[ Cooperation Project ] Giáo án hóa học cơ bản 11 dạy học theo chủ đề (P3+4)

A. GIỚI THIỆU CHUNG 

I. Tên chủ đề: Cacbon - Silic. 

Chủ đề 3: CACBON- SILIC 

Số tiết: 5 tiết 

II. Mô tả chủ đề: Chủ đề thuộc chương 3, gồm các bài: 

- Bài 15: Cacbon. 

- Bài 16: Hợp chất của cacbon. 

- Bài 17: Silic và hợp chất của silic. 

- Bài 18: Công nghiệp silicat. 

- Bài 19: Luyện tập: Tính chất của cacbon, silic và các hợp chất của chúng. 

III. Nội dung chủ đề: 

- Cacbon: 

• Vị trí và cấu hình e nguyên tử cacbon. 

• Tính chất vật lí và tính chất hóa học. 

• Ứng dụng, trạng thái tự nhiên và điều chế. 

- Hợp chất của cacbon: 

• Tính chất vật lí, hóa học và phương pháp điều chế cacbonmonooxit. 

• Tính chất vật lí, hóa học và phương pháp điều chế cacbon đioxit. 

• Axit cacbonic và các tính chất của muối cacbonat. 

- Silic và hợp chất của silic: 

• Tính chất vật lí, hóa học, trạng thái tự nhiên, ứng dụng và phương pháp điều chế silic. 

• Giới thiệu về tính chất các hợp chất của silic: silic đioxit, axit silixic và muối silicat. 

- Công nghiệp silicat: 

• Thành phần hóa học, tính chất và các loại thủy tinh. 

• Phân loại đồ gốm và giới thiệu sơ lượt về gạch, ngói, sành và sứ. 

• Thành phần hóa học, phương pháp sản xuất và quá trình đông cứng của xi măng. 

B.TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ: 

I. Mục tiêu: 

1.Kiến thức: Biết được 

- Vị trí cacbon trong bảng tuần hoàn, cấu hình e nguyên tử, các dạng thù hình của cacbon, 

tính chất vật lí, tính chất hóa học cơ bản và ứng dụng của cacbon. Tính chất vật lí của CO và 

CO 2. 

- Vị trí silic trong bảng tuần hoàn, cấu hình e nguyên tử, tính chất vật lí và ứng dụng của 

silic.Tính chất hóa học của silic là phi kim hoạt động yếu, ở nhiệt độ cao tác dụng được với 

nhiều nhất. 

- Các tính chất vật lí và tính chất hóa học cơ bản của SiO 2. 

1

- Các tính chất vật lí và tính chất hóa học cơ bản của H2SiO3. 

- Công nghiệp silicat: thành phần hóa học, tính chất, quy trình sản xuất và biện pháp kĩ thuật 

trong sản xuất gốm, thủy tinh và xi măng. 

2. Kĩ năng: 

- Viết được PTHH minh họa cho tính chất hóa học của C, CO, CO 2 và muối cacbonat. 

- Viết được PTHH minh họa cho tính chất của silic và các hợp chất của nó. 

- Cách bảo quản, sử dụng hợp lí, an toàn và hiệu quả vật liệu thủy tinh, đồ gốm và xi măng. 

3. Thái độ: Học sinh có thái độ tin tưởng vào khoa học, chân lí khoa học. 

- Có tinh thần làm việc nghiêm túc, sáng tạo. 

- Rèn luyện đức tính cần cù, tỉ mỉ và chính xác trong nghiên cứu khoa học. 

4.Năng lực cần phát triển: 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: học sinh biết được vị trí, cấu hình e của cacbon và 

silic trong bảng tuần hoàn. 

- Năng lực làm thí nghiệm: Quan sát mô hình cấu trúc tinh thể, rút ra nhận xét về cấu trúc của 

kim cương, than chì và fuleren. 

- Năng lực tính toán hóa học: Xác định được số oxi hóa của cacbon và silic trong các hợp 

chất cụ thể. Tính được thành phần % của muối cacbonat trong hỗn hợp, % thể tích CO và 

CO 2 trong hỗn hợp khí.% khối lượng SiO 2 trong hỗn hợp. 

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học: 

+ Dựa vào cấu trúc tinh thể cacbon phân loại được kim cương, than chì và fuleren. 

+ Dựa trên cơ sở thành phần hóa học và tính chất của thủy tinh, đồ gốm và xi măng giới thiệu 

được quy trình và các ứng dụng thực tiễn của chúng. 

II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 

GV chuẩn bị: 

- Mô hình của cấu trúc của tinh thể kim cương, tinh thể than chì và phân tử fuleren. Một số 

khoáng vật của cacbon. 

- Bảng HTTH. 

- Hình chụp tinh thể thạch anh, silicagen và đồ sứ Hải Dương. 

- Sơ đồ lò quay sản xuất clanhke. 

- Chuẩn bị các dạng bài tập phù hợp với từng nội dung trong chủ đề để học sinh làm. 

HS chuẩn bị: 

- Bảng HTTH. 

- Đọc trước nội dung bài học. 

- Làm tất cả các bài tập sau mỗi nội dung đã học. 

- Nắm vững tất cả các kiến thức trọng tâm của từng nội dung. 

III. Phương pháp 

- Phương pháp đàm thoại, dẫn dắt và giải quyết vấn đề. 

- Suy luận tìm tòi, khám phá những hợp chất có thể ứng dụng nhiều trong thực tiễn. 

2

IV. Tiến trình bài học: 

1. Nội dung 1: Cacbon. 

Ổn định lớp 

Kiểm tra bài cũ: không kiểm tra 

1.1. Hoạt động 1: Vị trí và cấu hình electron nguyên tử. 

Các năng lực cần hình thành cho học sinh: 

- Biết vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn. 

- Viết được cấu hình electron. Từ đó suy ra được các số oxi hóa của cacbon. 

Hoạt động của giáo viên và học 

sinh 

GV: Yêu cầu HS cho biết: 

- Vị trí của cacbon trong bảng tuần 

hoàn? 

- Cấu hình electron và số electron 

ngoài cùng của nguyên tử cacbon? 

GV giải thích: Lớp ngoài cùng có 4 

electron nên trong các hợp chất 

nguyên tử cacbon có thể tạo được tối 

đa 4 liên kết cộng hoá trị với các 

nguyên tử khác. 

GV: Yêu cầu HS lên bảng xác định 

số oxi hóa của cacbon trong các chất 

sau: CH 4, C, CO, CO 2? . Từ đó HS 

cho biết cacbon có thể thể hiện các 

số oxi hóa nào? 

Nội dung 

I. Vị trí và cấu hình electron nguyên tử 

Cacbon ở ô thứ 6, nhóm IVA, chu kì 2 cùa bảng tuần 

hoàn. 

Cấu hình electron là: 1s 2 2s 2 2p 2 . 

- Các số oxi hóa của cacbon là -4, 0 , +2 và +4 

1.2. Hoạt động 2: Tính chất vật lí. 


- Biết được tính chất vật lí cơ bản ứng với các dạng thù hình của cacbon. 


sinh 

GV giới thiệu: Nguyên tử cacbon có 

1 số dạng thù hình là kim cương, 

than chì, fuleren, … Chúng khác 

nhau về tính chất vật lí. 

GV: Sử dụng tranh cấu trúc của tinh 

thể kim cương, than chì, fuleren. HS 

quan sát và rút ra nhận xét về cấu 

trúc và tính chất vật lí của chúng. 

Nội dung 

II. Tính chất vật lí 

- Cacbon có 3 dạng thù hình chính là kim cương, than 

chì và fuleren. 

1. Kim cương: 

- Cấu trúc tinh thể: Mỗi nguyên tử cacbon liên kết với 

4 nguyên tử cacbon lân cận nằm trên các đỉnh của 

hình tứ diện đền bằng bốn liên kết cộng hóa trị bền. 

Mỗi nguyên tử cacbon nằm ở đỉnh lại liên kết với bốn 

nguyên tử cacbon khác. Do cấu hình này mà kim 

cương, rất cứng, là chất cứng nhất trong tất cả các 

chất 

3

– Tính chất vật lí: Chất tinh thể trong suốt, không 

màu, không dẫn điện, dẫn nhiệt kém. 

2. Than chì: 

- Cấu trúc tinh thể: Tinh thể than chì có cấu trúc lớp. 

Trong một lớp, mỗi nguyên tử cacbon liên kết cộng 

hóa trị với ba nguyên tử cacbon lân cận nằm ở đỉnh 

của một tam giác đều. Các lớp lân cận liên kết nhau 

bằng tương tác yếu, nên các lớp dễ tách khỏi nhau. 

Do cấu trúc này mà than chì mềm, khi vạch trên giấy 

nó để lại vạch đen gồm nhiều lớp tinh thể. 

- Tính chất vật lí: Than chì là chất tinh thể màu xám 

đen. 

GV giới thiệu về các loại cacbon vô 

định hình và tính chất của chúng. 

3. Fuleren: 

- Cấu tạo: Fuleren gồm các phân tử C 60, C 70, … Phân 

tử C 60 có cấu trúc hình cầu rỗng, gồm 32 mặt, với 69 

đỉnh và 60 nguyên tử cacbon. 

- Các loại than điều chế nhân tạo như than gỗ, than 

xương, than muội,… được gọi chung là cacbon vô 

định hình. 

- Tính chất: Than gỗ, than xương có cấu tạo xốp, nên 

chúng có khả năng hấp thụ mạnh các chất khí và chất 

tan trong dung dịch. 

1.3.Tính chất hóa học: 


sinh 

GV giới thiệu: Trong các dạng tồn 

tại của cacbon, cacbon vô định hình 

hoạt động hơn cả về mặt hóa học. 

Tuy nhiên, ở nhiệt độ thường cacbon 

khá trơ, còn khi đun nóng nó phản 

ứng được nhiều chất. 

