiteja la<br />
nambari halipatikani.<br />
Endeleeni kunitumia<br />
mchongwano zimeiva on<br />
3008 na nitaziweka kwa<br />
next comic!!!<br />
Hi Dj B, si ni improve-ie<br />
vocab yangu kwa kunitumia<br />
hio sheng’ dictionary jo. Mi ni<br />
Eli wa Malaba, ma big-ups<br />
11. Mezesha/<br />
mhadhara- shida<br />
12. Chengerere- Handcuffs<br />
13. Nganya- gari mpya<br />
14. System- Shule<br />
15. Vako- Uongo<br />
16. Ku-ghost ride/kugondi/<br />
kugosa-Kuiba.<br />
nitumieni words<br />
zingine zimeiva on<br />
3008<br />
Shujaaz(TM) is published by Well Told Story Ltd. , P. O. Box 1700 00502 Nairobi, Kenya. Tel: 02 02603214 / 0719 407512 www.welltoldstory.<br />
co.ke. Printed by Colourprint Limited. Produced in collaboration with: Safaricom, Twaweza, RIU. Distributed by Saturday Nation and Safaricom.<br />
Stories: Simiyu Barasa, Paul Peter Kades, Bridget Deacon Layout Design: Joe Barasa Art: Daniel Muli, Eric Zøe Muthoga, Salim Busuru, Movin<br />
Were, Joe Barasa Special thanks to Just A Band for their fantastic music on ShujaazFM radio.<br />
Well Told Story © 2010 All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in any retrieval system or be transmitted in any form<br />
or by any means, electronic or mechanical without prior permission of the publishers. Although every effort has been taken to ensure the accuracy of<br />
information contained in this publication, in no event shall the publishers be liable for any incidental, indirect, consequential losses or damages of any<br />
kind without limitation arising out of or in connection with the use of the information in this publication.<br />
15
Hongera kutoka<br />
kwa mafans<br />
I like Shujaaz.FM just like that. Eugene<br />
Mutisya<br />
Thanks DJ B, hakuna mtu ameni-save ka<br />
Shujaaz.FM. Nilisoma mag zenu chapta<br />
1,2,3 na sasa na save family yangu. Ni<br />
Ronald Righa. Dembwa Taita.<br />
Hi DJ B! Nimependa show yako vinoma.<br />
Napenda ku-show vijanaa kwamba skills<br />
zako ndogo zinaweza kupeleka far. Marvin<br />
Alex<br />
Shujaaz.FM mmebamba! DJB comic yako<br />
inaelimsha vijana wengi. Congratulations.<br />
Leon (Mikindani)<br />
Abdi Ahmed from Mandera. Great to<br />
Shujaaz FM. Have created a brighter<br />
future for the youth after reading as we’ve<br />
gotten a direction<br />
Niaje DJ B ni Cale kutoka Emba, nina<br />
miaka 12. Nimesoma Shujaaz nikacheki<br />
ni poa na hizo risto zako ni poa na timamu<br />
na zile mchongwanoz ulini sms jana zilikuwa<br />
smata na nina ku-encourage uendelee na<br />
kazi.<br />
Hi DJ B napenda comix zenu. Hizi books<br />
zinatuelimisha. We hope bado<br />
mnatayarisha zingine kwa sababu nai-feel<br />
kama Shujaa. Jack from Embakasi.<br />
Big ups kwa<br />
mafans wote<br />
walionitumia SMS,<br />
comments facebook<br />
na kwa www.shujaaz.fm<br />
web!!<br />
Shujaaz T-sho<br />
How do people win t-shos?<br />
Ni-text-ie<br />
on 3008 SMS imeiva na<br />
nitakupatia T-sho nikiipenda!<br />
SMS zilizo na zimejishindia<br />
T-Sho.<br />
Vijana wanaojiendeleza<br />
Mafans watoe talent zao na wazikuze<br />
