Economy Today 103 January 2025

TEΥΧΟΣ 103 / ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025 / €2,50

Η ΑΝΑΣΚΌΠΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΌΣΗΜΟ ΤΟΥ 2024

ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΉΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΎΡΙΕΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 2025

TRUMPONOMICS 2.0

ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΤΕΥΧΟΣ 103 / ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025

62

58

80

6

106

FOCUS

6 ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2025:

Η ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ 2024 ΚΑΙ

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

- Ανασκόπηση κυπριακής οικονομίας: Μια

σύνθεση επιτυχιών και προκλήσεων

- Ανθεκτικό 2024 και 2025 με προκλήσεις

- 25+ Προσωπικότητες της οικονομίας και του

επιχειρείν τοποθετούνται και αναλύουν

- Κώστας Κουμής: Βασική μας προτεραιότητα

η οικοδόμηση ανθεκτικότητας στον τομέα του

τουρισμού

- Θετικό το πρόσημο αλλά οι προκλήσεις

παραμένουν

62 ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ

- Γιατί οι κορυφαίοι εργοδότες επενδύουν στην

ευτυχία των ανθρώπων τους

- Η πενταετία που άλλαξε την αγορά εργασίας και

η επόμενη μέρα για την Κύπρο

- ΤΕΠΑΚ: Με τους ανθρώπους μας κτίζουμε την

επόμενη μέρα

- Exness: Workplace culture: Η ενδυνάμωση των

ανθρώπων οδηγεί στην επιτυχία

- MetLife: Η ζωή είναι ένα ταξίδι που διανύουμε

όλοι μαζί

- XM: Φιλοδοξούμε να ξεχωρίζουμε ως ένα

θετικό επιχειρηματικό αφήγημα για τους

ανθρώπους μας

ΘΕΜΑΤΑ/ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ/ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

46 Βρασίδας Νεοφύτου: 2025 ενόψει: Τα καυτά

ερωτήματα για τις αγορές

50 Κωνσταντίνος Νικολαΐδης: Οι στρατηγικές

Τραμπ και τα σενάρια που ξεδιπλώνονται

το 2025

58 Το ράλι των Crypto, η εκλογή Τραμπ και

το στοίχημα της ρύθμισης

80 Στηρίζοντας την αγροτική ανάπτυξη:

Το έργο του ΚΟΑΠ στην Κύπρο

84 Σε κρίση διαρκείας οι εργασιακές σχέσεις

90 Μ. Σανταμούρης: Προκλήσεις, λύσεις και το

οικονομικό κόστος μιας ολοένα και πιο θερμής

καθημερινότητας

96 Πωλίνα Άνιφτου: Το 2025 αλλάζει τη

γεωοικονομία της Μ. Ανατολής και τις σχέσεις

ΗΠΑ-Ρωσίας- Κίνας

102 Αλλάζει το σκηνικό στις μεταφορές χρημάτων

106 Κυριάκος Ε. Γεωργίου: Απολογισμός και

προσδοκία

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

4 EDITORIAL

5 ΕΙ-ΚΟΝΟΜΙΑ

ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ…

118 ΑΘΛΗΤΙΚΟ: The First Dance

EconomyToday 3

TEΥΧΟΣ 103 / ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025 / €2,50

ΕDITORIAL

ΑΚΌΜΗ

ΈΝΑΣ ΚΎΚΛΟΣ

ΤΟΥ ΞΕΝΙΟΥ ΜΕΣΑΡΙΤΗ

Η ΑΝΑΣΚΌΠΗΣΗ ΚΑΙ ΤΌ ΠΡΌΣΗΜΌ ΤΌΥ 2024

ΤΌ ΣΤΌΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΌΙΚΌΝΌΜΙΑΣ ΚΑΙ ΌΙ ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΌΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΌ 2025

Η

αλλαγή του χρόνου δεν είναι τίποτα

περισσότερο από την ολοκλήρωση μιας

ακόμη περιφοράς της Γης γύρω από

τον Ήλιο. Ένας κύκλος κλείνει και ένας

άλλος ξεκινά – χωρίς διακοπή, χωρίς

παύση, απλώς μια συνεχής επανάληψη που υπενθυμίζει

τη μικρή, αλλά επίμονη θέση μας στο σύμπαν.

Οι άνθρωποι, όμως, έχουμε την τάση να φορτίζουμε

αυτό το σημείο της χρονιάς με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Η ολοκλήρωση ενός ημερολογιακού έτους είναι

για εμάς μια ευκαιρία να σταματήσουμε για λίγο, να

κοιτάξουμε πίσω, να κάνουμε απολογισμό και – στην

καλύτερη περίπτωση – να διορθώσουμε την πορεία

μας. Αυτή η ανάγκη, έστω και ανορθολογική, μας

βοηθά να αξιολογήσουμε και να βάλουμε σε σειρά τα

πράγματα και να αναγνωρίσουμε τι πραγματικά έχει

σημασία.

Για την οικονομία, το 2024 κλείνει με θετικές ενδείξεις:

οι αναβαθμίσεις, οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης

και η δημοσιονομική σταθερότητα δημιουργούν ένα

αίσθημα προόδου. Ταυτόχρονα, η ανθεκτικότητα της

χώρας σε διεθνείς κρίσεις, όπως οι

γεωπολιτικές εντάσεις ή οι πληθωριστικές

πιέσεις, μας υπενθυμίζει

πως έχουμε καταφέρει να σταθούμε

στα πόδια μας, αν και όχι χωρίς προκλήσεις.

Η πραγματικότητα, όμως,

παραμένει πιο σύνθετη. Τα υψηλά

επιτόκια, οι πιέσεις στα εισοδήματα

και το στεγαστικό πρόβλημα που ταλανίζει

κυρίως τη νέα γενιά δεν αφήνουν περιθώρια

για εφησυχασμό.

Το 2025 δεν είναι μια «κενή σελίδα» που πρέπει

να γραφτεί από την αρχή. Είναι ένα ακόμη κεφάλαιο

στη συνεχιζόμενη πορεία μας – ένα ενδιάμεσο στάδιο

μεταξύ του 2024 και του 2026. Το ερώτημα είναι: Θα

έχουμε μάθει από τα λάθη μας; Θα βελτιώσουμε τις

αδυναμίες μας; Θα επενδύσουμε σε μια οικονομία που

δεν είναι απλώς στατιστικά ισχυρή, αλλά και κοινωνικά

δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη;

Το στοίχημα είναι προσωπικό και συλλογικό. Επαφίεται

στον κάθε ένα από εμάς, ως πολίτες, επιχειρήσεις

και θεσμοί, να προχωρήσουμε μπροστά. Και επειδή

«όποιος βαρκέται να ζυμώσει, πέντε μέρες κοσκινίζει»

το 2025 απαιτεί αποφασιστικότητα, πλάνο και

κυρίως, ενότητα για να λύσουμε προβλήματα και να

αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες.

ΜΕΓΑΡΟ ΔΙΑΣ

Λεωφόρος Άντη Χατζηκωστή

και γωνία Λεωφόρου

Αρχαγγέλου 31,

2057, Στρόβολος, Λευκωσία

Τηλ.: 22580580

Φαξ: 22580675

ΑΡΧΙΣΥΝΤΆΚΤΗΣ:

Ξένιος Μεσαρίτης

ART DIRECTOR:

Ελένη Νικολάου

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ:

Βάσια Καττή, Αδάμος Αδάμου,

Θεόδωρος Καυκαρίδης,

Άννα Κριθαρίδου, Μαρία Καραΐσκου

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ/ΑΝΑΛΥΤΕΣ:

Τάσος Γιασεμίδης, Βρασίδας

Νεοφύτου, Πωλίνα Άνιφτου,

Κωνσταντίνος Νικολαΐδης, Κυριάκος

Ε. Γεωργίου

ΔΙΌΡΘΩΣΗ:

Μαρία Ζερβού

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

SALES EXECUTIVE:

Καρολίνα Νεοκλέους

neocleousc@diasmedia.com

22580491

CLIENT SERVICE:

Ελισάβετ Ηρακλέους

iracleouse@diaspublishing.com

22580487

MARKETING EXECUTIVE:

Κλέλια Γιασεμίδου

CLIENT SERVICE SUPERVISOR:

Μαρία Χαραλάμπους

ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΛΟΓΙΣΤΗΡΊΟΥ:

Οδυσσέας Κωνσταντίνου

ΛΟΓΙΣΤΉΡΙΌ:

Σάββια Αριστείδου

EΚΔΟΤΗΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΙΑΣ ΛΤΔ

ΙΔΡΥΤΉΣ:

Κώστας Ν. Χατζηκωστής

ΔΙΕΥΘΎΝΩΝ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ:

Χρύσανθος Τσουρούλλης

ΕΚΤΎΠΩΣΗ:

NBF Graphic Solutions Ltd

ΔΙΑΝΟΜΉ:

Πρακτορείο Τύπου Κρόνος

TRUMPONOMICS 2.0


ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

ΤΗΣ ΌΙΚΌΝΌΜΙΑΣ

ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΌΜΕΝΩΝ

4 EconomyToday

Καλή Ανασκόπηση και Καλή Χρονιά, με Υγεία και

ό,τι καλύτερο σε όλους μας

EI-KONOMIA

Η ΓΛΏΣΣΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΏΝ ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ

3,9%

ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΤΟΥ ΑΕΠ

3 ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2024

+3,2%

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 23.329 ΑΤΟΜΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 18.106 ΑΤΟΜΑ

ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 13.808 ΑΤΟΜΑ

+10,1%

+12,7%

ΑΦΙΞΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2023 159.605 ΑΤΟΜΑ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2024 179.941 ΑΤΟΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΩΝ

ΟΧΗΜΑΤΩΝ

ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ +6,8%

ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΑ +12,8%

+4,0%

ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ

ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΑ +4,6%

ΜΗ ΜΙΣΘΟΛΟΓΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ +1,5%

+3,5%

ΚΕΝΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

3 ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2023 12.274

3 ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2024 16.010

+0,13%

ΤΙΜΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

-0,22% ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

+3,63% ΗΛΕΚΤΡΟΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΙΔΗ

+2,12% ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

5 EconomyToday

ΘΕΜΑ

ΑΝΑΣΚΌΠΗΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΉΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ 2024:

ΜΊΑ ΣΎΝΘΕΣΗ

ΕΠΙΤΥΧΙΏΝ ΚΑΙ

ΠΡΟΚΛΉΣΕΩΝ

Αναβαθμίσεις, επιτοκιακή πολιτική, κατάρρευση

δημόσιων συμβάσεων και εργασιακές

αναταραχές... Τα γεγονότα που στιγμάτισαν

την κυπριακή οικονομία

ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΚΑΡΑΐΣΚΟΥ

6 EconomyToday

Χρονιά έντονων οικονομικών εξελίξεων

υπήρξε το 2024 για την Κύπρο, με

τις αναβαθμίσεις, την αποκλιμάκωση

του πληθωρισμού και τις μειώσεις

επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική

Τράπεζα να αποτέλεσαν μερικά από τα πιο σημαντικά

γεγονότα που άφησαν το αποτύπωμά τους.

