XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VỀ SẮT VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC LĨNH HỘI KIẾN THỨC HÓA HỌC CHO HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

https://twitter.com/daykemquynhon 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

ĐẠI HỌC HUẾ 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

NGUYỄN VĂN A 

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP 

VỀ SẮT VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT NHẰM NÂNG CAO 

NĂNG LỰC LĨNH HỘI KIẾN THỨC HÓA HỌC 

CHO HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học Bộ môn Hóa học 

Mã số: 60 14 01 11 

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC 

THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG 

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 

TS. LÊ VĂN DŨNG 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Thừa Thiên Huế, năm 2018 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

i 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








LỜI CAM ĐOAN 

Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, các 

số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong Luận văn là trung thực, được các đồng tác 

giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình 

nghiên cứu nào khác. 

Huế, tháng 8 năm 2018 

Tác giả luận văn 

Nguyễn Văn A 






ii 







LỜI CẢM ƠN 




Sau thời gian học tập và nghiên cứu tại Khoa Hóa học Trường ĐHSP Huế 

được sự giúp đỡ tận tình của thầy cô giáo, đồng nghiệp và sự nỗ lực của bản thân 

tôi đã hoàn thành luận văn này. 

Tôi chân thành biết ơn sâu sắc sự giúp đỡ to lớn của TS Lê Văn Dũng và quý 

thầy cô tham gia giảng dạy trong suốt khóa học, sự chỉ dẫn tận tình đầỳ tâm huyết 

của quý thầy cô đã giúp tôi hoàn thành luân văn của mình. 

Xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong tổ Hóa Học trường 

THPT An Phú ( An Giang ), trường THPT Quốc Thái ( An Giang ), trường THPT 

Trần Văn Thành ( An Giang ) đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực 

nghiệm sư phạm. 

Cảm ơn các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ, đóng góp ý kiến cho 

luận văn hoàn thành đúng tiến độ và có nội dung sâu sắc. 

Tôi xin chân thành cảm ơn! 

Huế, tháng 8 năm 2018 

Học viên 

Nguyễn Văn A 






iii 










MỤC LỤC 

Trang 

Trang phụ bìa ........................................................................................................... i 

Lời cam đoan ........................................................................................................... ii 

Lời cảm ơn ............................................................................................................. iii 

MỤC LỤC .............................................................................................................. 1 

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ..................................................... 4 

DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... 5 

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .................................................................. 6 

PHẦN 1. MỞ ĐẦU ................................................................................................ 7 

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 7 

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 8 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 8 

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................. 9 

5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 9 

6. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 9 

7. Những đóng góp của đề tài ............................................................................. 10 

PHẦN 2: NỘI DUNG .......................................................................................... 11 

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................ 11 

1.1. Đổi mới PPDH theo hướng dạy học tích cực ............................................... 11 

1.1.1. Những xu hướng dạy học hóa học hiện nay .............................................. 11 

1.1.2. Dạy học tích cực ...................................................................................... 12 

1.1.3. Một số phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực cần được phát triển 

ở trường phổ thông ............................................................................................ 13 

1.1.4. Điều kiện áp dụng phương pháp dạy học tích cực ..................................... 16 

1.2. Khái niệm về năng lực ................................................................................. 18 

1.2.1. Khái niệm về năng lực .............................................................................. 18 

1.2.2. Năng lực đặc thù môn hóa học .................................................................. 18 

1.3. Vấn đề tự học ở trường THPT ..................................................................... 22 






1 










1.3.1. Tự học và các hình thức tự học đối với sự phát triển tư duy và lĩnh hội kiến 

thức của học sinh .............................................................................................. 22 

1.3.2. Thực trạng vấn đề dạy – học môn hóa học của HS THPT hiện nay ........... 23 

1.3.3. Thiết kế đề cương bài học – giải pháp có hiệu quả để phát huy tính tích cực 

chủ động và khuyến khích ý thức tự học của học sinh ........................................ 25 

1.4. Bài tập hóa học ............................................................................................ 26 

1.4.1. Khái niệm về BTHH ................................................................................. 26 

1.4.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học ....................................................... 26 

1.4.3. Phân loại bài tập hóa học .......................................................................... 27 

1.4.4. Xu hướng phát triển của BTHH hiện nay [15] .......................................... 27 

1.4.5. Ý nghĩa của BTHH đối với việc phát triển năng lực tư duy và tạo hứng thú 

cho HS trong học tập môn hóa học ..................................................................... 28 

Tiểu kết chương 1 .................................................................................................. 29 

CHƯƠNG 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VỀ SẮT VÀ 

HỢP CHẤT CỦA SẮT NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC LĨNH HỘI KIẾN 

THỨC HÓA HỌC CHO HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .. 30 

2.1. Phân tích mục tiêu, vị trí và nội dung kiến thức về sắt và hợp chất của sắt 

trong chương trình hóa học 12 ............................................................................ 30 

2.1.1. Nội dung................................................................................................... 30 

2.1.2. Mục tiêu ................................................................................................... 30 

2.1.3. Vị trí ......................................................................................................... 31 

2.1.4. Thiết kế đề cương bài học cho sắt và hợp chất của sắt .............................. 31 

2.2. Thiết kế đề cương bài học trên cơ sở xây dựng hệ thống câu hỏi cho học sinh 

chuẩn bị ở nhà .................................................................................................... 34 

2.2.1. Cơ sở xây dựng Đề cương bài học ............................................................ 34 

2.2.2. Sử dụng Đề cương bài học như là một “mắt xích ”trong quá trình dạy học34 

2.3. Đề cương bài học về sắt và hợp chất cúa sắt ................................................ 35 

2.3.1. Chủ đề 1: SẮT (1 tiết) .............................................................................. 35 

2.3.2. Chủ đề 2: hợp chất của sắt (2 tiết) ............................................................. 40 


2.3.3. Chủ đề 3: hợp kim của sắt (1 tiết) ............................................................. 46 





2 










2.3.4. Chủ đề 4 ................................................................................................... 48 

2.3.5. Chủ đề 5: thực hành và kiểm tra. (2 Tiết) .................................................. 56 

2.4. Tuyển chọn, xây dựng hệ thống bài tập về sắt và hợp chất của sắt nhằm nâng 

cao năng lực lĩnh hội kiến thức hóa học cho học sinh trung học phổ thông ......... 61 

2.4.1. Kiến thức .................................................................................................. 61 

2.4.2. Các dạng bài tập về sắt và hợp chất. ......................................................... 63 

Tiểu kết chương 2 .................................................................................................. 98 

CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................... 99 

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ................................................................... 99 

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .................................................................. 99 

3.3. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ................................................................... 99 

3.3.1. Lựa chọn địa bàn, đối tượng và thời gian thực nghiệm sư phạm ............... 99 

3.3.2. Nội dung thực ngiệm sư phạm ................................................................ 101 

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................................... 102 

3.4.1. Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm ........................................................... 102 

3.4.2. Xử lí thống kê kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................... 112 

3.4.3. Đánh giá, phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm .................................. 116 

PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 118 

1. KẾT LUẬN .................................................................................................. 118 

2. KIẾN NGHỊ ................................................................................................. 119 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 121 

PHỤ LỤC 






3 







DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT 




BTHH 

Dd 

ĐC 

Đktc 

GV 

HS 

PPDH 

PTPƯ 

SBT 

SGK 

TN 

TNSP 

THPT 

Viết tắt 

Bài tập hóa học 

Dung dịch 

Đối chứng 

Viết đầy đủ 

Điều kiện tiêu chuẩn 

Giáo viên 

Học sinh 

Phương pháp dạy học 

Phương trình phản ứng 

Sách bài tập 

Sách giáo khoa 

Thực nghiệm 

Thực nghiệm sư phạm 

Trung học phổ thông 






4 










DANH MỤC CÁC BẢNG 

Trang 

Bảng 3.1. Chọn lớp TN và lớp ĐC ...................................................................... 100 

Bảng 3.2. Kết quả học sinh đạt điểm x i của 2 bài kiểm tra của trường THPT Trần 

Văn Thành .......................................................................................... 102 

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 15 phút – 

Hóa khối 12 của trường THPT Trần Văn Thành ................................. 102 


Khối 12 của trường THPT Trần Văn Thành ........................................ 103 

Bảng 3.5. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh trường THPT 

Trần Văn Thành ................................................................................ 104 

Bảng 3.6. Kết quả học sinh đạt điểm x i của 2 bài kiểm tra của trường THPT 

Quốc Thái ........................................................................................... 105 


Hóa khối 12 của trường THPT Quốc Thái .......................................... 105 


Khối 12 của trường THPT Quốc Thái ................................................. 107 

Bảng 3.9. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh khối 12 trường THPT 

Quốc Thái ........................................................................................... 108 

Bảng 3.10. Kết quả học sinh đạt điểm x i của 2 bài kiểm tra của trường THPT 

An Phú ............................................................................................... 109 

Bảng 3.11. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 15 phút 

của học sinh khối 12 trường THPT An Phú ........................................ 109 

Bảng 3.12. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 45 phút 

của học sinh khối 12 trường THPT An Phú ........................................ 110 

Bảng 3.13. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh khối 12 trường THPT 

An Phú ............................................................................................... 111 

Bảng 3.14. Tổng hợp các tham số đặc trưng ........................................................ 115 






5 










DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ 

Trang 

Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút – Khối 12 của trường THPT 

Trần Văn Thành .................................................................................. 103 


Trần Văn Thành .................................................................................. 104 

Hình 3.3. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của học sinh khối 12 trường THPT 

Trần Văn Thành .................................................................................. 105 


Quốc Thái ........................................................................................... 106 


Quốc Thái ........................................................................................... 107 


Quốc Thái ........................................................................................... 108 

Hình 3.7. Đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút của học sinh khối 12 trường THPT 

An Phú ............................................................................................... 110 

Hình 3.8. Đường lũy tích bài kiểm tra 45 phút của học sinh khối 12 trường THPT 

An Phú ............................................................................................... 111 


An Phú ............................................................................................... 112 






6 







PHẦN 1. MỞ ĐẦU 




1. Lý do chọn đề tài 

Trong chương trình THPT, Hoá học là bộ môn khoa học tự nhiên có vai 

trò quan trọng trong nhà trường phổ thông. Môn hoá học cung cấp cho học sinh 

một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết thực đầu tiên về hoá học, rèn 

luyện cho học sinh óc tư duy sáng tạo và khả năng trực quan nhanh và nhạy. Vì 

vậy giáo viên bộ môn hoá học cần hình thành ở các em một kỹ năng cơ bản, thói 

quen học tập và làm việc khoa học làm nền tảng để các em phát triển khả năng 

nhận thức và năng lực hành động. Hình thành cho các em những phẩm chất cần 

thiết như cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, chính xác, yêu thích khoa học. 

Nhằm đạt được mục tiêu đào tạo ra thế hệ những người lao động đáp ứng 

nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, ngành giáo dục đào tạo phải tiến 

hành đổi mới trên mọi mặt: nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện,… 

Trong đó, trọng tâm là đổi mới phương pháp, đổi mới phương tiện là quan trọng. 

Công cuộc đổi mới phương pháp dạy học và phương tiện dạy học đã được Nghị 

quyết Trung ương 2 khóa VIII chỉ rõ: “Đổi mới phương pháp dạy học – đào tạo, 

khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo cho người 

học, từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào dạy học, 

đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh” 

Trong đổi mới hoạt động dạy học hóa học, vai trò của bài tập hóa học đặc biệt 

quan trọng nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ của bộ môn hóa học, đi tới mục tiêu nâng 

cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục 

mang tính tương tác cao chứ không đơn thuần chỉ là “thầy đọc, trò chép” như kiểu 

truyền thống, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri 

thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự học tập, tự rèn luyện của bản thân mình. 

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, do đó dạy và học hóa học không chỉ 

dừng lại ở việc truyền đạt và lĩnh hội kiến thức khoa học mà còn phải nâng cao tính 

thực tiễn của môn học: rèn luyện các kỹ năng, kỹ xảo thực hành, nâng cao khả năng 


vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn sản xuất. Trong dạy học hóa học, bài tập 





7 










hóa học là nguồn quan trọng để học sinh thu nhận kiến thức, củng cố khắc sâu 

những lí thuyết đã học phát triển tư duy sáng tạo của học sinh, nâng cao năng lực 

nhận thức. Tuy nhiên việc bố trí thời lượng trong làm bài cho phần kiến thức, bài 

tập hóa học rất ít đặc biệt với các bài tập trắc nghiệm. Do vậy đa số học sinh 

THPT hiện nay gặp rất nhiều khó khăn trong việc phân loại và tìm ra phương pháp 

giải phù hợp theo yêu cầu của ngành giáo dục về “Đổi mới phương thức kiểm tra 

đánh giá chất lượng học sinh trong dạy học hóa học ở trương THPT” 

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và giảng dạy, tôi đã tích luỹ được một số 

phương pháp giải nhanh bài tập, nhằm đáp ứng được yêu cầu của sự thay đổi về nội 

dung và hình thức thi trong những năm gần đây, nhất là kì thi tốt nghiệp trung học 

phổ thông quốc gia. Từ những vấn đề nêu trên, với mong muốn góp phần nhỏ bé 

của mình vào sự nghiệp giáo dục ở cấp THPT, góp phần nâng cao chất lượng của 

bộ môn, đổi mới phương pháp dạy học để phát triển tư duy cho học sinh, giúp các 

em tự lực tự mình tìm ra tri thức, tạo tiền đề cho việc phát triển tính tích cực, khả 

năng tư duy của các em ở cấp học cao hơn cũng như trong đời sống sau này, đó 

cũng chính là lí do tôi chọn đề tài: “ Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập về sắt 

và hợp chất của sắt nhằm nâng cao năng lực lĩnh hội kiến thức hóa học cho học 

sinh lớp 12 trung học phổ thông“ 

2. Mục đích nghiên cứu 

• Phân tích và hệ thống hóa lý thuyết chủ đạo dùng trong bài tập hóa học 

phần sắt và hợp chất của sắt ở chương trình lớp 12 trung học phổ thông. 

• Khai thác và nghiên cứu sâu tất cả các dạng bài tập về sắt và hợp chất của 

sắt, giúp các em rèn luyện kĩ năng giải toán trong các đề thi tốt nghiệp THPT Quốc 

Gia nhằm nâng cao năng lực lĩnh hội kiến thức hóa học cho học sinh lớp 12 trung 

học phổ thông 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu một số vấn đề về cơ sở lý luận dạy học hóa học: Phương pháp 

dạy, phương pháp học hóa học và các vấn đề lien quan. 


• Điều tra cơ bản về thực trạng dạy và học phần bài tập về sắt và hợp chất 

của sắt của giáo viên hiện nay. 





8 










• Nghiên cứu phương pháp xây dựng và sử dụng bài tập hóa học để rèn 

luyện kĩ năng và phát triển tư duy cho học sinh. 

• Thiết kế và xây dựng hệ thống bài tập về sắt và hợp chất của sắt trong 

chương trình hóa học lớp 12 ở trường THPT. 

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

trường THPT 

4.1 Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy và quá trình học môn Hóa Học ở 

4.2 Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống hóa lý thuyết và bài tập về sắt và hợp 

chất của sắt – Hóa học 12. 

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Các Phương pháp nghiên cứu lý luận: 

• Nghiên cứu các tài liệu lý luận dạy học và phương pháp dạy học hóa học. 

• Nghiên cứu lý thuyết về kiểm tra đánh giá. 

• Phân tích tổng hợp, hệ thống hóa lý thuyết, phân dạng và phương pháp giải 

bài tập hóa học theo hướng nâng cao năng lực tư duy và suy luận logic của học sinh. 

5.2. Các Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 

• Các phương pháp: Khảo sát, điều tra, phỏng vấn, phương pháp chuyên gia 

• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành dạy thực nghiệm để kiểm 

chứng hiệu quả của đề tài 

• Nghiên cứu tình hình dạy học hóa học khối 12 hiện nay. 

• Nghiên cứu kỹ năng vận dụng giải bài tập hóa học của học sinh khối 12. 

• Nghiên cứu thực tế dạy học môn Hóa Học ở trường THPT Quốc Thái, 

trường THPT An Phú thuộc Huyện An Phú, Tỉnh An Giang, trường THPT Trần 

Văn Thành thuộc Huyện Châu Phú, Tỉnh An Giang. 

5.3. Phương pháp thống kê toán học 

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả thực nghiệm. 

6. Giả thuyết khoa học 

Nếu xây dựng và sử dụng một cách có hiệu quả hệ thống bài tập về sắt và hợp 


chất của sắt phù hợp với thời lượng học tập, trình độ nhận thức của học sinh và tiếp 

cận được nội dung vấn đề này trong đề thi THPT Quốc Gia môn Hóa Học thì sẽ phát 





9 










triển năng lực lĩnh hội kiến thức hóa học cho học sinh lớp 12 trung học phổ thông. 

7. Những đóng góp của đề tài 

• Xây dựng phương pháp giải bài tập về sắt và hợp chất của sắt ở lớp 12, 

phù hợp với các đề thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia, trên cơ sở vận dụng lý thuyết 

chủ đạo. 

• Giúp học sinh nắm vững được bản chất của Hóa Học, nâng cao năng lực 

suy luận logic, kỹ năng lập luận nhanh, kỹ năng giải toán tốt để đạt hiệu quả cao 

trong kì thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia phát triển năng lực lĩnh hội kiến thức hóa 

học cho học sinh lớp 12 trung học phổ thông 

• Chứng tỏ được dạy học bằng sự đa dạng các phương pháp, các hình thức 

tổ chức là những con đường đưa người giáo viên đến thành công. 






10 










PHẦN 2: NỘI DUNG 

CHƯƠNG 1 

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 

1.1. Đổi mới PPDH theo hướng dạy học tích cực 

1.1.1. Những xu hướng dạy học hóa học hiện nay [5], [9]; [13]; [25] 

“Dạy học là một quá trình gồm toàn bộ các thao tác có tổ chức và định 

hướng giúp người học từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động với 

mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần…”. 

Trong dạy học hóa học cần sử dụng đa dạng các phương pháp dạy học: 

Phương pháp thuyết trình; Phương pháp đàm thoại; Phương pháp qui nạp và diễn 

dịch; Phương pháp loại suy; Phương pháp nghiên cứu hóa học thông qua phương 

tiện trực quan (hình ảnh, mô hình,vật thể…), dùng thí nghiệm hóa học (thí nghiệm 

biểu diễn, thí nghiệm của HS, thực nghiệm tưởng tượng); Giải bài tập hóa học. 

Hiện nay, giáo dục chú trọng hình thức dạy học tích hợp là cách tiếp cận 

giảng dạy liên ngành theo đó các nội dung giảng dạy được trình bày theo các đề tài 

hoặc chủ đề. Mỗi đề tài hoặc chủ đề được trình bày thành nhiều bài học nhỏ để 

người học có thể có thời gian hiểu rõ và phát triển các mối liên hệ với những gì mà 

người học đã biết. Cách tiếp cận này tích hợp kiến thức từ nhiều ngành học và 

khuyến khích người học tìm hiểu sâu về các chủ đề, tìm đọc tài liệu từ nhiều nguồn 

và tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau. Việc sử dụng nhiều nguồn thông tin 

khuyến khích người học tham gia vào việc chuẩn bị bài học, tài liệu, và tư duy tích 

cực hơn so với cách học truyền thống với chỉ một nguồn tài liệu là SGK. Kết quả là 

người học sẽ hiểu rõ hơn và cảm thấy tự tin hơn trong việc học của mình. 

Điểm mới trong định hướng giáo dục hiện nay chính là quan điểm giáo dục định 

hướng năng lực. Định hướng phát triển năng lực là một xu hướng giáo dục quốc tế. 

Phát triển năng lực là thành phần quan trọng của mục tiêu giáo dục, năng lực là tổng 

hòa kiến thức, thái độ, kỹ năng mà HS cần phải đạt chuẩn trong quá trình học tập. 

Định hướng vào người học: Năng lực của người học chỉ được hình thành 


thông qua hoạt động của chủ thể người học, chú trọng hoạt động tích cực, tự lực của 





11 










chủ thể người học trong quá trình dạy học, chú ý đến hoạt động học của HS để có 

thể tổ chức quá trình học tập phù hợp. 

1.1.2. Dạy học tích cực [3], [4], [5], [25] 

1.1.2.1. Phương pháp dạy học tích cực 

Phương pháp dạy học tích cực là một thuật ngữ rút gọn, để chỉ những 

phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng 

tạo của người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt 

động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của 

người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy. 

1.1.2.2. Những dấu hiệu đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực 

a. Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh. 

Trong PPDH tích cực, người học - đối tượng của hoạt động "dạy", đồng thời là 

chủ thể của hoạt động "học" - được cuốn hút vào các hoạt động học tập do GV tổ 

chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa rõ chứ không 

phải thụ động tiếp thu những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. Người học trực tiếp 

quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của 

mình, từ đó nắm được kiến thức kĩ năng mới, nắm được phương pháp "làm ra" kiến 

thức, kĩ năng đó, không rập theo những khuôn mâu sẵn có, được bộc lộ và phát huy 

tiềm năng sáng tạo. 

b. Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học. 

Phương pháp tích cực xem việc rèn luyện phương pháp tự học cho học sinh 

không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy 

học. Trong xã hội hiện đại với sự bùng nổ thông tin, khoa học, kĩ thuật, công nghệ 

phát triển như vũ bão thì không thể nhồi nhét cho HS khối lượng kiến thức ngày 

càng nhiều. Trong các phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn 

luyện cho người học có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ 

tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học 

tập sẽ được nhân lên gấp bội. Vì vậy, ngày nay người ta nhấn mạnh hoạt động học 

trong qúa trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự 


học chủ động, không chỉ tự học ở nhà sau bài lên lớp mà tự học cả trong tiết học có 

sự hướng dẫn của giáo viên. 





12 










c. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác. 

Trong một lớp học, trình độ kiến thức, tư duy của HS không thể đồng đều 

tuyệt đối thì khi áp dụng phương pháp tích cực buộc phải chấp nhận sự phân hóa về 

cường độ, tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tập, nhất là khi bài học được thiết kế 

thành một chuỗi công việc độc lập. Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri 

thức, kĩ năng, thái độ đều được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. 

Lớp học là môi trường giao tiếp thầy - trò, trò - trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác 

giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, 

tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, 

qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học vận dụng được vốn hiểu 

biết và kinh nghiệm sống của người GV. 

d. Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò. 

Trong dạy học, việc đánh giá HS không chỉ nhằm mục đích nhận định thực 

trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định 

thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Trong phương pháp dạy học tích 

cực, GV phải hướng dẫn HS phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách 

học. GV tạo điều kiện thuận lợi để HS được tham gia đánh giá lẫn nhau. Việc kiểm 

tra, đánh giá không thể dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, lặp lại các kĩ năng 

đã học mà phải khuyến khích trí thông minh, óc sáng tạo trong việc giải quyết 

những tình huống thực tế. Trên lớp, HS hoạt động là chính, nhưng trước đó khi soạn 

giáo án, GV đã phải đầu tư công sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ 

động mới có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, động 

viên, cố vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng, tranh luận sôi nổi của 

học sinh. GV phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, có trình độ sư phạm lành nghề 

mới có thể tổ chức, hướng dẫn các hoạt động của HS mà nhiều khi diễn biến ngoài 

tầm dự kiến của GV. 

1.1.3. Một số phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực cần được phát 

triển ở trường phổ thông [3], [5], [9], [13] 

Đối mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập 


của học sinh không có nghĩa là gạt bỏ, loại trừ, thay thế hoàn toàn các phương pháp 





13 










dạy học truyền thống. Vấn đề là ở chỗ cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực 

của phương pháp dạy học hiện có, đồng thời phải học hỏi, vận dụng một số phương 

pháp dạy học mới một cách linh hoạt nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng 

tạo của HS trong học tập, phù hợp với hoàn cảnh điều kiện dạy và học cụ thể. 

1.1.3.1. Phương pháp thuyết trình 

Đây là một trong những phương pháp dạy học truyền thống có từ lâu đời. 

Đặc điểm cơ bản của phương pháp thuyết trình là thông báo - tái hiện. Do đó, theo 

hướng hoạt động hóa người học, cần hạn chế bớt phương pháp thuyết trình thông 

báo - tái hiện, tăng cường phương pháp thuyết trình giải quyết vấn đề. Đây là kiểu 

dạy học bằng cách đặt học sinh trước những bài toán nhận thức, kích thích HS hứng 

thú giải bài toán nhận thức. GV đưa học sinh vào tình huống có vấn đề rồi hướng 

học sinh đề xuất giải quyết vấn đề đặt ra. Thuyết trình kiểu đặt và giải quyết vấn đề 

thuần túy do GV trình bày cũng đã có hiệu quả phát triển tư duy của HS. Nếu được 

xen kẽ vấn đáp, thảo luận một cách hợp lý thì hiệu quả sẽ tăng thêm. GV có thể đặt 

một số câu hỏi "có vấn đề" để học sinh trả lời ngay tại lớp, hoặc có thể trao đổi ngắn 

trong nhóm từ 2 đến 4 người ngồi cạnh nhau trước khi GV đưa ra câu trả lời. 

1.1.3.2. Phương pháp vấn đáp (đàm thoại) 

- Vấn đáp tái hiện: giáo viên đặt câu hỏi chỉ yêu cầu học sinh nhớ lại kiến 

thức đã biết và trả lời dựa vào trí nhớ, không cần suy luận. 

- Vấn đáp giải thích – minh hoạ: Nhằm mục đích làm sáng tỏ một đề tài nào 

đó, GV lần lượt nêu những câu hỏi kèm theo ví dụ minh hoạ để HS dễ hiểu, dễ 

nhớ. Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả khi có sự hỗ trợ của các phương tiện 

nghe – nhìn. 

- Vấn đáp tìm tòi (đàm thoại ƠRIXTIC): GV dùng một hệ thống câu hỏi 

được sắp xếp hợp lý để hướng học sinh từng bước phát hiện ra bản chất của sự vật 

kích thích sự ham muốn hiểu biết. GV tổ chức sự trao đổi ý kiến giữa thầy với trò, 

trò với trò nhằm giải quyết một vấn đề. GV là người tổ chức sự tìm tòi, còn HS là 

người tự lực phát hiện kiến thức mới. Vì vậy, kết thúc cuộc đàm thoại, HS có được 

niềm vui của sự khám phá, trưởng thành thêm một bước về trình độ tư duy. 






14 










1.1.3.3. Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề 

Đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống 

không chỉ có ý nghĩa ở tầm phương pháp dạy học mà phải được đặt như một mục 

tiêu giáo dục và đào tạo. Cấu trúc một nội dung bài học theo phương pháp đặt và 

giải quyết vấn đề thường như sau: 

- Đặt vấn đề, xây dựng bài toán nhận thức: Tạo tình huống có vấn đề; Phát 

hiện, nhận dạng vấn đề nảy sinh; Phát hiện vấn đề cần giải quyết 

- Giải quyết vấn đề đặt ra: Đề xuất cách giải quyết; Lập kế hoạch giải quyết; 

Thực hiện kế hoạch giải quyết. 

đề mới. 

- Kết luận: Thảo luận kết quả và đánh giá; Phát biểu kết luận; Đề xuất vấn 

Có thể phân biệt bốn mức trình độ đặt và giải quyết vấn đề: 

Các mức Đặt vấn đề Nêu giả thuyết Lập kế hoạch 

Giải quyết 

vấn đề 

Kết luận, 

đánh giá 

1 GV GV GV HS GV 

2 GV GV HS HS GV + HS 

3 GV + HS HS HS HS GV + HS 

4 HS HS HS HS GV + HS 

Trong dạy học theo phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, HS vừa nắm được 

tri thức mới, vừa nắm được phương pháp lĩnh hội tri thức đó, phát triển tư duy tích 

cực, sáng tạo, được chuẩn bị một năng lực thích ứng với đời sống xã hội, phát hiện 

kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề nảy sinh. 

1.1.3.4. Tổ chức hoạt động nhóm 

Lớp học được chia thành từng nhóm nhỏ. Tuỳ mục đích, yêu cầu của vấn đề 

học tập các nhóm được giao cùng một nhiệm vụ hay những nhiệm vụ khác nhau. 

Trong nhóm nhỏ, mỗi thành viên đều phải làm việc tích cực, giúp đỡ nhau tìm hiểu 

vấn đề nêu ra trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả làm việc của mỗi 

nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của cả lớp. Trình bày kết quả làm việc 


có thể là một đại diện của nhóm hoặc phân công mỗi thành viên trình bày một phần 

nếu nhiệm vụ được giao là khá phức tạp. Tổ chức hoạt động nhóm có thể tiến hành : 





15 










· Làm việc chung cả lớp : Nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức; Tổ 

chức các nhóm, giao nhiệm vụ; Hướng dẫn cách làm việc trong nhóm. 

· Làm việc theo nhóm : Cá nhân làm việc độc lập rồi trao đổi hoặc tổ chức thảo 

luận trong nhóm; Cử đại diện hoặc phân công trình bày kết quả làm việc theo nhóm 

· Tổng kết trước lớp : Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả; Thảo luận chung; 

GV tổng kết, đặt vấn đề cho bài tiếp theo, hoặc vấn đề tiếp theo trong bài. 

Hoạt động nhóm giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ các băn khoăn, kinh 

nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng kiến thức mới. Bằng cách nói ra những 

điều đang nghĩ, mỗi người có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu 

ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn 

nhau chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động từ GV. Tuy nhiên, phương pháp này 

bị hạn chế bởi không gian chật hẹp của lớp học, bởi thời gian hạn định của tiết học, 

cho nên giáo viên phải biết tổ chức hợp lý và học sinh đã khá quen với phương pháp 

này thì mới có kết quả. Cần tránh khuynh hướng hình thức và đề phòng lạm dụng, 

cho rằng tổ chức hoạt động nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của đổi mới PPDH và 

hoạt động nhóm càng nhiều thì chứng tỏ phương pháp dạy học càng đổi mới. 

1.1.3.5. Kỹ thuật động não 

Động não là hình thức tác động giúp học sinh trong một thời gian ngắn nảy 

sinh nhiều ý tưởng, nhiều giả định về một vấn đề nào đó. Thực hiện phương pháp 

này, giáo viên cần đưa ra một hệ thống các thông tin làm tiền đề cho buổi thảo luận. 

Cách tiến hành: Giáo viên nêu câu hỏi, vấn đề cần được tìm hiểu trước cả lớp; 

Khích lệ học sinh phát biểu và đóng góp ý kiến càng nhiều càng tốt; Liệt kê tất cả 

các ý kiến; Phân loại ý kiến; Làm sáng tỏ những ý kiến chưa rõ ràng và thảo luận 

sâu từng ý. 

1.1.4. Điều kiện áp dụng phương pháp dạy học tích cực [9], [25] 

1.1.4.1. Giáo viên: GVphải thích ứng với những thay đổi về chức năng, nhiệm 

vụ rất đa dạng và phức tạp của mình. GV vừa phải có kiến thức chuyên môn sâu 

rộng, có trình độ sư phạm lành nghề, biết ứng xử tinh tế, biết sử dụng các công nghệ 

tiên tiến vào dạy học, biết định hướng phát triển của học sinh theo mục tiêu giáo dục 


nhưng cũng đảm bảo được sự tự do của học sinh trong hoạt động nhận thức. 





16 










1.1.4.2. Học sinh: HS phải dần dần có được những phẩm chất và năng lực 

thích ứng với phương pháp dạy học tích cực như: giác ngộ mục đích học tập, tự giác 

trong học tập, có ý thức trách nhiệm về kết quả học tập của mình và kết quả chung 

của lớp, biết tự học và tranh thủ học ở mọi nơi, mọi lúc, bằng mọi cách, phát triển 

các loại hình tư duy biện chứng, lôgíc, hình tượng, tư duy kĩ thuật, tư duy kinh tế… 

1.1.4.3. Chương trình và SGK: Giảm bớt khối lượng kiến thức nhồi nhét, tạo 

điều kiện cho thầy trò tổ chức những hoạt động học tập tích cực; giảm bớt những 

thông tin buộc học sinh phải thừa nhận và ghi nhớ máy móc, tăng cường các bài 

toán nhận thức để HS tập giải; giảm bớt những câu hỏi tái hiện, tăng cường loại câu 

hỏi phát triển trí thông minh; giảm bớt những kết luận áp đặt, tăng cường những gợi 

ý để học sinh tự nghiên cứu phát triển bài học. 

1.1.4.4. Thiết bị dạy học 

Dụng cụ, hóa chất, mô hình, tranh ảnh… trang bị cho phòng thực hành hóa 

học đảm bảo mức tối thiểu đáp ứng yêu cầu dạy học. Bên cạnh đó giảng dạy hóa 

học hiện nay thường sử dụng nhiều các thiết bị nghe – nhìn, các phần mềm hóa học, 

kết nối mạng internet …để triển khai đổi mới PPDH hướng vào hoạt động tích cực, 

chủ động của HS tạo điều kiện thuận lợi cho HS thực hiện hoạt động nhóm. 

1.1.4.5. Đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh 

Đổi mới phương pháp dạy học được chú trọng để đáp ứng những yêu cầu 

mới của mục tiêu nên việc kiểm tra, đánh giá phải chuyển biến mạnh theo hướng 

phát triển trí thông minh sáng tạo của học sinh, khuyến khích vận dụng linh hoạt 

các kiến thức kĩ năng đã học vào những tình huống thực tế, làm bộc lộ những cảm 

xúc, thái độ của học sinh khi giải quyết các vấn đề thực tiễn. Việc kiểm tra, đánh giá 

sẽ hướng vào việc bám sát mục tiêu của từng bài, từng chương và mục tiêu giáo dục 

của từng môn học. Các câu hỏi bài tập đo được mức độ thực hiện các mục tiêu được 

xác định. 

Yêu cầu kiểm tra đánh giá phải công bằng, khách quan kết quả học tập của 

HS, bộ công cụ đánh giá được bổ sung các hình thức đánh giá khác như đưa thêm 

dạng câu hỏi, bài tập trắc nghiệm; chú ý hơn tới đánh giá cả qúa trình lĩnh hội tri 


thức của học sinh, quan tâm tới mức độ hoạt động tích cực, chủ động của học sinh 





17 










trong từng tiết học, kể cả ở tiết tiếp thu tri thức mới lẫn tiết thực hành, thí nghiệm. 

Hệ thống câu hỏi kiểm tra đánh giá cũng cần thể hiện sự phân hóa, đảm bảo 

khoảng 70% câu hỏi bài tập đo được mức độ đạt trình độ chuẩn - mặt bằng về nội 

dung học vấn dành cho HS THPT và khoảng 30% còn lại phản ánh mức độ nâng 

cao, dành cho HS có năng lực trí tuệ và thực hành cao hơn. 

1.2. Khái niệm về năng lực 

1.2.1. Khái niệm về năng lực 

Năng lực là “khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện 

một hoạt động nào đó” như năng lực tư duy, năng lực tài chính hoặc là “phẩm chất 

tâm sinh lý và trình độ chuyên môn tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại 

hoạt động nào đó với chất lượng cao” như năng lực chuyên môn, năng lực lãnh đạo. 

[23; tr. 816]. 

Năng lực là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những 

yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có kết quả tốt. 

Năng lực vừa là tiền đề, vừa là kết quả của hoạt động. Năng lực vừa là điều kiện 

cho hoạt động đạt kết quả nhưng đồng thời năng lực cũng phát triển ngay trong 

chính hoạt động ấy (kinh nghiệm, trải nghiệm). [39; tr 213] 

1.2.2. Năng lực đặc thù môn hóa học 

Bảng mô tả những năng lực chuyên biệt của môn hóa học 

NĂNG LỰC 

CHUYÊN 

BIỆT 

Mô tả các năng lực 

Năng lực sử dụng 

biểu tượng hóa học ; 

1. Năng lực sử 


dụng ngôn ngữ 

thuật ngữ hóa học; 

hóa học 


danh pháp hóa học. 

Các mức độ thể hiện 

a) Nghe và hiểu được nội dung các thuật ngữ 

hóa học, danh pháp hóa học và các biểu 

tượng hóa học (Kí hiệu, hình vẽ, mô hình 

cấu trúc phân tử các chất, liên kết hóa 

học…) 

b) Viết và biểu diễn đúng công thức hóa học 


của các hợp chất vô cơ và hữu cơ, các dạng 

công thức (CTPT, CT CT, CT lập thể…), 





18 










2. Năng lực 

thực hành hóa 

học bao gồm: 

đồng đẳng, đồng phân…. 

c) Hiểu và rút ra được các quy tắc đọc tên và 

đọc đúng tên theo các danh pháp khác nhau 

đối với các hợp chất hữu cơ. 

d) Trình bày được các thuật ngữ hóa học, 

danh pháp hóa học và hiểu được ý nghĩa của 

chúng. 

e) Vận dụng ngôn ngữ hóa học trong các 

tình huống mới. 

- Hiểu và thực hiện đúng nội quy, quy tắc an 

toàn PTN 

- Nhận dạng và lựa chọn được dụng cụ và 

hóa chất để làm TN 

- Hiểu được tác dụng và cấu tạo của các 

dụng cụ và hóa chất cần thiết để làm TN 

- Năng lực tiến hành 

- Lựa chọn các dụng cụ và hóa chất cần thiết 

thí nghiệm, sử dụng 

chuẩn bị cho các TN. 

TN an toàn; 

- Lắp các bộ dụng cụ cần thiết cho từng TN, 

- Năng lực quan 

hiểu được tác dụng của từng bộ phận, biết 

sát, mô tả , giải thích 

phân tích sự đúng sai trong cách lắp . 

các hiện tượng TN 

- Tiến hành độc lập một số TN hóa học đơn 

và rút ra kết luận. 

giản 

- Năng lực xử lý 

- Tiến hành có sự hỗ trợ của giáo viên một 

thông tin liên quan 

số thí nghiệm hóa học phức tạp. 

đến TN 

- Biết cách quan sát, nhận ra được các hiện 

tượng TN 

Mô tả chính xác các hiện tượng thí nghiệm. 

Giải thích một cách khoa học các hiện tượng 


thí nghiệm đã xảy ra, viết được các PTHH 

và rút ra những kết luận cần thiết. 





19 











tính toán 


giải quyết vấn 

đề thông qua 

môn hóa học 

Tính toán theo khối 

lượng chất tham gia 

và tạo thành sau 

phản ứng. 

Tính toán theo mol 

chất tham gia và tạo 

thành sau phản ứng 

Tìm ra được mối 

quan hệ và thiết lập 

được mối quan 

hệ giữa kiến thức 

hóa học với các phép 

toán học. 

. 

a) Phân tích được 

tình huống trong học 

tập môn hóa học; 

Phát hiện và nêu 

được tình huống có 

vấn đề trong học tập 

môn hóa học 

b) Xác định được và 

biết tìm hiểu các 

thông tin liên quan 

đến vấn đề phát hiện 

trong các chủ đề hóa 

a) Vận dụng được thành thạo phương pháp 

bảo toàn ( bảo toàn khối lượng, bảo toàn 

điện tích, bảo toàn electron... trong việc tính 

toán giải các bài toán hóa học. 

c) Xác định mối tương quan giữa các 

chất hóa học tham gia vào phản ứng với các 

thuật toán để giải được với các dạng bài toán 

hóa học đơn giản. 

c) Sử dụng được thành thạo phương pháp đại 

số trong toán học và mối liên hệ với các kiến 

thức hóa học để giải các bài toán hóa học. 

d) Sử dụng hiệu quả các thuật toán để biện 

luận và tính toán các dạng bài toán hóa học 

và áp dụng trong các tình huống thực tiễn. 

a) Phân tích được tình huống trong học tập, 

trong cuộc sống; 

Phát hiện và nêu được tình huống có vấn đề 

trong học tập, trong cuộc sống. 

b) Thu thập và làm rõ các thông tin có liên 

quan đến vấn đề phát hiện trong các chủ đề 

hóa học ; 






20 







học; 




5) Năng lực 

vận dụng kiến 

thức hoá học 

vào cuộc sống 

c) Đề xuất được giải 

pháp giải quyết vấn 

đề đã phát hiện. 

- Lập được kế hoạch 

để giải quyết một số 

vấn đề đơn giản 

-Thực hiện được kế 

hoạch đã đề ra có sự 

hỗ trợ của GV 

d) Thực hiện giải 

pháp giải quyết vấn 

đề và nhận ra sự phù 

hợp hay không phù 

hợp của giải pháp 

thực hiện đó. 

Đưa ra kết luận 

chính xác và ngắn 

gọn nhất. 

a) Có năng lực hệ 

thống hóa kiến thức. 

b) Năng lực phân 

tích tổng hợp các 

kiến thức hóa học 

c) Đề xuất được giả thuyết khoa học khác 

nhau. 

- Lập được kế hoạch để giải quyết vấn đề đặt 

ra trên cơ sở biết kết hợp các thao tác tư duy 

và các PP phán đoán, tự phân tích, tự giải 

quyết đúng với những vấn đề mới. 

- Thực hiện kế hoạch độc lập sáng tạo hoặc 

hợp tác trong nhóm. 

d) Thực hiện và đánh giá giải pháp giải 

quyết vấn đề; suy ngẫm về cách thức và tiến 

trình giải quyết vấn đề để điều chỉnh và vận 

dụng trong tình huống mới. 

a) Có năng lực hệ thống hóa kiến thức , phân 

loại kiến thức hóa học , hiểu rõ đặc điểm, nội 

dung, thuộc tính của loại kiến thức hóa học 

đó. Khi vận dụng kiến thức chính là việc lựa 

chọn kiến thức một cách phù hợp với mỗi 

hiện tượng, tình huống cụ thể xảy ra trong 

cuộc sống, tự nhiên và xã hội. 

b) Định hướng được các kiến thức hóa học 

một cách tổng hợp và khi vận dụng kiến thức 


hóa học có ý thức rõ ràng về loại kiến thức 





21 










vận dụng vào cuộc 

sống thực tiễn 

c) Năng lực phát 

hiện các nội dung 

kiến thức hóa học 

được ứng dụng trong 

các vấn để các lĩnh 

vực khác nhau 

d) Năng lực phát 

hiện các vấn đề trong 

thực tiễn và sử dụng 

kiến thức hóa học để 

giải thích. 

e) Năng lực độc lập 

sáng tạo trong việc 

xử lý các vấn đề thực 

tiễn 

1.3. Vấn đề tự học ở trường THPT 

hóa học đó được ứng dụng trong các lĩnh 

vực gì, ngành nghề gì, trong cuộc sống, tự 

nhiên và xã hội. 

c) Phát hiện và hiểu rõ được các ứng dụng 

của hóa học trong các vấn đề thực phẩm, 

sinh hoạt, y học, sức khỏe, KH thường thức, 

sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và môi 

trường. 

d) Tìm mối liên hệ và giải thích được các 

hiện tượng trong tự nhiên và các ứng dụng 

của hóa học trong cuộc sống và trong các 

lính vực đã nêu trên dựa vào các kiến thức 

hóa học và các kiến thức liên môn khác. 

e) Chủ động sáng tạo lựa chọn phương 

pháp, cách thức giải quyết vấn đề. Có năng 

lực hiểu biết và tham gia thảo luận về các 

vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực 

tiễn và bước đầu biết tham gia NCKH để 

giải quyết các vấn đề đó. 

1.3.1. Tự học và các hình thức tự học đối với sự phát triển tư duy và lĩnh hội 

kiến thức của học sinh [4], [5], [17], [21] 

Ở nước ta hiện nay vấn đề hướng dẫn học sinh tự học, tự nghiên cứu là một 

vấn đề mang tính thời sự, là một trong những giải pháp về đổi mới PPDH, được 

nhiều nhà giáo dục quan tâm trong định hướng đổi mới và nâng cao chất lượng giáo 

dục. Tự học là con đường đi tới thành công, giúp HS chủ động tìm hiểu, thu thập 

kiến thức, tự làm giàu kho kiến thức của mình. Tự học lúc còn học phổ thông sẽ là 


tiền đề tốt cho cho việc tự học ở các bậc học cao hơn, học tập để phát triển suốt đời. 





22 










1.3.1.1. Tự học hoàn toàn (không có GV) 

Thông qua tài liệu, qua tìm hiểu thực tế, học kinh nghiệm của người khác. 

HS gặp nhiều khó khăn do có nhiều lỗ hổng kiến thức, HS khó thu xếp tiến độ, kế 

hoạch tự học, không tự đánh giá được kết quả tự học của mình... 

1.3.1.2. Tự học trong một giai đoạn của quá trình học tập 

Thí dụ như học bài hay làm bài tập ở nhà (khâu vận dụng kiến thức) là công 

việc thường xuyên của HS phổ thông. Để giúp HS có thể tự học ở nhà, GV cần tăng 

cường kiểm tra, đánh giá kết quả học bài, làm bài tập ở nhà của họ. 

1.3.1.3. Tự học qua tài liệu hướng dẫn 

Trong tài liệu trình bày cả nội dung, cách xây dựng kiến thức, cách kiểm tra 

kết quả sau mỗi phần, nếu chưa đạt thì chỉ dẫn cách tra cứu, bổ sung, làm lại cho 

đến khi đạt được (thí dụ học theo các phần mềm trên máy tính). Song nếu chỉ dùng 

tài liệu tự học HS cũng có thể gặp khó khăn vì không biết hỏi ai. 

1.3.1.4. Tự học dưới sự hướng dẫn của GV ở lớp 

Với hình thức này cũng đem lại kết quả nhất định. Song nếu HS vẫn sử dụng 

SGK hóa học như hiện nay thì họ cũng gặp khó khăn khi tiến hành tự học vì thiếu 

sự hướng dẫn về phương pháp học. 

1.3.2. Thực trạng vấn đề dạy – học môn hóa học của HS THPT hiện nay 

Qua khảo sát HS lớp 12 trường THPT Quốc Thái (392 HS), tỉnh An Giang 

cho kết quả như sau : 

Nội dung 

HS có hứng 

thú học 

môn hóa 

HS không 

thích học 

môn hóa 

HS chọn môn hóa để 

thi tốt nghiệp và xét 

tuyển đại học 

HS thường 

không tham gia 

xây dựng bài học 

Tỉ lệ (%) 44,7 35,5 58,2 55,8 

Số liệu thống kê cho thấy ngay cả trường THPT chất lượng cao một bộ phận 

khá lớn HS lớp 12 chưa quan tâm đúng mức việc học tập môn hóa, HS học tập thụ 

động thiếu hứng thú và thiếu ý thức tự giác học tập. 