juu ka mimi ni artist na hu-draw kwa<br />
ndai shop, t-sho na banner na nina-make<br />
dooh. Sammy Murimi Kerugoya.<br />
Djb nyinyi wasee mnani-inspire<br />
sana. Saa hii nina video hall<br />
mtaani ya ku-show world cup yote .<br />
Hata mambuyu wanabambika. Ngojea<br />
nataka kwenda mtaa zingine. Denoh.<br />
Miharati (Kipipiri).<br />
Siku hizi wasee most wako na fish<br />
ponds mi hu-get income yangu kwa<br />
kuuzia wakulima maganda ya mchele<br />
yenye yamesagwa. Nawahimiza vijana<br />
wani-join.<br />
Hi DJ B, manze you guys are cheering<br />
me up sana. Imagine, I get very nice<br />
ideas through your magazine. Anyway I<br />
have a dancing crew called Little Saints<br />
dancers and now we are really taking<br />
dancing as our business as youth here at<br />
the coast. So I urge my fellow youths to<br />
also use their talents to make money.<br />
Cheerz! Joshua Mash.<br />
Congrats<br />
mashujaa!!<br />
school council<br />
Niaje Dj Boyie, me naidea<br />
ya student c<br />
constituency ama distric<br />
wa-discuss problem zao<br />
communities zote zi-uni<br />
Uwezo repo<br />
Ili ni-improve lear<br />
mimi napaswa nij<br />
pamoja<br />
New varie<br />
Ni<br />
sw<br />
sana<br />
res<br />
naj<br />
ch<br />
We kama vijana tuna fu<br />
pigs’ then we sell to sch<br />
them as specimen and we<br />
Kevin Barasa.<br />
DJ B niaje? Me na b<br />
tuna-do job ya kube<br />
Nili-think of vile tunaez<br />
tuka-start merry go ro<br />
imetu-save sana. Doo<br />
tuka-start farming ya<br />
tunaziuza kwa ma-h<br />
ma-youths watie bi<br />
future. Danex. Oyu<br />
Sema DJ B,<br />
small ya kul<br />
Athi River. Na<br />
and na-sell 2<br />
Transport na<br />
sh.200 and I<br />
my pocket m<br />
tu-think big<br />
Hi Shuj<br />
Nyeri<br />
tissue cu<br />
moja. Hi<br />
tumeep<br />
ocha. C<br />
Mukur<br />
16
ncil<br />
una fuga ‘guinea<br />
l to schools to use<br />
and we make cash.<br />
Me na boyz wangu<br />
a kubeba mzigo .<br />
tunaeza change life yetu<br />
y go round na sasa<br />
na. Dooh tume-get kiasi<br />
ming ya kuku ya nyama na<br />
a ma-hotels. Sasa na-show<br />
watie bidii na wata-make it in<br />
ex. Oyugis.<br />
Hi Shujaaz FM, me ni Charo kutoka<br />
Nyeri na sisi hu-plant banana za<br />
sue culture na huzi-sell soo tisa ndizi<br />
oja. Hii biz imetu-save sana na<br />
umeepuka ma-drugs na tuko bizy huku<br />
ocha. Charles Kagiri Ndirangu<br />
Mukurweini Nyeri.<br />
me na-think that tunaweza take<br />
ent council na tu-make ya<br />
district na all tribes zikutane na<br />
em zao. That way tunaweza make<br />
e zi-unite. Bena. Location Langata.<br />
report<br />
DJ B, mimi niko na biashara<br />
ya kuleta nazi from coast to<br />
er. Na-buy nazi 7 bob coast<br />
-sell 20 bob each Athi River.<br />
ort natumia train ni cheap<br />
0 and I get profit which I use as<br />
ocket money hapa college. Vijana<br />
nk big. Noel Athi River.<br />
ve learning yangu na walio karibu na<br />
swa nijenge daraja za masomo ili tuwe<br />
variety sweet potato<br />
Niaje, hiyo risto ya new variety ya<br />
sweet potato vines imeni-wow<br />
