KLK-September-2011

Bestuurswenke vir
beter lammer-oeste - bl. 3
Sluit aan by die Kalahari
Sim-studiegroep - bl. 5
Stoet hou Johan op
sy tone - bl. 8
K L K
Gesprek
Nuusblad van KLK Landbou Beperk
Vol 3/September 2011
Skep ‘n omgewing waarbinne
landbou kan floreer
Ernst Janovsky (Hoof: Absa Agri-besigheid) het vanjaar
as gasspreker by KLK se Algemene Jaarvergadering
opgetree. Ernst het onder meer gesels oor die risiko’s
wat in landbou bestuur moet word en die faktore wat ‘n
invloed op kommoditeitspryse kan hê.
Janovsky meen dit is belangrik vir die regering om ‘n omgewing te
skep waarbinne die landbou kan floreer. Dit kan gedoen word deur
oorregulasie en arbeidsregulasies stop te sit; markte te skep en
te ontwikkel asook deur landbouvriendelike beleide te ontwikkel.
Volgens Janovsky is daar twee hoofrisiko’s binne landbou wat
bestuur moet word, naamlik:
Markrisiko (Prys-, Stoor- en Derdeparty-risiko)
60% (VSA, Japan en Europa) van die wêreld-ekonomie verkeer
tans onder druk.
Bees- en lampryse styg steeds skerp.
Faktore wat pryse, waaroor produsente geen beheer het nie,
beïnvloed, is internasionale produksietendense, internasionale
landbousubsidies, wisselkoerse asook in- en uitvoertariewe.
Produsente het dus baie min beheer oor prysvlakke en is geneig
om prysnemers te wees, met pryse wat wissel tussen invoerpariteit
en uitvoerpariteit – afhangende van die plaaslike vraag en
aanbod wat ‘n verhoogde prysvolatiliteit tot gevolg kan hê.
Produsente moet meer grond bekom – “koop jou buurman uit”.
Daar word verwag dat grondpryse sal aanhou styg teen 10% -
12% per jaar.
Produksierisiko
Produksierisiko is as gevolg van Suid-Afrikaanse klimaatwisselvalligheid
(droogte, hael ensovoorts).
As gevolg van die liberalisering en deregulering van die landboumark
het nuwe risiko’s soos ingevoerde siektes, peste en
stowwe (voëlgriep, melamien ensovoorts) ook ‘n invloed op
die produksievolumes en dit verhoog dus die risiko van produsente
om hul skuld te diens.
Produksiewisselvalligheid kan maklik beheer word deur
versekeringsprodukte soos droogteversekering of deur die
gebruik van die nuutste tegnologie.
Daar is ook twee belangrike dryfkragte wat ‘n positiewe impak op
landboukommoditeitspryse sal hê, naamlik aardverwarming en
die vraag na voedsel en energie.
Aardverwarming
Die reaksie rakende aardverwarming maak dat die druk om die
sogenaamde koolstofvriendelike wetgewing te implementeer,
meer raak. Aangesien landbou die primêre begunstigde van
dié tipe wetgewing is (as gevolg van die vermoë van plante om
koolstof uit die lug te onttrek), sal nuwe markte opwaartse druk
op landboukommoditeitspryse plaas. Landbou kon egter nog
nooit genoeg energie produseer om al die fossielbrandstowwe te
vervang nie.
Die vraag na voedsel en energie
Gedurende die laat negentigerjare het kapitalisme kommunisme
vervang as ekonomiese stelsel in die wêreld. Dit het gelei tot ‘n
eksponensiële ekonomiese groei in die Oos-Europese, Midde-
Oosterse en Asiatiese lande, wat gelei het tot ‘n toename in koopkrag
van die verbruikers; vandaar die groei in aanvraag vir voedsel
en energie.
KLK Gesprek trek ‘n nuwe baadjie aan
Die nuusblad wat jy tans in jou hande vashou kan dalk vir jou met
die eerste oogopslag na ‘n splinternuwe publikasie lyk, maar
as jy weer kyk, sal jy sien dit is dieselfde KLK Gesprek soos in die
verlede – nou net met ‘n meer moderne uitleg.
bloot net ‘n gesigwas gekry,” het Ilse van Zyl (Redaksielid van
KLK Gesprek) gesê. Volgens Ilse is daar steeds ‘n mate van herkenbaarheid
in die nuwe uitleg opgesluit, hoewel dit die vorm van ‘n
moderne idioom aanneem.
Daar is ‘n Engelse spreekwoord wat lui: “A change is as good as a
holiday” en dit is presies wat dié verandering in die nuusblad moet
meebring – ‘n verfrissende, vars voorkoms. Aan die inhoud van
KLK Gesprek is daar egter nie verander nie. “Die nuusblad het
Kommentaar? Ons hoor graag van jou
Die redaksie van KLK Gesprek sal graag jou kommentaar oor dié
nuut getooide nuusblad wil hoor. Jy kan jou terugvoer e-pos na
ilse@klk.co.za. Ons hoor graag van jou!

MAATSKAPPYNUUS AKTUEEL LEWENDEHAWE TEGNIES
Aan die
Woord...
Een van KLK se beter jare
Die afgelope finansiële jaar, geëindig 28 Feb
ruarie 2011, kan opgesom word as een van
KLK se beter jare, maar ‘n jaar waarin die
swak dissipline ten opsigte van krediet- en
voorraadbeheer by Handel en Groothandel
Brandstof aanleiding gegee het tot onnodige
slegte skuld en voorraadafskrywings.
‘n Verdienste van R14,4 miljoen is 19% hoër
as die vorige jaar. Die bevredigende resultate
word toegeskryf aan laer finansieringskoste,
die goeie winste van die Motor- en
Brandstof afdelings asook Build it wat beter
presteer het as die vorige finansiële jaar.