Nguyên nhân khách quan: 


- Số lượng môn học của năm học cuối cấp quá nhiều (13 môn) vì vậy HS 

“chấp nhận” học lệch để dành thời gian ôn tập các môn thi đại học. Với tổ hợp ba 





23 










môn thi để xét tuyển đại học như hiện nay HS có nhiều cách lựa chọn “dễ thở” hơn. 

Ví dụ: Chọn thi Toán – Lý – Ngoại ngữ có hai môn bắt buộc phải thi là Toán và 

Ngoại ngữ thuận lợi hơn là chọn tổ hợp Toán – Lý – Hóa chỉ có môn Toán là môn 

bắt buộc phải thi. Vì thế số lượng HS 12 chọn thi môn hóa trong kỳ thi tuyển đại 

học và thi tốt nghiệp THPT có xu hướng giảm dần. 

- Khối lượng kiến thức môn hóa học 12 nặng so với số tiết chương trình qui 

định nên ít thời gian dành cho luyện tập, thảo luận vì vậy HS nắm kiến thức chưa 

vững vàng. 

Nguyên nhân chủ quan: 

- Đối với HS: HS chưa coi trọng đúng mức khâu tự học. HS ỷ lại vào thầy cô 

giáo: chỉ biết chép nội dung bài học, học thuộc và trả bài đúng như bài giảng. Mức 

độ này chỉ tái hiện vấn đề chứ chưa tái tạo, chưa mang tính sáng tạo cá nhân. Vì 

vậy, HS thường mau quên kiến thức, thiếu hứng thú học tập. Lệ thuộc quá nhiều 

vào việc học thêm ngoài giờ. 

- Đối với GV: Dạy học chủ yếu thực hiện trên lớp theo tiết học, mỗi tiết chỉ 

có 45’ vì thế PPDH còn nặng về thuyết trình. GV dành thời gian để soạn giảng bài 

còn ít hoặc sử dụng giáo án cũ nên chưa phù hợp với từng lớp đối tượng HS. Hầu 

hết GV ở trường THPT tư thục thừa nhận là hầu như không làm thí nghiệm biểu 

diễn. Bài thí nghiệm bắt buộc thực hiện còn sơ sài. Kiểm tra đánh giá chưa quan 

tâm nhiều đến khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng thực hành thí nghiệm… vì thế 

GV chưa thực sự đổi mới PPDH theo hướng phát huy năng lực học tập của HS. 

Nội dung 

Kết quả thống kê như sau (THPT Quốc Thái): 

GV thường sử 

dụng thí nghiệm, 

mô hình trong 

tiết học 

GV định hướng 

các nội dung 

cho HS chuẩn bị 

trước 

GV thường cho HS 

thảo luận nhóm, 

thuyết trình 1 nội 

dung trong bài học 

GV ít quan 

tâm đến thái 

độ học tập 

của HS 

Tỉ lệ (%) 39,1 27,8 09,0 19,0 

- Đối với cha mẹ HS: Cha mẹ HS chưa khuyến khích con tự học ở nhà, có 


thói quen gửi con đi học thêm ngoài giờ ngay từ cấp tiểu học. Một bộ phận khá lớn 

cha mẹ HS “khoán trắng” việc học của HS cho nhà trường quản lý. 





24 










1.3.3. Thiết kế đề cương bài học – giải pháp có hiệu quả để phát huy tính tích 

cực chủ động và khuyến khích ý thức tự học của học sinh [5], [12], [13], [25] 

Để khắc phục những hạn chế nêu trên trong thực tiễn dạy – học hóa học hiện 

nay GV cần tổ chức cho HS tự học có hướng dẫn. Trong tự học có hướng dẫn, HS 

nhận được sự hướng dẫn từ hai nguồn : từ tài liệu hướng dẫn và trực tiếp từ GV. 

Nguồn hướng dẫn qua tài liệu: Gv biên soạn tài liệu hướng dẫn HS tự học 

trên cơ sở định hướng HS đọc SGK, tham khảo tài liệu liên quan. Ngoài việc trình 

bày nội dung kiến thức, còn hướng dẫn cả cách thức hoạt động để phát hiện vấn đề, 

thu thập thông tin, xử lí thông tin, rút ra kết luận... 

- Đề cương bài học giúp HS biết những nội dung cần phải chuẩn bị trong 

từng bài, từng chủ đề (bao gồm tiết học lý thuyết – luyện tập – ôn tập – thực hành – 

kiểm tra) nhằm giúp HS tiết kiệm thời gian nghiên cứu bài học đủ sức chuẩn bị cho 

nhiều môn học khác theo chương trình lớp 12 hiện hành (13 môn). 

- Đề cương bài học bám sát đề mục bài học phù hợp năng lực tiếp thu kiến 

thức của học sinh, khuyến khích HS đọc SGK nắm được những nội dung dễ, từ đó 

GV có thêm thời gian cùng với HS làm rõ những vấn đề khó giúp các em cơ bản 

hiểu bài ngay tại lớp . 

- Đề cương bài học “tích hợp” lý thuyết và bài tập bổ sung những nội dung 

mới cập nhật, tư liệu hóa học nhằm giúp HS mở rộng kiến thức. Có hệ thống bài tập 

bổ trợ cho HS tham khảo trong từng chủ đề, giúp các em có thêm bài tập tự luyện ở 

nhà đạt được chuẩn kiến thức cơ bản theo yêu cầu. Bên cạnh đó GV có thể giới 

thiệu thêm các phương pháp giải các bài tập nâng cao, bài tập khó giúp HS khá – 

giỏi nâng cao khả năng vận dụng kiến thức. 

Nguồn hướng dẫn trực tiếp của GV qua các giờ lên lớp: 

GV khuyến khích HS tự lực giải quyết một phần nội dung bài học trên cơ sở 

đề cương bài học. Đối với những vấn đề khó, trọng tâm GV tiến hành làm thí 

nghiệm, đàm thoại cùng phối hợp với HS để làm nội dung và tăng cường luyện tập, 

vận dụng kiến thức. 

với nhau. 

Như vậy, trong cách dạy học này có hai kiểu hướng dẫn được phối hợp 






25 










Hướng dẫn bằng lời viết ngay trong tài liệu, đó là những chỉ dẫn về kế hoạch, 

về phương pháp giải quyết vấn đề, thu thập, xử lí thông tin... nhằm định hướng cho 

HS có thể tự lực thực hiện các hành động học một cách có ý thức, có phương hướng 

rõ ràng. Hướng dẫn ngay tại lớp để theo dõi giúp đỡ, uốn nắn, nâng cao kiến thức. 

1.4. Bài tập hóa học [10], [15],[20] 

1.4.1. Khái niệm về BTHH 

BTHH bao gồm câu hỏi và bài toán liên quan đến nội dung nào đó về kiến 

thức hóa học mà khi hoàn thành chúng HS nắm được hay hoàn thiện một tri thức 

hoặc kỹ năng nhất định. 

BTHH là một PPDH cơ bản không những cung cấp kiến thức mà còn giúp 

người học tìm ra con đường ”giành lấy” kiến thức từ đó mang đến cho người học 

niềm vui, sự động viên khích lệ HS đam mê học tập. Vì vậy, BTHH vừa là mục 

đích vừa là nội dung lại là PPDH hiệu quả. 

1.4.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học 

dung SGK. 

1.4.2.1. Tác dụng trí dục: 

- Giúp HS hiểu đúng và biết cách vận dụng các kiến thức đã học. 

- Mở rộng sự hiểu biết của HS về kiến thức đã học trên nền tảng nội 

- Thúc đẩy sự rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cần thiết về hóa học. 

- Củng cố kiến thức, xây dựng mối liên hệ giữa các đơn vị kiến thức và hệ 

thống hóa kiến thức hóa học trong chương trình. 

- Giải BTHH giứp HS phát triển tư duy: phân tích, tổng hợp, so sánh, diễn 

dịch, qui nạp... 

1.4.2.2. Tác dụng đức dục 

Giải BTHH giúp HS rèn luyện đức tính tốt của con người như tính kiên nhẫn, 

cần cù chịu khó, cẩn thận, tính trung thực, sáng tạo và lòng yêu thích khoa học. 

1.4.2.3. Tác dụng giáo dục kỹ thuật tổng hợp 

Những qui trình sản xuất, trang thiết bị, nguyên vật liệu thể hiện trong 

nội dung BTHH giúp HS hiểu rõ hơn các nguyên tắc kỹ thuật (chu trình kín, 


trao đổi nhiệt...) được vận dụng trong nhà máy hóa chất nhằm tiết kiệm nguyên 





26 










liệu, tiết kiệm năng lượng, giảm giá thành sản phẩm, bảo vệ môi trường, xử lý 

chất gây ô nhiễm... 

1.4.3. Phân loại bài tập hóa học 

BTHH được phân loại như sau: 

1.4.3.1. Dựa vào nội dung toán học của BTHH 

- Bài tập định tính (không có tính toán). 

- Bài tập định lượng (có tính toán). 

1.4.3.2. Dựa vào hoạt động của HS khi giải BTHH 

- Bài tập lý thuyết. 

- Bài tập thực nghiệm (sử dụng thí nghiệm hóa học). 

1.4.3.3. Dựa vào yêu cầu của BTHH 

- Bài tập cân bằng phản ứng; viết chuỗi phản ứng; nhận biết – điều chế - tách 

chất; xác định thành phần hỗn hợp... 

1.4.3.4. Dựa vào cách thức tiến hành kiểm tra 

- Bài tập trắc nghiệm. 

- Bài tập tự luận. 

1.4.3.5. Dựa vào phương pháp giải bài tập 

- Bài tập tính theo phương trình phản ứng, công thức hóa học. 

- Bài tập áp dụng sự bảo toàn khối lượng, bảo toàn số mol nguyên tử của 

nguyên tố; bảo toàn điện tích; bảo toàn electron... 

- Bài tập sử dụng giá trị trung bình; qui đổi hỗn hợp nhiều chất thành hỗn 

hợp các nguyên tố... 

- Bài tập biện luận. 

1.4.3.6. Dựa vào mục đích sử dụng 

- Bài tập dùng kiểm tra đầu giờ. 

- Bài tập củng cố kiến thức. 

- Bài tập dùng bồi dưỡng HS giỏi; phụ đạo HS yếu. 

1.4.4. Xu hướng phát triển của BTHH hiện nay [15] 

Nhược điểm BTHH trong những năm qua là nặng về thuật toán ít gắn với 


thực tiễn và xem nhẹ thí nghiệm hóa học, hiện tượng hóa học. Mặt khác để phù hợp 





27 










với hình thức thi trắc nghiệm và đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập BTHH 

được định hướng như sau: 

- Nội dung BTHH phải gắn liền với thực tiễn đời sống, sản xuất và xã hội. 

- Nội dung BTHH gắn với hiện tượng hóa học, gắn với thực hành thí nghiệm. 

- BTHH giảm độ khó về thuật toán phức tạp tăng cường câu hỏi sử dụng các 

phép tính sử dụng nhiều trong hóa học. 

- Xây dựng các bài tập vận dụng kiến thức hóa học để bảo vệ môi trường, 

vận dụng kiến thức để giải quyết tình huống thực tiễn. 

- Đa dạng hóa các loại bài tập: Bài tập bằng hình vẽ; đồ thị; lắp ráp dụng cụ 

thí nghiệm; sử dụng hóa chất. 

- BTHH cân đối tỉ lệ các mức độ nhận thức trong kiểm tra đánh giá: Biết – 

Hiểu – Vận dụng trong đó giảm dần mức độ biết tăng dần mức độ hiểu và vận dụng. 

1.4.5. Ý nghĩa của BTHH đối với việc phát triển năng lực tư duy và tạo hứng 

thú cho HS trong học tập môn hóa học 

Đối với môn hóa học – môn học thuộc khoa học thực nghiệm – giải BTHH là 

một phương pháp phát triển tư duy nâng cao khả năng nhận thức của HS. Qua hoạt 

động này HS sẽ được: 

- Rèn luyện năng lực phát hiện vấn đề mới. 

- Tự mình tìm ra cách giải trên cơ sở vận dụng kiến thức tổng hợp bộ môn 

hoặc liên môn. 

- Nâng cao kết quả học tập, nâng cao năng lực của HS. 

Xây dựng hệ thống BTHH phù hợp với nội dung chương trình, phù hợp với 

nhiều đối tượng HS trong lớp học, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục là 

công việc khó khăn đòi hỏi GV phải mất nhiều thời gian công sức. Thực tế đã 

chứng minh BTHH không chỉ rèn luyện và phát triển tư duy cho HS mà còn có tác 

dụng kích thích hứng thú học tập phát huy nội lực của người học từ đó giúp cho 

việc tiếp thu, nghiên cứu bài mới dễ dàng và có hiệu quả hơn. 






28 










Tiểu kết chương 1 

Trong chương này chúng tôi đã trình bày: 

- Đổi mới PPDH theo hướng dạy học tích cực 

- Vấn đề tự học ở trường THPT. 

- Bài tập hóa học 

- Khái niệm về năng lực. 






29 










CHƯƠNG 2 

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VỀ SẮT 

VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC 

LĨNH HỘI KIẾN THỨC HÓA HỌC CHO HỌC SINH LỚP 12 

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

2.1. Phân tích mục tiêu, vị trí và nội dung kiến thức về sắt và hợp chất của sắt 

trong chương trình hóa học 12 

2.1.1. Nội dung 

Hóa học về sắt và hợp chất của sắt trong chương trình hóa học 12 kế thừa 

những kiến thức cơ bản sơ lược ở chương trình hóa học 10, 11 như sắt tác dụng với 

halogen , oxi, lưu huỳnh, dung dịch HCl, dd H 2 SO 4 , dd HNO 3 …Nội dung hóa 12 đi 

sâu hơn về kiến thức như: vị trí, tính chất vật lý, tính hất hóa học, trạng thái tự 

nhiên, hợp chất của sắt: FeO, Fe(OH) 2 , muối sắt II, Fe 2 O 3 , Fe(OH) 3 , muối sắt III, 

hợp kim của sắt: Gang, thép và cách sản xuất chúng, thực hành sắt và hợp chất. 

2.1.2. Mục tiêu 

- HS biết được Vị trí, cấu hình electron lớp ngoài cùng, tính chất vật lí của sắt, 

tính chất hoá học của sắt : tính khử trung bình (tác dụng với oxi, lưu huỳnh, clo, nước, 

dung dịch axit, dung dịch muối), sắt trong tự nhiên (các oxit sắt, FeCO 3 , FeS 2 ), - tính 

chất vật lí, nguyên tắc điều chế và ứng dụng của một số hợp chất của sắt, Định nghĩa và 

phân loại gang, sản xuất gang (nguyên tắc, nguyên liệu, cấu tạo và chuyển vận của lò 

cao, biện pháp kĩ thuật), Định nghĩa và phân loại thép, sản xuất thép (nguyên tắc 

chung, phương pháp Mac-tanh, Bet-xơ-me, lò điện : ưu điểm và hạn chế). 

- HS Hiểu được : Tính khử của hợp chất sắt (II) : FeO, Fe(OH) 2 , muối sắt 

(II), tính oxi hoá của hợp chất sắt (III) : Fe 2 O 3 , Fe(OH) 3 , muối sắt (III). 

- HS dự đoán, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận được tính chất hoá học 

các hợp chất của sắt, Viết các PTHH phân tử hoặc ion rút gọn minh hoạ tính chất 

hoá học, Nhận biết được ion Fe 2+ , Fe 3+ trong dung dịch, tính % khối lượng các 

muối sắt hoặc oxit sắt trong phản ứng, xác định công thức hoá học oxit sắt theo số 


liệu thực nghiệm, Ứng dụng của gang, thép, 





30 










- HS vận dụng quan sát mô hình, hình vẽ, sơ đồ,… rút ra được nhận xét về 

nguyên tắc và quá trình sản xuất gang, thép, Viết các PTHH phản ứng oxi hoá - khử 

xảy ra trong lò luyện gang, luyện thép, Phân biệt được một số đồ dùng bằng gang, 

bằng thép, Sử dụng và bảo quản hợp lí được một số hợp kim của sắt, Tính khối 

lượng quặng sắt cần thiết để sản xuất một lượng gang xác định theo hiệu suất, giải 

các bài tập về sắt và hợp chất của sắt. 

- HS đề xuất được cách kiểm tra dự đoán, chứng minh tính chất thông qua 

thực nghiệm hóa học và vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn liên quan đến sắt 

và hợp chất của sắt. 

2.1.3. Vị trí 

Chương 7: sắt và một số nguyên tố quan trọng đặt biệt là sắt và hợp chất của 

sắt vừa củng cố những kiến thức cơ bản về vị trí trong bảng tuàn hoàn, tính chất vật 

lý, tính chất hóa học của sắt, trạng thái tự nhiên, hợp chất của sắt II, hợp chất của sắt 

III, hợp kim của sắt như gang, thép, phương pháp sản xuất gang, thép... đồng thời 

trang bị thêm cho học sinh một số lý thuyết chủ đạo để nghiên cứu và giải quyết 

những dạng bài tập thường xuyên có trong các đề thi THPT quốc gia những năm 

gần đây. Thực hiện dạy học tốt chương này có tác dụng làm nền móng, chỉ đạo về 

nội dung và phương pháp dạy học các vấn đề về sắt và hợp chất của sắt trong 

chương trình THPT từ đó giúp học sinh giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc 

sống và sản xuất. 

2.1.4. Thiết kế đề cương bài học cho sắt và hợp chất của sắt 

Định mức chuẩn thời gian cho vấn đề này là 8 tiết. Ngoài ra ở các trường 

phổ thông thường có thêm tiết luyện tập, học tự chọn nên có thể tăng cường thêm 

tiết luyện tập. 

Chúng tôi chia nội dung các tiết học trong vấn đề này làm 5 chủ đề: 

- Chủ đề thứ nhất (1 tiết): Sắt 

+ Vị trí trong bảng tuần hoàn, cấu hình electron nhuyên tử 

+ Tính chất vật lí 

+ Tính chất hóa học 


+ Trạng thái tự nhiên 





31 










- Chủ đề thứ hai (2 tiết): Hợp chất của sắt 

+ Hợp chất sắt (II): FeO, Fe(OH) 2 , muố sắt (II) 

+ Hợp chất sắt (III): Fe 2 O 3 , Fe(OH) 3 , muố sắt (III) 

- Chủ đề thứ ba (1 tiết): Hợp kim của sắt 

+ Gang 

+ Thép 

- Chủ đề thứ tư (2 tiết): Luyện tập 

+ Sắt 

+ Hợp chất của sắt 

+ Hợp kim của sắt 

- Chủ đề thứ năm (2 tiết): Thực hành và kiểm tra. 

+ Thực hành: Tính chất hóa học của sắt. 

+ Kiểm tra viết. 

Ngoài ra chúng tôi đề nghị tăng thêm tiết luyện tập (khoảng 6 tiết) ở các buổi 

học phụ đạo trái buổi nhằm tăng cường rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức, rèn 

tư duy và kỹ năng giải toán hóa học, gián tiếp thúc đẩy HS tự giác chuẩn bị bài 

trước khi đến lớp. Nếu HS có thói quen thực hiện tốt các câu hỏi trong đề cương bài 

học thì GV chỉ tập trung vào việc hướng dẫn những nội dung quan trọng của bài 

học và có thêm thời gian để củng cố, luyện tập. 

Các tiết luyện tập thực hiện sau từng nhóm bài để củng cố kiến thức và rèn 

luyện kỹ năng vận dụng lý thuyết vào bài tập hóa học theo từng chủ đề. 

Bài tập củng cố, luyện tập sau mỗi chủ đề được phân loại theo 4 mức độ 

nhận thức để HS luyện tập trên lớp kết hợp với tự luyện tập ở nhà. 

như sau: 

như sau: 

Sơ đồ sắp xếp thứ tự các nội dung HS nghiên cứu trên lớp trong chương này 

Chúng tôi đã thực hiện phân phối các đơn vị kiến thức theo từng tiết học 






32 







Kiểm tra 




Vị trí và cấu hình e của 

Fe và ion 

Luyện tập, ôn tập 

Hợp chất của sắt II 

Luyện tập 

Luyện tập 

Thực hành 

Tính chất lý - hóa của sắt 

Trạng thái tự nhiên 

Hợp chất của sắt III 

Sản xuất gang, thép 





33 











2.2. Thiết kế đề cương bài học trên cơ sở xây dựng hệ thống câu hỏi cho học 

sinh chuẩn bị ở nhà 

2.2.1. Cơ sở xây dựng Đề cương bài học 

- Căn cứ vào nội dung chương trình, chuẩn kiến thức – kỹ năng của từng đơn 

vị kiến thức cần đạt được trong bài học/tiết học, lường trước những khó khăn có thể 

gặp phải trong quá trình dạy học để xây dựng đề cương. 

- Xác định PPDH và các hoạt động dự kiến được lựa chọn trong từng nội 

dung và trang thiết bị sử dụng trong bài học để yêu cầu HS chuẩn bị trước những 

câu hỏi hoặc đọc trước SGK, tài liệu có liên quan. 

- Xác định và mô tả mức độ yêu cầu (biết, hiểu, vận dụng) của mỗi loại câu 

hỏi/ bài tập yêu cầu HS thực hiện trong đề cương. 

- Biên soạn các câu hỏi/ bài tập cụ thể để sử dụng trong quá trình dạy học và 

dùng cho HS củng cố kiến thức rèn luyện sau mỗi tiết học. 

Như vậy việc tổ chức học tập chú ý đến năng lực của người học trên nguyên 

tắc HS trả lời những câu hỏi phù hợp với trình độ hiện tại của mình và độ khó của 

câu hỏi tăng dần sau một quá trình học tập. Bằng cách này GV vừa động viên HS 

học tập tiến bộ hơn đồng thời vừa rèn cho các em thói quen chuẩn bị bài trước khi 

đến lớp. 

2.2.2. Sử dụng Đề cương bài học như là một “mắt xích ”trong quá trình dạy 

học 

Đề cương bài học nhằm giúp HS định hướng chuẩn bị trước nội dung bài học 

ở nhà theo kế hoạch dạy học của mỗi giáo viên, vì vậy mỗi GV có cách thiết kế 

khác nhau. 

Đề cương bài học là một “mắt xích’’ trong tiến trình tổ chức dạy – học một bài 

học cụ thể. Trên cơ sở thiết kế PPDH GV hướng dẫn HS chủ động tìm hiểu các đơn vị 

kiến thức, sau đó “ kết nối” các đơn vị kiến thức để nắm vững nội dung bài học. 

Đề cương bài học không phải là nội dung bài học vì vậy khi đến giờ học HS 

phải lắng nghe, tham gia chủ động, lĩnh hội, ghi chép nội dung bài học. Để thuận lợi 

cho HS, GV nên “tich hợp” phần nội dung bài học (để trống một vài trang) sau đề 


cương mỗi tiết học để HS ghi chép nội dung cần thiết hay sữa chữa sai sót. 





34 










2.3. Đề cương bài học về sắt và hợp chất cúa sắt 

2.3.1. Chủ đề 1: SẮT (1 tiết) 

Tiết thứ 1 

I – VỊ TRÍ TRONG BẢNG TUẦN HOÀN, CẤU HÌNH ELECTRON 

NGUYÊN TỬ 

- Ô thứ 26, nhóm VIIIB, chu kì 4. 

- Cấu hình electron: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 hay [Ar]3d 6 4s 2 

Sắt dễ nhường 2 electron ở phân lớp 4s trở thành ion Fe 2+ và có thể 

nhường thêm 1 electron ở phân lớp 3d để trở thành ion Fe 3+ . 

II – TÍNH CHẤT VẬT LÍ: 

Là kim loại màu trắng hơi xám, có khối lượng riêng lớn (d = 8,9 g/cm 3 ), 

nóng chảy ở 1540 0 C. Sắt có tính dẫn điện, dẫn nhiệt tốt và có tính nhiễm từ. 

III – TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 

Có tính khử trung bình. 

Với chất oxi hoá yếu: Fe → Fe 2+ + 2e 

Với chất oxi hoá mạnh: Fe → Fe 3+ + 3e 

1. Tác dụng với phi kim 

a) Tác dụng với lưu huỳnh 

b) Tác dụng với oxi 

c) Tác dụng với clo 

0 0 t 0 +3 -1 

2Fe + 3Cl 2 2FeCl 3 

2. Tác dụng với dung dịch axit 

0 0 t 0 +2 -2 

Fe + S FeS 

0 0 +8/3 -2 

a) Với dung dịch HCl, H 2 SO 4 loãng 

+2 +3 

t 

3Fe + 2O 0 2 Fe 3 O 4 (FeO.Fe 2 O 3 ) 

0 +1 +2 0 

Fe + H 2 SO 4 FeSO 4 + H 2 

b) Với dung dịch HNO 3 và H 2 SO 4 đặc, nóng 


Fe khử 5 

N + hoặc 6 S + trong HNO 3 hoặc H 2 SO 4 đặc, nóng đến số oxi hoá thấp 




hơn, còn Fe bị oxi hoá thành 

3 

Fe 

+ . 


35 







0 +5 +3 +2 

Fe + 4HNO 3 (loaõng) Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O 




loại (sau Al). 

♣ Fe bị thụ động bởi các axit HNO 3 đặc, nguội hoặc H 2 SO 4 đặc, nguội. 

3. Tác dụng với dung dịch muối 

0 +2 +2 0 

Fe + CuSO 4 

FeSO 4 + Cu 

4. Tác dụng với nước (Giảm tải) 

t 0 < 570 0 C 

3Fe + 4H 2 O Fe 3 O 4 + 4H 2 

IV – TRẠNG THÁI THIÊN NHIÊN 

t 0 > 570 0 C 

Fe + H 2 O FeO + H 2 

- Chiếm khoảng 5% khối lượng vỏ trái đất, đứng hàng thứ hai trong các kim 

- Trong tự nhiên sắt chủ yếu tồn tại dưới dạng hợp chất có trong các quặng: 

quặng manhetit (Fe 3 O 4 ), quặng hematit đỏ (Fe 2 O 3 ), quặng hematit nâu 

(Fe 2 O 3 .nH 2 O), quặng xiđerit (FeCO 3 ), quặng pirit (FeS 2 ). 

- Có trong hemoglobin (huyết cầu tố) của máu. 

- Có trong các thiên thạch. 

BÀI TẬP 

1. Biết Fe: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 . Xác định vị trí của nguyên tố Fe trong 

bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học. 

Số thứ tự Chu kỳ Nhóm 

A. 26 4 VIIIB 

B. 25 3 IIB 

C. 26 4 IIA 

D. 20 3 VIIIA 

2. Cấu hình electron nào dưới đây được viết đúng? 

A. 26 Fe (Ar) 4s 1 3d 7 

B. 26 Fe 2+ (Ar) 4s 2 3d 4 

C. 26 Fe 2+ (Ar) 3d 4 4s 2 


D. 26 Fe 3+ (Ar) 3d 5 





36 










3. Tính chất vật lý nào dưới đây không phải là tính chất vật lý của Fe? 

A. Kim loại nặng, khó nóng chảy 

B. Màu vàng nâu, dẻo, dễ rèn 

C. Dẫn điện và nhiệt tốt 

D. Có tính nhiễm từ 

4. Phản ứng nào sau đây đã được viết không đúng? 

A. 3Fe + 2O 2 ⎯→ 

t Fe 3 O 4 

B. 2Fe + 3Cl 2 ⎯→ 

t 2FeCl 3 

C. 2Fe + 3I 2 ⎯→ 

t 2FeI 3 

D. Fe + S ⎯→ 

t FeS 

5. Để 28 gam bột sắt ngoài không khí một thời gian thấy khối lượng tăng lên thành 

34,4 gam. Tính % sắt đã bị oxi hóa, giả thiết sản phẩm oxi hóa chỉ là sắt từ oxit. 

A. 48,8% B. 60,0% 

C. 81,4% D. 99,9% 

6. Phương trình hoá học nào dưới đây viết là đúng? 

A. 3Fe + 4H 2 O ⎯ > ⎯ 

570o ⎯ 

C → Fe 3 O 4 + 4H 2 

B. Fe + H 2 O ⎯ > ⎯ 

570o ⎯ 

C → FeO + H 2 

C. Fe + H 2 O ⎯ > ⎯ 

570o ⎯ 

C → FeH 2 + 1/2O 2 

D. 2Fe + 3H 2 O ⎯→ 

t 2FeH 3 + 3/2O 2 

7. Để hòa tan cùng một lượng Fe, thì số mol HCl (1) và số mol H 2 SO 4 (2) trong 

dung dịch loãng cần dùng là: 

A. (1) bằng (2) 

B. (1) gấp đôi (2) 

C. (2) gấp đôi (1) 

D. (1) gấp ba (2) 

8. Hòa tan hết cùng một Fe trong dung dịch H 2 SO 4 loãng (1) và H 2 SO 4 đặc nóng (2) 

thì thể tích khí sinh ra trong cùng điều kiện là: 

A. (1) bằng (2) 


B. (1) gấp đôi (2) 





37 










C. (2) gẩp rưỡi (1) 

D. (2) gấp ba (1) 

9. Hòa tan Fe trong HNO 3 dư thấy sinh ra hỗn hợp khí chứa 0,03 mol NO 2 và 0,02 

mol NO. Khối lượng Fe bị hòa tan bằng: 

A. 0,56 gam B. 1,12 gam 

C. 1,68 gam D. 2,24 gam 

10. Hòa tan hoàn toàn 1,84 gam hỗn hợp Fe và Mg trong lượng dư dung dịch HNO 3 

thấy thoát ra 0,04 mol khí NO duy nhất (đktc). Số mol Fe và Mg trong hỗn hợp lần 

lượt bằng: 

A. 0,01 mol và 0,01 mol 

B. 0,02 mol và 0,03 mol 

C. 0,03 mol và 0,02 mol 

D. 0,03 mol và 0,03 mol 

11. Cho 0,04 mol bột Fe vào dung dịch chứa 0,08 mol HNO 3 thấy thoát ra khí NO. 

Khi phản ứng hoàn toàn thì khối lượng muối thu được bằng: 

A. 3,60 gam B. 4,84 gam 

C. 5,40 gam D. 9,68 gam 

12. Cho 0,04 mol bột Fe vào dung dịch chứa 0,08 mol HNO 3 thấy thoát ra khí NO. 

Khi phản ứng hoàn toàn lọc dung dịch thì khối lượng chất rắn thu được bằng: 

A. 3,60 gam B. 4,84 gam 

C. 0,56 gam D. 9,68 gam 

13. Nhúng thanh Fe vào dung dịch CuSO 4 quan sát thấy hiện tượng gì? 

A. Thanh Fe có màu trắng và dung dịch nhạt màu xanh. 

B. Thanh Fe có màu đỏ và dung dịch nhạt màu xanh. 

C. Thanh Fe có màu trắng xám và dung dịch có màu xanh. 

D. Thanh Fe có màu đỏ và dung dịch có màu xanh. 

14. Nhúng thanh Fe vào 100 ml dung dịch Cu(NO 3 ) 2 0,1 M. Đến khi phản ứng hoàn 

toàn thì thấy khối lượng thanh Fe: 

A. tăng 0,08 gam B. tăng 0,80 gam 


C. giảm 0,08 gam D. giảm 0,56 gam 





38 










15. Cho 0,04 mol bột sắt vào dung dịch chứa 0,07 mol AgNO 3 . Khi phản ứng hoàn 

toàn thì khối lượng chất rắn thu được bằng: 

A. 1,12 gam B. 4,32 gam 

C. 6,48 gam D. 7,84 gam 

16. Trường hợp nào dưới đây không có sự phù hợp giữa tên quặng sắt và công thức 

hợp chất sắt chính có trong quặng? 

A. Hematit nâu chứa Fe 2 O 3 

B. Manhetit chứa Fe 3 O 4 

C. Xiderit chứa FeCO 3 

D. Pirit chứa FeS 2 

17. Nhận xét về tính chất hóa học của các hợp chất Fe (II) nào dưới đây là đúng? 

Hợp chất Tính axit – bazơ Tính oxi hóa - khử 

A. FeO Axit Vừa oxi hóa vừa khử 

B. Fe(OH) 2 Bazơ Chỉ có tính khử 

C. FeCl 2 Axit Chỉ có tính khử 

D. FeSO 4 Trung tính Vừa oxi hóa vừa khử 

18. Hòa tan 2,16 gam FeO trong lượng dư dung dịch HNO 3 loãng thu được V lít 

(đktc) khi NO duy nhất. V bằng: 

A. 0,224 lít B. 0,336 lít 

C. 0,448 lít D. 2,240 lít 

19. Thêm dung dịch NaOH dư vào dung dịch chứa 0,015 mol FeCl 2 trong không 

khí. Khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thì khối lượng kết tủa thu được bằng: 

A. 1,095 gam B. 1,350 gam 

C. 1,605 gam D. 13,05 gam 

20. Nhận xét nào dưới đây là không đúng cho phản ứng oxi hóa hết 0,1 mol FeSO 4 

bằng KMnO 4 trong H 2 SO 4 : 

A. Dung dịch trước phản ứng có màu tím hồng. 

B. Dung dịch sau phản ứng có màu vàng. 

C. Lượng KMnO 4 cần dùng là 0,02 mol 


D. Lượng H 2 SO 4 cần dùng là 0,18 mol 





39 










ĐÁP ÁN: 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 

A D B C B B B C C B C C B A D 

16 17 18 19 20 

A B A C D 

2.3.2. Chủ đề 2: hợp chất của sắt (2 tiết) 


I – HỢP CHẤT SẮT (II) 

Tính chất hoá học cơ bản của hợp chất sắt (II) là tính khử. 

Fe 2+ → Fe 3+ + 1e 

1. Sắt (II) oxit 

a. Tính chất vật lí: (SGK) 

b. Tính chất hoá học 

c. Điều chế 

t 0 

Fe 2 O 3 + CO 2FeO + CO 2 

2. Sắt (II) hiđroxit 

+2 +5 t 0 +3 +2 

3FeO + 10HNO 3 (loaõng) 

3FeO + 10H + + 

a. Tính chất vật lí : (SGK) 


− 

3 

3Fe(NO 3 ) 3 + NO + 5H 2 O 

NO → 3Fe 3+ + NO↑ + 5H 2 O 

Thí nghiệm: Cho dung dịch FeCl 2 + dung dịch NaOH 

FeCl 2 + 2NaOH → Fe(OH) 2 ↓ + 2NaCl 

4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O → 4Fe(OH) 3 

c. Điều chế: Điều chế trong điều kiện không có không khí. 

3. Muối sắt (II) 

a. Tính chất vật lí : Đa số các muối sắt (II) tan trong nước, khi kết tinh thường ở 

dạng ngậm nước. 


Thí dụ: FeSO 4 .7H 2 O; FeCl 2 .4H 2 O 






40 







+2 0 +3 -1 

2FeCl 2 + Cl 2 2FeCl 3 




c. Điều chế: Cho Fe (hoặc FeO; Fe(OH) 2 ) tác dụng với HCl hoặc H 2 SO 4 loãng. 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

FeO + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 O 

֠ Dung dịch muối sắt (II) điều chế được phải dùng ngay vì trong không khí sẽ 

chuyển dần thành muối sắt (III). 


II – HỢP CHẤT SẮT (III) 

Tính chất hoá học đặc trưng của hợp chất sắt (III) là tính oxi hoá. 

1. Sắt (III) oxit 



Fe 2 O 3 là oxit bazơ 

Tác dụng với CO, H 2 


Fe 3+ + 1e → Fe 2+ 

Fe 3+ + 2e → Fe 

Fe 2 O 3 + 6HCl → 2FeCl 3 + 3H 2 O 

Fe 2 O 3 + 6H + → 2Fe 3+ 

+ 3H 2 O 

Fe 2 O 3 + 3CO 2Fe + 3CO 2 

2Fe(OH) 3 

t 0 

t 0 

Fe 2 O 3 + 3H 2 O 

֠ Fe 3 O 3 có trong tự nhiên dưới dạng quặng hematit dùng để luyện gang. 

2. Sắt (III) hiđroxit 

Fe(OH) 3 là chất rắn, màu nâu đỏ, không tan trong nước, dễ tan trong dung dịch 

axit tạo thành dung dịch muối sắt (III). 

2Fe(OH) 3 + 3H 2 SO 4 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6H 2 O 

Điều chế: dung dịch kiềm + dung dịch muối sắt (III). 







41 










3. Muối sắt (III) 

Đa số các muối sắt (III) tan trong nước, khi kết tinh thường ở dạng ngậm nước. 

Thí dụ: 

FeCl 3 .6H 2 O; Fe 2 (SO 4 ) 3 .9H 2 O 

Muối sắt (III) có tính oxi hoá, dễ bị khử thành muối sắt (II) 

Bài tập 

0 +3 

+2 

Fe + 2FeCl 3 3FeCl 2 

0 +3 +2 +2 

Cu + 2FeCl 3 CuCl 2 + 2FeCl 2 

21. Phản ứng giữa cặp chất nào dưới đây không thể sử dụng để điều chế các muối 

Fe(II)? 

A. FeO + HCl 

B. Fe(OH) 2 + H 2 SO 4 (loãng) 

C. FeCO 3 + HNO 3 (loãng) 

D. Fe + Fe(NO 3 ) 3 

22. Phản ứng nào dưới đây không thể sử dụng để điều chế FeO? 

A. Fe(OH) 2 ⎯→ 

t 

B. FeCO 3 ⎯→ 

t 

C. Fe(NO 3 ) 2 ⎯→ 

t 

D. CO + Fe 2 O 3 ⎯⎯ 

− ⎯ 

600 ⎯ 

C → 

500 o 

23. Nhận xét về tính chất hóa học của các hợp chất Fe (III) nào dưới đây là đúng? 

Hợp chất Tính axit - bazơ Tính oxi hóa - khử 

A. Fe 2 O 3 Axit Chỉ có tính oxi hóa 

B. Fe(OH) 3 Bazơ Chỉ có tính khử 

C. FeCl 3 Trung tính Vừa oxi hóa vừa khử 

D. Fe 2 (SO 4 ) 3 Axit Chỉ có tính oxi hóa 

24. Dung dịch muối FeCl 3 không tác dụng với kim loại nào dưới đây? 

A. Zn B. Fe 

C. Cu D. Ag 

25. Tính lượng I 2 hình thành khi cho dung dịch chứa 0,2 mol FeCl 3 phản ứng hoàn 


toàn với dung dịch chứa 0,3 mol KI. 





42 










A. 0,10 mol B. 0,15 mol 

C. 0,20 mol D. 0,40 mol 

26. Tính khối lượng kết tủa S thu được khi thổi 3,36 lít (đktc) khí H 2 S qua dung 

dịch chứa 0,2 mol FeCl 3 . Biết phản ứng xảy ra hoàn toàn. 

A. 3,2 gam B. 4,8 gam 

C. 6,4 gam D. 9,6 gam 

27. Dùng khí CO khử sắt (III) oxit, sản phẩm khử sinh ra có thể có là: 

A. Fe 

B. Fe và FeO 

C. Fe, FeO và Fe 3 O 4 

D. Fe, FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 

28. Thêm dung dịch NaOH dư vào dung dịch chứa 0,3 mol Fe(NO 3 ) 3 . Lọc kết tủa, 

đem nung đến khối lượng không đổi thì khối lượng chất rắn thu được bằng: 

A. 24,0 gam B. 32,1 gam 

C. 48,0 gam D. 96,0 gam 

29. Để hòa tan vừa hết 0,1 mol của mỗi oxit FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 bằng dung dịch 

HCl, thì lượng HCl cần dùng lần lượt bằng: 

A. 0,2 mol, 0,8 mol và 0,6 mol 

B. 0,2 mol, 0,4 mol và 0,6 mol 

C. 0,1 mol, 0,8 mol và 0,3 mol 

D. 0,4 mol, 0,4 mol và 0,3 mol 

30. Hiện tượng nào dưới đây được mô tả không đúng? 

nâu. 

A. Thêm NaOH vào dung dịch FeCl 3 màu vàng nâu thấy xuất hiện kết tủa đỏ 

B. Thêm một ít bột Fe vào lượng dư dung dịch AgNO 3 thấy xuất hiện dung 

dịch có màu xanh nhạt. 

C. Thêm Fe(OH) 3 màu đỏ nâu vào dung dịch H 2 SO 4 thấy hình thành dung 

dịch có màu vàng nâu. 

D. Thêm Cu vào dung dịch Fe(NO 3 ) 3 thấy dung dịch chuyển từ màu vàng 


nâu sang màu xanh. 





43 







31. Phản ứng nào dưới đây không tạo sản phẩm là hợp chất Fe(III)? 

A. FeCl 3 + NaOH → 




B. Fe(OH) 3 ⎯→ 

t 

C. FeCO 3 ⎯→ 

t 

D. Fe(OH) 3 + H 2 SO 4 → 

32. Cho biết hiện tượng xảy ra khi trộn lẫn các dung dịch FeCl 3 và Na 2 CO 3 . 

A. Kết tủa trắng 

B. Kết tủa đỏ nâu 

C. Kết tủa đỏ nâu và sủi bọt khí 

D. Kết tủa trắng và sủi bọt khí 

33. Trong bốn hợp kim của Fe với C (ngoài ra còn có lượng nhỏ Mn, Si, P, S, ...) 

với hàm lượng C tương ứng: 0,1% (1); 1,9% (2); 2,1% (3) và 4,9% (4) thì hợp kim 

nào là gang và hợp kim nào là thép? 

Gang 

Thép 

A. (1), (2) (3), (4) 

B. (3), (4) (1), (2) 

C. (1), (3) (2), (4) 

D. (1), (4) (2), (3) 

34. Thành phần nào dưới đây là không cần thiết trong quá trình sản xuất gang? 

A. Quặng sắt (chứa 30-95% oxit sắt, không chứa hoặc chứa rất ít S, P). 

B. Than cốc (không có trong tự nhiên, phải điều chế từ than mỡ). 

C. Chất chảy (CaCO 3 , dùng để tạo xỉ silicat). 

D. Gang trắng hoặc gang xám, sắt thép phế liệu. 

35. Chất nào dưới đây là chất khử oxit sắt trong lò cao? 

A. H 2 B. CO 

C. Al D. Na 

36. Trường hợp nào dưới đây không có sự phù hợp giữa nhiệt độ ( o C) và phản ứng 

xảy ra trong lò cao? 


A. 1800 C + CO 2 → 2CO 




B. 400 CO + 3Fe 2 O 3 → 2Fe 3 O 4 + CO 2 


44 







C. 500-600 CO + Fe 3 O 4 → 3FeO + CO 2 




D. 900-1000 CO + FeO → Fe + CO 2 

37. Thổi khí CO dư qua 1,6 gam Fe 2 O 3 nung nóng đến phản ứng hoàn toàn. Tính 

khối lượng Fe thu được. 

A. 0,56 gam B. 1,12 gam 

C. 4,80 gam D. 11,2 gam 

38. Thổi 0,3 mol CO qua 0,2 mol Fe 2 O 3 đến phản ứng hoàn toàn. Tính khối lượng 

chất rắn thu được. 

A. 5,60 gam B. 27,2 gam 

C. 30,9 gam D. 32,0 gam 

39. Cần bao nhiêu tấn quặng manhetit chứa 80% Fe 3 O 4 để có thể luyện được 

800 tấn gang có hàm lượng sắt 95%. Lượng sắt bị hao hụt trong sản xuất là 1%. 

A. 1325,16 tấn B. 2351,16 tấn 

C. 3512,61 tấn D. 5213,61 tấn 

40. Thành phần nào sau không phải nguyên liệu cho quá trình luyện thép? 

A. Gang, sắt thép phế liệu 

B. Khí nitơ và khí hiếm 

C. Chất chảy là canxi oxit 

D. Dầu ma-dút hoặc khí đốt 

41. Phát biểu nào dưới đây là cho biết quá trình luyện thép? 

A. Khử quặng sắt thành sắt tự do. 

B. Điện phân dung dịch muối sắt (III). 

C. Khử hợp chất kim loại thành kim loại tự do. 

D. Oxi hóa các nguyên tố trong gang thành oxit, loại oxit dưới dạng khí hoặc xỉ. 

42. Nhóm phản ứng mô tả một phần quá trình luyện thép nào dưới đây là không 

chính xác? 

A. C + O 2 → CO 2 

S + O 2 → SO 2 

B. Si + O 2 → SiO 2 


4P + 5O 2 → 2P 2 O 5 





45 







C. 4Fe + 3O 2 → 2Fe 2 O 3 

2Mn + O 2 → 2MnO 




D. CaO + SiO 2 → CaSiO 3 

3CaO + P 2 O 5 → Ca 3 (PO 4 ) 2 

MnO + SiO 2 → MnSiO 3 

43. Có ba lọ đựng ba hỗn hợp Fe + FeO; Fe + Fe 2 O 3 và FeO + Fe 2 O 3 . Giải pháp lần 

lượt dùng các thuốc thử nào dưới đây có thể phân biệt ba hỗn hợp này? 

