Mga karapatang pantao sa pabahay
isang pangkalahatang ideya para sa mga kasero - Ontario Human ...
isang pangkalahatang ideya para sa mga kasero - Ontario Human ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
i<strong>sa</strong>ng nagungupahan ay magbigay <strong>sa</strong> iyo ng pangmedikal<br />
o iba pang personal na impormasyon, kinakailangan<br />
mo itong panatilihing pribado.<br />
Ang mga kasero ay kailangang makipagtrabaho <strong>sa</strong> mga<br />
nangungupahan para makahanap at makapaglagay ng<br />
pinakaangkop na kaluwagan <strong>sa</strong> lalong madaling panahon.<br />
Kung ito ay hindi maaring magawa ng hindi magiging <strong>sa</strong>nhi<br />
ng labis na ipaghihirap, o kung ito ay aabutin ng mahabang<br />
panahon, kailangan mong magbigay ng pan<strong>sa</strong>mantala o<br />
ng “susunod na pinakamahu<strong>sa</strong>y” na kaluwagan.<br />
Espesyal na mga programa<br />
at mga sirkumstansiya para<br />
<strong>sa</strong> <strong>pabahay</strong><br />
Sa ilalim ng Alituntunin, ang espesyal na mga programa<br />
ay pinapayagan na tumulong <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>ng grupo ng mga<br />
tao na na<strong>sa</strong> kawalan batay <strong>sa</strong> mga dahilan <strong>sa</strong> Alituntunin,<br />
habang ang mga programang ito ay tumutugon <strong>sa</strong> mga<br />
pangangailangan na itinatakda ng Alituntunin. Kabilang<br />
<strong>sa</strong> mga halimbawa ang pagse-set-up ng mga <strong>pabahay</strong><br />
na dinisenyo para <strong>sa</strong> mas matatandang mga tao, mga<br />
taong may mga kapan<strong>sa</strong>nan o mga istudyante ng<br />
unibersidad na may mga pamilya.<br />
Kailan hindi naaangkop<br />
ang Alituntunin (Code)<br />
Ang Alituntunin ay hindi naaangkop <strong>sa</strong> kaso ng i<strong>sa</strong>ng<br />
hindi pagkakasunduan o “personality conflict” <strong>sa</strong> iyong<br />
kasero o iba pang nanungupahan na hindi kaugnay<br />
<strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>ng dahilan ng Alituntunin, o kung ang i<strong>sa</strong>ng<br />
nangungupahan ay nakikipagsosyo ng kubeta o<br />
kusina <strong>sa</strong> may-ari o <strong>sa</strong> pamilya ng may-ari.<br />
at panliligalig at matugunan ang mga <strong>karapatang</strong> <strong>pantao</strong> <strong>sa</strong><br />
pinauupahang <strong>pabahay</strong> <strong>sa</strong> pamamagitan ng paggawa ng:<br />
■ mga poli<strong>sa</strong>ng laban <strong>sa</strong> diskriminasyon at laban<br />
<strong>sa</strong> panliligalig<br />
■ mga plano para <strong>sa</strong> pagbalik-aral at pag-aalis ng<br />
mga hadlang<br />
■ mga pamamaraan para <strong>sa</strong> pagtugon <strong>sa</strong> mga<br />
kahilingan para <strong>sa</strong> kaluwagan (accommodation)<br />
■ mga pamamaraan para mabilis at mabi<strong>sa</strong>ng<br />
paglutas ng mga pagtatalo<br />
■ mga programang pang-edukasyon at<br />
pang-pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>nay.<br />
Mahalagang siguraduhin na ang pang-organi<strong>sa</strong>syong<br />
mga patakaran, mga poli<strong>sa</strong>, mga pamamaraan, mga<br />
proseso ng paggawa ng desisyon at kultura ay hindi<br />
gumagawa ng mga hadlang, at hindi magiging <strong>sa</strong>nhi<br />
ng diskriminasyon. Kabilang <strong>sa</strong> mga lugar na kung <strong>sa</strong>an<br />
ang mga hadlang ay maaring umiral ay <strong>sa</strong> listahan ng<br />
paghihintay at kriter ya ng pagiging karapat-dapat, at<br />
mga patakaran ng pag-ookupa pati na ang mga poli<strong>sa</strong><br />
<strong>sa</strong> bisita at mga kinakailangan <strong>sa</strong> silid-tulugan.<br />
