30

УИХ-ын гишүүн М.Сономпил 

ӨРГӨН МЭДҮҮЛЖ, БАТЛУУЛСАН ГОЛ ХУУЛИУД 

УИХ-ЫН ГИШҮҮН, 

АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ, ГАДААД 

БОДЛОГЫН БАЙНГЫН ХОРООНЫ ДАРГА 

МИШИГИЙН 

СОНОМПИЛ 

2012-2016 ОНЫ АЖЛЫН ТАЙЛАН



УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ГИШҮҮН М.СОНОМПИЛ 

М.Сономпил 2012 оны УИХын 

сонгуулийн үр дүнгээр 

байгуулагдсан парламентад УИХын 

гишүүнээр сонгогдон дөрвөн 

жил ажиллав. Тэрбээр 2012 

оны долоодугаар сарын 6-ны 

өдөр тангаргаа өргөж, Төрийн 

түшээгээр хоёр дахь удаагаа 

ажиллах бүрэн эрхийн томилолт 

өвөрлөсөн билээ. 

МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИАС 

Хорьдугаар зүйл. 

Монгол Улсын Их Хурал бол төрийн эрх барих дээд байгууллага 

мөн бөгөөд хууль тогтоох эрх мэдлийг гагцхүү Улсын Их Хуралд 

хадгална. 

Хорин гуравдугаар зүйл. 

1. Улсын Их Хурлын гишүүн бол ард түмний элч мөн бөгөөд нийт 

иргэн, улсын ашиг сонирхлыг эрхэмлэн баримтална. 

Хорин зургадугаар зүйл. 

1. Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газар хууль 

санаачлах эрх эдэлнэ 

УИХ-ын гишүүний 

хувиар өргөн 

мэдүүлсэн 

тогтоол: 

1. “Уул уурхайн хөгжил” 

түр хороо байгуулах 

тухай УИХ-ын тогтоолын 

төсөл 

2. “Юмжаагийн 

Цэдэнбалын нэр төрийг 

сэргээж, алдар гавьяаг нь 

мөнхжүүлэх талаар авах 

зарим арга хэмжээний 

тухай” УИХ-ын 

тогтоолын төсөл 

3. “Ард нийтийн санал 

асуулга явуулах тухай” 

Монгол Улсын Их 

Хурлын тогтоолын төсөл 

УИХ-ын гишүүний хувиар өргөн 

мэдүүлсэн хууль: 

1.Өршөөлийн тухай хуулийн төсөл 

2.Эрчим хүчний тухай тухай хуульд 

нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн 

төсөл 

3. Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хуульд 

нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, 

4. Өрсөлдөөний тухай хуульд нэмэлт, 

өөрчлөлт оруулах тухай 

5. Газрын тухай хуульд нэмэлт оруулах 

тухай 

6. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн 

тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах 

тухай хуулийн төсөл 

7. Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах 

нэмэлт, өөрчлөлтийн тухай хуулийн 

төсөл 

8. Улс төрийн намын тухай хуульд 

нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл



АРД НИЙТИЙН САНАЛ АСУУЛГЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ 

ТАНИЛЦУУЛГА 

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ 

2016 оны 02 сарын 05 өдөр 

Төрийн ордон, Улаанбаатар хот 

АРД НИЙТИЙН САНАЛ АСУУЛГЫН 

ТУХАЙ ХУУЛЬ ХҮЧИНГҮЙ БОЛСОНД 

ТООЦОХ ТУХАЙ 

1 дүгээр зүйл.1995 оны 10 дугаар сарын 

19-ний өдөр баталсан Ард нийтийн санал 

асуулгын тухай хуулийг хүчингүй болсонд 

тооцсугай. 

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Ард нийтийн 

санал асуулгын тухай /Шинэчилсэн 

найруулга/ хууль хүчин төгөлдөр болсон 

өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө. 

МОНГОЛ УЛСЫН 

ИХ ХУРЛЫН ДАРГА 

З.ЭНХБОЛД 

Ард нийтийн санал асуулгын тухай хууль 

анх 1995 онд батлагдсан хэдий ч өнгөрсөн 

хугацаанд нэг ч удаа хэрэглэгдээгүй бөгөөд 

одоо байгаа хуулийн зарим зүйл, заалтууд 

хуучирсан, холбогдох хуулиуд шинэчлэгдэн 

батлагдсанаар хэрэгжих боломжгүй болсон 

байна. 

Тиймээс Ард нийтийн санал асуулгын тухай 

хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай 

хуулийн төслийг 2015 оны 11 дүгээр сарын 

06-ны өдөр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн 

бөгөөд уг хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийн 

явцад Улсын Их Хурлын гишүүдээс гаргасан 

саналыг үндэслэн хуулийг бүхэлд нь шинэчлэн 

найруулах шаардлагатай гэж үзсэн билээ. 

Ард нийтийн санал асуулгын тухай 

хуулийг дараах үзэл баримтлалын хүрээнд 

боловсрууллаа: 

1 

Төрийн дотоод, гадаад бодлогыг 

тодорхойлохтой холбогдсон тодорхой 

асуудлаар сонголт хийлгэх шаардлага гарсан 

болон Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, 

өөрчлөлт оруулах асуудлаар ард нийтийн 

санал асуулга явуулна. 

2хуулийн төсөлд тусгалаа. УИХ-ын Байнгын 

УИХ хэлэлцэн шийдвэр гаргаж чадаагүй 

асуудлыг санал асуулгаар шийдвэрлэхээр 

хороо, нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцсэн 

боловч уг асуудлаар 3 ээлжит чуулганы 

хугацаанд тодорхой шийдвэр гаргаж чадаагүй 

буюу гаргах боломжгүй нөхцөл байдал үүссэн 

бол уг асуудлыг ард нийтийн санал асуулгаар 

шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ. 

3 

Ард нийтийн санал асуулгын тухай хуульд 

нэг удаагийн санал асуулгыг хоёроос дээшгүй 

асуудлаар явуулахаар тусгасан байсан нь 

зарчмын шинжтэй томоохон асуудлыг 

шийдвэрлэхэд хүндрэлтэй байгаа тул санал 

асуулга явуулах асуудлын тоог тухайн 

санал асуулга явуулах эрх бүхий этгээд 

шийдвэрлэхээр төсөлд тусгалаа. 

4 

5 

Гадаад улсад байгаа иргэдээс ард нийтийн 

санал авах өдрийг УИХ тогтоохоор хуулийн 

төсөлд тусгав. 

Ард нийтийн санал асуулга явуулах ажлын 

бэлтгэлийг улсын хэмжээнд Сонгуулийн 

ерөнхий хороо, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн 

хэмжээнд тухайн шатны Засаг даргын тамгын 

газар, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд 

сонгуулийн хэсгийн хороод тус тус эрхлэн 

зохион байгуулахаар хуулийн төсөлд тусгав. 

6 

Санал асуулга явуулахтай холбогдон гарах 

зардал, түүний төрөл, санал асуулгын зохион 

байгуулах сонгуулийн байгууллага түүний 

бүрэн эрх, сонгогчдийн нэрийн жагсаалт 

үйлдэх, танилцуулах, давхардлыг арилгах, 

санал авах газар, хугацаа, хууль тогтоомж 

зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлагын төрөл, 

хэмжээ, өргөдөл шийдвэрлэх харъялал 

журамтай холбоотой харилцааг Сонгуулийн 

тухай хуулийн холбогдох зүйл заалтыг 

баримтлахаар хуулийн төсөлд тусгав.



СЭРГЭЭГДЭХ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТУХАЙ ХУУЛЬД 

НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ ХУУЛЬ 


2007 оны 1 дүгээр сарын 11-ний өдөр 

Улаанбаатар хот 

СЭРГЭЭГДЭХ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТУХАЙ 

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ 

НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ 

4 дүгээр зүйл.Хуулийн нэр томъёо 

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ 

ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН БҮРЭН ЭРХ 

5.3.5.Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хуулийг хэрэгжүүлэх болон хэрэглэгчийн 

сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээс үйлдвэрлэсэн цахилгааныг түгээх 

сүлжээнд нийлүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулах дүрэм, журмыг 

боловсруулж, батлах; /Энэ заалтыг 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 

хуулиар өөрчлөн найруулсан. / 

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ 

ҮНЭ, ТАРИФ 

11 дүгээр зүйл.Сэргээгдэх эрчим хүчний үнэ, тариф 

11.1.1.салхины эрчим хүчний үүсгүүрээр үйлдвэрлэж нийлүүлэх 1кВтц 

цахилгаан эрчим хүчийг 0.08-0.095 ам. доллар; 

11.1.2.5000 кВт хүртэл хүчин чадалтай усан цахилгаан станцын 

үйлдвэрлэж нийлүүлэх 1кВтц цахилгаан эрчим хүчийг 0.045-0.06 ам. доллар; 

11.1.3.нарны эрчим хүчний үүсгүүрээр үйлдвэрлэж нийлүүлэх 1кВтц 

цахилгаан эрчим хүчийг 0.15-0.18 ам. доллар. 

11.2.Энэ хуулийн 11.1-д заасан үүсгүүрээр үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим 

хүчний үнийн зөрүүг дэмжих тарифаар нөхөн олгоно. /Энэ хэсгийг 2015 оны 

6 дугаар сарын 19-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан. / 

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА 

Ц.НЯМДОРЖ 


Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай 

хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах 

тухай хуулийн төсөлд эрчим хүчний 

асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны 

төв байгууллага, Эрчим хүчний 

зохицуулах хорооны эрх үүрэг, 

дамжуулах сүлжээнд холбогдсон 

сэргээгдэх эрчим хүчний үүсгүүрээр 

үйлдвэрлэж нийлүүлэх эрчим 

хүчний үнэ, тарифын хязгаарын 

хүрээг тогтоох, дамжуулах сүлжээнд 

холбогдсон сэргээгдэх эрчим хүчний 

үүсгүүрээр үйлдвэрлэсэн цахилгаан 

эрчим хүчний үнийн зөрүүг ногоон 

тарифаар нөхөн олгож байх зэрэг 

өөрчлөлтийг тусгажээ 

СЭРГЭЭГДЭХ ЭРЧИМ ХҮЧИЙГ 

ДЭМЖИХ БОДЛОГОТОЙ УЛСЫН ТОО 

Бодлогын зорилттой улс 

Тэтгэх тарифтай улс, хот, муж 

Дэмжих квоттой (RPS) улс, хот, муж 

ДАТА 

144 

АЧ ХОЛБОГДОЛ 

Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай 

хуульд дээрх нэмэлт, өөр÷ лөлтүүд 

ийг оруулснаар эрчим хүчний 

салбарт сэргээгдэх эрчим хүчний 

үйлдвэрлэлийн хэмжээ нэмэг дэх, 

эх үүсвэр барих тусгай зөв шөө рөл 

эзэмшигчдийн дунд өрсөл дөөн үүсэх, 

сэргээгдэх эрчим хүчний чиглэлээр 

дэвшилт технологийг өргөнөөр 

нэвт рүүлэх, тус салбарыг тодорхой 

бодлого, зохицуулалттайгаар хөгжүү 

лэхэд тодорхой хувь нэмэр оруулахаас 

гадна тарифын татаасыг зүй 

зохистой хэмжээнд нь олгохуйц санхүүжилтийн 

механизмыг бүр дүүлэх 

ач холбогдолтой болно. 