sana. Nimei-try na nina-wait for<br />
results. Next episode ya Shujaaz.FM<br />
najua itanibamba so mzitoe chap<br />
chap. Carleen Chepkurui. Langata*<br />
Hate speech na tribalism<br />
Niaje DJ B, manze hii issue ya<br />
tribalism ni noma, sisi kama vijana<br />
inafaa tu-show example kwa wengine, hii<br />
manze ni kwa ku-treat others kama ndugu<br />
zetu. Nakush<br />
Tunaweza deal na kumaliza hate<br />
speech na tribalism kwa kuhakikisha<br />
ya kwamba wale wanaohusika na hayo<br />
mambo wanapigwa fines za maana. Ni<br />
Joseph.<br />
Niaje Dj B? First tujue si wote ni<br />
Wakenya bila kuangalia tribe ama kule<br />
mtu ametoka. Gilbert kutoka Thika.<br />
Thika kufunza watu need ya peace na<br />
coexistence na ku-end tribalism in<br />
form of plays na skits. Judy Annet.<br />
Hi DJ B huyu ni Big Boss from Molo<br />
tu-advice youths on ukabila just say:<br />
To apologize and make amends when you<br />
hurt another, to forgive and keep from<br />
holding grudges.<br />
Hi DJ B, Sisi kama Kenya ni one<br />
people, midomo ndio tofauti na pia<br />
tabia. Tunaweza kumaliza hate speech<br />
kwa kuwa pamoja kwa kazi tofauti vijijini,<br />
i,e 1.Kuchukuliwa hatua za kisheria wale<br />
Business plan<br />
Evans Stanley Mkokha, Shianda. Mimi huwa na-relief<br />
boiz na nina get between 50-200 per day. As we’re<br />
talking, I’ve saved 10K that I need advise on what to start<br />
with.<br />
Niaje, DJ B.. Niko na business<br />
plan. Idea yangu ni ya kufunga mabroiler<br />
kuku za nyama mtaani mshomo<br />
Kisauni coast region. Karanja AKA<br />
Kay<br />
Vipi DJ B! Ni Baggio kutoka Thio (Thika). 3<br />
months ago nili-do mjengo na ku-gain doo,<br />
nilizopea mthamas wangu aanze bizna yoyote ange<br />
ji-feel nayo, alifungua green grocery. Si hu-depend<br />
na hiyo bizna for a living. Na ku-look up na hiyo<br />
story ya madingo hainikwachu at all (TIENI BIDII)<br />
From; (Thika,Kiganjo).<br />
wote watakao patikana wakihubiri ukabila<br />
na uchochezi pasi na kujali nyadhifa zao<br />
katika jamii. 2.Makabila kufanya<br />
inter-marriage ili kuangamiza ukabila na<br />
kupata kabila moja la Mkenya.<br />
Niaje DJ B, Wayne Otwori hapa kutoka<br />
Nai, nimecheki stori ya Charlie na ana<br />
ngori bwaku. Ukabila ni deadly na lazima<br />
tuimade (Kuimaliza) na usaidizi extra toka<br />
kwa maparo wetu. Kuddos Shujaaz!<br />
Hi. DJB,tunafaa ku-make some<br />
clubs ili tumalize ukabila. Chuo<br />
tume-create club ya ujamaa. Mzae<br />
aka Kim aka Toto.from Kitui.<br />
Manze unaguzia ukabila na-feel<br />
nywele zinaamka nikikumbuka venye<br />
beste yangu ALIKATWA mkono enzi za<br />
election. Charlie maneno ya ukabila<br />
“KATAA HIYO” David Kariuki<br />
17
CHUR<br />
URCH<br />
NOT<br />
OTIC<br />
ICE BO<br />
WORKSHOP - Yout<br />
Time: 2.00 pm - 4.0<br />
conflict mara nyingi<br />
hutokana na kutoelewana sababu<br />
ya kitu kidogo na huendelea kuwa<br />
worse isipo suluhishwa mapema<br />
Na<br />
warning<br />
signs ni<br />
gani?<br />
Jua signs<br />
za conflict,<br />
tatua shida<br />
mapema ili<br />
kuzuia ugomvi<br />
na vita<br />
18<br />