Sumunod <strong>sa</strong> mahalagang<br />
mga prinsipyo ng mga<br />
<strong>karapatang</strong> <strong>pantao</strong>:<br />
■<br />
■<br />
■<br />
disenyo na nagpapabilang – na nangangahulugan<br />
na pag-iisip ng mga maaring mga pangangailangan<br />
<strong>sa</strong> kaluwagan ng mga tao bago mo gawain ang<br />
disenyo ng iyong gu<strong>sa</strong>li, magtakda ng mga patakaran,<br />
atbp., upang ang iyong <strong>pabahay</strong> ay hindi maging<br />
<strong>sa</strong>nhi ng mga bagong hadlang<br />
kilalanin at tanggalin ang mga umiiral na mga hadlang<br />
mapataas ang integrasyon – na nangangahulugan<br />
nang pagse-set-up ng <strong>pabahay</strong> at mga programa<br />
na nagpapabilang, na kung <strong>sa</strong>an ang lahat ay<br />
maaring makilahok<br />
tingnan ang mga pangangailangan ng mga<br />
indibidwal at i<strong>sa</strong>alang-alang ang posibleng<br />
pinakamabuting solusyon<br />
Para <strong>sa</strong> karagdagang impormasyon tungkol <strong>sa</strong><br />
mga karapatan at mga tungkulin ng kasero at<br />
nangungupahan <strong>sa</strong> pinauupahang <strong>pabahay</strong>, tingnan<br />
ang Poli<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga Karapatang Pantao at Pinauupahang<br />
Pabahay (Policy on Human Rights and Rental Housing)<br />
ng Komisyon ng mga Karapatang Pantao ng Ontario<br />
(Ontario Human Rights Commission). Ang poli<strong>sa</strong>ng<br />
ito at iba pang impormasyon ng OHRC ay makikita<br />
on-line <strong>sa</strong>: www.ohrc.on.ca<br />
© 2011, Queen’s Printer for Ontario<br />
ISBN: 978-1-4435-7511-9 (Print)<br />
ISBN: 978-1-4435-7512-6 (HTML)<br />
ISBN: 978-1-4435-7513-3 (PDF)<br />
www.Facebook.com/the.ohrc<br />
@OntHumanRights<br />
<strong>Mga</strong><br />
<strong>karapatang</strong><br />
<strong>pantao</strong> <strong>sa</strong><br />
<strong>pabahay</strong><br />
I<strong>sa</strong>ng pangkalahatang<br />
ideya para <strong>sa</strong> mga kasero<br />
Ikaw ay maaring magpasulong<br />
ng mga <strong>karapatang</strong> <strong>pantao</strong><br />
<strong>sa</strong> <strong>pabahay</strong><br />
Ang mga tagapagbigay ng <strong>pabahay</strong> ay maaaring gumawa<br />
ng ilang mga hakbang upang mapigilan ang diskriminasyon<br />
■<br />
Tagalog
Ang <strong>pabahay</strong> ay i<strong>sa</strong>ng<br />
<strong>karapatang</strong> <strong>pantao</strong><br />
Sina<strong>sa</strong>bi ng pang-internasyunal na batas na ang mga<br />
tao <strong>sa</strong> Canada ay nararapat na makakuha ng mabuting<br />
<strong>pabahay</strong> na kanilang makakayanan. Upang makamit ito<br />
<strong>sa</strong> Ontario, ang mga nangungupahan at mga kasero<br />
(o mga tagapagbigay ng <strong>pabahay</strong>) ay may mga<br />
karapatan at mga tungkulin <strong>sa</strong> ilalim ng Alitunutnin<br />
ng mga Karapatang Pantao (Human Rights Code).<br />
Sa ilalim ng Alituntunin, ang lahat ay may karapatan <strong>sa</strong><br />
pantay na pagtatrato <strong>sa</strong> <strong>pabahay</strong> na walang diskriminasyon<br />
at panliligalig. Bilang i<strong>sa</strong>ng kasero, ikaw ay may<br />
katungkulan <strong>sa</strong> pagsisiguro na ang <strong>pabahay</strong> na iyong<br />
pinamamahalaan ay libre <strong>sa</strong> diskriminasyon at panliligalig.<br />
Ang mga tao ay hindi maaring pagkaitan ng i<strong>sa</strong>ng<br />
apar tment, abalahin ng i<strong>sa</strong>ng kasero o ng ibang<br />
mga nangungupahan, o kaya ay tratuhin ng hindi<br />
makatarungan dahil <strong>sa</strong> kanilang:<br />
■ lahi, kulay o etnikong pinagmulan<br />
■ pangrelihiyong mga paniniwala at kaugalian<br />