Die Lewendehawe- en Vleisafdeling het weer
eens nie presteer nie en die impak van Slenkdalkoors
het aanleiding gegee tot die laer
slag- en veilingsgetalle.
‘n Groepsomset van R1 194 miljoen is 7,6%
hoër as in 2010 – hoofsaaklik as gevolg van
die styging in brandstofpryse en die stewige
toename (20,9%) in die verkope van nuwe
voertuigeenhede by die Motor-afdeling.
Kapitaal- en balansstaatverhoudings het verder
verbeter. Die kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite
van R6 miljoen is aangewend om die
R5,5 miljoen kapitaalaankope te finansier,
terwyl R5,1 miljoen aangewend is om langtermynlenings
terug te betaal. Die netto effek
is ‘n afname van R4,6 miljoen in die bank en
kontant op hande.
Keimoes handel stof af en brei uit
Nie net is die Bestuurder by die
KLK Handelswinkel op Keimoes
nuut nie, maar die winkel het ook
‘n paar veranderinge ondergaan
en só is van die behoeftes in die
gemeenskap aangespreek. Bonnie
van Zyl is sedert Februarie aan
stuur van sake by dié winkel.
Die produkte op die rakke is herrangskik
met die doel om vir die koper ‘n
Nuwe Captiva is gemaak
vir herinneringe
aangenamer inkopie-ervaring te bied.
Spoggerige afdelingsbordjies gaan ook
binnekort binne die winkel aangebring
word. Nog ‘n behoefte wat aangespreek
is, is die uitbreiding van die Efekto-reeks
asook die hardeware- en onderdele
en watervoorsieningsafdeling. Die winkel
ver koop ook nou droë vrugte.
Maak gerus ‘n draai by die winkel of vir
meer inligting oor die winkel, skakel vir
Bonnie by (054) 461-0312.
Voor van links is Chris
Jansen (Alge mene werker),
Jan Kordom (Algemene
werker), Mervin Langhans
(Winkelassistent) en Willem
Schwartz (Algemene
werker). Agter staan Susan
Winkler (Admin), Bonnie
van Zyl en Leana Januarie
(Verkopeklerk).
2
Die Direksie het ‘n dividend van 13 sent
(2010: 11 sent) per gewone aandeel aanbeveel
asook besluit om ‘n verdere bedrag van
R900 000 van aandeelhouerslenings terug te
betaal. Dit verteenwoordig ‘n totale uitbetaling
aan aandeelhouers van R3,7 miljoen.
Die Direksie verwag dat die landbou- en handelstoestande
gedurende die tweede helfte
van 2011 kan verbeter, nieteenstaande die
opwaartse druk op inflasie as gevolg van stygende
energiekoste en kommoditeitspryse.
‘n Opsomming van die geouditeerde finansiële
resultate vir die jaar geëindig 28 Februarie
2011, is op KLK se webtuiste (www.klk.
co.za) beskikbaar.
Stephen van Huysteen
Besturende Direkteur: KLK
Die nuwe Chevrolet Captiva is onlangs
in Suid-Afrika bekend gestel
en is besonder gunstig ontvang deur
sowel motorjoernaliste as kopers.
In die nuwe 2011-model, het Chevrolet
hierdie populêre sportnutsvoertuig (SUV)
selfs beter gemaak, met ’n krag tiger enjin,
’n opgeknapte binneruim en moderne
bakwerkstilering. Hierdie nuwe kenmerke
gee jou be sonder goeie waarde vir geld,
terwyl die meer sportiewe en onmiskenbare
sterk Chevrolet-neus, die motor bo
sy alledaagse teenstanders verhef.
Die Captiva se enjin is verbasend lig
op brandstof: die 2,4-liter ECOTEC
(met VVT) genereer 123 kW en 230
Nm, teen slegs 8,9 liter pe trol per 100
km (voorwiel-aangedrewe handrat).
Die meer kragtige 3,0-liter V6-enjin
(met VVT en direkte inspuiters) genereer
190 kW en 288 Nm teen ’n
gekombineerde verbruik van slegs
10,7 liter per 100 km.
Al die modelle beskik oor ’n elektroniese
parkeerrem, wegtrek-bystand teen hellings,
afdraand-beheer en verbeterde
ABS-remvermoë. Die hoorbare geraasvlakke
van die nuwe Captiva is ook verbasend
laag. ’n Volle stel lugkussings
(bestuurder, passasier en sygordyn) sal
help om jou geliefdes te beskerm.
Die Captiva is beskikbaar in ‘n 2.4 LT
FWD, Handrat; 2.4 LT FWD, Outomaties;
2.4 LT AWD, Handrat; en 3.0 LTZ AWD,
Outomaties. Vir meer inligting aangaande
dié opwindende reeks, skakel
Gordonia Motors se verkoopspan op
Upington by (054) 337-6239/50/51/55.
September - 2011

MAATSKAPPYNUUS AKTUEEL LEWENDEHAWE TEGNIES
Bestuurswenke vir beter lammer-oeste
Daar is ‘n positiewe verband tussen
die aantal lammers wat ‘n veeprodusent
bemark en die winsgewendheid
van die onderneming. Hoe meer
lammers verkoop word, hoe beter
die wins. Om meer lammers te bemark,
moet die veeprodusent die
hele proses vanaf voor paring tot en
met bemarking baie goed bestuur.
Hier volg ‘n paar wenke:
Voor paring
Kry die ooie in ‘n goeie kondisie. Oorvet
of brandmaer ooie se kondisie is
swak. ‘n Kondisiepunt van 3 tot 3,5 is
ideaal. Vir elke kilogram wat die ooie
tydens paring swaarder weeg, styg die
lampersentasie met 2,5%.
Die ooie se kondisie moet in ‘n “groeifase”
wees as die ramme bykom. Drie
weke voor paring moet hulle prikkelvoeding
ontvang, soos byvoorbeeld
om hulle na goeie kwaliteit spaarveld
te skuif of om byvoorbeeld peulgewashooi,
mieliekuilvoer, sjokolademielies
of lek te verskaf.