A. Dùng dung dịch HCl, sau đó thêm NaOH vào dung dịch thu được. 

B. Dung dịch H 2 SO 4 đậm đặc, sau đó thêm NaOH vào dung dịch thu được. 

C. Dung dịch HNO 3 đậm đặc, sau đó thêm NaOH vào dung dịch thu được. 

D. Thêm dung dịch NaOH, sau đó thêm tiếp dung dịch H 2 SO 4 đậm đặc. 

44. Cho 20 gam hỗn hợp Fe và Mg tác dụng hết với dung dịch HCl thấy có 1,0 gam 

khí hidro thoát ra. Đem cô cạn dung dịch sau phản ứng thì thu được 

A. 50 gam muối khan C. 60 gam muối khan 

B. 55,5 gam muối khan D. 60,5 gam muối khan 

45. Đốt một kim loại trong bình chứa khí clo thu được 32,5 gam muối, đồng thời 

thể tích clo trong bình giảm 6,72 lít (đktc). Tên của kim loại bị đốt là 

A. Mg B. Al 

C. Fe D. Cu 

ĐÁP ÁN: 

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 

D D D D A A D C A B 

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 

C C B D B D B B A B D C A B C 

2.3.3. Chủ đề 3: hợp kim của sắt (1 tiết) 

I – GANG 


1. Khái niệm: Gang là hợp kim của sắt và cacbon trong đó có từ 2 – 5% khối lượng 


cacbon, ngoài ra còn có một lượng nhỏ các nguyên tố Si, Mn, S,… 

2. Phân loại: Có 2 loại gang 





46 










a) Gang xám: Chứa cacbon ở dạng than chì. Gẫngms được dùng để đúc bệ máy, ống 

dẫn nước, cánh cửa,… 

b) Gang trắng 

- Gang trắng chứa ít cacbon hơn và chủ yếu ở dạng xementit (Fe 3 C). 

- Gang trắng (có màu sáng hơn gang xám) được dùng để luyện thép. 

3. San xuất gang 

a) Nguyên tắc: Khử quặng sắt oxit bằng than cốc trong lò cao. 

b) Nguyên liệu: Quặng sắt oxit (thường là hematit đỏ Fe 2 O 3 ), than cốc và chất chảy 

(CaCO 3 hoặc SiO 2 ). 

c) Các phản ứng hoá học xảy ra trong quá trình luyện quặng thành gang 

Phản ứng tạo chất khử CO 

t 

C + O 0 2 CO 2 

CO 2 + C t0 

2CO 

Phản ứng khử oxit sắt 

- Phần trên thân lò (400 0 C) 

3Fe 2 O 3 + CO t0 

2Fe 3 O 4 + CO 2 

- Phần giữa thân lò (500 – 600 0 C) 

Fe 3 O 4 + CO t0 

3FeO + CO 2 

- Phần dưới thân lò (700 – 800 0 C) 

FeO + CO t0 

Fe + CO 2 

Phản ứng tạo xỉ (1000 0 C) 

CaCO 3 → CaO + CO 2 ↑ 

CaO + SiO 2 → CaSiO 3 

d) Sự tạo thành gang (SGK) 

II – THÉP 

1. Khái niệm: Thép là hợp kim của sắt chứa từ 0,01 – 2% khối lượng cacbon cùng 

với một số nguyên tố khác (Si, Mn, Cr, Ni,…) 






47 










2. Phân loại 

a) Thép thường (thép cacbon) 

- Thép mềm: Chứa không quá 0,1%C. Thép mềm dễ gia công, được dùng để kép 

sợi,, cán thành thép lá dùng chế tạo các vật dụng trong đời sống và xây dựng nhà 

cửa. 

- Thép cứng: Chứa trên 0,9%C, được dùng để chế tạo các công cụ, các chi tiết máy 

như các vòng bi, vỏ xe bọc thép,… 

b) Thép đặc biệt: Đưa thêm vào một số nguyên tố làm cho thép có những tính chất 

đặc biệt. 

- Thép chứa 13% Mn rất cứng, được dùng để làm máy nghiền đá. 

- Thép chứa khoảng 20% Cr và 10% Ni rất cứng và không gỉ, được dùng làm dụng 

cụ gia đình (thìa, dao,…), dụng cụ y tế. 

- Thép chứa khoảng 18% W và 5% Cr rất cứng, được dùng để chế tạo máy cắt, gọt 

như máy phay, máy nghiền đá,… 

3. Sản xuất thép 

a) Nguyên tắc: Giảm hàm lượng các tạp chất C, Si, S, Mn,…có trong thành phần 

gang bằng cách oxi hoá các tạp chất đó thành oxit rồi biến thành xỉ và tách khỏi 

thép. 

b) Các phương pháp luyện gang thành thép 

Phương pháp Bet-xơ-me 

Phương pháp Mac-tanh 

Phương pháp lò điện 

(GIẢM TẢI CÁC LOẠI LÒ LUYỆN THÉP: không dạy cấu tạo lò, chỉ dạy nguyên tắc 

và phản ứng xảy ra) 

2.3.4. Chủ đề 4 

LUYỆN TẬP TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA SẮT VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT 

Tiết thứ 5,6 

I. KIẾN THỨC CẦN NHỚ (SGK) 

II. 

LUYỆN TẬP 


Bài 1: Viết cấu hình electron của Fe, Fe 2+ và Fe 3+ . Từ đó hãy cho biết tính chất 





48 







hoá học cơ bản của sắt là gì ? 

Bài 2: Hoàn thành các PTHH của phản ứng theo sơ đồ sau: 




(1) Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 

(2) FeCl 2 + Mg → MgCl 2 + Fe 

(3) 2FeCl 2 + Cl 2 → 2FeCl 3 

(4) 2FeCl 3 + Fe → 3FeCl 2 

(5) 2FeCl 3 + 3Mg → 3MgCl 2 + 2Fe 

(6) 2Fe + 3Cl 2 → 2FeCl 3 

(1) 

FeCl 2 

(2) 

Fe (3) (4) 

(6) 

(5) FeCl 3 

Giải 

Bài 3: Điền CTHH của các chất vào những chổ trống và lập các PTHH sau: 

a) Fe + H 2 SO 4 (đặc) → SO 2 ↑ + … 

b) Fe + HNO 3 (đặc) → NO 2 ↑ + … 

c) Fe + HNO 3 (loãng) → NO↑ + … 

d) FeS + HNO 3 → NO↑ + Fe 2 (SO 4 ) 3 + … 

Giải 

a) 2Fe + 6H 2 SO 4 (đặc) → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3SO 2 ↑ + 6H 2 O 

b) Fe + 6HNO 3 → Fe(NO 3 ) 3 + 3NO 2 ↑ + 3H 2 O 

c) Fe + 4HNO 3 → Fe(NO 3 ) 3 + NO↑ + 2H 2 O 

d) FeS + HNO 3 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + NO↑ + Fe(NO 3 ) 3 + H 2 O 

Bài 4: Bằng phương pháp hoá học, hãy phân biệt 3 mẫu hợp kim sau: Al – Fe, Al – 

Cu và Cu – Fe. 

Giải 

Cho 3 mẫu hợp kim trên tác dụng với dung dịch NaOH, mấu nào không thấy sủi 

bọt khí là mẫu Cu – Fe. 

Cho 2 mẫu còn lại vào dung dịch HCl dư, mẫu nào tan hết là mẫu Al – Fe, mẫu 


nào không tan hết là mẫu Al – Cu. 

Bài 5: Một hỗn hợp bột gồm Al, Fe, Cu. Hãy trình bày phương pháp hoá học để tách 





49 










riêng từng kim loại từ hỗn hợp đó. Viết PTHH của các phản ứng. 

Cu 

Al, Fe, Cu 

dd HCl dö 

Giải 

AlCl 3 , FeCl 2 , HCl dö 

Fe(OH) 2 NaAlO 2 , NaOH dö 

O 2 + H 2 O t 0 CO 2 dö 

Fe(OH) 3 Al(OH) 3 

t 0 t 0 

Fe 2 O 3 

CO 

Fe 

t 0 

NaOH dö 

Al 2 O 3 

Bài 6: Cho một ít bột Fe nguyên chất tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng thu được 

560 ml một chất khí (đkc). Nếu cho một lượng gấp đôi bột sắt nói trên tác dụng hết 

với dung dịch CuSO 4 dư thì thu được một chất rắn. Tính khối lượng của sắt đã dùng 

Al 

ñpnc 

trong hai trường hợp trên và khối lượng chất rắn thu được. 

Fe + dung dịch H 2 SO 4 loãng: 

Fe + dung dịch CuSO 4 

Giải 

n Fe = nH 2 

= 0,025 (mol) m Fe = 0,025.56 = 1,4g 

n Fe = 0,025.2 = 0,05 (mol) m Fe = 0,05.56 = 2,8g 

m Fe = m Cu = 0,05.64 = 3,2g 

Fe + CuSO 4 → FeSO 4 + Cu↓ 

Bài 7: Biết 2,3g hỗn hợp gồm MgO, CuO và FeO tác dụng vừa đủ với 100 ml dung 

dịch H 2 SO 4 0,2M. Khối lượng muối thu được là 

A. 3,6g B. 3,7g C. 3,8g D. 3,9g 

m muối = 2,3 + 0,02(96 – 16) = 3,9g 

Giải 

nH 2 SO 4 

= 0,02 (mol) 






50 










Bài 8: Nguyên tử của một nguyên tố X có tổng số hạt proton, nơtron và electron là 

82, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 22. Nguyên tố X 

là 

A. Fe B. Br C. P D. Cr 

⎨ ⎧ 2Z + N = 82 

Z = 26 Fe 

⎩ 2Z − N = 22 

BÀI TẬP 

Giải 

46. Ngâm một lá kim loại nặng 50 gam trong dung dịch HCl, sau khi thoát ra 336 

ml khí (đktc) thì khối lượng lá kim loại giảm 1,68%. Nguyên tố kim loại 

đã dùng là 

A. Mg B. Al 

C. Zn D. Fe 

47. Dung dịch chứa 3,25 gam muối clorua của một kim loại chưa biết phản ứng với 

AgNO 3 dư tách ra 8,61 gam kết tủa trắng. Công thức của muối clorua kim loại là 

A. MgCl 2 C. FeCl 2 

B. CuCl 2 D. FeCl 3 

48. Khi cho 11,2 gam Fe tác dụng với Cl 2 dư thu được m 1 gam muối, còn nếu cho 

11,2 gam Fe tác dụng với dung dịch HCl dư thì thu được m 2 gam muối. So sánh 

thấy 

A. m 1 = m 2 = 25,4 gam 

B. m 1 = 25,4 gam và m 2 = 26,7 gam 

C. m 1 = 32,5 gam và m 2 = 24,5 gam 

D. m 1 = 32,5 gam và m 2 = 25,4 gam 

49. Trong số các loại quặng sắt: FeCO 3 (xiderit), Fe 2 O 3 (hematit), Fe 3 O 4 (hematit), 

FeS 2 (pirit). Chất chứa hàm lượng % Fe lớn nhất là 

A. FeCO 3 , B. Fe 2 O 3 , 

C. Fe 3 O 4 , D. FeS 2 . 

50. Trong số các loại quặng sắt: FeCO 3 (xiderit), Fe 2 O 3 (hematit), Fe 3 O 4 (hematit), 


FeS 2 (pirit). Chất chứa hàm lượng % Fe nhỏ nhất là 





51 










A. FeCO 3 , B. Fe 2 O 3 , 

C. Fe 3 O 4 , D. FeS 2 . 

51. Tên của các quặng chứa FeCO 3 , Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , FeS 2 . lần lượt là 

A. Hematit; pirit ; manhetit ; xiderit 

B. Xiderit ;Manhetit; pirit ; Hematit; 

C. Xiderit ; Hematit; manhetit ; pirit ; 

D. Pirit ; Hematit; manhetit ; xiderit 

52. Trong các phản ứng sau, phản ứng nào không phải là phản ứng oxi hoá - khử 

A. Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 . 

B. 2Fe + 3Cl 2 → 2FeCl 3 . 

C. Fe + CuCl 2 → FeCl 2 + Cu. 

D. FeS + 2HCl → FeCl 2 + H 2 S 

53. Hỗn hợp Fe và Fe 2 O 3 chia đôi, cho một luồng khí CO đi qua phần thứ nhất nung 

nóng thì khối lượng chất rắn giảm đi 4,8 gam. Ngâm phần thứ hai trong dung dịch 

HCl dư thấy thoát ra 4,48 lít khí (đktc). Thành phần % khối lượng mỗi chất trong 

hỗn hợp là 

A. 48,83% Fe và 51,17% Fe 2 O 3 . C. 41,17% Fe và 58,83% Fe 2 O 3 . 

B. 41,83% Fe và 58,17% Fe 2 O 3 . D. 48,17% Fe và 51,83% Fe 2 O 3 . 

54. Câu nào sau đây là đúng? 

A. Ag có khả năng tan trong dung dịch FeCl 3 . 

B. Cu có khả năng tan trong dung dịch FeCl 3 . 

C. Cu có khả năng tan trong dung dịch PbCl 2 . 

D. Cu có khả năng tan trong dung dịch FeCl 2 . 

55. Câu nào sau đây là không đúng? 

A. Fe có khả năng tan trong dung dịch FeCl 3 . 

B. Cu có khả năng tan trong dung dịch FeCl 3 . 

C. Fe có khả năng tan trong dung dịch CuCl 2 . 

D. Ag có khả năng tan trong dung dịch FeCl 3 . 


56. Đốt nóng hỗn hợp gồm bột Al và Fe 3 O 4 (không có không khí) đến phản ứng 

hoàn toàn. Chia đôi chất rắn thu được, một phần hoà tan bằng dung dịch NaOH dư 





52 







thoát ra 6,72 lít khí (đktc), phần còn lại hoà tan trong dung dịch HCl dư thoát ra 

26,88 lít khí (đktc). Số gam mỗi chất trong hỗn hợp ban đầu là 




A. 27 gam Al và 69,6 gam Fe 3 O 4 . C. 54 gam Al và 139,2 gam Fe 3 O 4 

B. 29,9 gam Al và 67,0 gam Fe 3 O 4 . D. 81 gam Al và 104,4 gam Fe 3 O 4 

57. Khử hoàn toàn 16 gam bột oxit sắt bằng CO ở nhiệt độ cao. Sau phản ứng khối 

lượng khí tăng thêm 4,8 gam. Công thức của oxit sắt là 

A. FeO B. FeO 2 . 

C. Fe 2 O 3 D. Fe 3 O 4 . 

58. Khử 9,6 gam một hỗn hợp gồm Fe 2 O 3 và FeO bằng khí hidro ở nhiệt độ cao thu 

được Sắt kim loại và 2,88 gam nước. Thành phần % khối lượng các chất trong hỗn 

hợp là 

A. 53,34% FeO và 46,66% Fe 2 O 3 . 

B. 43,34% FeO và 56,66% Fe 2 O 3 . 

C. 50,00% FeO và 50,00% Fe 2 O 3 . 

D. 70,00% FeO và 30,00% Fe 2 O 3 . 

59. Hoà tan 3,04 gam hỗn hợp bột kim loại sắt và đồng trong axit nitric loãng thu 

được 0,896 lít (đktc) khí NO duy nhất. Thành phần % khối lượng mỗi kim loại là 

A. 36,2% Fe và 63,8% Cu C. 36,8% Fe và 63,2% Cu 

B. 63,2% Fe và 36,8% Cu D. 33,2% Fe và 66,8% Cu 

60. Hỗn hợp bột Fe, Al, Al 2 O 3 . Nếu ngâm 16,1 gam hỗn hợp trong dung dịch NaOH 

dư thoát ra 6,72 lít khí (đktc) và còn một chất rắn. Lọc lấy chất rắn đem hoà tan 

bằng dung dịch HCl 2M thì cần đúng 100 ml dung dịch HCl. Thành phần % khối 

lượng mỗi chất trong hỗn hợp là 

A. 35,34% Al; 37,48% Fe và 27,18% Al 2 O 3 . 

B. 33,54% Al; 34,78% Fe và 32,68% Al 2 O 3 . 

C. 34,45% Al; 38,47% Fe và 27,08% Al 2 O 3 . 

D. 32,68% Al; 34,78% Fe và 33,54% Al 2 O 3 . 

61. Hoà tan 10 gam hỗn hợp bột Fe và FeO bằng một lượng dung dịch HCl vừa đủ 

thấy thoát ra 1,12 lít khí (đktc). Dung dịch thu được cho tác dụng với dung dịch 


NaOH dư, lọc lấy kết tủa tách ra đem nung trong không khí đến lượng không đổi 





53 










thu được chất rắn nặng m gam. Trị số của m là 

A. 8 gam C. 10 gam 

B. 16 gam D. 12 gam 

62. Hoà tan m gam hỗn hợp bột Fe và FeO bằng một lượng dung dịch HCl vừa đủ 

thấy thoát ra 1,12 lít khí (đktc). Dung dịch thu được cho tác dụng với dung dịch 

NaOH dư, lọc lấy kết tủa tách ra đem nung trong không khí đến lượng không đổi 

thu được chất rắn nặng 12 gam. Trị số của m là 

A. 16 gam C. 8 gam 

B. 10 gam D. 12 gam 

63. Hoà tan 10 gam hỗn hợp bột Fe và FeO bằng một lượng dung dịch HCl vừa đủ. 

Dung dịch thu được cho tác dụng với dung dịch NaOH dư, lọc lấy kết tủa tách ra 

đem nung trong không khí đến lượng không đổi thu được chất rắn nặng 12 gam. 

Thành phần % khối lượng các chất trong hỗn hợp là 

A. 22% Fe và 78% FeO C. 28% Fe và 72% FeO 

B. 56% Fe và 44% FeO D. 64% Fe và 36% FeO 

64. Cho sắt kim loại tác dụng với dung dịch axit sunfuric loãng, sau đó cho bay hơi 

hết nước của dung dịch thu được thì còn lại 55,6 gam tinh thể FeSO 4 .7H 2 O. Thể 

tích hidro thoát ra (đktc) khi Fe tan là 

A. 2,24 lít C. 3,36 lít 

B. 4,48 lít D. 5,60 lít 

65. Trong dung dịch có chứa các cation K + , Ag + , Fe 2+ , Ba 2+ và một anion. Anion đó 

là 

A. Cl − B. NO 3 

− 

C. SO 2 − 

4 

D. CO 2 3 

66. Hoà tan một lượng FeSO 4 .7H 2 O trong nước để được 300 ml dung dịch. Thêm 

H 2 SO 4 vào 20 ml dung dịch trên thì dung dịch hỗn hợp thu được làm mất màu 30 

ml dung dịch KMnO 4 0,1 M. Lượng FeSO 4 .7H 2 O ban đầu là 

A. 65,22 gam C. 4,15 gam 


B. 62,55 gam D. 4,51 gam 

67. Hoà tan 27,2 gam hỗn hợp bột Fe và FeO trong dung dịch axit sunfuric loãng, 

− 





54 










sau đó làm bay hơi dung dịch thu được 111,2 gam FeSO 4 .7H 2 O. Thành phần % 

khối lượng các chất trong hỗn hợp là 

A. 29,4% Fe và 70,6% FeO C. 20,6% Fe và 79,4% FeO 

B. 24,9% Fe và 75,1% FeO D. 26,0% Fe và 74,0% FeO 

68. Một hỗn hợp gồm bột Fe và Fe 2 O 3 chia đôi. Cho khí CO dư đi qua phần thứ 

nhất ở nhiệt độ cao thì khối lượng chất rắn giảm đi 4,8 gam. Ngâm phần thứ hai 

trong dung dịch CuSO 4 dư thì sau phản ứng khối lượng chất rắn tăng thêm 0,8 gam. 

Khối lượng hỗn hợp ban đầu là 

A. 13,6 gam C. 16,3 gam 

B. 43,2 gam D. 21,6 gam 

69. Một dung dịch có hoà tan 16,8 gam NaOH tác dụng với dung dịch có hoà tan 

8,0 gam Fe 2 (SO 4 ) 3 , sau đó lại thêm vào dung dịch trên 13,68 gam Al 2 (SO 4 ) 3 . Sau 

các phản ứng lọc dung dịch thu được kết tủa, đem nung kết tủa đến lượng không đổi 

còn lại chất rắn X. Thành phần định tính và định lượng của chất rắn X là 

A. 6,4 gam Fe 2 O 3 và 2,04 gam Al 2 O 3 . 

B. 2,88 gam FeO và 2,04 gam Al 2 O 3 . 

C. 3,2 gam Fe 2 O 3 và 1,02 gam Al 2 O 3 . 

D. 1,44 gam FeO và 1,02 gam Al 2 O 3 . 

70. Một dung dịch có hoà tan 16,8 gam NaOH tác dụng với dung dịch có hoà tan 

8,0 gam Fe 2 (SO 4 ) 3 , sau đó lại thêm vào dung dịch trên 13,68 gam Al 2 (SO 4 ) 3 . Sau 

các phản ứng lọc bỏ kết tủa, pha loãng nước lọc thành 500 ml. Nồng độ mol/lít của 

mỗi chất trong 500 ml nước lọc là 

A. 0,18 M Na 2 SO 4 và 0,06 M NaOH 

B. 0,36 M Na 2 SO 4 và 0,12 M NaOH. 

C. 0,18 M Na 2 SO 4 và 0,06 M NaAlO 2 . 

D. 0,36 M Na 2 SO 4 và 0,12 M NaAlO 2 . 

71. Hoà tan một đinh thép có khối lượng 1,14 gam trong dung dịch axit sunfuric 

loãng dư, lọc bỏ phần không tan và chuẩn độ nước lọc bằng dung dịch KMnO 4 0,1 

M cho đến khi nước lọc xuất hiện màu hồng thì thể tích dung dịch KMnO 4 đã dùng 


hết 40 ml. Thành phần % lượng Fe trong đinh thép là 





55 










A. 91,5% B. 92,8% 

C. 95,1% D. 98,2%. 

72. Khử 4,8 gam một oxit kim loại ở nhiệt độ cao cần 2,016 lít hidro (đktc). Kim 

loại thu được đem hoà tan hết trong dung dịch HCl thoát ra 1,344 lít khí (đktc). 

Công thức hoá học của oxit kim loại là 

A. CuO B. MnO 2 

C. Fe 3 O 4 D. Fe 2 O 3 . 

73. Cho 4,72 gam hỗn hợp bột các chất Fe, FeO, Fe 2 O 3 tác dụng với CO dư ở nhiệt 

độ cao, sau phản ứng thu được 3,92 gam Fe. Nếu ngâm cùng lượng hỗn hợp ban 

đầu trong dung dịch CuSO 4 dư thì sau phản ứng khối lượng chất rắn thu được bằng 

4,96 gam. Khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp ban đầu là 

A. 0,84 gam Fe; 0,72 gam FeO và 0,8 gam Fe 2 O 3 . 

B. 1,68 gam Fe; 0,72gam FeO và 1,6 gam Fe 2 O 3 . 

C. 1,68 gam Fe; 1,44 gam FeO và 1,6 gam Fe 2 O 3 . 

D. 1,68 gam Fe; 1,44 gam FeO và 0,8 gam Fe 2 O 3 . 

ĐÁP ÁN: 

46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 

D D D C D C D C B D C C B C B 

61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 

D B C B B B C B C D D D C 

2.3.5. Chủ đề 5: thực hành và kiểm tra. (2 Tiết) 


THỰC HÀNH 

Thí nghiệm 2: Điều chế và thử tính chất của hiđroxit sắt 

* Tiến hành: (SGK) 

* Hiện tượng và giải thích: 

- Trong ống nghiệm (1) xuất hiện kết tủa màu trắng xanh, ống nghiệm (2) xuất hiện 

kết tủa màu nâu đỏ. 


Pư: FeSO 4 + 2 NaOH Fe(OH) 2 ↓ + Na 2 SO 4 




Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6 NaOH 2 Fe(OH) 3 ↓ + 3 Na 2 SO 4 


56 










- Dùng đũa thuỷ tinh lấy nhanh từng loại kết tủa, sau đĩ nhỏ tiếp vào mỗi ống 

nghiệm vài giọt dung dịch HCl. 

- Trong ống nghiệm (1) kết tủa tan dần, thu được dung dịch cĩ màu lục nhạt của 

FeCl 2 . Trong ống nghiệm (2) kết tủa tan dần tạo ra dung dịch cĩ màu nâu của FeCl 3 . 

* Kết luận: Sắt (II) hidroxit và sắt (III) hidroxit cĩ tính bazơ. 

Thí nghiệm 3: Tính chất hóa học của muối sắt 

* Tiến hành: (SGK) 

* Dung dịch trong ống nghiệm chuyển dần từ màu vàng sang màu nâu sẫm và cuối 

cùng xuất hiện kết tủa tím đen. 

Pư: 2 FeCl 3 + 2 KI 2 FeCl 2 + 2 KCl + I 2 

* Kết luận: Muối Fe 3+ có tính oxi hóa. 

Tên Chủ 

Sắt 

Số câu 

Số điểm 

Tỉ lệ % 


KIỂM TRA. 

đề Nhận biết Thông hiểu 

- Vị trí trong 

bảng tuần 

hoàn của Fe 

- Cấu hình 

electron của 

ion Fe. 

- Sắt có tính 

khử. 

- Tính chất 

vật lí của sắt 

Số câu: 2 

Số điểm: 1 

MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA 

Viết các 

phương trình 

hoá học 

minh hoạ 

tính khử của 

sắt. 

Số câu: 1 

Số điểm: 0,5 

Vận dụng 


hóa học của 

Fe 

Số câu: 4 

Số điểm:2 

Vận dụng ở 

mức cao 

hơn 

- Bài tập 

khác có 

vận dụng 

định luật 

tăng giảm 

khối lượng, 

bảo toàn 

mol 

electron. 

Số câu: 2 


Cộng 

Số câu: 9 

4,5điểm= 45% 






57 










Hợp chất 

của sắt 

Số câu 

Số điểm 

Tỉ lệ % 

Hợp kim 

của sắt 

Số câu 

Số điểm 

Tỉ lệ % 

- Công thức 

hợp chất sắt. 

- Các hợp 

chất của sắt 

trong tư 

nhiên, điều 

chế hợp chất 

của sắt. 


hóa học hợp 

chất Fe 

Số câu: 2 


- Khái niệm 

gang thép, 

nguyên liệu 

sản xuất 

thép. 

Số câu: 1 

Số điểm: 0,5 



chất Fe 

Số câu: 2 


- Nguyên tắc 

sản xuất 

gang, thép 

Số câu: 2 


- PTHH 

minh họa 

tính chất 


chất Fe. 

Số câu: 3 

Số điểm:1,5 

ĐỀ KIỂM TRA 45 PHÚT 

- Bài tập 

xác định 

công thức 

hợp chất 

Fe. 

- Phân biệt 

hợp chất 

sắt (II), hợp 

chất sắt 

(III). 

Số câu: 1 

Số điểm: 

0,5 

Môn: HÓA HỌC – Khối 12 

Đề : 125 

Hãy chọn câu trả lời đúng nhất trong số các câu sau : 

Câu 1. Trong các loại quặng sắt, quặng có hàm lượng sắt cao nhất là 

Số câu: 8 

4điểm=40% 

Số câu: 3 

1,5điểm= 


15.% 

A. hematit nâu. B. manhetit. C. xiđerit. D. hematit đỏ. 





58 










Câu 2. Một loại hợp kim của sắt trong đó có nguyên tố C (2% - 5%) và một lượng 

rất ít các nguyên tố Si, Mn, S, P. Hợp kim đó là: 

A. Amelec B. Thép C. Gang D. Đuyra 

Câu 3. Hai dung dịch đều phản ứng được với kim loại Fe là 

A. CuSO 4 và ZnCl 2 . B. CuSO 4 và HC1. 

C. ZnCl 2 và FeCl 3 . D. HC1 và AlCl 3 . 

Câu 4. Phân hủy Fe(OH) 3 ở nhiệt độ cao đến khối lượng không đổi, thu được chất 

rắn là 

A. FeO. B. Fe 2 O 3 . C. Fe 3 O 4 . D. Fe(OH) 2 . 

Câu 5. Dãy gồm hai chất chỉ có tính oxi hoá là 

A. Fe(NO 3 ) 2 , FeCl 3 . B. Fe(OH) 2 , FeO. 

C. Fe 2 O 3 , Fe 2 (SO 4 ) 3 . D. FeO, Fe 2 O 3 . 

Câu 6. Hợp chất sắt (II) sunfat có công thức là 

A. FeSO 4 . B. Fe(OH) 2 . C. Fe 2 O 3 . D. Fe 2 (SO 4 ) 3 . 

Câu 7. Sắt có thể tan trong dung dịch nào sau đây ? 

A. FeCl 2 . B. FeCl 3 . C. MgCl 2 . D. AlCl 3 . 

Câu 8. Hợp chất nào sau đây của sắt vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử ? 

A. FeO. B. Fe 2 O 3 . C. Fe(OH) 3 . D. Fe(NO 3 ) 3 . 

Câu 9. Nếu cho dung dịch NaOH vào dung dịch FeCl 2 thì xuất hiện 

A. kết tủa màu trắng hơi xanh. 

B. kết tủa màu trắng hơi xanh, sau đó chuyền dần sang màu nâu đỏ. 

C. kết tủa màu xanh lam. 

D. kết tủa màu nâu đỏ. 

Câu 10. Hêmatit là một trong những quặng quan trọng của sắt. Thành phần chính 

quan trọng của quặng 

A. FeO B. Fe 2 O 3 C. Fe 3 O 4 D. FeCO 3 

Câu 11. Khử hoàn toàn 11,6g oxit sắt bằng CO ở nhiệt độ cao. Sản phẩm khí dẫn 

vào dd Ca(OH) 2 dư, tạo ra 20 gam kết tủa. Công thức của oxit sắt là: 

A. FeO B. Fe 2 O 3 C. Fe 3 O 4 D. Không xác định được 






59 










Câu 12. Hòa tan hoàn toàn m gam Fe bằng dung dịch HCl dư, thu được 2,24 lít khí 

H 2 (đktc), Giá trị của m là 

A. 11,2. B. 5,6. C. 2,8. D. 8,4. 

Câu 13. Để m gam bột Fe trong không khí sau một thời gian thu được 19,2 gam 

hỗn hợp B gồm Fe, FeO, Fe 2 O 3 và Fe 3 O 4 . Cho B vào dung dịch HNO 3 loãng khuấy 

kỹ để phản ứng hoàn toàn thấy B tan hết thu được dung dịch X chứa 1 muối và 2,24 

lit NO (đktc). Hỏi m có giá trị nào sau đây? 

A. 11,2 g B. 15,12 g C. 16,8 g D. 8,4 g 

Câu 14. Cho 0,84g Fe vào dung dịch chứa 0,04 mol HNO3 đến khi phản ứng 

xảy ra hoàn toàn, thu được khí NO (sản phẩm khử duy nhất) và dung dịch X. Cô 

cạn dung dịch X thì thu được m gam muối khan. Giá trị của m là 

A. 1,92 B. 3,20. C. 2,7 D. 3,84. 

Câu 15. Đốt cháy hoàn toàn m gam Fe trong khí Cl 2 dư, thu được 6,5 gam FeCl 3 . 

Giá trị của m là 

A. 2,24. B. 2,80. C. 1,12. D. 0,56. 

Câu 16. Khử hoàn toàn 4,8 gam Fe 2 O 3 bằng CO dư ở nhiệt độ cao. Khối lượng Fe 

thu được sau phản ứng là 

A. 3,36 gam. B. 2,52 gam. C. 1,68 gam. D. 1,44 gam. 

Câu 17. Nung 8,4 gam Fe trong không khí, sau một thời gian thu được m gam hỗn 

hợp chất rắn X gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 . Hòa tan m gam hỗn hợp X vào dung 

dịch HNO 3 đặc nóng dư thu được 2,24 lít khí NO 2 (đktc) là sản phẩm khử duy nhất. 

Giá trị của m là 

A. 11,2. B. 10,2. C. 7,2. D. 9,6. 

Câu 18. Hòa tan hết 16,8g Fe bằng một lượng dung dịch HNO 3 thu được V lít khí NO là 

sản phẩm khử duy nhất ở đktC. V có giá trị nhỏ nhất là: 

A. 13,44. B. 4,48. C. 8,96. D. 6,72. 

Câu 19. Cho a gam Fe vào dung dịch chứa 0,15 mol AgNO 3 và 0,1 mol Cu(NO 3 ) 2 , sau phản 

ứng hoàn toàn thì thu được 25,0 gam kết tủ. Vậy giá trị của a là : 

A. 11,2 gam B. 14,0 gam C. 12,2 gam D. 15,4 gam 






60 










Câu 20. Khử hết m gam hỗn hợp FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 bằng khí CO, được khí X, 

chất rắn Y.Hấp thụ X vào dung dịch Ca(OH) 2 dư được 20 gam kết tủa . Hòa tan hết 

Y bằng HNO 3 loãng dư được 3,36 lít khí NO (đktc). Khối lượng hỗn hợp oxit là 

A. 7,4 gam. B. 6 gam. C. 8,4 gam. D. 11,6 gam. 

Cho: Fe = 56, O =16, N = 14, H = 1, Cl =35.5, C = 12, Ca =40 

2.4. Tuyển chọn, xây dựng hệ thống bài tập về sắt và hợp chất của sắt nhằm 

nâng cao năng lực lĩnh hội kiến thức hóa học cho học sinh trung học phổ thông 

2.4.1. Kiến thức 

Để làm được bài tập về sắt và hợp chất của sắt thì HS phải nắm vững kiến 

thức hóa học từ cơ bản đến nâng cao về vấn đề này củng như vận dụng thành thạo 

một số định luận cơ bản như bảo toàn khối lượng, bảo toàn nguyên tố, bảo toàn điện 

tích, mối liên hệ, một số cách qui đổi, … 

• Định luật bảo toàn khối lượng 

Nguyên tắc của phương pháp này khá đơn giản, dựa vào định luật bảo toàn 

khối lượng: “Tổng khối lượng các chất tham gia phản ứng bằng tổng khối lượng các 

chất tạo thành trong phản ứng”. Cần lưu ý là: không tính khối lượng của phần không 

tham gia phản ứng cũng như phần chất có sẵn, ví dụ nước có sẵn trong dung dịch. 

Khi cô cạn dung dịch thì khối lượng muối thu được bằng tổng khối lượng các 

cation kim loại và anion gốc axit. 

• Định luật bảo toàn nguyên tố 

Nội dung của định luật: 

Trong mọi quá trình biến đổi hóa học, các nguyên tố sẽ bảo toàn cho nhau 

trước và sau phản ứng. Nghĩa là một nguyên tố khi tham gia phản ứng hóa học chỉ 

chuyển từ chất này sang chất khác. 

Kinh nghiệm áp dụng định luật: 

- Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố khi gặp các bài toán không thể áp 

dụng được định luật bảo toàn khối lượng hoặc viết phương trình phản ứng nhưng lại 

không thấy hướng giải. 

- Các bài toán dùng phương pháp bảo toàn nguyên tố thì thường giữa chất đề 


bài cho và hỏi có cùng một nguyên tố nào đó. 





61 










- Khi giải một bài toán dùng phương pháp bảo toàn nguyên tố thì không cần 

viết các phương trình phản ứng để tìm quan hệ giữa số mol mà chỉ cần xét trạng thái 

đầu và cuối đối với nguyên tố đó. 

• Định luật bảo toàn electron 


Khi có nhiều chất oxi hoá và chất khử trong một hỗn hợp phản ứng (nhiều 

phản ứng hoặc phản ứng qua nhiều giai đoạn) thì tổng số electron mà các chất khử 

cho phải bằng tổng số electron mà các chất oxi hoá nhận. 

→ 


- Áp dụng định luật bảo toàn electron khi gặp các bài toán mà những phản 

ứng xảy ra là phản ứng oxi hoá khử (phức tạp, nhiều giai đoạn, nhiều quá trình) 

- Khi giải bài toán dùng phương pháp bảo toàn electron không cần viết 

phương trình phản ứng mà chỉ cần tìm xem trong quá trình phản ứng có bao nhiêu 

mol e do chất khử cho và bao nhiêu mol e do chất oxi hoá nhận. Muốn vậy ta cần 

xác định đúng trạng thái đầu và trạng thái cuối (bỏ qua các giai đoạn trung gian). 

chất A,B có: 

Công thức của định luật: 

Giả sử bài toán hoá học có: chất khử là A có số mol 

chất oxi hoá là B có số mol 

Áp dụng định luật bảo toàn electron cho 2 quá trình oxi hoá và khử của 2 

• Định luật bảo toàn điện tích 


Trong một dung dịch, nếu tồn tại đồng thời các ion dương và ion âm thì tổng 

số điện tích dương bằng tổng số điện tích âm. Vì vậy dung dịch luôn trung hoà về 

điện. 

→ 

Tổng số mol electron mà các chất khử cho bằng tổng số mol electron mà các 

chất oxi hoá nhận 

∑số e nhường x n A = ∑số e nhận x n B 

: n B 

: n A 

Tổng số mol các điện tích dương của ion dương bằng tổng số mol các điện 


tích âm của ion âm 





62 











Áp dụng định luật bảo toàn điện tích khi gặp: 

- Những bài toán cho biết số mol, nồng độ... của các ion trong dung dịch, 

yêu cầu xác định biểu thức liên hệ giữa các số mol 

- Hoặc những bài toán yêu cầu tính khối lượng chất rắn sau khi cô cạn một 

dung dịch khi biết số mol các chất hoặc ion trong dung dịch. 

- Các bài toán pha chế dung dịch, xử lý nước cứng. 

Công thức của định luật: 

• Mối liên hệ giữ các tỉ lệ chất 

Giữa nguyên tử và hóa trị 

2Al → 3H 2 ; 2Na → H 2 ; Fe → H 2 … 

Giữa nguyên tử và điện tích 

2Fe 3+ → 3H 2 ; 2Cl - → H 2 ; SO 4 

2- 

→ H 2 … 

Giữa điện tích và điện tích 

2Fe 3+ → 3SO 4 

2- 

; 2Cl - → Fe 2+ ; CO 3 

2- 

2.4.2. Các dạng bài tập về sắt và hợp chất. 

2.4.2.1. Bài tập về sắt tác dụng với phi kim 

→ 2Cl - … 

Sắt tác dụng với phi kim chúng ta lưu ý hóa trị của sắt thể hiện và sản phẩm 

thu được là gì 

và III) 

∑ n ion dương x điện tích ion dương = ∑ n ion âm x điện tích ion âm 

Khi tác dụng với oxi ở điều kiện thường thu được Fe 3 O 4 (sắt vừa hóa trị II, 

2Fe + 2O 2 → Fe 3 O 4 

Còn trong điều kiện oxi nguyên chất hoặc không khí không có hơi nước sản 

phẩm là Fe 2 O 3 . 4Fe + 3O 2 → 2Fe 2 O 3 

Với Clo luôn thu được sắt III. 2Fe + 3Cl 2 → 2FeCl 3 

Với lưu huỳnh thì thu được sắt II. Fe + S → FeS 

Sau đây chúng ta đi vào các bài tập cụ thể: 






63 










Ví dụ 1: Đốt cháy hoàn toàn m gam Fe trong khí Cl 2 dư, thu được 6,5 gam 

FeCl 3 . Giá trị của m là 

A. 2,24. B. 2,80. C. 1,12. D. 0,56. 

Hướng dẫn giải 

6,5 

BTNT Fe: n 

Fe 

= n 

FeCl 

= = 0,04 → m 

3 

Fe 

= 0,04.56 = 2,24g 

162,5 

Ví dụ 2: Trộn 60 gam bột Fe với 30 gam bột lưu huỳnh rồi đun nóng (không có 

không khí) thu được chất rắn A. Hoà tan A bằng dung dịch axit HCl dư được dung 

dịch B và khí C. Đốt cháy C cần V lít O 2 (đktc). Biết các phản ứng xảy ra hoàn 

toàn. V có giá trị là 


A. 11,2 lít. B. 21 lít. C. 33 lít. D. 49 lít. 

Vì n 

Fe 

nS 

30 

> = nên Fe dư và S hết. 

32 

Khí C là hỗn hợp H 2 S và H 2 . Đốt C thu được SO 2 và H 2 O. Kết quả cuối cùng 

của quá trình phản ứng là Fe và S nhường e, còn O 2 thu e. 

Nhường e: Fe → Fe 2+ + 2e 

60 mol 

56 

30 mol 

32 

Thu e: Gọi số mol O 2 là x mol. 

Ta có: 

O 2 + 4e → 2O -2 

x mol → 4x 

60 

2 × mol 56 

S → S +4 + 4e 

30 

4 × mol 32 

60 30 

4x = × 2 + × 4 giải ra x = 1,4732 mol. 

56 32 

⇒ 

O2 

V = 22,4 × 1,4732 = 33 lít. (Đáp án C) 


Ví dụ 3: Cho m gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 và Fe 3 O 4 tác dụng vừa đủ với dung 

dịch H 2 SO 4 loãng dư thu được dung dịch B. Cô cạn dung dịch B được 90,4 gam 





64 










muối khan. Nếu cho dung dịch B tác dụng với Cl 2 dư thì được 97,5 gam muối 

khan. Gía trị của m là 

A. 39,2. B. 23,2. C. 38,4. D. 46,4. 


Qui đổi hỗn hợp thành Fe (x mol), O (y mol) 

Dung dịch B gồm muối Fe 2+ , Fe 3+ , SO 4 2- . B tác dụng clo chỉ có Fe 2+ tác dụng. 

BTKL mCl 

= 97,5 − 90,4 = 7,1 → n 

2 Cl 

= 0,1 

2 

Môi liên hệ O 2- → SO 4 

2- 

y 

BTKL muối sunfat 56x + 96y = 90,4 

y 

BTe 3x – 2y = 0,2 (Fe nhường 3e, O nhận 2e, Cl 2 nhận 2e) 

→x = 0,5 ; y = 0,65 

→m = 0,5.56 + 0,65.16 = 38,4 

Ví dụ 4: Hòa tan hoàn toàn 3,76 gam hỗn hợp X ở dạng bột gồm S, FeS và FeS 2 

trong dung dịch HNO 3 đặc nóng dư thu được 0,48 mol NO 2 (là sản phẩm khử duy 

nhất) và dung dịch Y. Cho dung dịch Y tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư, lọc và 

nung kết tủa đến khối lượng không đổi, được m gam hỗn hợp rắn Z. Giá trị của m là 

Giải: 

A. 11,650 B. 12,815 C. 17,545 D. 15,145 

Quy đổi hỗn hợp trên thành Fe (x mol) và S (y mol) ta có: 

Khi phản ứng với HNO 3 : 

Fe ⎯⎯→ Fe + 3e 

x ⎯⎯⎯→ 3x 

+ 6 

S ⎯⎯→ S + 6e 

y ⎯⎯⎯→ 6y 

Từ đó ta có hệ phương trình: 

{ 

56x + 32y = 3,76 

⇒ 

3x + 6y = 0,48 { x = 0,03 

y = 0,065 

+ 5 + 4 

N + 1e ⎯⎯→ N (NO 

2) 

0,48← ⎯ 0,48 

Mặt khác ta có: Chất rắn Z gồm Fe 2 O 3 và BaSO 4 nên theo bảo toàn nguyên tố Fe và 

S ta có: 


1 

nFe2O = n 

3 Fe 

= 0,015 mol; nBaSO = n 

4 S 

= 0,065 mol . 

2 





65 







Vậy m = 0,015.160 + 0,065.233 = 17,545 (Đáp án C) 




Ví dụ 5: .Cho 20,80 gam hỗn hợp Fe, FeS, FeS 2 , S tác dụng với dung dịch HNO 3 

đặc nóng dư thu được V lít khí NO 2 (là sản phẩm khử duy nhất, đo ở đktc) và dung 

dịch A. Cho A tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư thu được 91,30 gam kết tủa. 

Tính V? 

Do sản phẩm cuối cùng khi cho hỗn hợp tác dụng với HNO 3 đặc nóng có Fe 3+ , 

SO 4 2- nên có thể coi hỗn hợp ban đầu là Fe và S. Gọi x và y là số mol của Fe và S, 

số mol của NO 2 là a 

Cho e 

Nhận e 

Fe ⎯ ⎯→ Fe +3 + 3e N +5 + e ⎯→ 

N +4 

x x 3x a a a 

S ⎯ ⎯→ S +6 + 6e 

y y 6y 

A tác dụng với Ba(OH) 2 

Fe 3+ + 3OH - 

⎯→ 

Fe(OH) 3 

Ba 2+ 2- 

+ SO 4 ⎯→ 

BaSO 4 

Ta có hệ phương trình ⎧56x + 32 y = 20,8 

⎨ 

. Giải ra 

⎩107x + 233y = 91,3 

⎧ x = 0 ,2 

⎨ 

⎩ y = 0 ,3 

Theo định luật bảo toàn electron : 3x + 6y = a = 3.0,2 + 6.0,3 = 2,4 

V = 2,4.22,4 = 53,76 (lít) 

2.4.2.2. Bài tập về sắt và hợp chất của sắt tác dụng với dung dịch HCl, H 2 SO 4 

loãng 

Dạng này cơ bản sản phẩm phản ứng ngoài H 2 O còn có H 2 do Fe phản ứng. 

Như vậy liên quan đến H + sẽ có những phản ứng sau: 

+ 

2H + 2e ⎯⎯→ H ↑ 

+ 2− 

H O H 

2O 

Như vậy chúng ta có thể dựa vào tổng số mol H + 

O 2- từ đó tính được tổng số mol của Fe. 

2 

+ ⎡ 

⎣ 

⎤ 

⎦ ⎯⎯→ 

và số mol H 2 để tìm số mol của 


Đối với các oxit đây không phải là phản ứng oxi hóa khử mà chỉ là phản ứng 

trao đổi. Trong phản ứng này ta coi đó là phản ứng của: 

2 

H + O → H O và tạo ra 

2 

2 + − 

2 





66 










các muối Fe 2+ và Fe 3+ trong dung dịch. Như vậy nếu biết số mol H + ta có thể biết 

được khối lượng của oxi trong hỗn hợp oxit và từ đó có thể tính được tổng số mol 

sắt trong hỗn hợp ban đầu. 

Ví dụ 1. Cho 7,68 gam hỗn hợp gồm FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 tác dụng vừa hết với 260 

ml HCl 1M thu được dung dịch X. Cho X phản ứng với dung dịch NaOH dư thu 

được kết tủa Y. Nung Y ngoài không khí đến khối lượng không đổi thu được đến 

khối lượng không đổi được m(g) chất rắn. Tính m 

A. 12g B. 8g C. 4g D. 16g 

Phân tích đề: Sơ đồ 

⎧FeO 

⎪ 

⎧FeCl 

⎪⎧ 

Fe( OH ) ↓ 

⎨Fe O ⎯⎯⎯→ ⎨ ⎯⎯⎯→ ⎨ ⎯⎯⎯⎯→ Fe O 

⎪ 

⎩Fe O 

+ Ta coi H + của axit chỉ phản ứng với O 2- của oxit 

+ Toàn bộ Fe trong oxit chuyển về Fe 2 O 3 

HCl 2 NaOH 2 nungtrongkk 

2 3 2 3 

⎩FeCl3 ⎪⎩ 

Fe( OH ) 

3 

↓ 

3 4 

+ Từ số mol H + ta có thể tính được số mol O trong oxit từ đó có thể tính được lượng 

Fe có trong oxit. 