■ lipi, kabilang na ang mga taong may Aborihinal<br />
na pinagmulan<br />
■ lugar na pinanggalingan<br />
■ pagkamamamayan, pati na ang estado ng “refugee”<br />
o takas<br />
■ ka<strong>sa</strong>rian (pati na ang pagbubuntis at pagkakakilanlan<br />
ng ka<strong>sa</strong>rian)<br />
■ estado ng pamilya<br />
■<br />
■<br />
■<br />
■<br />
■<br />
estado ng pagkaka<strong>sa</strong>l, pati na ang mga taong may<br />
kaparehong-ka<strong>sa</strong>rian na kinaka<strong>sa</strong>ma<br />
kapan<strong>sa</strong>nan<br />
or yentasyong sekswal<br />
edad, kabilang na ang mga taong 16 o 17 walong<br />
gulang at hindi na nakatirang ka<strong>sa</strong>ma ng kanilang<br />
mga magulang<br />
tumatanggap ng pangmadlang tulong.<br />
Ang mga tao ay protektado kung sila ay nahaharap<br />
<strong>sa</strong> diskriminasyon dahil <strong>sa</strong> pagiging i<strong>sa</strong>ng kaibigan<br />
o kamag-anak ng i<strong>sa</strong>ng taong nakilala <strong>sa</strong> itaas.<br />
Saan naaangkop ang mga<br />
karapatan <strong>sa</strong> <strong>pabahay</strong>?<br />
Ang karapatan <strong>sa</strong> pantay na pagtatrato nang walang<br />
diskriminasyon ay naaangkop kapag nagpapaupa o<br />
bumibili ng i<strong>sa</strong>ng yunit (halimbawa, <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>ng mataas<br />
na gu<strong>sa</strong>ling apar tment, kondo, ko-op o bahay). Ang<br />
<strong>karapatang</strong> ito ay naaangkop rin <strong>sa</strong> pagpili o pagpapalayas<br />
ng mga nangungupahan, mga patakaran at mga<br />
regulasyon ng i<strong>sa</strong>ng <strong>pabahay</strong>, mga pagkukumpuni, <strong>sa</strong><br />
paggamit ng kaugnay na mga serbisyo at mga pasilidad,<br />
at <strong>sa</strong> pangkalahatang pagkalugod <strong>sa</strong> lugar.<br />
Bilang i<strong>sa</strong>ng kasero o tagapagbigay ng <strong>pabahay</strong>, ikaw ay<br />
i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga taong may katungkulan para <strong>sa</strong> pagsisiguro<br />
na ang mga <strong>karapatang</strong> <strong>pantao</strong> ng mga nangungupahan<br />
ay iginagalang. Ang mga mambabatas <strong>sa</strong> pamahalaan,<br />
mga tagagawa ng poli<strong>sa</strong>, mga tagapagplano at mga<br />
tagadisenyo ng programa, mga hukuman at mga kor te<br />
ay kinakailangan ring magsiguro na ang kanilang mga<br />
aktibidad, mga estratehiya at mga desisyon ay tumutugon<br />
<strong>sa</strong> mga isyu ng diskriminasyon <strong>sa</strong> <strong>pabahay</strong>.<br />
Pamimili ng mga nangungupahan<br />
Ang Alituntunin ay nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi ng kung anong mga praktis<br />
<strong>sa</strong> negosyo ang katanggap-tanggap at kung anong<br />
impormasyon ang maari mong itanong kapag namimili<br />
ka ng mga nangungupahan:<br />
■ Ka<strong>sa</strong>y<strong>sa</strong>yan ng pangungupahan, mga reperensiyang<br />
pangkredito at/o ang mga pagsisiya<strong>sa</strong>t ng kredito ay<br />
maaring hilingin. Ang kakulangan <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>y<strong>sa</strong>yan ng<br />
pangungupahan o kredito ay hindi dapat tingnan<br />
bilang negatibo.<br />
■ Maaari kang magtanong ng impormasyon<br />
tungkol <strong>sa</strong> kita, ngunit kailangan mo ring humingi<br />
at i<strong>sa</strong>alang-alang ito na ka<strong>sa</strong>ma ng anumang<br />
magagamit na impormasyon tungkol <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>y<strong>sa</strong>yan<br />
ng pangungupahan, mga reperensiyang pangkredito<br />
at mga pagsisiya<strong>sa</strong>t <strong>sa</strong> kredito (katulad ng <strong>sa</strong><br />