Στην πολιτική σκηνή, η Κύπρος βρέθηκε ξανά στο

επίκεντρο για λάθος λόγους, με το σκάνδαλο στο Βασιλικό

που διερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και που

επιφέρει και δημοσιονομικό κίνδυνο για τη χώρα.

Στον τραπεζικό τομέα, το 2024, διορίστηκε νέος

Διοικητής στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ο

Χριστόδουλος Πατσαλίδης. Ανάμεσα στις εξελίξεις

του τομέα γενικότερα, ξεχωρίζει η εξαγορά της

Ελληνικής Τράπεζας από τη Eurobank.

Το 2024 μπορεί να χαρακτηριστεί και ως χρονιά

αντιθέσεων, με τις εξελίξεις να αποτελούν μία σύνθεση

προκλήσεων και επιτυχιών.

Από τη μία σημειώθηκε αύξηση στους μισθούς

αλλά από την άλλη υπήρξαν εργασιακές αναταραχές

σε τομείς «κλειδιά» για την οικονομία. Ο

τουρισμός έδειξε ξανά την ανθεκτικότητά του

καταγράφοντας μία από τις καλύτερες χρονιές του,

ωστόσο, διαφωνίες και διαμάχες για τις συλλογικές

συμβάσεις στον τομέα της ξενοδοχειακής βιομηχανίας

παρέμειναν ανοικτές για μήνες. Η απεργία

των εργαζόμενων στον κλάδο του έτοιμου σκυροδέματος,

η οποία διήρκεσε ένα μήνα, κατέγραψε

την μεγαλύτερη κινητοποίηση στην ιστορία της

κυπριακής οικοδομικής βιομηχανίας, προκαλώντας

αλυσιδωτές επιπτώσεις που επηρέασαν ολόκληρο

τον τομέα.

Ο πληθωρισμός «έκοψε ταχύτητα», ωστόσο η

ακρίβεια παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα, ασκώντας

πιέσεις στα νοικοκυριά, προκαλώντας έντονες

συζητήσεις στη δημόσια σφαίρα και αναδεικνύοντας

την επιτακτική ανάγκη για αποτελεσματικές

πολιτικές που να αμβλύνουν το πρόβλημα.

Ορόσημο για την κυπριακή οικονομία υπήρξαν οι

αναβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης που

κατέταξαν τη χώρα σε επενδυτική βαθμίδα «Α»,

μετά από χρόνια.

EconomyToday 7

ΘΕΜΑ

ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ

ΡΥΘΜΌΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ

ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

Ο πληθωρισμός στην Κύπρο παρουσίασε σημαντική

υποχώρηση κατά το πρώτο δεκάμηνο του 2024

(Ιανουάριος–Οκτώβριος), αγγίζοντας το 2,2% σε

σύγκριση με το 4,3% της αντίστοιχης περιόδου

του 2023. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της

Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου, ο πληθωρισμός τον

μήνα Νοέμβριο περιορίστηκε στο 1,5%, επίπεδο

χαμηλότερο από τον μεσοπρόθεσμο στόχο της

Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (2%) και τον μέσο

όρο της Ευρωζώνης (2,3%). Οι προβλέψεις του

Υπουργείου Οικονομικών δείχνουν ότι ο πληθωρισμός

θα διατηρηθεί στο 2,2% για το 2024, ενώ το

2025 αναμένεται περαιτέρω μείωση στο 2%.

Σε ό,τι αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας,

ενώ το 2023 ήταν στο 2,5%, οι εκτιμήσεις του

Υπουργείου Οικονομικών για το 2024 είναι στο

3,7%, καταγράφοντας σημαντική αύξηση στο ΑΕΠ

της χώρας. Το Υπουργείο προβλέπει ότι η οικονομία

το 2025 θα επιταχυνθεί με ρυθμό ανάπτυξης 3,1%.

ΜΕΊΩΣΗ ΔΗΜΌΣΙΟΥ ΧΡΈΟΥΣ

Οι αριθμοί του Υπουργείου Οικονομικών φανερώνουν

την αξιοσημείωτη μείωση του δημόσιου

χρέους. Το 2022 το χρέος ακουμπούσε τα €23,7

δισ., δηλαδή το 85,6% του ΑΕΠ και το 2023

μειώθηκε στα €23 δισ. (εκτίμηση ΥΠΟΙΚ), δηλαδή

77,3% του ΑΕΠ. Η πρόβλεψη του Υπουργείου για

το 2024 είναι πως θα περιοριστεί στο 69,3% του

ΑΕΠ (€22,2 δισ.) και το 2025 στο 64,2% του ΑΕΠ

(€21,7 δισ.).

Το Υπουργείο Οικονομικών προβλέπει ότι έως το

2026, το δημόσιο χρέος της Κύπρου θα περιοριστεί

στο 58,1% του ΑΕΠ (ή €20,7 δισ.), δηλαδή

κάτω από το όριο του 60% του ΑΕΠ που θέτει η

Συνθήκη του Μάαστριχτ, κάτι που αντανακλά τη

θετική πορεία των δημόσιων οικονομικών για τα

επόμενα έτη.

ΣΕ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΉ ΒΑΘΜΊΔΑ

«Α» Η ΚΎΠΡΟΣ

Σημαντικός σταθμός για την κυπριακή οικονομία το

2024 υπήρξαν οι αναβαθμίσεις από τους οίκους

αξιολόγησης. Ιδιαίτερα ξεχώρισαν η αναβάθμιση

της Κύπρου σε επενδυτική βαθμίδα Α από τον οίκο

Moody’s τον Νοέμβριο από τον Fitch τον Δεκέμβριο

και τον οίκο S&P Global Rating, επίσης τον Δεκέμβριο,

ενισχύοντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη των

επενδυτών και αναδεικνύοντας τη σταθερότητα και

τις καλές οικονομικές προοπτικές της χώρας.

Συγκεκριμένα, ο οίκος Moody’s προχώρησε σε

διπλή αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας

της Κύπρου, από «Baa2» σε «A3», κατατάσσοντας

τη χώρα για πρώτη φορά σε επενδυτική βαθμίδα Α

μετά από 13 χρόνια.

Η ανακοίνωση του οίκου ανέφερε ότι η αναβάθμιση

8 EconomyToday

Ο ΟΊΚΟΣ MOODY’S

ΠΡΟΧΏΡΗΣΕ

ΣΕ ΔΙΠΛΉ

ΑΝΑΒΆΘΜΙΣΗ

της πιστοληπτικής

ικανότητας της Κύπρου,

ΑΠΌ «BAA2»

ΣΕ «A3»,

κατατάσσοντας τη χώρα

για πρώτη φορά

σε επενδυτική

βαθμίδα Α μετά

από 13 χρόνια

αντανακλά την ουσιαστική βελτίωση στους δημοσιονομικούς

δείκτες και στους δείκτες δημόσιου

χρέους.

Ο οίκος Moody’s επεσήμανε στην ανακοίνωση ότι

η Κύπρος έχει μειώσει σημαντικά τον δείκτη του δημόσιου

χρέους από τα ψηλά επίπεδα του 2020 και

κατατάσσεται στις χώρες με τη μεγαλύτερη μείωση

χρέους ανά το παγκόσμιο.

Παράλληλα, ο Moody’s άλλαξε την προοπτική της

χώρας από «θετική» σε «σταθερή», μια απόφαση

που αντικατοπτρίζει την ισορροπία των κινδύνων οι

οποίοι σχετίζονται με τις οικονομικές και δημοσιονομικές

προοπτικές, καθώς και τις προοπτικές

χρέους.

Μετά την αναβάθμιση, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας

και ο Υπουργός Οικονομικών, σε ανακοινώσεις

και δηλώσεις τους, χαρακτήρισαν την εξέλιξη ως

μια σημαντική ψήφο εμπιστοσύνης στην κυπριακή

οικονομία.

«Αισθάνομαι περήφανος για τη σταθερά ανοδική

πορεία της κυπριακής οικονομίας, οι ρυθμοί ανάπτυξης

της οποίας είναι από τους ψηλότερους στην

Ε.Ε. Για πρώτη φορά, μετά από 13 χρόνια, η χώρα

μας αξιολογείται στη βαθμίδα Α από τον συγκεκριμένο

Οίκο Αξιολόγησης», είχε αναφέρει, μεταξύ

άλλων, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης.

Ταυτόχρονα, ο Πρόεδρος υπέδειξε ότι η εξέλιξη

προδιαγράφει πιο δυναμική ανάπτυξη αλλά και συνέχιση

της λήψης στοχευμένων κοινωνικών μέτρων

και δράσεων με στόχο τη βελτίωση της καθημερινότητας

των πολιτών.

Ο οίκος Fitch είναι ο πρώτος αμερικανικός οίκος

που τοποθέτησε την Κυπριακή Δημοκρατία στο επίπεδο

Α, και συγκεκριμένα από «ΒΒΒ+» στο «Α-».

Μετά και από αυτή την αναβάθμιση, ο Υπουργός

Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, υπογράμμισε ότι

οι συνεχείς αναβαθμίσεις από όλους τους οίκους

με τους οποίους η Κύπρος διατηρεί συμβατικές

σχέσεις, δημιουργούν το απαραίτητο κλίμα εμπι-

στοσύνης για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων

που οδηγούν στην ενίσχυση της ανάπτυξης, την

ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας και τη συνεχή

δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στις 13 Δεκεμβρίου

ο οίκος αξιολόγησης S&P Global Ratings

αναβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική

αξιολόγηση της Κύπρου σε «A-» από «BBB+» και

επιβεβαίωσε τη βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση «A-

2», προσθέτοντας ότι οι προοπτικές είναι σταθερές.

«Η τριπλή αναβάθμιση αποτελεί το επιστέγασμα

μιας συντονισμένης και μεθοδικής στρατηγικής

που υιοθετήθηκε από την Κυβέρνηση», ανέφερε,

μετά και από την τρίτη αναβάθμιση, ο Πρόεδρος

Χριστοδουλίδης.

Αναμφίβολα οι αναβαθμίσεις αποτελούν σημαντικό

ορόσημο για την Κύπρο, καθώς επιτρέπουν στο

κράτος να μπορεί να δανείζεται με πιο ευνοϊκούς

όρους και χαμηλότερα επιτόκια. Παράλληλα, ενισχύουν

την ελκυστικότητα της χώρας για διεθνείς

επενδυτές, μειώνοντας τον αντιλαμβανόμενο κίνδυνο

και ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στην κυπριακή

οικονομία.