+ Nung các kết tủa ngoài không khí đều thu được Fe 2 O 3 

Giải: Ta có n + = n = 0, 26mol 

. 

H 

Theo môi liên hệ: 

HCl 

2H 

→ ⎡ ⎣ O 

+ 2− 

0,26 0,13 

⎤ ⎦ trong O 2- là oxi trong hỗn hợp oxit 

n 2− = 0,13 m ol ; mà theo định luật bảo toàn khối lượng ta có: m Fe + m O =7,68 

O 

Nên m Fe = 7.68 – 0,13x16 =5,6(gam) → n Fe = 0,1 mol 

Ta lại có 2Fe ⎯⎯→ Fe 2 O 3 

0,1 0,05 

Vậy m = 0,05x160 = 8 gam. 

Nhận xét: Ngoài cách giải trên ta cũng có thể quy hỗn hợp về chỉ còn FeO và Fe 2 O 3 

vì Fe 3 O 4 coi như là hỗn hợp của FeO.Fe 2 O 3 với số mol như nhau. 

Ví dụ 2: Hỗn hợp X gồm CuO và Fe 2 O 3 . Hoà tan hoàn toàn 44 gam X bằng dung 

dịch HCl (dư), sau phản ứng thu được dung dịch chứa 85,25 gam muối. Mặt khác, 


nếu khử hoàn toàn 22 gam X bằng CO (dư), cho hỗn hợp khí thu được sau phản ứng 

lội từ từ qua dung dịch Ba(OH) 2 (dư) thì thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là 





67 










A. 76,755 B. 73,875 C. 147,750 D. 78,875 

Giải: Ta có: 2n O 

2- 

(oxit) = n Cl - = a (mol) (trong 44 gam X) 

m Cl - - m O 

2- 

= 41,25 ⇒ a. 35,5 – ½ a.16 = 41,25 ⇒ a = 1,5 mol 

⇒ Trong 22 gam X có n O 

2- 

(oxit) = 0,375 mol ⇒ n BaCO3 = n CO2 = 0,375 mol. ⇒ m = 

73,875 gam 

Ví dụ 3 : Đốt cháy hoàn toàn 4,04 gam một hỗn hợp bột kim loại gồm Al, Fe, Cu 

trong không khí thu được 5,96 gam hỗn hợp 3 oxit. Hòa tan hết hỗn hợp 3 oxit bằng 

dung dịch HCl 2M. Tính thể tích dung dịch HCl cần dùng. 

A. 0,5 lít. B. 0,7 lít. C. 0,12 lít. D. 1 lít. 


n 

O 

m O = m oxit − m kl = 5,96 − 4,04 = 1,92 gam.=> 

1,92 

= = 0,12 mol . 

16 

Hòa tan hết hỗn hợp ba oxit bằng dung dịch HCl tạo thành H 2 O như sau: 

2H + 

→ O 2− 

0,24 

0,24 ← 0,12 mol⇒ VHCl 

= = 0,12 lít. (Đáp án C) 

2 

Ví dụ 4: Hoà tan 10g hỗn hợp bột Fe và Fe 2 O 3 bằng một lượng dd HCl vừa đủ (giả 

sử không có phản ứng giữa Fe và Fe 3+ ), thu được 1,12 lít H 2 (đktc) và dd A cho 

NaOH dư vào thu được kết tủa, nung kết tủa trong không khí đến khối lượng không 

đổi được m gam chất rắn thì giá trị của m là: 

A. 12g B. 11,2g C. 12,2g D. 16g 


Mối liên hệ H 2 → Fe 

0,05 0,05 

⎧⎪ n 

BTKL 

⎯⎯⎯→⎨ 

n 

BTNT 

⎯⎯⎯→ m = 0,07.160 = 11,2 gam 

Fe 

⎪⎩ Fe2O3 

= 0,05mol 

= 0,045mol 

Ví dụ 5: Chia 156,8 gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 thành hai phần bằng 

nhau. Cho phần thứ nhất tác dụng hết với dung dịch HCl dư được 155,4 gam muối 

khan. Phần thứ hai tác dụng vừa đủ với dung dịch A là hỗn hợp HCl, H 2 SO 4 loãng 


thu được 167,9 gam muối khan. Số mol của HCl trong dung dịch A là: 

A. 1,75 mol. B. 1,80 mol. C. 1,50 mol. D. 1,00 mol. 





68 








Ta xử lý với phần 1: 




⎧ ⎪nFe 

= a mol ⎧nFe 

= a mol 

78,4 ⎨ 

→ 155,4 

HCl 

⎨ 

⎪ = ⎯⎯→ − 

⎩ 

nO 

b mol n = 2b mol ⎩nCl 

= 2b mol 

Cl 

BTKL ⎧56a + 16b = 78,4 ⎧a = 1mol 

⎯⎯⎯→ ⎨ 

→ ⎨ 

⎩56a + 71b = 155,4 ⎩b = 1,4 mol 

Với phần 2: 

⎧ nFe 

= 1(mol) 

BTKL 

⎪ 

⎪⎧⎯⎯⎯→ 35,5x + 96y = 111,9 ⎧x = 1,8mol 

167,9 ⎨n − = x mol ⎨ → ⎨ → nHCl 

= 1,8 

Cl 

BTDT 

⎪ 

⎩⎪ 

⎯⎯⎯→ x + 2y = 2b = 2,8 ⎩y 

= 0,5mol 

n 2− 

= y mol 

⎪⎩ SO4 

Ví dụ 6: Hòa tan 30,7 gam hỗn hợp Fe và Fe 2 O 3 trong dung dịch HCl cho đến khi 

hết axit thì chỉ còn lại 2,1 gam kim loại và thu được dung dịch X cùng 2,8 lít khí (ở 

đktc). Khối lượng của Fe trong hỗn hợp ban đầu là: 



BTKL 

⎧⎪ Fe ⎧⎪ n = a mol ⎧ 

Quy ñoåi Fe ⎪⎯⎯⎯→ 56a + 16b = 28,6 

30,7 − 2,1 = 28,6g ⎨ ⎯⎯⎯→ ⎨ ⎨ 

BTE 

⎪⎩ 

Fe 

2 O 

3 ⎪⎩ 

n = 

O bmol ⎪⎩ 

⎯⎯⎯→ 2a = 2b + 0,125.2 

⎧⎪ a = 0,425 mol 

BTKL 

→ ⎨ ⎯⎯⎯→ m = − = 

= ⎯⎯⎯⎯→ 

BTNT.O trong 30,7 = 

Fe 

30,7 16 14,7g 

b 0,3mol n 0,1mol 

⎪⎩ Fe2O3 

Ví dụ 7 . Chia hỗn hợp 2 kim loại A, B có hóa trị không đổi thành 2 phần bằng 

nhau. Phần 1 tan hết trong dung dịch HCl, tạo ra 1,792 lít H 2 (đktc). Phần 2 nung 

trong không khí đến khối lượng không đổi thu được 2,84 gam chất rắn. Khối lượng 

hỗn hợp 2 kim loại trong hỗn hợp đầu là 

A. 2,4 gam B. 3,12 gam C. 2,2 gam D. 1,8 gam 


Nhận xét: Số mol điện tích của hai kim loại A và B trong hai phần là không thay 

đổi, do đó số mol điện tích âm trong hai phần là như nhau. 


Vì O 2– ⇔ 2Cl – nên n O (trong oxit) = 1 2 n Cl (trong muối) = 

n 

H 2 

= 1,796 = 0,08 mol 

22,4 





69 










m kim loại = m oxit – m oxi = 2,84 – 0,08.16 = 1,56 gam 

Khối lượng trong hỗn hợp ban đầu m = 2.1,56 = 3,12 gam 

2.4.2.3. Bài tập về sắt và hợp chất của sắt tác dụng với axit HNO 3 , H 2 SO 4 đặc. 

Kim loại Fe tác dụng với H 2 SO 4 đặc hoặc HNO 3 

a) Thứ tự phản ứng: 

Fe + 4HNO 3 => Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O (1) 

2Fe + Fe(NO 3 ) 3 => 3Fe(NO 3 ) 3 (2) 

2Fe + 6H 2 SO 4 => Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3SO 2 + 6H 2 O (3) 

Fe + Fe 2 (SO 4 ) 3 => 3FeSO 4 (4) 

b) Bài toàn hồn hợp kim loại tan hết trong HNO 3 hoặc H 2 SO 4 không tạo muối 

amoni NH 4 NO 3 

Cần chú ý: 

- Khối lượng muối 

- HNO 3 , H 2 SO 4 đặc nguội không tác dụng với Fe 

- Sử dụng phương pháp bảo toàn e: 

- 

3 

NO : (m anion tạo muối = m anion ban đầu – m anion tạo khí ) 

⎧m = m 

⎪ 

kim lo¹i 

+ n 

muèi 

⎨ 

n − 

= n 

⎪⎩ NO 3 (trong muèi kim lo¹i ) 

− NO 3 (trong muèi) 

e trao ®æi 

⎧m = m + n 

2 - ⎪ 

- Khối lượng muối SO 

4 

: ⎨ 

2 * n = n 

⎪⎩ 

- Cần nhớ một số các bán phản ứng sau: 

2H + + 2e → H 2 NO 3 

- 

SO 4 2– + 2e + 4H + → SO 2 + 2H 2 O NO 3 

- 

muèi kim lo¹i 

2− 

SO 4 (trong muèi) 

2− 

SO 4 (trong muèi kim lo¹i ) e trao ®æi 

+ e + 2H + → NO 2 + H 2 O 

+ 3e + 4H + → NO + 2H 2 O 

SO 4 2– + 6e + 8H + → S + 4H 2 O 2NO 3 - + 8e + 10H + N 2 O + 

5H 2 O 

SO 4 2– + 8e + 10H + → H 2 S + 4H 2 O 2NO 3 

- 

+ 10e + 12H + → N 2 + 

6H 2 O 

3H 2 O 

NO 3 

- 

+ 8e + 10H + → NH 4 + + 






70 










∑ i 

KL 

. n 

KL 

= ∑ i 

sp khöû 

. n 

sp khöû 

= n 

NO 

− 

3 / taïo muoái 

VD : i 

A 

. n 

A 

+ i 

B 

. n 

B 

= 3n NO 

+ 1. n 

NO 

+ 10n N 

+ 8n 8n 

2 2 

N 

2 

O 

+ 

NH 

4 

NO 

3 

n 

HNO 

= ∑ ( i 

sp khöû 

. + soá N ). n 

trong spk 

3 

sp khöû 

VD : n 

HNO 

= 4n NO 

+ 2. n 

NO 

+ 12n + 10 + 10 

3 

2 

N 

n n 

2 

N 

2 

O NH 

4 

NO 

3 

Dạng toán oxi hóa nhiều lần 

+ H 2 O 

Fe + O 2 hỗn hợp A (FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , Fe dư) 

Hoặc: Fe + O 2 hỗn hợp A (FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , Fe dư) 

+ H 2 O 

+ HNO 

⎯⎯⎯→ 3 

+ 2 4 

⎯⎯⎯→ 

H SO 

Fe(NO 3 ) 3 + SPK 

Fe 2 (SO 4 ) 3 + SPK 

Ngoài cách giải bằng định luật bảo toàn e, còn có các công thức tính nhanh sau: 

Công thức tính nhanh: 

∑ 

m = 0,7.m + 5,6. i . n 

Suy ra khối lượng muối = (m Fe /56). M muối 

Fe h 

2 oxit 

spk spk 

Hoặc có thể tính khối lượng muối nitrat bằng công thức: 

242 

m = (m + 24.n + 8.n ) 

Muoái hoãn hôïp NO NO 

80 

2 

400 

Tính muối sunfat bằng công thức: m = (m + 16.n ) 

Muoái hoãn hôïp SO2 

160 

3. mFe 

= + n 

HNO3 PÖÙ 56 

n n 

spk H2SO 4 

PÖÙ 

3. mFe 

= + n 

112 

DẠNG 2.2: Để m gam hỗn hợp A gồm phoi bào sắt và một kim loại M có hóa trị 

không đổi ngoài không khí sau một thời gian biến thành hỗn hợp B có khối lượng 1 

m gam gồm Fe và các oxit FeO, Fe 3 O 4 ,Fe 2 O 3 . M 2 O n , M. Cho B tác dụng hoàn toàn 

với axit nitric dư thấy giải phóng ra V lít khí duy nhất N x O y . Tính khối lượng m của 


A, khối lượng muối tạo thành, số mol HNO 3 cần dùng. 

spk 





71 







m 

= 0,7.m + 5,6.u + 0,3b - 

A h 2 oxit 

5,6 n. 

b 

M 




Trong đó: 

M : khối lượng mol của kim loại M 

n: Hóa trị của kim loại M 

b: khối lượng của kim loại M 

u: số mol e trao đổi 

c: số mol của N x O y 

x: hệ số chuyển hóa 

Khối lượng muối nitrat tạo thành M(NO 3 ) n và Fe(NO 3 ) 3 : 

m 

muoái 

b 

( m - b). 242 

= .( M + 62.n) + 

M 

56 

Số mol HNO 3 cần dùng: nHNO3 

3. b 3.( m − b) 

= ( + ) + x.c 

M 56 

Ví dụ 1: Đốt cháy 9,8 gam bột Fe trong không khí thu được hỗn hợp rắn X gồm 

FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 . Để hoà tan X cần dùng vừa hết 500ml dung dịch HNO 3 1,6M, 

thu được V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất, do ở đktc). Giá trị của V là 

A. 6,16. B. 10,08. C. 11,76. D. 14,0. 

Giải: 

0 

+ O2, 

t 

+ HNO3 

Sơ đồ phản ứng : Fe ⎯⎯⎯ 

→X ⎯⎯⎯→ 

Fe(NO3) 

3 

Theo BNTN với Fe: n = n Fe(NO 3 ) 3 Fe = 0,175mol 

+ NO ↑ 

Theo BNTN với N: n NO = n 

HNO 

– 3 n 

3 Fe(NO 3 ) 

= 0,5.1,6 – 3.0,175 = 0,275 mol 

3 

⇒ V = 0,275. 22,4 = 6,16 ⇒ Đáp án A. 

Chú ý nếu lượng HNO 3 không đủ có thể thu được muối sắt II và III thì đáp án sẽ 

khác 

Ví dụ 2: Nung m gam bột sắt trong oxi, thu được 3 gam hỗn hợp chất rắn X. Hòa 

tan hết hỗn hợp X trong dung dịch HNO 3 (dư), thoát ra 0,56 lít (ở đktc) NO (là sản 


phẩm khử duy nhất). Giá trị của m là 






72 











HNO3 

d − 

m gam Fe + O 2 → 3 gam hỗn hợp chất rắn X ⎯⎯⎯⎯→ 0,56 lít NO. 

Thực chất các quá trình oxi hóa - khử trên là: 

Cho e: Fe → Fe 3+ + 3e 

m 

56 

→ 

3m 

56 mol e 

Nhận e: O 2 + 4e → 2O 2− N +5 + 3e → N +2 

3 − m 

32 

→ 

4(3 − m) 

mol e 

32 

3m 4(3 − m) 

= + 0,075 

56 32 

⇒ m = 2,52 gam. (Đáp án A) 

Có thể áp dụng công thức giải nhanh 

Fe h 2 oxit 

0,075 mol ← 0,025 mol 

m = 0,7.m + 5,6.3.0,025 = 2,52 

Ví dụ 3: Cho m gam bột Fe vào dung dịch HNO 3 lấy dư, ta được hỗn hợp gồm hai 

khí NO 2 và NO có V X = 8,96 lít (đktc) và tỉ khối đối với O 2 bằng 1,3125. Xác định 

%NO và %NO 2 theo thể tích trong hỗn hợp X và khối lượng m của Fe đã dùng? 

A. 25% và 75%; 1,12 gam. B. 25% và 75%; 11,2 gam. 

C. 35% và 65%; 11,2 gam. D. 45% và 55%; 1,12 gam. 


Ta có: n X = 0,4 mol; M X = 42. 

Sơ đồ đường chéo: 

NO : 46 42 − 30 = 12 

⇒ 

⇒ 

⎧⎪ n 

NO 

: n 

2 NO 

= 12 : 4 = 3 

⎨ 

⎪⎩ n 

NO 

+ n 

2 NO 

= 0,4 mol 

⎧n 

⎨ 

⎩n 

NO 

NO2 

= 0,1 mol 

= 0,3 mol 

2 

→ 

42 

NO : 30 46 − 42 = 4 

⎧%VNO 

= 25% 

⎨ 

⎩%VNO 

= 75% 

2 

và Fe − 3e → Fe 3+ N +5 + 3e → N +2 N +5 + 1e → N +4 


3x → x 0,3 ← 0,1 0,3 ← 0,3 





73 










Theo định luật bảo toàn electron: 

3x = 0,6 mol → x = 0,2 mol 

⇒ m Fe = 0,2×56 = 11,2 gam. (Đáp áp B). 

Ví dụ 4: Để a gam bột sắt ngoài không khí, sau một thời gian sẽ chuyển thành hỗn 

hợp A có khối lượng là 75,2 gam gồm Fe, FeO, Fe 2 O 3 và Fe 3 O 4 . Cho hỗn hợp A 

phản ứng hết với dung dịch H 2 SO 4 đậm đặc, nóng thu được 6,72 lít khí SO 2 (đktc). 

Khối lượng a gam là: 

A. 56 gam. B. 11,2 gam. C. 22,4 gam. D. 25,3 gam. 


a 

Số mol Fe ban đầu trong a gam: n 

Fe 

= mol. 

56 

75,2 − a 

Số mol O 2 tham gia phản ứng: nO 

= mol. 

2 

32 

Quá trình oxi hóa: 

Số mol e nhường: 

n 

e 

3a 

= mol 

56 

3+ 

Fe → Fe + 3e 

(1) 

a 

3a 

mol 

mol 

56 56 

Quá trình khử: O 2 + 4e → 2O −2 (2) 

SO 4 2− + 4H + + 2e ⎯→ SO 2 + 2H 2 O (3) 

Từ (2), (3) → ne = 4n 

cho O 

+ 2n 

2 SO2 

75,2 − a 3a 

= 4 × + 2 × 0,3 = 

32 56 

⇒ a = 56 gam. (Đáp án A) 

Có thể áp dụng công thức giải nhanh 

m = 0,7.m + 5,6.2.0,3 = 56 

Fe h 2 oxit 

Ví dụ 5: Hòa tan hết m gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 bằng HNO 3 đặc 

nóng thu được 4,48 lít khí NO 2 (đktc). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 

145,2 gam muối khan giá trị của m là 







74 











Quy hỗn hợp X về hỗn hợp hai chất FeO và Fe 2 O 3 ta có 

FeO + 4HNO 3 ⎯→ Fe(NO 3 ) 3 + NO 2 + 2H 2 O 

0,2 mol ←⎯⎯⎯⎯ 0,2 mol ← 0,2 mol 

Fe 2 O 3 + 6HNO 3 ⎯→ 2Fe(NO 3 ) 3 + 3H 2 O 

0,2 mol ←⎯⎯⎯⎯⎯ 0,4 mol 

n 

Fe( NO 3 ) 3 

145,2 

= = 0,6 mol. 

242 

⇒ m X = 0,2×(72 + 160) = 46,4 gam. (Đáp án B) 

Ví dụ 6: Để khử hoàn toàn 3,04 gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 thì cần 

0,05 mol H 2 . Mặt khác hòa tan hoàn toàn 3,04 gam hỗn hợp X trong dung dịch 

H 2 SO 4 đặc nóng thì thu được thể tích khí SO 2 (sản phẩm khử duy nhất ở đktc) là. 

A. 224 ml. B. 448 ml. C. 336 ml. D. 112 ml. 


Quy hỗn hợp X về hỗn hợp hai chất FeO và Fe 2 O 3 với số mol là x, y, ta có: 

FeO + H 2 

x 

y 

Fe 2 O 3 + 3H 2 

x 

3y 

⎧x + 3y = 0,05 

⎨ 

⎩72x + 160y = 3,04 

o 

t 

⎯⎯→ Fe + H 2 O 

o 

t 

⎯⎯→ 2Fe + 3H 2 O 

→ 

⎧x 

= 0,02 mol 

⎨ 

⎩y 

= 0,01 mol 

2FeO + 4H 2 SO 4 ⎯→ Fe 2 (SO 4 ) 3 + SO 2 + 4H 2 O 

0,02 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ 0,01 mol 

Vậy: V 

SO 

= 0,01×22,4 = 0,224 lít (hay 224 ml). (Đáp án A) 

2 

Ví dụ 7: Nung 8,96 gam Fe trong không khí được hỗn hợp A gồm FeO, Fe 3 O 4 , 

Fe 2 O 3 . A hòa tan vừa vặn trong dung dịch chứa 0,5 mol HNO 3 , bay ra khí NO là sản 

phẩm khử duy nhất. Số mol NO bay ra là. 


A. 0,01. B. 0,04. C. 0,03. D. 0,02. 





75 











8,96 

nFe 

= = 0,16mol 

56 

Quy hỗn hợp A gồm (FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 ) thành hỗn hợp (FeO, Fe 2 O 3 ) ta có 

phương trình: 

2Fe + O 2 ⎯→ 2FeO 

x → x 

4Fe + 3O 2 ⎯→ 2Fe 2 O 3 

y → y/2 

3FeO + 10HNO 3 ⎯→ 3Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O 

x → 10x/3 → x/3 

Fe 2 O 3 + 6HNO 3 → 2Fe(NO 3 ) 3 + 3H 2 O 

y/2 → 3y 

Hệ phương trình: 

⎧x + y = 0,16 

⎪ 

⎨10x 

⎪ + 3y = 0,5 

⎩ 3 

⇒ 

⎧x 

= 0,06 mol 

⎨ 

⎩y 

= 0,1 mol 

0,06 

n 

NO 

= = 0,02 mol. (Đáp án D) 

3 

2.4.2.4. Bài tập về sắt và hợp chất của sắt tác dụng với dung dịch muối 

Ví dụ 1: Hỗn hợp X gồm (Fe, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , FeO) với số mol mỗi chất là 0,15 mol, 

hòa tan hết vào dung dịch Y gồm (HCl và H 2 SO 4 loãng) dư thu được dung dịch Z. 

Nhỏ từ từ dung dịch Cu(NO 3 ) 2 1M vào dung dịch Z cho tới khi ngưng thoát khí NO. 

Thể tích dung dịch Cu(NO 3 ) 2 cần dùng và thể tích khí thoát ra ở đktc là 

A. 75 ml; 3,36 lít. B. 50 ml; 22,4 lít 

C. 75 ml; 2,24 lít. D.50ml; 4,48 lít. 

Hướng dẫn giải. 

* Phân tích bài toán: + ĐLBTNT, BTKL: X gồm có: Fe, O. Với: 

Fe: n 

Fe 

+ n 

FeO 

+ 2 n 

Fe2O 

+ 3 n 

3 Fe3O 

= 1,05 mol 

4 


O: 

FeO 

n + 3 n 

Fe2O 

+ 4 n 

3 Fe3O 

= 1,2 mol 

4 





76 










+ Trong quá trình: Fe nhường electron; O, H, N nhận electron. 

ĐLBTe ta có: 3n Fe = 3n NO + 2n O + 2 n 

H 

(1) 

2 

- Hỗn hợp X gồm (Fe, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , FeO) với số mol mỗi chất là 0,15 mol, hòa 

tan hết vào dung dịch H + dư nên: n 

H 

=n kl Fe = 0,15 mol. 

2 

+ Vì H + 1 

dư, phản ứng đến khi ngừng khí NO thoát ra nên: nCu(NO 3 ) 

= n (2) 

2 NO 

2 

*Giải: 

Từ (1) 3,15 = 3n NO + 2,4 + 0,3 x = 0,15 mol 

⇒ 

Từ (2) n 

Cu( NO3 ) 

= 0,075mol. 

2 

→ Vd 2 

Cu(NO 3 ) 2 

V NO = 0,15×22,4 = 3,36 lít. 

0,075 

= = 0,07lít = 75ml. (Đáp án A) 

1 



Nhỏ từ từ dung dịch Cu(NO 3 ) 2 1M vào dung dịch Z cho tới khi ngừng thoát khí NO. 

Thể tích dung dịch Cu(NO 3 ) 2 cần dùng và thể tích khí thoát ra ở đktc thuộc phương 

án nào? 


A. 25 ml; 1,12 lít. B. 0,5 lít; 22,4 lít. 

C. 50 ml; 2,24 lít. D. 50 ml; 1,12 lít. 

Quy hỗn hợp 0,1 mol Fe 2 O 3 và 0,1 mol FeO thành 0,1 mol Fe 3 O 4 . 

Hỗn hợp X gồm: (Fe 3 O 4 0,2 mol; Fe 0,1 mol) tác dụng với dung dịch Y 

Fe 3 O 4 + 8H + → Fe 2+ + 2Fe 3+ + 4H 2 O 

0,2 → 0,2 0,4 mol 

Fe + 2H + → Fe 2+ + H 2 

↑ 

0,1 → 0,1 mol 

Dung dịch Z: (Fe 2+ : 0,3 mol; Fe 3+ : 0,4 mol) + Cu(NO 3 ) 2 : 

⇒ 

3Fe 2+ + NO 3 − + 4H + 

→ 3Fe 3+ + NO ↑ + 2H 2 O 


0,3 0,1 0,1 mol 

V NO = 0,1×22,4 = 2,24 lít. 





77 










1 

nCu( NO 3 ) 

= n − = 0,05 mol 

2 NO3 

2 

0,05 

V = = 0,05 lít (hay 50 ml). (Đáp án C) 

1 

⇒ 

dd Cu( NO 3 ) 2 

Ví dụ 3: Dung dịch A chứa 0,01 mol Fe(NO 3 ) 3 và 0,15 mol HCl có khả năng hòa tan 

tối đa bao nhiêu gam Cu kim loại? (Biết NO là sản phẩm khử duy nhất) 

A. 2,88 gam. B. 3,92 gam. C. 3,2 gam. D. 5,12 gam. 


Phương trình ion: 

Cu + 2Fe 3+ ⎯→ 2Fe 2+ + Cu 2+ 

0,005 ← 0,01 mol 

3Cu + 8H + + 2NO 3 

− 

⎯→ 3Cu 2+ 

+ 2NO ↑ + 4H 2 O 

Ban đầu: 0,15 0,03 mol → H + dư 

Phản ứng: 0,045 ← 0,12 ← 0,03 mol 

⇒ m Cu tối đa = (0,045 + 0,005) × 64 = 3,2 gam. (Đáp án C) 



Nhỏ từ từ dung dịch Cu(NO 3 ) 2 1M vào dung dịch Z cho tới khi ngưng thoát khí NO. 

Thể tích dung dịch Cu(NO 3 ) 2 cần dùng và thể tích khí thoát ra ở đktc thuộc phương 

án nào? 


A. 25 ml; 1,12 lít. B. 0,5 lít; 22,4 lít. 

C. 50 ml; 2,24 lít. D. 50 ml; 1,12 lít. 

Quy hỗn hợp 0,1 mol Fe 2 O 3 và 0,1 mol FeO thành 0,1 mol Fe 3 O 4 . 

Hỗn hợp X gồm: Fe 3 O 4 0,2 mol; Fe 0,1 mol + dung dịch Y 

Fe 3 O 4 + 8H + ⎯→ Fe 2+ + 2Fe 3+ + 4H 2 O 

0,2 → 0,2 0,4 mol 

Fe + 2H + ⎯→ Fe 2+ + H 2 

↑ 

0,1 → 0,1 mol 


Dung dịch Z: (Fe 2+ : 0,3 mol; Fe 3+ : 0,4 mol) + Cu(NO 3 ) 2 : 





78 










⇒ 

3Fe 2+ + NO 3 − + 4H + ⎯→ 3Fe 3+ + NO ↑ + 2H 2 O 

0,3 0,1 0,1 mol 

V NO = 0,1×22,4 = 2,24 lít. 

n 

1 

= n = 0,05 mol. 

2 

Cu( NO 3 ) 

− 

2 NO3 

⇒ V 2 

d Cu( NO 3 ) 2 

0,05 

= = 0,05 lít (hay 50 ml). (Đáp án C) 

1 

Ví dụ 5: Cho 2,24 gam bột sắt vào 200 ml dung dịch chứa hỗn hợp gồm AgNO 3 

0,1M và Cu(NO 3 ) 2 0,5M. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung 

dịch X và m gam chất rắn Y. Giá trị của m là: 

A. 2,80. B. 2,16. C. 4,08. D. 0,64. 


Đối với dạng này ta tuân theo qui tắt lấy muối của kim loại mạnh trước, lấy đến khi 

nào hết gốc axit thì thôi. 

∑ 

⎧ ⎪n 2+ 

= 0,04mol 

Fe 

⎧⎪ 

nAg 

= 0,02mol 

n − = 0,22 mol → m m 0,02.108 0,03.64 4,08 

NO 

⎨ 

→ ⎨ 

→ = + = 

3 

⎪n 2+ 

⎩ 

= 0,07 mol n 

Cu 

⎪⎩ 

Cu 

= 0,03mol 

Ví dụ 6:Cho 2,7 gam hỗn hợp bột X gồm Fe, Zn tác dụng với dung dịch CuSO 4 . 

Sau một thời gian, thu được dung dịch Y và 2,84 gam chất rắn Z. Cho toàn bộ Z vào 

dung dịch H 2 SO 4 (loãng, dư), sau khi các phản ứng kết thúc thì khối lượng chất rắn 

giảm 0,28 gam và dung dịch thu được chỉ chứa một muối duy nhất. Phần trăm khối 

lượng của Fe trong X là: 

A. 58,52% B. 41,48% C. 48,15% D. 51.85% 


⎧nFe 

= a mol 

2,7gam ⎨ 

Muối duy nhất là FeSO 4 →Zn hết 

⎩ n 

Zn 

= b mol 

⎧⎪ mFe 

= 0,28 → nFe 

= 0,005mol 

→ 2,84 ⎨ 

⎪⎩ m 

du 

Cu 

= 2,56 → n 

Cu 

= 0,04mol = nZn + nFe 

(đáp án D) 

⎧56a + 65b = 2,7 ⎧a = 0,025mol 0,025.56 

→ ⎨ 

→ ⎨ 

→ %Fe = 100 = 51,85% 

⎩b + a − 0,05 = 0,04 ⎩b = 0,02 mol 

2,7 

Ví dụ 7: Cho m gam Fe vào dd chứa 0,1 mol AgNO 3 và 0,15 mol Cu(NO 3 ) 2 . Sau 


khi phản ứng kết thúc thu được chất rắn X. Hoà tan X bằng dd HCl dư thu 0,03 mol 





79 










H 2 . Gía trị của m là: 

A. 12,78 g B. 12,85 g C. 12,88 g D. 12,58 

g 


Với những bài toán kim loại đơn giản như thế này ta sẽ tính thông qua số mol 

ion: 

∑ 

⎧ 

− = → + 

⎪ n 0,4 mol n 2 = 0,2 mol 

NO3 

Fe 

⎨ 

→ ∑nFe 

= 0,2 + 0,03 = 0,23mol → m = 0,23.56 = 12,88 

⎪⎩ 

nH 

= 0,03mol → n = 

2 FeCl 

0,03mol 

2 

(Đáp án C) 

2.4.2.5. Bài tập về xác định công thức phân tử oxit sắt 

Xác định công thức Fe x O y : 

- Nếu x y =1 Fe xO y là: FeO 

- Nếu x y = 2 3 Fe xO y là: Fe 2 O 3 

- Nếu x y = 3 4 Fe xO y là: Fe 3 O 4 

x n 

F e 

Thông thường ta xác định tỷ lệ = 

y n 

Để xác định tỷ lệ này có thể dựa vào: Định luật bảo toàn nguyên tố, Định luật bảo 

toàn số mol electron, phản ứng với axit, với chất khử mạnh C, CO, H 2 , Al, mối lien 

hệ,… 

Nếu oxit sắt (Fe x O y ) tác dụng với H 2 SO 4 đặc, HNO 3 đặc không giải phóng khí đó 

là Fe 2 O 3 . 

Ví dụ 1: Để hòa tan 4 gam Fe x O y cần 52,14 ml dd HCl 10%(D=1,05g/ml). Xác định 

công thức phân tử Fe x O y . 

A. Fe 2 O 3 B. FeO C. Fe 3 O 4 D. Fe 2 O 3 và FeO 


n = 0,15 


H C l 

O 




Mối lien hệ 2Cl - → O 2- 


80 










x 

y 

BTTKL 

= 

n 

n 

F e 

O 

0.15 0,075 

4 − 0, 075.16 

n 

Fe 

= = 0, 05 

56 

0, 05 2 

= = 

0, 075 3 

→ x = 2; y = 3 → oxit là Fe 2 O 3 

Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn 1 khối lượng Fe x O y bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng thu 

được khí A và dung dịch B. Cho khí A hấp thụ hòan toàn bởi dung dịch NaOH dư 

tạo ra 12,6 gam muối. Mặt khác cô cạn dung dịch B thì thu được 120 gam muối 

khan. Xác định Fe x O y 



Khí B là SO 2 , 12,6 g muối là của Na 2 SO 3 , 120 g muối là của Fe 2 (SO4) 3 

n N a 2S O = 0,1 → 3 

SO 2 

n = 0,1 ; n 

Fe 2 (S O 4 ) = 0,3→ n 2− = 0,9 

3 

SO 4 

BTNT S → n 

H 2SO 

= 0,9 – 0,1 = 0,8 → Mối liên hệ SO 2- 4 

4 → O 2- 

x 

y 

BTN Fe 

= 

n 

n 

F e 

O 

n = 0,6 0.8 0,8 

Fe 

0, 6 3 

= = 

0, 8 4 

→ x = 3; y = 4 → oxit là Fe 3 O 4 

Ví dụ 3: Hòa tan 10 gam hỗn hợp gồm Fe và Fe x O y bằng HCl được 1,12 lít 

H 2 (đktc). Cũng lượng hỗn hợp này nếu hòa tan hết bằng HNO 3 đặc nóng được 5,6 

lít NO 2 (đktc). Tìm Fe x O y ? 



Ta qui đổi 10g hỗn hợp thành (Fe a mol, O b mol) 

56a + 16b = 10 (1) 

BTe: 2a = 2b + 0,1 (2) 

Từ (1) và (2) → a = 0,15; b = 0,1 

Mối liên hệ Fe → H 2 


0,05 0,05 





81 







BT Fe: → 

n 

Fe (oxit) = 0,15 – 0,05 = 0,1 




x 

y 

= 

n 

n 

F e 

O 

0,1 1 

= = 

0,1 1 

→ x = 1; y = 1 → oxit là FeO 

Ví dụ 4: Khử a gam một oxit sắt bằng cacbon oxit ở nhiệt độ cao, người ta thu 

được 0,84 gam sắt và 0,88 gam khí CO 2 . Xác định công thức oxit sắt. 

x 

y 



n = 0,015 

Fe 

Mối lien hệ CO 2 → O 2- 

= 

n 

n 

F e 

O 

0.02 0,02 

0, 015 3 

= = 

0, 02 4 

→ x = 3; y = 4 → oxit là Fe 3 O 4 

Ví dụ 5: Cho một luồng khí CO đi qua 29 gam một oxit sắt. Sau khi phản ứng xảy 

ra hoàn toàn người ta thu được một chất rắn có khối lượng 21 gam. Xác định công 

thức oxit sắt. 

x 

y 

A. Không xác định được B. Fe 2 O 3 C. FeO D. Fe 3 O 4 


BTKL 

BTKL 

= 

n 

n 

F e 

O 

29 − 21 

n 

O 

= = 0, 5 

16 

29 − 0, 5.16 

n 

Fe 

= = 0, 375 

56 

0,375 3 

= = 

0, 5 4 

→ x = 3; y = 4 → oxit là Fe 3 O 4 

2.4.2.6. Bài tập về sắt và oxit sắt tác dụng với các chất oxi hóa mạnh 

Ví dụ 1 : Nung 25,2 gam Fe trong không khí, sau phản ứng thu được m gam chất 


rắn X gồm Fe, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , FeO. Hòa tan m gam hỗn hợp X vào dung dịch HNO 3 

dư thu được 6,76 lít khí NO 2 (đktc) là sản phẩm khử duy nhất. Giá trị của m là 





82 











* Phân tích bài toán: 


+ BTKL tìm m = m Fe + m O(pứ) (1) 

+ Trong quá trình: Fe nhường electron; O, N nhận electron. 

ĐLBTe ta có: 3n Fe = 2n O(pứ) + n 

NO 

(2) 

2 

* Giải: n Fe = 0,45 mol; n 

NO 

= 0,3 mol . 

2 

Từ (2) → n O(pứ) = 0,225 mol. 

⇒ Từ (1) m = m Fe + m O = 25,2 + 0,225.16 = 33,6 gam (Đáp án A) 

Ví dụ 2 : Hòa tan hoàn toàn 49,6 gam hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 bằng 

H 2 SO 4 đặc nóng thu được dung dịch Y và 8,96 lít khí SO 2 (đktc). Khối lượng muối 

trong dung dịch Y là 

A. 160 gam. B.140 gam. C. 120 gam. D.100 gam. 

* Phân tích bài toán: 


+ ĐLBTKL: m X = m Fe + m O =49,6 (1) 

+ Trong quá trình: Fe nhường electron; O, S nhận electron. 

ĐLBTe ta có: 3n Fe = 2n O(pứ) + 2 n 

SO 

(2) 

2 

1 

+ m muối = mFe 2 ( SO4 ) 

= n .400 

3 Fe 

(3) 

2 

*Giải: n 

SO 

= 8,96 = 0,4 mol . Gọi số mol Fe, O trong X lần lượt là a, b: 

2 

22,4 

Từ (1) (2) ta có: 3a = 2b + 0,8 

Giải hệ ta được: a = 0,7; b = 0,65. 

56a + 16b = 49,6 

Từ (3) m 

Fe 2 (SO 4 ) 

= 140 gam. (Đáp án B) 

3 

Ví dụ 3: Cho 10,4 gam hỗn hợp X (gồm Fe, FeS, FeS 2 , S) tác dụng với dung dịch 

HNO 3 đặc nóng, dư thu được V lít khí NO 2 (là sản phẩm khử duy nhất, đo ở đktc) 


và dung dịch A. Cho A tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư được 45,65 gam kết 

tủa. Giá trị của V: 





83 










A. 26,88 B. 13,44 C. 17,92 D. 16,8 


* Phân tích bài toán: + ĐLBTKL: m X = m Fe + m S = 10,4 (1) 

3+ 

⎧Fe : amol⎫ ⎧ 

+ HNO ⎪Fe 

: amol ⎫⎪ 3 ( ) 

( ) 

d 

+ Ba OH ⎪⎧ 

Fe OH 

2 

3 

↓ amol⎪⎫ 

Mặt khác: ⎨ ⎬ ⎯⎯⎯⎯→ ⎨ 

2− 

⎬ ⎯⎯⎯⎯→ ⎨ ⎬ (2) 

⎩S : bmol ⎭ ⎩⎪ 

SO4 : bmol⎭⎪ 

⎪⎩ BaSO4 

↓ bmol ⎪⎭ 

+ Trong quá trình: Fe, S nhường electron; N nhận electron. 

ĐLBTe ta có: 3n Fe + 6n S = n 

NO 

(3) 

2 

* Giải: 

Từ (1) (2) ta có hệ: 

⎧56a + 32b = 10,4 ⎧a = 0,1mol 

⎨ 

⎯⎯→ ⎨ 

⎩107a + 233b = 45,65 ⎩b = 0,15mol 

Từ (3) ta có: n 

NO 

= 3 × 0,1 + 6 × 0,15 = 1,2 mol 

2 

→ V = 1,2 × 22,4 = 26,88 (lít) 

Ví dụ 4: ( Trích đề thi ĐH - CĐ 2002 - A ). 

Đáp án: A 

Cho 18,5 gam hỗn hợp X gồm Fe, Fe 3 O 4 tác dụng với 200ml dung dịch HNO 3 a 

(mol/lít). Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 2,24 lít khí NO duy nhất (đktc), 

dung dịch B và 1,46 gam kim loại. Tìm khối lượng muối trong B và giá trị của a. 


* Phân tích bài toán: - Kim loại dư là Fe: 1,46 gam. 

Đặt X gồm Fe, O: 

+ ĐLBTKL: m X(pứ) = m Fe(pứ) + m O =18,5 - 1,46 = 17,04 (1) 

+ Trong quá trình: Fe nhường electron, vì sau phản ứng Fe dư nên trong 

quá trình Fe chỉ nhường 2 electron; O, N nhận electron. 

ĐLBTe ta có: 2n Fe = 2n O(pứ) + 3 n NO 

(2) 

+ m muối = mFe( NO3 ) 

= n .180 

2 Fe 

(3) 

+ nHNO 2n 3 Fe( NO3 ) 

n 

2 NO 

= + (4) 

*Giải: 56a + 16b = 17,04 

Từ (1) (2) ta có hệ 2a = 2b + 0,3 


Giải hệ ta được: a = 0,27; b = 0,12. 





84 







Từ (3) m Muối thu được = m 

Fe (NO 3 ) 2 

=0,27. 180= 48,6 gam. 




Từ (4) n 

HNO3 

= 2.0,27 + 0,1 = 0,64 mol 

→ a = 0,64 

3,2 

0,2 = . Đáp số: m Muối thu được =48,6 gam; a = 3,2. 

2.4.2.7. Bài tập về điều chế kim loại sắt 

Đối với dạng toán này ta hay áp dụng định luật bảo toàn khối lượng hoặc mối lien 

hệ. 

Ví dụ 1: Để khử hoàn toàn 17,6 gam hỗn hợp rắn gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 

cần vừa đủ 2,24 lít CO (đktc). Khối lượng Fe thu được là bao nhiêu (trong các giá 

trị sau)? 

Giải: 

A. 14 gam B. 15 gam C. 16 gam D. 18 gam 

Ta có CO + (O) → CO 2 

Fe 

0.1 0,1 

m =17,6 – 0,1.16 = 16 

Ví dụ 2: Dẫn khí CO qua ống sứ chứa m gam hỗn hợp gồm: CuO, Fe 3 O 4 và Al 2 O 3 

nung ở nhiệt độ cao. Dẫn hết khí thoát ra vào nước vôi trong dư thu được 30 gam 

kết tủa và khối lượng chất rắn trong ống sứ nặng 202 gam. Hỏi m có giá trị bằng 

bao nhiêu? 

6 gam 

A. 206,8 gam B. 204 gam C. 215,8 gam D. 170, 

Phân tích: Do Al 2 O 3 không bị khử nên òn lại trong sản phẩm và sản phẩm có thể là 

kim loại hỗn hợp oxit kim loại. 

Giải: 

Ta có mối quan hệ về tỉ lệ: CO 2 → O 2- → CaCO 3 

BTKL m = 202 + 0,3.16 = 206,8 

0,3 0,3 


Ví dụ 3: Khử 39,2 gam một hỗn hợp X gồm Fe 2 O 3 và FeO bằng khí CO thu được hỗn 





85 










hợp Y gồm FeO và Fe. Cho Y tan vừa đủ trong 2,5 lít dung dịch H 2 SO 4 0,2M thu được 

4,48 lít khí (đktc). Vậy khối lượng Fe 2 O 3 và khối lượng FeO trong hỗn hợp X là: 

FeO 

A. 32 gan Fe 2 O 3 ; 7,2 gam FeO B. 16 gan Fe 2 O 3 ; 23,2 gam FeO 

C. 18 gan Fe 2 O 3 ; 21,2 gam FeO D. 20 gan Fe 2 O 3 ; 19,2 gam 

Giải: Theo mối liên hệ: Fe 2+ → SO 4 

2- 

BT Fe và BTKL ta có: 

0,5 0,5 

160a + 72b = 39,2 → a = 0,2 

2a + b = 0,5 b = 0,1 

m = 0,2.160 = 32 ; m 

FeO 

= 0,1.72 = 7,2. 

Fe2O-3 

2.4.2.8. Áp dụng một số bài tập trong các đề tuyển sinh và đề tốt nghiệp THPT 

Quốc Gia 

Dạng bài tập về sắt và hợp chất luôn xuất hiện trong các đề thi THPT Quốc gia từ 

dễ đến khó đặc biệt là những câu hỏi khó lúc nào củng có. Sau đây là các dạng bài 

tập như thế: 

Ví dụ 1: (Trích đề minh họa THPT quốc gia 2018) 

Hòa tan hoàn toàn 15,6 gam hỗn hợp gồm Fe, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 , Mg, MgO và CuO vào 

200 gam dung dịch H 2 SO 4 và NaNO 3 , thu được dung dịch X chỉ chứa muối sunfat 

trung hòa của kim loại, hỗn hợp khí Y gồm 0,01 mol N 2 O và 0,02 mol NO. Cho X 

phản ứng với dung dịch Ba(OH) 2 dư, thu được 89,15 gam kết tủa. Lọc kết tủa nung 

trong không khí đến khối lượng không đổi, thu được 84,386 gam chất rắn. Nồng độ 

phần trăm của FeSO 4 trong X có giá trị gần nhất với giá trị nào sau đây? 

A. 0,85. B. 1,06. C. 1,45. D. 1,86. 

Hướng dẫn giải: 

+ Quy đổi hỗn hợp thành KL và O. 

+ Phân tích thành sơ đồ. 

+ Vận dụng BT nguyên tố, BT khối lượng, BT điện tích. 


+ Giá trị chính cần tìm: m ddX , m FeSO4 → Kết quả. 