2004 он 2013 он 

48 

34 

11 

144 

2014 оны байдлаар дэлхийн 144 орон ирээдүйд 

сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэх зорилго, зорилттой 

болсон, 98 орон сэргээгдэх эрчим хүчийг дэмжин тэтгэх 

тарифын бодлогыг хэрэгжүүлж байна. 

98 

79 

Эх сурвалж: Дэлхийн сэргээгдэх эрчим хүчний 2014 оны тайлан 

(Renewables 2014 Global Status Report)




2001 оны 2 дугаар сарын 1-ний өдөр 


ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТУХАЙ 

8 дугаар зүйл.Эрчим хүчний зохицуулах 

хороо 

8.1.Эрчим хүчний зохицуулах хороо / 

цаашид “Зохицуулах хороо” гэх/ нь эрчим 

хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх, 

диспетчерийн зохицуулалт хийх, хангах 

үйл ажиллагааг зохицуулах, үнэ тарифыг 

тогтоох, эрчим хүч хэмнэлтийн бодлогыг 

хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй байна. 

10 дугаар зүйл.Диспетчерийн үндэсний 

төв 

10.1.Диспетчерийн үндэсний төв нь 

нэгдсэн сүлжээгээр эрчим хүч импортлох, 

экспортлох, эрчим хүчний диспетчерийн 

зохицуулалт хийх тусгай зөвшөөрөл 

эзэмшигч байна. 

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ 

13 дугаар зүйл.Цахилгаан, дулаан 

үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрөл 

13.2.Цахилгаан, дулаан үйлдвэрлэх тусгай 

зөвшөөрөл эзэмшигч нь цахилгаан, дулаан 

худалдах үнэ, нөхцөлийг дор дурдсанаас 

бусад тохиолдолд Зохицуулах хороогоор 

хянуулж батлуулна 

14 дүгээр зүйл.Цахилгаан, дулаан 

дамжуулах тусгай зөвшөөрөл 

14.2.2.энэ хуулийн 9.1.13-т заасан 

холболтын журмыг боловсруулах, 

батлуулах, мөрдөх; 

14.4.Эрчим хүч дамжуулах шугам, дэд 

станц нь төрийн өмчлөлд байна. 

19 дүгээр зүйл.Цахилгаан импортлох, 

экспортлох тусгай зөвшөөрөл 

19.2.Бүс нутгийн цахилгаан дамжуулах 

сүлжээгээр цахилгаан импортлох, 

экспортлох тусгай зөвшөөрлийг тухайн 

сүлжээний дамжуулах тусгай зөвшөөрөл 

эзэмшигчид олгоно 


26 дугаар зүйл.Тариф тогтоох зарчим 

26.1.Тарифыг эрчим хүч үйлдвэрлэх, 

дамжуулах, түгээх болон хангах үйл 

ажиллагаа тус бүрээр тогтооно. 

26.2.4.үнийг инфляцтай уялдуулан 

тооцох; 

ТAВДУГААР БҮЛЭГ 

32 дугаар зүйл.Эрчим хүчний хангамж, 

хэрэглээг түдгэлзүүлэх 

32.1.1.хүний эрүүл мэнд, амь насанд аюул 

учруулахуйц нөхцөл байдал бий болсон; 

32.1.4.эрчим хүчний хяналтын улсын 

байцаагчаас тавьсан шаардлагыг 

биелүүлээгүй; 

М О Н Г О Л У Л С Ы Н И Х Х У Р Л Ы Н Д А Р Г А 

Л.ЭНЭБИШ 

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ 

ТУХАЙ ХУУЛЬД 

НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ 

ОРУУЛАХ ТУХАЙ 

ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ 


Байгалийн хийн нөөц баялгийг эдийн засгийн 

эргэлтэд оруулах гол хэрэглэгч нь эрчим хүчний салбар 

байх ба түүнийг хадгалах, дамжуулах, тээвэрлэх, 

түгээх үйл ажиллагаа нь эрчим хүчний хангамжийн нэг 

бүрэлдэхүүн нь болгох, эдгээр харилцааг зохицуулсан 

эрх зүйн зохицуулалт шаардлагатай байна. 


Хуулийн төсөл батлагдсанаар эрчим хүчний 

салбарын институц хоорондын харилцан уялдаа, хараат 

бус байдал сайжирч зах зээлийн зарчмаар ажиллахад 

түлхэц өгнө. 

Эрчим хүчний салбарт томоохон төслүүдийг 

хэрэгжүүлэгч, хөрөнгө оруулагчдын эрсдэл буурах эрх 

зүйн таатай орчин үүснэ. 

Эрчим хүчний бодлогын төлөвлөлтийг оновчтой 

болгох, эрчим хүчний барилга байгууламж барих 

тусгай зөвшөөрлийг улс орны хөгжилд шаардлагатай, 

бодитоор хэрэгжих төслүүдэд олгох боломж бүрдэх 

юм. 

Манай улсад байгалийн хийг эрчим хүчинд ашиглах, 

хэрэглэх хууль эрх зүйн орчин бүрдсэнээр эрчим 

хүчний үйлдвэрлэлийн горимын зохицуулалт сайжирч, 

салбарын санхүү, эдийн засгийн алдагдал буурах, 

хотын агаарын бохирдлыг бууруулах ач холбогдолтой.



ӨРСӨЛДӨӨНИЙ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ 





ӨРСӨЛДӨӨНИЙ ТУХАЙ ХУУЛИЙН 

ЗАРИМ ЗААЛТ ХҮЧИНГҮЙ БОЛСОНД 

ТООЦОХ ТУХАЙ 

1 дүгээр зүйл.Өрсөлдөөний тухай хуулийн 

21 дүгээр зүйлийн 21.1.4 дэх заалтыг 

хүчингүй болсонд тооцсугай. 

2 дугаар зүйл.Энэ хуулийг 2015 оны 01 

дүгээр сарын 23-ны өдрөөс эхлэн дагаж 

мөрдөнө. 




Эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, 

өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн 

хамт Өрсөлдөөний тухай хуульд нэмэлт, 

өөрчлөлт оруулах тухай асуудлыг хамтатган 

хэлэлцэх шаардлагатай болсон байна. 

Өрсөлдөөний тухай хуульд нэмэлт, 

өөрчлөлт оруулснаар Шударга өрсөлдөөн, 

хэрэглэгчийн төлөө газар, Эрчим хүчний 

зохицуулах хороо гэсэн хоёр байгууллагын 

үл ойлголцлыг шийдвэрлэх эрх зүйн орчин 

бүрдэнэ. 

Эрчим хүчний зохицуулах хороо нь 

эрчим хүч худалдах, худалдан авах гэрээний 

загвар батлах, гэрээ бүртгэх, хөлс тооцох 

аргачлал зэргийг баталдаг байх, өөрийн үйл 

ажиллагааны төсвийн гүйцэтгэлийг эрчим 

хүчний асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны 

төв байгууллагад тайлагнахаар өөрчлөн 

найруулснаар хяналт, хариуцлагын механизм 

сайжирна. 

Диспетчерийн үндэсний төв нь эрчим 

хүчний арилжааны оператор, цахилгаан 

эрчим хүч импортлох, экспортлох тусгай 

зөвшөөрөл эзэмшигч байхаар нэмэлт 

зохицуулалт хийн, төсөв, тайлангаа эрчим 

хүчний асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны 

төв байгууллагаар хянуулах, бие даасан эрчим 

хүч үйлдвэрлэгчтэй эрчим хүч худалдах, 

худалдан авах гэрээ байгуулах боломжтой 

байх заалтыг нэмж тусгаснаар Диспетчерийн 

үндэсний төвийн статус, үүрэг, хариуцлага 

дээшилж, салбарыг шуурхай удирдлагаар 

хангах, арилжааны удирдлагыг хэрэгжүүлэх 

боломж бүрдэнэ. 


Институц хоорондын харилцан уялдаа, 

хараат бус байдал сайжирч зах зээлийн 

зарчмаар ажиллахад түлхэц өгнө. Томоохон 

төслүүдийг хэрэгжүүлэгч, хөрөнгө 

оруулагчдын эрсдэл буурах эрх зүйн таатай 

орчин үүснэ. 

Эрчим хүчний бодлогын төлөвлөлтийг 

оновчтой болгох, эрчим хүчний барилга 

байгууламж барих тусгай зөвшөөрлийг 

улс орны хөгжилд шаардлагатай, бодитоор 

хэрэгжих төслүүдэд олгох боломж бүрдэх юм. 

Манай улсад байгалийн хийг эрчим хүчинд 

ашиглах, хэрэглэх хууль эрх зүйн орчин 

бүрдсэнээр эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 

горимын зохицуулалт сайжирч, салбарын 

санхүү, эдийн засгийн алдагдал буурах, 

хотын агаарын бохирдлыг бууруулах ач 

холбогдолтой.






ЭРЧИМ ХҮЧ ХЭМНЭЛТИЙН ТУХАЙ 

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ 

НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ 

1 дүгээр зүйл.Хуулийн зорилт 

1.1.Энэ хуулийн зорилт нь эрчим хүчийг хэмнэх, үр 

ашигтай хэрэглэхтэй холбогдон үүссэн харилцааг 

зохицуулахад оршино. 

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ 

ЭРЧИМ ХҮЧ ХЭМНЭЛТИЙН ТАЛААРХ 

ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН БҮРЭН ЭРХ 

7 дугаар зүйл.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг 

даргын бүрэн эрх 

7.1.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга 

эрчим хүч хэмнэлтийн тухай хууль тогтоомж, 

түүнд нийцүүлэн гаргасан эрх бүхий байгууллагын 

шийдвэр, төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх ажлыг 

зохион байгуулж, биелэлтийг хангана. 

7.2.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга эрчим 

хүч хэмнэлтийн талаар орон нутгийн бодлогыг 

тодорхойлж холбогдох байгууллагатай хамтран 

хэрэгжүүлнэ. 

8 дугаар зүйл.Эрчим хүч хэмнэлтийн зөвлөл 

8.1.Эрчим хүч хэмнэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, 

зохицуулах чиг үүрэгтэй Эрчим хүч хэмнэлтийн 

зөвлөлийн бүрэн эрхийг Эрчим хүчний зохицуулах 

хороо хэрэгжүүлнэ. 

8.2.Эрчим хүчний зохицуулах хорооны бүтцэд эрчим 

хүч хэмнэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй 

тусгайлсан нэгж байна. 


ЭРЧИМ ХҮЧ ХЭМНЭЛТИЙН МЭРГЭЖЛИЙН 

ҮЙЛЧИЛГЭЭ 

13 дугаар зүйл.Эрчим хүчний аудитын байгууллага, 

эрчим хүчний аудитор 

13.1.Эрчим хүчний аудитын байгууллага магадлан 

итгэмжлэлийн үндсэн дээр эрчим хүчний аудитын 

үйл ажиллагаа явуулна. 

15 дугаар зүйл.Эрчим хүч хэмнэлтийн менежер 

15.1.Эрчим хүч хэмнэлтийн менежер нь эрхээ 

баталгаажуулж гэрчилгээ авсан байна. 

17 дугаар зүйл.Хууль хүчин төгөлдөр болох 

17.1.Энэ хуулийг 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны 

өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө. 