Examples za<br />
early warning<br />
ni kama:
water<br />
shortage...<br />
Mnatufungia<br />
maji kwa community<br />
ili mjitajirishe<br />
tukinunua<br />
maji yenu!<br />
BO<br />
out<br />
4.0<br />
unaleta<br />
kisirani tena?<br />
Nunua maji<br />
au uende<br />
zako!<br />
Tutaweza<br />
kujilinda kama<br />
kabila kwa kuchagua<br />
kiongozi wa kabila<br />
yetu. Outsider<br />
hajui shida zetu!<br />
Ma-Politicians<br />
wakiongea kwa lugha yao<br />
na ku-mock watu wa<br />
kabila ingine<br />
Wamama<br />
wawili wanabargain<br />
bei ya<br />
mboga<br />
Unapandisha<br />
bei ili<br />
tuwasaidie<br />
kupata pesa ya<br />
ku-campaign-ia<br />
mtu wenu!<br />
Wengine<br />
wana-joke juu ya kabila<br />
zingine kuwa ni za<br />
warogi, wezi, wazembe,<br />
walafi…<br />
Tunashikwa<br />
na polisi mara nyingi<br />
kwa sababu hatuna<br />
sura ya Mkenya.<br />
Kwani Mkenya ana<br />
sura gani?<br />
19
Ona vile<br />
rumours<br />
hu-spread:<br />
Roba amepewa<br />
notice ya kuhama na<br />
landlord juu<br />
hakuwa analipa rent<br />
Roba amepewa<br />
notice ya kuhama na<br />
landlord anayemchukia.<br />
Imagine si wa<br />
kabila yake!<br />
Hebu nisaidie<br />
kutafuta nyumba ingine<br />
ili nitoke kwa<br />
ma-landlords wakabila<br />
Naskia notice<br />
imetolewa eti watu wa<br />
kabila yetu wanahamishwa<br />
Aaaai!<br />
hatuwezi kubali<br />
kuhamishwa<br />
virahisi. Lazima<br />
tufanye kitu!<br />
Jitayarisheni,<br />
tuna-demonstrate<br />
kesho!!<br />
20
Watu<br />
wanaoweza<br />
afford comfortable<br />
life hawabother<br />
about<br />
mabaya yanayofanyika<br />
kwa wakenya<br />
wengine<br />
Ufisadi<br />
kidogo hu-grow<br />
into ufisadi<br />
bigtime<br />
Wakati wananchi<br />
hawaheshimu mali<br />
ya wengine kwa<br />
kuiiba na kuiharibu<br />
Kumaliza<br />
ufisadi kunaanza<br />
individual<br />
ku-decide hatatoa<br />
hongo. Kuwa<br />
transparent<br />
21
Hivi ndivo<br />
hate speech<br />
huanza.<br />
Huyu<br />
chali hakubaliani<br />
na maoni ya<br />
wale wengine...<br />
Ananogopa<br />
ku-express<br />
maoni yake kwa<br />
wengine...<br />
Mwishowe<br />
atajikuta amejiunga na<br />
the majority na kufikiria<br />
ni sawa kuongea vibaya<br />
juu ya wengine...<br />
Unaweza<br />
imagine mtu akikaa<br />
kwa room inashika<br />
moto sababu<br />
wenzake hawatoki<br />
nje?<br />
22
Thanks kwa<br />
kutusaidia na<br />
hizo tips<br />
Nice seeing you<br />
Maria.<br />
Tuonane lunch<br />
kesho!<br />
DJB,<br />
nime-learn<br />
umuhimu wa kujua<br />
warnings za<br />
conflict ili<br />
kui-prevent<br />
mapema<br />
Huyu chali angekuwa<br />
surprised na watu ambao<br />
wangemuunga mkono kama<br />
angekuwa brave kuongea<br />
against hate speech<br />
It’s a<br />
date<br />
J.K!<br />
Mara mob,<br />
wakulima huchunga parts za mimea<br />
wanazoona na kujua very little juu ya<br />
roots na yanayo-happen huko chini. Kujua<br />
yanayofanyika ndani ya mchanga kungefanya<br />
mkulima kuchukua the first steps za<br />
ku-control worms na diseases kwa<br />
roots. Mwishowe, wakulima wangepata<br />
healthy plants<br />
Nitumieni<br />