GV: Yêu cầu HS dựa vào số oxi hóa, 

hãy dự đoán tính chất hóa học của 

cacbon? 

GV: Cho biết phản ứng cháy của 

cacbon? Yêu cầu HS xác định số oxi 

hóa và cho biết vai trò của cacbon? 

GVrút ra nhận xét: Sản phẩm khi đốt 

cacbon trong không khí, ngoài khí 

CO2 còn có 1 ít khí CO. 

III. Tính chất hóa học: 

Nội dung 

Cacbon thể hiện tính khử hoặc tính oxi hóa. Tuy 

nhiên, tính khử vẫn là tính chủ yếu của cacbon. 

1.Tính khử: 

a.Tác dụng với oxi: 

Cacbon cháy được trong không khí, phản ứng tỏa 

nhiệt nhiều: 

0 

C + O 2 

0 

t 

⎯⎯→ 

+ 4 

CO 2 

Ở nhiệt độ cao, cacbon lại khử được CO2 theo phản 

ứng: 

+ 4 

CO 2 

+ 0 C 

0 

t 

⎯⎯→ 

2 

2CO 

+ 

GV: Viết phản ứng minh họa cho 

b.Tác dụng với hợp chất 

4

khả năng tác dụng với hợp chất của 

cacbon. Yêu cầu HS xác định số oxi 

hóa của phương trình phản ứng. 

GV: Ở nhiệt độ cao và có chất xúc 

tác, C tác dụng với khí H2 tạo thành 

khí CH4. 

GV: Yêu cầu HS cho biết phương 

trình phản ứng của C và H 2? 

GV: Ở nhiệt độ cao và có chất xúc 

tác, C tác dụng với kim loại tạo 

thành cacbua kim loại. 

GV: Yêu cầu HS cho biết phương 

trình phản ứng của Al và C? 

1.4. Hoạt động 4: Ứng dụng. 


Ở nhiệt độ cao, cacbon có thể khử được nhiều oxit, 

phản ứng với nhiều chất oxi hóa khác như HNO 3, 

H 2SO 4 đặc, KClO 3…. 

Ví dụ: 

0 

0 

t 

C +4HNO3(đặc) ⎯⎯→ CO + 4 2 

+4NO2+2H2O 

2. Tính oxi hóa: 

a. Tác dụng với hiđro: 

0 

C + 2H 2 

0 

t ,xt 

⎯⎯⎯→ 

b. Tác dụng với kim loại: 

Ở nhiệt độ cao, C tác dụng được với một số kim loại 

tạo thành cacbua kim loại. 

Ví dụ: 

4Al + 3 0 C 

- Biết được các ứng dụng cơ bản của cacbon trong thực tế. 

CH − 

4 

4 

0 

4 

t 

⎯⎯→ Al 4 C − 3 

Nhôm cacbua 


sinh 

GV: Yêi cầu HS dựa vào SGK và 

kiến thức tìm hiểu thêm trong thực tế 

nêu các ứng dụng của cacbon. 

Nội dung 

IV. Ứng dụng 

– Kim cương được dùng làm đồ trang sức, chế tạo 

mũi khoan, dao cắt thủy tinh, làm bột mài. 

– Than chì được dùng làm điện cực, làm nồi để nấu 

chảy các hợp kim chịu nhiệt, chế tạo chất bôi trơn, 

làm bút chì đen. 

– Than cốc được dùng làm chất khử trong luyện kim, 

để luyện kim loại từ quặng. 

– Than gỗ được dùng để chế tạo thuốc nổ đen, thuốc 

pháo,… 

– Than hoạt tính được dùng trong mặt nạ phòng độc 

và trong công nghiệp hóa chất 

– Than muội được dùng làm chất độn cao su, để sản 

xuất mực in, xi đánh giầy, … 

1.5. Hoạt động 5: Trạng thái tự nhiên. 


- Biết được các dạng tồn tại chính của cacbon trong tự nhiên. 


sinh 

Nội dung 

5

GV sử dụng tranh một số khoáng vật 

của cacbon để HS quan sát. 

GV: Giới thiệu các loại than có 

trong mỏ: than antraxit, than mỡ, 

than nâu, than bùn, chúng khác nhau 

về tuổi địa chất và thành phần 

cacbon. 

GV: Giới thiệu các mỏ than antraxit: 

lớn ở Quảng Ninh, một số mỏ than 

nhỏ hơn ở Thanh Hóa, Nghệ An, 

Quảng Nam,… 

1.6. Hoạt động 6: Điều chế. 

V.Trạng thái tự nhiên: 

– Trong tự nhiên, kim cương và than chì là cacbon tự 

do gần như tinh khiết. 

– Ngoài ra cacbon còn có trong các khoáng vật như 

canxit (đá vôi, đá phấn, đá hoa đều chứa CaCO3), 

magiezit (MgCO3), đolomit (CaCO3.MgCO3),… và là 

thành phần chính của các loại than mỏ, dầu mỏ, khí 

thiên nhiên. 

– Hợp chất của cacbon là thành phần cơ sở của các tế 

bào động vật và thực vật, nên cacbon có vai trò rất lớn 

đối với đời sống. 


- Biết được các phương pháp điều chế kim cương nhân tạo, than chì nhân tạo, than cốc, than 

mỏ… 


sinh 

GV: Yêu cầu HS dựa vào SGK nêu 

các phương pháp điều chế kim 

cương nhân tạo, than chì nhân tạo, 

than cốc… 

VI.Điều chế: 

Nội dung 

- Kim cương nhân tạo được điều chế từ than chì, bằng 

cách nung nóng than chì ở khoảng 2000 o C, dưới áp 

suất 50 đến 100 nghìn atmotphe với chất xút tác là 

sắt, crom hay niken. 

- Than chì nhân tạo được điều chế bằng cách nung 

than cốc 2500 – 3000 o C trong lò điện không có mặt 

không khí. 

- Than cốc được điều chế bằng cách nung than mỡ 

khoảng 1000 o C trong lò cốc, không có không khí. 

- Than mỏ được khai thác trực tiếp từ các vỉa than 

nằm ở độ sâu khác nhau dưới mặt đất. 

- Than gỗ được tạo nên khi đốt gỗ trong điều kiện 

thiếu không khí. 

- Than muội được tạo nên khi nhiệt phân metan có 

chất xút tác: 

CH4 

0 

t ,xt 

⎯⎯⎯→ C + 2 H2 

6

1.7. Củng cố và dặn dò: 

GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài. Yêu cầu HS viết phương trình phản ứng 

chứng tỏ cacbon thể hiện tính khử, tính oxi hóa. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 1,2,3,4,5 trang 70 (SGK). 

2. Nội dung 2: Hợp chất của cacbon. 

Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 

Kiểm tra bài cũ: Yêu cầu 1 HS nêu vị trí, cấu hình electron của cacbon, tính chất hóa học của 

cacbon và viết phương trình phản ứng minh họa. 

2.1. Hoạt động 1: Cacbon monoxit. 


- Biết được tính chất, cách điều chế và ứng dụng của cacbon monoxit. 

- Biết được sự độc hại của cacbon monoxit để phòng tránh. 


sinh 

GV yêu cầu HS: Nêu tính chất vật lý 

của khí CO. 

GV: Nhấn mạnh CO là khí độc (GV 

giải thích thêm trong các đám cháy, 

tạo thành nhiều CO, là nguyên nhân 

gây chết ngạt). 

Nội dung 

A. Cacbon monoxit 

I. Tính chất vật lí 

- CO là chất khí không màu, không mùi, không vị, 

nhẹ hơn không khí, ít tan trong nước. Hóa lỏng ở - 

191,5 o C; hóa rắn ở -205,2 o C. 

- CO rất độc. 

GV yêu cầu HS xác định số oxi hóa 

của C trong CO → dự đoán tính chất 

của CO. 

HS: xác định số oxy hóa của C (+2) 

→ dự đoán tính chất của CO là CO 

có tính khử 

GV: CO cháy với oxi mãnh liệt, 

phản ứng tỏa nhiều nhiệt. CO khử 

oxi một số oxit kim loại → CO 

được dùng để khử các oxit của sắt 

trong quá trình luyện gang thép trong 

công nghiệp. GV hướng dẫn HS viết 

phương trình phản ứng và xác định 

số oxi hóa của cacbon trước và sau 

phản ứng. 

GV yêu cầu HS: Dựa vào SGK để 

nêu cách điều chế CO trong phòng 

thí nghiệm và trong công nghiệp. 

II. Tính chất hóa học 

1. Cacbon monoxit là oxit không tạo muối (oxit trung 

tính). 

- CO không tác dụng với nước, axit và dung dịch 

kiềm ở điều kiện thường. 

2. Tính khử: 

- Đốt cháy trong oxi hoặc không khí: 

2CO + O 2 → 2CO 2. 

( phản ứng cho ngọn lửa màu lam nhạt và tỏa nhiều 

nhiệt) 

- Khử oxit của nhiều kim loại ở nhiệt độ cao: 

Ví dụ: Fe 2O 3 + 3CO → 2Fe + 3CO 2. 

III. Điều chế 

1. Trong phòng thí nghiệm: 

đặ, 

HCOOH CO + H 2O 

2. Trong công nghiệp: 

- Cho hơi nước đi qua than nung đỏ ( t 0 = 1050 o C) 

1050 o 

7

C + H2O ⎯⎯⎯→ CO + H2. 

- Cho không khí đi qua than nung nóng: 

t o 

CO2 + C → 2CO 

2.2. Hoạt động 2: Cacbon đioxit. 


- Biết được tính chất, cách điều chế và ứng dụng của cacbon đioxit. 

- Biết được CO 2 là chất khí gây hiệu ứng nhà kính, từ đó có ý thức bảo vệ môi trường. 


sinh 

GV yêu cầu HS nêu tính chất vật 

lý của CO2 mà HS đã từng biết. 