ЭРЧИМ ХҮЧ 

ХЭМНЭЛТИЙН ТУХАЙ 

ХУУЛЬ 


Энэ хуулийн төсөлд Улсын Их Хурал, Засгийн 

газар, төрийн захиргааны төв байгууллага, 

эрчим хүч хэмнэлтийн талаар нэгдсэн бодлогыг 

хэрэгжүүлэх, зохицуулах чиг үүрэг бүхий 

эрчим хүч хэмнэлтийн зөвлөл, эрчим хүчний 

мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх байгууллага / 

аудитын байгууллага, аудитор, эрчим хүчний 

үр ашгийн үйлчилгээ үзүүлэх мэргэжлийн 

байгууллага/, үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч, эрчим 

хүч хэмнэлтийн менежер болон тэдгээрийн 

хоорондын харилцааг зохицуулахаар тусгасан. 


Өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний 

хэрэглээг хангахад эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр 

барихын зэрэгцээ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, 

ажил, үйлчилгээний эрчим хүчний зарцуулалтыг 

үндэслэл сайтай тооцож, үр ашигтай, хэмнэлттэй 

хэрэглэх нь хамгийн үр өгөөжтэй арга хэрэгсэл 

мөн гэдгийг дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрч 

хэмнэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд ихээхэн ач 

холбогдол өгч байна. 

Эрчим хүчийг үр ашигтай хэрэглэх нь улс орны 

эдийн засгийн өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, 

байгаль орчинд ээлтэй технологийг нэвтрүүлэх, 

зүй зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх, ард 

иргэдийн ая тухтай амьдрах орчныг сайжруулах 

зэрэг эдийн засаг, нийгмийн суурь салбаруудад 

хамааралтай асуудал юм.

УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын 

байнгын хорооны дарга М.Сономпил 

МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИАС 

19 дүгээр зүйл. Байнгын хороо 

19.1. Байнгын хороо нь хууль санаачлагчаас өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их 

Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг урьдчилан хэлэлцэж санал, дүгнэлт гарган 

нэгдсэн хуралдаанд хэлэлцүүлэх, эрхлэх асуудлын хүрээнд төрийн бодлого, 

Улсын Их Хурлын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох санал боловсруулах, 

Улсын Их Хурлын хяналтыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэйгээр ажиллана. 

20 дугаар зүйл. Байнгын хороодын эрхлэх асуудлын 

хүрээ 

20.1. Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо: 

20.1.1. Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал; 

20.1.2. Монгол Улсын батлан хамгаалах, зэвсэгт хүчин; 

20.1.3. Төрийн нууцын хадгалалт, хамгаалалт; 

20.1.4. Гадаад бодлого; 

20.1.5. Гадаад улс, олон улсын байгууллагад суух бүрэн эрхт төлөөлөгчийн 

газрын тэргүүнийг томилох, эгүүлэн татах асуудал; 

20.1.6. Монгол Улсын олон улсын гэрээ, Монгол Улс олон улсын 

байгууллагад элсэх тухай асуудал. 

20.1.7.Цөмийн энерги ашиглах, цацрагийн хамгаалалт, аюулгүй байдлыг 

хангах бодлого. 

М.Сономпил 2016 оны нэгдүгээр сарын 

14-ний өдөр УИХ-ын чуулганд оролцсон 

гишүүдийн 81.2 хувийн саналаар 

Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын 

байнгын хорооны даргаар сонгогджээ. 

Түүнийг Байнгын хорооны даргаар 

сонгох танилцуулгад “М.Сономпил 

нь ардын армид байлдагчаас эхлээд 

Батлан хамгаалахын сайдаар дэвшин 

ажиллаж байсан, түүнчлэн УИХ-ын 

гишүүнээр хоёр удаа сонгогдож, Засгийн 

газрын гишүүнээр хоёр удаа томилогдон 

ажиллаж ирсэн туршлагатай улстөрч” 

гэдгийг дурдсан байв.



ХЭЛЭЛЦСЭН ГОЛ ХУУЛЬ, ТОГТООЛЫН ТӨСӨЛ 

М.Сономпилийн удирдсан Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын 

хороогоор хэлэлцсэн зарим томоохон хууль, УИХ-ын тогтоолууд: 

1.”Санхүүгийн хамтын ажиллагааны Ерөнхий хөтөлбөрийн тухай” Монгол 

Улсын Засгийн газар, Унгар Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр / 

соёрхон батлах/ 

2.Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд 

байгуулсан “Зээлийн батлан даалтын системийг дэмжих замаар 

эдийн засгийг төрөлжүүлэх, ажлын байр бий болгох” төсөл /соёрхон 

батлах/ 

3.”Ургамал, малын эрүүл ахуй, хүнсний аюулгүй байдлыг хангах арга 

хэрэгслийг шинэчлэн сайжруулах” төсөл /соёрхон батлах/ 

4.”Газар хөдлөлтийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, эрсдэлийг бууруулах 

талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоол 

5.Батлан хамгаалах тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга болон 

холбогдох бусад хуулиуд 

6.Зэвсэгт хүчний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга болон холбогдох бусад 

хуулиуд 

7.Цэргийн албан хаагчийн эрх зүйн байдлын тухай болон холбогдох 

бусад хуулиуд 

8.Цэргийн албаны тухай болон холбогдох бусад хуулиуд 

9.Төрийн болон албаны нууцын тухай болон холбогдох бусад хуулиуд 

10.Мэдээллийн аюулгүй байдлын тухай болон холбогдох бусад хуулиуд 

11.Үндэсний аюулгүй байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга 

болон холбогдох бусад хуулиуд /хэлэлцэх эсэх/ 

12.Дипломат албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга болон холбогдох 

бусад хуулиуд /хэлэлцэх эсэх/ 

13.Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2015 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн 

биелэлт УИХ-ын тогтоол /анхны хэлэлцүүлэг/ 

14. Хөгжлийн хамтын ажиллагааны тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд 

найрамдах Турк Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр /соёрхон батлах/ 

15.Төрийн нууцын жагсаалт батлах тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай 

хууль /анхны хэлэлцүүлэг/ 

16.Гадаад харилцааны тухай хууль /хэлэлцэх эсэх/ 

17. Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд байгуулсан 

“Хилийн үйлчилгээг сайжруулах бүс нутгийн төсөл”-ийн зээлийн хэлэлцээр / 

соёрхон батлах/ 

18. Монгол Улсын Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд 

байгуулсан “Зүүн өмнөд говийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо 

суурин газруудын хөгжлийн төслийн нэмэлт санхүүжилт”-ийн зээлийн 

хэлэлцээр /соёрхон батлах/ 

Байнгын хороо 2016 онд хуулийн 

Байнгын хорооны хуралдаанаас 

47 112 18 

төсөл 23, тогтоолын төсөл 3, 

нийт 26 санал, дүгнэлт, эцсийн 

зөвшилцөх 8, Байнгын хорооны 

хэлэлцүүлгийн танилцуулга 1, 

тогтоол 4, Байнгын хорооны 

хуралдаанаас чиглэл, үүрэг өгсөн 

тэмдэглэл 8, харьяа яам, байгууллагын 

тайлан, илтгэл мэдээлэл 1, нийт 47 

асуудал хэлэлцсэн байна. 

зарчмын зөрүүтэй саналын 

томъёолол 85-ыг (нийт 112) гаргаж, 

Байнгын хорооны болон УИХ-ын 

чуулганы хуралдаанаар хэлэлцүүлжээ. 

М.Сономпилийн 

удирдсан Аюулгүй 

байдал, гадаад бодлогын 

байнгын хороо зөвхөн 

тогтоолын болон хуулийн 

төсөл 18-ыг хэлэлцжээ.


МОНГОЛ УЛСЫН БАТЛАН ХАМГААЛАХ САЛБАРЫН 

БАГЦ ХУУЛИУДЫН ТӨСӨЛ 

/танилцуулга/ 

Нэг. Батлан хамгаалах тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын 

төсөлд: 

-УИХ-аар 2015 онд батлагдсан Батлан хамгаалах бодлогын үндэс 

баримт бичигт тусгагдсан төрийн цэргийн байгууллын удирдлага гэсэн 

зохицуулалтыг шинээр нэмсэн. Тухайлбал: 

-Төрийн цэргийн байгууллагууд нь цэргийн эрх зүйн хэм хэмжээ, цэргийн 

нийтлэг дүрмүүд, цэргийн цол, цэргийн алба хаагчийн бие бялдрын 

стандарт, энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцох байдлаараа нэгдмэл байх. 

-Төсвийн төслийг Засгийн газарт оруулах, батлагдсан төсвийг захиран 

зарцуулах, батлан хамгаалах үйл ажиллагааны нийтээр дагаж мөрдөх 

захиргааны хэм хэмжээг тогтоох зэргээр Батлан хамгаалахын сайдын эрх 

үүргийг нэмсэн. 

-Батлан хамгаалахын сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд байх байгууллагуудыг 

тодотгосон. 

-Батлан хамгаалах яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга нь цэргийн дээд 

цолтой байх зохицуулалтуудыг нэмсэн. 

-Батлан хамгаалах асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага 

нь батлан хамгаалах бодлогыг боловсруулж, тус бодлогын улс төр, 

эдийн засаг, нийгэм, эрх зүй, цэргийн чиглэлийн хэрэгжилтийг уялдуулан 

зохицуулах, зэвсэгт хүчинд иргэний хяналт тавих чиг үүргийг хэрэгжүүлэхээр 

тусгагдсан. 

Хоёр. Зэвсэгт хүчний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд: 

-Зэвсэгт хүчнийг Үндсэн хуульд зааснаар “өөрийгөө хамгаалах” гэж 

тодотгосон заалт оруулсан. 

-Зэвсэгт хүчний Жанжин штабын орлогч дарга, төрлийн цэргийн 

командлагчийг Зэвсэгт хүчний Жанжин штабын дарга бус Монгол Улсын 

Зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч томилох, чөлөөлөх заалтыг оруулсан. 

-Зэвсэгт хүчний бүтцэд олон улсын энхийн ажиллагаанд оролцох цэргийн 

цагдаагийн нэгжтэй байх зохицуулалтыг шинээр оруулсан. 

-Зэвсэгт хүчний удирдлагыг тодорхой болгосон 

-Цэргийн мэргэжлийн дээд удирдлагыг Зэвсэгт хүчний Жанжин штаб 

хэрэгжүүлж, төрийн цэргийн байгууллагуудын нэгдмэл байдлыг хангах, 

цэргийн сургалт, бэлтгэл, бэлэн байдал, цэргийн алба хаах журам, энхийг 

дэмжих ажиллагаанд оролцох ажиллагааг нэгдсэн байдлаар хангах 

зохицуулалтыг тусгасан. 

-Төрлийн цэргийн командлагчийн эрх, үүргийг шинээр зохицуулж өгсөн. 

Гурав. Цэргийн албаны тухай хуулийн төсөлд: 

Монгол Улсын иргэний цэргийн үүргийн болон цэргийн алба хаагчийн 

эрх зүйн байдлын тухай хуулийг шинэчлэн Цэргийн албаны тухай болон 

Цэргийн алба хаагчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль гэж 2 хууль болгон 

боловсруулсан. 

-Оюутан-цэргийн алба хаах зохицуулалтыг хуульчилж өгсөн. 

-Цэргийн гэрээт албаны зохицуулалтыг шинээр оруулсан. 

-Өмнө нь журмаар зохицуулж байсан цэргийн алба хаах журамыг хуульчилж 

өгсөн. 