Η ΑΚΡΊΒΕΙΑ ΠΙΈΖΕΙ

ΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΆ

Παρά τους θετικούς δείκτες της οικονομίας, η ακρίβεια

στην Κύπρο παρέμεινε ένα σημαντικό θέμα

το 2024, το οποίο βρέθηκε στο επίκεντρο των

δημοσίων συζητήσεων. Η αύξηση των τιμών σε βασικά

αγαθά και υπηρεσίες συνέχισε να επηρεάζει τα

νοικοκυριά, προκαλώντας έντονες ανησυχίες στην

κοινωνία και στους πολιτικούς κύκλους

Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ), δηλαδή ο οικονομικός

δείκτης που φανερώνει τις διαχρονικές

μεταβολές στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών και

υπηρεσιών, την περίοδο Ιανουαρίου – Νοεμβρίου

2024 σημείωσε αύξηση 1,7% σε σύγκριση

με την αντίστοιχη περίοδο του 2023.

Η μεγαλύτερη αύξηση, όπως καταδεικνύουν

οι αριθμοί της Στατιστικής Υπηρεσίας,

εντοπίζεται στην κατηγορία «Εστιατόρια

και Ξενοδοχεία», με μεταβολή 5,53%

σε σύγκριση με πέρσι. Ακολουθεί η

κατηγορία «Τρόφιμα και Αλκοολούχα

ποτά», με αύξηση 2,96% και μετέπειτα

η «Εκπαίδευση» με 2,72%.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία του

Συνδέσμου Καταναλωτών φανερώνουν

φοβερές αυξήσεις στο

καλάθι του νοικοκυριού που

επηρεάζουν έντονα την

καθημερινότητα των

πολιτών. Ειδικότερα,

οι αυξήσεις

σε βασικά καταναλωτικά

αγαθά έχουν

ως εξής: πατάτες 57%,

ελαιόλαδο 47%, λαχανικά 17%,

ψωμί 8%, φρέσκα φρούτα 7%, αυγά 6%, φρέσκο

γάλα (ολόπαχο) 4,7%.

Λόγω της ακρίβειας, το Υπουργικό Συμβούλιο,

εντός του 2023, ενέκρινε την επιβολή μηδενικού

συντελεστή ΦΠΑ σε ορισμένα βασικά αγαθά, καθώς

και την επιδότηση στην τιμή του ρεύματος. Ωστόσο,

την 1η Οκτωβρίου 2024, τα μέτρα στήριξης τερματίστηκαν,

με τον Υπουργό Οικονομικών να επικαλείται

την πτωτική πορεία του πληθωρισμού, το

χαμηλό ποσοστό ανεργίας και τον ρυθμό ανάπτυξης

της χώρας.

Στον απόηχο της έντονης κριτικής, δέκα μέρες μετά

την κατάργηση των μέτρων στήριξης, η κυβέρνηση

αποφάσισε την επαναφορά του μηδενικού ΦΠΑ σε έξι

κατηγορίες και συγκεκιμένα στις παιδικές πάνες, τις

πάνες ενηλίκων, το παιδικό γάλα, τα είδη γυναικείας

υγιεινής προστασίας, τα λαχανικά και τα φρούτα.

Συν τοις άλλοις, αξίζει να αναφερθεί ότι, στην συνεδρίαση

της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής

στις 2 Δεκεμβρίου, καλέστηκε ο πρόεδρος του

Δημοσιονομικού Συμβουλίου, Μιχάλης Περσιάνης,

για να σχολιάσει και να παραθέσει τις απόψεις του

για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2025. Κατά τη

διάρκεια της συζήτησης, ο κ. Περσιάνης αναφέρθηκε

στο ότι ο πληθωρισμός στην Κύπρο είναι πολύ

υψηλός στις υπηρεσίες που αφορούν την κοινωνική

προστασία.

ΜΙΣΘΟΊ ΚΑΙ ΑΓΟΡΆ ΕΡΓΑΣΊΑΣ

Τον Νοέμβριο του 2024 η Στατιστική Υπηρεσία

δημοσίευσε τις μηνιαίες απολαβές για το έτος

2023. Ο μέσος ακαθάριστος μισθός σημείωσε αύξηση,

και συγκεκριμένα για το 2023 ήταν €2.363

σε σύγκριση με €2.202 το 2022. Όσον αφορά

τον ενδιάμεσο μισθό, για το 2023 ανέρχεται στα

€1.792. Την ίδια ώρα, 4 στους 10 εργαζόμενους

(42%) στην Κύπρο

αμείβονται κάτω από €1.500

τον μήνα μεικτά.

Η μεγαλύτερη συγκέντρωση

του πληθυσμού βρίσκεται

στην κατηγορία υπαλλήλων

με μισθό μεταξύ

€1.000 - €1.249, η

οποία αντιπροσωπεύει

το 14,9% του συνόλου.

Ακολουθούν

οι εργαζόμενοι με

μηνιαίες απολαβές

€1.250 - €1.499,

που αποτελούν το

11,7% και μετέπειτα

οι εργαζόμενοι που ο

μισθός τους κυμαίνεται

από €1.500 έως €1.749

(10,8%). Την ίδια ώρα, ποσοστό

σχεδόν 6% στην Κύπρο

αμείβεται με €6.000+ μηνιαίως.

EconomyToday 9

ΘΕΜΑ

Εξετάζοντας ξεχωριστά τους μισθούς των Κυπρίων

με τους μη Κύπριους εργαζόμενους, παρατηρούνται

σημαντικές αποκλίσεις. Στους χαμηλότερα αμειβόμενους

τομείς, που είναι η γεωργία, η δασοκομία

και η αλιεία, οι Κύπριοι εργαζόμενοι έχουν μέσο

μηνιαίο μεικτό μισθό €1.591, ενώ οι μη Κύπριοι

εργαζόμενοι αμείβονται με μόλις €639.

Από την άλλη, στον πιο υψηλά αμειβόμενο τομέα,

δηλαδή των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών

δραστηριοτήτων, οι μη Κύπριοι εργαζόμενοι κερδίζουν

κατά μέσο όρο €6.255 τον μήνα, σημαντικά

περισσότερο από τους Κύπριους, οι οποίοι αμείβονται

με €3.758.

Σημειώνεται ότι ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο

ανέρχεται στα €1.000, με τη χώρα να κατατάσσεται

στην 9η θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης.

Επίσης, η έρευνα εισοδήματος της Στατιστικής

Υπηρεσίας, που αφορά την υλική και κοινωνική

στέρηση για το 2023 (δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο

του 2024), διαπιστώνει ότι το 37,6% του

πληθυσμού αντιμετωπίζει οικονομική αδυναμία να

καλύψει έκτακτες δαπάνες και το 36% αδυναμία να

πληρώσει μία εβδομάδα διακοπών σε ένα χρόνο.

Ο πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου,

εντός της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής

(1/12), ανέφερε ότι οι μισθοί στην Κύπρο καταγράφουν

αριθμητική αύξηση αλλά οι πραγματικοί

μισθοί είναι χαμηλότεροι σε σύγκριση με το κόστος

ζωής, με αποτέλεσμα να σημειώνεται μείωση της

αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών.

«Παρατηρείται μία μετατόπιση της οικονομικής

δύναμης υπέρ των μεγαλύτερων και οικονομικά πιο

εύρωστων. Οι κοινωνικοί δείκτες

δημοσιεύονται με χρονική

καθυστέρηση αλλά είναι

ασφαλής εκτίμηση ότι το

2024 θα δείξουν επιδείνωση

στην κατανομή

του πλούτου», είπε,

μεταξύ άλλων.

ΑΝΕΡΓΊΑ

ΚΑΙ ΣΤΌΧΟΣ

ΓΙΑ ΠΛΉΡΗ

ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ

Όσον αφορά την ανεργία,

το πρώτο εξάμηνο

του 2024 ανήλθε στο

5,2% και αναμένεται ότι

το 2024 θα μειωθεί στο

5%. Σύμφωνα με το Υπουργείο

Οικονομικών, αναμένεται

να μειωθεί γύρω στο 4,8%

εντός του 2025 και ακολούθως το

2026 να περιοριστεί στο 4,6%,

με την οικονομία δηλαδή να

βρίσκεται σε συνθήκες πλήρους

10 EconomyToday

απασχόλησης.

Ο Υπουργός Εργασίας Γιάννης Παναγιώτου, στο

πλαίσιο της παρουσίασης του προϋπολογισμού του

Υπουργείου για το 2025 στην Επιτροπή Οικονομικών

της Βουλής ανέφερε ότι ο στόχος είναι η

μείωση της ανεργίας κάτω από 5%.

«Η διαμόρφωση συνθηκών πλήρους απασχόλησης

του εγχώριου ανθρώπινου δυναμικού είναι φιλόδοξος

στόχος, αλλά εκτιμάται ότι είναι εφικτός»,

υπογράμμισε, σημειώνοντας ότι οι ανάγκες

για εργαζόμενους από το εξωτερικό είναι

αυξημένες.

ΑΎΞΗΣΗ ΜΙΣΘΏΝ ΣΤΟΥΣ

ΔΗΜΟΣΊΟΥΣ ΥΠΑΛΛΉ-

ΛΟΥΣ

Το «πράσινο φως» έδωσε η Ολομέλεια

της Βουλής τον Οκτώβριο στη

συμφωνία της κυβέρνησης και των

Συνδικαλιστικών Οργανώσεων για

γενικές αυξήσεις στους μισθούς στον

δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Αφορά την πρώτη οριζόντια αύξηση

μετά από 15 χρόνια.

Μετά από έντονες συζητήσεις και διαπληκτισμούς,

με 25 ψήφους υπέρ και

17 εναντίον, ψηφίστηκε η παραχώρη-

ση γενικών αυξήσεων ύψους 1,5% στους μισθούς

των κρατικών υπαλλήλων και στις συντάξεις των

συνταξιούχων της κρατικής υπηρεσίας.

Έντονη διαφωνία εξέφρασε ο ΔΗΣΥ, με τον

βουλευτή Χάρη Γεωργιάδη να προειδοποιεί για

ανεξέλεγκτη διόγκωση του κρατικού μισθολογίου,

προσθέτοντας ότι, οι δημόσιοι υπάλληλοι επωφελούνται

από προσαυξήσεις και από την ΑΤΑ. Ο κ.

Γεωργιάδης είχε αναφέρει ότι με βάση στοιχεία της

γενικής κυβέρνησης, από €2,7 δισ. που ήταν το

μισθολόγιο το 2020, θα φτάσει στα €3,7 δισ. το

2024, ενώ, το 2026 θα αγγίζει τα €4 δισ.