HS nêu: Màu, mùi, nặng hay nhẹ 

hơn không khí bao nhiêu lần, tính 

tan trong nước… 

GV yêu cầu HS xác định số oxy 

hóa của C trong CO2. 

HS xác định số oxy hóa của C là 

+4. 

GV yêu cầu HS cho biết CO2 có 

cháy không? Có duy trì sự cháy 

không? 

HS: Dựa vào kiến thức đã học trả 

lời: CO 2 không cháy và không duy 

trì sự cháy → dùng CO2 để dập tắt 

các đám cháy. 

GV cho HS biết thêm: CO 2 là một 

oxit axit, GV hướng dẫn HS viết 

phương trình phản ứng với nước. 

GV lưu ý: H2CO3 là axit yếu. 

GV yêu cầu HS: Dựa vào SGK để 

nêu cách điều chế CO2 trong 

phòng thí nghiệm và trong công 

nghiệp. 

Nội dung 

B. Cacbon đioxit (CO2) 


- CO 2 là chất khí không màu, nặng gấp 1,5lần, ít tan 

trong nước. 

- Ở trạng thái rắn, CO2 là một khối trắng, gọi là “nước 

đá khô”. 

II. Tính chất hóa học: 

- CO2 không cháy và không duy trì sự cháy → ứng 

dụng trong phòng cháy chữa cháy. 

- CO 2 là một oxit axit: Tác dụng với nước, tạo thành 

axit yếu cacbonic. 

CO 2 (k) + H 2 O (l) H 2 CO 3 (dd) 

III. Điều chế 

1. Trong phòng thí nghiệm: Cho dd HCl tác dụng với đá 

vôi: 

CaCO 3 + 2HCl →CaCl 2 + H 2O + CO 2 ↑. 

2. Trong công nghiệp: CO2 thu được từ: 

- Quá trình đốt cháy than hoàn toàn để cung cấp năng 

lượng cho các ngành công nghiệp. 

- Từ quá trình chuyển hóa khí thiên nhiên, dầu 

mỏ,…quá trình nung vôi, lên men rượu từ glucôzơ. 

8

2.3.Axit cacbonic và muối cacbonat 


- Biết được tính chất cơ bản của axit cacbonic. 

- Phân loại được các loại muối cacbonat với các muối khác. 


sinh 

GV nhắc lại cho HS nhớ: Các quá 

trình phân ly của H2CO3 là quá trình 

thuận nghịch (vì H2CO3 là axit yếu), 

do đó các muối cacbonat dễ dàng tác 

dụng với các dd axit khác và muối 

hiđrocacbonat dễ tác dụng với các dd 

kiềm. 

GV: Giới thiệu về tính tan của muối 

cacbonat. 

GV: Nêu ra các tính chất hóa học của 

muối cacbonat: tác dụng với axit, 

dung dịch kiềm. 

GV: Hướng dẫn HS viết phương 

trình phân tử và ion thu gọn để minh 

họa cho các tính chất này. 

GV giới thiệu một tính chất của muối 

cacbonat là kém bền nhiệt ( muối 

cacbonat của kim loại kiềm bền; 

muối cacbonat của kim loại khác 

cũng như muối hiđrocacbnat kém 

bền), ứng dụng của tính chất trên là 

quá trình nung đá vôi (CaCO3) thu 

được vôi sống ( CaO). 

GV: Yêu cầu HS dựa vào sgk để 

Nội dung 

C. Axit cacbonic và muối cacbonat 

I. Axit cacbonic 

- H 2CO 3 là axit rất kém bền, dễ phân hủy thành H 2O 

và CO 2. Trong dd nước phân ly theo 2 nấc. 

H2CO3 H + + HCO3 - . 

HCO3 - H + + CO3 2- . 

- H2CO3 tạo ra 2 loại muối: muối cacbonat chứa ion 

CO3 2- (Ví dụ: Na2CO3…) và muối hiđroccabonat 

chứa ion HCO3 - ( ví dụ: NaHCO3…). 

II. Muối cacbonat 

1.Tính chất: 

a. Tính tan: 

- Muối cacbonat: chỉ muối của kim loại kiềm và 

amoni là tan, còn muối các kim loại khác không tan 

- Muối hidrocacbonat: hầu hết tan. 

b. Tác dụng với axit : cho khí CO2 thoát ra. 

Ví dụ: 

Phương trình phân tử: 

NaHCO 3 + HCl → NaCl + H 2O + CO 2 ↑. 

Phương trình ion thu gọn: 

HCO 

- 3 + H + → H 2O + CO 2↑. 

Phương trình phân tử: 

Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl +H2O + CO2 ↑. 

Phương trình ion thu gọn: 

CO3 2- + 2H + → H2O + CO2↑. 

c.Tác dụng với ddkiềm: 

Các muối hidrocacbonat dễ tác dụng với ddkiềm. 

NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O 

HCO 

- 3 + OH - → CO 

2- 3 + H 2O. 

d. Phản ứng nhiệt phân: 

t MgCO3 → o 

MgO + CO2↑. 

t CaCO3 →CaO o 

+ CO2↑. 

2NaCO t o 

3 → Na 2CO 3 + H 2O + CO 2↑. 

2. Ứng dụng: 

CaCO 3: chất độn trong 1 số ngành CN. 

9

nêu các ứng dụng quan trọng của 

muối cacbonat. 

Na 2CO 3 (còn gọi là sođa khan) dùng trong CN thủy 

tinh, đồ gốm… 

NaHCO3 còn được dùng trong CN thực phẩm, thuốc 

chữa đau dạ dày… 


GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài. 

- CO là khí độc, có tính khử ( cháy với oxy; khử được 1 số oxit kl ở nhiệt độ cao) 

CO2 không cháy và không duy trì sự cháy; là oxit axit ( tương ứng là axit H2CO3 kém 

bền, dễ phân hủy) 

- Các muối cacbonat dễ tác dụng với các dd axit, muối hidrocacbonat còn tác dụng đuợc 

với ddkiềm, một số muối cacbonat kém bền. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 1,2,3,4,5, 6 trang 75 SGK. Xem trước bài 17: ‘ Silic và 

hợp chất của silic’. 

3. Nội dung 3: Silic và hợp chất của silic. 


Kiểm tra bài cũ: Yêu cầu 1 HS lên bảng hoàn thành chuỗi phản ứng sau : 

CaCO3 CO2 CO CO2 Na2CO3 NaHCO3 Na2CO3 NaCl 

3.1. Hoạt động 1: Silic. 


- Biết được tính chất vật lí, tính chất hóa học của silic (tính khử, tính oxihóa), ứng dụng và 

điều chế silic, trạng thái tự nhiên và ứng dụng của silic. 

- Biết được một số ứng dụng của silic trong ngành kỹ thuật như luyện kim, bán dẫn, điện tử… 

- Dự đoán được tính chất hóa học của silic và so sánh với cacbon. 


sinh 

GV nêu vấn đề: Nguyên tố silic nằm 

ở nhóm IVA và nằm dưới cacbon. 

Hãy nghiên cứu tính chất, trạng thái 

tự nhiên, ứng dụng và phương pháp 

điều chế silic. 

GV yêu cầu HS: Dựa vào SGK và 

kiến thức thực tiễn để nêu các tính 

chất vật lí cơ bản của silic. 

GV: Yêu cầu HS dự đoán tính chất 

A. Silic 

Nội dung 


- Có hai dạng thù hình: silic tinh thể và silic vô định 

hình. 

-Silic tinh thể có cấu trúc tương tự kim cương , 

màu xám có ánh kim, có tính bán dẫn, t nc 

0 

= 1420 0 C 

-Silic vô định hình : bột , màu nâu. 

II. Tính chất hóa học 

+Số oxi hóa: -4, 0, +2, +4 → Si có thể có tính oxi hóa 

10

hóa học của silic dựa vào số oxihóa. 

GV: Hướng dẫn HS viết phản ứng 

minh họa và xác định số oxihóa của 

silic trong từng phản ứng hóa học. 

hoặc tính khử . 

+Si vô định hình hoạt động hơn silic tinh thể . 

1.Tính khử: 

a) Tác dụng với phi kim 0 : 

-Với flo , t 0 0 

+4 

thường : Si + 2F2 SiF4 

Silictetraflorua 

-Với Cl 2,Br 2,I 2,O 2 đun nóng ; vớiC, S ở nhiệt độ cao 

Si + O 2 SiO 2 

Silic dioxit 

b) Tác dụng với hợp chất : 

Silic tác dụng mạnh với dung dịch kiềm ( NaOH, 

KOH,…) giải phóng khí H2 

0 +4 

0 +4 

Si + 2NaOH + H2O Na2SiO3 + 2H2 ↑ 

Natri silicat 

2. Tính oxihóa : 

Silic tác dụng với các kim loại như canxi, magie, sắt 

tạo thành silixua kim loại. 

Vd : 2 Ca + Si 0 

→ Ca2Si -4 (Canxi silixua) 

GV: Yêu cầu HS dựa vào SGK và 

kiến thức thực tiễn để nêu trạng thái 

tồn tại của silic trong tự nhiên. 

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Silic 

có những ứng dụng nào quan trọng 

trong cuộc sống?. 

HS: Dựa vào SGK để trả lời câu hỏi 

của GV. 

GV: Nêu ra phương pháp điều chế 

silic và hướng dẫn HS viết phương 

trình phản ứng này. 

III. Trạng thái tự nhiên 

- Silic là nguyên tố phổ biến thứ 2, sau oxi, chiếm gần 

29,5 % vỏ trái đất. 

- Silic không tồn tại ở trạng thái tự do, chỉ gặp ở dạng 

hợp chất: chủ yếu là silic đioxit, mica, thạch anh… 

IV. Ứng dụng 

- Silic được dùng làm chất bán dẫn, bộ chỉnh lưu, pin 

mặt trời…. 