experiences zenyu vile<br />
mna-overcome conflict<br />
inayoweza end up to violence<br />
on 3008 ili tuelimishane<br />
kama vijanaa!<br />
<br />
<br />
I. Insecurity nchini<br />
II. Debate juu ya opinions tofauti kati ya wananchi<br />
III. Human rights violations na wananchi kukaziwa madaraka<br />
yao<br />
IV. Kukosana kwa viongozi wa kisiasa<br />
V. Condition ya wananchi kiuchumi na institutions zilizo kwa<br />
society yao kama za kidini, masomo<br />
VI. Middle class kutokuwa concerned na maovu yanayo-happen<br />
kwa wananchi wengine<br />
VII. Politicians wanaweza incite watu na ku-cause violence kwa<br />
kutumia differences za kabila, dini, historia ya ukoloni, land<br />
distribution na natural resources<br />
VIII. Mabadiliko over time yanaweza fanyika kama kubadilika<br />
kwa government type, kiongozi kufa, kuongezeka kwa bei<br />
za bidhaa kama chakula, fuel na umaskini. Huwezi kuwa<br />
prepared ku-zizuia zisi-happen<br />
conflict juu wana-experience life kwa njia tofauti. Local community<br />
iko-supposed kuhusishwa kwa process ya reconciliation,<br />
sio tu viongozi peke yao<br />
<br />
Signs za kuleta amani na umoja zinatakikana kuwa identified<br />
wakati wa ku-detect early warning signs. Conflict inapohappen<br />
hufanya watu kusahau mambo ya amani<br />
e) Penye nia pana njia: Anzisha njia za ku-communicate. Leta<br />
maelewano kati ya wananchi na sectors tofauti kama vikundi<br />
<br />
Tumia DJB maoni yako juu ya hii storo ya kuzuia conflict<br />
mapema on 3008<br />
<br />
a) Wanao-cause violence wanatakikana kushtakiwa<br />
b) Healing and reconciliation ianzishwe ili–ku-address injustices<br />
c) Watu wote wanatakikana kuhusishwa kwa ku-detect signs za<br />
Zuia Violence<br />
23
kumbuka 2007-2008. fahali<br />
wawili wakipigana, ni nyasi<br />
huumia!!<br />
Energy Everyone Can Afford<br />
A cleaner, brighter, more affordable alternative to kerosene lantern<br />
Renewable Energy Ventures brings you the Sun King Solar<br />
Lantern<br />
Enjoy studying or doing homework in bright light. Avoid the<br />
pollution from kerosene lights and avoid the smell of kerosene<br />
fumes. Help save money for your family with a bright solar<br />
powered light. Talk to your family about the Sun King Solar<br />
Lantern.<br />
The Sun King Solar Lantern was voted by the World Bank and<br />
the IFC as the best product in its category and one of the two<br />
best solar lighting products in Kenya for overall value.<br />
That means the Sun King Solar Lantern is the best solar<br />
lantern for studying and for saving money.<br />
Price is ksh. 2,000.00<br />
We deliver for ksh. 100 per lantern anywhere in Kenya.<br />
Contact:<br />
Renewable Energy Ventures (K) Ltd.<br />
Authorized Distributor for the Sun King Solar Lantern<br />
Phone: 0700 092 916<br />
Email: info@energy-kenya.com<br />
www.solanterns.com<br />
CLEAN EFFICIENT AFFRODABLE SMART
leo ni siku ya<br />
soko! naenda<br />
kuuza kuku zote,<br />
nibuy chuja<br />
mpya na hizo<br />
dooh!<br />
hata hizo stori za<br />
newcastle disease<br />
hazinitishi, juu mzee<br />