Ο πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου,

Μιχάλης Περσιάνης, στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό

του 2025 στην Επιτροπή Οικονομικών

της Βουλής έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για

τις αυξημένες ανελαστικές δαπάνες του κράτους.

Υπογράμμισε ότι η αύξηση στο κρατικό μισθολόγιο

δεν είναι από μόνη της απαγορευτική αλλά εξήγησε

ότι ο ρυθμός της θα πρέπει να συνοδεύεται από

αύξηση στον όγκο και την ποιότητα των υπηρεσιών

που παρέχονται στην οικονομία.

ΜΙΧΆΛΗΣ

ΠΕΡΣΙΆΝΗΣ:

«Οι κοινωνικοί δείκτες

δημοσιεύονται με χρονική

καθυστέρηση αλλά

είναι ασφαλής εκτίμηση

ότι το 2024 θα δείξουν

επιδείνωση στην

κατανομή του πλούτου»

ΕΡΓΑΣΙΑΚΈΣ ΑΝΑΤΑΡΑΧΈΣ

Παράλληλα, το 2024 χαρακτηρίστηκε από ανοικτά

εργασιακά μέτωπα και κύματα απεργιών σε διάφορους

τομείς της οικονομίας. Αποκορύφωμα αποτέλεσε

ο κλάδος του έτοιμου σκυροδέματος, όπου

η απεργία διήρκησε ένα μήνα, σηματοδοτώντας τη

μεγαλύτερη κινητοποίηση που έχει καταγραφεί στην

ιστορία της κυπριακής οικοδομικής βιομηχανίας.

Η απεργία ξεκίνησε στις 5 Νοεμβρίου, με τους

εργαζόμενους να διεκδικούν την επαναφορά των

υπερωριακών τους ωφελημάτων στη Συλλογική

Σύμβαση, και συγκεκριμένα αποζημίωση 1:1,5 τις

καθημερινές και 1:2 Σάββατα, Κυριακές και αργίες.

Κατά τις πρώτες μέρες της απεργίας των εργαζόμενων,

η εργοδοτική πλευρά με τον Σύνδεσμο

Έτοιμου Σκυροδέματος απάντησε με 48ωρη ανταπεργία.

Οι εργαζόμενοι συνέχισαν τις κινητοποιήσεις

και στις 22 Νοεμβρίου συγκεντρώθηκαν έξω

από το Υπουργείο Εργασίας όπου και παρέδωσαν

σχετικό ψήφισμα στον Υπουργό Εργασίας Γιάννη

Παναγιώτου, δηλώνοντας την ετοιμότητά τους να

συνεχίσουν την απεργία μέχρι ο Σύνδεσμος Έτοιμου

Σκυροδέματος αποδεχθεί τα συμφωνηθέντα.

Η εργασιακή διαμάχη άφησε τις οικοδομές χωρίς

μπετόν για 29 μέρες, με αλυσιδωτές επιπτώσεις

στον κλάδο και καθυστερήσεις έργων, με τον

Υπουργό Εργασίας στον ρόλο διαμεσολαβητή να

πραγματοποιεί σειρά συναντήσεων με τις δύο

πλευρές, συντεχνίες και εργοδότες.

Οι εργοδότες έκαναν λόγο για ζημιές εκατομμυρίων

στον σημαντικό τομέα της ανάπτυξης γης για την

οικονομία της Κύπρου που συνεισφέρει στο 15%

του ΑΕΠ, τονίζοντας ότι οι 560 απεργοί επηρέασαν

άλλους 40.000 εργαζόμενους που ασχολούνται με

συναφή επαγγέλματα.

Ο Υπουργός Εργασίας κατέθεσε στις Συντεχνίες

και στους εργοδότες την τελική συμβιβαστική του

πρόταση, που προνοούσε αποζημίωση 1:1,40 για

καθημερινές, 1:1,70 το Σάββατο και 1:2 τις Κυριακές

και αργίες. Εν τέλει, οι Συντεχνίες απάντησαν

θετικά, ωστόσο υπήρξαν έντονες διαφωνίες ανάμεσα

στα μέλη του Συνδέσμου Έτοιμου Σκυροδέματος,

κάτι που προκάλεσε τη διάλυση του εργοδοτικού

συνδέσμου. Αυτή η εξέλιξη είχε ως αποτέλεσμα

οι εργαζόμενοι να επιστρέψουν στην εργασία τους

εφόσον ο εργοδότης υπογράψει τη νέα σύμβαση. Ο

κλάδος επανεκκίνησε στις 3 Δεκεμβρίου όπου και

ξαναλειτούργησαν τα εργοτάξια, μετά και από την

απόφαση από τη μεγαλύτερη μερίδα των εργοδοτών

να υπογράψουν την κλαδική σύμβαση με τους

εργαζομένους.

Ο τομέας της υγείας βρέθηκε επίσης αντιμέτωπος

με εργασιακές αναταραχές. Τον Νοέμβριο οι κυβερνητικοί

γιατροί αφού απέρριψαν την πρόταση του

Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥΠΥ),

σε σχέση με τα οικονομικά κίνητρα του 2023, προχώρησαν

σε 48ωρη απεργία.

Ειδικότερα, υπήρξαν διαφωνίες σχετικά με το ύψος

των οικονομικών κινήτρων για τους γιατρούς,

καθώς ο ΟΚΥΠΥ μετά από μελέτη ελεκτικού οίκου,

αποφάσισε να διαθέσει 2,5 εκατομμύρια ευρώ ως

οικονομικό κίνητρο για το 2023, ενώ οι συντεχνίες

EconomyToday 11

ΘΕΜΑ

διακδικούσαν 4,5 εκατομμύρια ευρώ. Η διαμάχη

έφερε στο προσκήνιο το θέμα της οικονομικής

αυτονόμησης του ΟΚΥΠΥ και της βιωσιμότητας των

νοσηλευτηρίων.

Κατά τη διήμερη απεργία τα κρατικά νοσηλευτήρια

δεν λειτούργησαν, παρά μόνο τα πολύ σοβαρά

περιστατικά στο Τμήμα Ατυχημάτων και Επειγόντων.

Αναβλήθηκαν προγραμματισμένες χειρουργικές

επεμβάσεις, εξετάσεις καθώς και ημερήσιες θεραπείες,

προκαλώντας αναστάτωση.

Ανοικτά ήταν και τα μέτωπα στη ξενοδοχειακή

βιομηχανία για αρκετούς μήνες, για το θέμα της

κλαδικής σύμβασης, με τις συντεχνίες να δήλωναν

την ετοιμότητά τους για απεργίες. Μετά από μαραθώνιες

προσπάθειες και αρκετές διαβουλεύσεις,

τον Νοέμβριο, επιτεύχθηκε στο Υπουργείο Εργασίας

η καταρχήν συμφωνία μεταξύ των συνδέσμων

ξενοδόχων και των ομοσπονδιών ξενοδοχοϋπαλλήλων

της ΣΕΚ και της ΠΕΟ.

Αναταράξεις σημειώθηκαν και στον κλάδο των

οδηγών λεωφορείων σε Πάφο και Λάρνακα, εντός

Οκτωβρίου και Νοεμβρίου, με προειδοποιήσεις και

εξαγγελίες για απεργιακές κινητοποιήσεις, οι οποίες

τελικά αναστάλθηκαν στο πλαίσιο του διαλόγου

για συμφωνία.

ΚΌΣΤΟΣ ΣΤΈΓΑΣΗΣ ΚΑΙ

ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΉ ΠΟΛΙΤΙΚΉ

Το κόστος στέγασης υπήρξε επίσης ένα σημαντικό

ζήτημα που απασχόλησε έντονα την κοινωνία και

την πολιτική σκηνή το 2024. Η Eurostat τον Οκτώβριο

του 2024 δημοσίευσε έρευνα, σύμφωνα με

την οποία, το 11,2% του πληθυσμού στην Κύπρο

αντιμετώπισε «δυσκολία στέγασης» στη ζωή

του, ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον ευρωπαϊκό

μέσο όρο του 4,9%.

Η έννοια της «δυσκολίας στέγασης» αναφέρεται

σε περιπτώσεις όπου τα άτομα

δεν έχουν δικό τους σπίτι, δυσκολεύονται

έστω και για ενοίκιο και αναγκάζονται

να μένουν με συγγενείς,

φίλους ή σε προσωρινές στέγες.

Τον Οκτώβριο του 2024 το

Υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε

τη νέα στεγαστική

πολιτική της κυβέρνησης

η οποία αποσκοπεί

στην αύξηση της

12 EconomyToday

προσβασιμότητας των πολιτών σε στέγη μέσω δύο

πυλώνων, την αύξηση του οικιστικού αποθέματος

και την ενίσχυση της αγοραστικής ικανότητας. Το

Νοέμβριο αναρτήθηκαν οι βασικές πληροφορίες

των σχεδίων στην ιστοσελίδα του Υπουργείου

Εσωτερικών.

Η ΔΙΑΜΆΧΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΏΝ

ΕΠΙΤΟΚΊΩΝ

Τα επιτόκια των τραπεζών συγκαταλέγονται στα

βασικά θέματα που απασχόλησαν έντονα, τόσο τους

οικονομικούς αναλυτές, όσο και την ευρύτερη δημόσια

συζήτηση το 2024.

Το ιστορικό των υψηλών επιτοκίων ξεκινά από τον

Ιούνιο του 2022, όταν ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη

έφτασε το 8,6%, με αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή

Κεντρική Τράπεζα να αυξήσει για πρώτη φορά τα

επιτόκια. Έκτοτε, ακολούθησαν δέκα διαδοχικές

αυξήσεις επιτοκίων μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023,

προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός. Η

πρώτη μείωση επιτοκίων, κατά 25 μονάδες βάσης

(0,25%), πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2024.

Μέχρι το τέλος του 2024 πραγματοποιήθηκαν 4 μειώσεις

επιτοκίων, 0,25% έκαστη και 1% στο σύνολο.

Το ζήτημα που προκάλεσε συζητήσεις στην Κύπρο

αφορούσε στο πόσο άμεση ήταν η προσαρμογή των

κυπριακών τραπεζών στις μειώσεις επιτοκίων. Ο

Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Χριστόδουλος

Πατσαλίδης, εντός της Επιτροπής Οικονομικών

της Βουλής στις 2 Δεκεμβρίου, ανέφερε ότι

αναμένει από τις τράπεζες να υιοθετήσουν μία πιο

ολοκληρωμένη προσέγγιση όσον αφορά τις τιμολογήσεις

τους, λαμβάνοντας υπόψη και την κοινωνική

πτυχή του θέματος. Εν τω μεταξύ, έντονες συζητήσεις

προκάλεσε και η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ για

φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών.