15,6 + 200 gam →X 

⎧KL 

⎧KL 

0 

+ Ba ( OH ) du 2 

⎪ − 

89,15gam OH 

t 

⎪ 

⎯⎯⎯⎯⎯→ ⎨ ⎯⎯→ 84,386gam ⎨O 





86 










gam 

hh 

⎧KL 

⎨ 

⎩O( b) 

hh 

⎧NaNO3 

: 0,04 

⎨ 

⎩H2SO4 

( a) 

⎧KL 

⎪ 

⎨Na 

⎪ 

⎩SO 

+ 

2− 

4 

: 0,01 

( a) 

⎧N2 O : 0,01 

Y ⎨ 

⎩ NO : 0,02 

+ Bảo toàn N: n 

NaNO 

= 0,04 

3 

+ Bảo toàn khối lượng: 

m = m + m − m = gam 

ddX oxit ( H2SO4 , NaNO3 ) ( N2O, NO) 214,56 

+ Bảo toàn e: 

+ − 

⎧ 10H + 2NO3 + 8e → N 

2O 

⎪0,1 − − − − − − − − − −0, 01 

⎨ 

+ − 

⎪4H + NO3 

+ 3e → NO 

⎪ 

⎩0, 08 − − − − − − − −0, 02 

n + = 2a = 2b + 10n + 4n 

H 

→ 2a 

− 2b 

= 0,18 

Ta có: (Với n − = 2a 

− 0,04 ) 

OH 

N O 

m = m + KL 

m + m 

↓ 

− 

OH BaSO4 

⇔ 89,15 = (15,6 − 16 b) + (2a − 0,04).17 + 233a 

⇒ 267a 

− 16b 

= 74, 23 

⎧2a − 2b = 0,18 ⎧a 

= 0,29 

⇒ ⎨ 

⇔ ⎨ 

⎩267a − 16b = 74,23 ⎩b 

= 0, 2 

n 

Đặt: 2+ = → n O2 (chuyển Fe 2+ thành Fe 3+ ) = 0,25x. 

Fe 

Ta có: n 

2 

H O 

x 

nOH 

− ↓ 

= = a − 0,02 = 0, 27 

2 

m = m + m − m 

ran ↓ O H O 

2 2 

2 

NO 

⇔ 84,386 = 89,15 + 32.0,25x 

− 27.18 

⇒ x = 0,012 






87 










→ 

0,012.152 

C % = .100 ≈ 0,85% 

214,56 

Ví dụ 2: (Trích đề minh họa THPT quốc gia 2018) 

Hỗn hợp X gồm Fe2O3, FeO và Cu (trong đó nguyên tố oxi chiếm 16% theo khối 

lượng). Cho m gam X tác dụng với 500 ml dd HCl 2M (dư), thu được dung dịch Y 

và còn lại 0,27m gam chất rắn không tan. Cho dung dịch AgNO3 dư vào Y, thu 

được khí NO (sản phẩm khử duy nhất của N +5 ) và 165,1 gam kết tủa. Biết các phản 

ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của m là 

A. 40. B. 48. C. 32. D. 28. 


⎧Fe2O 

⎧ 

3 

AgNO 3 

NO(spk duyI): t 

+ dö 

⎧ 

⎪ 

dd Y 

HCl:1mol ⎪ ⎯⎯⎯⎯→ 

ht ⎨ 

mgamhh (X) ⎨FeO (%O = 16%) ⎯⎯⎯⎯→ 165,1gam ↓ 

dö ⎨ ⎩ 

⎪Cu ⎪ 

⎩ 

⎩0,27mgam Cu ⇒ dd Y khoângchöùa Fe 

⇒ m = 0,16mgam ⇒ m = m− 0,27m = 0,73mgam 

O 

0,73mg 

Y 

Xpö 

2+ 

⎧Fe 

: x 

⎧Fe: x 

⎪ 

2+ 

⎪ 

⎪Cu 

: y 

⎧AgCl: 1 ⇒ m 

AgNO 

AgCl 

= 143,5 

+ dö 

⎪ 

⎨Cu: y ⎯⎯→ dd Y ⎨ 

⎯⎯⎯⎯→ 165,1gam ↓ 

− 

⎨ 

⎪ 

Cl : 1 

Ag m 

Ag 21,6(0,2mol) 

⎩O: 

0,01m ⎪ 

⎪⎩ 

⇒ = 

⎪ + 

⎩H : 1−0,02m 

X 

3 

2+ + 

+ 

td vôùi AgNO 

3 

dö taïoAg ⇒ Fe dö khi td vôùi H , sauñoù tdvôùi Ag 

3Fe + 4H + NO → 3Fe + NO + 2H O 

2+ + − 3+ 

3 2 

3 (1 − 0,02m) ← 1 − 0,02m 

4 

2+ 

+ 3+ 

Fe + Ag → Fe + Ag 

0,2 ← 0,2 

⎧ n 2+ 

= 0,75(1 − 0,02m) + 0,2 = x 

Fe 

⎧x + 0,015m = 0,95 ⎧x = 0,35 

BTe 2qt : 3x 2y 0,02m 3t 0,2 

⎪ caû + = + + 3x + 2y− 0,02m − 3t = 0,2 ⎪ 

⎪y = 0,05 

⇒ ⎨ ⇒ ⎨ ⇒ ⎨ 

n + 

⎪ = 0,02m + 4t = 1 

0,02m 4t 1 t 0,05 

H 

⎪ + = ⎪ = 

⎪56x 64y 0,16m 0,73m 

⎪ 

⎩ + + = ⎩56x + 64y = 0,57m ⎪ 

⎩m = 40 (A) 

Ví dụ 3: (Trích đề THPT quốc gia 2017) 

Hòa tan hết 32 gam hỗn hợp X gồm Fe, FeO và Fe 2 O 3 vào 1 lít dung dịch HNO 3 


1,7M, thu được V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất của N +5 , ở đktc) và dung dịch 

Y. Biết Y hòa tan tối đa 12,8 gam Cu và không có khí thoát ra. Giá trị của V là 

3+ 





88 







A. 6,72. B. 9,52. C. 3,92. D. 4,48. 





⎧ 

⎧ 

⎧O 

⎪ 

⎪ 

32 gam ⎨ ⎯⎯⎯⎯⎯→ V lit NO + H O + ⎨Fe ⎯⎯⎯⎯→ ⎨Fe 

⎩Fe 

⎪ 

NO 

⎪ 

⎩ ⎩ NO 

Fe → Fe 3+ + 3e; 

3+ 2+ 

Fe Cu mol 

+ 1,7 mol HNO 3 

2+ + 0,2mol Cu 2+ 

2 

Fe → Fe 2+ + 2e; Cu → Cu 2+ + 2e 

− 

− 

3 3 

0,4 0,4 1,2 x 2x 0,2 0,4 

O + 2e → O 2- ; NO 3 − 

+3e + 4H 

+ → NO + 2H 2 O; 2H + + O 2- →H 2 O 

: 0, 2 

y 2y y 1,275 – 1,5y 1,7-2y 0,425 – 0,5y 2y y 

BTE: 1,2 + 2x = 2y + 1,275 – 1,5y ⇒ 2x 

− 0,5y 

= 0,075 

m X = 56(0,4 + x) + 16.y = 32 ⇒ 56x 

+ 16y 

= 9,6 

Giải hệ phương trình: 

⎧1,2 + 2x = 2y + 1,275 −1,5 y5 ⎧2x − 0,5y = 0,075 ⎧x 

= 0,1 

⎨ ⇒ ⎨ ⇔ ⎨ 

⎩56( x + 0,4) + 16y = 32 ⎩56x + 16y = 9,6 ⎩ y = 0,25 

V NO = 22,4(0,425 – 0,5.0,25) = 6,72. Chọn đáp án: A. 


Cho 9,2 gam hỗn hợp X gồm Mg và Fe vào dung dịch hỗn hợp AgNO 3 và 

Cu(NO 3 ) 2 , thu được chất rắn Y (gồm 3 kim loại) và dung dịch Z. Hòa tan hết Y 

bằng dung dịch H 2 SO 4 (đặc, nóng, dư), thu được 6,384 lít khí SO 2 (sản phẩm khử 

duy nhất của S +6 , ở đktc). Cho dung dịch NaOH dư vào Z, thu được kết tủa T. Nung 

T trong không khí đến khối lượng không đổi, thu được 8,4 gam hỗn hợp rắn. Biết 

các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Phần trăm khối lượng của Fe trong X là 

A. 79,13%. B. 28,00% C. 70,00%. D. 60,87%. 


⎧Ag 

: 

⎧Mg : x mol ⎧⎪ Ag : a mol ⎪ ⎪⎧ 

Mg 

⎨ + ⎨ → Y ⎨Cu 

: + Z ⎨ 

⎩Fe : ( y + z ) mol) ⎪⎩ Cu : b mol ⎪ 

⎪Fe 

Fe : z mol ⎩ 

⎩ 

+ 2+ 

2+ 2+ 

⎧MgO 

0 

+ O2, 

t 

Y H 

2SO4 0, 285 mol SO2; Z NaOH T 8,4 gam Fe 

2 O 

3 

+ → + → ⎯⎯⎯→ ⎨ 

⎩ 


Giải hệ phương trinh: 





89 










⎧2x + 2y + 3z 

= 0,57 

⎧x 

= 0,15 

⎪ y ⎪ 

56( x + y) 

⎨40x + 160. = 8,4 ⇔ ⎨y = 0,03 ⇒ % mFe( X ) 

= .100 = 60,87% 

⎪ 2 ⎪ 9, 2 

z = 0,07 

24x + 56x + 56y 

= 9,2 ⎩ 

⎪⎩ 

Chọn đáp án: D. 


Thực hiện phàn ứng nhiệt nhôm hỗn hợp Al và Fe 2 O 3 (trong điều kiện không có 

không khí), thu được 36,15 gam hỗn hợp X. Nghiền nhỏ, trộn đều và chia X thành 

hai phần. Cho phần một tác dụng với dung dịch NaOH dư, thu được 1,68 lít khí H 2 

(đktc) và 5,6 gam chất rắn không tan. Hòa tan hết phần hai trong 850 ml dung dịch 

HNO 3 2M, thu được 3,36 lít khí NO (đktc) và dung dịch chỉ chứa m gam hỗn hợp 

muối. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của m gần nhất với giá trị nào 

sau đây? 

A. 113. B. 95. C. 110. D. 103. 


⎧Al 

⎨ 

⎩Fe O 

2 3 

⎧Al2O3 

0 

t 

⎪ 

⎯⎯→ 36,15 gam X ⎨Fe 

⎪ ⎩ Al 

⎧Al O : 0,05 

2 3 

⎪ 

+ NaOH( du ) 

â 1: (12,05 ) ⎨ : 0,1 ⎯⎯⎯⎯→ 0,075 

2 

+ 0,1 

Ph n X gam Fe mol H mol Fe 

⎪ 

⎩Al 

: 0,05 

3+ 

⎧Al2O3 

: 0,1 

⎪ 

+ 1,7 mol HNO 

⎪ 

3 

n+ 

Phân 2 : X (36,15 12,05 24,1 gam) Fe : 0,2 

m Fe 

− = ⎨ ⎯⎯⎯⎯⎯→ 

⎪ 

⎩Al 

: 0,1 

NO − 3 

+3e + 4H + →NO + H 2 O; O 2- + 2H + →H 2 O; 

3 

3H 2 O 

⎧Al 

⎨ 

⎪ 

⎩NO − 

3 

: 0,3 

: 0,2 + 0,15mol NO + H O 

NO − +8e + 10H + → NH + 

4 

+ 

0,15 0,45 0,6 0,15 0,1.3 0,6 0,05 0,4 0,5 0,5 

m muói = 27.0,3 + 56.0,2 + 18.0,05 + 62.(1,7 – 0,15 – 0,05) = 113,2. Chọn đáp án: 

A. 



Hòa tan hết 8,16 gam hỗn hợp E gồm Fe và hai oxit sắt trong dung dịch HCl dư, 

2 





90 










thu được dung dịch X. Sục khí Cl 2 đến đư vào X, thu được dung dịch Y chứa 19,5 

gam muối. Mặt khác, cho 8,16 gam E tan hết trong 340 ml dung dịch HNO 3 1M, thu 

được V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất của N +5 , ở đktc). Giá trị của V là 

A. 0,672. B. 0,896. C. 1,792. D. 2,688. 


2+ 3+ 

⎧Fe : 0,12 ⎧ 

+ HCl ⎪Fe : 0,12 ⎧ 

+ Cl ⎪Fe 

: 0,12 

2 

8,16 gamE ⎨ ⎯⎯⎯→ ⎨ ⎯⎯⎯→ 

O 

− 

⎨ 

− 

⎩ : 0,09 ⎪⎩ Cl : 0,24 ⎪⎩ 

Cl : 0,36 

8,16 

⎧Fe 

: 0,12 

⎧Fe 

⎪ 

⎩O 

: 0,09 

⎪ 

⎩ Fe 

+ 0,34mol HNO3 

− 

gamE ⎨ ⎯⎯⎯⎯⎯→ ⎨NO3 + NO + H 

2O 

Fe →Fe 3+ + 3e; Fe →Fe 2+ + 2e; 

O + 2e →O 2- ; O 2- + 2H + →H 2 O; NO 3 − 

+ 3e + 4H+ →NO + 2H 2 O 

0,09 0,18 0,09 0,09 0,18 0,16 0,04 

V NO = 22,4.0,04 = 0,896 lít. Chọn đáp án: B. 

3+ 

2+ 


Chia hỗn hợp X gồm Fe, Fe 3 O 4 , Fe(OH) 3 và FeCO 3 thành hai phần bằng nhau. Hòa 

tan hết phần một trong dung dịch HCl dư, thu được 1,568 lít (đktc) hỗn hợp khí có 

tỉ khối so với H 2 bằng 10 và dung dịch chứa m gam muối. Hòa tan hoàn toàn phần 

hai trong dung dịch chứa 0,57 mol HNO 3 , tạo ra 41,7 gam hỗn hợp muối (không có 

muối amoni) và 2,016 lít (đktc) hỗn hợp gồm hai khí (trong đó có khí NO). Giá trị 

của m gần nhất với giá trị nào sau đây? 

A. 27. B. 29. C. 31. D. 25. 


⎧Fe 

⎧Fe 

2+ 

Fe 

Fe3O ⎧ 

⎪ 4 ⎪O 

CO 

( ) 3 

2 

:0,03mol 

+ HCl du 

⎪ 

+ 

⎧ 

X ⎨ = ⎨ ⎯⎯⎯⎯→ m gam ⎨Fe + 0,07 mol Y ⎨ 

⎪Fe( OH ) 

3 ⎪H ⎪ H 

2 

:0,04 mol 

− 

⎩ 

⎪ 

Cl 

FeCO3 

C 

⎩ 

⎩ ⎪⎩ 

⎧Fe 

2+ 

⎧Fe 

⎪Fe3O4 CO 

0,57 3 

3 

2 

:0,03mol 

+ mol HNO 

⎪ 

+ 

⎧ 

X ⎨ ⎯⎯⎯⎯⎯→ 41,7 gam ⎨Fe + 0,09 mol ⎨ 

⎪Fe( OH ) 

3 

⎪ N 

− 

⎩ O :0,06 mol 

⎪ 

NO3 

: 0,51 

FeCO 

⎩ 

⎩ 3 






91 







2 

CO − 3 

+ 2H + →CO 2 + H 2 O; 2H + + 2e →H 2 ; Fe →Fe 2+ + 2e; 




0,03 0,06 0,03 0,03 0,08 0,08 0,04 0,04 0,08 

NO − 3 

+ 3e + 4H + →NO + 2H 2 O. 

0,06 0,18 0,24 0,06 0,12 

Ta có: m Fe = 41,7 – 62.0,51 = 10,08 gam 

BTKL: m X = 41,7 + 44.0,03 + 30.0,06 + 18. 

Ta có: m X = m Fe + m H + m O + m C 

⇒ m O = 14,04 – 1.( 

12.0,03 = 3,465 

O − 2− − 

Cl O Cl 

16 16 16 

0,57 

2 - 63.0,57 = 14,04 gam. 

0,57 

2 - 0,03 –0,12) – 10,08 – 

3,465 3,465 3, 465 

n = ⇒ n = 2n = 2. ⇒ m = 35,5.2. = 15,376 gam 

m muối = 10,08 + 15,376 = 25,456 gam. Chọn đáp án: D. 


Cho 2,49 gam hỗn hợp Al và Fe (có tỉ lệ mol tương ứng 1:1) vào dung dịch chứa 

0,17 mol HCl, thu được dung dịch X. Cho 200 ml dung dịch AgNO 3 1M vào X, thu 

được khí NO và m gam chất rắn. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn, NO là sản 

phẩm khử duy nhất của N +5 . Giá trị của m gần nhất với giá trị nào sau đây? 

A. 24,5. B. 27,5. C. 25,0. D. 26,0. 


3+ 

⎧Al 

: 0,03mol 

⎪ 

Al : 0,03 mol Fe : 0,03mol 

gam X NO m gam ran 

⎩Fe : 0,03 mol ⎪H : 0,02 mol 

⎪⎩ − 

Cl : 0,17 mol 

2+ 

⎧ 

+ 0,17 mol HCl ⎪ 

0,2mol AgNO3 

2,49 ⎨ 

⎯⎯⎯⎯⎯→ ⎨ 

⎯⎯⎯⎯⎯→ + ( ) 

+ 

NO − 3 

+ 3e + 4H + →NO + 2H 2 O; Fe 2+ →Fe 3+ + 1e; 

0,005 0,015 0,02 0,005 0,03 0,03 0,03 

Ag + +1e → Ag; 

Ag + + Cl - →AgCl 

0,015 0,015 0,17 0,17 0,17 

m = 108.0,015 + 143,5.0,17 = 26,015. Chọn đáp án: D. 






92 











Cho luồng khí CO dư qua ống sứ đựng 5,36 gam hỗn hợp FeO và Fe 2 O 3 

(nung nóng), thu được m gam chất rắn và hỗn hợp khí X. Cho X vào dung 

dịch Ca(OH) 2 dư, thu được 9 gam kết tủa. Biết các phản ứng xảy ra hoàn 

toàn. Giá trị của m là 

A. 3,75 B. 3,88 C. 2,48 D. 3,92 

⎧FeO 

⎨ 

⎩ Fe O 

5,36 gam m gam 

⎧CO 

⎨ 

⎩ 

Giải 

0 

t 

Ca(OH) 

+ CO ⎯⎯→ Fe + ⎯⎯⎯⎯→ 2 

↓ CaCO 

3 

(0,09 mol) 

2 3 

CO 

2 

CO + O (bị khử) ⎯⎯→ CO 2 

0,09 0,09 

Nhận xét: m = 5,36 – m O (bị khử) = 5,36 – 16.0,09 = 3,92. 


Nung m gam hỗn hợp X gồm Fe, Fe(NO 3 ) 2 , Fe(NO 3 ) 3 và FeCO 3 trong bình kín 

(không có không khí). Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được chất rắn Y 

và khí Z có tỉ khối so với H 2 là 22,5(giả sử khí NO 2 sinh ra không tham gia phản 

ứng nào khác). Cho Y tan hoàn toàn trong dung dịch gồm 0,01 mol KNO 3 và 0,15 

mol H 2 SO 4 (loãng), thu được dung dịch chỉ chứa 21,23 gam muối trung hoà của kim 

loại và hỗn hợp hai khí có tỉ khối so với H 2 là 8 (trong đó có một khí hoá nâu trong 

không khí). Giá trị của m là? 

A.11,32. B. 13,92. C.19,16. D.13,76. 

Giải 

⎧ 

0 

− t 1 

2− 

⎪2NO 3 

⎯⎯→ 2NO 

2 

+ O 

2 

+ Ooxit 

2 

⎪ 

Khi nung X: ⎨ 

x x x/4 x/2 

0 

⎪ 2− 

t 

2− 

CO 

3 

⎯⎯→ CO 

2 

+ Ooxit 

⎪ 

⎪⎩ x 

x 

x 

Giả sử hỗn hợp khí Z gồm có NO 2 (46) và CO 2 (44), lượng khí O 2 sinh ra (x/4 mol) 

phản ứng hết với Fe và FeO. 






93 







- Dùng quy tắc được chéo tính nhanh được n 

NO 

= n 

2 CO 

= x (mol) 

2 




+ 

Fe 

K (0,01) 

2+ 3+ 

⎧Fe, Fe , Fe 

⎪ 

− 

Fe(NO 

3 

) 

2 0 

NO 

t 

3 

(0,01) 

⎯⎯→ 

2− x x 

+ 

Fe(NO 

3 

) 

3 

O (2. + + x = 2x) H (0,3) 

⎩ 4 2 

FeCO ⎪ 2− 

3 

SO 

4 

(0,15) 

m gam 

⎧CO 2 

(x) 

(Z) ⎨ 

⎩NO 2 

(x) 

⎧ 

⎧ 

⎪ ⎪ ⎪ 

(X) ⎨ (Y) ⎨ + ⎨ 

⎪ ⎪ ⎪ 

⎪ 

1442443 ⎩ 

⎩ 

+ 

⎧K (0,01) 

(2) 

⎪ 

2− 

⎧NO (0,01) 

⎯⎯→ ⎨SO 4 

(0, 15) + hh T ⎨ 

⎪ n+ 

⎩H 

2 (0,01) 

⎩Fe 

1 42443 

21,23 gam 

(M T = 16 ⇒ trong T có H 2 ⇒ NO − 3 

hết, n = n = 0,01 

NO − 

NO 3 

. 

Dùng quy tắc đường chéo cho hỗn hợp T ta được n 

NO 

= n 

H 

= 0,01 

2 

Nhận xét: m = m + m + m 2 

Fe − − 

NO3 CO3 

* Tính m Fe = 21,32 – (0,01.39) – (0,15.96) = 6,44 (g) (n Fe = 0,115) 

* Tính số mol NO − 2 

3 

, CO − 3 

. 

Số mol ion H + tham gia phản ứng (2): 

n = 2.n + 4.n + 2.n 0,3 = 2.2x + 4.0,01 + 2.0,01 x = 0,06 

+ − ⇒ ⇔ 

H 

2 

O 

NO H 2 

3 

( kiểm tra lại, nếu Fe chuyển hết thành Fe + 2 

thì mol O − cần là (0,115.3):2 = 0,1725 

> 0,12 ⇒ O 2 hết (phù hợp với giả sử trên) 

⇒ m = 6,44 + (0,06.62) + (0,06.60) = 13,76 (g) 

⇒ Chọn D. 


Hòa tan hết 14,8 gam hỗn hợp Fe và Cu vào 126 gam dung dịch HNO 3 48% thu 

được dung dịch X (không chứa muối amoni). Cho X phản ứngvới 400 ml dung 

NaOH 1M và KOH 0.5 M, đều thu được kết tủaY và dung dịch Z. Nung Y trong 

không khí đén khối lượng không đổi thu được hỗn hợp 20 gam Fe 2 O 3 và CuO. Cô 


cạn dung dịch Z, thu được hỗn hợp chất răn khan T. NungT đến khối lượng không 

đổi, thu được 42,86 gam hỗn hợp chất rắn. Nồng độ phần trăn của Fe(NO 3 ) 3 trong X 





94 










có giá trị gần nhất với giá trị nào sau đây 

A.7,6 B. 7,9 C.8,2 D.6,9 

Giải 

Nếu NaOH (0,4 mol) và KOH (0,2 mol) phản ứng hết thì chất rắn sau khi nung 

42,86 gam bao gồm NaNO 2 (0,4) và KNO 2 (0,2) 

m + m = 0,4.69 + 0,2.85 = 44,6 > 42,86 ⇒NaOH và KOH còn dư. 

NaNO2 KNO2 

3+ 

⎧Fe 

+ 

⎪ 

⎧Na (0,4) 

2+ + 

⎧Fe (a) 

⎪Fe (or H ) ⎪ 

+ 

⎨ ⎩ + HNO 

3 

(0,96) ⎯⎯→ s.p.k + H 

{ 

2O + dd X ⎨ + K (0,2) 

2+ 

⎨ 

Cu (b) 

14243 

Cu 

0,48 mol ⎪ ⎪ − 

OH ( 0,6) 

14,8 (gam) 

⎪ − 

NO 

3 

(y) ⎩ 

⎩ 

⎯⎯→ ↓ 

Y 

0 

t ⎧Fe2O 3 

(a/2) 

⎯⎯→ ⎨ 

⎩ CuO (b) 

1 42443 

20 (gam) 

+ + 

⎧Na (0,4) ⎧Na (0,4) 

⎪ 

+ 

⎪ 

+ 

⎪K (0,2) 0 K (0,2) 

t ⎪ 

⎯⎯→ dd Z ⎨ ⎯⎯→ 

− 

⎨ 

− 

⎪OH (x) ⎪OH (x) 

⎪ − 

− 

NO 

3 

(y) 

⎪ ⎩ ⎩ NO 

2 

(y) 

14243 

Ta có hệ: 

42,86 (gam) 

⎧56a + 64b = 14,8 ⎧a = 0,15 

⎨ 

⇔ ⎨ 

⎩160.a/2 + 80b = 20 ⎩b = 0,1 

⎧x + y = 0,6 ⎧x = 0,06 

⎨ 

⇔ ⎨ 

⎩17x + 46y + 23.0,4 + 39.0,2 = 42,86 ⎩y = 0,54 

Nếu dung dịch X gồm Fe 3+ (0,15) và Cu 2+ (0,1) 

thì lượng OH − phản ứng = 0,15.3 + 0,1.0 = 0,65 > (0,6 – 0,06). 

⇒ dd sau phản ứng có Fe 2+ ⇒ HNO 3 phản ứng hết 

3+ 

⎧Fe (c) 

⎪ 

2+ 

⎪Fe (d) ⎧c + d = 0,15 ⎧c = 0,04 

⇒ Trong dd X gồm có ⎨ ⇒ 

2+ 

⎨ 

⇔ ⎨ 

⎪Cu (0,1) ⎩3c + 2d + 0,1.2 = 0,54 ⎩d = 0,11 

⎪ − 

⎩NO 3 

(0,54) 


m s.p.k = (0,96.63) – (0,48.18) – (0,54.62) = 18,36 gam 

m dd sau phản ứng = 14,8 + 126 – 18,36 = 122,44 (gam) 





95 










0,04× 

242 

⇒ C% 

Fe(NO 3 ) 

= × 100 ≈ 7,9 (%) . 

3 

122,44 

⇒Chọn B. 


Hòa tan m gam hỗn hợp FeO, Fe(OH) 2 , FeCO 3 và Fe 3 O 4 ( trong đó Fe 3 O 4 chiếm 1/3 

tổng số mol hỗn hợp) vào dung dịch HNO 3 loãng (dư), thu được 8,96 lít (đktc) hỗn 

hợp gồm CO 2 và NO ( sản phẩm khử duy nhất của N +5 ) có tỉ khối so với H 2 là 18,5. 

Số mol HNO 3 phản ứng là 

CO2 

A. 1,8 B. 2,0 C. 3,2 D. 3,8 

n = x ; n = y. Ta có hệ: 

NO 

Giải 

⎧x + y = 0,4 ⎧x = 0,2 

⎨ 

⇔ ⎨ 

⎩44x + 30y = 37 × 0,4 ⎩y = 0,2 

⎧FeO 

(a) 

⎪Fe(OH) 2 

(b) ⎧CO 2 

(0,2) 

⎨ 

+ HNO 

3 

⎯⎯→ Fe(NO 

3) 3 

+ ⎨ + H2O 

⎪FeCO 3 

(c) ⎩ NO (0,2) 

⎪ 

⎩Fe3O 4 

(FeO.Fe2O 3) 

(d) 

Nhận xét: n = 3.n + n 

3 3 3 

HNO Fe(NO ) NO 

* Tính số mol Fe(NO 3 ) 3 . 

Bảo toàn mol electron: (a + b + c + d) = 0,2.3 ⇒ d = (a + b + c + d)/3 = 0,6/3 = 0,2 

Bảo toàn mol Fe: n = n 2+ + 2.n = 0,6 + 2.0,2 = 1,0 (mol) 

⇒ 

HNO3 

Fe(NO 3 ) 3 Fe 

Fe2O3 

n = 3× 

1 + 0,2 = 3,2 (mol) 

⇒ Chọn C. 

Ví dụ 12: (Trích đề THPT quốc gia 2015) 

Câu 32 : Hòa tan 1,12 gam Fe bằng 300 ml dung dịch HCl 0,2 M , thu được dung 

dịch X và khí H 2 . Cho dung dịch AgNO 3 dư vào X, thu được khí NO (sản phẩm khử 

duy nhất của N +5 ) và m gam kết tủa. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của 

m là 

A. 10,23 B. 8,61 C. 7,36 D. 9,15 



Số mol Fe = 0,02 ; nHCl = 0,06 

nH + dư = 0,02 mol 





96 










3Fe 2+ + 4H + + NO - 3 3Fe 3+ + NO + 2H 2 O 

0,015 0,02 

Fe 2+ + Ag + Fe 3+ + Ag 

0,005 0,005 m Ag= 0,54 gam 

Ag + + Cl - AgCl m AgCl = 8,61 m = 9,15 


Cho 8,16 gam hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 phản ứng hết với dung dịch 

HNO 3 loãng (dung dịch Y), thu được 1,344 lít NO (đktc) và dung dịch Z. Dung dịch 

Z hòa tan tối đa 5,04 gam Fe, sinh ra khí NO. Biết trong các phản ứng, NO là sản 

phẩm khử duy nhất của N +5 . Số mol HNO 3 có trong Y là 

A. 0,78 mol B. 0,54 mol C. 0,50 mol D. 0,44 mol 


Số mol Fe (x); số mol O (y) 

56x + 16y = 8,16 và 3x – 2y = 0,18 x = 0,15 và y = 0,09 

Tổng số mol sắt = 0,21 n.e = 0,42 tổng số mol NO = 0,08 

Số mol HNO 3 = n N = 2 x 0,21 + 0,08 = 0,50 mol 

2.4.2.9. Thiết kế bài tập về sắt và hợp chất của sắt nhằm nâng cao năng lực lĩnh 

hội kiến thức cho học sinh 

 

Kiến thức cần nhớ 

Như nội dung như [2.4] 

Câu hỏi trắc nghiệm [phụ lục 5] 






97 










Tiểu kết chương 2 

Trong chương này chúng tôi đã trình bày: 

- Hệ thống hóa lý thuyết về sắt và hợp chất. 

- Các định luật cơ bản áp dụng làm bài tập hóa học. 

- Một số công thức có thể giải nhanh bài tập hóa học. 

- Các dạng bài tập về sắt và hợp chất của sắt. 

- Đặt biệt là các bài tập khó về sất và hợp chất trong các đề thi THPT Quốc 

Gia trong những năm gần đây. 

- Câu hỏi bài tập về sắt và hợp chất theo các mức độ: biết, hiểu, vận dụng 

thấp, vận dụng cao. 






98 







CHƯƠNG 3 

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 




3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm 

Kiểm nghiệm tính đúng đắn của giả thuyết khoa học, tính thiết thực của đề 

tài luận văn và đánh giá tính khả thi, tính phù hợp và hiệu quả của hệ thông bài tập 

theo hướng hình thành và phát triển năng lực tính toán cho học sinh thông qua bài 

tập hóa học vô cơ ở trường THPT. 

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm 

- Biên soạn tài liệu thực nghiệm theo nội dung của luận văn. Trao đổi với 

giáo viên để thực hiện tốt nội dung và phương pháp đã đề xuất. 

- Lựa chọn nội dung và thiết kế kế hoạch dạy học thực nghiệm có sử dụng 

bài tập giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực tính toán. 

- Lựa chọn địa bàn và đối tượng thực nghiệm. 

- Thiết kế phiếu điều tra và tiến hành điều tra GV và HS về thực trạng sử 

dụng BTHH để giúp HS hình thành và phát triển năng lực tính toán thông qua bài 

tập phần hóa học vô cơ ở trường THPT. 

- Tiến hành thực hiện các kế hoạch dạy học. 

- Kiểm tra đánh giá, phân tích và xử lý kết quả TNSP. 

+ Dùng hệ thống các bài tập đã xây dựng ở chương 2 để kiểm tra đánh giá 

khả năng vận dụng, đồng thời đánh giá chất lượng của các bài tập đã xây dựng. 

+ Chấm điểm kiểm tra, thu thập số liệu, phân tích kết quả TNSP theo phương 

pháp thống kê toán học để từ đó phân tích, đánh giá chất lượng và tính khả thi của 

hệ thống bài tập đã xây dựng. 

+ Điều tra ý kiến của GV và HS về tính hiệu quả của việc áp dụng hệ thống 

bài tập để giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực tính toán sau thực nghiệm. 

3.3. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm 

3.3.1. Lựa chọn địa bàn, đối tượng và thời gian thực nghiệm sư phạm 

3.3.1.1. Lựa chọn địa bàn, đối tượng thực nghiệm 


Trường thực nghiệm 

- Trường THPT Quốc Thái (Xã Quốc Thái – Huyện An Phú – An Giang). 





99 










Giang ). 

- Trường THPT An Phú (Thị Trấn An Phú - Huyện An Phú – An Giang ). 

- Trường THPT Trần Văn Thành (Thị Trấn Cái Dầu - Huyện Châu Phú – An 

Lớp thực nghiệm 

Được sự đồng ý của lãnh đạo nhà trường, tổ chuyên môn và các giáo viên 

giảng dạy, chúng tôi đã chọn thực nghiệm ở các lớp có sự tương đương nhau về ý 

thức, điều kiện học tập và kết quả học tập các môn của năm học trước. 

Trường 

THPT 

Trần 

Văn 

Thành 

THPT 

Quốc 

Thái 

THPT 

An Phú 

Bảng 3.1. Chọn lớp TN và lớp ĐC 

Lớp thực nghiệm 

Lớp đối chứng 

Lớp Sĩ số Nam Nữ Lớp Sĩ số Nam Nữ 

12A5 39 18 21 12A8 38 20 18 



3.3.1.2. Thời gian thực nghiệm sư phạm 

Từ tháng 9. 2017 đến tháng 2. 2018. 

3.3.1.3. Kiểm tra mẫu trước thực nghiệm 

Trước khi tiến hành thực nghiệm, tôi sử dụng kết quả bài kiểm tra học kì II , 

năm học 2016 – 2017 của các LTN và LĐC đối với khối 12 và kết quả bài kiểm tra 

học kì I, năm học 2017 – 2018 của các LTN và LĐC đối với khối 12. Kết quả các 

bài kiểm tra này được xem là yếu tố đầu vào để khẳng định cách chọn mẫu thực 

nghiệm và sự tương đương của LTN và LĐC. 

3.3.1.4. Lựa chọn giáo viên thực nghiệm 


Dạy thực nghiệm đề tài gồm 3 GV: 





100 










1. Thầy: Nguyễn Văn A – Trường THPT Quốc Thái, Xã Quốc Thái, Huyện 

An Phú, Tỉnh An Giang. 

2. Thầy: Lê Minh Hải – Trường THPT Trần Văn Thành, Thị trấn Cái Dầu, 

Huyện Châu Phú, Tỉnh An Giang. 

3. Thầy: Lưu Bi – Trường THPT An Phú, Thị trấn An Phú, Huyện An Phú, 

Tỉnh An Giang. 

3.3.2. Nội dung thực ngiệm sư phạm 

Chúng tôi đã trao đổi với GV tham gia TNSP về các vấn đề: 

- Nhận xét về năng lực học tập môn Hóa học của học sinh 12 trong nhà 

trường và các lớp tham gia TN. 

- Nhận xét về việc đổi mới PPDH của GV trong trường và trang thiết bị hiện 

có phục vụ cho việc dạy – học môn Hóa học của nhà trường. 

- Trao đổi với GV về nội dung đề cương bài học và các PPDH áp dụng trong 

chương sắt và hợp chất; Mức độ kiểm tra đánh giá cuối chương. 

- Trao đổi về nội dung và hình thức sử dụng bài tập hóa học trong các tiết lên 

lớp và hướng dẫn đôn đốc HS làm bài tập ở nhà. 

Tiến hành giảng dạy ở các lớp TN: 

- Chủ đề thứ nhất (1 tiết): Sắt 

- Chủ đề thứ hai ( 2 tiết): Hợp chất của sắt 

- Chủ đề thứ ba (1 tiết): Hợp kim của sắt 

- Chủ đề thứ tư ( 2 tiết): Luyện tập 

- Chủ đề thứ tư ( 2 tiết): Thực hành và kiểm tra 

- Chúng tôi in đề cương bài học, bài tập cho HS các lớp TN và tiến hành 

giảng dạy theo nội dung có trong đề cương. Các lớp ĐC vẫn giảng dạy theo giáo án 

lên lớp của mình như những lớp học khác. 

- Trong 2 tuần học đầu tiên chúng tôi đã dự 2 tiết học ở trường THPT Quốc 

Thái trao đổi, rút kinh nghiệm về những hạn chế gặp phải khi tiến hành giảng dạy, 

điều chỉnh PPGD cho phù hợp. 

- Tổ chức kiểm tra các lớp HS tham gia TNSP ở 3 trường cùng một đề kiểm 


tra 45’ trong cùng một buổi học vào tiết học cuối chương. 





101 










- Tổ chức kiểm tra các lớp HS tham gia TNSP ở 3 trường cùng một đề kiểm tra 

15’ vào thời điểm 3 tuần sau khi kết thúc chương nhằm đánh giá “độ bền” kiến thức 

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm 

3.4.1. Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm 

Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm của 2 bài kiểm tra 15 phút và 45 phút được 

trình bày theo từng trường và tương ứng với các đường tích lũy của các bài đó lần 

lượt như sau: 

Bài 

kiểm 

tra 

15 

phút 

45 

phút 

Khối Lớp 



Bảng 3.2. Kết quả học sinh đạt điểm x i của 2 bài kiểm tra 

Sĩ 

số 

của trường THPT Trần Văn Thành 

Số học sinh đạt điểm x i 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

ĐC 38 0 0 2 3 3 13 8 5 3 1 0 

TN 39 0 0 0 0 4 7 7 11 6 3 1 

ĐC 38 0 0 0 4 5 12 5 5 5 2 0 

TN 39 0 0 0 1 2 5 7 10 6 6 2 

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích 

bài kiểm tra 15 phút – Hóa khối 12 của trường THPT Trần Văn Thành 

Điểm 

x i 


% số học sinh 

đạt điểm x i 

% số học sinh đạt 

điểm x i trở xuống 

ĐC TN ĐC TN ĐC TN 

0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

1 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

2 2 0 5.26 0.00 5.26 0.00 

3 3 0 7.89 0.00 13.16 0.00 

4 3 4 7.89 10.26 21.05 10.26 

5 13 7 34.21 17.95 55.26 28.21 

6 8 7 21.05 17.95 76.32 46.15 


7 5 11 13.16 28.21 89.47 74.36 





102 










8 3 6 7.89 15.38 97.37 89.74 

9 1 3 2.63 7.69 100.00 97.44 

10 0 1 0.00 2.56 100.00 100.00 

Tổng n ĐC = 38 n TN = 39 100.00 100.00 

Điểm 

x i 

Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút – Khối 12 



bài kiểm tra 45 phút – Khối 12 của trường THPT Trần Văn Thành 


% số học sinh 

đạt điểm x i 




0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

1 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

2 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

3 4 1 10.53 2.56 10.53 2.56 

4 5 2 13.16 5.13 23.68 7.69 


5 12 5 31.58 12.82 55.26 20.51 

6 5 7 13.16 17.95 68.42 38.46 





103 










7 5 10 13.16 25.64 81.58 64.10 

8 5 6 13.16 15.38 94.74 79.49 

9 2 6 5.26 15.38 100.00 94.87 

10 0 2 0.00 5.13 100.00 100.00 

Tổng n ĐC = 38 n TN = 39 100.00 100.00 

Miền 



Bảng 3.5. Bảng phân loại kết quả học tập 

của học sinh trường THPT Trần Văn Thành 

PHÂN LOẠI KẾT QUẢ HỌC TẬP HỌC SINH % 

Yếu – Trung 

bình 

Khá 

Giỏi 

Điểm số 0 – 6 7-8 9-10 

Phương 

án 

Tổng 

ĐC TN ĐC TN ĐC TN ĐC TN 

Số HS 55 33 18 33 3 12 76 78 


Tỉ lệ % 72.37 42.31 23.68 42.31 3.95 15.38 100.00 100.00 





104 










Bài 

kiểm 

tra 

15 

phút 

45 

phút 

Điểm 

x i 

Khối Lớp 



Hình 3.3. Biểu đồ phân loại kết quả học tập 

của học sinh khối 12 trường THPT Trần Văn Thành 


Sĩ 

số 

của trường THPT Quốc Thái 


0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

ĐC 39 0 0 1 2 5 5 11 6 5 4 0 

TN 38 0 0 0 1 1 4 6 9 8 6 3 

ĐC 39 0 0 1 2 6 11 7 5 5 2 0 

TN 38 0 0 0 0 2 6 7 10 6 4 3 


bài kiểm tra 15 phút – Hóa khối 12 của trường THPT Quốc Thái 

Số học sinh đạt điểm 

x i 

% số học sinh đạt điểm 

x i 





0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 





105 










1 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

2 1 0 2.56 0.00 2.56 0.00 

3 2 1 5.13 2.63 7.69 2.63 

4 5 1 12.82 2.63 20.51 5.26 

5 5 4 12.82 10.53 33.33 15.79 

6 11 6 28.21 15.79 61.54 31.58 

7 6 9 15.38 23.68 76.92 55.26 

8 5 8 12.82 21.05 89.74 76.32 

9 4 6 10.26 15.79 100.00 92.11 

10 0 3 0.00 7.89 100.00 100.00 

Tổng n ĐC = 39 n TN = 38 100.00 100.00 








106 










Điểm 

x i 

Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất 

lũy tích bài kiểm tra 45 phút – Khối 12 của trường THPT Quốc Thái 

Số học sinh đạt 

điểm x i 


điểm x i 




0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

1 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

2 1 0 2.56 0.00 2.56 0.00 

3 2 0 5.13 0.00 7.69 0.00 

4 6 2 15.38 5.26 23.08 5.26 

5 11 6 28.21 15.79 51.28 21.05 

6 7 7 17.95 18.42 69.23 39.47 

7 5 10 12.82 26.32 82.05 65.79 

8 5 6 12.82 15.79 94.87 81.58 

9 2 4 5.13 10.53 100.00 92.11 

10 0 3 0.00 7.89 100.00 100.00 

Tổng n ĐC = 39 n TN = 38 100.00 100.00 








107 










Miền 

Bảng 3.9. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh 

khối 12 trường THPT Quốc Thái 



bình 

Khá 

Giỏi 

Điểm số 0 – 6 7-8 9-10 

Phương 

án 

Tổng 


Số HS 51 27 21 33 6 16 78 76 

Tỉ lệ % 65.38 35.53 26.92 43.42 7.69 21.05 100.00 100.00 

Hình 3.6. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của học sinh khối 12 

trường THPT Quốc Thái 






108 










Bài 

kiểm Khối Lớp 

tra 

15 

phút 

45 

phút 

Điểm x i 



của trường THPT An Phú 


Sĩ 

số 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

ĐC 35 0 0 1 3 3 11 7 5 3 2 0 

TN 35 0 0 0 0 2 6 7 10 5 3 2 

ĐC 35 0 0 0 3 5 5 10 6 4 1 1 

TN 35 0 0 0 1 1 4 7 9 6 5 2 

Bảng 3.11. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất 

lũy tích bài kiểm tra 15 phút của học sinh khối 12 trường THPT An Phú 


điểm x i 


x i 


x i trở xuống 


0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

1 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

2 1 0 2.86 0.00 2.86 0.00 

3 3 0 8.57 0.00 11.43 0.00 

4 3 2 8.57 5.71 20.00 5.71 

5 11 6 31.43 17.14 51.43 22.86 

6 7 7 20.00 20.00 71.43 42.86 

7 5 10 14.29 28.57 85.71 71.43 

8 3 5 8.57 14.29 94.29 85.71 

9 2 3 5.71 8.57 100.00 94.29 

10 0 2 0.00 5.71 100.00 100.00 

Tổng n ĐC = 35 n TN = 35 100.00 100.00 






109 










Điểm x i 

Hình 3.7. Đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút 

của học sinh khối 12 trường THPT An Phú 

Bảng 3.12. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất 

lũy tích bài kiểm tra 45 phút của học sinh khối 12 trường THPT An Phú 


điểm x i 


x i 

% số học sinh đạt điểm x i 

trở xuống 


0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

1 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

2 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 

3 3 1 8.57 2.86 8.57 2.86 

4 5 1 14.29 2.86 22.86 5.71 

5 5 4 14.29 11.43 37.14 17.14 

6 10 7 28.57 20.00 65.71 37.14 

7 6 9 17.14 25.71 82.86 62.86 

8 4 6 11.43 17.14 94.29 80.00 

9 1 5 2.86 14.29 97.14 94.29 

10 1 2 2.86 5.71 100.00 100.00 

Tổng n ĐC = 35 n TN = 35 100.00 100.00 






110 










Miền 

Hình 3.8. Đường lũy tích bài kiểm tra 45 phút 


Bảng 3.13. Bảng phân loại kết quả học tập 




bình 

Khá 

Giỏi 

Điểm số 0 – 6 7-8 9-10 

Phương 

án 

Tổng 


Số HS 48 28 18 30 4 12 70 70 

Tỉ lệ % 68.57 40.00 25.71 42.86 5.71 17.14 100.00 100.00 






111 










Hình 3.9. Biểu đồ phân loại kết quả học tập 


3.4.2. Xử lí thống kê kết quả thực nghiệm sư phạm 

Mục đích: Thu gọn bảng số liệu thành các tham số đặc trưng cụ thể để so 

sánh chất lượng của 2 phương pháp và mức độ tin cậy của các giá trị thu được. 

Phương pháp: Sử dụng các công thức tính toán trong phần mềm Excel và 

các phương pháp thống kê toán học để tính toán và đánh giá độ tin cậy của kết quả 

đạt được. 