sangoma ametibu<br />
kuku zangu!<br />
25
wakati huo kwa nyumba ya akina charlie...<br />
nimesikia kuku<br />
zote za jirani<br />
mwingine<br />
zimekufa.<br />
hiyo ni urogi<br />
ya kabila yao!<br />
na urogi<br />
umefika<br />
kwangu!?!?<br />
kijana wangu,<br />
ngoja utamea<br />
beak ya kuku!<br />
tumeishaaa!!!<br />
charlie!<br />
nenda ukachunge<br />
kuku na uone kama<br />
zimepata maradhi<br />
na usitoke hapa<br />
hadi nirudi. sawa!!<br />
nimeenda<br />
kuchukua<br />
sangoma!<br />
...AKI..<br />
26
eee<br />
charlie!<br />
umesikia vile<br />
makuku<br />
yamekufa?<br />
uncle yangu ni vet na<br />
anakuja kwa center<br />
ku-vaccinate kuku.<br />
kwa nini?<br />
na zetu<br />
bado!<br />
si ndio<br />
zisipate<br />
newcastle<br />
disease<br />
inayo ua<br />
kuku kama<br />
za neighbor<br />
wenu.<br />
leta<br />
zenyu.<br />
wee! staki shida<br />
na fathe.<br />
atanizushia.<br />
sikujua kuwa<br />
wewe ni<br />
mwoga hivo!<br />
sawa!<br />
twende<br />
saa hi!<br />
oe!<br />
twendeni<br />
mtibiwe!<br />
itabidi<br />
tuzibebe<br />
ndani ya<br />
nguo...<br />
mbona chicks<br />
zako ni za pink?<br />
oh, nilizipaka ili<br />
zisichukuliwe na<br />
mwewe!<br />
sawa, mimi<br />
huweka chicks<br />
zangu safe<br />
kwa basket<br />
cage.<br />
27
hahahahaaa!<br />
ai!<br />
ni mbali!<br />
hebu<br />
tuharakishe!<br />
uncle!<br />
nimezileta!<br />
umefanya<br />
vizuri!<br />
haha!!!<br />
hakuna sababu ya kukosa<br />
ku-vaccinate juu utajiokoa<br />
hasara ya<br />
kuku zote kufa kutokana<br />
na newcastle disease.<br />
uza kuku moja na utapata<br />
pesa za kununua vaccine<br />
ya ku-vaccinate kuku 100<br />
kwa mwaka mzima.<br />
kwanza,<br />
hakikisha kuwa<br />
kuku imetulia<br />
wakati unavaccinate.<br />
28
Ili kuweka vaccine aina ya<br />
drop, shika kuku vizuri na<br />
uinamishe kidogo. then<br />
weka 2 drops za vaccine<br />
kwa kila jicho au maskio.<br />
kwa vaccine ya sindano,<br />
shika kuku vizuri mabawa<br />
yake yakiwa karibu na mwili<br />
wake halafu udunge vaccine<br />
kwa breast<br />
section au kwa thigh.<br />
asante!!!<br />
uuuwi! ndio hao<br />
wanaingia hao saa hii!<br />
tuhepe na nyuma...<br />
29
alililililiiiiiii!<br />
basi.<br />
mumeona?<br />
sangoma<br />
oyee!<br />
nilijua<br />
ungesaidia!<br />
fathe anafanya<br />
same mistake na kama kuku zenyu<br />
neighbour kwa zitasurvive, nadhani<br />
kuleta sangoma! itakuwa juu ya uncle<br />
wangu, na si sangoma<br />
vaccination<br />
kweli ina-work!<br />
snif!<br />
na vaccination<br />
yangu iko?<br />
wacha nitextie<br />
boyie ujumbe<br />
huu mpya!<br />
Vaccinate kuku zako<br />
Umewahi notice kuwa kuku wengi hufa kwa specific months kwa<br />
mwaka? Hii sio sababu zimerogwa lakini ni juu kuku zime-infect-<br />
<br />
Kukosa appetite, production ya mayai ina-drop, kuhara green,<br />
uvimbe wa maji kwa kichwa na ku-lose weight<br />
Ili ku-control Newcastle disease i-spread, ni muhimu:<br />
a) Weka kando kuku zilizo- infected<br />
b) Ua zile infected<br />
c) Kuosha pahali kuku infected zilikuwa zinaishi na kui-disinfect<br />
d) Vaccination<br />