Στο πλαίσιο ενίσχυσης της διαφάνειας αλλά και

της ενίσχυσης του κοινού, η Κεντρική Τράπεζα της

Κύπρου, άρχισε από τον Σεπτέμβριο του 2024 να

δημοσιεύει σε μηνιαία βάση αναλυτικά στοιχεία

μεσοσταθμιστικών επιτοκίων για διάφορα δανειστικά

και καταθετικά προϊόντα ανά τράπεζα.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Κεντρικής

Τράπεζας της Κύπρου που αφορούν τον μήνα Οκτώβριο

του 2024, το μέσο επιτόκιο για νέα στεγαστικά

δάνεια προς νοικοκυριά διαμορφώθηκε στο 4,62%.

Το μέσο επιτόκιο που αφορά νέα δάνεια σε εταιρείες

για ποσά έως €1 εκατ. διαμορφώθηκε στο 5,45% και

για εταιρικά δάνεια άνω του €1 εκατ. στο 4,72%.

Το καταθετικό επιτόκιο για νοικοκυριά είναι στο

1,76% και για επιχειρήσεις στο 2,19% (Στοιχεία

Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, Νοέμβριος 2024).

Παρά τις γεωπολιτικές αναταραχές και τους κινδύνους

που επιφέρουν, σύμφωνα με τον Διοικητή της

Κεντρικής Τράπεζας, τόσο ο ευρωπαϊκός όσο και

ο κυπριακός τραπεζικός τομέας, όχι μόνο αποδείχθηκαν

ανθεκτικοί αλλά και ενίσχυσαν τους δείκτες

κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητάς τους.

Η κεφαλαιακή επάρκεια του κυπριακού τραπεζικού

τομέα έχει φτάσει κατά τον Ιούνιο του 2024 στο

22,5% σε σύγκριση με 16,1% του μέσου όρου της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κερδοφορία των τραπεζών

παρουσιάζει σημαντική αύξηση, αφού κατά το πρώτο

εξάμηνο του 2024, καταγράφηκαν κέρδη ύψους

€0,6 δισ.

Η ΕΞΑΓΟΡΆ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ

ΤΡΆΠΕΖΑΣ ΑΠΌ EUROBANK

Κομβικό σημείο για τον κυπριακό τραπεζικό τομέα

αποτέλεσε η εξαγορά της Ελληνικής Τράπεζας από τη

Eurobank σε μία επένδυση των €1,2 δισ.

Μετά από διαδοχικά deals εντός του 2024, με τα τελευταία

να αφορούν την εξαγορά των μετοχών από

ETYK, Demetra Holdings και Logicom, η Eurobank

αποκτά 93,47% του μετοχικού κεφαλαίου της

Ελληνικής. Η συναλλαγή υπόκειται σε κανονιστικές

εγκρίσεις. Με την ολοκλήρωση της δημόσιας πρότασης,

η Eurobank καθώς θα κατέχει πέραν του 90%

των συνολικών μετοχών και αναμένεται να ασκήσει

το δικαίωμα εξαγοράς του 100%.

Πρόκειται για ψήφο εμπιστοσύνης του ελλαδικού

τραπεζικού κολοσσού προς τον κυπριακό τραπεζικό

τομέα, με απώτερο σκοπό τη συγχώνευση της τράπεζας

με την Eurobank Κύπρου. Επιπλέον, η Eurobank

πιστεύει ότι, με την Κύπρο ως βάση, μπορεί να

αναπτύξει τις εργασίες του ομίλου με τις δυναμικές

οικονομίες της Μέσης Ανατολής και της Ινδίας.

ΣΚΆΝΔΑΛΟ ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΌ ΚΑΙ

ΈΡΓΑ ΠΟΥ ΚΑΤΈΡΡΕΥΣΑΝ

Το σκάνδαλο στο Βασιλικό αποτέλεσε ένα από τα

πιο συζητημένα θέματα το 2024 στην Κύπρο, προκαλώντας

αναστάτωση στην κοινή γνώμη. Στις 19

Ιανουαρίου 2024, η Ελεγκτική Υπηρεσία Κύπρου

ΤΟ ΣΚΆΝΔΑΛΟ

ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΌ

ΑΠΟΤΈΛΕΣΕ

ΈΝΑ ΑΠΌ ΤΑ ΠΙΟ

ΣΥΖΗΤΗΜΈΝΑ

ΘΈΜΑΤΑ ΤΟ 2024

ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ

ΠΡΟΚΑΛΏΝΤΑΣ

ΑΝΑΣΤΆΤΩΣΗ ΣΤΗΝ

ΚΟΙΝΉ ΓΝΏΜΗ

έδωσε την έκθεση στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία σχετικά

με πιθανές παραβάσεις κατά τη διάρκεια της

διαδικασίας σύναψης σύμβασης και την επακόλουθη

εκτέλεση της δημόσιας σύμβασης για το έργο. Η

Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκίνησε έρευνα τον Μάρτη

του 2024 και στην Κύπρο έγινε γνωστό τον Ιούλιο,

όταν εξέδωσε επίσημη ανακοίνωση.

«Η έρευνα αφορά ενδεχόμενη απάτη κατά τη σύναψη

δημοσίων συμβάσεων, κατάχρηση κονδυλίων

της Ε.Ε. και διαφθορά. Το έργο έχει κόστος 542

εκατ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 101 εκατ.

ευρώ χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα του

μηχανισμού “Συνδέοντας την Ευρώπη” (CEF). Η

κατασκευή, η οποία θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί

τον Δεκέμβριο του 2019, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί»,

ανέφερε τότε η ανακοίνωση.

Ανάμεσα στους δημοσιονομικούς κινδύνους για

την Κύπρο, οι οποίοι αναφέρονται στον κρατικό

προϋπολογισμό για το 2025, συγκαταλέγεται και

ο κίνδυνος από τις εξελίξεις στο τερματικό στο

Βασιλικό. Ειδικότερα, ο δημοσιονομικός κίνδυνος

για το έργο στο Βασιλικό εκτιμάται στα €529

εκατ. Σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο επιστροφής των

€68,6 εκατ. της επιχορήγησης από την Ευρωπαϊκή

Ένωση, ο Υπουργός Οικονομικών, όταν παρουσίασε

τον προϋπολογισμό στην Επιτροπή Οικονομικών

της Βουλής, ανέφερε ότι μπορεί να αποφευχθεί,

εφόσον το έργο ολοκληρωθεί εντός των καθορισμένων

χρονοδιαγραμμάτων. Πάντως, ο Υπουργός

Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου, σε πρόσφατες

τοποθετήσεις του, υπέδειξε ότι ο στόχος είναι να

ολοκληρωθεί το τερματικό στο Βασιλικό μέχρι το

τέλος του 2025, ώστε να μπορεί να αρχίσει η διοχέτευση

φυσικού αερίου στις αρχές του 2026.

Εκτός από το Βασιλικό, εντός του 2024, κατέρρευσε

μία σειρά από κυβερνητικά έργα και δημόσιες

συμβάσεις. Συγκεκριμένα: Σύστημα απενεργοποίησης

κινητών στις φυλακές, Λιμάνι και Μαρίνα

Λάρνακας, e-Justice, Δρόμος Πάφου – Πόλης

EconomyToday 13

ΘΕΜΑ

Χρυσοχούς και Αλιευτικό Καταφύγιο και Ποταμός

Λιοπετρίου.

Σοβαρά προβλήματα παρουσιάστηκαν και με το λογισμικό

«Ιππόδαμος», μέσω του οποίου υποβάλλονται

ηλεκτρονικά οι αιτήσεις για έκδοση πολεοδομικών

και οικοδομικών αδειών που χρησιμοποιούν

οι Επαρχιακοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Λόγω των αδυναμιών του λογισμικού, τόσο όσον

αφορά την αρχιτεκτονική αλλά και την ταχύτητα, ο

πρόεδρος του ΕΟΑ Αμμοχώστου, Γιάννης Καρούσος,

τον Νοέμβριο του 2024 ανέφερε ότι θα

επανέλθει πίσω στους φυσικούς φακέλους. Μετά

από συνάντηση με τον Υφυπουργό Καινοτομίας

για να βρεθεί λύση, προχώρησε

σε αναστολή της απόφασης.

Ο ΚΥΠΡΙΑΚΌΣ ΤΟΥ-

ΡΙΣΜΌΣ

ΣΤΑ ΚΑΛΎΤΕΡΆ ΤΟΥ

Την ανθεκτικότητά του απέδειξε

για ακόμη μία χρονιά ο τουρισμός

στην Κύπρο το 2024, με αυξημένα

έσοδα και αριθμό τουριστών. Στο

πρώτο εννιάμηνο του έτους (Ιανουάριος

– Σεπτέμβριος), σύμφωνα με

την Στατιστική Υπηρεσία, τα έσοδα

υπολογίζονται σε €2.575,9 εκατ. σε

σύγκριση με €2.456,1 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο

του 2023, σημειώνοντας αύξηση ύψους 4,9%.

Αυξήθηκε επίσης η κατά κεφαλή δαπάνη τουριστών

(για τον μήνα Σεπτέμβριο 2024) η οποία ανέρχεται

σε €891,29 σε σύγκριση με €879,13 (Σεπτέμβριος

2023). Οι αφίξεις από το Ηνωμένο Βασίλειο

υπήρξαν η κυριότερη πηγή τουρισμού (στοιχεία

Σεπτεμβρίου) με ποσοστό 35,5% του συνόλου

των τουριστών, οι οποίοι ξόδεψαν κατά μέσο όρο

€112,35 ημερησίως.

Ακολουθούν οι τουρίστες από Ισραήλ

με ποσοστό 10,7% του συνόλου, που

ξόδεψαν κατά μέσο όρο €150,63

ημερησίως. Τρίτη μεγαλύτερη αγορά

για την Κύπρο είναι η Πολωνία, 8,3%,

με τους Πολωνούς τουρίστες να ξόδεψαν

€88,96 ημερησίως. Γερμανία,

Σουηδία και Ελλάδα, συμπληρώνουν

την πεντάδα των χωρών που η

Κύπρος αντλεί τουρίστες.

Οι αφίξεις τουριστών, για την

περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου

2024, ανήλθαν σε 3.727.196

πρρόσωπα σε σύγκριση με

3.562.417 την αντίστοιχη περίοδο

του 2023, σημειώνοντας

αύξηση 4,6%.

14 EconomyToday

έλλειψη προσωπικού και την εποχικότητα, η οποία

επηρεάζει συνολικά τις τουριστικές δραστηριότητες

καθώς και τον αθέμιτο ανταγωνισμό από τα

κατεχόμενα.