Kết quả bài kiểm tra của tiết dạy TN được xử lí theo phương pháp thống kê 

toán học theo thứ tự sau: 

1. Lập bảng phân phối: Tần số, tần suất, tần suất lũy tích. 

2. Vẽ đồ thị đường lũy tích từ bảng phân phối tần suất lũy tích. 

3. Vẽ đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh. 

4. Phân tích dữ liệu: Được tính toán bằng phần mềm Microsoft Office Excel. 

3.4.2.1. Mô tả dữ liệu 

STT Mô tả Công cụ đo lường 

1 

Độ hướng tâm 

(Sự tập trung tại khu vực trung tâm) 

Mốt (Mode) 

Trung vị (Median) 

Giá trị trung bình (Mean) 


2 Độ phân tán Độ lệch chuẩn (SD) 





112 










- Mốt (Mode) là giá trị có tần suất xuất hiện nhiều nhất trong dãy các điểm số. 

Công thức tính: Mốt = Mode(number 1, number 2,…) 

- Trung vị (Median) là điểm nằm ở giữa trong dãy điểm số xếp theo thứ tự. 

Công thức tính: Trung vị = Median(number 1, number 2,…) 

- Giá trị trung bình (Mean) là điểm trung bình cộng của các điểm số. 

Công thức tính: Giá trị trung bình = Average(number 1, number 2,…) 

- Độ lệch chuẩn (Standard Deviation) cho biết quy mô phân bố các điểm số. 

Công thức tính: Độ lệch chuẩn = Stdev(number 1, number 2,…) 

Trong đó number 1, number 2,… là cột điểm số của lớp TN hoặc của lớp ĐC. 

3.4.2.2. So sánh dữ liệu 

STT Công cụ thống kê Mục đích 

1 T – test độc lập 

2 

Mức độ ảnh hưởng 

(ES) 

Kiểm chứng t-test độc lập 

So sánh các giá trị trung bình của hai lớp khác 

nhau. 

Đánh giá độ lớn ảnh hưởng của tác động được 

thực hiện trong nghiên cứu. 

Phép kiểm chứng t-test độc lập được sử dụng với dữ liệu liên tục (dữ liệu liên 

tục là dữ liệu có giá trị nằm trong một khoảng, ví dụ điểm kiểm tra HS có thể có giá trị 

nằm trong khoảng thấp nhất là 0 điểm và cao nhất là 10 điểm nếu tính theo thang điểm 

10). Phép kiểm chứng t-test độc lập giúp chúng ta xác định khả năng chênh lệch giữa 

giá trị trung bình của hai lớp TN và ĐC có xảy ra ngẫu nhiên hay không. 

Trong kiểm chứng t-test, chúng ta thường tính giá trị p, trong đó p là xác suất 

xảy ra ngẫu nhiên, giá trị p được qui định p < 0,05. 

Công thức tính: p = ttest(array1, array2, tail, type) 

Trong đó: array1, array2 là hai cột điểm số của lớp TN và lớp ĐC mà chúng 

ta định so sánh; tails (đuôi), type (dạng) là các tham số. 

bằng nhau). 

- tails = 1: Kích thước mẫu giống nhau (số lượng HS ở lớp TN và ở lớp ĐC 


- tails = 2: Kích thước mẫu khác nhau (số lượng HS ở lớp TN và ở lớp ĐC 

không bằng nhau). 





113 










- type = 2: Biến đều (độ lệch chuẩn bằng nhau). 

- type = 3: Biến không đều (độ lệch chuẩn không bằng nhau). 

Khi kết quả 

Chênh lệch giữa giá trị trung bình của hai lớp 

p ≤ 0,05 Có ý nghĩa (chênh lệch không có khả năng xảy ra ngẫu nhiên) 

P > 0,05 

Mức độ ảnh hưởng (ES) 

Không có ý nghĩa (chênh lệch có khả năng xảy ra ngẫu nhiên) 

Mức độ ảnh hưởng cho biết độ lớn ảnh hưởng của tác động. Độ chênh lệch giá 

trị trung bình chuẩn (SMD) là công cụ đo mức độ ảnh hưởng. Công thức tính mức độ 

ảnh hưởng sử dụng độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn theo Cohen [3, tr 58]: 

SMD = 

Có thể giải thích mức độ ảnh hưởng bằng cách sử dụng các tiêu chí của 

Cohen, trong đó phân ra các mức độ ảnh hưởng từ rất nhỏ đến rất lớn: 

Giá trị mức độ ảnh hưởng 

3.4.2.3. Liên hệ dữ liệu 

Giá trị trung bình của lớp TN – Giá trị trung bình của lớp ĐC 

Ảnh hưởng 

< 0,20 Rất nhỏ 

0,20 – 0,49 Nhỏ 

0,50 – 0,79 Trung bình 

0,80 – 1,00 Lớn 

> 1,00 Rất lớn 

SD 

Hệ số biến thiên V: V = × 100% , với X − là giá trị trung bình. 

+ Nếu V trong khoảng 0 – 10%: Độ dao động nhỏ. 

X − 

+ Nếu V trong khoảng 10 – 30%: Độ dao động trung bình. 

+ Nếu V trong khoảng 30 – 100%: Độ dao động lớn. 

Với độ dao động nhỏ hoặc trung bình thì kết quả thu được đáng tin cậy, 

ngược lại với độ dao động lớn thì kết quả thu được không đáng tin cậy. 

Muốn so sánh chất lượng của các tập thể HS khi đã tính được giá trị trung 

bình cộng thì sẽ có 2 trường hợp: 

Độ lệch chuẩn của lớp ĐC 






114 










- Nếu giá trị trung bình cộng bằng nhau thì trường hợp náo có độ lệch chuẩn 

S nhỏ hơn sẽ có chất lượng tốt hơn. 

- Nếu giá trị trung bình cộng khác nhau thì trường hợp nào có hệ số biến 

thiên V nhỏ hơn thì chất lượng đều hơn, còn giá trị X − lớn hơn thì trình độ tốt hơn. 

Mode 

Median 

Từ các giá trị trên ta có bảng các chỉ số thống kê như sau: 

Trường 

Bảng 3.14. Tổng hợp các tham số đặc trưng 

THPT Trần 

Văn Thành 

THPT Quốc 

Thái 

THPT An Phú 

Khối 12 Khối 12 Khối 12 

Đối tượng ĐC TN ĐC TN ĐC TN 

15 phút 5 7 6 7 5 7 

45 phút 5 7 5 7 6 7 

15 phút 5 7 6 7 5 7 

45 phút 5 7 5 7 6 7 

15 phút 5,42 6,54 6,08 7,21 5,63 6,77 

X − 45 phút 5,66 6,92 5,69 6,95 5,91 7,00 

S (SD) 

15 phút 1,62 1,54 1,78 1,68 1,68 1,55 

45 phút 1,70 1,69 1,69 1,63 1,70 1,64 

2 

15 phút 2,63 2,36 3,18 2,82 2,83 2,42 

S 

45 phút 2,88 2,86 2,85 2,65 2,90 2,71 

V 

t- test độc 

lập (p) 

SMD 

15 phút 29,91 23,50 29,34 23,29 29,88 22,96 

45 phút 29,99 24,44 29,66 23,41 28,81 23,50 

15 phút 0,00271 0,00529 0,00217 

45 phút 0,00160 0,00138 0,00423 

15 phút 0,69 0,64 0,68 


45 phút 0,75 0,74 0,64 





115 










3.4.3. Đánh giá, phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm 

3.4.3.1. Phân tích kết quả về mặt định tính 

Sau thực nghiệm, chúng tôi tiến hành trao đổi và phát phiếu thăm hỏi ý kiến 

đến 26 GV bộ môn Hóa học và 71 HS ở các lớp thực nghiệm có sử dụng câu hỏi và 

bài tập hình thành và phát triển năng lực tính toán tại trường THPT Quốc Thái, 

huyện An Phú, tỉnh An Giang và trường THPT An Phú, huyện An Phú, tỉnh An 

Giang, trường THPT Trần Văn Thành, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang và thu 

được các kết quả được trình bày ở phụ lục….. 

Về phía GV: Chúng tôi nhận thấy hầu hết các GV đều cho rằng việc sử dụng 

bài tập theo hướng hình thành và phát triển năng lực tính toán cho học sinh vào quá 

trình dạy học cũng như kiểm tra – đánh giá là rất cần thiết và có tính thiết thực. Các 

GV đều thích các tiết dạy này những kĩ năng tốt trong việc tính toán các bài tập hóa 

học, HS hứng thú và lớp học sôi nổi. Không chỉ rèn luyện cho HS được nhiều kĩ 

năng, phương pháp giả bài tập, phát triển năng lực tính toán mà còn tăng khả năng 

sáng tạo, hứng thú học tập cho HS. 

Về phía HS: Chúng tôi nhận thấy HS rất thích thú với các bài tập để phát 

triển năng lực tính toán. HS sôi nổi và mạnh dạn hơn trong quá trình học tập, tự 

thấy bản thân tự tin hơn khi giải các bài tập hóa học. Từ các bài tập, HS đã tiếp thu 

kiến thức nhanh và chủ động hơn, HS hình thành được nhiều kĩ năng trong tính 

toán, HS cũng nhận thấy Hóa học là môn học rất cần thiết và gần gũi với cuộc sống. 

HS có thái độ tích cực hơn với môn Hóa học và yêu thích môn Hóa học hơn. 

3.4.3.2. Phân tích kết quả về mặt định lượng 

Từ các bảng và hình phân tích số liệu thu thập được, chúng tôi có nhận xét: 

- Tỉ lệ các bài kiểm tra đạt khá, giỏi của LTN cao hơn LĐC. 

- Mode của LTN cao hơn LĐC, chứng tỏ HS LTN nhiều điểm cao hơn LĐC. 

- Giá trị trung bình của LTN cao hơn LĐC chứng tỏ mặt bằng điểm chung 

của LTN cao hơn LĐC. Có độ chênh lệch điểm số trung bình giữa LTN và LĐC, 

điều này cho thấy điểm trung bình của hai lớp TN và ĐC đã có sự khác biệt rõ rệt, 

lớp được tác động có điểm trung bình cao hơn LĐC. 


- Độ lệch chuẩn điểm kiểm tra của các LTN nhỏ hơn các LĐC chứng tỏ ở 





116 










các LTN, các số liệu tập trung quanh giá trị trung bình cộng tốt hơn, chất lượng bộ 

số liệu tốt hơn. Điều này cho phép nhận xét rằng chất lượng bài kiểm tra của các 

LTN không những cao hơn mà còn đồng đều hơn và bền vững hơn các LĐC. 

- Kiểm tra bằng t-test độc lập cho thấy kết quả giá trị p < 0,05. Kết quả này 

khẳng định sự chênh lệch điểm trung bình của hai lớp không phải do ngẫu nhiên mà 

do tác động, nghiêng về lớp TN. Suy ra LTN nắm vững và vận dụng kiến thức, kỹ 

năng tốt hơn LĐC. 

- Mức độ ảnh hưởng nằm trong mức độ trung bình. 

- Đồ thị các đường lũy tích của LTN luôn nằm bên phải và phía dưới các đường 

lũy tích của LĐC. Điều đó cho thấy chất lượng học tập của LTN tốt hơn LĐC. 

hơn LĐC. 

- Hệ số biến thiên V của LTN nhỏ hơn LĐC, nghĩa là chất lượng LTN đều 






117 







PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 




1. KẾT LUẬN 

Sau quá trình thực hiện luận văn này chúng tôi đã thực hiện được tất cả các 

nhiệm vụ đề ra: 

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về các vấn đề: Dạy học tích cực – các phương 

pháp dạy học tích cực. 

cho HS. 

- BTHH – vai trò của BTHH với phát triển tư duy, tạo hứng thú học tập 

- Tìm hiểu thực trạng dạy – học môn hóa học lớp 12 trên địa bàn huyện An 

phú, huyện Châu phú, tỉnh An Giang. 

- Đề xuất lập Đề cương bài học và hệ thống bài tập bổ trợ cho HS 12 chương 

sắt và hợp chất của sắt. 

- Tuyển chọn và giới thiệu 8 dạng bài tập và phương pháp giải cho HS 12 ôn 

thi đại học có liên quan chương sắt và hợp chất của sắt. 

- Tiến hành TNSP trên 2 cặp ĐC và TN thuộc 3 trường THPT ở huyện An 

phú, huyện Châu phú, tỉnh An Giang. 

- Xử lý các số liệu TNSP bằng phương pháp thống kê toán học trong khoa 

học giáo dục, phân tích kết quả TNSP để có kết luận mang tính khoa học. 

Ưu điểm: Kết quả thu được cho thấy SKKN có đóng góp nhất định vào việc 

đổi mới PPDH cho GV và góp phần định hướng HS tự học, khuyến khích HS tìm 

kiếm tài liệu phục vụ cho học tập. 

Tổ chức dạy học theo chủ đề trên cơ sở sử dụng đề cương bài học góp phần 

nâng cao chất lượng bộ môn đồng thời tăng thêm cơ hội, thêm thời gian cho HS 

tham gia hoạt động trên lớp, HS lĩnh hội kiến thức chủ động và tích cực hơn. 

Tuy nhiên, muốn nâng cao chất lượng giáo dục trên cơ sở phát huy năng lực 

của HS đòi hỏi GV tích cực đổi mới PPDH phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục 

đang tiến hành, phù hợp xu thế phát triển giáo dục trong nước và trên thế giới. 

Hạn chế: Một bộ phận HS chưa có thói quen chuẩn bị bài trước khi đến lớp vì 


thế GV kiên trì thuyết phục động viên, kiểm tra đôn đốc HS thực hiện thường xuyên. 





118 










Sĩ số HS trong 1 lớp đông, năng lực học tập không đều nên GV gặp khó khăn 

khi cho HS hoạt động nhóm vì thế GV cần chú ý hướng dẫn và kiểm tra quá trình 

học tập của những HS còn yếu hoặc thiếu chăm chỉ. 

Thời khóa biểu xếp tiết đơn 45’ nên các nội dung dạy học trong chủ đề 

thường bị gián đoạn qua nhiều buổi học và thiếu thời gian để tổ chức cho HS hoạt 

động nhóm. 

Trong giai đoạn sắp tới (sau năm 2021) việc đổi mới giáo dục sẽ được triển 

khai rộng rãi với nhiều hình thức dạy học như dạy học tích hợp, dạy học theo chủ 

đề…thì việc biên soạn Đề cương bài học là một bước đi phù hợp trong đó thể hiện 

vai trò dẫn dắt chủ động tích cực của người giáo viên qua việc tham khảo nhiều 

nguồn tài liệu, sắp xếp lựa chọn các đơn vị kiến thức và bài tập thích hợp đồng thời 

đòi hỏi HS đổi mới phương pháp học tập, nâng cao ý thức tự học. 

2. KIẾN NGHỊ 

2.1. Đối với Sở giáo dục và Đào tạo 

- Chỉ đạo và tổ chức hướng dẫn cho GV tập huấn về đổi mới PPDH cụ thể 

từng môn học phù hợp với mục đích yêu cầu của đề án đổi mới căn bản và toàn diện 

giáo dục Việt Nam. 

- Trang bị cơ sở vật chất, phương tiện dạy học theo yêu cầu của chương 

trình, yêu cầu về đổi mới PPDH. 

2.2. Đối với trường THPT 

- Động viên, khuyến khích GV viết tài liệu học tập cho HS dựa trên chuẩn 

kiến thức, kỹ năng và thực trạng hiện có về năng lực học tập của HS, cơ sở vật chất 

của nhà trường. 

- Chú trọng xây dựng ý thức tự học của HS trong nhà trường. 

- Sắp xếp thời khóa biểu theo tiết đôi (90’) thuận lợi cho việc đổi mới PPDH 

và sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực. 

2.3. Đối với giáo viên 

- Nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, tích cực hưởng ứng 

và tham gia vào việc đổi mới PPDH ngành đang phát động. 


- Thay đổi bài giảng, kiểm tra đánh giá trên cơ sở phát huy năng lực người 





119 










học, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. 

Trong khuôn khổ hạn hẹp của đề tài, chúng tôi mới nghiên cứu và thực hiện 

Đề cương bài học, bài tập cho chương Đại cương về kim loại lớp 12 THPT nên kết 

quả còn hạn chế. Kính mong được thầy cô, đồng nghiệp góp ý để chúng tôi rút kinh 

nghiệm tiếp tục triển khai đề tài với chất lượng và kết quả cao hơn. 

Chúng tôi trân trọng cảm ơn! 






120 










Tiếng việt 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Nguyễn Duy Ái (2001), Tài liệu giáo khoa chuyên hóa học 11, 12, NXB Giáo dục. 

2. Trịnh Văn Biều (2002), Lí luận dạy học hóa học, NXB Đại học sư phạm 

TPHCM. 

3. Bộ giáo dục và Đào tạo (2007), Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THPT 

môn hóa học, NXB Giáo dục. 

4. Bộ giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá 

kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh, NXB ĐHSP 

Hà Nội. 

5. Bộ giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn xây dựng các chuyên đề dạy 

học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh, NXB 

Đại học sư phạm Hà Nội. 

6. Hoàng Chúng (1982), Phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục, 

NXB Giáo dục. 

7. Nguyễn Cương (2000), Phương pháp dạy học hóa học tập I, NXB Giáo dục. 

8. Nguyễn Cương (2000), Phương pháp dạy học hóa học tập II, NXB Giáo dục. 

9. Nguyễn Văn Cường (2014), Lí luận dạy học hiện đại, NXB ĐHSP TPHCM. 

10. Trần Dương (2013), Giáo trình hóa học tinh thể, NXB Đại học Huế. 

11. Nguyễn Thanh Khuyến (2006), Phương pháp giải BTHH trắc nghiệm hóa học 

đại cương và vô cơ, NXB ĐH quốc gia Hà Nội. 

12. Trương Văn Thành (2013), Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập 

kim loại nhằm rèn luyện tư duy và tạo hứng thú cho HS trong việc học tập 

môn hóa hoc, Luận văn thạc sĩ giáo dục học trường Đại học sư phạm Huế. 

13. Đào Đình Thức (2006), Cấu tạo nguyên tử và liên kết hóa học tập II, NXB 

Giáo dục. 

14. Lê Trọng Tín (2007), Những phương pháp dạy học tích cực trong dạy học hóa 

học, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kì III 2004 – 2007. 

15. Lê Xuân Trọng, Lê Trọng Tín, Nguyễn Xuân Trường (2008), Sách giáo viên 


hóa học 12 nâng cao, NXB Giáo dục Hà Nội. 















16. Lê Xuân Trọng (chủ biên), Nguyễn Hữu Đỉnh, Từ Vọng Nghi, Đỗ Đình Răng, 

Cao Thị Thặng (2008), SGK hóa học 12 nâng cao, NXB Giáo dục Hà Nội. 

17. Nguyễn Xuân Trường (2006), Sử dụng BTHH trong dạy học hóa học ở trường 

phổ thông,NXB Đại học sư phạm Hà Nội. 

18. Nguyễn Xuân Trường, Nguyễn Thị Sửu, Đặng Thị Oanh, Trần Trung Ninh 

(2007), Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV THPT chu kỳ 3 2004 – 

2007, NXB ĐHSP Hà Nội. 

19. Nguyễn Xuân Trường (chủ biên) (2008), SGK hóa học 12 chương trình cơ bản, 

NXB Giáo dục Hà Nội. 

20. Nguyễn Phú Tuấn (2014), Thực nghiệm trong dạy học hóa học ở trường phổ 

thông, Bài giảng lớp Cao học ĐHSP Huế. 

21. Nguyễn Đức Vận (2011), Hóa học vô cơ tập II, NXB ĐHSP Hà Nội. 

Website 

22. Vũ Hồng Tiến (2013), Một số phương pháp dạy học tích cực, ngày truy cập 

01.6.2018, đường link www.pup.edu.vn. 
















PHỤ LỤC 















Giáo án về sắt và hợp chất 

PHỤ LỤC 1 

Chương 7: SẮT VÀ MỘT SỐ KIM LOẠI QUAN TRỌNG 

Tiết 52 . Bài 31 

SẮT 

(KHHH: Fe; NTK: 56) 

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 

1. Kiến thức: Biết được : 

- Vị trí, cấu hình electron lớp ngoài cùng, tính chất vật lí của sắt. 

- Tính chất hoá học của sắt : tính khử trung bình (tác dụng với oxi, lưu 

huỳnh, clo, nước, dung dịch axit, dung dịch muối). 

sắt. 

- Sắt trong tự nhiên (các oxit sắt, FeCO 3 , FeS 2 ). 

2. Kỹ năng: 

- Dự đoán, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận được tính chất hoá học của 

- Viết các PTHH minh hoạ tính khử của sắt. 

- Tính % khối lượng của sắt trong hỗn hợp phản ứng. Xác định tên kim loại 

dựa vào số liệu thực nghiệm. 

Trọng tâm: 

Đặc điểm cấu tạo nguyên tử sắt và các phản ứng minh hoạ tính khử của sắt. 

3. Tư tưởng: 

Yêu thích và ham mê học tập môn Hóa học 

4. Định hướng phát triển năng lực: 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học 

- Năng lực tính toán 

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học 

- Năng lực vận dụng kiến thức hoá học vào cuộc sống 

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 

1. Giáo viên: 


- Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học. 





P1 










- Dụng cụ, hoá chất: bình khí O 2 và bình khí Cl 2 (điều chế trước), dây sắt, 

đinh sắt, dung dịch H 2 SO 4 loãng, dung dịch CuSO 4 , ống nghiệm, đèn cồn, giá thí 

nghiệm, kẹp sắt,… 

3. Bài mới: 

Thời 

gian 

2. Học sinh: 

Đọc bài mới trước khi đến lớp 

III. PHƯƠNG PHÁP 

Đàm thoại kết hợp khéo léo với thuyết trình và hoạt động nhóm 

IV. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG 

1. Ổn định tổ chức: (1') 

2. Kiểm tra bài cũ: Trong giờ học 

Hoạt động của Giáo viên 

và Học sinh 

5' * Hoạt động 1 

- GV: dùng bảng HTTH 

và yêu cầu HS xác định vị 

trí của Fe trong bảng tuần 

hoàn. 

HS: viết cấu hình 

electron của Fe, Fe 2+ , Fe 3+ ; 

suy ra tính chất hoá học cơ 

bản của sắt. 


HS: nghiên cứu SGK để 

biết được những tính chất 

vật lí cơ bản của sắt. 

* Hoạt động 3 

- GV: yêu cầu HS xác 

định xem khi nào thì sắt thị 

oxi hoá thành Fe 2+ , khi nào 

Nội dung ghi bảng 

I – VỊ TRÍ TRONG BẢNG TUẦN HOÀN, 

CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ 

- Ô thứ 26, nhóm VIIIB, chu kì 4. 

- Cấu hình electron: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 hay 

[Ar]3d 6 4s 2 

Sắt dễ nhường 2 electron ở phân lớp 4s trở 

thành ion Fe 2+ và có thể nhường thêm 1 electron 

ở phân lớp 3d để trở thành ion Fe 3+ . 

II – TÍNH CHẤT VẬT LÍ: Là kim loại màu 

trắng hơi xám, có khối lượng riêng lớn (d = 8,9 

g/cm 3 ), nóng chảy ở 1540 0 C. Sắt có tính dẫn 

điện, dẫn nhiệt tốt và có tính nhiễm từ. 

III – TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 

Có tính khử trung bình. 

Với chất oxi hoá yếu: Fe → Fe 2+ + 2e 


Với chất oxi hoá mạnh: Fe → Fe 3+ + 3e 





P2 










10' thì bị oxi hoá thành Fe 3+ ? 

HS: tìm các thí dụ để 

minh hoạ cho tính chất hoá 

học cơ bản của sắt. 

- GV: biểu diễn các thí 

nghiệm: 

+ Fe cháy trong khí O 2 . 

+ Fe cháy trong khí Cl 2 . 

HS: Quan sát 

10' - GV: Biểu diễn thí 

nghiệm Fe tác dụng với 

dung dịch HCl và H 2 SO 4 

loãng. 

HS: quan sát các hiện 

tượng xảy ra. Viết PTHH 

của phản ứng. 

- GV: yêu cầu HS hoàn 

thành các PTHH: 

+ Fe + HNO 3 (l) → 

+ Fe + HNO 3 (đ) → 

+ Fe + H 2 SO 4 (đ) → 

5' - GV: Yêu cầu HS lấy VD 

minh họa 

HS: viết PTHH của phản 

ứng: 

Fe + CuSO 4 → 

- GV: Đây là ND giảm tải, 

yêu cầu HS về nhà tham 

1. Tác dụng với phi kim 

a) Tác dụng với lưu huỳnh 

b) Tác dụng với oxi 

0 0 t +2 -2 

Fe + S 0 

FeS 

0 0 +8/3 -2 

+2 +3 

t 

3Fe + 2O 0 2 Fe 3 O 4 (FeO.Fe 2 O 3 ) 

c) Tác dụng với clo 

0 0 t 0 +3 -1 

2Fe + 3Cl 2 2FeCl 3 

2. Tác dụng với dung dịch axit 

a) Với dung dịch HCl, H 2 SO 4 loãng 

0 +1 +2 0 

Fe + H 2 SO 4 FeSO 4 + H 2 

b) Với dung dịch HNO 3 và H 2 SO 4 đặc, nóng 

Fe khử N + 5 

hoặc + S 6 trong HNO 3 hoặc H 2 SO 4 đặc, 

nóng đến số oxi hoá thấp hơn, còn Fe bị oxi hoá 

thành 

+ 3 

. 

Fe 

0 +5 +3 +2 

Fe + 4HNO 3 (loaõng) Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O 

♣ Fe bị thụ động bởi các axit HNO 3 đặc, nguội 

hoặc H 2 SO 4 đặc, nguội. 

3. Tác dụng với dung dịch muối 

0 +2 +2 0 

Fe + CuSO 4 

FeSO 4 + Cu 

4. Tác dụng với nước (Giảm tải) 


t 0 < 570 0 C 

3Fe + 4H 2 O Fe 3 O 4 + 4H 2 





P3 










khảo thêm 

HS: nghiên cứu SGK để 

biết được điều kiện để 

phản ứng giữa Fe và H 2 O 

xảy ra. 


- HS nghiên cứu SGK để 

biết được trạng thái thiên 

nhiên của sắt. 

4. Củng cố bài giảng: (3') 

t 0 > 570 0 C 

Fe + H 2 O FeO + H 2 

IV – TRẠNG THÁI THIÊN NHIÊN 

- Chiếm khoảng 5% khối lượng vỏ trái đất, 

đứng hàng thứ hai trong các kim loại (sau Al). 

- Trong tự nhiên sắt chủ yếu tồn tại dưới dạng 

hợp chất có trong các quặng: quặng manhetit 

(Fe 3 O 4 ), quặng hematit đỏ (Fe 2 O 3 ), quặng 

hematit nâu (Fe 2 O 3 .nH 2 O), quặng xiđerit 

(FeCO 3 ), quặng pirit (FeS 2 ). 

- Có trong hemoglobin (huyết cầu tố) của máu. 

- Có trong các thiên thạch. 

BT1. Các kim loại nào sau đây đều phản ứng với dung dịch CuSO 4 ? 

A. Na, Mg, Ag. B. Fe, Na, Mǧ C. Ba, Mg, Hg. D. Na, Ba, Ag 

BT2. Cấu hình electron nào sau đây là của ion Fe 3+ ? 

A. [Ar]3d 6 B. [Ar]3d 5̌ C. [Ar]3d 4 D. [Ar]3d 3 

BT3. Cho 2,52g một kim loại tác dụng hết với dung dịch H 2 SO 4 loãng, 

thu được 6,84g muối 

sunfat. Kim loại đó là 

A. Mg B. Zn C. Fě D. Al 

BT4. Ngâm một lá kim loại có khối lượng 50g trong dung dịch HCl. Sau 

khi thu được 336 ml H 2 

đó là 

(đkc) thi khối lượng lá kim loại giảm 1,68%. Kim loại 

A. Zn B. Fě C. Al 

D. Ni 


5. Bài tập về nhà: (1') 





P4 










Tiết 53,54 . Bài 32 

- Bài tập về nhà: 1 → 5 trang 141 (SGK) 

- Xem trước bài HỢP CHẤT CỦA SẮT 


1. Kiến thức: 

Biết được : 

HỢP CHẤT CỦA SẮT 

- tính chất vật lí, nguyên tắc điều chế và ứng dụng của một số hợp chất của sắt. 

Hiểu được : 

+ Tính khử của hợp chất sắt (II) : FeO, Fe(OH) 2 , muối sắt (II). 

+ Tính oxi hoá của hợp chất sắt (III) : Fe 2 O 3 , Fe(OH) 3 , muối sắt (III). 


- Dự đoán, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận được tính chất hoá học các 

hợp chất của sắt. 

- Viết các PTHH phân tử hoặc ion rút gọn minh hoạ tính chất hoá học . 

- Nhận biết được ion Fe 2+ , Fe 3+ trong dung dịch. 

- Tính % khối lượng các muối sắt hoặc oxit sắt trong phản ứng. 

- Xác định công thức hoá học oxit sắt theo số liệu thực nghiệm. 

Trọng tâm: 

- Khả năng phản ứng của các hợp chất sắt (II) và sắt (III). 

- Phương pháp điều chế các hợp chất sắt (II) và sắt (III). 

3. Tư tưởng: Yêu thích và ham mê học tập môn Hóa học 



- Năng lực thực hành hóa học 










P5 











FeCl 3 . 


Đinh sắt, mẩu dây đồng, dung dịch HCl, dung dịch NaOH, dung dịch 

Làm BTVN, đọc bài mới trước khi đến lớp 


Kết hợp khéo léo giữa đàm thoại, nêu vấn đề và hoạt động nhóm 


Tiết 53 

Giảng ở các lớp: 

Lớp Ngày dạy Học sinh vắng mặt Ghi chú 

12C1 

12C3 


2. Kiểm tra bài cũ: (5') 


Thời 

gian 

Tính chất hoá học cơ bản của sắt là gì ? Dẫn ra các PTHH để minh hoạ. 

Hoạt động của Giáo 

viên và Học sinh 

5' * Hoạt động 1: 

- GV: Em hãy cho biết 

tính chất hoá học cơ bản 

của hợp chất sắt (II) là 

gì? Vì sao? 

HS: Trả lời 


- GV: Yêu cầu HS cho 

biết TCVL của FeO 


I – HỢP CHẤT SẮT (II) 

Tính chất hoá học cơ bản của hợp chất sắt (II) là 

tính khử. 

1. Sắt (II) oxit 

Fe 2+ → Fe 3+ + 1e 








P6 










HS: nghiên cứu tính 

chất vật lí của sắt (II) 

oxit. 

- GV: Yêu cầu HS lên 

bảng minh họa TCHH 

của FeO 

HS: viết PTHH của 

phản ứng biểu diễn tính 

khử của FeO. 

- GV: giới thiệu cách 

điều chế FeO. 

HS: Nghe TT 



biết TCVL của Fe(OH) 2 


chất vật lí của sắt (II) 

hiđroxit. 

- GV: biểu diễn thí 

nghiệm điều chế 

Fe(OH) 2 . 

HS: quan sát hiện 

tượng xảy ra và giải thích 

vì sao kết tủa thu được có 

màu trắng xanh rồi 

chuyển dần sang màu nâu 

đỏ. 



biết TCVL của muối sắt 

+2 +5 t 0 +3 +2 

3FeO + 10HNO 3 (loaõng) 

3FeO + 10H + + 


2. Sắt (II) hiđroxit 

3Fe(NO 3 ) 3 + NO + 5H 2 O 

− 

NO3 

→ 3Fe 3+ + NO↑ + 5H 2 O 

t 0 

Fe 2 O 3 + CO 2FeO + CO 2 

a. Tính chất vật lí : (SGK) 


Thí nghiệm: Cho dung dịch FeCl 2 + dung dịch 

NaOH 


4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O → 4Fe(OH) 3 

c. Điều chế: Điều chế trong điều kiện không có 

không khí. 

3. Muối sắt (II) 

a. Tính chất vật lí : Đa số các muối sắt (II) tan 


trong nước, khi kết tinh thường ở dạng ngậm 





P7 










(II) 


chất vật lí của muối sắt 

(II). 

- GV: Yêu cầu HS lên 

bảng minh họa TCHH 

của muối sắt (II) 

HS: lấy thí dụ để minh 

hoạ cho tính chất hoá học 

của hợp chất sắt (II). 

- GV: giới thiệu phương 

pháp điều chế muối sắt 

(II). 

HS: Nghe TT 

- GV: Vì sao dung dịch 

muối sắt (II) điều chế 

được phải dùng ngay ? 

HS: Nghe TT 


nước. 

Thí dụ: FeSO 4 .7H 2 O; FeCl 2 .4H 2 O 


+2 0 +3 -1 

2FeCl 2 + Cl 2 2FeCl 3 

c. Điều chế: Cho Fe (hoặc FeO; Fe(OH) 2 ) tác 

dụng với HCl hoặc H 2 SO 4 loãng. 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

FeO + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 O 

֠ Dung dịch muối sắt (II) điều chế được phải 

dùng ngay vì trong không khí sẽ chuyển dần 

thành muối sắt (III). 

Viết PTHH của các phản ứng trong quá trình chuyển đổi sau: 


Tiết 54 

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) 

FeS 2 Fe 2 O 3 FeCl 3 Fe(OH) 3 Fe 2 O 3 FeO FeSO 4 Fe 


- Xem trước phần HỢP CHẤT SẮT III 



Viết PTHH của các phản ứng trong quá trình chuyển đổi sau: 


(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) 

FeS 2 Fe 2 O 3 FeCl 3 Fe(OH) 3 Fe 2 O 3 FeO FeSO 4 Fe 





P8 











Thời 

gian 

Hoạt động của Giáo viên và 


Học sinh 

- GV: Tính chất hoá học chung 

của hợp chất sắt (III) là gì ? Vì 

sao ? 

HS: Tính chất hoá học đặc 

trưng của hợp chất sắt (III) là tính 

oxi hoá. 


- GV: Yêu cầu HS cho biết TCVL 

của Sắt (III) oxit 

HS: nghiên cứu tính chất vật lí 

của Fe 2 O 3 . 

- GV: Yêu cầu HS cho biết 

TCHH của Sắt (III) oxit 

HS: viết PTHH của phản ứng 

để chứng minh Fe 2 O 3 là một oxit 

bazơ. 

- GV: giới thiệu phản ứng nhiệt 

phân Fe(OH) 3 để điều chế Fe 2 O 3 . 

HS: Ghi TT 


II – HỢP CHẤT SẮT (III) 

Tính chất hoá học đặc trưng của hợp 

chất sắt (III) là tính oxi hoá. 

1. Sắt (III) oxit 

Fe 3+ + 1e → Fe 2+ 

Fe 3+ + 2e → Fe 



Fe 2 O 3 là oxit bazơ 

Fe 2 O 3 + 6HCl → 2FeCl 3 + 3H 2 O 

Fe 2 O 3 + 6H + → 2Fe 3+ 

Tác dụng với CO, H 2 


+ 3H 2 O 

Fe 2 O 3 + 3CO 2Fe + 3CO 2 

2Fe(OH) 3 

t 0 

t 0 

Fe 2 O 3 + 3H 2 O 

֠ Fe 3 O 3 có trong tự nhiên dưới dạng 

quặng hematit dùng để luyện gang. 


10' * Hoạt động 3: 2. Sắt (III) hiđroxit 





P9 











của Fe(OH) 3 

HS: tìm hiểu tính chất vật lí của 

Fe(OH) 3 trong SGK. 

- GV?: Chúng ta có thể điều chế 

Fe(OH) 3 bằng phản ứng hoá học 

nào ? 

HS: dung dịch kiềm + dung 

dịch muối sắt (III). 



của muối sắt (III). 

HS: nghiên cứu tính chất vật lí 

của muối sắt (III). 

- GV: biểu diễn thí nghiệm: 

+ Fe + dung dịch FeCl 3 . 

+ Cu + dung dịch FeCl 3 . 

HS: quan sát hiện tượng xảy ra. 

Viết PTHH của phản ứng. 


Fe(OH) 3 là chất rắn, màu nâu đỏ, 

không tan trong nước, dễ tan trong dung 

dịch axit tạo thành dung dịch muối sắt 

(III). 

2Fe(OH) 3 + 3H 2 SO 4 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 

6H 2 O 

Điều chế: dung dịch kiềm + dung dịch 

muối sắt (III). 


3. Muối sắt (III) 

Đa số các muối sắt (III) tan trong 

nước, khi kết tinh thường ở dạng ngậm 

nước. 

Thí dụ: FeCl 3 .6H 2 O; Fe 2 (SO 4 ) 3 .9H 2 O 

Muối sắt (III) có tính oxi hoá, dễ bị 

khử thành muối sắt (II) 

0 +3 

+2 


0 +3 +2 +2 

Cu + 2FeCl 3 CuCl 2 + 2FeCl 2 

BT1: Cho Fe tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng thu được V lít H 2 

(đkc), dung dịch thu được cho bay hơi được tinh thể FeSO 4 .7H 2 O có khối lượng là 

55,6g. Thể tích khí H 2 đã giải phóng là 

A. 8,19 B. 7,33 C. 4,48̌ 

D. 3,23 

BT2: Khử hoàn toàn 16g Fe 2 O 3 bằng khí CO ở nhiệt độ cao. Khi đi ra sau 


phản ứng được dẫn vào dung dịch Ca(OH) 2 dư. Khối lượng (g) kết tủa thu được là 





P10 










A. 15 B. 20 C. 25 D. 30̌ 


Tiết 55 . Bài 33 


- Xem trước bài HỢP KIM CỦA SẮT 


1. Kiến thức: Biết được : 

HỢP KIM CỦA SẮT 

- Định nghĩa và phân loại gang, sản xuất gang (nguyên tắc, nguyên liệu, cấu tạo và 

chuyển vận của lò cao, biện pháp kĩ thuật). 

- Định nghĩa và phân loại thép, sản xuất thép (nguyên tắc chung, phương pháp 

Mac-tanh, Bet-xơ-me, lò điện : ưu điểm và hạn chế). 

- Ứng dụng của gang, thép. 


- Quan sát mô hình, hình vẽ, sơ đồ,… rút ra được nhận xét về nguyên tắc và 

quá trình sản xuất gang, thép. 

thép. 

- Viết các PTHH phản ứng oxi hoá - khử xảy ra trong lò luyện gang, luyện 

- Phân biệt được một số đồ dùng bằng gang, bằng thép. 

- Sử dụng và bảo quản hợp lí được một số hợp kim của sắt. 

- Tính khối lượng quặng sắt cần thiết để sản xuất một lượng gang xác định 

theo hiệu suất. 

Trọng tâm: 

- Thành phần gang, thép. 

- Nguyên tắc và các phản ứng hoá học xảy ra khi luyện quặng thành gang và 

luyện gang thành thép. 

3. Tư tưởng: 









P11 















FeCl 3 . 


Đinh sắt, mẩu dây đồng, dung dịch HCl, dung dịch NaOH, dung dịch 

Đọc bài mới trước khi đến lớp 






Tính chất hoá học cơ bản của hợp chất sắt (II) và sắt (III) là gì ? Dẫn ra 

các PTHH để minh hoạ. 


Thời 

gian 



Học sinh 

- GV: đặt hệ thống câu hỏi: 

+ Gang là gì ? 

+ Có mấy loại gang ? 


- GV: bổ sung, sửa chữa những 

chổ chưa chính xác trong định 

nghĩa và phân loại về gang của 

HS. 

I – GANG 


1. Khái niệm: Gang là hợp kim của sắt 

và cacbon trong đó có từ 2 – 5% khối 

lượng cacbon, ngoài ra còn có một 

lượng nhỏ các nguyên tố Si, Mn, S,… 

2. Phân loại: Có 2 loại gang 

a) Gang xám: Chứa cacbon ở dạng than 

chì. Gẫngms được dùng để đúc bệ máy, 

ống dẫn nước, cánh cửa,… 


b) Gang trắng 





P12 










HS: Nghe TT 


- GV: nêu nguyên tắc sản xuất 

gang. 


- GV: thông báo các quặng sắt 

thường dung để sản xuất gang là: 

hematit đỏ (Fe 2 O 3 ), hematit nâu 

(Fe 2 O 3 .nH 2 O) và manhetit 

(Fe 3 O 4 ). 

HS: Nghe TT 

- GV: dùng hình vẻ 7.2 trang 148 

để giới thiệu về các phản ứng hoá 

học xảy ra trong lò cao. 

HS:viết PTHH của các phản 

ứng xảy ra trong lò cao. 

- Gang trắng chứa ít cacbon hơn và chủ 

yếu ở dạng xementit (Fe 3 C). 

- Gang trắng (có màu sáng hơn gang 

xám) được dùng để luyện thép. 

3. San xuất gang 

a) Nguyên tắc: Khử quặng sắt oxit bằng 

than cốc trong lò cao. 

b) Nguyên liệu: Quặng sắt oxit (thường 

là hematit đỏ Fe 2 O 3 ), than cốc và chất 

chảy (CaCO 3 hoặc SiO 2 ). 

c) Các phản ứng hoá học xảy ra trong 

quá trình luyện quặng thành gang 

Phản ứng tạo chất khử CO 

t 

C + O 0 2 CO 2 

CO 2 + C t0 

2CO 

Phản ứng khử oxit sắt 

- Phần trên thân lò (400 0 C) 

3Fe 2 O 3 + CO t0 

2Fe 3 O 4 + CO 2 

- Phần giữa thân lò (500 – 600 0 C) 

Fe 3 O 4 + CO t0 

3FeO + CO 2 

- Phần dưới thân lò (700 – 800 0 C) 

FeO + CO t0 

Fe + CO 2 

Phản ứng tạo xỉ (1000 0 C) 

CaCO 3 → CaO + CO 2 ↑ 


CaO + SiO 2 → CaSiO 3 





P13 











- GV: đặt hệ thống câu hỏi: 

+ Thép là gì ? 

+ Có mấy loại thép ? 

- GV: bổ sung, sửa chữa những 

chổ chưa chính xác trong định 

nghĩa và phân loại về thép của 

HS và thông báo thêm: Hiện nay 

có tới 8000 chủng loại thép khác 

nhau. Hàng năm trên thế giới tiêu 

thụ cỡ 1 tỉ tấn gang thép. 

HS: Nghe TT 

d) Sự tạo thành gang 

(SGK) 

II – THÉP 

1. Khái niệm: Thép là hợp kim của sắt 

chứa từ 0,01 – 2% khối lượng cacbon 

cùng với một số nguyên tố khác (Si, Mn, 

Cr, Ni,…) 

2. Phân loại 

a) Thép thường (thép cacbon) 

- Thép mềm: Chứa không quá 0,1%C. 

Thép mềm dễ gia công, được dùng để 

kép sợi,, cán thành thép lá dùng chế tạo 

các vật dụng trong đời sống và xây dựng 

nhà cửa. 

- Thép cứng: Chứa trên 0,9%C, được 

dùng để chế tạo các công cụ, các chi tiết 

máy như các vòng bi, vỏ xe bọc thép,… 

b) Thép đặc biệt: Đưa thêm vào một số 

nguyên tố làm cho thép có những tính 

chất đặc biệt. 

- Thép chứa 13% Mn rất cứng, được 

dùng để làm máy nghiền đá. 

- Thép chứa khoảng 20% Cr và 10% Ni 

rất cứng và không gỉ, được dùng làm 

dụng cụ gia đình (thìa, dao,…), dụng cụ 

y tế. 

- Thép chứa khoảng 18% W và 5% Cr 

rất cứng, được dùng để chế tạo máy cắt, 


gọt như máy phay, máy nghiền đá,… 





P14 











- GV: nêu nguyên tắc của việc 

sản xuất thép? 

HS: Giảm hàm lượng các tạp 

chất C, Si, S, Mn,…có trong 

thành phần gang bằng cách oxi 

hoá các tạp chất đó thành oxit rồi 

biến thành xỉ và tách khỏi thép. 

- GV: dùng sơ đồ để giới thiệu 

các phương pháp luyện thép, phân 

tích ưu và nhược điểm của mỗi 

phương pháp. 

HS: Nghe TT 

- GV: cung cấp thêm cho HS: 

Khu liên hợp gang thép Thái 

Nguyên có 3 lò luyện gang, 2 lò 

Mac-côp-nhi-côp-tanh và một số 

lò điện luyện thép. 

HS: Nghe TT 


3. Sản xuất thép 

a) Nguyên tắc: Giảm hàm lượng các tạp 

chất C, Si, S, Mn,…có trong thành phần 

gang bằng cách oxi hoá các tạp chất đó 

thành oxit rồi biến thành xỉ và tách khỏi 

thép. 

b) Các phương pháp luyện gang thành 

thép 

Phương pháp Bet-xơ-me 

Phương pháp Mac-tanh 

Phương pháp lò điện 

(GIẢM TẢI CÁC LOẠI LÒ LUYỆN 

THÉP: không dạy cấu tạo lò, chỏ dạy 

nguyên tắc và phản ứng xảy ra) 

BT1. Nêu những phản ứng chính xảy ra trong lò cao. 

BT2. Nêu các phương pháp luyện thép và ưu nhược điểm của mỗi phương pháp. 

BT3. Khử hoàn toàn 17,6g hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 ,Fe 2 O 3 đến Fe 

cần vừa đủ 2,24 lít CO 

(đkc). Khối lượng sắt thu được là 

A. 15 B. 16̌ C. 17 D. 18 



- Xem trước bài LUYỆN TẬP: TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA SẮT 


VÀ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA SẮT 





P15 










Tiết 56. 57 Bài 37 

LUYỆN TẬP 

TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA SẮT VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT 


1. Kiến thức: HS hiểu: 

- Vì sao sắt thường có số oxi hoá +2 và +3. 

- Vì sao tính chất hoá học cơ bản của hợp chất sắt (II) là tính khử, của hợp chất sắt 

(III) là tính oxi hoá. 


Giải các bài tập về hợp chất của sắt 

Trọng tâm: Giải các bài tập về hợp chất của sắt 

3. Tư tưởng: Cẩn thận, tỉ mỉ khi giải BT hóa học 










Giáo án, các bài tập có liên quan đến sắt và hợp chất của sắt. 

Làm BTVN, chuẩn bị bài mới 







Nêu những phản ứng chính xảy ra trong lò cao. 