Maak die ooie skoon van endo- en ektoparasiete
en ent vroegtydig teen ensoötiese
aborsie en blou-uier. Verskaf
minerale (goeie resultate word met
Multimin of soortgelyke preparate soos
Embamin en Embavit behaal) en vitamien
A (slegs nodig vir lenteparing).
Mikskeer wolskaap-ooie
Prul ooie met swak uiers en spene
asook ooie wat al oorgeslaan het en
wat oud is.
Ou ooie lam goed, maar maak nie lammers
groot nie. Alle ooie ouer as ses
jaar moet uitgeskot word.
Koggel ooie vir nege dae voor paring
met inheemse vetstert-tipe koggelramme.
By wolskape is rasse met
geen gekleurde hare of kemp nie, soos
byvoorbeeld die Ronderib Afrikaner, ‘n
goeie keuse.
Ramme
Handel alle aksies met ramme minstens
agt weke voor paring af. Ramme
wat oormatig hanteer of vervoer word,
kan tydelik onvrugbaar word en dit
neem agt weke om hul semen aan
te vul.
Toets ramme vir geslagsiektes en vrugbaarheid.
Skeer ramme.
Maak ramme fiks deur hulle gereeld te
laat stap.
Verskaf prikkelvoeding wat hoog in
proteïen is en gee minerale en vitamien
A (voor lenteparing) aan die ramme.
Doseer ramme weekliks met 10 ml
koringkiem vir die laaste vier weke
voor paring.
Kry die ramme vry van endo- en ektoparasiete,
veral neuswurm.
Ent ramme teen bloutong nadat hulle
uitgehaal is.
Tydens paring en vroeë
dragtigheid
Oorpaar jong ooitjies – paar dus meer
jong ooie as wat vir vervanging benodig
word. Selekteer vervanging uit die
“Ooie met goed ontwikkelde
uiers gee meer
bies en melk, met minder
lamvrektes en lammers
wat beter groei.
ooitjies wat beset raak, nadat daar
gescan is.
Ruil ramme gereeld met vars ramme
om.
In die somerreënvalgebied moet ‘n
lenteparing verkieslik op spaarveld,
gebrande veld of aangeplante weiding
geskied; afhangende van die veldtipe
en die beskikbaarheid van lande.
Wanneer daar in groot kampe gepaar
moet word, dra sorg dat die ooie en
ramme elke tweede tot derde dag
bymekaar gemaak word om die kontak
te verbeter.
Die eerste twee maande nadat ‘n ooi
gedek is, is ‘n kritiese tydperk omdat
die fetus dan aan die baarmoeder
vasheg. Daarom moet die ooie in hierdie
tyd so min as moontlik hanteer
word. Probeer om die scan van die
ooie tot ses weke nadat die ramme uitgehaal
is, uit te stel.
Laat-dragtigheid en vroeë laktasie
Ooie moet ses weke nadat die ramme
uitgehaal is, gescan word.
Skei meerling- en eenlingooie. Meerlingooie
moet die beste weiding
ontvang. Wees versigtig vir baie hoë-
kwaliteit voer soos gras-klawer-weidings
vir jong en eenlingooie. Hulle
kan maklik probleme met groot lammers
ondervind. Dieselfde pro bleem
word op gannaveld ondervind.
Sorg dat die ooie se uiers goed ontwikkel.
Ooie met goed ontwikkelde
uiers gee meer bies en melk, met
minder lamvrektes en lammers wat
beter groei. Die aanvulling van natuurlike
proteïen tydens laat-dragtigheid
stimuleer uierontwikkeling. Dit sluit
proteïenbronne soos vismeel, vleismeel,
bloedmeel, karkasmeel, katoen,
olie-koekmeel, mieliegluten 60 meel
en brouersgraan in.
Tot soveel as 50% van natuurlike lamvrektes
(ongediertes uitgesluit) kom
binne die eerste 48 uur nadat ‘n ooi
gelam het voor. Sorg dat die ooie genoeg
vloeibare bies en melk het, deur
lekke met natuurlike proteïen te verskaf.
Verskaf ook skuiling teen uiterste
weerstoestande.
Laat die ooie in kampe lam vir die minste
ongedierte-probleme. Gaan heinings
voor die tyd na en pak deurkruipplekke
toe. Moet ook nie jou ooie elke
jaar in dieselfde kamp laat lam nie.
Moenie ooie oormatig hanteer nie.
Laat hulle so rustig as moontlik en hou
honde van hulle af weg.
Speen
‘n Ooi se melkproduksie neem vinnig
af vanaf 42 dae nadat sy gelam het.
Tydens hierdie periode kan die ooie
na vars kampe geskuif word (verkieslik
spaarveld) en kruipvoeding aan die
lammers verskaf word (begin vroeg
met kruipvoeding: verkieslik op twee
weke ouderdom).
Lammers wat vroeg gespeen moet
word, moet minstens 20 kg tot 25 kg
weeg of 200 g tot 250 g kruipvoeding
per dag inneem.
Speen lammers in kampe wat aan
hulle bekend is. Die ooie moet verkieslik
“weggespeen” word na ‘n nuwe
kamp, terwyl die lammers nog ‘n week
in die bekende kamp agterbly. ‘n Paar
volwasse, droë ooie kan by die lammers
bly om speenskok te verlig.
Die artikel is saamgestel deur dr Louis du
Pisani (Eduplan). Skakel hom by (049) 802-
7300 of 082 773 9778 vir meer inligting.
KLK Gesprek
3

MAATSKAPPYNUUS AKTUEEL LEWENDEHAWE TEGNIES
Droë grasveld bevat
nie genoeg proteïen
Hoekom moet aanvulling in die vorm van ‘n proteïenlek
of proteïenaanvulling in die wintermaande verskaf
word? Omrede droë grasveld in die Noord-Kaap gewoonlik
onvoldoende proteïen bevat om aan weidende herkouers
se voedingsbehoeftes te voldoen.