Αυξήθηκαν επίσης τα

ταξίδια των Κυπρίων

στο εξωτερικό, με

τους αριθμούς της

Στατιστικής Υπηρεσίας

να δείχνουν

ότι εντός Οκτωβρίου

(2024) ανήλθαν

στις 137.095 σε σύγκριση με

131.327 τον Οκτώβριο 2023,

σημειώνοντας αύξηση 4,4%.

Οι κυριότερες χώρες από τις οποίες ταξίδεψαν

οι κάτοικοι Κύπρου τον Οκτώβριο 2024 ήταν η

Ελλάδα με 35,0% (47.990), το Ηνωμένο Βασίλειο

με 8,3% (11.415) και η Ιταλία με 7,3% (10.048).

Ο σκοπός ταξιδιού των κατοίκων Κύπρου τον

Οκτώβριο 2024 ήταν κυρίως οι διακοπές με ποσοστό

66,5%, ενώ οι επαγγελματικοί λόγοι κατείχαν

ποσοστό 30,8%, οι σπουδές ποσοστό 1,0% και οι

άλλοι λόγοι ποσοστό 1,7%.

Κατά τη γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ταξιδιωτικών

και Τουριστικών Πρακτόρων Κύπρου

που έγινε στις 3 Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Χάρης

Παπαχαραλάμπους, μιλώντας από το βήμα, επισήμανε

τις αδυναμίες του εισερχόμενου τουρισμού

στην Κύπρο. Μεταξύ αυτών, ανέφερε τη μειωμένη

συνδεσιμότητα, τα υψηλά λειτουργικά κόστη, την

ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΗΠΑ

Το 2024, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες της

Ευρωζώνης, Γερμανία και Γαλλία, βρέθηκαν

αντιμέτωπες με σοβαρά οικονομικά προβλήματα,

προκαλώντας έντονους προβληματισμούς

για την πορεία της ευρωπαϊκής

οικονομίας. Η Γερμανία, γνωστή ως η

«ατμομηχανή» της Ευρωζώνης, κινδυνεύει

να κλείσει το έτος σε ύφεση και η Γαλλία να

παρουσιάσει εντός του 2025 έλλειμμα 6%.

Τα ζητήματα αυτά αναδεικνύουν τις πιέσεις που

δέχεται η Ευρωζώνη σε μια περίοδο που απαιτούνται

στρατηγικές αποφάσεις για την ενίσχυση της

ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας.

Το 2024 σημαδεύτηκε επίσης από την επιστροφή

του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων

Πολιτειών – ο οποίος θα βρεθεί επίσημα στο

πηδάλιο το 2025 - μια εξέλιξη που προκάλεσε

παγκόσμιες αντιδράσεις και έθεσε νέα δεδομένα

στις διεθνείς σχέσεις, την παγκόσμια οικονομία και

το εμπόριο.

Η επιστροφή Τραμπ συνοδεύτηκε από εξαγγελίες

για αυστηρούς δασμούς σε εισαγωγές από την Κίνα

και την Ευρωπαϊκή Ένωση, πυροδοτώντας ανησυχίες

για εμπορικό πόλεμο. Οι δασμοί έως 60%

σε κινεζικά προϊόντα και 10-20% σε ευρωπαϊκά,

αναμένεται να προκαλέσουν πληθωριστικές

πιέσεις και να επηρεάσουν αρνητικά το παγκόσμιο

εμπόριο. Η Κύπρος δεν αναμένεται να επηρεαστεί

άμεσα από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά οι

όποιες συνέπειες θα φτάσουν μέσω της Ε.Ε. και της

Ευρωζώνης.

EconomyToday 15

16 EconomyToday

Η ΑΠΟΤΊΜΗΣΗ:

ΑΝΘΕΚΤΙΚΌ 2024 ΚΑΙ

2025 ΜΕ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

Θετικό το πρόσημο του 2024 αλλά χρειάζεται

προσοχή και επιμονή για το 2025

Το 2024 κλείνει με θετικό πρόσημο

για την κυπριακή οικονομία,

όπως αποτυπώνεται στους

μακροοικονομικούς δείκτες:

οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης,

η δημοσιονομική σταθερότητα

και η μείωση του δημόσιου

χρέους συνιστούν σημαντικά βήματα προόδου.

Η αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας σε

Κατηγορία Α από τους μεγάλους Οίκους Αξιολόγησης

αποτελεί ίσως την κορυφαία εξέλιξη

της χρονιάς, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στις

προοπτικές της χώρας.

Παράλληλα, οι επιπτώσεις των γεωπολιτικών εντάσεων

στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή υπήρξαν

ήπιες για την Κύπρο, παρότι ο γεωπολιτικός κίνδυνος

στην Ανατολική Μεσόγειο παραμένει έντονος.

Ενδεικτικά, οι Standard & Poor’s επισημαίνουν ότι

οι επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία έχουν

μειωθεί, ενώ κλάδοι όπως οι εξαγωγές υπηρεσιών

τεχνολογίας και επικοινωνίας, αλλά και ο τουρισμός,

συνεχίζουν να παρουσιάζουν θετική δυναμική.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι αφίξεις τουριστών

από το Ισραήλ – τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για

την Κύπρο – ανέκαμψαν παρά τις δυσκολίες.

Το 2024 υπήρξε ορόσημο και για τον τραπεζικό

τομέα, με τα κέρδη ρεκόρ των κυπριακών τραπεζών

να προσελκύουν επενδυτικό ενδιαφέρον και να

αυξάνουν τη χρηματιστηριακή τους αξία. Ξεχωρίζει η

εξαγορά της Ελληνικής Τράπεζας από την Eurobank,

η οποία αναδεικνύει τη δυναμική του τομέα.

ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΕΝΌΨΕΙ ΤΟΥ 2025

Παρά τα ενθαρρυντικά στοιχεία, το 2025 ξεκινά

με ανοικτές προκλήσεις. Οι υψηλές τιμές ενέργειας,

η καθυστέρηση βασικών αναπτυξιακών

έργων και οι πιέσεις στα εισοδήματα από τον

παρατεταμένο πληθωρισμό παραμένουν ζητήματα

προς επίλυση. Το στεγαστικό πρόβλημα συνεχίζει

να ταλανίζει ιδιαίτερα τους νέους κάτω των 40

ετών, ενώ τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων

στην Κύπρο παραμένουν αισθητά υψηλότερα από

τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Παράλληλα, το παραγωγικό μοντέλο της οικονομίας

εγείρει ερωτήματα: οι μισθοί στον ιδιωτικό

τομέα δεν ακολουθούν την αύξηση του κόστους

ζωής, ενώ στον δημόσιο τομέα παρατηρείται άνοδος

αποσυνδεδεμένη από την παραγωγικότητα.

ΤΟ ΜΕΓΆΛΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ

Το μεγάλο debate για το 2025 είναι οι θετικοί

οικονομικοί δείκτες να μεταφραστούν σε βελτίωση

της καθημερινότητας και της ευημερίας για

όλους. Αυτή η σύνδεση θα καθορίσει όχι μόνο τη

μακροοικονομική εικόνα, αλλά και την αντίληψη

των διεθνών αξιολογητών για την κυπριακή

οικονομία.

Στο αφιέρωμα του Economy Today, εξετάζουμε

τις επιτυχίες του 2024 και καταγράφουμε τις

απόψεις βασικών παικτών της οικονομίας και του

επιχειρείν για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες

της νέας χρονιάς.

EconomyToday 17

ΒΑΣΙΚΉ ΜΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑ

Η ΟΙΚΟΔΌΜΗΣΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΌΤΗΤΑΣ

ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ

Η επιτυχία του τομέα του τουρισμού τις επόμενες

δεκαετίες εξαρτάται από το αν θα επιτύχουμε

στην πράσινη και στην ψηφιακή μετάβαση

υπογραμμίζει, στο Economy Today,

ο Κώστας Κουμής, Υφυπουργός Τουρισμού.

Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΜΗΣ

ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

επιλέξαμε τις

καλές επιδόσεις, παρά

τις εντυπώσεις, για το

καλό του τουρισμού

«Συνειδητά

και μόνο», σημειώνει

στη συνέντευξή του στο Economy Today ο

Υφυπουργός Τουρισμού, Κώστας Κουμής.

Αναφέρει ότι «επενδύσαμε στοχευμένα στις

υφιστάμενες αγορές, αφήνοντας σε δεύτερη

μοίρα τις απόπειρες ανοίγματος νέων αγορών

που θα κέρδιζαν τις εντυπώσεις, χωρίς να

σημαίνει ότι τις αγνοήσαμε. Οφείλαμε να

διαχειριστούμε με προσοχή τους διαθέσιμους

πόρους και αυτό πράξαμε». Την ίδια ώρα και ενώ

το 2025 ανατέλλει, ο κ. Κουμής δηλώνει ότι

«τώρα είναι η ώρα για τα ανοίγματα, τώρα που οι

συνθήκες οδεύουν προς ομαλοποίηση».

Οι αφίξεις επισκεπτών για το 2024

φαίνεται ότι σπάζουν κάθε προηγούμενο

ρεκόρ; Με αυτό το δεδομένο πώς θα

χαρακτηρίζατε την περσινή χρονιά και

ποιοι είναι οι λόγοι που συνέτειναν

ώστε να χαρακτηριστεί ως χρονιά ρεκόρ

αφίξεων;

Ναι, είναι ξεκάθαρο πλέον ότι το 2024 θα

έχουμε νέο ρεκόρ αφίξεων, αλλά και εσόδων.

Οι αφίξεις κατά το πρώτο δεκάμηνο του έτους

(Ιανουάριος – Οκτώβριος) καταγράφουν

αύξηση της τάξης του 4,6% σε σύγκριση με το

προηγούμενο έτος και αύξηση της τάξης του

0,8% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο

του 2019 που είναι το προηγούμενο ρεκόρ.

Οι λόγοι που οδηγούν σ’ αυτή την επιτυχία,

επειδή περί επιτυχίας πρόκειται εάν λάβουμε

υπόψιν τις παρούσες γεωπολιτικές συνθήκες και

τις συνθήκες που χαρακτήριζαν τη διεθνή αγορά

κατά το 2024 είναι πολλοί.