pamamagitan ng Equifax Canada).<br />
■ Maari mo lamang i<strong>sa</strong>alang-alang ang impormasyon<br />
tungkol <strong>sa</strong> kita nang mag-i<strong>sa</strong> kung wala nang iba<br />
pang impormasyon na magagamit.<br />
■ Maari mo lamang gamitin ang impormasyon<br />
tungkol <strong>sa</strong> kita para makumpirma na ang tao ay<br />
may <strong>sa</strong>pat na kita para makabayad ng renta. Maliban<br />
lamang kung ikaw ay nagbibigay ng “subsidized” na<br />
<strong>pabahay</strong>, hindi legal na mag-apply ng i<strong>sa</strong>ng upa-<strong>sa</strong>-kita<br />
na panumba<strong>sa</strong>n (rent-to-income ratio) na katulad<br />
ng i<strong>sa</strong>ng “30% cut-off rule” (na nangangahulugan<br />
na isina<strong>sa</strong>alang-alang lamang ang mga tao kung ang<br />
upa ay mas mababa <strong>sa</strong> 30% ng kanilang kita).<br />
■ Maari kang humingi ng i<strong>sa</strong>ng “tagapanagot”<br />
(“guarantor”) para pumirma ng kasunduan <strong>sa</strong><br />
pag-upa – ngunit lamang kung pareho ang hinihingi<br />
<strong>sa</strong> lahat ng mga nangungupahan, hindi lamang para<br />
<strong>sa</strong> mga taong kinilala ng mga dahilan <strong>sa</strong> Alituntunin,<br />
na katulad ng mga bagong imigrante o mga taong<br />
tumatanggap ng pangmadlang tulong.<br />
Pagbibigay ng kaluwagan<br />
<strong>sa</strong> mga pangangailangan<br />
ng nangungupahan<br />
Ikaw ay may legal na katungkulan para magbigay ng<br />
kaluwagan <strong>sa</strong> mga nangungupahan (tugunan ang mga<br />
espesyal na pangangailangan na maaring mayroon sila)<br />
kung sila ay may tunay na mga pangangailangan, batay<br />
<strong>sa</strong> mga dahilan <strong>sa</strong> Alituntunin). Kailangan mong magbigay<br />
ng kaluwagan hanggang <strong>sa</strong> punto ng hindi labis na<br />
ipaghihirap, batay <strong>sa</strong> halaga, <strong>sa</strong> pagkakaroon ng panlabas<br />
na mga pinanggagalingan ng pagpopondo, o mga<br />
alalahaning pangkalusugan at pangkaligta<strong>sa</strong>n.<br />
Halimbawa, para <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>ng nangungupahan na may i<strong>sa</strong>ng<br />
kapan<strong>sa</strong>nan, maaring kailanganin mong gumawa ng mga<br />
pagbabago <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>ng yunit, i<strong>sa</strong>ng pasukan ng gu<strong>sa</strong>li, mga<br />
bangketa o mga lugar ng paradahan.<br />
Ang ilang mga nangungupahan ay nangangailangan ng<br />
mga pagbabago <strong>sa</strong> mga patakaran at mga kagawian<br />
upang makapagbigay ng kaluwagan <strong>sa</strong> mga nagbabagong<br />
kalagayan ng pamilya o mga kaugaliang pangrelihiyon.<br />
Kung min<strong>sa</strong>n ang i<strong>sa</strong>ng nangungupahan na may<br />
diperensiya o nanggugulo <strong>sa</strong> iba (dahilan <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>ng<br />
kapan<strong>sa</strong>nan o dahil <strong>sa</strong> siya mismo ay nagiging target<br />
ng diskriminasyon) ay maaring mangailangan ng tulong.<br />
Kailangan mong suriin ang iyong tungkulin upang<br />
makita kung may mga bagay kang magagawa bilang<br />
i<strong>sa</strong>ng kasero upang makatulong <strong>sa</strong> sitwasyon.<br />
Ikaw at ang mga nangungupahan <strong>sa</strong> iyo ay magkatuwang<br />
<strong>sa</strong> responsibildad na mapagana ang kaluwagan (accommodation).<br />
Kailangan mong aktibong gampanan ang<br />
iyong papel <strong>sa</strong> proseso at makipagtrabaho <strong>sa</strong> mga<br />
nangungupahan nang may mabuting layunin upang<br />
makahanap ng pinakamahu<strong>sa</strong>y na solusyon. Kung ang