Ná ‘n reënseisoen, soos in die huidige jaar, is weiding volop, maar
dit is van ‘n lae kwaliteit as gevolg van ‘n hoër lignieninhoud en ‘n
lae proteïeninhoud.
Navorsing toon dat ‘n proteïentekort in voedingstowwe ‘n geweldige
afname in die verteerbaarheid van spesifiek die veselgedeelte
van die voer veroorsaak. Hierdie afname in verteerbaarheid
is as gevolg van ‘n afsterf van die rumenmikrobes, wat in ‘n groot
mate geskied as daar nie genoeg proteïen beskikbaar is om van
hulle stikstofbehoeftes te voorsien nie.
Hierdie verlaagde veselvertering (vertering van die veld) en verlaagde
mikrobiese proteïenproduksie verminder dus geweldig die
beskikbaarheid van voedingstowwe vir die diere. Verder daal die
inname van die dier, omdat die deurvloeitempo verlaag, wat ook
tot ‘n energietekort kan lei. Dit het ernstige massa-, reproduksieen
produksieverliese tot gevolg.
Wat is die proteïentekorttekens by diere?
Hulle hou op met wei.
Hulle lê by waterbakke en drink baie water.
Hul mis is droog, swart en hard.
Hulle verloor hul kondisie en toon groot massaverliese.
Hul rûe is krom as hulle loop.
Hul hare staan regop en hul vel lyk grof.
Hulle kan droë galsiekte kry.
Diere kan vrek as gevolg van die verstopping van hul pense.
Hoe gaan aanvulling op droë weidings in die wintermaande
jou kudde se prestasie verbeter?
Die aanvulling van winterweidings het twee doele, naamlik:
1. Die ophef van die tekorte van droë weiding.
2. Die stimulering van die inname van droë weiding.
Proteïen is die eerste beperkende nutriënt in droë winterweidings.
Verder kom daar ook ‘n energietekort voor, maar indien ‘n proteïenaanvulling
in die vorm van byvoorbeeld ‘n winterlek vir diere
gegee word, verbeter dit die verteerbaarheid en inname van die
droë winterweiding. As gevolg daarvan, word die energietekort ook
gebalanseer. Die rumenmikrobes gebruik maklik fermenteerbare
koolhidrate, soos stysel en suiker uit die aanvullende voeding en
weiding, om te groei en te vermenigvuldig. Verder gebruik hulle
nie proteïenstikstof afkomstig van bronne soos ureum en ammoniumsulfaat
in die winteraanvulling, om aminosure op te bou en
mikrobiese proteïen te vervaardig, wat die herkouer dan in die laer
gedeelte van die spysverteringskanaal in die bloedsomloop gaan
opneem nie.
Hoe groter die populasie van die sellulose verterende rumenmikrobes
is, hoe meer sellulose van die weiding kan verteer word
en hoe vinniger is die deurvloeitempo deur die verteringskanaal,
wat gevolglik die inname van die weiding stimuleer. Sodra die weiding
verbeter, sal die diere vanself hul inname van die aanvulling
verminder.
Dit is egter belangrik om te weet dat as die kwantiteit van weiding
beperk is, kan selfs ‘n winterlek nie die gewenste resultate oplewer
nie. Verder kan foutiewe aanvulling ook wanbalanse tussen nutriënte
voortbring. Droë winterweidings toon ook ‘n tekort aan fosfaat
en dit is dus noodsaaklik dat fosfaat ook in winteraanvullings
ingesluit word.
Op droë winterweidings en veral ná bo-gemiddelde reënval, soos
in die afgelope reënseisoen, is proteïen die primêre beperkende
voedingstof in natuurlike weidings. Die verteerbaarheid van sulke
weidings is baie laag en as gevolg daarvan, daal die vrywillige
inname van weiding. Dit het ernstige massa-, produksie- en reproduksieverliese
tot gevolg.
Veekos bemark ‘n reeks proteïenlekke vir skaap en bees, wat die
proteïentekorte op die droëweidings sal ophef en die inname van
die weiding stimuleer. Verder voorsien Veekos se proteïenlekke
ook aan die nodige fosfaat- en mineraalbehoeftes van klein- en
grootvee. Besoek jou naaste KLK Handelstak om dié produkte
aan te koop.
Die artikel is geskryf deur Claudia Mack (Voedingskundige:
Veekos). Skakel haar by 00264 8165 69808 vir meer inligting.
4
September - 2011

MAATSKAPPYNUUS AKTUEEL LEWENDEHAWE TEGNIES
Sluit aan by die
Kalahari Sim-studiegroep
‘n Klompie Simmentaler- en Simbratelers
van Upington, Daniëls kuil
en Kuruman het op 4 Maart verlede
jaar bymekaargekom om die Kalahari
Sim-studiegroep te stig.
Die eerste byeenkoms
Voor die stigtingsvergadering plaasgevind
het, was daar twee gassprekers
wat nuttige inligting met die groep gedeel
het. Dr. Vlok Ferreira (Nasionale
Tegniese Bestuurder: Molatek) het met
die groep gesels oor die afronding van
bulle vir veilings en skoue, terwyl Tony
da Costa, wat in 2009 as Jongboer van
die Jaar aangewys is, oor pensbrand
by bulle gesels het. ‘n Praktiese sessie
by die beeskrale is ná die toesprake
aangebied, waarna die stigtingsvergadering
gehou is.
Die groep het die volgende grondwet
tydens die stigtingsvergadering aanvaar:
Ons as Kalahari Simmentaler- en
Simbra-studiegroep (KSS) onderskryf
die grondwet van die Simmentaler
en Simbra Genootskap.