P16 










Thời 

gian 



Học sinh 

- GV: Các em nghiên cức SGK 

và nhắc lại cho thầy các kiến 

thức cơ bản của Fe và hợp chất 

của Fe? 

HS: Trả lời như SGK - 164 


- GV: Treo bảng phụ ghi BT1 

lên bảng và yêu cầu HS làm BT. 

HS: thảo luận nhóm và cử đại 

diện nhóm lên bảng trình bày 

- GV: Nhận xét và bổ sung 

HS: Nghe TT 







HS: Nghe TT 


I. KIẾN THỨC CẦN NHỚ: (SGK) 

II. BÀI TẬP 

* Bài 1: Viết cấu hình electron của Fe, 

Fe 2+ và Fe 3+ . Từ đó hãy cho biết tính chất 

hoá học cơ bản của Fe, Fe 2+ và Fe 3+ là gì 

? 

Fe có tính khử TB 

Fe +2 có tính khử 

Fe +3 có tính OXH 

--- // --- 

* Bài 2: Hoàn thành các PTHH của phản 

ứng theo sơ đồ sau: 

(1) 

FeCl 2 

(2) 

Fe (3) (4) 

(6) 

(5) FeCl 3 

Giải 

(1) Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 

(2) FeCl 2 + Mg → MgCl 2 + Fe 

(3) 2FeCl 2 + Cl 2 → 2FeCl 3 

(4) 2FeCl 3 + Fe → 3FeCl 2 

(5) 2FeCl 3 + 3Mg → 3MgCl 2 + 2Fe 


(6) 2Fe + 3Cl 2 → 2FeCl 3 





P17 
















HS: Nghe TT 







HS: Nghe TT 





* Bài 3: Bằng phương pháp hoá học, hãy 

phân biệt 3 mẫu hợp kim sau: Al – Fe, Al 

– Cu và Cu – Fe. 

Giải 

Cho 3 mẫu hợp kim trên tác dụng với 

dung dịch NaOH, mấu nào không thấy sủi 

bọt khí là mẫu Cu – Fe. 

Cho 2 mẫu còn lại vào dung dịch HCl 

dư, mẫu nào tan hết là mẫu Al – Fe, mẫu 

nào không tan hết là mẫu Al – Cu. 

* Bài 4: Một hỗn hợp bột gồm Al, Fe, 

Cu. Hãy trình bày phương pháp hoá học 

để tách riêng từng kim loại từ hỗn hợp đó. 

Viết PTHH của các phản ứng. 

Cu 

Al, Fe, Cu 

dd HCl dö 

Giải 

AlCl 3 , FeCl 2 , HCl dö 

Fe(OH) 2 

O 2 + H 2 O t 0 

NaAlO 2 , NaOH dö 

Fe(OH) 3 Al(OH) 3 

t 0 t 0 

Fe 2 O 3 

CO t 0 

Fe 

NaOH dö 

Al 2 O 3 

Al 

CO 2 dö 

ñpnc 

* Bài 5: Cho một ít bột Fe nguyên chất 

tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng thu 

được 560 ml một chất khí (đkc). Nếu cho 


một lượng gấp đôi bột sắt nói trên tác 





P18 












HS: Nghe TT 


dụng hết với dung dịch CuSO 4 dư thì thu 

được một chất rắn. Tính khối lượng của 

sắt đã dùng trong hai trường hợp trên và 

khối lượng chất rắn thu được. 

Giải 

Fe + dung dịch H 2 SO 4 loãng: 

n Fe = nH 2 

= 0,025 (mol) m Fe = 

0,025.56 = 1,4g 

Fe + dung dịch CuSO 4 

n Fe = 0,025.2 = 0,05 (mol) m Fe = 

0,05.56 = 2,8g 

Fe + CuSO 4 → FeSO 4 + Cu↓ 

n Fe = n Cu = 0,05.64 = 3,2g 

Điền CTHH của các chất vào những chổ trống và lập các PTHH sau: 

a) Fe + H 2 SO 4 (đặc) → SO 2 ↑ + … 

b) Fe + HNO 3 (đặc) → NO 2 ↑ + … 

c) Fe + HNO 3 (loãng) → NO↑ + … 

d) FeS + HNO 3 → NO↑ + Fe 2 (SO 4 ) 3 + … 

Giải 

a) 2Fe + 6H 2 SO 4 (đặc) → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3SO 2 ↑ + 6H 2 O 

b) Fe + 6HNO 3 → Fe(NO 3 ) 3 + 3NO 2 ↑ + 3H 2 O 

c) Fe + 4HNO 3 → Fe(NO 3 ) 3 + NO↑ + 2H 2 O 

d) FeS + HNO 3 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + NO↑ + Fe(NO 3 ) 3 + H 2 O 


Bài 1: Biết 2,3g hỗn hợp gồm MgO, CuO và FeO tác dụng vừa đủ với 

100 ml dung dịch H 2 SO 4 0,2M. Khối lượng muối thu được là 


3,9ǧ 

A. 3,6g B. 3,7g C. 3,8g D. 





P19 










Giải 

nH 2 SO 4 

= 0,02 (mol) 

m muối = 2,3 + 0,02(96 – 16) = 3,9g 

Bài 2: Nguyên tử của một nguyên tố X có tổng số hạt proton, nơtron 

và electron là 82, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 

22. Nguyên tố X là 

A. Fě B. Br C. P D. Cr 






P20 










A. MỤC TIÊU KIỂM TRA 

PHỤ LỤC 2 

KIỂM TRA 1 TIẾT - LẦN 4 

- Kiểm tra khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh về Fe và Cr 

- Kiểm tra kĩ năng vận dụng kiến thức vào giải bài tập về Fe, Cr và một số 

kim loại khác 

B. MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA 

Tên chủ 

đề 

1. Sắt,hợp 

chất sắt, 

hợp kim 

sắt 

Nhận biết 

Thông hiểu Vận dụng Tổng 

TNKQ TL TNKQ TL TNKQ TL 

- Tính chất hóa 

học của sắt. 

- Nguyên liệu sx 

gang. 

- Tính khử của hợp 

chất sắt (II) 

- Tính chất hóa học 

của sắt. 

- Xác định tên kim 

loại. 

- Tính toán theo 

phương trình. 

Số câu 2 ½ 2,5 

Số điểm 1,0 1,0 2,0 

Tỉ lệ % 10 10 20 

2. Crom 

và hợp 

chất crom 

-Tính chất hóa 

học của crom. 

- Tính toán theo 

phương trình. 

Số câu 2 1 3 

Số điểm 1,0 3,0 4,0 

Tỉ lệ % 10 30 40 

- Nhận biết 

- Tính phần trăm 

khối lượng kim loại 


trong hỗn hợp. 

Số câu 2 ½ 1 2,5 





P21 










Số điểm 1,0 1,0 2,0 4,0 

Tỉ lệ % 10 10 20 40 

Tổng Số 

câu 

Tổng Số 

điểm 

6 1 1 1 9 

3,0 2,0 3,0 2,0 10,0 

Tỉ lệ % 30 20 30 20 100 

C. ĐỀ BÀI 

I. TRẮC NGHIỆM: (3,0 điểm) 

1. Trong số các kim loại Mg, Al, Fe, Cu và Cr, thì kim loại bị thụ động hoá với 

dung dịch HNO 3 (đặc, nguội) và H 2 SO 4 (đặc, nguội) là 

A. Al, Fe và Cr. B. Cu, Al, Fe và Cr. 

C. Al, Mg và Fe. D. Cu, Al và Fe. 

2. Các nguyên liệu cần thiết cho quá trình sản xuất gang là: 

A. hỗn hợp các oxit kim loại , than cốc, silic đioxit. 

B. quặng sắt, khí cacbon oxit, chất chảy. 

C. thép, than cốc, canxi cacbonat. 

D. quặng sắt, than cốc, chất chảy. 

3. Điều nào sau đây đúng khi nói về Fe 2+ ? 

A. Fe 2+ chỉ có tính oxi hoá. 

B. Fe 2+ chỉ có tính khử. 

C. Fe 2+ vừa có tính khử vừa có tính oxi hoá. 

D. Fe 2+ có tính chất lưỡng tính. 

4. Cấu hình electron của ion Fe 3+ (Z = 26) là 

A. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 7 . 

B. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 3 4s 2 . 

C. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 4 4s 1 . 

D. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5 . 


5. Cặp chất nào sau đây phản ứng với cả 2 dung dịch HCl và KOH ? 





P22 










A. CrO, Al 2 O 3 B. CrO, CrO 3 C. Cr 2 O 3 , Al 2 O 3 D. Al 2 O 3 , CrO 3 

6. Thêm 0,02 mol NaOH vào dung dịch chứa 0,01 mol CrCl 2 , rồi sục không khí 

vào cho đến khi phản ứng hoàn toàn thì khối lượng kết tủa thu được là 


II. TỰ LUẬN: (7,0 điểm) 

Câu 1 : (3 điểm) 

Viết các phương trình hóa học thực hiện sơ đồ chuyển hóa sau : 

(1) 

Fe 

(12) 

Fe 2 O 3 


FeCl 2 

(2) 

(11) 

Fe(NO 3 ) 2 

Fe(OH) 2 

(3) 

(10) 

FeSO 4 

FeO (4) (5) 

Fe(NO 3 ) 3 Fe(OH) 3 

(6) 

(9) (8) (7) 

FeO Fe 3 O 4 Fe 2 O 3 

Phân biệt các lọ riêng biệt chứa các dung dịch : CrCl 3 , FeCl 3 , CuSO 4 . 


Đun nóng 15,2 gam Cr 2 O 3 với 2,7 gam Al bột trong điều kiện không có không 

khí. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn người ta thu được hỗn hợp chất rắn X. 

a) Tính khối lượng Cr sinh ra. 

b) Tính thể tích dung dịch KOH 5M cần dùng để hòa tan toàn bộ lượng X. 

D. ĐÁP ÁN 

I. TRẮC NGHIỆM (6 câu * 0,5điểm = 3 điểm) 

II. TỰ LUẬN (7 điểm) 

Câu 1 2 3 4 5 6 

ĐA A D C D C B 

Câu 1 : (3 điểm) Mỗi phương trình đúng được 0,25 điểm 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 

FeCl 2 + 2NaOH → Fe(OH) 2 + 2NaCl 

Fe(OH) 2 

t 

o 

⎯⎯→ FeO + H 2 O 

3FeO + 10HNO 3 → 3Fe(NO 3 ) 3 + NO + 5H 2 O 

Fe(NO 3 ) 3 + 3NaOH → Fe(OH) 3 + 3NaNO 3 


2Fe(OH) 3 

o 

t 

⎯⎯→ Fe 2 O 3 + 3H 2 O 





P23 










3Fe 2 O 3 + CO 

Fe 3 O 4 + CO 

o 

t 

⎯⎯→ 2Fe 3 O 4 + CO 2 

o 

t 

⎯⎯→ 3FeO + CO 2 

FeO + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 O 

FeSO 4 + Ba(NO 3 ) 2 → Fe(NO 3 ) 2 + BaSO 4 

t 

o 

4Fe(NO 3 ) 2 ⎯⎯→ 2Fe 2 O 3 + 8NO 2 + O 2 

Fe 2 O 3 + 2Al 


t 

o 

⎯⎯→ 2Fe + Al 2 O 3 

Phân biệt các dung dịch : CrCl 3 , FeCl 3 , CuSO 4 . 

Cho dung dịch NaOH từ 

từ đến dư vào các mẫu 


a) 

thử 

15,2 

n Cr2O 

= = 0,1 (mol) 

3 

152 

CrCl 3 FeCl 3 CuSO 4 

lục xám 

sau đó tan 

; Al 

đỏ nâu 

không tan 

2,7 

n = = 0,1 (mol) 

27 

Cr 2 O 3 + 2Al → Al 2 O 3 + Cr 

Ban đầu 0,1 0,1 0 0 

Phản ứng 0,05 0,1 0,05 0,1 

Sau phản ứng 0,05 0 0,05 0,1 

b) 

m Cr = 0,1.52 = 5,2 (gam) 

Al 2 O 3 + 2KOH → 2NaAlO 2 + H 2 O 

0,05 0,1 (mol) 

Cr 2 O 3 + 2KOH → 2NaCrO 2 + H 2 O 

0,05 0,1 (mol) 

Tổng số mol KOH = 0,2 mol ⇒ V ddKOH = 

0,2 

0, 04 

5 = (lít). 

keo xanh 

không tan 






P24 










PHỤ LỤC 3 

ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT 

Môn: HÓA HỌC – Khối 12 

Đề : 1 

Hãy chọn câu trả lời đúng nhất trong số các câu sau : 

Câu 1: Cho phương trình hoá học: aAl + bFe 3 O 4 → cFe + dAl 2 O 3 (a, b, c, d là các số 

nguyên, tối giản). Tổng các hệ số a, b, c, d là: 

A. 25. B. 24. C. 27. D. 26. 

Câu 2: Tính chất hóa học cơ bản của Fe là: 

A. Tính oxi hóa trung bình 

B. Tính khử trung bình 

C. Lúc thể hiện tính oxi hóa lúc thể hiện tính khử 

D. Không thể hiện tính oxi hóa – khử 

Câu 3: Trong các loại quặng sắt, quặng có hàm lượng sắt cao nhất là 


Câu 4: Cho biết Fe (Z = 26). Cấu hình của ion Fe 3+ là: 

A. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 1 4s 2 B. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5 

D. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 2 4s 1 D. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 2 4s 2 

Câu 5: Dãy gồm hai chất chỉ có tính oxi hoá là 

Fe 2 O 3 . 

A. Fe(NO 3 ) 2 , FeCl 3 . B. Fe(OH) 2 , FeO. C. Fe 2 O 3 , Fe 2 (SO 4 ) 3 . D. FeO, 

Câu 6: Sắt phản ứng với chất nào sau đây tạo được hợp chất trong đó sắt có hóa trị 

(III)? 

A. Dd H 2 SO 4 loãng B. Dd CuSO 4 

C. Dd HCl đậm đặc D. Dd HNO 3 loãng 

Câu 7: Sắt có thể tan trong dd chất nào sau đây? 

A. AlCl 3 B. FeCl 3 C. FeCl 2 D. MgCl 2 

Câu 8: Một loại hợp kim của sắt trong đó có nguyên tố C (0,01% - 2%) và một 

lượng rất ít các nguyên tố Si, Mn, S, P. Hợp kim đó là: 


A. Amelec B. Thép C. Gang D. Đuyra 





P25 










Câu 9: Phương trình hóa học nào dưới đây viết đúng? 

A. 3Fe + 2O 2 

C. Fe + 2S 

0 

t 

⎯⎯→ Fe 2 O 3 . B. Fe + Cl 2 ⎯⎯→ FeCl 2 . 

0 

t 

⎯⎯→ FeS 2 D. Fe + 2HCl ⎯⎯→ FeCl 2 + H 2 

Câu 10: Cấu hình electron nào sau đây là của ion Fe? 

A. [Ar] 4s 2 3d 6 . B. [Ar]3d 6 4s 2 . C. [Ar]3d 8 . D. [Ar]3d 7 4s 1 . 






P26 










PHỤ LỤC 4 

Thực trạng vấn đề dạy - học môn hóa học của HS THPT hiện nay 

Về việc dạy học môn hóa học lớp 12 nhằm phát triển năng lực tự 

học cho học sinh “ cho kết quả như sau 

Stt 

Nội dung 

Chưa 

đạt 

Tỉ lệ 

Đạt Tốt Rất 

1 Tự xác định được dàn ý của bài học. 23,8 43,2 20,2 12,8 

2 Phát hiện các tình huống có vấn đề trong tự 

học, chuyển chúng thành dạng có thể giải 

quyết tại trên lớp. 

3 Chia sẻ và lĩnh hội thông tin trong các hoạt 

động nhóm/lớp để đưa ra được kiến thức 

chung. 

4 Biết cách kiểm nghiệm các dự đoán khi có 

sự chuẩn bị trước ở nhà về: thực hiện các 

thí nghiệm an toàn, thành công, đưa ra các 

suy luận logic... 

tốt 

52,3 23,6 11,2 12,9 

10,2 35,6 46,7 7,5 

33.3 41,4 20,0 5,3 

5 Mô hình dạy học: lớp học đảo ngược. 12,4 34,6 46,7 6,3 

6 Tự đánh giá bản thân và đánh giá bạn học 

trong các hoạt động học. 

8,9 9,9 64,5 16,7 






P27 










Bảng kiểm HS lớp 12 Về việc học tập môn hóa học lớp 12 nhằm phát 

triển năng lực tự học của các em “ cho kết quả như sau 

Tỉ lệ 

Stt 

Nội dung 

1 Tự xác định được mục tiêu bài học/nhiệm 

vụ khi học trên lớp. 

2 Tự xác định được dàn ý khi học ở nhà với 

sự trợ giúp của ebook. 

3 Phát hiện các tình huống có vấn đề và 

chuyển chúng thành dạng có thể giải quyết 

khi học trên lớp. 

4 Phát hiện các tình huống có vấn đề và 

chuyển chúng thành dạng có thể giải quyết 

khi học ở nhà với sự trợ giúp của ebook 

5 Chia sẻ và lĩnh hội thông tin trong các hoạt 

động nhóm/lớp để đưa ra được kiến thức 

chung. 

6 Biết cách kiểm nghiệm các dự đoán khi có 

sự chuẩn bị trước ở nhà về: thực hiện các 

thí nghiệm an toàn, thành công, đưa ra các 

suy luận logic... 

7 Tự lực tìm kiếm tri thức mới trong các hoạt 

động học tập trên lớp với sự hướng dẫn của 

GV 

Chưa 

đạt 

Đạt Tốt Rất 

tốt 

26,0 23,0 34,5 6,5 

34,9 23,4 21,7 20,0 

45,5 33,4 11,8 9,3 

56,0 33,0 6,3 4,7 

14,2 39,6 41,7 4,5 

23.3 31,4 30,0 15,3 

36,7 27,8 23,6 11,9 

8 Tự hình thành được tri thức mới 41,2 23,6 28,5 6,7 






P28 










Tỉ 

lệ 

Bảng kiểm về tinh thần học tập của HS trên lớp 

Mức độ chăm chú 

Rất 

chăm 

chú 

nghe giảng 

Bình 

thường 

Chưa 

chăm 

chú 

Phát biểu xây dựng 

Tích 

cực 

bài 

Bình 

thường 

Chưa 

tích 

cực 

Tham gia hoạt động 

Tích 

cực, 

hiệu 

quả 

Tích 

cực, 

chưa 

hiệu 

quả 

Chưa 

tích 

cực 

27,6 28,7 43,7 27,6 35,7 36,7 34,5 37,8 27,7 

Số liệu thống kê cho thấy một bộ phận khá lớn HS lớp 12 chưa quan tâm 

đúng mức việc học tập môn hóa, HS học tập thụ động, thiếu hứng thú và thiếu ý 

thức tự giác học tập. 

Nguyên nhân khách quan: 

Số lượng môn học của năm học cuối cấp quá nhiều (13 môn) vì vậy HS 

“chấp nhận” học lệch để dành thời gian ôn tập các môn xét vào các khối thi . Với tổ 

hợp ba môn thi để xét tuyển đại học như hiện nay HS có nhiều cách lựa chọn “dễ 

thở" hơn. Ví dụ: Chọn thi Toán - Lý - Ngoại ngữ có hai môn bắt buộc phải thi là 

Toán và Ngoại ngữ thuận lợi hơn là chọn tổ hợp Toán - Lý - Hóa chỉ có môn Toán 

là môn bắt buộc phải thi. Vì thế số lượng HS 12 chọn thi môn hóa trong kỳ thi tuyển 

đại học và tốt nghiệp THPT có xu hướng giảm dần. 

Khối lượng kiến thức môn hóa học 12 nặng so với số tiết chương trình qui 

định nên có ít thời gian dành cho luyện lập, thảo luận vì vậy HS nắm kiến thức chưa 

vững vàng. 

Nguyên nhân chủ quan: 

Đối với HS: HS xem nhẹ khâu tự học, ỷ lại vào thầy, cô giáo. HS ghi chép 

nội dung bài học, học thuộc và trả bài đúng như bài giảng. Múc độ này chỉ tái hiện 


vấn đề chứ chưa tái tạo, chưa mang tính sáng tạo cá nhân. Vì vậy, HS thường mau 





P29 










quên kiến thức, thiếu hứng thú học tập. Lệ thuộc quá nhiều vào việc học thêm 

ngoài giờ. 

Đối với GV: Dạy học chủ yếu thực hiện trên lớp theo tiết học, mỗi tiết chỉ có 

45 phút vì thế PPDH còn nặng về thuyết trình. GV dành thời gian để soạn giảng bài 

còn ít hoặc sử dụng giáo án cũ nên chưa phù hợp với từng lớp đối tượng HS. Hầu 

hết GV ở trường THPT tư thục thừa nhận là hầu như không làm thí nghiệm biểu 

diễn. Bài thí nghiệm bắt buộc thực hiện còn sơ sài. Kiểm tra đánh giá chưa quan 

tâm nhiều đến khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng thực hành thí nghiệm... vì thế 

GV chưa thực sự đổi mới PPDH theo hướng phát huy năng lực học tập của HS. 

Đối với cha mẹ HS: Cha mẹ HS chưa khuyến khích con tự học ở nhà, có thói quen 

gửi con đi học thêm ngay từ cấp tiểu học. Một bộ phận khá lớn cha mẹ HS “khoán 

trắng" việc học của HS cho nhà trường quản lý. 






P30 










PHỤ LỤC 5 

Thiết kế bài tập về sắt và hợp chất của sắt nhằm nâng cao năng lực lĩnh hội 

 

 

A. BIẾT 

I. SẮT 

Kiến thức cần nhớ 

Như nội dung như [2.4] 

Câu hỏi trắc nghiệm 

kiến thức cho học sinh. 

1. Hòa tan sắt kim loại trong dung dịch HCl. Cấu hình electron của cation kim loại 

có trong dung dịch thu được là: 

A. [Ar]3d 5 . B. [Ar]3d 6 . C. [Ar]3d 5 4s 1 . D. [Ar]3d 4 4s 2 . 

2. Thành phần nào trong cơ thể có nhiều sắt nhất? 

A. Tóc. B. Da. C. Máu. D. Xương. 

3. Cho hỗn hợp Fe và Cu vào dung dịch HCl dư . Sau khi phản ứng xảy ra hoàn 

toàn người ta thu được dung dịch muối X và chất rắn Y. Thứ tự X,Y lần lượt là 

A. FeCl 2 , Cu. B. FeCl 3 , Cu . C. HCl, Cu . D. CuCl 2 , Fe. 

4. Sắt là một kim loại có tính khử: 

A. mạnh. B. trung bình. C. yếu. D. rất mạnh 

5. Sắt có thể khử được ion của các kim loại đứng sau nó trong dãy điện hóa.Trong 

cac phản ứng này sắt thường bị oxi hóa đến số oxi hóa nào? 

A. + 2. B. +3. C. +2 hoặc +3. D. +2 và +3 

6. Trong tự nhiện sắt tồn tại chủ yếu ở dạng nào? 

A. dạng tự do. B. Dạng hợp chất. C. Dạng hỗn hợp. D. Phức chất. 

7. Cho kim loại Fe tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng (lấy dư).Sau phản ứng thu 

đươc muối nào sau đây? 

A. Sắt (II) sunfat. B. Sắt (III) sunfat . 

C. Sắt sunfat . D. Hỗn hợp sắt (II) sunfat và sắt (III) sunfat. 

8. Nhận định nào sau đây về sắt là không chính xác? 


A. Có tính nhiễm từ . B. Là chất rắn ,không màu. 





P31 










C.Có tính nhiễm từ. . 

D.Có tính dẫn diện.dẫn nhiệt. 

9. Cho các kim loại sau: Na, Fe, K, Ba. Kim loại không tác dụng với nước ở nhiệt 

độ thường là A. Na. B. Fe. C. K. D. Ba. 

10. Cấu hình electron nào sau đây là của ion Fe 2+ ? 

[Ar]3d 3 . 

A. [Ar]3d 6 . B. [Ar]3d 5 . C. [Ar]3d 4 . D. 

11. Cho sắt phản ứng với dung dịch HNO 3 loãng thu được một chất khí không màu 

hóa nâu ngoài không khí. Chất khí đó là 

A. NO 2 . B. N 2 O. C. NO. D. N 2 . 

12. Nhúng thanh Fe vào dung dịch CuSO 4 . Quan sát thấy hiện tượng gì? 

A. Thanh Fe có màu trắng và dung dịch nhạt dần màu xanh. 

B. Thanh Fe có màu đỏ và dung dịch nhạt dần màu xanh 

C. Thanh Fe có trắng xám và dung dịch nhạt dần màu xanh. 

D. Thanh Fe có màu đỏ và dung dịch có dần màu xanh 

13. Hai dung dịch đều phản ứng được với kim loại Fe là 

A. CuSO 4 và ZnCl 2 . B. CuSO 4 và HCl. 

C. ZnCl 2 và FeCl 3 . D. HCl và AlCl 3 . 

14. Sắt có thể tan trong dung dịch nào sau đây? 

A. FeCl 2 . B. FeCl 3 . C. MgCl 2 . D. AlCl 3 . 

15. Phương trình hóa học nào sau đây đã được viết không đúng? 

S 

⎯ 0 

t 

t 

A. 3 Fe + 2O 2 

⎯→ Fe 3 O 4 B. 2 Fe + 3Cl 2 

⎯→ 2FeCl 3 

⎯ 0 

t 

t 

C. 2 Fe + 3I 2 

⎯→ 2FeI 3 D. Fe + S ⎯→ Fe 

16. Kim loại nào sau đây tác dụng với khí clo(Cl 2 ) và dung dịch axit clohiđric(HCl) 

cho cùng một loại muối? 

A. Fe. B. Cu. C. Mg. D. Ag. 

17. Sắt tây là sắt có tráng A. Zn. B. Sn. C. Ni. D. Cu. 

18. Kim loại nào sau đây tác dụng với dung dịch HCl loãng và tác dụng với khí Cl 2 


tạo hai loại muối clorua kim loại là 

A. Fe B. Cu C. Zn D. Ag 

⎯ 0 

⎯ 0 





P32 










19. Sắt thường dễ bị oxi hóa thành hợp chất Fe 2+ và Fe 3+ .Cấu hình electron của Fe 

và Fe 2+ lần lượt là : 

A.[Ar] 4s 2 3d 6 , [Ar] 3d 6 . B . [Ar]3d 6 4s 2 , [Ar] 3d 5 . 

C. [Ar]3d 6 4s 2 , [Ar] 3d 6 . D. [Ar] 4s 2 3d 6 , [Ar] 3d 5 . 

20. Cho phương trình hoá học: aAl + bFe 3 O 4 

các số nguyên, tối giản). Tổng các hệ số a, b, c, d là 

A. 25. B. 24. C. 27. D. 26. 

21. Chất nào sau đây có thể oxi hóa Fe thành Fe 2+ ? 

0 

t C 

⎯⎯→ cFe + dAl 2 O 3 . (a, b, c, d là 

A. Br 2 B. S C. AgNO 3 D. HNO 3 

22. Trong các loại quặng sắt, quặng có thành phần Fe 3 O 4 là 


23. Cho 2 lá sắt (1),(2). Lá (1) cho tác dụng hết với khí Clo. Lá (2) cho tác dụng hết 

với dung dịch HCl . Hãy chọn câu phát biểu đúng. 

A. Trong cả 2 trường hợp đều thu được FeCl 2 . 

B. Trong cả 2 trường hợp đều thu được FeCl 3 . 

C. Lá (1) thu được FeCl 3 , lá (2) thu được FeCl 2 . 

D. Lá (1) thu được FeCl 2 , lá (2) được FeCl 3 

24. Dung dịch muối FeCl 3 không tác dụng với kim loại nào dưới đây ? 

A. Zn B. Fe C. Cu D. Ag 

25. Hòa tan sắt kim loại trong dung dịch HCl. Cấu hình electron của cation kim 

loại có trong dung dịch thu được là: 

A. [Ar]3d 5 . B. [Ar]3d 6 . C. [Ar]3d 5 4s 1 . D. [Ar]3d 4 4s 2 . 

26. Thành phần nào trong cơ thể có nhiều sắt nhất? 

A. Tóc. B. Da. C. Máu. D. Xương. 

27. Cho hỗn hợp Fe và Cu vào dung dịch HCl dư . Sau khi phản ứng xảy ra hoàn 

toàn người ta thu được dung dịch muối X và chất rắn Y. Thứ tự X,Y lần lượt là 

A. FeCl 2 , Cu. B. FeCl 3 , Cu . 

C. HCl, Cu . D. CuCl 2 , Fe. 

28. Sắt là một kim loại có tính khử 


A. mạnh. B. trung bình. C. yếu. D. rất mạnh 





P33 










29. Sắt có thể khử được ion của các kim loại đứng sau nó trong dãy điện hóa.Trong 

cac phản ứng này sắt thường bị oxi hóa đến số oxi hóa nào? 

A. + 2. B. +3. C. +2 hoặc +3. D. +2 và +3 

30. Trong tự nhiện sắt tồn tại chủ yếu ở dạng nào? 

A. dạng tự do. B. Dạng hợp chất. C. Dạng hỗn hợp. D. Phức chất. 

31. Cho kim loại Fe tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng (lấy dư).Sau phản ứng thu 

đươc muối nào sau đây? 

A. Sắt (II) sunfat. B. Sắt (III) sunfat . 

C. Sắt sunfat . D. Hỗn hợp sắt (II) sunfat và sắt (III) sunfat. 

32. Nhận định nào sau đây về sắt là không chính xác? 

A. Có tính nhiễm từ . B. Là chất rắn ,không màu. 

C.Có tính nhiễm từ. . 

33. Tính chất hóa học cơ bản của sắt là 

A. tính oxi hóa trung bình. 

D.Có tính dẫn diện.dẫn nhiệt. 

B. vừa thể hiện tính oxi hóa vừa thể hiện tính khử. 

C. tính khử trung bình. 

D. không thể hiện tính oxi hóa và không thể hiện tính khử. 

34. Sắt tác dụng với chất nào sau đây chỉ tạo hợp chất sắt III? 

A. Cl 2 . B. dung dịch HCl. C. dung dịch H 2 SO 4 loãng. 

D. S. 

35. Quá trình nào sau đây được biểu diễn đúng? 

A. Fe → Fe 2+ + 1e. B. Fe 2+ + 1e → Fe 3+ . 

C. Fe → Fe 2+ + 2e. D. Fe + 2e → Fe 2+ . 

36. Sắt nằm ở ô thứ 26 trong bảng tuần hoàn, cấu hình electron của ion Fe 3+ 

A. [Ar] 3d 4 4s 2 . B. [Ar] 3d 5 4s 1 . C. [Ar] 3d 5 . D. [Ar] 3d 5 4s 2 . 

37. Kim loại nào sau đây tác dụng với axit HCl và HNO 3 loãng không cho ra cùng 

số oxi hóa trong hợp chất? 

A. Zn. B. Cu. C. Fe. D. Al. 

38. Cho sắt phản ứng với dung dịch HNO 3 đặc, nóng thu được một chất khí có tên 


là nitơ đioxit. Chất khí đó là 





P34 










A. NO 2 . B. N 2 O. C. NH 3 . D. N 2 . 

39. Biết Fe: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 . Xác định vị trí của nguyên tố Fe trong bảng tuần 

hoàn các nguyên tố hóa học. 

A. Số thứ tự 26; Chu kì 4; Nhóm VIIIB. 

B. Số thứ tự 25; Chu kì 3; Nhóm IIB. 

C. Số thứ tự 26; Chu kì 4; Nhóm IIA. 

D. Số thứ tự 20, Chu kì 3, Nhóm VIIIA. 

40. Tính chất vật lý nào dưới đây không phải là tính chất vật lý của Fe? 

A. Kim loại nặng, khó nóng chảy. B. Kim loại nhẹ, dẻo, dễ rèn. 

C. Dẫn điện và nhiệt tốt. D. Có tính nhiễm từ. 

II. HỢP CHẤT CỦA SẮT 

1. Quặng xiderit có công thức là 

A.FeO. B. Fe 2 O 3 . C.FeS 2 . D. FeCO 3 . 

2. Cho FeO tác dụng với dung dịch HNO 3 đặc nóng dư thu được sản phẩm khử duy 

nhất là khí màu nâu đỏ. Tổng hệ số nguyên tối giản của phản ứng trên là 

A. 8 . B. 10 . C. 20. D. 9. 

3. Tổng hệ số nguyên tối giản khi nhiệt phân Fe(OH) 2 trong bình kín là 

A. 3 . B. 6 . C. 5. D. 4. 

4. Hòa tan FeO bằng dung dịch H 2 SO 4 loãng thì thu được muối 

A. FeSO 4 . B. Fe(SO 4 ) 2 . C. Fe 2 SO 4 . D. Fe 2 (SO 4 ) 3 

5. Có 2 chất rắn Fe 2 O 3 và Fe 3 O 4 . Chỉ dùng một dung dịch nào sau đây có thể phân 

biệt được 2 chất rắn đó? 

A. Dung dịch HCl. B. Dung dịch H 2 SO 4 loãng. 

C. Dung dịch HNO 3 loãng. D. Dung dịch NaOH. 

6. Sắt (II) sunfat có công thức là 

A. FeSO 4 . B. Fe(SO 4 ) 2 . C. Fe 2 SO 4 . D. Fe 2 (SO 4 ) 3 

7. Cho luồng khí H 2 (dư) qua hỗn hợp các oxit CuO, Fe 2 O 3 , Al 2 O 3 nhiệt độ cao. Sau 

phản ứng hỗn hợp rắn còn lại là: 

A. Cu, Fe, Al 2 O 3 . B. Cu, Fe, Al 2 O 3 . C.Cu, Fe, Al . D. Cu, FeO, Al. 






P35 










8. Kim loại phổ biến đứng hàng thứ hai trên vỏ trái đất là 

A. Al. B. Fe. C. Na. D. Cu. 

9. Hợp chất sắt (II) thu được khi cho sắt tác dụng với lượng dư chất nào sau đây? 

A. O 2 . B. Cl 2 . C. HNO 3 loãng. D. S. 

10. Dung dịch muối nào sau đây có màu vàng ? 

A. CuSO 4 . B. FeCl 3 . C. FeSO 4 . D. AlCl 3 . 

11. Chất nào sau đây có màu đỏ nâu ? 

A. Fe 2 O 3 . B. Fe(OH) 3 . C. CrO 3 . D. Cr(OH) 3 . 

12. Để bảo quản muối FeCl 2 một thời gian, ta cho vào dung dịch chất nào sau đây ? 

AgNO 3 . 

A. Cu. B. Fe. C. FeCl 3 . D. 

13. Chất nào sau đây vừa có tính oxi hóa vừa có tính khử ? 

A. Fe 2 O 3 . B. FeCl 3 . C. Fe. D. FeCl 2 . 

14. Chất nào sau đây tên là sắt (II) hiđroxit ? 

A. Fe 2 O 3 . B. Fe(OH) 3 . C. FeO. D. Fe(OH) 2 . 

15. Phương trình hóa học nào sau đây là sai ? 

A. Fe + 2FeCl 3 3FeCl 2 . B. Cu + 2FeCl 3 2FeCl 2 + CuCl 2 . 

C. 2Fe + 3Cl 2 2FeCl 3 . D. 2Fe + 6HCl 2FeCl 3 + 3H 2 . 

16. Công thức hóa học của sắt (III) nitrat là 

A. FeCO 3 . B. Fe(NO 3 ) 2 . C. FeCl 3 . D. Fe(NO 3 ) 3 . 

17. Sắt phản ứng với chất nào sau đây tạo được FeCl 3 ? 

A. HCl. B. NaCl. C. Cl 2 . D. CuCl 2 . 

18. Hợp chất nào sau đây có màu nâu đỏ ? 

A. Fe(OH) 3 . B. Fe(OH) 2 . C.Cu(OH) 2 . D. Mg(OH) 2 . 

19. Chất nào sau đây không có tính lưỡng tính ? 

A. Al 2 O 3 . B. Al(OH) 3 . C. Cr(OH) 3 . D. Fe(OH) 3 . 

20. Công thức của quặng manhetit là 

A. FeS. B. FeCO 3 . C. Fe 3 O 4 . D. Fe 2 O 3 . 

21. Oxit nào sau đây khi tác dụng với dung dịch HCl tạo ra được hai muối ? 


A. Fe 2 O 3 . B. Fe 3 O 4 . C. FeO. D. Al 2 O 3 . 





P36 










22. Số oxi hóa của Fe trong FeO là 

A. +1 B. +2 C. 0 D. +3 

23. Thép là hợp kim chứa thành phần nguyên tố cơ bản của kim loại nào sau đây ? 

Fe. B. Na. C. Cu. D. Al 

24. Nung Fe(OH) 2 trong bình kín thu được chất rắn: 

A. FeO. B. Fe 2 O 3 . C. Fe 3 O 4 . D. Fe. 

25. Sắt (II) hiđroxit để lâu trong không khí sẽ chuyển sang màu: 

A. nâu đỏ. B. vàng nhạt. C. trắng xanh. D. xám. 

26. Sắt phản ứng với chất nào tạo ra muối sắt (II) clorua? 

A. HCl. B. Cl 2 . C. NaCl. D. MgCl 2 . 

27. Tính chất hóa học chung của hợp chất sắt (II) là: 

A. tính khử. B. tính oxi hóa. 

C. vừa khử, vừa oxi hóa. D. lưỡng tính. 

28. Sắt (II) sunfua có công thức là 

A. FeS. B. FeS 2 . C. Fe 2 S. D. Fe 2 S 3 . 

29. Trong thực tế, quặng nào được dùng để điều chế sắt mà có hàm lượng sắt cao 

nhất? 

A. FeS 2 . B. Fe 3 O 4 . C. Fe 2 O 3 . D. FeCO 3 . 

30. Oxit sắt (II) có màu: 

A. nâu đỏ. B. đen. C. vàng. D. xám. 

31. Số oxi hóa của sắt trong hợp chất sắt nào sau đây là cao nhất? 

A. FeO. B. Fe 3 O 4 . C. Fe(OH) 2 . D. Fe 2 O 3 . 

III. HỢP KIM CỦA SẮT 

1. Gang là hợp kim của sắt với cacbon, ngoài ra còn một số nguyên tố khác như Si, 

Mn, S,.... Hàm lượng của cacbon trong gang 

A. từ 2% đến 5 %. B. trên 5%. 

C. từ 0,01% đến 2%. D. dưới 0,01%. 

2. Trong quá trình luyện quặng sắt thành gang, “xỉ” được sinh ra có công thức hóa 

học nào dưới đây? 


A. CaSiO 3. B. CaO. C. SiO 2. D. CaCO 3. 





P37 










3. Thành phần cacbon có trong gang xám so với thành phần cacbon trong gang 

trắng là 

A. nhiều hơn. B. ít hơn. C. bằng nhau. D. không xác định. 

4. Nguyên tắc của quá trình sản xuất gang là 

A. khử quặng sắt oxit bằng than cốc trong lò cao. 

B. oxi hóa quặng sắt oxit bằng than cốc trong lò cao. 

C. hòa tan quặng sắt oxit bằng dung dịch HCl trong lò cao. 

D. khử quặng sắt oxit bằng than chì trong lò cao. 

5. Chất nào dưới đây thường được dùng làm nguyên liệu để luyện gang? 

A. CaO. B. Than gỗ. C. Than chì. D. Quặng hematit. 

6. Chất nào dưới đây không là nguyên liệu dùng để luyện gang? 

A. CaCO 3 . B. Than cốc. C. Than chì. D. Quặng hematit. 

7. Trong bộ phần nào dưới đây của lò cao, sắt nóng chảy hòa tan một lượng cacbon 

với các nguyên tố Si, Mn, S,.. tạo thành gang? 

A.Miệng lò. B. Bụng lò. C. Nồi lò D. Thân lò. 

8. Chọn phát biểu sai? 

A. Hàm lượng cacbon trong gang từ 2-5% 

B. Gang trắng chứa cacbon ở dạng than chì. 

C. Gang trắng chứa ít cacbon hơn gang xám. 

D. Chất khử của quá trình luyện gang là CO. 

9. Thép là một trong những vật liệu phổ biến nhất trên thế giới và là thành phần 

chính trong xây dựng, đồ dùng, công nghiệp cơ khí. Trong thành phần của thép có 

A. Fe và C. B. Fe và S. 

C. Fe, C và một số nguyên tố khác. D. Fe, S và một số nguyên tố khác. 

10. Quặng sắt nào sau đây không dùng để luyện gang mà thường dùng để sản xuất 

H 2 SO 4 ? 

A. Pirit. B. Hematit đỏ. C. Xiđerit. D. Manhetit. 

11. Chất khử nào được tạo thành trong quá trình luyện gang? 

A. CO. B. H 2 . C. Al. D. Fe. 






P38 










12. Quặng hematit đỏ thường được làm nguyên liệu để sản xuất gang cùng với than 

cốc và chất chảy. Quặng hematit có thành phần chính là chất nào sau đây? 

A. Fe 2 O 3 . B. Fe 3 O 4 . C. FeCO 3 . D. FeS 2 . 

13. Trong quá trình luyện gang, ở phần bụng lò có phản ứng tạo “xỉ”. Công thức 

của “xỉ” là 

A. CaSiO 3 . B. CaCO 3 . C. Ca. D. CaO. 

14. Thép là hợp kim của kim loại nào sau đây? 

A. Fe. B. Al. C. Cu. D. Cr. 

15. Trong các hợp kim sau đây, hợp kim nào là hợp kim của sắt? 

A. Thép. B. Đuyra. C. Hỗn hống. D. Đồng thau. 

16. “ Thép không gỉ ” được dùng làm dụng cụ gia đình, dụng cụ y tế,...Thành phần 

của “ thép không gỉ” đó là: 

B. HIỂU 


A. Fe, C, Cr, Ni. B. Fe, C, Mn, W. C. Fe, C, Cr, W. D. Fe, C, Si, Ni. 

1. Cho phản ứng: a Fe + b HNO 3 

⎯ ⎯→ c Fe(NO 3 ) 3 + d NO + e H 2 O. 

Các hệ số a, b, c, d, e là những số nguyên, đơn giản nhất. Thì tổng (a+b) bằng 

A. 3. B. 6. C. 4. D. 5. 

2. Cho Fe kim loại lần lượt vào các dung dịch chứa riêng biệt các chất: CuCl 2 ; 

FeCl 3 ; HCl, HNO 3 đặc nguội, NaOH . Số phản ứng xảy ra là : 

A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 

3. Cho các cặp oxi hoá- khử : Al 3+ /Al, Fe 2+ / Fe, Cu 2+ / Cu, Fe 3+ / Fe 2+ , Ag + /Ag. 

Kim loại Fe khử được các ion trong các cặp oxi hoá trên là: 

A. Fe 3+ , Fe 2+ . B. Fe 2+ , Ag + . C. Fe 3+ , Ag + . D. Al 3+ , Fe 2+ . 

4. Hoà tan bột Fe dư vào dd HNO 3 loãng thu được 

A. Fe(NO 3 ) 3 B. Fe(NO 3 ) 2 C. NH 4 NO 3 D. Fe(NO 3 ) 2 và 


Fe(NO 3 ) 3 

5. Hỗn hợp A gồm 3 kim loại Fe, Ag, Cu. Ngâm hỗn hợp A trong dung dịch chỉ 





P39 










chứa chất B. Sau khi Fe, Cu tan hết, lượng bạc có trong A tăng . Chất B là: 

A. AgNO 3 . B. Fe(NO 3 ) 3 . C. Cu(NO 3 ) 2 . D. HNO 3 . 

6. Cho một lượng sắt nhỏ vào dung dịch HNO 3 lãng dư ,sau phản ứng sinh ra khí 

không màu bị hóa nâu ngoài không khí.Tỉ lệ số phân tử chất khử và chất oxi hóa là 

A. 1: 4 . B. 1:1. C. 1: 6. D. 1: 3. 

F e + 4HNO 3 Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2 H 2 O 

C, D nhầm qua NO 2 

7. Để phân biệt axit H 2 SO 4 đặc nguội và axit HNO 3 đặc nguội thì người ta có thể 

dùng kim loại 

A. Fe. B. Al. C. Cu. 

D. Cr. 

8. Cho các hợp kim sau: Cu-Fe (I); Zn –Fe (II); Fe-C (III); 

Sn-Fe (IV). Khi tiếp xúc với dung dịch chất điện li thì các hợp kim mà trong đó Fe 

đều bị ăn mòn trước là: 

IV. 

A. I, II và III. B. I, II và IV. C. I, III và IV. D. II, III và 

9. Hỗn hợp A gồm 3 kim loại Fe, Ag, Cu. Ngâm hỗn hợp A trong dung dịch chỉ 

chứa chất B. Sau khi Fe, Cu tan hết, lượng bạc có trong A tăng . Chất B là: 

A. AgNO 3 . B. Fe(NO 3 ) 3 . 

C. Cu(NO 3 ) 2 . D. HNO 3 . 


1. Đốt cháy trong không khí hỗn hợp các kim loại Fe, Cu, Ag thu hỗn hợp các chất 

rắn là 

A. Fe 3 O 4 , CuO, Ag. B. Fe 2 O 3 , CuO, Ag. 

C. FeO, CuO, Ag 2 O. D. Fe 3 O 4 , CuO, Ag 2 O. 

2. Muối sắt (II) được tạo ra trong phản ứng của sắt với lượng dư dung dịch chất nào 

sau đây? 

A. AgNO 3 . B. Cu(NO 3 ) 2 (có mặt HCl). C. HNO 3 . D. Fe(NO 3 ) 3 . 

3. Tính oxi hóa của Fe 2+ mạnh hơn ion nào sau đây 


A. Cu 2+ . B. Ag + . C. Pb 2+ . D. K + . 





P40 










4. Chất nào sau đây không tác dụng với dung dịch FeCl 3 ? 

A. Ag. B.Al. C. Zn. D.Ni. 

5. Phương trình Fe 3 O 4 + HNO 3( loãng, dư) muối A + NO 2 + H 2 O. Muối A là chất 

nào sau đây 

A. FeNO 3 . B. Fe(NO 3 ) 3 . C. Fe(NO 3 ) 2 . C. Fe(NO 3 ) 3 và Fe(NO 3 ) 2 . 

6. Nhận xét nào sau đây là sai ? 

A. Cho dd FeSO 4 tác dụng với dd NaOH tạo kết tủa trăng xanh từ từ chuyển 

sang nâu đỏ. 