Η βελτίωση της αεροπορικής σύνδεσης της

χώρας μας, σημείο που καταγράφηκε ως

επιτυχία και από τον ACI Europe (Airport

Council International) και που οδήγησε και στη

βράβευση της χώρας μας στο World Routes

Congress 2024 με το βραβείο «Destination of

the World», είναι ένας από τους σημαντικότερους

λόγους. Θεωρώ ότι έχουμε αντεπεξέλθει με

επιτυχία στην ίσως μεγαλύτερη πρόκληση που

χαρακτήριζε το έτος, που ήταν η κρίση στον

τομέα της αεροπλοΐας, με πάρα πολλές εταιρείες

να βλέπουν τον στόλο τους να μειώνεται λόγω

της γνωστής ιστορίας με τους κινητήρες και την

καθυστέρηση στην παράδοση αεροσκαφών, που

είχε ως αποτέλεσμα κάποιες εταιρείες να μην

18 EconomyToday

μπορούν να υλοποιήσουν τα πλάνα που χάραξαν

πριν από ενάμιση και δύο χρόνια.

Την ίδια στιγμή και εκ των υστέρων, θα έλεγα

ότι δικαιωθήκαμε και για τις επιλογές μας την

τελευταία διετία σε σχέση με τις αγορές, τις πηγές

τουρισμού δηλαδή. Να σας υπενθυμίσω ότι

κληθήκαμε εκτάκτως να καλύψουμε ένα μεγάλο

κενό, το κενό της ρωσικής αλλά και της ουκρανικής

αγοράς, έχοντας ουσιαστικά περιορισμένους

πόρους, πάντα σε συνάρτηση με τον διεθνή

ανταγωνισμό, αλλά και περιορισμένο χρόνο.

Σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι πάντοτε σημαντικό

να γίνεται σωστή κατανομή των πόρων. Επενδύσαμε

περισσότερο σε κάποιες αγορές που

είτε είμαστε αρκετά γνωστοί ως προορισμός και

που υπάρχουν εδραιωμένες και ισχυρές σχέσεις

συνεργασίας, όπως για παράδειγμα η βρετανική

αγορά, η αγορά της Πολωνίας, που είναι μία

χώρα με πληθυσμό πέραν των 37 εκατομμύριων

και με μία οικονομία που εδώ και χρόνια είναι

σε ανοδική πορεία. Αξίζει να σημειώσουμε ότι

γενικότερα στην Ανατολική Ευρώπη, ο εξερχόμενος

τουρισμός αυξάνεται σε υψηλούς ρυθμούς,

ενώ η γεωγραφία μας ευνοεί, αφού πρόκειται για

χώρες που είναι σχετικά σε κοντινές αποστάσεις

από την Κύπρο. Ουσιαστικά αναλώσαμε περισσότερη

ενέργεια, στις αγορές εκείνες που υπήρχε

ήδη αναγνωρισιμότητα, αλλά και εδραιωμένες

επαγγελματικές σχέσεις, παρά σε εντελώς νέες

αγορές, επειδή το ζητούμενο ήταν η επιστροφή

στις επιδόσεις του παρελθόντος.

Βεβαίως, επενδύσαμε και σε άλλες αγορές, στις

Βόρειες χώρες, στη Δυτική Ευρώπη και στις

Το ταξίδι αναψυχής

να θεωρείται αγαθό

πολυτελείας ή αγαθό που

απολαμβάνουν πρόσωπα

με θεωρητικά ψηλά ή έστω

ικανοποιητικά εισοδήματα

χώρες της Μέσης Ανατολής.

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να επισημάνουμε και

άλλους λόγους που οδήγησαν στις θετικές

επιδόσεις του τουρισμού όπως η ανάκτηση της

εμπιστοσύνης της χώρας μας διεθνώς, η ενίσχυση

των ειδικών μορφών τουρισμού, η αναβάθμιση

των υποδομών και γενικά

του τουριστικού προϊόντος της

χώρας μας και σίγουρα η άνοδος

του παγκόσμιου τουρισμού. Εν κατακλείδι,

και εάν λάβουμε υπόψιν

ότι σε ορίζοντα διετίας καταγράφεται

αύξηση στις αφίξεις της

τάξης του 26.7% και 31.2% στα

έσοδα, έχοντας κατορθώσει να

καλύψουμε πλήρως το κενό που

δημιουργήθηκε από τις απώλειες

της ρωσικής και της ουκρανικής

αγοράς, δεν μπορούμε παρά να

είμαστε ικανοποιημένοι.

Υπάρχουν διάφορες φωνές

οι οποίες υποστηρίζουν ότι οι

κατά κεφαλήν δαπάνες των

επισκεπτών στην Κύπρο είναι

αρκετά χαμηλές σε σχέση

με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Πώς απαντάτε τις εν λόγω ανησυχίες και

πώς μπορεί να αυξηθεί η κατά κεφαλήν

δαπάνη των επισκεπτών στην Κύπρο;

Με βάση τα στατιστικά δεδομένα (Ιανουάριος-

Σεπτέμβριος 2024), διαφαίνεται ότι η κατά

κεφαλήν δαπάνη τουριστών σημειώνει μικρή

EconomyToday 19

αύξηση αφού έφτασε στα €788 σε σύγκριση

με €783 που ήταν πέρσι και €685 το 2019.

Δηλαδή καταγράφεται μια μικρή αύξηση (+0,6%)

σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος και αύξηση

15% σε σύγκριση με το 2019. Βεβαίως εάν

αφαιρέσουμε τον πληθωρισμό οι ποσοστιαίες

μεταβολές θα είναι πολύ διαφορετικές.

Η μείωση της κατά κεφαλήν τουριστικής δαπάνης

δεν είναι φαινόμενο που παρατηρείται μόνο στη

χώρα μας. Είναι θα έλεγα πανευρωπαϊκό φαινόμενο

και αποτελεί αντικείμενο συζήτησης σε πολλές

χώρες της Ευρώπης. Έντονες συζητήσεις για το

συγκεκριμένο θέμα γίνονται αυτή την περίοδο και

στην Ελλάδα, αφού σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής

διαθέσιμα στοιχεία από €648 που ήταν το πρώτο

εννιάμηνο του 2023, μειώθηκε στα €618 την

αντίστοιχη περίοδο του 2024, καταγράφοντας

μείωση της τάξης του -4.8%. Εντύπωση προκαλεί

ότι σε κάποιους επιμέρους ελληνικούς προορισμούς

η μείωση είναι πολύ μεγαλύτερη.

Οι λόγοι που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο

είναι πολλοί. Καταρχάς έπαψε το ταξίδι αναψυχής

να θεωρείται αγαθό πολυτελείας ή αγαθό που

απολαμβάνουν πρόσωπα με θεωρητικά ψηλά ή

έστω ικανοποιητικά εισοδήματα.

Επίσης, η επικράτηση των αεροπορικών εταιρειών

χαμηλού κόστους, άλλαξαν τα δεδομένα στη

διεθνή αγορά.

Την ίδια στιγμή, εδώ και κάποια χρόνια η μεσαία

τάξη σε πάρα πολλές χώρες και ειδικά στην Ευρώπη,

που αποτελεί για εμάς την κύρια πηγή τουριστών,

πιέζεται λόγω του πληθωρισμού, ο οποίος

κορυφώθηκε από τον Φεβρουάριο του 2022 και

μετά, δηλαδή μετά την εισβολή της Ρωσίας στην

Ουκρανία, με αποτέλεσμα τη μείωση της αγοραστικής

δύναμης εκατομμυρίων Ευρωπαίων.

Το αποτέλεσμα, οι άνθρωποι συνεχίζουν να

ταξιδεύουν, αφιερώνοντας όμως λιγότερες μέρες

στους προορισμούς και δαπανώντας λιγότερα.

Επιπρόσθετα η άνοδος των αυτοεξυπηρετούμενων

καταλυμάτων, προκαλεί μία πρόσθετη

μείωση στη μέση κατά κεφαλή δαπάνη, ενώ δεν

μπορεί να μη σημειωθεί και το γεγονός ότι και έχει

καταγραφεί σχετική άνοδος κάποιων αγορών που

δεν παρουσιάζουν διαχρονικά ψηλή κατά κεφαλήν

δαπάνη.

Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις για

το 2025 όσον αφορά την τουριστική

βιομηχανία στην Κύπρο;

Η κυριότερη πρόκληση παραμένει η

σταθεροποίηση του τουρισμού στις υψηλές

επιδόσεις, δεδομένης της γεωπολιτικής

αστάθειας, της οικονομικής κατάστασης στην

Ευρώπη και των εξελίξεων στον τομέα της

αεροπλοΐας και δεδομένης της ανασφάλειας

που επικράτησε στον κλάδο για μία ολόκληρη

τριετία, από τη περίοδο του κορωνοϊού και τα

συνεπακόλουθα στη συνέχεια με την απώλεια της

ρωσικής αγοράς.

Η σταθεροποίηση στις υψηλές επιδόσεις,

διασφαλίζει την πολυπόθητη ανθεκτικότητα,

20 EconomyToday

η οποία ασφαλώς εξαρτάται πέραν πάσης

αμφιβολίας και από άλλες παραμέτρους, όπως για

παράδειγμα την κατάσταση των υποδομών, την

κερδοφορία των επιχειρήσεων, την πράσινη και

την ψηφιακή μετάβαση.

Επιμένω σ’ αυτό, επειδή η οικοδόμηση

ανθεκτικότητας στον τουρισμό δεν μπορεί να είναι

σύνθημα. Η οικοδόμηση ανθεκτικότητας στο πεδίο

του τουρισμού είναι η βασική μας προτεραιότητα.

Με το βλέμμα λοιπόν στην επόμενη μέρα, δεν

έχουμε άλλη επιλογή, από το να επενδύσουμε

στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και

να γίνουμε υπόδειγμα προορισμού. Η επιτυχία

των επόμενων δεκαετιών εξαρτάται από την

επιτυχημένη μετάβαση στις δύο πολυσυζητημένες

κατευθύνσεις.

Μεγάλη πρόκληση επίσης είναι η μετατροπή της

χώρας μας σε ολόχρονο προορισμό, πράξη η

οποία επιβάλλεται να περάσει μέσα από το στάδιο

της επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου,

για την οποία πλέον θεωρώ ότι ως κυβέρνηση

έχουμε δώσει αρκετά εφόδια στη βιομηχανία και

δικαιούμαστε πλέον να είμαστε αισιόδοξοι.

Ποιες αγορές μπορούμε να στοχεύσουμε

ώστε να αναπτύξουμε περαιτέρω τον

τουρισμό στο νησί;

Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας εκτελούν

δρομολόγια 55 αεροπορικές εταιρείες από

39 διαφορετικές χώρες. Άρα, το περιθώριο

ανοίγματος καινούργιων αγορών είναι κάπως

περιορισμένο.

Υπάρχουν αναδυόμενες αγορές με καλή προοπτική,

στις οποίες στοχεύουμε, όπως για παράδειγμα

οι χώρες του Αραβικού Κόλπου και της Κεντρικής

Ασίας, ενώ

ανοίγματα γίνονται και για τις αγορές των ΗΠΑ

και της Κίνας, με σκοπό και στόχο την άνοδο της

ζήτησης από τις συγκεκριμένες αγορές.