Ons as KSS is ‘n groep telers wat
hoofsaaklik in die Noord-Kaap geleë
is. Hiermee wil ons nie ander telers
Produsente bespreek die beeste in
die kraal tydens die tweede besoek
aan Andries Roelofse se plaas.
uit sluit wat in ander gebiede woon
en hulle met ons wil assosieer nie.
Lidmaatskap is dus oop vir alle telers
regoor die land.
Ons as KSS wil die belange van die
twee rasse, Simmentalers en Simbras,
deur ons bedrywighede en
aktiwiteite uitbou.
Ons wil ook dat die telers wat aan
die KSS behoort, mekaar beter leer
ken as mense.
Ons wil ook dat die telers van die
KSS mekaar se kuddes beter leer
ken.
Ná hierdie geleentheid, het die studiegroep
die Paaldam Simmentalers van
Andries Roelofse besoek. Die tema wat
hier bespreek is, is hoe ‘n funksionele
koei lyk. Daar is ook gepraat oor sekere
funksies wat ‘n mens kan gebruik op
die genootskap se webwerf (www.simmentaler.org)
– soos hoe om jou kalwers
aanlyn te registreer.
‘n Laaste geleentheid wat hierdie jaar
by Klaargoud sou plaasvind, is vir eers
uitgestel. Indien enigiemand graag by
die klub wil aansluit, skakel vir Bles de
Klerk (Voorsitter) by 082 202 5911.
Van die produsente tydens die
stigtersvergadering.
Vul jou tenk by
Upington handel
KLK het nou ook ‘n dieselpomp by die handelstak
se perseel op Upington. Klante kan
gerus hier ook nou kom brandstof intap. Al
die ander KLK handelstakke beskik reeds oor
‘n dieselpomp op hul perseel.
Marksake...
Twee belangrike skaapvleisvrae
As dit al ooit moeilik was om ‘n mening te waag
oor die skaapvleismark, is dit nou. Die sameloop
van omstandighede wat die tekort tans veroorsaak,
is ongewoon in die bedryf en dit beteken
dat die normale statistiese patrone van die afgelope
elf jaar, nie op die oomblik geld nie.
Die groot vraag om te beantwoord, is: Wanneer
gaan die beskikbaarheid van lammers toeneem?
Die winterreënvalgebied het reeds goeie
reën gekry en alles dui daarop dat dit ‘n goeie
seisoen in dié gebied gaan wees. Die nadraai
van die droogte saam met ‘n tweede Slenkdalklap
veroorsaak dat die lamseisoen in dié gebied
ongeveer ses weke later is. Dit neem ons in
die winterreënvalgebied na ‘n piek in September
en Oktober.
In die somerreënvalgebiede, wat ‘n baie groter
impak op die voorsiening van skaapvleis het,
is die lamseisoen ook baie laat. Die goeie reën
wat laat in die somergebiede geval het, behoort
beter veld na die winter te lewer as gewoonlik.
Dit kan beteken dat daar in laat Oktober, November
en Desember druk in die mark kan wees.
‘n Tweede belangrike vraag is: Hoe gaan die
skaapvleismark ‘n skielike hoë aanbod van
skaapvleis hanteer? Die huidige tekort veroorsaak
dat gemiddelde skaapvleispryse, van die
begin van Januarie tot die eerste week van Julie
reeds 23% hoër was as dieselfde tyd verlede
jaar. Hou ook in gedagte dat die gemiddelde
prysstyging van verlede jaar teenoor die vorige
jaar, 17,66% was. Die volume vleis wat in hierdie
tyd hanteer was, is aansienlik laer. Ons kan dus
aanvaar dat ‘n hoër aanbod, ‘n prysdaling in ‘n
meer volop tyd tot gevolg kan hê. Sterk pryse kan
steeds in Desember verwag word, omdat die geskiedenis
ons leer dat skaapvleis in Desember
hoog in aanvraag is, ten spyte van die aanbod.
Die beesmark is baie meer stabiel en die skommelings
in die mark is derhalwe baie kleiner. Die
gemiddelde styging van voerkraal A-graad beesvleis
was verlede jaar ongeveer 2% teenoor die
vorige jaar. Die gemiddelde styging sedert Januarie
teenoor verlede jaar is 13%. Beesgetalle in
voerkrale is effens laer en die mielieprys styg
steeds as gevolg van die oesseisoen wat baie
laat is. Die speenkalfprys is ook steeds duur. Dit
kan ‘n laer aanbod effens later in die seisoen tot
gevolg hê, wat kan veroorsaak dat ons ‘n styging
in die beesprys later in die seisoen kan sien. Dit
is ook anders as in die verlede, waar daar ná die
winter ‘n daling in pryse voorgekom het.
Deon Heyns
Bestuurder: KLK Vleis
KLK Gesprek
5

MAATSKAPPYNUUS AKTUEEL LEWENDEHAWE TEGNIES
6
God Gdis in beheer
Waaraan dink jy as jy dink aan God se voorsienigheid?
Die Heidelbergse Kategismus
help my soos volg uit die Bybel: Die almagtige
en oral teenwoordige krag waardeur
Hy hemel en aarde en al die skepsels asof
met sy hand nog onderhou en so regeer dat
lower en gras, reën en droogte, vrugbare en
onvrugbare jare, voedsel en drank, gesondheid
en siekte, rykdom en armoede en alles,
ons nie per toeval nie, maar uit sy Vaderhand
toekom.
Om dit te lees en oortuigend te bely, is nie
altyd maklik nie. Met die afgelope paar jaar
se hartseer en trauma plaaslik en wêreldwyd,
verg dit nogal moed om die koerant te lees
of nuus te luister. Aan die ander kant weer,
indien jy hierdie belydenis sou verwerp, weet
ek nie waarvandaan jy die moed sal kry om
soggens op te staan nie.