-Цэргийн цолны зэрэглэл, цол олгох албан тушаалтан, цэргийн цол хэрэглэх 

журмыг шинээр хуульчилж өгсөн. 

Дөрөв. Цэргийн алба хаагчийн эрх зүйн байдлын тухай болон 

дагалдах бусад хуулийн төслүүдийн талаар: 

-Цэргийн алба хаагчийн эрх зүйн байдлыг тусгайлан хуульчилсан. 

-Цэргийн алба хаах үүргээ гүйцэтгэж байгааг тооцох нөхцөлүүдийг шинээр 

тусгасан. 

-Дараах давуу эрхийг олгохоор хуулинд тусгасан. Үүнд: 

-эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны зөвшөөрснөөр цэргийн 

мэргэжлийн боловсрол олгох дипломын, бакалаврын, магистрын, докторын 

болон давтан, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад төрийн зардлаар суралцах. 

-цэргийн алба хаасан хугацааг иргэний ажилласан, цэргийн алба хаагчийн 

тэтгэвэр тогтоох хугацаанд оруулан тооцох. 

-алслагдсан болон хөдөө орон нутагт алба хааж байгаа офицер, ахлагч, 

цэргийн гэрээт алба хаагчийг цэргийн анги, байгууллага нь орон сууцаар 

хангана. -офицер, ахлагч, цэргийн гэрээт алба хаагч байнга оршин суух 

газартаа амины орон сууцтай болоход нь Монгол Улсын Засгийн газраас 

тогтоосон журмын дагуу хөнгөлөлт үзүүлэх. 

-офицер, ахлагч нь цэргийн алба хаах хугацаанд болон тэтгэвэрт гарсан 

үедээ хууль тогтоомжоор тогтоосон нөхцөл, журмын дагуу эмнэлгийн 

үйлчилгээнд хамрагдах эрхтэй байхаар тусгасан болно.



Тайван цагт энхийг дэмжих 

ажиллагаанд оролцсон цэргийн 

алба хаагч, нисэх бүрэлдэхүүн, 

хилийн отряд, застав болон адил 

нөхцөлд байрлаж байгаа цэргийн 

анги, байгууллага, салбарын 

офицер, ахлагч, цэргийн гэрээт 

алба хаагчийн алба хаасан 6 сар 

тутмыг 8 сард дүйцүүлнэ. 

Гадаадын цэргийн сургуульд 

суралцагч офицер, ахлагчийн 

суралцах хугацааны цалин хөлс, 

ирэх, буцах тээврийн зардлыг 

төр хариуцна. 

Цэргийн жинхэнэ алба хаах насны 

дээд хязгаарыг тус бүр 2 жилээр 

нэмэгдүүлснээр ахлагч, дунд 

офицер, эмэгтэй цэргийн алба 

хаагч 47, ахлах офицер 52, дээд 

офицер 57 нас хүртэл алба хаах 

эрх зүйн үндэс бүрдэнэ. 

Цэргийн анги, байгууллагын 

мэдлийн орон сууцанд амьдарч 

байгаа офицер, ахлагчийн орон 

сууцны хөлсийг 30 хүртэл хувиар 

хөнгөлнө. 

Цэргийн алба хаагчийн гэр 

бүлийн гишүүн цэргийн эмнэлгээр 

үйлчлүүлэх эрхтэй болно. 

АЧ 

ХОЛБОГДОЛ: 

Монгол Улсын Батлан 

хамгаалахын тухай 

хуулийн шинэчилсэн 

найруулга, Зэвсэгт 

хүчний тухай 

хуулийн шинэчилсэн 

найруулга, Цэргийн 

албаны тухай, Цэргийн 

алба хаагчийн эрх 

зүйн байдлын тухай 

хуулиуд болон 

тэдгээрийг дагалдах 

бусад хуулийн төслүүд 

батлагдсанаар батлан 

хамгаалах болон 

зэвсэгт хүчний 

үйл ажиллагаанд 

томоохон шинэчлэл, 

өөрчлөлтүүд хийгдэнэ.



ХЭЛЭЛЦСЭН ГОЛ ХУУЛЬ, ТОГТООЛЫН ТӨСӨЛ 




ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ГАМШГААС УРЬДЧИЛАН 

СЭРГИЙЛЭХ, ЭРСДЭЛИЙГ БУУРУУЛАХ ТАЛААР 

АВАХ ЗАРИМ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТУХАЙ 

Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.1 дэх хэсгийг 

үндэслэн Монгол Улсын Их Хурлаас ТОГТООХ нь: 

1.Гамшгаас хамгаалах тухай хуулийн биелэлтийг хангах, хэрэгжилтийг 

эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд дараах арга хэмжээг авч ажиллахыг Монгол Улсын 

Засгийн газар /Ч.Сайханбилэг/-т даалгасугай: 

1/газар хөдлөлтийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, эрсдэлийг 

бууруулах салбар хоорондын үйл ажиллагааг уялдуулах, хамтын ажиллагааг 

хангах чиглэлээр хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох санал боловсруулж 

Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх; 

2/Монгол орны болон Улаанбаатар хот орчмын газар хөдлөлтийн идэвхжилт, 

цаашдын төлөв байдал, аюулын үнэлгээний судалгаа болон мониторингийн 

ажлыг өргөжүүлж эрчимжүүлэх, томоохон хот, суурин газрын газар 

хөдлөлтийн бичил мужлалын зургийг хийж гүйцэтгэх; 

3/газар хөдлөлтөөс хамгаалах арга хэмжээг хот төлөвлөлтийн 

бодлогод тусгаж хэрэгжүүлэх, төвлөрлийг сааруулж, суурьшлын бүс, дагуул 

хотыг газар хөдлөлтийн эрсдэл багатай бүс рүү төлөвлөж хөгжүүлэх арга 

хэмжээг авах; 

4/энэ тогтоолын 1 дэх хэсгийн 3 дахь заалтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд 

Төрийн ордонд байрладаг байгууллагуудыг шилжүүлэн байрлуулах саналыг 

боловсруулж 2016 оны 4 дүгээр улиралд багтаан Улсын Их Хуралд танилцуулах; 

5/орон сууц, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийн барилга байгууламжийн чанар, газар 

хөдлөлтөд тэсвэрлэх байдлыг шалгаж, барилга байгууламжийг паспортжуулах 

ажлыг 2017 онд багтаан дуусгах, газар хөдлөлтөд тэсвэргүй барилгыг буулгаж 

шинээр барих, ашиглах боломжтой барилгын судалгааг гаргаж, тэдгээрийг үе 

шаттайгаар бэхэлж хүчитгэх ажлыг зохион байгуулах; 

6/барилга байгууламжийн хийц, бүтээц, эдлэхүүн, материал, түүхий эдийн бат 

бэх чанар, аюулгүй байдлын үзүүлэлтийг тодорхойлох, техник технологийг 

туршин шалгаж, дүгнэлт гаргах чиг үүрэг бүхий нэгдсэн лабораторийг 

барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын харьяанд 

ажиллуулж, орон нутагт сүлжээ бий болгон өргөжүүлэх ажлыг үе шаттайгаар 

зохион байгуулах; 

7/газар хөдлөлтийн гамшгаас хамгаалах төлөвлөлтийг боловсронгуй болгох, 

бэлэн байдлыг хангах, гамшгийн аюулыг эрт зарлан мэдээлэх тогтолцоог 

өргөтгөх, улсын болон байгууллага, аж ахуйн нэгжийн нөөцийн удирдлага, 

чадавхыг бэхжүүлэх, урьдчилан сэргийлэх сургалт, сурталчилгааны ажлыг 

эрчимжүүлэх, төр, хувийн хэвшлийн түншлэл, иргэд, олон нийтийн 

байгууллагын хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх; 

8/“Газар хөдлөлтийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, эрсдэлийг бууруулах арга 

хэмжээний төлөвлөгөө”-г батлан, төлөвлөгөөнд тусгагдсан арга хэмжээний 

зардлыг жил бүрийн улсын төсөвт тусган шийдвэрлүүлж байх. 

2.Энэ тогтоолын биелэлтэд хяналт тавьж ажиллахыг Монгол Улсын Их 

Хурлын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо /М.Сономпил/, Эдийн 

засгийн байнгын хороо /Ц.Баярсайхан/-нд тус тус даалгасугай. 

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА 

З.ЭНХБОЛД

ХЭВЛЭЛИЙН ХУУДАСНАА 

БАЙНГЫН ХОРООНЫ ДАРГА М.СОНОМПИЛ 

БАТЛАН ХАМГААЛАХ ЯАМАНД АЖИЛЛАВ 

УИХ-ын гишүүн, Аюулгүй байдал, 

гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга 

М.Сономпил, УИХ-ын гишүүн Л.Болд, С.Оюун 

болон тус Байнгын хорооны ажлын албаныхан 

Батлан хамгаалах яаманд ажиллалаа. УИХ-ын 

гишүүн, Батлан хамгаалахын сайд Ц.Цолмон 

салбарын бодлого, үйл ажиллагааг гишүүдэд 

танилцуулж, салбарын хэмжээнд тулгамдсан 

асуудлуудын талаар мэдээлэв. 

Түүнчлэн энэ жил тус салбараас 300 гаруй 

цэргийн алба хаагч цэргийн тэтгэвэрт гарах 

өргөдлөө өгсөн боловч төсвийн хүндрэлээс 

үүдээд тэтгэвэр, тэтгэмжийг нь олгох боломжгүй байгааг ярьсан юм. Мөн гадаадад суралцаж 

байгаа сонсогч оюутнуудынхаа орон байрны зардал, цалинг нь ч өгч чадахгүйд хүрчээ. Иймээс 

төсвийн тодотголоор 10 орчим тэрбум төгрөг суулгаж өгвөл асуудал шийдэгдэнэ гэж Батлан 

хамгаалах яамны удирдлагууд гишүүдэд хандлаа. 

Байнгын хорооны дарга М.Сономпил “Энэ салбарын сайдаар ажиллаж байсны хувьд 

Л.Болд гишүүн бид хоёр та бүхний санал хүсэлтийг маш сайн ойлгож байна. С.Оюун гишүүн 

ч гэсэн батлан хамгаалах салбарын эрх зүйн шинэчлэлд идэвхтэй оролцож байгаагийн хувьд 

ирж ажиллалаа. Батлан хамгаалахын багц хуулийн төслийг манай байнгын хорооны гишүүд 

дэмжиж ажиллана. Өнгөрсөн хугацаанд тус Байнгын хорооныхон гадаад бодлогын нэгдмэл 

байдлыг хангах эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох чиглэлд анхаарч тодорхой шийдвэрүүд 

гаргаж байсан. Мөн Батлан хамгаалах салбарынхны гол тулгуур баримт бичиг болох Батлан 

хамгаалах бодлогын үндэс баримт бичгийг баталж, үүнтэй холбоотой 4 багц хуулийн төслийг 

хэлэлцэж байгаа энэ цаг үед уулзалтыг зохион байгуулснаараа онцлог юм” хэмээн уулзалтын 

төгсгөлд онцлов. 

“Ардчилал” сонин 2016.02.29 

40 САЯ 

ЕВРОГИЙН ТӨСӨЛ 

ХОЁР УЛСЫН ПАРЛАМЕНТ 

ХООРОНДЫН ХАМТЫН 

АЖИЛЛАГАА ЦААШИД 

ИДЭВХЖИНЭ 

Улсын Их Хурлын гишүүн, 

Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын 


Бүгд Найрамдах Индонез Улсын 

Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн, Төлөөлөгчдийн танхим дахь Индонез- 

Монголын парламентын бүлгийн гишүүн Жазилул Фавайд тэргүүтэй 

төлөөлөгчдийг өнөөдөр хүлээн авч уулзлаа. 