- Trong luyện kim, dùng silic để tách oxi ra khỏi kim 

loại nóng chảy. 

V. Điều chế 

Dùng các chất khử mạnh ( Mg, Al, C) +SiO 2 Si 

(trong điều kiện nhiệt độ phản ứng cao). 

t 0 

SiO2 + 2Mg Si + 2MgO 

3.2. Hoạt động 2: Hợp chất của silic. 


- Biết được một số tính chất của SiO 2, H 2SiO 3. 

- Biết được muối silicat: chỉ có silicat của kim loại kiềm là tan trong nước. 

- Viết được các phương trình phản ứng cơ bản chứng minh tính chất của muối silicat. 


Nội dung 

sinh 

11

GV nêu các tính chất cơ bản của 

silic đioxit, axit silixic và muối 

silicat và viết các phương trình phản 

ứng minh họa cho các tính chất. HS 

chú ý kỹ và ghi các kiến thức cần 

thiết vào vở. 

B. Hợp chất của silic 

I. Silic đioxit (SiO2) 

- Dạng tinh thể, t 

0 nc = 1713 0 C, không tan trong 

nước, tồn tại dưới dạng cát , thạch anh. 

- Là nguyên liệu để sản xuất đồ gốm, thủy tinh,… 

-Tan trong dung dịch kiềm đặc 

t 0 

SiO 2 + 2NaOH Na 2SiO 3 + H 2O 

- Tan trong axit flohidric 

SiO 2 + 4HF SiF 4 + 2H 2O 

→ Khắc chữ và hình lên thủy tinh. 

II. AXIT SILIXIC(H2SiO3): 

- Dạng keo, không tan trong nước 

- Dễ mất nước, khi mất nước 1 phần tạo silicagen 

(xốp). Silicagen hấp phụ mạnh (do có diên tích bề mặt 

lớn), dùng để hút hơi ẩm. 

-Axit silixic có tính axit rất yếu, yếu hơn cả axit 

cacbonic 

Na 2SiO 3 + CO 2 + H 2O Na 2CO 3 + H 2SiO 3 

III. MUỐI SILICAT: 

- Muối silicat của dung dịch kiềm tan được trong 

nước. 

- Dung dịch đậm đặc của Na 2SiO 3 và K 2SiO 3 gọi là 

thủy tinh lỏng. Thủy tinh lỏng dùng để chế tạo keo 

dán thủy tinh và sứ. 


GV nêu lại các tính chất trọng tậm của bài học. 

GV yêu cầu HS làm các bài tập trong SGK trang 79. 

4. Nội dung 4: Công nghiệp silicat. 


Kiểm tra bài cũ: GV yêu cầu 2 HS lên bảng để kiểm tra bài cũ 

1 HS: Hãy trình bày tính chất hóa học của silic và silic đioxit, viết các phương trình phản ứng 

minh họa cho các tính chất này. 

1 HS: Lên bảng giải bài tập 6 trang 79. 

4.1. Hoạt động 1: Thủy tinh. 


- Biết được thành phần và tính chất của thủy tinh. 

- Biết được phương pháp điều chế thủy tinh từ nguồn nguyên liệu tự nhiên. 


Nội dung 

sinh 

12

GV yêu cầu HS: Dựa vào sgk để 

nêu thành phần hóa học và các tính 

chất của thủy tinh. 

GV: Nêu ra các loại thủy tinh 

thường gặp, tính chất và ứng dụng 

của chúng. 

A. Thủy tinh 

I. Thành phần hóa học và tính chất của thủy tinh 

- Thành phần hóa học của thủy tinh là 

Na 2O.CaO.6SiO 2 

- Tính chất: Thủy tinh không có nhiệt độ nóng chảy 

xác định. Đun nóng thủy tinh mềm ra rồi mới chảy, vì 

vậy có thể tạo ra những đồ vật có nhiều hình dạng 

khác nhau. 

- Cách điều chế: nấu chảy hỗn hợp gồm cát trắng, đá 

vôi và sođa ở 1400 0 C. 

II. Một số loại thủy tinh 

- Thủy tinh kali: điều chế bằng cách thay sođa bằng 

K 2CO 3. Loại này có nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ 

hóa mềm cao hơn thủy tinh thường. Ứng dụng để làm 

các dụng cụ thí nghiệm. 

- Đồ pha lê: là thủy tinh chứa nhiều chì oxit dễ nóng 

chảy và trong suốt. 

- Thủy tinh thạch anh: Điều chế bằng cách nấu chảy 

silic đioxit tinh khiết. Loại này có nhiệt độ hóa mềm 

cao, có hệ số nở nhiệt rất nhỏ. 

- Thêm oxit của một số kim loại thì thủy tinh sẽ có 

nhiều màu sắc khác nhau. 

4.2. Hoạt động 2: Đồ gốm. 


- Biết được thành phần và tính chất của đồ gốm. 

- Biết được phương pháp điều chế đồ gốm từ nguồn nguyên liệu tự nhiên. 


Nội dung 

sinh 

GV nêu vấn đề: 

Đồ gốm là gì? Được chia làm mấy 

loại? 

Gạch và ngói thuộc loại đồ gốm nào? 

Chúng được sản xuất như thế nào 

(nguyên liệu, cách tiến hành, biện 

pháp kĩ thuật)?. 

Hãy kể tên một số loại gạch ngói mà 

em biết? 

Sành, sứ được sản xuất như thế nào? 

Sành, sứ khác nhau như thế nào? 

Hãy kể tên một số đồ vật làm bằng 

sành, sứ mà em biết? 

HS đọc SGK, liên hệ thực tế và nhớ 

B.ĐỒ GỐM 

Đồ gốm là vật liệu chủ yếu được chế tạo từ cao lanh, 

đất sét 

Gồm 3 loại: gốm xây dưng, gốm kĩ thuật và gốm dân 

dụng 

I.Gạch ngói 

- Thuộc loại gốm xây dựng 

- Cách sản xuất: đất sét và cát nhào với nước thành 

khối dẻo, sau đó tạo hình sấy khô và nung ở 900- 

1000 0 C 

II. Sành, sứ 

1.Sành 

- Cách sản xuất: Đất sét sau khi nung khoảng 1200- 

1300 0 C thì biến thành sành. Để tạo độ bóng và lớp 

bảo vệ không thấm nước, người ta tạo một lớp men 

13

lại kiến thức đã học ở lớp 9 để trả lời 

câu hỏi của GV. 

mỏng ở bề mặt của đồ sành 

- Là vật liệu cứng, gõ kêu, có màu xám hoặc nâu 

2. Sứ 

- Cách sản xuất: 

+ Phối liệu: cao lanh, fenspat, thạch anh và một số 

oxit kim loại 

+ đồ sứ dược nung hai lần: 

Lần đầu ở 1000 0 C, sau đó tráng men và trang trí 

Lần hai ở khoảng 1400-1500 0 C 

- Là vật liệu cứng, xốp, gõ kêu, có màu trắng 

-Sứ có nhiều loại: 

+ Sứ dân dụng 

+ Sứ kĩ thuật: chế tạo vật cách điện, tụ điện, buzi, 

chén chịu nhiệt, dụng cụ thí nghiệm… 

4.3.Xi măng 


- Biết được thành phần và tính chất của xi măng. 

- Biết được phương pháp điều chế xi măng từ nguồn nguyên liệu tự nhiên. 


Nội dung 

sinh 

GV nêu câu hỏi: 

C. Xi măng 

Xi măng có thành phần hóa học như 

thế nào? 

I. Thành phần hóa học 

Cách sản xuất xi măng như thế nào 

Gồm các canxi silicat 3CaO.SiO 2, 2CaO.SiO 2 và 

(nguyên liệu, cách tiến hành, biện 

canxi aluminat 3CaO.Al 2O 3 

pháp kĩ thuật)? 

II. Phương pháp sản xuất 

Quá trình đông cứng xi măng có đặc 

Nghiền nhỏ đá vôi, trộn với đất sét có nhiều SiO 2 và 

điểm gì? 

một ít quặng sắt rồi nung hỗn hợp trong lò quay hoặc 

Để bảo dưỡng công trình xây dựng ta 

lò đứng ở 1400-1600 0 C. Sau khi nung, thu được một 

phải làm gì? 

hỗn hợp rắn màu xám gọi là clanke. Nghiền clanhke 

Hãy kể tên một số nhà máy sản xuất 

với thạch cao (khoảng 5%) và một số phụ gia khác 

xi măng ở nước ta? 

thành bột mịn, sẽ được xi măng 

HS nghiên cứu SGK, liên hệ thực tế 

III. Quá trình đông cứng của xi măng 

và nhớ lại kiến thức đã học ở lớp 9 

Là sự kết hợp các hợp chất có trong xi măng với 

để trả lời câu hỏi của GV 

nước, tạo nên những tinh thể hiđrat đan xen vào nhau 

thành khối cứng và bền. Do đó trong quá trình đông 

cứng xi măng phải tưới nước. 

Một số nhà máy xi măng ở nước ta là xi măng Hải 

Phòng, Hà Tiên… 


GV yêu cầu HS: Phân biệt thành phần, tính chất và ứng dụng của thủy tinh, gốm, xi măng. 

GV yêu cầu HS: Làm bài 1,2,3,4 SGK trang 83. 

5. Nội dung 5: Luyện tập TÍNH CHẤT CỦA CACBON, SILIC VÀ CÁC HỢP CHẤT 

CỦA CHÚNG. 

14

Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số. 

Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra trong quá trình luyện tập. 

5.1. Hoạt động 1: Kiến thức cần nắm vững 

Các năng lực cần hình thành cho học sinh: Học sinh nắm vững: 

• Nắm vững các tính chất cơ bản của cacbon, silic, các hợp chất oxit, axit và muối của 

chúng. 