B. Cho dd AgNO 3 tác dụng với dd Fe(NO 3 ) 2 thu được kết tủa Ag. 

C. Cho thanh sắt vào dd CuSO 4 một thời gian, sấy khô cân thanh sắt, thấy 

khối lượng thanh sắt giảm. 

D. FeO là chất rắn màu đen, không có trong tự nhiên. 

7. Hợp chất nào của sắt sau đây chứa hàm lượng sắt cao nhất? 

A. Fe 2 O 3 . B. Fe 3 O 4 . C. FeCO 3 . D. FeO. 

8. Ngâm một đinh sắt vào dd CuSO 4 một thời gian, lấy đinh sắt sấy khô đem cân, 

thấy khối lượng thanh sắt tăng 1,6g. Khối lượng sắt tham gia phản ứng là (Fe=56 ; 

Cu=64) 

A. 11,2g. B. 5,6g. C. 8,4g. D. 16,8g. 

Giải :n Fe = 1,6/(64-56) = 0,2 mol m Fe = 0,2 . 56 = 11,2g. 

9. Hòa tan 0,8 gam Fe 2 O 3 thì cần bao nhiêu ml dung dịch H 2 SO 4 0,5M loãng? 

A. 30. B. 15. C. 10. D. 20. 

10. Cho các phản ứng sau 

2FeCl 3 + Mg → MgCl 2 + FeCl 2 (1). 

3Cu + 2FeCl 3 → 3CuCl 2 + 2Fe (2). 

Mg + FeCl 2 → MgCl 2 + Fe (3). 

2FeCl 3 + Fe → 3FeCl 2 (4). 

Các phản ứng xảy ra là : 

A. (1) ,(3) và (4). B. (2) và (4). C. (1) và (2). D. (1) và (4) . 



1. Nhận xét nào sau đây chưa đúng? 





P41 










ăn mòn... 

khác. 

A. Sắt cứng và giòn hơn gang. 

B. Thép có nhiều tính chất vật lý quý hơn sắt như tính đàn hồi, cứng, ít bị 

C. Thép là hợp kim của sắt và cacbon (








C. Tính nhầm 100/99 

D. Bỏ qua 70/100 

2. Hòa tan 20 gam hỗn hợp sắt và đồng vào dung dịch H 2 SO 4 loãng. Sau phản ứng 

thu đuợc 2,24 lít khí ở điếu kiện tiêu chuẩn và m gam muối. Tìm giá trị của m ? 

A. 29,6 B. 15,2 C. 13,3. D. 31,3. 

A công thức muối =20+ 96. n H 2 

B chỉ có muối FeSO 4 

C tính nhầm muối sắt( III) sunfat 

3. Hòa tan hòan toàn m gam sắt vào dung dịch AgNO 3 lấy dư.Sau phản ứng thu 

được 32,4 gam chất rắn. Số gam sắt đã tham gia phản ứng là 

A. 8,4. B. 5,6 C. 14,0 D. 16,8 

A tạo sắt II Fe + 2Ag + Fe 2+ + 2Ag 

0.3 

B. AgNO 3 dư t ạo sắt III Fe + 3Ag + Fe 2+ + 3Ag 

C hỗn hợp sắt II,III 

D tạo sắt III nhưng không cân bằng 

4. Để hòa tan cùng một lượng sắt (Fe), thì số mol HCl (1) và số mol H 2 SO 4 (2) 

trong dung dịch loãng cần dùng là. 

A. (1) bằng (2) B. (1) gấp đôi (2) 

C. (2) gấp đôi (1) D. (1) gấp ba (2) 

- Phương án đúng là B. 

Fe + 2HCl FeCl 2 + H 2 ; Fe + H 2 SO 4 loãng FeSO 4 + H 2 

Mol: a 2a a a 

- Nếu Hs không cân bằng cho HCl sẽ chọn A. 

Fe + HCl FeCl 2 + H 2 ; Fe + H 2 SO 4 loãng FeSO 4 + H 2 

Mol: a a a a 

- Nếu Hs viết sai phản ứng sẽ chọn D. 

Fe + 3HCl FeCl 3 + 3/2H 2 ; Fe + H 2 SO 4 loãng FeSO 4 + H 2 

Mol: a 3a a a 


- Nếu Hs gấp, không xem kĩ lưỡng sẽ chọn C. 





P43 










5. Cho 10 gam hỗn hợp gồm Fe và Cu tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng (dư). 

Sau phản ứng thu được 2,24 lít khí hiđro (ở đktc), dung dịch X và m gam chất rắn 

không tan. Giá trị của m là 


- Phương án đúng là D. 

Cu không phản ứng => rắn không tan là Cu 

Fe + 2HCl FeCl 2 + H 2 

0,1 0,1 

mFe = 0,1x56 = 5,6 gam => mCu = 4,4gam. 

- Nếu Hs không kĩ lưỡng sẽ chọn C. 

- Nếu Hs cho Cu phản ứng => mCu = 6,4 gam ; mFe = 3,6 gam. Chọn B 

hoặc A. 

6. Hoà tan 5,6 gam Fe bằng dung dịch HNO 3 loãng (dư), sinh ra V lít khí NO (sản 

phẩm khử duy nhất, ở điều kiện tiêu chuẩn). Giá trị của V là: 

A. 6,72. B. 4,48. C. 2,24. D. 3,36. 

- Phương án đúng là C. 

Fe + 4HNO 3 Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O 

0,1 0,1 => V NO = 0,1x22,4 = 2,24 lít. 

- Nếu Hs viết phản ứng: Fe + 6HNO 3 Fe(NO 3 ) 3 + 3NO 2 + 

3H 2 O 

0,1 0,3 

=> V NO2 = 0,3x22,4 = 6,72 lít. => Chọn A. 

- Nếu Hs cân bằng sai => chọn B hoặc D. 

7. Tiến hành hai thí nghiệm sau : Cho 0,2 mol Fe vào dung dịch H 2 SO 4 loãng và 0,2 

mol Fe vào dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng .Tỉ lệ mol của khí thoát ra ở hai thí nghiệm 

trên là trên là 

A. 1:3. B. 1:1. C. 2:3. D. 2:1. 

Fe + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 ↑ (1) 

0,2 0,2 


2Fe + 6H 2 SO 4 đ → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3SO 2 ↑ + 3H 2 O (2) 





P44 










0,2 0,3 

Tỉ lệ mol H 2 : SO 2 = 0,2 : 0,3 = 2:3 

Đáp án C 

- HS viết pư 1 cho Fe 2 (SO 4 ) 3 → nH 2 : nSO 2 = 1:1 Chọn B 

- Cân bằng sai nSO 2 (2) =1/2nFe= 0,1 → nH 2 : nSO 2 = 0,2: 0,1 = 2:1 Chọn D 

- Pư (2) hs nhân đôi số mol Fe , nSO 2 = 0,6 → nH 2 : nSO 2 =0,2:0,6 = 1:3 Chọn 

A 

8. Lấy 16,0g Fe 2 O 3 thực hiện phản ứng nhiệt nhôm với hiệu suất 90%. Khối lượng 

Fe thu được sau phản ứng là 

A. 12,44 g. B. 10,08 g. C. 11,20 g. D. 5,04 g. 

2 Al + Fe 2 O 3 → 2 Fe + Al 2 O 3 

nFe = 2 nFe 2 O 3 = 0,2 mol → mFe = 0,2 x56x 0,9= 10,08g → Đáp án B 

- HS không chú ý hiêu suất nFe = 2nFe 2 O 3 = 0,2 → mFe = 0,2 x 56 = 11,2 g 

Chọn C 

- HS nhớ nhầm hiệu suất nFe = 2nFe 2 O 3 =0,2 → mFe = 0,2x56x 100/90 = 12,44g 

- HS nFe =nFe 2 O 3 = 0,1 → mFe = 0,1x56x0,9=5,04g Chọn D 

Chọn A 

9. Hoà tan 8,4 g Fe vào dd HNO 3 loãng,dư thu được V lít khí không màu từ từ hóa 

nâu trong không khí (đktc). Giá trị của V là 

A. 10,08. B. 3,36. C. 4,48. D. 5,60. 

n Fe = 8,4/56 = 0,15 mol 

Fe + 4 HNO 3 → Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O 

n NO =n Fe = 0,15 → V NO = 0,15 x 22,4 = 3,36 (l) →Đáp án B 

-Khí thu được là NO 2 

Fe + 6 HNO 3 → Fe(NO 3 ) 3 +3 NO 2 + 3H 2 O 

V = 3x0,15x22,4 = 10,08 lít → chọn A 

- Cân bằng sai hoặc cho muối Fe 2+ → chọn C hoặc D 

10. Từ 10 tấn quặng manhetit ( chứa 70% Fe 3 O 4 ) có thể sản xuất được bao nhiêu 

tấn sắt . Biết trong quá trình sản xuất lượng sắt bị hao hụt 1%. 

A. 5,018. B. 5,069. C. 5,120. D. 7,169. 


A kể 70/100 và 99/100 ( 10 . 70/100 . 1/232 . 3.56 . 99/100 =5.018 





P45 










B bỏ qua 99/100 

C. Tính nhầm 100/99 

D. Bỏ qua 70/100 

11. Hòa tan 20 gam hỗn hợp sắt và đồng vào dung dịch H 2 SO 4 loãng. Sau phản ứng 

thu đuợc 2,24 lít khí ở điếu kiện tiêu chuẩn và m gam muối. Tìm giá trị của m ? 

A. 29,6 B. 15,2 C. 13,3. D. 31,3. 

A công thức muối =20+ 96. n H 2 

B chỉ có muối FeSO 4 

C tính nhầm muối sắt( III) sunfat 

12. Hòa tan hòan toàn m gam sắt vào dung dịch AgNO 3 lấy dư.Sau phản ứng thu 

được 32,4 gam chất rắn. Số gam sắt đã tham gia phản ứng là 

A. 8,4. B. 5,6 C. 14,0 D. 16,8 

A tạo sắt II Fe + 2Ag + Fe 2+ + 2Ag 

0.3 

B. AgNO 3 dư t ạo sắt III Fe + 3Ag + Fe 2+ + 3Ag 

C hỗn hợp sắt II,III 

D tạo sắt III nhưng không cân bằng 

13. Hoà tan m gam Fe trong dung dịch HCl dư, sau khi phản ứng kết thúc thu được 

1,344 lít khí H 2 (ở đktc). Giá trị của m là (Fe= 56, H=1, Cl= 35,5) 

A. 6,72. B. 1,68. C. 2,24. D. 

3,36. 

- Phương Án đúng D: n Fe = n H2 = 0,06 => m Fe = 3,36 

- Phương Án sai C: HS nhớ sai Fe tác dụng với HCl tạo thành Fe(III)=> 

n Fe = 0,04 => m Fe = 2,24 

- Phương Án sai B: HS không biết Fe tác dụng với HCl tạo thành Fe mấy 

(FeCl) => n Fe =n H2 /2 = 0,03 

- => m Fe = 1,68 

- Phương Án sai A: HS thấy H 2 nên khi viết ptpu : 2Fe H 2 => n Fe =0,12 

=> m Fe = 6,72 






P46 










14. Cho phản ứng: a Fe + b HNO 3 ⎯→ 

c Fe(NO 3 ) 3 + d NO 2 + e H 2 O. Các hệ số a, 

b, c, d, e là những số nguyên, đơn giản nhất. Thì tổng (b+c) bằng 

A. 7. B. 6. C. 5. D. 4. 

15. Hòa tan Fe vào dd AgNO 3 dư, thu được dd chứa chất nào sau đây? 

A. Fe(NO 3 ) 2 B. Fe(NO 3 ) 3 

C. Fe(NO 3 ) 3 , AgNO 3 D.Fe(NO 3 ) 2 ,Fe(NO 3 ) 3 , AgNO 3 


1. Phản ứng nào sau đây viết sai : 

A. 2Al + Fe 2 O 3 → Al 2 O 3 + 2Fe 

B. Fe 3 O 4 + 8HCl → FeCl 2 + 2FeCl 3 + 4 H 2 O 

C. FeO + CO → Fe + CO 2 

D. Fe 3 O 4 + 8 HNO 3 → Fe(NO 3 ) 2 + 2Fe(NO 3 ) 3 + 4 H 2 O+NO 

2. Fe(OH) 3 được điều chế từ phản ứng nào dưới đây ? 

A. Fe + HCl . B. Fe 2 O 3 + H 2 O . 

C. Điện phân dung dịch FeCl 3 có màng ngăn . D. Fe 2 (SO 4 ) 3 + dd NaOH . 

3. Cho 5,6g hỗn hợp gồm MgO, Fe, FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 tác dụng vừa đủ với 1,792 

lít khí CO (đktc). Sau khi phản ứng kết thúc thu được bao nhiêu gam chất rắn ? 

A. 4,32g. B. 6,88g. C. 8,16g. D. 3,04g. 

Giải : Ta có : n CO = n CO2 = 0,08 mol. 

Theo BTKL ta có : m chất rắn = 5,6 – 0,08.16 = 4,32g. 

4. Cho 69,6g Fe 3 O 4 tác dụng với HNO 3 loãng dư, thu được V (lít) khí NO (đktc). 

Giá trị của V là A. 6,72. B. 2,24. C. 8,96. D. 4,48. 

Giải : 

3Fe 3 O 4 NO 

0,3 0,1 V NO = 0,1.22,4 = 2,24 lít. 

5. Cho dãy các chất: FeO, Fe(OH) 3 FeSO 4 , Fe 3 O 4 , Fe 2 (SO 4 ) 3 , Fe 2 O 3 . Số chất trong 

dãy bị oxi hóa khi tác dụng với dung dịch HNO 3 đặc, nóng là 

A. 3 . B. 4 . C. 5. D. 6 

6. Trong các chất: FeCl 2 , FeCl 3 , Fe(NO 3 ) 2 , Fe(NO 3 ) 3 , FeSO 4 , Fe 2 (SO 4 ) 3 . Số chất có 


cả tính oxi hoá và tính khử là 





P47 










A. 2 . B. 3 . C. 4. D. 5. 

7. Khử hoàn toàn 6,64 gam hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 cần dùng 2,24 lít 

CO (đktc) . Khối lượng Fe thu được là 

A. 5,04 gam . B. 5,40 gam . C. 5,05 gam . D. 5,06 gam. 

8. Cho dung dịch muối sắt (II) nitrat lần lượt vào các dung dịch sau: Cu(NO 3 ) 2 , 

AgNO 3 , HCl, HNO 3 , nước clo. Có bao nhiêu phản ứng xảy ra? 

clo. 

A. 4. B. 3. C. 2. D. 5. 

*Giải thích: Fe(NO 3 ) 2 tác dụng với các dung dịch AgNO 3 , HCl, HNO 3 , nước 

9. Cho các hợp chất của sắt : FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , Fe(OH) 2 , Fe(OH) 3 , FeSO 4 , FeCl 3 , 

Fe 2 (SO 4 ) 3 , Fe(NO 3 ) 3 . Có bao nhiêu chất vừa thể hiện tính khử, vừa thể hiện tính oxi 

hóa? 

A. 3. B. 4. C. 5. D. 9. 

*Giải thích: Số chất vừa thể hiện tính khử, vừa thể hiện tính oxi hóa là: FeO, 

Fe 3 O 4 , FeCl 3 , Fe(NO 3 ) 3 . 

10. Cho các phản ứng sau: 

(1) Dung dịch FeCl 3 với Cu 

(2) Dung dịch Fe 2 (SO 4 ) 3 với dung dịch KI 

(3) Dung dịch Fe(NO 3 ) 2 với dung dịch AgNO 3 

(4) Nung Fe(OH) 2 ở nhiệt độ cao 

(5) Sục khí H 2 S vào dung dịch Fe 2 (SO 4 ) 3 

(6) Sục khí SO 2 vào dung dịch FeCl 3 

(7) Dung dịch FeCl 2 vào H 2 O 2 (có mặt HCl) 

(8) Cho Fe 2 O 3 vào dung dịch HI 

Số phản ứng tạo ra đơn chất: 

A. 1. B. 2. C. 3. D. 4. 

*Giải thích: Phản ứng tạo ra đơn chất: (2), (3), (5), (8) 

(Fe 2 O 3 + 6 HI → 2 FeI 2 + I 2 + 3 H 2 O 

2FeCl 2 + H 2 O 2 + 2HCl→ 2FeCl 3 + 2H 2 O) 







P48 










1. Đốt cháy 15,0 gam một loại thép trong luồng khí oxi, thu được 0,297 gam khí 

cacbonic. Hàm lượng cacbon trong loại thép là bao nhiêu ? (Fe=56; O=16; C=12). 

A. 0,54% B. 0,012% C. 1,98% D. 0,045% 

Cách giải: Khối lượng cacbon có trong thép: (0,297:44) . 12= 0,081 gam 

Hàm lượng cacbon trong loại thép: (0,081 . 100): 15= 0,54% 

*Các phương án chưa đúng khi: 

- HS không hiểu định luật bảo toàn khối lượng C 

- Hs dùng luôn khối lượng cacbonic. 

- Hs dùng sai công thức tính thành phần phần trăm. 

2. Nung một mẫu gang có khối lượng 15,0 gam chứa 4% hàm lượng cacbon trong 

lượng khí O 2 dư thì thu được V lít khí CO 2 (đktc). Giá trị của V là 

A. 1,12. B. 26,88. C. 112 . D. 7,00. 

- A đúng: m c = 15x4% =0,6 gam. n c = 0,05 mol V CO2 = 0,05x22,4=1,12 

lít. 

- B Sai: m c = 15x(100-4)% =14,4 gam . n c = 1,2 mol V CO2 = 

1,2x22,4=26,88 lít. 

- C sai: : m c = 15x4 =60 gam. n c = 5 mol V CO2 = 5x22,4=112 lít. 

- D sai; m c = 15/4 =3,75 gam . n c = 0,3125 mol V CO2 = 0,3125x22,4=7 

lít. 

3. Khử hoàn toàn m gam quặng hematit đỏ chứa 80% Fe 2 O 3 bằng lượng khí CO dư. 

Dẫn toàn bộ khí thoát ra vào dung dịch nước vôi trong dư thì thu được 30,0 gam kết 

tủa. Giá trị m là 

A. 16,0. B. 20,0. C. 12,8. D. 38,4. 

- A Đúng: 

- B Sai: 

- C Sai: 

n 

n 

CaCO3 

→ m 

CaCO3 

→ m 

n 

CaCO3 

→ m 

= 

= 0 ,3mol 

→ nCO 

= 0,3mol 

→ nFe 

0,1mol 

m 

2O 

= → 

3 

Fe2O 

3 

= 16gam. 

quanghematit 

,3mol 

→ n 

= 0,3mol 

→ n 

= 16 /80% = 20gam. 

= 0,1mol 

→ m 

0 CO 

Fe2O3 

Fe2O 

3 

quanghematit 

= 0 ,3mol 

→ nCO 

= 0,3mol 

→ nFe 

0,1mol 

m 

2O 

= → 

3 

Fe2O 

3 

= 16x80% 

= 12,8gam. 

quanghematit 

= 16gam 

= 16gam 

= 16gam 






P49 







- D sai: 

n 

CaCO3 

→ m 

= 

,3mol 

→ n 

= 0,3mol 

→ n 

= 48x80% 

= 38,4gam. 

= 0,3mol 

→ m 

0 CO 

Fe2O3 

Fe2O 

3 

quanghematit 

= 48gam 




4. Dẫn từ từ V lít khí CO (ở đktc) đi qua một ống sứ đựng lượng 10 gam hỗn 

hợp rắn gồm Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 ở nhiệt độ cao). Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn 

toàn, thu được khí X và 6,8 gam chất rắn Y. Giá trị của V là ( Fe=56, C=12, 

O=16) 

A. 4,48 B. 2,24. C. 2,56. D. 2,71. 

- A Đúng: Bảo toàn khối lượng khối lượng oxi bị khử = 10-6,8 = 3,2 

gam 

 

Số mol oxi = số mol CO= 0,2 mol.-> V= 22,4. 0,2 = 4,48lít 

- B Sai: Số mol oxi =3,2/32 =0,1 số mol CO= 0,1 V=2,24 lít 

- C Sai: khối lượng CO =3,2 số mol CO = 0,114 mol V=2,56 lít 

- D Sai: số mol sắt = 0,121 mol số mol CO = 0,121 mol V=2,71 lít. 

5. X là một quặng manhetit chứa 69,6% Fe 3 O 4 . Khối lượng sắt tối đa có thể điều 

chế được từ 1,0 tấn X là (Fe=56; O=16). 

2,088 tấn. 

A. 0,504 tấn. B. 0,168 tấn. C. 0,696 tấn. D. 

Cách giải: Khối lượng Fe 3 O 4 trong 1,0 tấn quặng: 0,696 tấn 

Fe 3 O 4 ⎯⎯→ 3Fe 

232 168 

0,696 tấn 0,504 tấn 


- HS chưa cân bằng hệ số 3 của Fe 

- Hs không hiểu được 69,6%. 

- Hs chỉ tính khối lượng quặng. 

6. Khử một lượng quặng hematit chứa 80% Fe 2 O 3 thu được 1,68 tấn sắt. Khối lượng 

quặng cần dùng là (Fe=56; O=16). 

tấn. 

A. 3,00 tấn. B. 2,40 tấn. C. 4,80 tấn. D. 1,92 






P50 







Cách giải: 




Fe 2 O 3 ⎯⎯→ 2Fe 

160 112 

2,40 tấn 1,68 tấn 


- HS chưa cân bằng hệ số 2 của Fe: 4,8 tấn. 

- Hs không hiểu được 80%: 2,40 tấn. 

- Hs tính sai công thức phần trăm: 1,92 tấn. 

D. VẬN DỤNG CAO 


1. Cho hỗn hợp gồm hai kim loại Fe và Cu tác dụng với dung dịch HNO 3 , phản ứng 

xong thu được dung dịch A chỉ chứa một chất tan. Chất tan đó là 

A. Fe(NO 3 ) 2 . B. Fe(NO 3 ) 3 . C. Cu(NO 3 ) 2 . D. HNO 3 . 

2. Nung x mol Fe trong không khí một thời gian thu được 16,08 gam hỗn hợp A 

gồm 4 chất rắn, đó là Fe và 3 oxit của nó. Hòa tan hết lượng hỗn hợp A trên bằng 

dung dịch HNO 3 loãng, thu được 0,672 lít khí NO duy nhất (đktc). Giá trị của x là: 

(Fe = 56; O = 12; N=14; H = 1) 

A. 0,01. B. 0,21. C. 0,03. D. 0,45. 

Phương Án đúng B: Áp dụng CT nhanh 

Phương Án sai A: HS viết ptpu 

3n Fe = 2n O + 3n NO 

3x =2.(16,08-56x)/16 + 3.0.03 

x = 0,21 

Fe + 6HNO 3 Fe(NO 3 ) 3 + 3NO + 3H 2 O 

Hiểu sai cân bằng => n Fe = n NO /3 = 0,01 

Phương Án sai C: HS viết ptpu Fe và HNO 3 viết đúng ptpu nhưng hiểu 

=> n Fe = n NO = 0,03 

không đúng đề 

Phương Án sai D: HS viết ptpu Fe và HNO 3 viết không đúng (hiểu sai hóa trị 

Fe) ptpu và cũng không hiểu đúng đề => 2n Fe = 3n NO => n Fe = 0,45 


3. Hòa tan hỗn hợp bột kim loại gồm 8,4 gam sắt và 9,6 gam đồng vào 350ml dung 





P51 










dịch AgNO 3 2M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được m gam chất rắn.Gía 

trị của m là 

A. 75,6. B. 71,8. C. 58,2. D. 48,6. 

Fe + 2Ag + Fe 2+ + 2Ag ( 1) Cu + 2Ag + Cu 2+ + 2Ag (2) 

0.15 0.3 0.15 0.3 0.15 0.3 0.15 0.3 

Fe 2+ + Ag + Fe 3+ + Ag (3) 

0.1 0.1 0.1 0.1 

Fe 2+ dư 0,05 

m rắn = 0.7*108=75,6g 

* viết pt 3 2 rắn = 64*0.025 +0.65*108( bỏ giai đọan Cu dư với 

Fe 3+ ) B 

4. Cho 20,8 gam hỗn hợp A gồm sắt và đồng vào dung dịch HNO 3 đặc nóng.Sau 

phản ứng thu được 13,44 lít khí nâu đỏ và 3,2 gam chất rắn không tan. Tính phần 

trăm khối lượng sắt trong hỗn hợp A ? 

A. 53,8% B. 63,6% C. 84,6% D. 10,8% 

56x +64y =20,8-3,2 x =0,2 

2x +2y = 0,6 y= 0.1 

% Fe = 56*0,2*100/20,8 =53,8 A B HS 

11,2/17,6 =63.6 

C % Cu =3,2*100/20,8 % Fe 84,6 

D 56x +64y =20,8-3,2 x =0,04 %Fe = 0.04*56/20.8 = 10,8 

3x +2y = 0,6 y= 0.24 

5. Cho 6,72 gam Fe vào 400ml dung dịch HNO 3 1,0M, đến khi phản ứng xảy ra 

hoàn toàn, thu được khí NO (sản phẩm khử duy nhất) và dung dịch X. Dung dịch X 

có thể hòa tan tối đa m gam Cu. Giá trị của m là? 

A. 1,92 B. 3,84 C. 5,76 D. 3,2 

nFe = 0,12 mol; nHNO 3 = 0,4 mol. 


0,1 0,4 0,1 

Fe + 2Fe(NO 3 ) 3 3Fe(NO 3 ) 2 


0,02 0,04 0,06 





P52 







=> dung dịch X có: Fe(NO 3 ) 2 : 0,06 mol và Fe(NO 3 ) 3 : 0,06 mol 




Cu + 2Fe(NO 3 ) 3 2Fe(NO 3 ) 2 + Cu(NO 3 ) 2 

0,03 0,06 

=> mCu = 0,03x64 = 1,92 gam. 

=> Phương án đúng A. 

- Nếu học sinh không biết sắt dư chọn D. 


0,1 0,4 0,1 


0,05 0,1 

=> mCu = 0,05x64 = 3,2 gam. 

- Nếu Hs cho sắt phản ứng hết sẽ chọn B. 


0,12 0,12 


0,06 0,12 

=> mCu = 0,06x64 = 3,84 gam. 

- Nếu Hs không biết Cu khử sắt (III) thành sắt(II) sẽ chọn C. 

3Cu + 2Fe(NO 3 ) 3 2Fe + 3Cu(NO 3 ) 2 

0,09 0,06 

=> mCu = 0,09x64 = 5,76 gam. 

6. Để m gam bột Fe trong không khí sau một thời gian thu được 19,2 gam hỗn hợp 

rắn B. Cho B vào dung dịch HNO 3 loãng khuấy kỹ để phản ứng hoàn toàn thấy B 

tan hết thu được dung dịch X chứa một muối và 2,24 lit NO (điều kiện tiêu chuẩn). 

Hỏi m có giá trị nào sau đây? 

A. 11,31g B. 15,12 g C. 13,44g D. 5,6 g 

mO 2 = 19,2 – m (gam) 

=> nO 2 = (19,2-m)/32 


Fe Fe 3+ + 3e 

N +2 (NO) 

0 

O 2 + 4e 2O 2- N +5 + 3e 





P53 










m/56 3m/56 (19,2-m)/32 (19,2-m)/8 0,3 

0,1 

=> 3m/56 = (19,2-m)/8 + 0,3 => m =15.12 gam. 

- Phương án đúng là B. 

- Hs hiểu: 3Fe + 2O 2 Fe 3 O 4 => hỗn hợp rắn B: Fe(dư) và Fe 3 O 4 . 

3x 

x 


0,1 0,1 

Fe 3 O 4 + 8HNO 3 Fe(NO 3 ) 2 + 2Fe(NO 3 ) 3 + 4H 2 O 

x 

Đáp án A. 

=>(3x + 0,1).56 + 232.x = 19,2 => x = 0.034 => mFe = 11.312. => 

- Hs hiểu: 3Fe + 2O 2 Fe 3 O 4 

0,24 0,08 => mFe = 13,44gam. => Đáp án C. 

- Hs hiểu: Fe + 4HNO 3 Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O 

=> Đáp án D. 

0,1 0,1 => mFe =0,1x56 = 5.6gam. 

7. Cho 0,48 g Mg vào 0,56 g Fe vào 250ml dung dịch Cu(NO 3 ) 2 a M . Sau khi phản 

ứng kết thúc thu được 1,88 g chất rắn. Giá trị của a là 

A. 0,1176 B. 0.1000. C. 0,1200. D. 0,0800. 

nMg=0,48/24=0,02 mol , nFe = 0,56/56=0,01 mol 

Mg + Cu(NO 3 ) 2 → Mg(NO 3 ) 2 + Cu (1) 

0,02 0,02 0,02 

Fe + Cu(NO 3 ) 2 → Fe(NO 3 ) 2 + Cu (2) 

x x x 

Nếu Fe phản ứng hết khối lương chất rắn m = 64 x(0,02+0,01) =1,92 g > 1,88, 

nên Fe phản ứng chưa hết . 

Đặt x là số mol Fe phản ứng , ta có 64.(0,02+x) + 56 (0,01-x) = 1,88 

→ x = 0,005 


Vậy a= (0,02+0,005)/0,25= 0,1000 

đáp án B 





P54 










-HS cho khối lượng rắn thu đươc là Cu → nCu(NO 3 ) 2 = 1,88/64 =0,0294 

chọn A 

C M Cu(NO 3 ) 2 = 0,0294/0,25=0,1175 

-HS không chú ý 1,88 g chất rắn Mg và Fe tan hết nên 

nCu(NO 3 ) 2 = n Mg + n Fe =0,02 + 0,01 = 0,03 → C M Cu(NO 3 ) 2 = 

0,03/0,25=0,12 

→Chọn C 

-Hs không chú ý 1,88g và chỉ có Mg phản ứng →nCu(NO 3 ) 2 = 0,02 

C M Cu(NO 3 ) 2 = 0,02/0,25=0,08 →Chọn D 

8. Hòa tan hoàn toàn hổn hợp gồm Al,Fe vào dung dịch H 2 SO 4 loãng ,dư.Sau khi 

các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung dịch X.Cho dung dịch Ba(OH) 2 dư 

vào dung dịch X, thu kết tủa Y. Nung Y trong không khí đến khối lượng không đổi, 

thu được chất rắn Z là 

A. BaSO 4 , FeO B. BaSO 4, Al 2 O 3 , Fe 2 O 3 

C. BaSO 4 , Fe 2 O 3 D. Fe 2 O 3 

Dd X gồm Al 2 (SO 4 ) 3 và FeSO 4 , cho dd Ba(OH) 2 dư thu kết tủa Y gồm 

BaSO 4 và Fe(OH) 2 nung Y trong không khí đến khối lượng không đổi thu rắn Z 

gồm BaSO 4 không bị nhiệt phân và Fe 2 O 3 

Đáp án C 

- HS nhầm Y gồm Al(OH) 3 , BaSO 4 , Fe(OH) 2 → Z gồm BaSO 4 , Al 2 O 3 , 

Fe 2 O 3 chọn B 

- dd X gồm Al 2 (SO 4 ) 3 và FeSO 4 , kết tủa Y gồm BaSO 4 và Fe(OH) 2 nung 

Y trong không khí đến khối lượng không đổi thu rắn Z gồm BaSO 4 không 

bị nhiệt phân và FeO 

→ 

Chọn A 

- Không chú ý BaSO 4 , nung Fe(OH) 2 trong không khí tạo Fe 2 O 3 chọn D 

9. Hòa tan hỗn hợp bột kim loại gồm 8,4 gam sắt và 9,6 gam đồng vào 350ml dung 

dịch AgNO 3 2M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được m gam chất rắn.Gía 

trị của m là 

A. 75,6. B. 71,8. C. 58,2. D. 48,6. 


Fe + 2Ag + Fe 2+ + 2Ag ( 1) Cu + 2Ag + Cu 2+ + 2Ag (2) 





P55 










0.15 0.3 0.15 0.3 0.15 0.3 0.15 0.3 

Fe 2+ + Ag + Fe 3+ + Ag (3) 

0.1 0.1 0.1 0.1 

Fe 2+ dư 0,05 

m rắn = 0.7*108=75,6g 

* viết pt 3 2 rắn = 64*0.025 +0.65*108( bỏ giai đọan Cu dư với 

Fe 3+ ) B 

10. Cho 20,8 gam hỗn hợp A gồm sắt và đồng vào dung dịch HNO 3 đặc nóng.Sau 

phản ứng thu được 13,44 lít khí nâu đỏ và 3,2 gam chất rắn không tan. Tính phần 

trăm khối lượng sắt trong hỗn hợp A ? 

A. 53,8% B. 63,6% C. 84,6% D. 10,8% 

56x +64y =20,8-3,2 x =0,2 

2x +2y = 0,6 y= 0.1 

% Fe = 56*0,2*100/20,8 =53,8 A B HS 

11,2/17,6 =63.6 

C % Cu =3,2*100/20,8 % Fe 84,6 

D 56x +64y =20,8-3,2 x =0,04 %Fe = 0.04*56/20.8 = 10,8 

3x +2y = 0,6 y= 0.24 


1. Cho 100 ml dung dịch AgNO 3 0,5a mol/l vào cốc chứa 100 ml dung dịch 

Fe(NO 3 ) 2 a mol/l. Sau khi phản ứng kết thúc được 3,24 gam chất rắn và dung dịch 

X. Cho dung dịch HCl dư vào X thì thu được V lít khí NO (đktc). Giá trị của V là 

A. 0,224. B. 0,56. C. 0,448. D. 0,336. 

*Giải thích: 

Ta có: 0,5a = 0,03 → a = 0,6 M → n Fe2+dư = 0,03 

Bảo toàn electron: → V NO = 0,01.22,4 = 0,224. 

2. Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp gồm 0,005 mol Cu 2 S; 0,02 mol FeCO 3 và x/2 mol 

FeS 2 bằng dung dịch HNO 3 vừa đủ. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu 

được V lít (đktc) hỗn hợp hai khí, trong đó có một khí màu nâu đỏ và dung dịch chỉ 

chứa muối Cu 2+ , Fe 3+ với một anion. Giá trị của V là 


A. 25,536. B. 25,424. C. 14,448. D. 25,088. 





P56 










*Giải thích: Bảo toàn điện tích và bảo toàn nguyên tố, ta có: 

đáp án B 

đáp án C. 

2.(0,005+x) = 2.0,01+ 3(0,02+x/2) 

x = 0,14 mol 

Bảo toàn electron, ta có: V = 22,4.(1,12+0,02)= 51,072. 

+Nếu HS bỏ qua khí CO 2 thì nhận đáp án D 

+Nếu HS không cân bằng hệ số Cu (Cu 2 + → 2Cu 2+ + 2e) thì nhận 

+Nếu HS không cân bằng hệ số Cu và S (S 2 - → 2S +6 + 14e) thì nhận 

3. Đốt sắt trong không khí thu được hỗn hợp X chứa hai chất rắn có số mol bằng 

nhau và bằng 0,01 mol. Hòa tan hoàn toàn X trong dung dịch HCl vừa đủ thu được 

khí và dung dịch Y. Cho Y vào dung dịch AgNO 3 dư thu được m gam kết tủa. Mặt 

khác, để kết tủa hoàn toàn các chất trong Y cần vừa đủ 200 ml dung dịch NaOH 

0,50M. Giá trị của m là 

A. 16,51. B.14,35 . C. 2,16. D.13,64 . 

Hướng dẫn: Đáp án A. 

Hỗn hợp chứa Fe FeCl 2 2NaOH 

y=4 Fe 3 O 4 

0,01 0,02 

FexOy 

2yNaOH 

0,01 0,08 

Fe FeCl 2 Ag + 2AgCl 

0,01 0,01 0,02 

Fe 3 O 4 FeCl 2 +2FeCl 3 Ag + 8AgCl 

0,01 0,01 0,08 

m= 0,02x108 +0, 1x143,5=16,51 gam. 

Phương án B: học sinh chỉ chú ý đến kết tủa AgCl 

m=14,35 gam. 

Phương án C: học sinh chỉ chú ý đến Ag 


m=2,16 gam. 





P57 










Phương án D: học sinh không cân bằng trong phản ứng 

Fe 3 O 4 FeCl 2 +FeCl 3 Ag + 6AgCl 

0,01 0,01 0,06 

m=0,02x108 +0, 08x143,5=13,64 gam 

4. Cho các chất sau: HCl, KI, Al, Cu, AgNO 3 , HNO 3 và CO 2 . Hãy cho biết chất 

nào tác dụng được với dung dịch FeCl 3 : 

A. HCl, KI, Al, Cu, AgNO 3 , HNO 3 và CO 2 .B. KI, Al, Cu, HNO 3 , AgNO 3 . 

C. KI, Al, Cu, AgNO 3 . D. Al, Cu, AgNO 3 . 

5. Cho m gam hỗn hợp X gồm FeCO 3 , FeO, Fe 2 O 3 vào một lượng vừa đủ dung 

dịch H 2 SO 4 0,5M( loãng), thu được dung dịch Y có tỉ lệ số mol Fe 2+ và Fe 3+ là 1 : 

2. Chia Y thành hai phần bằng nhau. Cô cạn phần một thu được m 1 gam muối 

khan. Tiếp tục cho H 2 SO 4 đặc nóng vào phần hai đến khi không thấy khí bay ra, cô 

cạn dung dịch sau phản ứng thu được m 2 gam muối khan. Biết m 2 - m 1 = 0,48. Thể 

tích dung dịch H 2 SO 4 0,5M đã dùng là 

A. 80 ml. B. 320 ml. C. 40 ml. D. 160 ml. 

- Dung dịch Y chứa FeSO 4 , Fe 2 (SO 4 ) 3 với số mol mỗi chất là 2x mol 

- Số mol H 2 SO 4 = 8x 

-Phần 1: m 1 = m kl + 96.4x 

-Phần 2: m 2 = m kl + 96.4,5.x 

-m 2 – m 1 =0,48 nên x = 0,01 

- Số mol H 2 SO 4 ở mỗi phần = 4x=0,04 (C) 

-Nồng độ mol 0,04:0,5= 0,08 (A) 

- Nồng độ mol 0,08:0,5= 0,16 (D) 

6. Cho 13,6 g hỗn hợp X gồm Fe và Fe 2 O 3 tác dụng vừa đủ với 400ml dung dịch 

HCl 1M, sau phản ứng thu được 1,12 lít khí H 2 (đktc) và dung dịch Y. Cho dung 

dịch Y tác dụng với NaOH dư, thu được kết tủa Z. Nung Z trong không khí đến 

khối lượng không đổi thu được m (g) chất rắn. Giá trị m là 

A. 16. B. 14,8. C. 24. D. 15,2. 

Giải : 


A đúng : 





P58 







Fe 2 O 3 + 6HCl 2FeCl 3 + 3H 2 O 

0,05 0,3 0,1 





0,05 0,1 

Fe + 2HCl FeCl 2 + H 2 . 

0,05 0,1 0,05 

2Fe Fe 2 O 3 

0,1 0,05 

Fe 2 O 3 Fe 2 O 3 

0,05 0,05 

m=0,1.160=16g. 

B sai : 

Fe + 2HCl FeCl 2 + H 2 . 

0,05 0,1 0,05 

m Fe2O3 = 13,6-0,05.56=10,8g n Fe2O3 = 0,0675 mol 

2Fe Fe 2 O 3 

0,05 0,025 

Fe 2 O 3 Fe 2 O 3 

0,0675 0,0675 m=0,0925.160=14,8g. 

7. Chia 22,2g hỗn hợp gồm sắt và một kim loại A có hóa trị không đổi làm hai phần 

bằng nhau : 

- Phần 1 cho tác dụng với dd HCl dư, thu được 6,72 lít khí (đktc). 

- Phần 2 cho tác dụng với dd HNO 3 loãng dư, thu được 5,6 lít khí không màu hóa 

nâu trong không khí (đktc). 

Xác định A và phần trăm về khối lượng của A trong hỗn hợp. 

A. Zn và 58,5%. B. Zn và 29,27%. 

C. Al và 24,3%. D. Al và 12,16%. 

Giải : 

2H + + 2e H 2 ; Fe Fe 2+ + 2e ; A A n+ + ne 


0,6 0,3 0,15 0,3 0,3/n 0,3 





P59 










4H + + NO 3 - + 3e NO + 2H 2 O ; Fe Fe 3+ + 3e 

0,75 0,25 

n Fe = 0,75 – 0,6 = 0,15 mol 

0,15.56 + A.0,3/n = 11,1 

Với n=3 A=27 (Al) 

C đúng : %Al = 0,1.27/11,1=24,3%. 

D sai : %Al = 0,1.27/22,2 = 12, 16% 

; A A n+ + ne 

8. Phương trình : aFeS + bHNO 3 cFe(NO 3 ) 3 +d H 2 SO 4 +e NO 2 + fH 2 O. Tổng hệ 

số cân bằng là 

A. 13. B. 30. C. 29. D. 28 

Giải 

FeS 

 

+3 

Fe + 

+ 6 

S +9e x1 

+5 

N +1e N + 4 

x9 

FeS +12 HNO 3 Fe(NO 3 ) 3 + H 2 SO 4 +9NO 2 +5H 2 O 

Đáp án A sai vì chỉ cộng a và b 

Đáp án B sai vì cân bằng H 2 O là 6 

Đáp án D sai vì cộng hệ số cân bằng thiếu . 

9. Phản ứng nào sau đây minh hoạ tính khử của FeSO 4 ? 

(1) FeSO 4 + Mg (2) FeSO 4 +AgNO 3 (3) FeSO 4 + Ba(OH) 2 

(4) FeSO 4 +O 2 +H 2 O (5) FeSO 4 + KMnO 4 + H 2 SO 4 

(6) FeSO 4 + Na 2 S (7) FeSO 4 + H 2 SO 4 đặc nóng. 

A. Phản ứng (1) và (4). B. Phản ứng (2), (4), (5). 

C. Phản ứng (2) (4) (5) (7). D. Phản ứng (6) và (7). 


1. Từ 10 tấn quạng hematit có chứa 80% Fe 2 O 3 có thể điều chế được bao nhiêu tấn 

gang. Biết rằng trong lò cao sắt bị mất 4% theo xỉ và trong gang thu được có 4% là 

các nguyên tố không phải sắt. (Fe=56; O=16). 

A. 5,600 tấn. B. 2,800 tấn. C. 5,376 tấn. D. 5,800 tấn. 


Cách giải: 

Khối lượng Fe 2 O 3 trong 10 tấn quặng: 8,0 tấn 





P60 










Fe 2 O 3 ⎯⎯→ 2Fe 

160 112 

8,0 tấn 5,6 tấn 



- Hs không hiểu được hiệu suất quá trình đạt 96%: 5,376 tấn. 

- Hs không hiểu được có 4% tạp chất chứa trong gang : 5,800 tấn. 

2. Dùng 100 tấn quặng manhetit chứa 80% Fe 3 O 4 để luyện m tấn một loại gang có 

chứa 95% sắt. Hiệu suất quá trình phản ứng là 93%. Giá trị gần nhất của m là ( 

Fe=56; O=16). 

A. 56,711 tấn. B. 324,45 tấn C. 60,98 tấn. D. 135,18 tấn. 

Cách giải: 

Khối lượng Fe 3 O 4 trong 100 tấn quặng: 80 tấn 

Fe 3 O 4 ⎯⎯→ 3Fe 

232 g 168 g 

80 tấn ? 

Khối lượng sắt thu được từ quặng: 80.168 57,931 

232 = tấn 

Khối lượng gang thu được: 57,931.100 = 60,98 tấn 

95 

Hiệu suất phản ứng là 93% Lượng gang thu được là: 

60,98.93 

= 56,711tấn 

100 



- Hs quên hiệu suất phản ứng: 60,98 tấn. 

- Hs quên hàm lượng 80%: 135,18 tấn. 

3. Khử hết m gam Fe 3 O 4 bằng V lít khí CO (đktc) thu được hỗn hợp A gồm FeO và 

Fe. A tan vừa đủ trong 0,3 lít dung dịch H 2 SO 4 2M cho ra 8,96 lít khí H 2 (đktc). 


Tính giá trị m và V là: ( Fe=56, O= 16, C=12) 





P61 







A. 46,4; 13,44. B. 46,4; 8,96. C. 46,4; 6,72. D. 92,8; 6,72. 




- A Đúng: 

n 

H2SO 

2+ 

CO ⎧FeO 

H SO 

⎧Fe 

2 4 

Fe3O4 

⎯⎯→ ⎨ ⎯⎯⎯ 

→⎨ 

⎩ Fe ⎩ H 

2 

BTNT : Fe → n = 0,2mol. 

→ m 

BTe : 

⇒ n 

CO 

= 0,3x2 

= 0,6mol; 

+ 8 

3 

3Fe+ 

2e 

→ 3Fe 

2H 

+ 

Fe3O4 

+ 2e 

→ H 

= 0,6mol 

→V 

2 

CO 

2+ 

n 

H2 

+ 2 

C 

= 0,4mol 

→ 

= 13,44LIT 

- B sai: BTNT khối lượng Fe 3 O 4 là 46,46 gam, 

Fe3O4 

+ 4 

C + 2e 

= 46,6gam 

Bảo toàn e: nH = 0,4mol 

→ nCO 

= 0,4mol 

→V 

8, 96lit 

2 

= 

- C sai: BTNT khối lượng Fe 3 O 4 là 46,46 gam, 

Bảo toàn e: nFe = 0 ,4mol 

→ nCO 

= 0,4mol 

→V 

= 8, 96lit 

- D sai: nH = ,4mol 

→ mFe 

O 

= 0,4.232 = 92,8g 

→ nCO 

= 0,4mol 

→V 

8, 96lit 

0 = 

2 3 4 






P62

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP VỀ SẮT VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC LĨNH HỘI KIẾN THỨC HÓA HỌC CHO HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?