М.Сономпил уулзалтын эхэнд төлөөлөгчдийг Монгол оронд тавтай 

морилохыг хүсээд Монгол Улс Зүүн өмнөд Азийн орнуудтай хоёр талт 

болон олон талын харилцаа хөгжүүлэхийг эрмэлздэг хэмээгээд энэ 

хүрээнд Индонез Улстай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх эрмэлзэлтэй 

байдгийг дурдсан. Мөн хоёр улсын харилцааны хөгжилд хууль тогтоох 

байгууллага хоорондын хамтын ажиллагаа чухал үүрэг гүйцэтгэдэг 

гээд 2016 онд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулах АСЕМ-ын дээд 

хэмжээний уулзалтад Индонезийн Ерөнхийлөгч Ж.Виводо оролцоно 

гэж найдаж буйгаа илэрхийлсэн юм 

Ноён Жазилул Фавайд найрсаг дотноор хүлээн авч буйд М.Сономпилд 

талархал илэрхийлээд хоёр орны хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 

60 жилийн ой тохиож байгаа үед энэхүү айлчлалыг хийж байгаа нь 

ихээхэн онцлог болохыг дурдсан. Эрхэм зочин хоёр орны парламентын 

бүлэг хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагааг сайжруулахад Индонез 

улс анхаарч байгааг онцлоод, айлчлалын үеэр хоёр улсын парламент 

хоорондын хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгуулж буй явдал нь 

парламент хоорондын харилцаа, хамтын ажиллагааны эрх зүйн үндсийг 

бататгаж, харилцан туршлага судлах, мэдлэг, мэдээлэл солилцох чухал 

суурь болно гэж үзэж буйгаа илэрхийлсэн юм. 

Мөн тэрбээр хүчирхэг ардчилалтай хоёр орны парламентын хамтын 

ажиллагаа дэлхийн ардчиллыг дэмжихэд хувь нэмрээ оруулна гэж 

итгэж байна хэмээв. 

“Үндэсний шуудан” 2016.02.23 

М.Сономпил УИХ дахь Монгол-Австрийн парла мен т ын бүлгэмийн даргаар ажил ла сан бөгөөд энэ хуга цаанд 

Австрид айлчлан хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцон, чухал шийдвэрүүд гаргасан юм. 

Түүнчлэн Монгол-Австрийн Засгийн газар хоорондын комиссын тавдугаар хуралдааныг Улаан áаатар хотноо зохион 

байгуулж, Монгол Улсын эрчим хүч, уул уурхай, эрүүл мэнд, боловсрол, шинжлэх ухааны салбарт 40 сая еврогийн төсөл 

хэрэгжүүлэхээр болсон юм. 

Засгийн газар хоорондын комиссын Монголын хэсгийн дарга, УИХ-ын гишүүн, Эрчим хүчний сайд М.Сономпил, 

Австрийн хэсгийн дарга Холбооны эдийн засаг, гэр бүл, залуучуудын яамны дэд сайд, хатагтай Бернадетте Марианне 

Гиерлингер нар уг төслийн гэрээнд Улаанбаатар хотноо гарын үсэг зурсан билээ.

Эрчим хүчний сайд М.Сономпил 

УИХ-ын 2012 оны сонгуулийн үр дүнгээр 

байгуулагдсан “Шинэчлэлийн” Засгийн газарт 

М.Сономпил Эрчим хүчний сайдаар ажилласан юм. 

2012 оны наймдугаар сарын 20-нд УИХ-ын 

чуулганд оролцогчдын 100 хувийн саналаар тус 

яамыг удирдахаар томилогдсон тэрбээр хоёр жил 

гаруй хугацаанд үр бүтээлтэй, дайчин шуурхай 

ажилласныг “Бүтээн байгуулагч сайд” байж чадсан 

хэмээн үнэлж болно. 

“ 

БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ 

“МОНГОЛ УЛС 1991-2011 ОНД БУЮУ 20 ЖИЛИЙН 

ХУГАЦААНД ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРТ 200 

МВТ ХҮЧИН ЧАДЛЫГ БАРЬЖ БАЙГУУЛСАН БОЛ 

М.СОНОМПИЛИЙГ САЙДААР АЖИЛЛАСАН ХОЁРХОН 

ЖИЛИЙН ДОТОР ЭНЭ 20 ЖИЛТЭЙ ТЭНЦЭХ ХҮЧИН 

ЧАДЛЫГ БҮТЭЭН БОСГОСОН ЮМ. 

V СТАНЦ 

Ерөнхий сайд асан Н.АЛТАНХУЯГ 

Тавдугаар цахилгаан станцын газрын асуудлыг 

шийдвэрлэж барилгын ажлыг эхлүүлэв. 

450 МВТ 

Тавантолгойд барих 450МВт-ын цахилгаан станцыг 

байгуулах тухай Засгийн газрын шийдвэрийг 

гаргуулав. 

220 

МВТ 

Эгийн голын 220 МВт хүчин чадалтай усан 

цахилгаан станц барих төслийн нэгжийг 

байгуулан, үйл ажиллагааг нь эхлүүлэв. 

120 МВТ, 

188 ГКАЛ/Ц 

“ДЦС-4”-ийн суурилагдсан хүчин чадлыг 

цахилгаанаар 120 МВт, дулаанаар 188Гкал/цаар 

өргөтгөх төслийг хэрэгжүүлж, 2014 оны 

арванхоёрдугаар сард ашиглалтад хүлээн авав. 

8 АЙМАГ 

Архангай, Баянхонгор, Говь-Алтай, Говьсүмбэр, 

Дундговь, Завхан, Өвөрхангай, Хэнтий зэрэг 

8 аймагт ДЦС барьж, дулааны шугам сүлжээг 

шинэчлэх төслийг эхлүүлжээ. 

50 МВТ 

“Чингис” бондын хөрөнгөнөөс 35 сая 

ам.доллар зарцуулан, “ДЦС-III”-ын хүчин чадлыг 

50 МВт-аар нэмэгдүүлснээр 20 мянган айл өрх 

дулаан, гэрэл цахилгаанаар хангагдлаа. 

220 КВТ 

Мандалговь-Тавантолгой-Оюутолгойн 220 кВын 

хоёр хэлхээт цахилгаан дамжуулах агаарын 

шугам, дэд станцуудыг ашиглалтад оруулав. 

300 

ГКАЛ/Ц 

Баянзүрх дүүрэгт 2014 онд 348 МВт (300 Гкал/ц) 

хүчин чадалтай “Амгалан” дулааны станц 

ашиглалтад оров. 

105 СУМ 

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 1098 

км цахилгаан дамжуулах агаарын шугам 

барьж, 105 сумын цахилгааны хангамжийг 

сайжруулжээ.



ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТОГТООЛ 

2013 оны 2 дугаар сарын 16-ны өдөр 

Улаанбаатар хот Дугаар 55 

“АМГАЛАН ДУЛААНЫ СТАНЦ” БАРИХ ТУХАЙ 

Эрчим хүчний тухай хуулийн 5.1.1, Хөгжлийн банкны тухай хуулийн 

8, 9 дүгээр зүйл болон 22.1.4, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр 

бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 34.1.5-д заасныг тус 

тус үндэслэн Монгол Улсын Засгийн газраас ТОГТООХ нь: 

1. Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн хэвийн, найдвартай 

ажиллагааг 2013-2014 оны өвлийн их ачааллаас өмнө хангах зорилгоор 

“Амгалан дулааны станц”-ыг “түлхүүр гардуулах” нөхцөлтэйгээр дулааны 

шугам, цахилгаан дамжуулах агаарын шугам, дэд станцын хамт барих 

гүйцэтгэгчтэй шууд гэрээ байгуулан 2013 оны 12 дугаар сарын 1-ний дотор 

эхний ээлжийг ашиглалтад оруулах арга хэмжээ авч ажиллахыг Эрчим 

хүчний сайд М.Сономпил, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр нарт 

даалгасугай. 

2. “Амгалан дулааны станц”-ын гүйцэтгэлийг дулааны станцыг 

ашиглалтад хүлээлгэн өгсний дараа зохих журмын дагуу Хөгжлийн 

банк болон төсвийн хөрөнгийн эх үүсвэрээр санхүүжүүлж, төлбөрийг 

барагдуулахыг Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр, Сангийн сайд 

Ч.Улаан, Хөгжлийн банкны Төлөөлөн удирдах зөвлөл (Б.Шинэбаатар)-д 


3. Энэ тогтоол гарсантай холбогдуулан “Ус-15” дулааны станц барих 

тухай” Засгийн газрын 2013 оны 1 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 35 дугаар 

тогтоолын 1 дүгээр зүйлийг хүчингүй болгосугай. 

Монгол Улсын Ерөнхий сайд 

Эрчим хүчний сайд 

Н.АЛТАНХУЯГ 

М.СОНОМПИЛ



Өмнө 

Одоо 

“АМГАЛАН” ДУЛААНЫ 

СТАНЦ 

Нийслэлийн Баянзүрх дүүрэгт 2014 онд 348 МВт (300 Гкал/ц) хүчин 

чадалтай “Амгалан” дулааны станц ашиглалтад оров. Энэ бол “ДЦС- 

IV” байгуулагдсанаас хойш буюу сүүлийн 30 жилийн хугацаанд эрчим 

хүчний салбарт огт хийгдээгүй томоохон бүтээн байгуулалт болсон юм. 

М.Сономпил сайдаар томилогдсоныхоо дараахан хуучин “УС 15” гэсэн 

хуучны уурын зуух байсан газарт уг станцыг барихаар товлон, цаасан 

дээрх зураг төслөө Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж, чухам 

л бизнесмен хүний ухааныг төрийн албатайгаа хослуулж чадсанаар 

“Амгалан” дулааны станцыг богино хугацаанд ашиглалтад оруулж чадсан 

юм. 

Ингэснээр Улаанбаатар хотын зүүн бүсийн айл өрхүүд найдвартай 

дулааны эх үүсвэрт холбогдож, цаашид шинээр орон сууц барих боломж 

бүрдсэнээс гадна дулаан хангамжийн систем найдвартай болж, “ДЦС-4” 

ТӨХК-ийн ачаалал болон өсөн нэмэгдэж байгаа ачааллыг бууруулах ач 

холбогдолтой бүтээн байгуулалт болсон билээ. 

“Амгалан” дулааны станц 60.000 орчим айл өрх, 700-гаад орон сууцыг 

дулаанаар хангах хүчин чадалтай юм. 

ҮР АШИГ 

• Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн систем найдвартай боллоо. 

• “ДЦС 4” ТӨХК-ийн ачаалал болон өсөн нэмэгдэж байгаа ачааллыг 

бууруулав. 

• Дулаан хангамжийн системд өндөр хүчин чадалтай дулааны станцыг 

ашигласнаар гидравлик горим сайжирч, дулаан хангамжийн хүртээмж 

нэмэгдлээ. 

• Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн хүндрэлтэй бүс болох зүүн 

бүсийн 12, 13, 15, 16 дугаар хорооллын айл өрхүүд найдвартай дулааны 

эх үүсвэрт холбогдож, тухайн бүсэд шинээр орон сууц барих боломж 

нээгдэв. 