Hoạt động 

Nội dung 

của giáo viên 

và học sinh 

GV: Cho 4 

nhóm HS thảo 

luận để lên 

bảng lập 4 

bảng so sánh 

các tính chất 

của cacbon 

với silic, các 

oxit axit, các 

axit và các 

muối của 

cacbon với 

silic. 

I. Kiến thức cần nắm vững 

A. So sánh tính chất của cacbon và silic 

CACBON 

Dạng thù 

hình 

So sánh 

độ hoạt 

động của 

các dạng 

thù hình 

Tính 

chất hóa 

học 

- Kim cương 

- Than chì 

- C vô định hình 

C vô định hình 

-Tính khử: 

0 

o + 4 

Vd: C+ 

O t 

2 

⎯⎯→ C O2 

0 

o + 4 

SILIC 

-Si tinh thể 

-Si vô định hình 

Si vô định hình 

-Tính khử: 

o + 4 

C+ 

2CuO 

⎯⎯→ t 2Cu 

+ C O2 

-Tính oxi hóa: 

-Tính oxi hóa: 

0 

o −4 

, 

Vd: C 2H 

t 

xt 

0 

+ 4 

+ 

2 

⎯⎯ →C 

H 

4 Si + 2Mg 

⎯→ 

Mg 2 Si 

0 

o 

−4 

3C+ 4Al 

⎯⎯→ t Al4 

C3 

B. So sánh tính chất của các oxit cacbon với silic 

0 

Si+ 

O 

2 

⎯⎯→ t Si O 

OXIT CỦA CACBON 

OXIT CỦA SILIC 

CO CO 2 SiO 2 

Loại oxit trung tính Oxit axit Oxit axit 

oxit 

Tính 

chất 

-Là chất khử mạnh 

4CO + Fe 3O 4 3Fe + 4CO 2 

-Là chất oxi hóa 

CO 2 + 2Mg C + 2MgO 

-Tan trong kiềm nóng chảy 

SiO 2+2NaOHNa 2SiO 3+H 2O 

hoá 

-Tác dụng với dd HF: 


SiO 2 + 4HF SiF 4↑ + 2H 2O 

C. So sánh tính chất của axit cacbonic và axit silixic 

2 

Trạng 

thái 

Tính 

chất 

AXIT CACBONIC 

Dung dịch 

-Kém bền: 

H 

2 

CO3 

→ CO2 

+ H 

2O 

-Axit yếu 2 nấc : 

AXIT SILIXIC 

-Chất rắn, rất ít tan tronng nước 

Axit rất yếu, yếu hơn H 2CO 3 

Na 

2SiO3 

+ CO2 

+ H 

2O 

→ H 

2SiO3 

+ Na2CO 

3 

15

H 

2CO 

HCO 

HCO 

+ − 

3 

⇔ H + 

3 

⇔ H 

+ C 

− + 2− 

3 

O 3 

D. So sánh tính chất của muối cacbonat và muối silicat 

Tính 

tan 

Tính 

chất 

hóa 


MUỐI CACBONAT 

-Cacbonat trung hòa: 

+ Của kim loại kiềm: tan 

+ Còn lại: không tan 

- Cacbonat axit: tan ( trừ NaHCO 3) 

Dễ bị nhiệt phân hủy: 

-Cacbonat trung hòa(trừ kim loai 

kiềm) oxit kim loại + CO 2 

o 

CaCO3 ⎯ ⎯→ t CaO + CO 2 

-Cacbonat axit Cacbonat trung hòa + 

CO 2 + H 2O 

o 

Ca( HCO ⎯ ⎯→ t CaCO + CO + H O 

3 

) 2 

3 

2 

2 

MUỐI SILICAT 

-Silicat kim lọai kiềm: tan 

5.2. Hoạt động 2: Bài tập 


• Rèn luyện kĩ năng giải các bài tập trong chương. 

Hoạt động của giáo 

Nội dung 

viên và học sinh 

II. Bài tập 

GV: Phân loại các 

dạng bài tập với các 

mức độ kiến thức 

khác nhau. Sau đó, 

GV gọi HS lên bảng 

để làm bài theo 

hướng dẫn của GV. 

Bài 2/86: Dạng bài 

tập củng cố kiến 

thức 

→ mức độ tái hiện 

kiến thức 


tập củng cố kiến 

thức 

→ mức độ vận dụng 

khả năng tư duy 

Bài 2/86(SGK): 

Không có phản ứng hoá học xảy ra ở các trường hợp sau: 

a. C và CO 

e. CO và CaO 

h. SiO 2 và HCl 

Bài 3/86: 

Dãy chuyển hoá giữa các chất: 

C → CO 2 → Na 2CO 3 → NaOH → Na 2SiO 3 

→ H2SiO3 

16

HS: Viết các ptpư 


tập rèn luyện khả 

năng tư duy giải 

toán nhanh. 

Bài 5/86: 

Dạng bài tập rèn 

luyện khả năng tính 

toán 

Bài 4/86: Đáp án A 

Đặt CT chung của 2 muối: M2CO3: a mol 

Ta có: M 2CO 3 → M 2SO 4 

1mol 1mol ⇒ Tăng :36g 

a mol a mol ⇒ Tăng : (7,74 – 5,94) = 1,8g 

⇒ a = 1,8 / 36 = 0,05 mol ⇒ ĐA :A 

Bài 5/86: Gọi x, y lần lượt là số mol của CO và H 2. 

Ptpư: 2CO + O 2 → 2CO 2 

x mol → x/2 mol → x mol 

2H2 + O2 → 2H2O 

y mol → y/2 mol → y mol 

nO2 = 0,4 mol. Theo đầu bài ta có : x + y = 0,8 và 28x + 2y = 6,8 

⇒ x = 0,2 mol, y = 0,6 mol 

Phần trăm thể tích bằng phần trăm số mol : %H2 = 0,6/ 0,8= 75% và 

% CO = 100% - 75% = 25% 

Phần trăm khối lượng : 

%m = .% 

 

= ,..% 

,.,. = 17,6% 

%mCO = 100% - 17,6% = 82,4% 


• GV yêu cầu HS xem trước bài 20: Mở đầu về hóa học hữu cơ. 

17

A. GIỚI THIỆU CHUNG 

Chủ đề 4: ĐẠI CƯƠNG VỀ HÓA HỌC HỮU CƠ 

Số tiết: 6 tiết 

I. Tên chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ. 

II. Mô tả chủ đề: Chủ đề thuộc chương 4, gồm các bài: 

- Bài 20: Mở đầu về hóa hữu cơ. 

- Bài 21: Công thức phân tử hợp chất hữu cơ. 

- Bài 22: Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ 

- Bài 24: Luyện tập: Hợp chất hữu cơ, công thức phân tử và công thức cấu tạo (bỏ bài tập 7 

và 8). 

III. Nội dung chủ đề: 

- Mở đầu về hóa học hữu cơ: 

• Khái niệm về hợp chất hóa hữu cơ và hóa học hữu cơ. 

• Phân loại hợp chất hữu cơ. 

• Đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ. 

• Sơ lượt về phân tích nguyên tố 

- Công thức phân tử hợp chất hữu cơ: 

• Công thức đơn giản nhất: định nghĩa và cách thiết lập công thức đơn giản nhất. 

• Công thức phân tử: Định nghĩa, quan hệ giữa công thức phân tử và công thức đơn giản 

nhất, cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ. 

- Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ: 

• Công thức cấu tạo. 

• Thuyết cấu tạo hóa học. 

• Đồng đẳng, đồng phân. 

• Liên kết hóa học và cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ. 

B.TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ: 

I. Mục tiêu: 

1.Kiến thức: Biết được 

- Khái niệm về hóa học hữu cơ và hợp chất hữu cơ, đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ. 

- Phân loại hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố. 

- Các loại công thức hợp chất hữu cơ: Công thức chung, công thức đơn giản nhất, công thức 

phân tử và công thức cấu tạo. 

- Sơ lượt về phân tích nguyên tố: Phân tích định tính và định lượng. 

- Nội dung về thuyết cấu tạo phân tử, khái niệm đồng đẳng và đồng phân. 

- Liên kết cộng hóa trị và khái niệm về cấu trúc không gian của phân tử chất hữu cơ. 

1

2. Kĩ năng: 

- Tính được phân tử khối chất hữu cơ dựa vào tỉ khối hơi. 

- Xác định được công thức phân tử khi biết số liệu thực nghiệm. 

- Phân biệt được hiđrocacbon và dẫn xuất của hiđrocacbon dựa vào thành phần phân tử. 

- Viết công thức cấu tạo của một số hợp chất hữu cơ cụ thể. 

- Phân biệt được đồng đẳng, đồng phân dựa vào công thức cấu tạo cụ thể. 

3. Thái độ: Học sinh có thái độ tin tưởng vào khoa học, chân lí khoa học. 

- Có tinh thần làm việc nghiêm túc, sáng tạo. 

- Rèn luyện đức tính cần cù, tỉ mỉ và chính xác trong nghiên cứu khoa học. 

4.Năng lực cần phát triển: 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: học sinh biết được khái niệm hợp chất hữu cơ, sơ lượt 

về phân tích nguyên tố, nội dung thuyết cấu tạo hóa học, khái niệm đồng đẳng và đồng phân. 

- Năng lực làm thí nghiệm: Quan sát thí nghiệm xác định định tính C, H có trong glucozơ; 

quan sát mô hình phân tử metan rút ra kết luận về công thức phân tử và công thức cấu tạo của 

metan. 

- Năng lực tính toán hóa học: Xác định phân tử khối chất hữu cơ dựa vào tỉ khối hơi, xác định 

công thức phân tử của hợp chất hữu cơ khi cho sẵn số liệu thực nghiệm. 

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học: 

+ Dựa vào khái niệm phân biệt được hợp chất hữu cơ với vô cơ. 

+ Dựa vào thành phần nguyên tố phân loại ra được hiđrocabon và dẫn xuất hiđrocacbon. 