Beteken die voorsienigheid dat alles wat
gebeur, die wil van God is? Gebeur daar in
hierdie wêreld nie ook dinge teen sy wil nie,
soos armoede, terrorisme, mishandeling,
padongelukke en plaasmoorde? ‘n Filosoof
het ook gestoei met hierdie vraag. Volgens
hom is daar net vier logiese moontlikhede:
God kan nie (dan is Hy mos nie almagtig
nie).
Hy wil nie (dan is Hy mos nie regverdig
en goed nie).
Hy kan nie en Hy wil nie (dan is Hy mos
beide onmagtig en kwaadwillig).
Hy kan en Hy wil (waarom lyk die wêreld
dan soos dit lyk?).
Die filosoof maak my deurmekaar. Kan ek
dan op God se voorsienigheid in my lewe
reken? Dan onthou ek die volgende vraag in
die Kategismus en my gemoed is rustig:
Wat baat dit ons dat ons weet dat God alles
geskep het en dit nog deur sy voorsienigheid
onderhou? Ons kan in alle teëspoed
geduldig en in voorspoed dankbaar wees.
Verder kan ons ook vir die toekoms ‘n vaste
vertroue in ons getroue God en Vader stel,
dat geen skepsel ons van sy liefde sal skei
nie, omdat alle skepsels so in sy hand is,
dat hulle sonder sy wil nie kan roer of beweeg
nie.
Ek bid vir jou vir ’n rustige gemoed.
Wiehahn Maritz
Pitkos vir
die siel...
Verblyfreg op plase – Deel 2
Cobus Booysen
Kan ’n man en ’n vrou elkeen onafhanklike
regte op verblyf hê? Indien
byvoorbeeld X en Y as ’n
paartjie, hetsy getroud of in ’n
saamleef-verhou ding, die eienaar
nader vir verblyf en die eienaar
gee aan hulle albei toestemming,
dan kan dit geag word dat sowel
X as Y, afsonderlike verblyfreg het.
In hierdie geval word X sowel as
Y deur ESTA beskerm. Dit beteken
dat daar met betrekking tot albei
voldoen moet word aan al die bepalings
in ESTA.
Wie mag nie van die grond afgesit
word nie?
’n Langtermyn-okkupeerder is iemand
wat tien jaar of langer op ’n plaas woon
en ouer as 60 is of wat nie langer vir die
grondeienaar kan werk nie as gevolg
van swak gesondheid, ongeskiktheid of
’n besering. Langtermyn-okkupeerders
se verblyfreg mag nie beëindig word nie,
behalwe as hulle:
Doelbewus en wederregtelik iemand
anders wat op die grond woon,
skade aandoen.
Doelbewus die eiendom van die
grondeienaar beskadig.
Gedrag openbaar wat ’n bedreiging
vir ander okkupeerders inhou.
Ander ongemagtigde mense help om
nuwe wonings op die plaas op te rig.
’n Belangrike voorwaarde of bepaling
rakende hul verblyf verbreek,
waaraan hulle in staat is om te
voldoen, maar versuim het om dit te
doen ten spyte van ’n maand kennisgewing
om die voorwaarde na te
kom. Byvoorbeeld wanneer ’n okkupeerder
ongemagtigde persone
toelaat om by hulle te woon.
So ’n fundamentele verbrokkeling
van die verhouding tussen hulself
en die grondeienaar veroorsaak
het, dat dit onmoontlik is om die
verhouding te herstel. Byvoorbeeld
as die plaaswerker die produsent
aanrand.
Fundamentele regte van okkupeerders
en eienaars
Die regte van sowel plaaswerkers as
grondeienaars word deur die Grondwet
beskerm, soos:
Die reg op menswaardigheid.
Die reg op vryheid en sekuriteit van
‘n persoon.
Die reg op privaatheid.
Die reg op vryheid van godsdiens,
oortuiging, mening en uitdrukking.
Die reg op vryheid van assosiasie.
Die reg op bewegingsvryheid.
“’n Langtermyn-okkupeerder
is iemand wat
tien jaar of langer op ’n
plaas woon en ouer as 60
is of wat nie langer vir die
grondeienaar kan werk
nie, as gevolg van swak
gesondheid, ongeskiktheid
of ’n besering.”
Okkupeerders se reg op toegang
tot dienste
Plaaswerkers het die reg op toegang tot
basiese dienste soos elektrisiteit, water
en sanitasie indien daar met die eienaar
of persoon in beheer ooreengekom is
toe hulle op die plaas aangekom het.
Met ander woorde, wanneer ’n plaaswerker
uitdruklike en/of stilswyende toestemming
ontvang het om op die plaas
in ’n huis met elektrisiteit te woon en die
eienaar sny daarna die kragtoe voer af,
word dit as onwettige optrede beskou
en die plaaswerker kan vra dat die diens
herstel word deur bemiddeling met
die produsent en/of die verkryging van
’n hofbevel.
Die artikel is geskryf deur Cobus Booysen
(Bestuurder: Menslike hulpbronne).
Met dank en erkenning aan die Lawyers
for Human Rights “Security for Farm
Workers Project”.
September - 2011

MAATSKAPPYNUUS AKTUEEL LEWENDEHAWE TEGNIES
Is klimaatsverandering
besig om ons in te haal?
Die afgelope seisoen was oor groot
gedeeltes van die land gekenmerk
deur uiterste weerstoestande. Uiterste
droogtetoestande het tot laat
in die herfs in die Oos-Kaap nog
voortgeduur, terwyl uiterste nat toestande
en vloede oor die sentrale
tot westelike gedeeltes van die land
voorgekom het.
Net toe dit lyk asof daar teruggekeer word
na “normaal”, tref ’n baie sterk weerstelsel
byna in die middel van die winter groot gedeeltes
van die land. Dié tipe stelsel wat
hiervoor verantwoordelik, en wat as ’n afsnylaagdruk
bekend staan, is soortgelyk
aan die stelsel wat die vloede in Laingsburg
in 1981 en in die Vrystaat-omgewing in
1988 asook ander baie swaar reënstelsels
oor kleiner gebiede, in die verlede veroorsaak
het.