• Уурын 87 зуухыг хааж, дулааны улиралд нэмэгддэг агаарын бохирдлыг 

бууруулав.




2012 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдөр 


ДУЛААНЫ IҮ ЦАХИЛГААН СТАНЦЫН 

ХҮЧИН ЧАДЛЫГ ӨРГӨТГӨХ ТУХАЙ 

Улсын Их Хурлын 2011 оны 15 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Эрчим хүчний 

тухай хуулийн 5.1.1, Монгол Улсын Хөгжлийн банкны тухай хуулийн 8, 9, 10 дугаар 

зүйлийг үндэслэн Монгол Улсын Засгийн газраас ТОГТООХ нь: 

1. Дулааны IҮ цахилгаан станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлж 100 МВт-ын 

турбингенератор шинээр суурилуулахад шаардагдах хөрөнгийг Хөгжлийн банкнаас 

зохих журмын дагуу санхүүжүүлж, турбингенераторыг 2014 оны эхний хагас жилд 

багтаан ашиглалтад оруулах арга хэмжээ авахыг Эрчим хүчний сайд М.Сономпил, 

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр, Хөгжлийн банкны Төлөөлөн удирдах зөвлөл 

(Б.Шинэбаатар) нарт тус тус даалгасугай. 

2. Дараахь арга хэмжээ авч ажиллахыг Эрчим хүчний сайд М.Сономпилд даалгасугай: 

2.1. “Дулааны IҮ цахилгаан станцын хүчин чадлыг 100 МВт-аар өргөтгөх төсөл”-ийн 

техник-эдийн засгийн үндэслэл, зураг төсвийг Хөгжлийн банкинд танилцуулж, тус 

банкнаас санхүүжүүлэх төсөл, хөтөлбөрт тавигдах шаардлагыг хангуулах ажлыг 

зохион байгуулах; 

2.2. “Дулааны IҮ цахилгаан станцын хүчин чадлыг 100 МВт-аар өргөтгөх төсөл”-ийг 

хэрэгжүүлэх ажлын явцыг улирал бүр Засгийн газарт танилцуулж байх. 

3. Энэ тогтоолын 1 дүгээр зүйлд заасны дагуу Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж байгаа 

хөрөнгийн үндсэн зээлийн болон хүүгийн төлбөрийг 2014-2022 оны улсын төсөвт тусган 

санхүүжүүлэх арга хэмжээ авахыг Сангийн сайд Ч.Улаанд даалгасугай. 

4. Шинээр суурилуулах Т-120/130-130-8МО маркийн турбингенераторыг бүх цахилгаан, 

дулааны туслах тоноглолын хамт түлхүүр гардуулах нөхцөлөөр техник-эдийн засгийн 

үндэслэл хийх болон худалдан авах гэрээг зохих хууль тогтоомжид заасны дагуу байгуулж, 

70.0 (далан) сая ам.долларт багтаан хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авахыг Эрчим хүчний 

сайд М.Сономпилд даалгасугай. 




М.СОНОМПИЛ



ҮР АШИГ 

“ДЦС-4”-ИЙГ 120 МВТ-ААР ӨРГӨТГӨХ ТӨСӨЛ 

Монгол Улсад сүүлийн жилүүдэд нэмэгдсэн эрчим хүчний хэрэглээний өсөлтийг хамгийн богино хугацаанд, хамгийн бага 

зардлаар хангах оновчтой хувилбар бол “ДЦС-4”-ийн суурилагдсан хүчин чадлыг цахилгаанаар 120 МВт, дулаанаар 188Гкал/ 

ц-аар өргөтгөх төсөл болохыг салбарын сайд харж чадсанаар энэхүү төслийг хэрэгжүүлж, 2014 оны арванхоёрдугаар сард 

ашиглалтад хүлээн авсан юм. 

Төслийг Монгол Улсын Засгийн газрын бондын хөрөнгө 70 сая ам.доллар, Монгол Улсын Хөгжлийн банкны санхүүжилтээр 

хэрэгжүүлсэн бөгөөд төслийн үр дүнд цахилгаан эрчим хүчний жилийн үйлдвэрлэл 500 сая гаруй кВт.цаг буюу 250 мянган 

өрхийг хангах, дулааны жилийн үйлдвэрлэл 400 мянган Гкал/ц-аар буюу 15 мянган өрхийг хангах хэмжээгээр нэмэгдсэн юм. 

Мөн станцын дотоод хэрэглээний цахилгаан эрчим хүчний хэмжээ 2 илүү хувь буурснаар одоогийн тарифаар тооцоход жилд 

25.82 тэрбум төгрөгийн бодит орлого олох боломж бүрдсэн билээ.. 

Эрчим хүчний салбарт сайд М.Сономпилийн эхлүүлсэн энэхүү төсөл хамгийн богино хугацаанд буюу 2 жилийн дотор, 

хамгийн хямд зардлаар /1МВт-570 мянган ам.доллар/ хэрэгжсэн төсөл болсон юм. Уг төсөл хөрөнгө оруулалтын өртгөө 

4.5-7.8 жилийн дотор бүрэн нөхөх юм. Энэ төслийг хэрэгжүүлснээр 2017 он хүртэлх хугацаанд Улаанбаатар хот цахилгаан, 

дулааны хэрэглээгээр гачигдахгүй болжээ. 

• Шинэ эрчим 

хүчний эх үүсвэр 

(ДЦС-5) баригдах 

хүртэл өсөн 

нэмэгдэж буй эрчим 

хүчний хэрэглээг 

хангана. 

• Төслийн үр дүнд 

цахилгаан эрчим 

хүчний үйлдвэрлэл 

500 сая гаруй кВт.цаар 

буюу 250.000 

өрхийн хэрэглээг 

хангах хэмжээгээр 

нэмэгдлээ. 

• Дулааны эрчим 

хүчний үйлдвэрлэл 

400.0 мянган Гкал/цаар 

нэмэгдэж, 15.000 

өрхийн хэрэглээг 

хангах боломж 

бүрдэв. 

• Станцын дотоодын 

хэрэгцээний 

цахилгаан эрчим 

хүчний хэрэглээ 2%- 

иар буурлаа.




2013 оны 4 дүгээр сарын 13-ны өдөр 


ДУЛААНЫ III ЦАХИЛГААН СТАНЦАД 

ТУРБИН СУУРИЛУУЛАХ ТУХАЙ 

Эрчим хүчний тухай хуулийн 5.1.1-д заасныг үндэслэн 

Монгол Улсын Засгийн газраас ТОГТООХ нь: 

1. “Дулааны III цахилгаан станц” ТӨХК-д 50 МВт-ын 

турбин суурилуулах ажлын гэрээг түлхүүр гардуулах 

нөхцөлөөр байгуулж, барихад шаардагдах 35.0 (гучин 

таван) сая ам.долларын аккредитивийг арилжааны 

банкаар дамжуулан 180 хоногийн хугацаатай байршуулах 

ажлыг зохион байгуулж 2013 онд багтаан хэрэгжүүлэхийг 

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр, Эрчим хүчний 

сайд М.Сономпил, Хөгжлийн банкны Төлөөлөн удирдах 

зөвлөл (Б.Шинэбаатар)-д даалгасугай. 

2. Дээр дурдсан хөрөнгийг 2014-2015 оны улсын төсөвт 

тусган шийдвэрлүүлэхийг Сангийн сайд Ч.Улаанд 



Эдийн засгийн хөгжлийн сайд 



Н.БАТБАЯР 

М.СОНОМПИЛ



ҮР АШИГ 

• Түлш, эрчим хүчний системийн 

цахилгаан болон Улаанбаатар хотын дулаан 

хангамжийн найдвартай байдал нэмэгдлээ. 

• Өсөн нэмэгдэж буй цахилгаан, дулааны 

эрчим хүчний хэрэглээг хангахад томоохон 

хөшүүрэг болов. 

• Станцын 1 МВт/ц цахилгаан үйлдвэрлэх 

өртөг болон 1 Гкал дулаан үйлдвэрлэх 

өртөг буурчээ. 

• Станцын эрчим хүчний үйлдвэрлэл 186 

МВт, дулаан үйлдвэрлэл 585 Гкал/ц-д тус 

тус хүрч, төвийн бүсийн эрчим хүчний 

системийн 17.5, Улаанбаатар хотын 

дулааны хэрэглээний 32%-ийг хангах 

боломжтой болов. 

• Цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл 

28.0%-иар өсч, 2014 онд 2.0 тэрбум 

төгрөгийн ашигтай ажиллажээ. 

“ДЦС-3”-ЫГ 50МВТ-ААР ӨРГӨТГӨХ ТӨСӨЛ 

“Чингис” бондын хөрөнгөнөөс 35 сая ам.доллар зарцуулсан энэ төсөл 20 мянган айл өрхөд илч дулаан, гэрэл цахилгаан болж очсон юм. 

“Дулааны III станц” иөсөлд зарцуулсан хөрөнгөө зургаан жилийн хугацаанд нөхөж, ашигтай ажиллаж эхлэх юм. 

Энэхүү төслийн хүрээнд станцын үндсэн барилгыг 12х30 метрээр өргөтгөж, хөргөлтийн цамхаг болон эргэлтийн усны төхөөрөмжийн 

барилгыг шинээр барьж, 50 МВт-/мегаватт/-ын турбин-генератор шинээр суурилуулж, 6.3 киловаттын цахилгааны хуваарилах байгууламж 

барьж, трансформатор, дулааны сүлжээний ус халаах байгууламж суурилуулсны зэрэгцээ бусад тоноглолын барилга угсралтын ажлуудыг 

хийжээ. 

“ДЦС-3”-ын суурилагдсан хүчин чадлыг 50 МВт-аар өргөтгөснөөр Төвийн бүсийн эрчим хүчний системийн хүчин чадал 50 МВт-аар, 

Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн системийн хүчин чадал 100Гкал/ц-аар нэмэгдэж, үйлдвэрлэлийн хэмжээ 250-300 сая кВт/цагаар 

өсч, борлуулалтын орлого нь жилдээ 30 гаруй тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж, цахилгаан дулаан, үйлдвэрлэх өөрийн өртөг буурах юм.


ТОМООХОН ТӨСӨЛ 


2013 оны 11 дүгээр сарын 

16-ны өдөр 


УСАН ЦАХИЛГААН СТАНЦ 

БАРИХ ТУХАЙ 

Эрчим хүчний тухай хуулийн 5.1.1 

дэх заалтыг үндэслэн Монгол Улсын 

Засгийн газраас ТОГТООХ нь: 

1. Монгол Улсын төвийн эрчим 

хүчний системийн горимын 

тогтвортой ажиллагааг 

дээшлүүлэх, импортын эрчим 

хүчний хамаарлаас гарах зорилгоор 

Эгийн голын 220 МВт хүчин 

чадалтай усан цахилгаан станцыг 

барьж ашиглалтад оруулах арга 

хэмжээ авахыг Эрчим хүчний сайд 

М.Сономпилд даалгасугай. 