II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 

GV chuẩn bị: 

- Sơ đồ thí nghiệm xác định định tính C, H có trong glucozơ. 

- Mô hình của phân tử metan. 

- Chuẩn bị các dạng bài tập phù hợp với từng nội dung trong chủ đề để học sinh làm. 

HS chuẩn bị: 

- Đọc trước nội dung bài học. 

- Làm tất cả các bài tập sau mỗi nội dung đã học. 

- Nắm vững tất cả các kiến thức trọng tâm của từng nội dung. 

III. Phương pháp 

- Phương pháp diễn giải, đàm thoại gợi mở và nêu vấn đề, phương pháp nghiên cứu. 

- Dùng mô hình phân tử để học sinh quan sát. 

IV. Tiến trình bài học: 

1. Nội dung 1: Mở đầu về hóa học hữu cơ. 

1.1. Hoạt động 1: Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ. 


- Biết được một số đặc điểm của hợp chất hữu cơ. 

2

- Phân biệt được hợp chất hữu cơ và vô cơ. 


sinh 

GV: yêu cầu HS kể tên 5 hợp chất 

thuộc loại hợp chất vô cơ và 5 hợp 

chất thuộc loại hợp chất hữu cơ. 

GV ghi công thức của các loại hợp 

chất trên và yêu cầu HS tìm ra 

những đặc điểm chung về thành 

phần nguyên tố tạo nên hợp chất 

hữu cơ. 

HS rút ra kết luận : Hợp chất hữu 

cơ là hợp chất của cacbon ( trừ các 

oxit của cacbon, muối cacbonat, 

xianua, và cacbua…). 

GV bổ sung: Hóa học hữu cơ là 

nghành hóa học nghiên cứu các 

hợp chất hữu cơ. 

Nội dung 

I. Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu 

cơ. 

Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon(trừ CO, CO2 

, muối cacbonat, xianua, cacbua,…) 

Lưu ý về thành phần nguyên tố : 

+Nhất thiết phải có : C 

+Hay gặp: H, O, N, sau đó đến X 2, S,… 

- Dựa vào thành phần nguyên tố phân biệt được hợp 

chất hữu cơ và vô cơ. 

- Hóa học hữu cơ là ngành hóa học nghiên cứu các 

hợp chất hữu cơ. 

1.2. Hoạt động 2: Phân loại hợp chất hữu cơ. 


- Biết được cách phân loại hợp chất hữu cơ. 


sinh 

GV cho HS xem bảng phân loại 

hợp chất hữu cơ. GV đưa ra ví dụ 

minh họa cho cách phân loại này. 

GV: Giới thiệu thêm cách phân 

loại khác theo mạch cacbon. 

HS: Xem sgk để biết thêm những 

cách phân loại này. 

Nội dung 

II. Phân loại hợp chất hữu cơ: SGK 

HIĐROCACBON 

Phân tử chỉ chứa 

nguyên tử cacbon và 

hiđro 

Hợp chất hữu cơ 

DẪN XUẤT CỦA 

HIĐROCACBON 

Phân tử có nguyên tử 

của nguyên tố khác thay 

cho nguyên tử hiđro của 

hiđrocacbon 

1.3. Đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ: 


- Biết được các đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ. 

3


sinh 

Dựa vào kiến thức về liên kết hóa 

học ở lớp 10, GV yêu cầu HS nhận 

xét về liên kết hóa học chủ yếu trong 

hợp chất hữu cơ và yêu cầu HS cho 

biết các chất có liên kết cộng hóa trị 

thường có những đặc điểm gì về tính 

chất. 

Nội dung 

III. Đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ: 

1. Đặc điểm cấu tạo: 

Liên kết chủ yếu : Liên kết cộng hóa trị ( do được 

cấu tạo bởi một số nguyên tố phi kim có độ âm điện 

khác nhau ). 

GV giới thiệu bình có chứa xăng, 

yêu cầu HS quan sát và đưa ra các 

nhận xét về tính chất vật lí: 

+ Mùi (có nhiệt độ nóng chảy, 

nhiệt độ sôi thấp). 

+ Rót từ từ xăng vào nước thấy 

phân lớp ( không tan trong nước ). 

Từ những nhận xét trên và những 

kiến thức đã có, HS rút ra nhận xét 

chung về tính chất vật lí của hợp 

chất hữu cơ. 

GV nêu ví dụ minh họa cụ thể để 

dẫn tới kết luận: hợp chất hữu cơ 

kém bền với nhiệt và dễ cháy. 

GV nêu ví dụ về các phản ứng hữu 

cơ trong đời sống; lên men tinh bột 

để nấu rượu, làm giấm, nấu xà 

phòng… 

HS rút ra nhận xét: phản ứng hóa 

học của các hợp chất hữu cơ thường 

xảy ra chậm và theo chiều hướng 

khác nhau trong cùng một điều kiện, 

tạo ra hỗn hợp sản phẩm. 

1.4. Hoạt động 4: Sơ lượt về phân tích nguyên tố. 


2. Tính chất vật lí : 

- Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi thường thấp. 

- Phần lớn không tan trong nước, tan nhiều trong 

dung môi hữu cơ. 

3. Tính chất hóa học: 

- Hợp chất hữu cơ thường kém bền với nhiệt và dễ 

cháy 

- Phản ứng hữu cơ thường chậm, theo nhiều hướng 

khác nhau và tạo ra hỗn hợp sản phẩm . 

- Biết được phương pháp xác định định tính và định lượng các nguyên tố trong hợp chất hữu 

cơ. 

- Hiểu được tần quan trọng của phân tích nguyên tố trong hợp chất hữu cơ. 


Nội dung 

sinh 

4

Để thiết lập công thức phân tử hợp 

chất hữu cơ, cần tiến hành phân tích 

định tính và định lượng các nguyên 

tố. 

1. Phân tích định tính 

- GV trình bày nguyên tắc phép 

phân tích định tính: 

Sử dụng thí nghiệm ( hình 4.1 SGK ) 

để minh họa cho việc phân tích 

định tính nguyên tố C và H trong 

thành phần hợp chất hữu cơ. 

+ Chuyển nguyên tố C thành CO 2 

vẫn đục nước vôi trong có 

mặt C 

+ Chuyển nguyên tố H thành H 2O 

CuSO 4 khan từ màu trắng 

chuyển sang màu xanh có mặt H. 

+ Chuyển nguyên tố N thành NH3 

làm xanh giấy quỳ tím ẩm có 

mặt N 

- HS rút ra nguyên tắc phân tích 

định tính và phương pháp tiến 

hành. 

2. Phân tích định lượng: 

GV: Để xác định được CTPT hợp 

chất hữucơ, chỉ dùng phương pháp 

định tính thôi là chưa đủ cần thiết 

phải có phương pháp định lượng. 

GV giới thiệu mục đích, nguyên tắc, 

phương pháp tiến hành và biểu thức 

tính. 

IV. Sơ lượt về phân tích nguyên tố: 

1.Phân tích định tính: 

a. Mục đích:Xác định nguyên tố có trong thành phần 

phân tử hợp chất hữu cơ. 

b. Nguyên tắc:Chuyển các nguyên tố trong hợp chất 

hữu cơ thành các chất vô cơ đơn giản rồi nhận biết 

chung bằng các phản ứng đặc trưng. 

c. Phương pháp tiến hành : Trong phòng thí nghiệm 

- Xác định cacbon và hiđro bằng cách nung hợp chất 

hữu cơ với CuO để chuyền C thành CO 2, H thành 

H 2O. 

- Xác định N bằng cách chuyển nguyên tố N trong 

hợp chất hữu cơ thành NH 3, rồi nhận biết bằng giấy 

quỳ ẩm. 

2. Phân tích định lượng: 

a. Mục đích :Xác định % về khối lượng các nguyên 

tố có trong thành phần phân tử hợp chất hữu cơ. 

b.Nguyên tắc : Định lượng các nguyên tố trong hợp 

chất hữu cơ thông qua các hợp chất vô cơ cơ bản. 

c. Phương pháp tiến hành: SGK 

d.Biểu thức tính: 

m = . 

 

, m = . 

 

m = V 

. 28 

22,4 

Tính được 

%C = (mC.100%): a ( a: khối lượng hợp chất hữu 

cơ) 

%H = (mH.100%): a 

%N = (mN. 100%): a 

=> %O = 100% - ( %C + %H + %N) 


GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài: Các phương pháp phân tích nguyên tố. 

5

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 1,2,3,4 trang 91(SGK). Xem trước bài 21 “Công thức 

phân tử hợp chất hữu cơ”. 

2. Nội dung 2: Công thức phân tử hợp chất hữu cơ. 


Kiểm tra bài cũ: Yêu cầu 1 HS lên bảng trả lời các câu hỏi: 

1. Thế nào là hợp chất hữu cơ. Đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ? 

2. Cho biết các biểu thức tính mC, mH, mN, %C, %H, %N, %O. 

2.1. Hoạt động 1: Công thức đơn giản nhất. 


- Biết được công thức đơn giản nhất và cách thiết lập. 


sinh 

GV giới thiệu về định nghĩa công 

thức đơn giản nhất. 

HS ôn lại các công thức tính m C, m H, 

mO, mN. 

GV hướng dẫn HS cách thiết lập 

công thứa đơn giản nhất của hợp chất 

hữu cơ CxHyOz. 

GV: Trong thực tế, kết quả phân tích 

định lượng các nguyên tố trong phân 

tử chất hữu cơ cho biết phần trăm 

khối lượng các nguyên tố nên ta 

thường xác định công thức đơn giản 

nhất dựa vào số liệu này. 

GV: Nêu ra ví dụ minh họa. 

GV: Hướng dẫn HS tiến hành các 

bước để thiết lập công thức đơn giản. 

Nội dung 

I. Công thức đơn giản nhất: 

1. Định nghĩa: Công thức đơn giản nhất là công thức 

biểu thị tỉ lệ tối giản về số nguyên tử của các nguyên 

tố trong phân tử. 