In wese is ’n afsnylaag ’n baie sterk
laagdrukstelsel wat tussen twee hoogdrukstelsels
afgeknyp of van die groter trog van
laagdruk afgesny word en aanhoudend
met vogtige lug voorsien word.
Die afsnylaagdrukstelsel wat in die periode
vanaf 7 tot 11 Junie voorgekom het, het oor
die noordwestelike dele van die land begin
en geleidelik suidooswaarts beweeg.
Die topografie (berge) van die Suid-Kaap
het waarskynlik bygedra tot die verdere
opligting van vogtige lug, toe die afsnylaag
oor hierdie gebied inbeweeg het om baie
swaar reën en vloede te veroorsaak.
Watter ander faktore het verander
in die afgelope tyd?
Die La Niña-verskynsel (see-oppervlaktemperature
koeler as normaal in die sentrale
Stille Oseaan) het verdwyn en tans is seeoppervlaktemperature
omtrent normaal en
dit behoort voort te duur vir ten minste die
volgende paar maande.
Tans is die kanse 70% vir ’n “neutrale” somerseisoen,
dit wil sê nie ‘n El Niño of La
Niña nie, met ‘n 15% kans elk vir ‘n El Niño
of ‘n La Niña.
Die seisoene in die verlede wat tot op hede
dieselfde geloop het, was 1971/1972,
1974/1975, 1999/2000 en 2008/2009. Die
1971/1972- en 1974/1975-seisoene het
weer na ‘n La Niña gedraai, terwyl die ander
twee seisoene na ‘n El Niño verander het.
Is die gebeure van die afgelope
seisoen en veral die reën in Junie
baie abnormaal?
Ja en nee. Ja, dit is normaal om buitengewone
hoë reënval oor die westelike dele
van die land tydens La Niña-jare te kry. Dit
is ook normaal om laat in die herfs reën
tydens La Niña-jare te kry en dit is ook normaal
dat ’n afsnylaagdrukstelsel af en toe
tydens La Niña-jare kan voorkom en baie
swaar reën kan veroorsaak, soos die geval
in die eerste week van Junie vanjaar was.
Dit is egter redelik abnormaal dat die afsnylaag
se omvang so groot was soos wat die
geval was in Junie vanjaar, want dit het beweeg
van die noordwestelike dele van die
land, suidooswaarts tot in die Suid-Kaap
en dit het oor groot gedeeltes meer as
100 mm in twee dae gereën.
Gewoonlik kom ’n afsnylaagdruksisteem
ook in die somerseisoen voor, soos in
1988, alhoe wel die swaar sneeu wat op
7 Julie 1996 voorgekom het, ook die oorsaak
van ’n afsnylaagdrukstelsel was.
Artikel geskryf deur Johan van den Berg
(Bestuurder: Gespesialiseerde oesversekering,
Santam Landbou).
Wen Baymec "dubbeltjie"
‘n Gelukkige leser kan dié wye spektrum
parasietdoder van Baymec wen. Om in
aanmerking vir dié prys te kom, beantwoord
net die maklike vraag: Wanneer is
die Kalahari Sim-Studiegroep amptelik
gestig?
Inskrywings
Stuur jou inskrywingsvorm agter op
’n toegeplakte koevert aan: Ilse van
Zyl, KLK Landbou Beperk, Posbus 86,
Uping ton 8800 of stuur ’n faks na 086
5500 224 of e-pos ilse@klk.co.za. Inskrywings
moet haar voor of op 25 Oktober
2011 bereik.
Baie geluk aan Eleanor Visagie van Upington
wat in die Mei 2011-uitgawe die rol
draad van Cape Gate gewen het.
Reëls
Alle KLK Gesprek lesers mag aan die kompetisie deelneem
• Slegs een inskrywing per persoon • Die wenner sal telefonies
in kennis gestel word en sy/haar naam sal in die
volgende uitgawe van KLK Gesprek verskyn • Die prys sal
na die naaste KLK handelstak gestuur word en kan daar
afgehaal word • Die prys kan nie vir kontant verruil word nie
• Die prystrekking word deur Infoworks Media Publishing
op Klerksdorp behartig.
Inskrywingsvorm
Naam en van: ..........................................
..................................................................
Adres: .......................................................
..................................................................
Tel: ............................................................
Antwoord: ................................................
..................................................................
..................................................................
KLK Gesprek is ’n nuusblad wat vier keer per
jaar namens KLK deur Infoworks saamgestel en
uitgegee word.
NAMENS KLK LANDBOU BPK
Ilse van Zyl *
(054) 337-6202 • ilse@klk.co.za
* Vir navrae oor die verspreiding van KLK Gesprek,
of adreswysigings, kontak vir Ilse van Zyl.
REDAKSIE
Ruth Davies
(018) 468-2716
ruth@infoworks.biz
Johan Smit
(018) 468-2716
johan@infoworks.biz
BLADUITLEG EN DRUK
Infoworks
(018) 468-2716
www.infoworks.biz
KLK Gesprek
7

IN GESPREK MET...JOHAN OLIVIER
Stoet hou Johan
op sy tone
8
“Beesboerdery is van kleins af in my bloed en ek kan nog
onthou hoe my pa met ‘n groep groot osse die ongeveer
300 km Vryburg toe oor land getrek het. In daardie tyd
was daar kommersiële plase al langs die Mashowengrivier
en water en weiding was geen probleem nie.”
Só vertel Johan Olivier wat vandag op die familieplaas, Jones, in
die Kuruman-distrik boer. Johan het die liefde vir ‘n rooibees al
as kind ontwikkel en met Afrikanerkoeie uit sy pa se kudde begin
boer. “Op ‘n veiling op Vryburg het ek ‘n groep Bonsmara osse
gesien en besluit dit is hoe ek wil hê my beeste moet lyk. Bonsmara
bulle was destyds skaars en relatief duur. ‘n Kommersiële
produsent moes met ‘n stoetprodusent meeding om ‘n goeie
bul te koop. Ek het toe besluit om met Bonsmaras te boer onder
beskerming van die Bonsmara Telersvereniging. Hiermee saam
kon ek toe die voordele wat ‘n dinamiese telersvereniging soos
Bonsmara jou bied, benut,” verduidelik Johan.