2. Эгийн голын усан цахилгаан 

станцыг барих төслийн 

санхүүжилтийн эхний ээлжинд 

шаардагдах хөрөнгийн эх 

үүсвэрийг “Төсөл санхүүжүүлэх 

тухай” Засгийн газрын 2013 оны 

3 дугаар сарын 7-ны өдрийн 80 

дугаар тогтоолоор Тавантолгойн 

нүүрсний орд газрыг түшиглэн 

барих 450 МВт хүчин чадалтай 

цахилгаан станцын төсөлд 

зарцуулахаар шийдвэрлэсэн 

50.0 (тавин) сая ам.долларын 

эх үүсвэрийн үлдэгдлээс ижил 

нөхцөлийн дагуу санхүүжүүлэхийг 


Н.Батбаярт даалгаж, Хөгжлийн 

банкны төлөөлөн удирдах зөвлөл 

(Б.Шинэбаатар)-д зөвшөөрсүгэй. 

3. Эгийн голын усан цахилгаан 

станцыг барихад шаардагдах 

хөрөнгийг төрөл бүрийн зээлийн 

эх үүсвэрийг ашиглах, гадаад, 

дотоодын хөрөнгө оруулагчидтай 

хөрөнгө оруулалтын гэрээ 

байгуулах замаар бүрдүүлж, усан 

цахилгаан станц барих гэрээг 

2014 онд багтаан байгуулах арга 

хэмжээ авахыг Эрчим хүчний 

сайд М.Сономпил, Эдийн засгийн 

хөгжлийн сайд Н.Батбаяр нарт 


4. Энэ тогтоол гарсантай 

холбогдуулан “Төсөл санхүүжүүлэх 

тухай” 2013 оны 3 дугаар сарын 

7-ны өдрийн 80 дугаар тогтоолын 

“50.0 (тавин) сая” гэсний дараа 

“хүртэлх” гэж нэмсүгэй. 




Н.БАТБАЯР 


М.СОНОМПИЛ 

ЭГИЙН ГОЛЫН УЦС 

Монгол Улсын төвийн эрчим хүчний системийн эх үүсвэрийн 

чадлын бүтцийг өөрчлөн сайжруулах, тогтвортой ажиллагааг нь 

дээшлүүлэх, сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах, импортын эрчим 

хүчний хамаарлаас гарах зорилгоор Эгийн голын 220 МВт хүчин 

чадалтай усан цахилгаан станц барих төслийн нэгжийг байгуулах 

тухай Засгийн газрын тогтоолын төсөлд яамдаас санал авч Засгийн 

газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж Засгийн газрын 2013 оны 375 тоот 

тогтоол гаргууллаа. 

ҮР АШИГ 

• Эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн салбарт цагт 60 МВт хүртэлх хүчин 

чадлын зөрүүг тохируулах шаардлагатай байдаг. Эгийн голын 

УЦС ашиглалтад орсноор горим тохируулгын нөөц хүчин чадалтай 

болно. 

• Түлш, эрчим хүчний салбарын хүчин чадлыг нэмэгдүүлнэ. 

• ТЭХС-д дутагдаж буй цахилгаан эрчим хүчийг ОХУ-аас 

импортолж байгаа импортын хэмжээг багасгаж, дотоодоос хангана. 

• Эрчим хүчний импортыг бууруулснаар эрчим хүчний хараат 

байдлыг бууруулна. 

• Эрчим хүчний системийн нэг төрлийн эх үүсвэрээс бүрдсэн 

одоогийн бүтцийг сайжруулж, аваарын нөөц хүчин чадалтай болно. 

• Агаарт хаягдах хүлэмжийн хийн ялгаруулалтыг жилд 709 мянган 

тонноор бууруулах байгаль орчинд ээлтэй эко төсөл юм.


ТОМООХОН ТӨСӨЛ 


2013 оны 7 дугаар сарын 9-ний өдөр 


ТАВАНТОЛГОЙН ЦАХИЛГААН 

СТАНЦЫН 

ТӨСЛИЙГ ЭРЧИМЖҮҮЛЭХ ТУХАЙ 

Олон улсын зах зээлд гаргасан Засгийн 

газрын өрийн бичгийн эх үүсвэрээр 

төслийг санхүүжүүлэх Үндэсний 

аюулгүй байдлын зөвлөлийн 2012 оны 

12 дугаар сарын 3-ны өдрийн 28/20 

тоот зөвлөмжийг үндэслэн Засгийн 

газрын өрийн бичгийн эргэн төлөлтийг 

баталгаажуулах, төрийн хөрөнгө 

оруулалтын эрcдэлийг бууруулах, төслийн 

хэрэгжилтийг эрчимжүүлж, санхүүжилт 

татах боломжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор 

Монгол Улсын Засгийн газраас 

ТОГТООХ нь: 

1. Тавантолгойн нүүрсний орд газрыг 

түшиглэн барих 450 МВт хүчин 

чадалтай цахилгаан станцын төсөлд 

төрөөс олгох санхүүжилтийг давуу 

эрхийн хувьцаанд хөрвөх нөхцөлтэй 

мезанин зээл хэлбэрээр олгохыг Хөгжлийн 

банкны Төлөөлөн удирдах зөвлөл 

(Б.Шинэбаатар)-д зөвшөөрсүгэй. 

2. Хөрвөх давуу эрхийн хувьцаа нь 

компанийн нийт гаргасан хувьцааны 

1/3 (гуравны нэгээс) хэтрэхгүй байхаар 

тогтоосугай. 

3. Засгийн газрын 2013 оны 3 дугаар 

сарын 7-ны өдрийн 80 дугаар тогтоолын 

1 дэх заалтаар олгохоор шийдвэрлэсэн 

төслийн санхүүжилтийн эхний ээлжинд 

шаардагдах 50 сая ам.доллар болон 

цаашид төрөөс олгох санхүүжилтийг 

энэхүү тогтоолын 1-д заасан 

мезанин зээлийн хэлбэрээр төслийн 

нэгж, төслийг хэрэгжүүлэх тусгай 

зориулалтын компанид олгох, холбогдох 

гэрээг байгуулахыг Эрчим хүчний сайд 

М.Сономпил, Хөгжлийн банкны Төлөөлөн 

удирдах зөвлөл (Б.Шинэбаатар)-д 


4. Энэхүү тогтоолын 1-д заасан зээлийг 

давуу эрхийн хувьцаанд хөрвүүлэх нөхцөлд 

төрийг төлөөлөн давуу эрхийн хувьцааны 

өмчлөгчийн эрх, үүргийг хэрэгжүүлэхийг 

Эрчим хүчний сайд М.Сономпилд 

зөвшөөрсүгэй. 

5. Энэхүү тогтоол гарсантай 

холбогдуулан “Төрийн өмчийн оролцоотой 

компани байгуулах тухай” Засгийн 

газрын 2013 оны 3 дугаар сарын 30-ны 

өдрийн 129 дүгээр тогтоолын 2 дахь 

заалтыг хүчингүй болсонд тооцсугай. 




М.СОНОМПИЛ 

ТАВАНТОЛГОЙН ЦАХИЛГААН СТАНЦ 

Тавантолгойн ордыг түшиглэн барих 450МВт-ын цахилгаан 

станцыг “Чингис” бондын хөрөнгөөр санхүүжүүлэх 

тухай, “Төслийн нэгжийг байгуулах тухай Засгийн газрын 

шийдвэрийг гаргуулав. Төслийн гүйцэтгэгчийн сонгон 

шалгаруулалтад оролцох сонирхлоо Япон, Солонгос, Америк, 

Герман, Чех, Хятадын консерциумиуд илэрхийлжээ. 

ҮР АШИГ 

• Эрдэнэс Тавантолгой, Ухаа худагийн нүүрсний уурхайн 

эрчим хүчний нүүрсээр нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн 

үйлдвэрлэнэ. 

• Оюутолгой төслийн цахилгаан худалдан авалтад зарцуулж 

буй мөнгөн урсгалыг дотоодод үлдээх боломж нээгдэнэ. 

• Станцыг төвийн эрчим хүчний сүлжээнд холбосноор улсын 

хэмжээний эрчим хүчний дутагдлыг нөхөхөд дэмжлэг болно. 

• Өмнийн говийн бүсэд хэрэгжиж буй Оюутолгой, 

Тавантолгой зэрэг томоохон төслүүдийг цахилгаан эрчим 

хүчний эх үүсвэрээр хангана.


ДАРХАН-ТӨСӨЛ 

ДАРХАНД 77.3 ТЭРБУМ 

ТӨГРӨГИЙН ТӨСӨЛ АРГА 

ХЭМЖЭЭ ХЭРЭГЖҮҮЛЖЭЭ 

“ДДЦС” ТӨХК-ИЙГ 35 МВТ-ААР 

ӨРГӨТГӨЖ БАЙНА 

Цахилгаан хангамжийн 7 

төсөл, арга хэмжээ 

Дулаан хангамжийн 6 

төсөл, арга хэмжээ 

ОРХОН 

ДАРХАН 

ШАРЫН ГОЛ 

ХОНГОР 

Дарханы Дулааны цахилгаан станц нь 1965 онд ашиглалтад орж анхны галаа асаасан 

бөгөөд суурилагдсан хүчин чадал нь 48 МВт. Нийт 12 МВт-ын 4 турбингенератор, 

БКЗ 75-ФБ39 маркийн 9 зуухтай. 

Дархан хотын хүн ам, аж үйлдвэрийн өсөлтийн 2015 он хүртэлх таамаглалд 

үндэслэн дулааны эх үүсвэрийн найдвартай байдлыг дээшлүүлэх, өсөн нэмэгдэж 

байгаа цахилгаан дулааны эрчим хүчний хэрэглээг хангах зорилгоор Монгол Улс, 

ХБНГУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн дагуу Герман улсын “KFW” 

банкны хөнгөлөлттэй зээлийн хүрээнд “ДДЦС” ТӨХК-ийг 35 МВт-аар өргөтгөн хүчин 

чадлыг нэмэгдүүлэх төслийг 2011 оноос эхлүүлсэн. 

40.0 тэрбумын өртөгтэй уг төслийг 2017 онд хэрэгжүүлж дуусах бөгөөд үйлдвэрлэх 

цахилгаан эрчим хүчээрээ Дархан-Сэлэнгийн бүс нутаг, дулааны эрчим хүчээрээ 

Дархан хотыг бүрэн хангах болно. Уг төслийг амжилттай хэрэгжүүлснээр “ДДЦС” 

ТӨХК-ийн тоног төхөөрөмжийн тодорхой хэсгүүд шинэчлэгдэж, үйлдвэрийн 

найдвартай үйл ажиллагаа дээшилж, тус станцын насжилт 20-30 жилээр уртасч, 

Дархан хотын цахилгаан, дулааны эрчим хүчний хэрэглээ найдваржина. Төсөл 

хэрэгжиж дууссаны дараа байгаль орчны бохирдлын хэмжээг 30 хүртэл хувиар 

бууруулж, Дархан-Сэлэнгийн бүс нутгийг цахилгаан эрчим хүчээр, Дархан хотын 

нийт 20000 гаруй айл өрх, 2000 гаруй аж ахуй нэгжийг дулааны эрчим хүчээр бүрэн 

хангах боломжтой болно.