2. Cách thiết lập công thức đơn giản nhất: 

Thiết lập công thức đơn giản nhất của hợp chất hữu 

cơ C xH yO z là tìm tỉ lệ: 

m 

x : y : z = nC : nH : nO = C 

mH 

m 

: : O 

12 , 0 1 , 0 16 , 0 

dưới dạng tỉ lệ giữa các số nguyên tối giản. 

- Đầu tiên lập tỉ lệ: 

%C %H %O 

x : y : z = : : 12 , 0 1 , 0 16 , 0 

- Sau đó biến đổi hệ thức trên về tỉ lệ giữa các số 

nguyên tối giản. 

Ví dụ: Kết quả phân tích nguyên tố hợp chất X cho 

biết %C = 40,00% ; %H = 6,67%, còn lại là oxi. Lập 

công thức đơn giản nhất của X. 

Giải: 

Gọi công thức phân tử của X là CxHyOz (với x, y, z 

nguyên dương). 

%C %H %O 

x : y : z = : : 12 , 0 1 , 0 16 , 0 

40, 

00 

= : 6 , 67 53, 

33 

: 

12, 

0 1, 

0 16, 

0 

= 3,33 : 6,67 : 3,33 

= 1 : 2 : 1 

Vậy công thức đơn giản nhất của X là CH 2O 

6

2.2. Hoạt động 2: Công thức phân tử. 


- Biết được cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ theo phương pháp phổ biến là: 

Dựa vào thành phần phần trăm khối lượng các nguyên tố, thông qua công thức đơn giản nhất, 

tính trực tiếp theo khối lượng sản phẩm đốt cháy. 

- Hiểu được: Để thiết lập CTPT hợp chất hữu cơ ngoài việc phân tích định tính, định lượng 

nguyên tố, cần xác định khối lượng mol phân tử hoặc biết tên loại hợp chất… từ đó giúp xác 

định được công thức đơn giản nhất, công thức phân tử của hợp chất hữu cơ. 


sinh 

GV đưa ra một số thí dụ về CTPT: 

CH 4, C 2H 2, C 6H 6 

HS nhận xét, rút ra định nghĩa công 

thức phân tử. 

Từ ví dụ, GV dẫn dắt để HS rút ra 

nhận xét. 

GV: 

Xét sơ đồ:C xH yO z → xC + yH + 

zO 

Khối lượng: M (g) 12x(g) y(g) 

16z(g) 

% khối lượng: 100% %C %H 

%O 

Nội dung 

II. Công thức phân tử: 

1. Định nghĩa: 

Công thức phân tử là công thức biểu thị số lượng 

nguyên tử của mỗi nguyên tố trong phân tử. 

2.Quan hệ giữa công thức phân tử và công thức đơn 

giản nhất: 

Ví dụ: 

Hợp chất Metan Axetilen Benzen 

CTPT CH4 C2H2 C6H6 

CTĐGN CH 4 CH CH 

* Nhận xét: 

a. Số nguyên tử của mỗi nguyên tố trong công thức 

phân tử là số nguyên lần số nguyên tử của nó trong 

công thức đơn giản nhất. 

b. Trong nhiều trường hợp, công thức phân tử cũng là 

công thức đơn giản nhất: 

Ví dụ : Metan: CH4 , ancol etylic: C2H6O, … 

c. Một số chất có công thức phân tử khác nhau nhưng 

có cùng 1 công thức đơn giản nhất. 

Ví dụ: Axetilen C 2H 2 và benzen C 6H 6 ; axit axetic 

C 2H 4O 2 và glucozơ C 6H 12O 6… 

3. Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ: 

a. Dựa vào thành phần phần trăm khối lượng các 

nguyên tố: 

M 

Ta có tỉ lệ: 100 % = 12, 0.x 

%C = 1, 0.y 

%H = 16, 0.z 

%O 

M.%C 

=> x = 12 , 0 . 100 % ; y = M.%H 

1, 0. 100% ; z = M.%O 

16, 0. 100% 

Ví dụ: 

Phenolphlatein có phần trăm khối lượng C, H và O lần 

lượt bằng 75,47%; 4,35% và 20,18%. 

Khối lượng mol phân tử của phenolphlatein bằng 

7

GV: Nêu ví dụ minh họa. Hướng 

dẫn HS sử dụng các bước thiết lập ở 

trên để xác định công thức phân tử 

của phenolphtalein. 

GV: Đưa ra ví dụ. 

GV: Hướng dẫn HS cách xác định 

công thức phân tử thông qua công 

thức đơn giản của hợp chất. 

GV: Đưa ra ví dụ. 

GV: Yêu cầu HS tìm số mol của Y, 

CO2 và H2O. 

GV: Hướng dẫn HS giải dựa vào 

công thức đốt cháy và số mol của 

các chất HS đã tính được ở trên. 

318,0 g/mol. Hãy lập công thức phân tử của 

phenolphlatein. 

Giải: 

Ta có: %C + %H + %O = 100% 

Vậy thành phần phân tử phenolphlatein gồm ba 

nguyên tố C, H, O. 

Đặt công thức phân tử là C xH yO z (với x, y, z nguyên 

dương). 

Ta có: 

318. 75, 47% 

318. 4, 35% 

x = = 20 ; y = 

12, 0. 100% 1, 0. 100% = 14 ; 

318. 20, 18% 

z = 

16, 0. 100% = 4 

→Công thức phân tử của phenolphlatein là C 20H 14O 4. 

b. Thông qua công thức đơn giản nhất: 

Ví dụ: Chất hữu cơ X có công thức đơn giản nhất 

CH2O và có khối lượng mol phân tử bằng 60,0 g/mol. 

Xác định công thức phân tử của X. 

Giải: 

Công thức phân tử của X là (CH2O)n 

MX = (12,0 + 2.1,0 + 16,0).n = 60,0 

→ n = 2. 

Vậy X có công thức phân tử C 2H 4O 2. 

c. Tính trực tiếp theo khối lượng sản phẩm đốt cháy: 

Ví dụ: Hợp chất Y chứa các nguyên tố C, H, O. Đốt 

cháy hoàn toàn 0,88 gam Y thu được 1,76g CO 2 và 

0,72g H2O. Tỉ khối hơi của Y so với không khí xấp xỉ 

3,04. Xác định công thức phân tử của Y. 

Giải: 

MY = 29. 3,04 ≈ 88 (g/mol); 

nY = 0 , 88 = 0,010 (mol) 

88 

n 

CO 2 

= 1 , 76 = 0,040 (mol); 

44 

n 

H2O 

= 0 , 72 = 0,040 (mol) 

18 

Đặt công thức phân tử của Y là CxHyOz 

(với x, y, z nguyên dương) 

y z 

CxHyOz (x+ - 

t y 0 

)O2 ⎯⎯→ xCO 

2 

+ H2O 

4 2 2 

y 

1mol 

xmol mol 

2 

0,01mol 

0,04mol 0,04mol 

Từ tỉ lệ: 

1 

0,010 = x 

0,040 = y 

2.0,040 

→ x = 4, y = 8. 

8

M X = 12.4 + 1.8 + 16z = 88 

→ z = 2 

Vậy CTPT của Y là C4H8O2 



– Khi biết được khối lượng (%khối lượng) các nguyên tố sẽ lập được CTĐGN. 

– Khi biết được khối lượng (%khối lượng) các nguyên tố, biết khối lượng mol phân tử sẽ lập 

được CTPT. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 1,2,3,4,5, 6 trang 95 SGK. Xem trước bài 22: ‘ Cấu trúc 

phân tử hợp chất hữu cơ’. 

3. Nội dung 3: Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ. 


Kiểm tra bài cũ: Yêu cầu 1 HS lên bảng làm bài tập 3 SGK trang 95. 

3.1. Hoạt động 1: Công thức cấu tạo. 


- Biết được khái niệm và các loại công thức cấu tạo. 


sinh 

GV khái niệm công thức cấu tạo 

(CTCT). 

HS: Chú ý lắng nghe và ghi khái 

niệm vào vở. 

GV nêu cách ghi các loại CTCT. 

HS làm theo hướng dẫn. 

Nội dung 

I. Công thức cấu tạo: 

1. Khái niệm: 

Công thức cấu tạo (CTCT) biểu diễn thứ tự và cách 

thức liên kết (liên kết đơn, liên kết bội) của các 

nguyên tử trong phân tử. 

2. Các loại CTCT: 

- CTCT khai triển. 

- CTCT thu gọn (còn gọi tắt là CTCT). 

- CTCT thu gọn nhất. 

3.2. Hoạt động 2: Thuyết cấu tạo hóa học. 


- Biết được nội dung cơ bản của thuyết cấu tạo hóa học. 


sinh 

GV yêu cầu HS nêu nội dung của 

thuyết công thức hóa học, mỗi nội 

dung nêu 1 ví dụ. 

HS nêu thuyết và cho ví dụ cụ thể. 

Nội dung 

II. Thuyết cấu tạo hóa học: 

1. Nội dung: 

a. Trong phân tử hợp chất hữu cơ, các nguyên tử liên 

9

- Ví dụ: Ancol etylic và đimetyl ete 

cùng CTPT là C2H6O nhưng CTCT 

khác nhau nên tính chất khác nhau. 

Ví dụ phần b và c xem sgk trang 97 

và 98. 

kết với nhau theo đúng hóa trị và theo một thứ tự nhất 

định. Thứ tự đó gọi là cấu tạo hóa học. Sự thay đổi 

thứ tự liên kết đó, tức là thay đổi cấu tạo hóa học, sẽ 

tạo ra hợp chất khác. 

b. Trong phân tử hợp chất hữu cơ, cacbon có hóa trị 

4. Nguyên tử cacbon không những có thể liên kết với 

nguyên tử của các nguyên tố khác mà còn có thể liên 

kết với nhau tạo thành mạch cacbon (mạch vòng, 

mạch không vòng, mạch có nhánh, mạch không 

nhánh). 

c. Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần 

phân tử (bản chất, số lượng các nguyên tử) và cấu tạo 

hóa học (thứ tự liên kết các nguyên tử). 