e) Hakikisha levels za usafi pale kuku zinaishi<br />
Kuna aina mbili za vaccination against Newcastle disease<br />
a) Ya sindano - ITA: Kuku anakuwa protected kwa mwaka mzima.<br />
<br />
b) Ya kuweka drops - AVI: Kuku anakuwa protected for 6 months<br />
kwa hivyo inafanywa mara mbili kwa<br />
mwaka<br />
Njia ya ku-vaccinate kuku<br />
1. Shika kuku yako firm na uhakikishe kuwa imetulia<br />
2. KWA Injection: Dunga kuku yako katikati ya breast section<br />
3. Kama ni vaccination ya drops, weka drops mbili kwa macho au<br />
maskio<br />
Hizi vaccines hutegenezwa na watu ku-train-iwa jinsi ya kuvaccinate<br />
kuku. . Wengine wamejianzia business ya ku-vaccinate<br />
kuku na kutengeneza dooh. Training ni free of charge na<br />
unaweza kuwa trained kuwa vaccinator.<br />
Ili kujua mengi juu ya ku-train-iwa kuwa vaccinator, tuma SMS<br />
on 3008 ilio na aina ya vaccine unayotaka halafu #constituency<br />
[kwa mfano: ITA#Kisumu Town West] kisha utume on 3008 na<br />
utapata immediate response ya nearest<br />
agent.<br />
30
Hello DJB, I’m Chris from<br />
Kakamega, ni elimishe about<br />
Shujaaz FM.<br />
Mafans, mambo yako<br />
fyam hapa Shujaaz<br />
FM! Nime-suceed kupenya<br />
radio stations<br />
kibao. Cheki hii variety:<br />
Hi DJB, I want to know what time<br />
you start at Star FM. Thanks for<br />
good ristos, Kudos. Elvis keje,<br />
kiambururu (Kiambu)<br />
Hi DJ B! Show yako iko juu sana.<br />
Ma-advice zako maze zinaweza<br />
ku-take mtu place poa. Terry K Njoki<br />
from Gatua(ktl)<br />
QFM 94.4FM & 87.9FM Mombasa @4PM<br />
Star FM 105.9FM- Nairobi & 97.1FM<br />
Garissa@11:10AM<br />
Pamoja FM 99.9 FM @4:10PM<br />
Hossana FM 89.5FM @6:55am, repeat 7:55PM<br />
Radio Lake Victoria 92.2 @ 9:30am<br />
Koch FM 99.9 FM@4:30PM<br />
MMU (Multi-media University radio)<br />
Sifa FM Garissa 101.1 MHz 2<br />
Mandera FM 100.7 MHz<br />
Marsabit FM 101.1 MHz<br />
Maata FM Lodwar 101.9 MHz<br />
Wajir FM 101.7 MHz<br />
Sifa Lamu 101.1 MHz<br />
Tegea hizi stations na<br />
utaskiza full stories<br />
za <strong>Chapta</strong> 5 comic<br />
kutoka kwa characters<br />
wetu.<br />
Zile SMS’s noma<br />
zitasomwa live, so<br />
mafans ni-text-ie<br />
ili tu-connect mayouths<br />
Kenya nzima.<br />
Nitumie SMS ideas za kusaidia<br />
vijana on 3008 na zile poa<br />
zitajishindia T-sho poa ya Shujaaz.FM.<br />
Nita-announce win-<br />
ners wa Shujaaz FM Tsho’s<br />
on air.<br />
Photographs kindly reprinted with permission from Kenya Burning. Copyright from Boniface Mwangi and Chiba Yasuyoshi
Tuko mbele kwa Facebook<br />
on djboyie shujaaz na<br />
shujaaz kwa Twitter<br />
Ni-request kuwa friend yako kwa facebook<br />
na uni-follow on twitter. Utaweza kuandika,<br />
ku-chat na ku-comment kwa wall yangu on<br />
facebook. Ni-tweet on twitter.<br />
Tutaweza ku-discuss kama ma-youths na kushare<br />
new ideas kwa ku-connect na dunia.<br />
Tuko Gangare Kuruka!<br />
Published by Well Told Story Ltd, P. O. Box 1700 00502 Nairobi, Kenya.<br />
Printed by Colourprint Limited<br />
Printed on recycled paper<br />
www.welltoldstory.co.ke