Эрчим УИХ-ын хүчний гишүүн сайд М.Сономпил 

ДАРХАН-ТӨСӨЛ 

ТӨСӨЛ, АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ НЭР, 

ХҮЧИН ЧАДАЛ, БАЙРШИЛ 

ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ 

ХУГАЦАА 

ТӨСӨВТ 

ӨРТӨГ 

ДЦС, ДУЛААНЫ 

ШУГАМ 

НИЙТ ДҮН 

Цахилгаан дамжуулах шугам, дэд станц 

Төвийн бүсийн цахилгаан дамжуулах сүлжээ 

ТӨХК-ийн Дархан, Сэлэнгийн салбарын 

цахилгаан тоолуурын шинэчлэл /Дархан-Уул/ 

ЭХЛЭХ 

2012 

ДУУСАХ 

2013 

37,240.9 

23,512.7 

800.0 

2012-2012 

125.0 

Шарын голын Дулаан 

дамжуулах төвийн тоног 

төхөөрөмжийн шинэчлэл / 

Дархан-Уул, Шарын гол/ 

2013-2014 

1,711.4 

Шинээр баригдах орон 

сууцны 11,12,13-р хороолол 

руу дулааны шугам шинээр 

тавих, хуучин шугамыг 

өргөтгөх /Дархан-Уул, Дархан/ 

Дархан хотын 110/6 кВ-ын “Давхар” дэд 

станцын 110 кВ-ын ил, 6 кВ-ын хаалттай 

хуваарилах байгууламжийг шинэчлэх / 

Дархан-Уул/ 

Сумдын 0.4 кВ-ын ЦДАШ, дэд станцын иж 

бүрэн шинэчлэл /Дархан-Уул, Малчин баг/ 

2012 

2012 

2016 

2013 

2,381.1 

150.0 

2012-2013 

2,729.0 

Дулааны түгээх сүлжээний 

шугам хоолойг шинэчлэн 

сайжруулах /Ф200-400 мм 

голчтой 5.8 км хос шугам / 

Дархан-Уул, Дархан/ 

2014-2016 

8,147.5 

Дарханы дулааны цахилгаан 

станцад хаягдал үнсэн сан 

шинээр барих /Дархан-Уул/ 

Үйлдвэрийн районы 35 кВ-ын 35/6 кВ-ын 

2х6300 кВА дэд станц, 35кВ-ын хуурай 

салгуурын пунктын өргөтгөл /Дархан-Уул/ 

Хөтөл хорооны 6 кВ-ын цахилгаан дамжуулах 

агаарын шугам, 6/0.4 кВ-ын дэд станц, 0.4 

кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугам 

татах /Дархан-Уул, Дархан сум, Хөтөл хороо/ 

2014 

2014 

2016 

2016 

3,997.8 

1,499.8 

2013-2016 

465.3 

Дулааны станцын К1, К2 

зуухны засвар, шинэчлэлт / 

Дархан-Уул, Шарын гол/ 

2013-2016 

550.0 

Дулааны цахилгаан станцын 

12 МВт-ын турбины 

тохируулгын блок, тулах 

холхивчуудын шинэчлэл / 

Дархан Уул, Дархан/ 

Хорооллын гаднын цахилгаан хангамж 6/0,4 

кВ-ын 2х630 кВа ХТП-8 ком, 6 кВ-ын 10,5 км 

кабель шугам /Дархан-Уул, Дархан сум, 2, 3 

дугаар хороолол/ 

Хорооллын гаднах цахилгаан хангамж 6/0,4 

кВ-ын 2х630 кВа ХТП-15 ком, 6 кВ-ын 34,9 

км кабель шугам /Дархан-Уул, Дархан сум, 

11, 12, 24, 25, 26 дугаар хороолол/ 

2014 

2014 

2015 

2015 

4,969.0 

9,715.0 

Нийт 

77.3 ТЭРБУМ 

төгрөгийн ажил

Эрчим УИХ-ын хүчний гишүүн сайд М.Сономпил 

ШИНЭЭР ЭХЛҮҮЛСЭН ТӨСӨЛ, АРГА ХЭМЖЭЭ 

ДУЛААНЫ V ЦАХИЛГААН СТАНЦ 

ГАРААНД ГАРЛАА 

Улаанбаатар хотын эрчим хүчний V эх үүсвэрийг байгуулах 

газрын асуудлыг шийдэж, Төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийн 

хүрээнд барих гүйцэтгэгчээр “Жи ди Эф Суэз”, “Сожиц 

корпораци”, “Поско энержи”, “Ньюком” компаниудаас 

бүрдсэн консерциумыг шалгаруулж, Харилцан ойлголцлын 

санамж бичигт гарын үсэг зурлаа. 

Концессийн гэрээний дагуу 25 жилийн дараа тус 

консерциум Улаанбаатарын V цахилгаан станцыг Монгол 

Улсын Засгийн газарт хүлээлгэн өгөх нөхцөлөөр барьж 

ашиглана. Концессийн гэрээний хэлцлийг Эрчим хүчний 

яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Консерциум гэсэн талууд 

эрчимтэй явуулж, төслийг эхлүүлэхээр ажиллаж байна. 

НИЙСЛЭЛИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ДЭД 

БҮТЦИЙГ САЙЖРУУЛАВ 

“Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот 

хөтөлбөрт тусгагдсан дэд бүтцийн зорилтын хэрэгжилтийг 

эрчимжүүлэх, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний 

санал боловсруулах Ажлын хэсэгт багтан ажиллав. 

Хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэх зарим төсөл, арга 

хэмжээний жагсаалтыг Засгийн газрын 2013 оны 3 дугаар 

сарын 30-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэн Засгийн 

газрын 118 дугаар тогтоол гаргуулж, Шинэ яармаг, 14 

дүгээр хорооллын дэд станцуудын зураг төсөл, барилга 

угсралтын ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. 

ШИВЭЭ-ОВООГИЙН ОРДОД 8000 МВТ-ЫН 

ЦАХИЛГААН СТАНЦ БАРИНА 

Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар Шивээ-Овоогийн 

нүүрсний ордыг түшиглэн эрчим хүчний цогцолбор төслийг 

хэрэгжүүлэх төслийн нэгж байгуулсан билээ. Цогцолборын 

хүрээнд нийт нөөц 2.7 тэрбум тн-ын нөөцтэй тус орд 

дээр 8000 Mвт-ын хүчин чадалтай цахилгаан станц барьж 

байгуулахаар ажиллаж байна. Цахилгаан станц баригдаж 

ашиглалтад орсноор Шивээ-Овоогийн нүүрсний уурхайгаас 

жилдээ 34 сая.тн нүүрс худалдан авах урьдчилсан тооцоо 

гараад байгаа ажээ. Уг төслийг БНХАУ-тай хамтран 

хэрэгжүүлнэ. 

БАГАНУУРЫН 700 МВТ-ЫН СТАНЦЫН 

ТӨСЛИЙГ ЭХЛҮҮЛЭВ 

Монгол Улсын эрчим хүчний нэгдсэн системийн тогтвортой, 

найдвартай ажиллагаа болон төвийн бүсийн эрчим 

хүчний системийн өсөн нэмэгдэж буй хэрэглээг хангах 

“Багануурын цахилгаан станц” төслийг концессийн гэрээгээр 

хэрэгжүүлэхээр эхлүүллээ. Чойр-Нялгын нүүрсний ордыг 

түшиглэн 700 МВт-ын суурилагдсан хүчин чадал бүхий 

энэхүү станц ашиглалтад орсноор Монгол Улсын эрчим 

хүчний нэгдсэн системийн Багануур-Чойрын бүс нутаг 

буюу Дорноговь, Дундговь, Хэнтий аймгуудын цахилгааны 

ачааллын хэтийн төлөвийг хангах эх үүсвэр бий болох, бие 

биенээ дэмжиж ажиллах, эрчим хүчний аюулгүй, найдвартай, 

тогтвортой ажиллагааг хангах боломж бүрдэнэ. Төслийн нийт 

хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 8.9-9.9 сая ам.доллар юм байна.


ШИНЭЭР ЭХЛҮҮЛСЭН ТӨСӨЛ, АРГА ХЭМЖЭЭ 

ӨМНИЙН ГОВЬ ТӨВИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ 

СИСТЕМД ХОЛБОГДЛОО 

Мандалговь-Тавантолгой-Оюутолгойн 220 кВ-ын хоёр 

хэлхээт цахилгаан дамжуулах агаарын шугам, дэд 

станцуудыг ашиглалтад хүлээн авснаар Өмнөговь аймгийн 

Ханбогд, Баян-Овоо сумдыг байнгын эрчим хүчээр хангаж, 

Өмнөговь аймаг төвийн эрчим хүчний системд холбогдлоо. 

БАГАНУУРЫН УУРХАЙН ХҮЧИН ЧАДЛЫГ 

НЭМЭГДҮҮЛЭВ 

2012-2015 онд хөрс тээврийн машин 4, нүүрс тээврийн машин 6, 

гинжит бульдозер 1-ийг худалдан авч, техникийн хэсэгчилсэн 

шинэчлэлт хийсэн. Нүүрс бутлан ачих хүчин чадлыг 500.0 мян. 

тн-оор нэмэгдүүлж, жижиглэнгийн нүүрсний борлуулалтыг 3 

дахин нэмсэн. 

Ордод гүйцээх хайгуул хийснээр балансын нөөц 280.0 сая. 

тн-оор нэмэгдэж, 812.0 сая.тн баталгаат нүүрсний нөөцтэй 

боллоо. 

Цаашид конвейерийн системийг нэвтрүүлэх техник эдийн 

засгийн үндэслэл боловсруулах, нүүрс угааж баяжуулах 

үйлдвэрийг ашиглалтад оруулахаар ажиллаж байна. 

3233 МЕТР ДУЛААНЫ ШУГАМЫГ 

ШИНЭЧЛЭН СОЛЬЖЭЭ 

Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийг сайжруулах, өсөн 

нэмэгдэж буй хэрэглээг хангах хүрээнд улсын төсвийн 

хөрөнгө оруулалтаар 600 мм-ын голчтой 1223 метр, 500 

мм-ын голчтой 600 метр, 400 мм-ын голчтой 1400 метр 

дулааны шугамыг тус тус шинэчлэн солилоо. Мөн “Насос 

станц-3”-ын хүчин чадлыг нэмэгдүүлж Баянзүрх дүүргийн 

хэрэглэгчдийн дулаан хангамжийг сайжруулжээ. 

ЭРДЭНЭТИЙН ДУЛААНЫ ЦАХИЛГААН 

СТАНЦЫГ 35 МВТ-ААР ӨРГӨТГӨНӨ 

Эрдэнэтийн дулааны цахилгаан станцыг 35-50 мВт-аар 

өргөтгөх төслийг 2013 онд Эрчим хүчний яамны дэргэдэх 

Шинжлэх ухаан, техникийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлж 

шийдвэрлэсэн. 2014 онд Засгийн газрын хуралдаанаар 

хэлэлцүүлж ажлыг эхлүүлээд байна. Энэхүү төсөл 

хэрэгжсэнээр Эрдэнэт хотын аж ахуйн нэгж, айл өрхийн 

цахилгаан хангамж сайжрах төдийгүй Монгол Улсын эрчим 

хүчний үйлдвэрлэл нэмэгдэх бөгөөд нийт өртгөө 7 жилийн 

хугацаанд нөхөх өндөр үр ашигтай төсөл хэмээн тооцоолж 

байгаа юм.

Зүтгэх хүч, бүтээх боломжийн 

тулгуур нь итгэл найдвар билээ 

Хаяг: Төрийн ордон 415 

Улаанбаатар - 142010, 

Монгол Улс 

Утас: 51260099 

Факс: 976-51-260099 

/ SonompilM 

/ Sonompil_M 

Sonompil@parliament.mn

30

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?