2. Ý nghĩa: 

Thuyết cấu tạo hóa học giúp giải thích được hiện 

tượng đồng đẳng, hiện tượng đồng phân. 

3.3. Đồng đẳng, đồng phân: 


- Biết được khái niệm đồng đẳng và đồng phân. 

- Biết cách viết công thức cấu tạo của các chất đồng phân cấu tạo. 


sinh 

GV nêu một số chất là đồng đẳng, 

HS nhận xét, kết luận. 

HS nêu khái niệm đồng đẳng. 

GV nêu các ví dụ về các đồng phân, 

cho HS xem mô hình phân tử ancol 

etylic và đimetyl ete. 

HS nhận xét về thành phần phân tử 

(lọai nguyên tử, số lượng nguyên tử), 

từ đó đưa ra khái niệm đồng phân. 

Nội dung 

III. Đồng đẳng, đồng phân: 

1. Đồng đẳng: 

a. Ví dụ: 

C2H4 (CH2 = CH2) 

C3H6 (CH = CH − CH ) 

…… 

CnH2n 

b. Khái niệm: 

Những hợp chất có thành phần phân tử hơn kém nhau 

một hay nhiều nhóm CH 2 nhưng có tính chất hóa học 

tương tự nhau là những chất đồng đẳng, chúng hợp 

thành dãy đồng đẳng. 

2. Đồng phân: 

a. Ví dụ: Ancol etylic (CH − CH − OH) và đimetyl 

ete 

(CH − O − CH ) 

b. Khái niệm: 

Những hợp chất khác nhau nhưng có cùng CTPT 

được gọi là đồng phân của nhau. 

10

3.4. Liên kết hóa học và cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ: 


- Biết được sơ lượt về cấu trúc phân tử. 


sinh 

GV yêu cầu HS nhận xét các nguyên 

tố thường xuất hiện trong hợp chất 

hữu cơ, suy ra loại liên kết? 

HS nhận xét: Đa số là các phi kim, 

liên kết chủ yếu là liên kết cộng hóa 

trị CHT. 

GV bổ sung thêm các lọai liên kết 

cộng hóa trị (CHT) có thể có: liên 

kết σ và liên kết π. Sự tổ hợp các liên 

kết σ và liên kết π tạo thành liên kết 

đơn hay liên kết bội (liên kết đôi hay 

liên kết ba). 



Nội dung 

IV. Liên kết hóa học và cấu trúc phân tử hợp chất 

hữu cơ: 

Liên kết chủ yếu: liên kết cộng hóa trị. 

Liên kết CHT chia 2 loại: liên kết xichma (σ) và liên 

kết pi (π). 

1. Liên kết đơn (hay liên kết σ) 

- Là liên kết hình thành do một cặp electron chung 

tạo nên biểu diễn bằng – 

Ví dụ: Trong phân tử metan, nguyên tử cacbon tạo 

được bốn liên kết đơn bằng bốn cặp electron dùng 

chung với bốn nguyên tử hiđro. 

2. Liên kết đôi: 

Liên kết hình thành do 2 cặp electron chung, tạo bởi 

1liên kết σ và một liên kết π, biểu diễn bằng =. 

Ví dụ: Các nguyên tử C, H trong phân tử etilen H 2C= 

CH2 

3. Liên kết ba: 

Liên kết hình thành do 3 cặp electron chung, tạo bởi 

1liên kết σ và 2 liên kết π, biểu diễn bằng ≡. 

Ví dụ: Các nguyên tử trong phân tử axetilen nằm trên 

một đường thẳng. 

HC ≡ CH 

Viết công thức cấu tạo có thể có của chất có công thức phân tử là C 4H 10; C 3H 6Cl 2. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 1,2,3,4,5, 6, 7, 8 trang 101 và 102 SGK. Xem trước bài 

24: “Luyện tập: Hợp chất hữu cơ, công thức phân tử và công thức cấu tạo”. 

4. Nội dung 4: Luyện tập: Hợp chất hữu cơ, công thức phân tử và công thức cấu tạo. 


Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra trong quá trình làm bài tập. 

4.1. Hoạt động 1: Kiến thức cần nắm vững. 


- Củng cố các khái niệm: 

* Hợp chất hữu cơ: 

+ Khái niệm 

+ Phân loại 

+ Đồng đẳng, đồng phân 

11

+ Liên kết trong phân tử 

*Phản ứng của hợp chất hữu cơ. 


sinh 

GV gọi HS lên bảng trình bày các 

nội dung trên. 

GV cho HS thiết lập mối quan hệ 

giữa các đơn vị kiến thức: Phân tích 

định tính, phân tích định lượng, công 

thức đơn giản nhất, công thức phân 

tử, công thức cấu tạo, công thức 

chung, đồng đẳng và đồng phân. 

I. Kiến thức cần nhớ 

Nội dung 

1. Khái niệm hợp chất hữu cơ, thành phần các nguyên 

tố trong phân tử hợp chất hữu cơ. 

2. Phân loại hợp chất hữu cơ 

3. Liên kết trong phân tử hợp chất hữu cơ 

4. Các loại công thức biểu diễn phân tử hợp chất hữu 

cơ 

5. Các loại phản ứng hay gặp trong hóa học hữu cơ. 

6. Đồng đẳng, đồng phân. 

4.2. Hoạt động 2: Bài tập. 


- Biết được thành phần và tính chất của đồ gốm. 

- Biết được phương pháp điều chế đồ gốm từ nguồn nguyên liệu tự nhiên. 


Nội dung 

sinh 

GV yêu cầu HS đọc đề và hướng 

dẫn HS làm một bài tập, GV nhắc 

lại các bước thiết lập công thức 

phân tử. 

II. Bài tập: 

Dạng 1: Thiết lập công thức phân tử của các hợp chất 

hữu cơ: 

Bài 1: 

Hãy thiết lập CTPT của các hợp chất A và B ứng với 

các số liệu thực nghiệm sau ( không ghi% O ) 

a. C: 49,40% , H: 9,80% , N: 19,10% , d = 2,52 

b. C: 54,54% , H: 9,09% , d 

 

= 2,00 

GV: Gợi ý tính khối lượng mol 

phân tử của MA 

Giải: 

a. Gọi CTTQ của A là CxHyOzNt ( x, y , z , t : nguyên 

dương ) 

%O = 100% - ( 49,4% + 9,8% + 19,1%) = 21,7% 

Mà : 

d = 2,52 ⇒ MA = 2,52. 29 = 73 đvC 

 

Ta có : 

 

= 

= 

= 

= 

% % % % 

12

GV yêu cầu HS lên bảng làm câu b 

GV hướng dẫn HS tóm tắt đề và 

HS lên bảng làm bài 2. 

GV hướng dẫn HS tóm tắt đề và 

HS lên bảng làm bài 3. 

12x 

y 16z 

14t 

73 

⇒ = = = = = 0, 73 

49,4 9,8 21,7 19,1 100 

⇒ x = 3 , y = 7 , z = 1 , t = 1 

Vậy CTPT của A là C3H7ON 

b. Gọi CTTQ của A là CxHyOz ( x, y, z : nguyên 

dương) 

%O = 100% - ( 54,54% + 9,09%) = 36,37% 

d 

= 2,00 ⇒ M B = 2.44 = 88 

 

Ta có : 

12x 

%C = y 

%H = 16z 

%O = M 

100 

12x 

y 16z 

88 

⇒ = = = = 0, 88 

54,54 9,09 36,37 100 

⇒ x = 4 , y = 8 , z = 2 

⇒ Vậy CTPT của B là C 4H 8O 2 

Bài 2: 

Một hợp chất A chứa 54,8%C , 4,8% H , 9,3%N còn 

lại là oxi, cho biết phân tử khối của nó là 153 đvC . 

Xác định CTPT của hợp chất. 

Giải: 

Gọi CTTQ của A là CxHyOzNt ( x, y , z , t : nguyên 

dương ) 

%O = 100% - (54,8% + 4,8% + 9,3%) = 31,1% 

Mà MA = 153 đvC 

Ta có : 

 

= 

= 

= 

= 

% % % % 

12x 

y 16z 

14t 

153 

⇒ = = = = = 1, 53 

54,8 4,8 31,1 9,3 100 

⇒ x = 7 , y = 7 , z = 3 , t = 1 

⇒ Vậy CTPT của A là C7H7O3N 

Bài 3: (bài 2 sgk trang 107) 

Gọi CTTQ của metylơgenol là CxHyOz 

% O = 100% - (74,16 % + 7,86%) = 17,98% 

Ta có: 

x: y: z = % 

: % 

 

⇒ x: y: z = , 

 

: % 

 

: 

, 

: , 

 

⇒ x : y : z = 6,18: 7,86: 1,12375 = 11: 14: 2 

⇒ Công thức đơn giản nhất là C 11H 14O 2 

Mà M = 178 g/mol 

⇒ Công thức phân tử của metylơgenol là C 11H 14O 2 

Dạng 2: Viết công thức cấu tạo của các hợp chất hữu 

13

GV: Hướng dẫn và viết công thức 

cấu tạo của C3H8O. 

HS: Dựa vào CTCT của C3H8O của 

GV viết, lên bảng viết CTCT của 

C 4H 10O. 

cơ 

Bài 4: (bài 5 sgk trang 107) 

Công thức cấu tạo của C 3H 8O là: 

CH − CH − CH OH, CH − CHOH − CH 

CH − O − CH − CH 


GV: Yêu cầu HS xem trước bài 25: “Ankan” 

14

[ Cooperation Project ] Giáo án hóa học cơ bản 11 dạy học theo chủ đề (P3+4)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?