Sy aanvanklike uitgangspunt was dus nie om ‘n “stoetprodusent”
as sodanig te wees nie, maar om met ‘n aangepaste produktiewe
en winsgewende bees te boer en te teel. “Dit is vandag nog my
basiese uitgangspunt. Alhoewel die stoetdiere nou ongeveer 40%
van my totale beeskudde beslaan, is daar geen onderskeid in die
behandeling en bestuur van die stoet en kommersiële diere nie.”
Die kuddenaam Bonka is ‘n samevoeging van die “Ka” in Kalahari
en “Bon” in Bonsmara.
“Wat ek die
meeste e van
boerdery geniet is om
alleen
in die veld te wees en
die geboorte van ‘n klein
kalfie te sien en te weet
dit
is ‘n nuwe generasie”.
“Om ‘n stoetprodusent te wees, skep vir my ekstra uitdagings en
stel die nodige adrenalien vry om my op my tone te hou. Om winsgewend
te boer moet ek maatstawwe hê om te kan meet.”
Die prestasietoetsing waaraan hy nou reeds vir 38 jaar deelneem
asook die latere beste teelwaardeberaming met behulp van die
Beste Beraamde Teelwaarde metodiek (BLUP)-analises en visuele
evaluering, stel hom in staat om die regte diere te selekteer, byvoorbeeld
produktiewe diere met goeie groei en aanpassing. “Met
die koms van BLUP, waar die invloed van die omgewing grotendeels
uitgeskakel word, kan ek nou diere in rasverband selekteer
en nie net meer in kuddeverband nie. So het ek byvoorbeeld die
geboortegewig en volwasse massa van my kudde beperk terwyl
groei toegeneem het,” vertel Johan.
Die Bonka kudde se genetiese tendense, veral die reproduksieeienskappe
soos koeidoeltreffendheid, kalftempo, ouderdom op
eerste kalwing en tussenkalfperiode asook skrotum-omvang
is heelwat beter as die ras. Die kudde se genetiese tendens vir
Johan se diere uit die kommersiële kudde het al verskeie
kere op die Kalahari Slagoskompetisie pryse ontvang vir
die beste groep osse asook beste os op die hoef.
speengewig is beter as die ras, maar veral die speenmaternale
gewig (wat ‘n aanduiding is van die melk in die vroulike nageslag)
is besonder hoog. Die positiewe genetiese waarde vir groei en
negatiewe voeromsetverhouding van die kudde is ook aansienlik
beter as die rasgemiddeldes. Sy geselekteerde bulkalwers ondergaan
‘n 84 dae fase-D groeitoets (‘n semi-intensiewe groeitoets
wat help om die beter groeiers te identifiseer).
Johan waak daarteen om nooit oorboord te gaan met seleksie
vir groei of melk nie. “‘n Mens moet altyd in gedagte hou dat die
diere met die beskikbare veldweiding optimaal moet kan groei en
produseer. Die natuur verdra nie die ekstreme nie.”
Bonsmara stigterslid
Johan is ‘n stigterslid van die groepteelskema Bonsmara Genepoel
Edms Bpk. Dit is ‘n groepteelskema met ‘n kernkudde van
teelkoeie wat geselekteer is vanuit die deelnemende lede se kuddes.
Die doel van die groep is om groter seleksiedruk en teelvordering
te bewerkstellig tot voordeel van die lede en die bedryf. Die
werking behels ook ‘n bulrotasieskema wat jaarliks aangevul word
met die beste jong bulle vanuit die kernkudde en deelnemende
lede se kuddes. Die lede kies jaarliks op ‘n rotasiebasis bulle vir
eie gebruik vanuit die bulgroep.
“Op hierdie wyse word die genetiese vordering wat binne die
genepoelgroep bereik word aan die bedryf beskikbaar gestel. Die
hoë-kwaliteit bulle en vroulike diere wat die afgelope 28 jaar bemark
word en die tevredenheid van die kliënte is sprekend van die
sukses van die konsep en dit ondersteun die genepoel se leuse,
naamlik ‘waarde vir geld’,” verduidelik Johan.
Die pad vorentoe
“My langtermyndoelwit met my stoet sowel as my kommersiële
kudde is om steeds op die voorpunt van die bedryf te bly deur
die dinamiese tegnologie van die tyd in ewewig met die natuur te
gebruik en om ‘n bees te teel wat winsgewend vleis kan produseer
om in die verbruiker se behoefte te voorsien.” Sy raad aan stoetprodusente
is om die stoetbedryf altyd met integriteit te beoefen
en om op hoogte te bly van nuwe ontwikkelings in die veebedryf.
“Dit wat ek die meeste van my boerdery geniet, is om alleen in die
veld te wees en die geboorte van ‘n klein kalfie te sien en te weet
dit is ‘n nuwe generasie. Ek word stil tussen die bome, die bosse,
die gras en die wind en dan dank ek die Here vir die geleentheid
om met Sy skepping en tot Sy eer te kan werk.”
Johan gesels oor KLK
“KLK Handel, insluitend Build It, is vir my ‘n eenstop-dienspunt.
Ek koop my produksiemiddele by hulle, sonder om te vrees dat
die kwaliteit van die produk swak is of dat die prys nie binne
perke is nie. Dit wat nie beskikbaar is nie, bestel KLK onmiddellik.
Die Lewendehawe-afdeling ondersteun ek mededingend
met ander instansies in die veld en kan enige produsent aanbeveel
om van hul dienste gebruik te maak.”
September - 2011