Όπως ανέφερα και πριν, επενδύσαμε συνειδητά

σε κάποιες αγορές που ήταν θεωρητικά εδραιωμένες

στη χώρα μας, για άμεσα αποτελέσματα

προκειμένου να επιστρέψουμε στις υψηλές

επιδόσεις.

Ξέρετε, προσωπικά σκέφτομαι καθημερινά την

πορεία των επιχειρήσεων. Γνωρίζουμε πολύ

καλά ότι ο δανεισμός δεν μπορεί να περιμένει

και η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, όπως

και η οικοδόμηση ανθεκτικότητας εξαρτάται

και επηρεάζεται και από την αμεσότητα των

αποτελεσμάτων, όπως και από την κερδοφορία.

Οφείλουμε, επίσης, να λάβουμε υπόψη ότι και το

2023, αλλά και το 2024 ήταν δύο πολύ δύσκολα

τουριστικά έτη, για διαφορετικούς λόγους,

ασχέτως εάν τελικώς είχαμε καλά αποτελέσματα.

Θα έλεγα ότι συνειδητά επιλέξαμε τις καλές

επιδόσεις, παρά τις εντυπώσεις, για το καλό του

τουρισμού και μόνο. Επενδύσαμε στοχευμένα

στις υφιστάμενες αγορές, αφήνοντας σε δεύτερη

Ο τουρισμός δεν είναι

μόνο στατιστικά αφίξεων

και εσόδων, αλλά ως

κυβέρνηση, έγνοιά μας είναι

η επίτευξη ανθεκτικότητας

στον τομέα του τουρισμού

της χώρας μας

μοίρα τις απόπειρες ανοίγματος νέων αγορών

που θα κέρδιζαν τις εντυπώσεις, χωρίς να

σημαίνει ότι τις αγνοήσαμε. Οφείλαμε να

διαχειριστούμε με προσοχή τους διαθέσιμους

πόρους και αυτό πράξαμε. Τώρα είναι η ώρα για

τα ανοίγματα, τώρα που οι συνθήκες οδεύουν

προς ομαλοποίηση. Άλλωστε τα όσα λάμβαναν

χώρα και συνεχίζουν δυστυχώς, στην περιοχή

της Ανατολικής Μεσογείου δυσκολεύουν το

σκηνικό σε σχέση με τις νέες αγορές. Είναι

γεγονός ότι από τη στιγμή που δεν γνωρίζουν

καλά τον προορισμό, είναι αρκετά λογικό να

εκφράζουν ανησυχία.

Θεωρώ ότι τώρα είναι η ώρα να δώσουμε

περισσότερη έμφαση σε κάποιες άλλες αγορές

και αυτό προγραμματίζεται

με συγκεκριμένα πλάνα το

2025, αν και οι εντάσεις

στην περιοχή όπως ανέφερα

δυσκολεύουν το σκηνικό,

επειδή άλλο είναι να κάνεις

προβολή σε μία υφιστάμενη

αγορά με αναγνωρισιμότητα

και άλλο είναι να κάνεις

προβολή σε νέες αγορές

που δεν γνωρίζουν καθόλου

τον προορισμό και ειδικά το

επίπεδο ασφάλειας. Και θα

ήθελα να τονίσω ξανά, ότι

πέραν από τη στόχευση σε

νέες αγορές, εξίσου σημαντική

είναι και η ενδυνάμωση

των υφιστάμενων αγορών,

όπως σημαντική παράμετρος

επιτυχίας είναι και η συνεχής

βελτίωση του τουριστικού

προϊόντος.

Θα ήθελα επί τη ευκαιρία να

υπογραμμίσω ότι, η επίτευξη

αριθμητικών στόχων δεν είναι αυτοσκοπός.

Έχω αναφέρει αρκετές φορές ότι τουρισμός

δεν είναι μόνο στατιστικά αφίξεων και εσόδων,

αλλά ως κυβέρνηση, έγνοιά μας είναι η επίτευξη

ανθεκτικότητας στον τομέα του τουρισμού της

χώρας μας.

Επίσης, δεν ξεχνάμε ότι στο τουριστικό γίγνεσθαι

ανήκουν κάποιες χιλιάδες επιχειρήσεις, η

συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι

μικρομεσαίες, για τις οποίες επιθυμούμε να

βιώνουν καλές τουριστικές, άρα και οικονομικές

επιδόσεις, όχι μόνο επειδή η ραχοκοκαλιά

της κυπριακής οικονομίας ήταν ανέκαθεν οι

μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αλλά επειδή είναι

εξαιρετικά σημαντικό για την κάθε κοινωνία,

τόσο οι μεγάλες, όσο και οι μικρομεσαίες

επιχειρήσεις να έχουν επιτυχημένο παρόν και

ευοίωνο μέλλον και αυτό προσπαθούμε να

επιτύχουμε μέσα από τα σχέδια κινήτρων που

κατά καιρούς εξαγγέλλουμε.

EconomyToday 21

Η ΚΎΠΡΟΣ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΓΊΝΕΙ ΠΡΌΤΥΠΟ

ΨΗΦΙΑΚΉΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑΣ

«Χωρίς έντονες επενδύσεις στις ψηφιακές

δεξιότητες, κινδυνεύουμε αντί να εξελιχτούμε σε

δημιουργούς καινοτομίας, να παραμείνουμε απλοί

χρήστες τεχνολογίας» δηλώνει, στο Economy

Today, ο Αντρέας Νεοκλέους, CEO της CYTA.

ΑΝΤΡΈΑΣ ΝΕΟΚΛΈΟΥΣ

CEO CYTA

22 EconomyToday

Το 2024 αναγνωρίσαμε τις ευκαιρίες

που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία,

αλλά δεν τις εκμεταλλευτήκαμε

πλήρως. Παρά την πρόοδο, όπως η

πλήρης κάλυψη 5G και η επέκταση

του δικτύου οπτικών ινών, η χρήση αυτών των

δυνατοτήτων στην καθημερινότητα παραμένει

περιορισμένη.

Με την ώθηση της Cyta έχουν γίνει μεγάλα βήματα

για να εισέλθει η Κύπρος στο κέντρο της διεθνούς

συνδεσιμότητας και να μπουν οι βάσεις για μια

σύγχρονη ψηφιακή κοινωνία. Ωστόσο, η οικονομία

της Κύπρου εξακολουθεί να βασίζεται πολύ στους

παραδοσιακούς τομείς, όπως ο τουρισμός. Χωρίς

έντονες επενδύσεις στις ψηφιακές δεξιότητες,

κινδυνεύουμε αντί να εξελιχτούμε σε δημιουργούς

καινοτομίας, να παραμείνουμε απλοί χρήστες

τεχνολογίας.

Η ΑΝΆΓΚΗ ΓΙΑ ΈΝΑ ΕΥΈΛΙΚΤΟ

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΌ ΠΛΑΊΣΙΟ

Τεχνολογίες όπως το AI φέρνουν τεράστιες

οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Για να

αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες των νέων

τεχνολογιών, χρειαζόμαστε λιγότερη ρύθμιση

και νομικούς περιορισμούς. Αν δεν κινηθούμε

με θάρρος προς ένα ευέλικτο ρυθμιστικό

πλαίσιο που να προωθεί την καινοτομία και την

επιχειρηματικότητα, θα παραμείνουμε ουραγοί

των εξελίξεων. Το ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει

να παραμείνει υπεύθυνο, εξασφαλίζοντας την

ασφάλεια δεδομένων και την ιδιωτικότητα των

πολιτών. Αλλά πρέπει επιτέλους να αρχίσουμε να

αφήνουμε την αγορά να λειτουργήσει ελεύθερα

όταν έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι μπορεί να

αυτορυθμίζεται. Μόνο έτσι η Κύπρος μπορεί

να αποκτήσει στρατηγικό πλεονέκτημα και να

προσελκύσει επενδύσεις.

ΟΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΤΟΥ 2025

Στόχος μας είναι να γίνει η τεχνολογία προσιτή για

όλους, από το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις

έως τους απομακρυσμένους εργαζόμενους και

τους μικρούς επιχειρηματίες. Να γεφυρώσουμε το

ψηφιακό χάσμα που εξακολουθεί να υπάρχει παρά

τις επενδύσεις μας. Και να πολλαπλασιάσουμε

τις κυπριακές επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν

λύσεις όπως οι cloud services και το IoT.

Παράλληλα, πρέπει να προσαρμόσουμε τις

επενδύσεις μας στις διεθνείς τάσεις για

βιωσιμότητα, δημιουργώντας ευκαιρίες που

προσφέρουν περιβαλλοντική και οικονομική

αξία. Στη Cyta έχουμε αναγνωρίσει αρκετά νωρίς

ότι οι λύσεις που προωθούν τη βιωσιμότητα

δημιουργούν νέες πηγές εσόδων και ενισχύουν

τη θέση μας στην αγορά.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ ΠΡΆΣΙΝΗ

ΕΝΈΡΓΕΙΑ: ΟΙ ΜΟΧΛΟΊ

ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ

Η τεχνολογία και η πράσινη ενέργεια είναι τομείςκλειδιά.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για οικονομική

ανάπτυξη χωρίς την υιοθέτηση τεχνολογιών, όπως

το IoT και η Τεχνητή Νοημοσύνη, που μπορούν να

αναμορφώσουν τομείς όπως η γεωργία και οι

δημόσιες μεταφορές. Είμαστε έτοιμοι να παίξουμε

τον ρόλο του στρατηγικού εταίρου, προσφέροντας

τη συνδεσιμότητα και την τεχνογνωσία που

απαιτούνται για αυτή την εξέλιξη.

Η μετάβαση σε βιώσιμες πηγές ενέργειας δεν

είναι μόνο περιβαλλοντική ανάγκη αλλά και

οικονομική ευκαιρία, καθώς μειώνει σημαντικά

το κόστος λειτουργίας. Στη Cyta έχουμε ήδη

ξεκινήσει να χρησιμοποιούμε πράσινη ενέργεια

στις εγκαταστάσεις μας, μειώνοντας τα έξοδα

κατανάλωσης, ενώ ενισχύουμε τη βιωσιμότητά μας.

ΚΟΙΤΆΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

Οι διεθνείς τάσεις δείχνουν ότι μικρές

αγορές, όπως η Κύπρος, μπορούν να γίνουν

πρότυπα βιώσιμων, ψηφιακών κοινωνιών. Με

επενδύσεις σε υποδομές που μας καθιστούν

«γέφυρα» ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, η Cyta

ήδη οδηγεί αυτή την αλλαγή. Το ζητούμενο είναι

να μετατρέψουμε τη γεωγραφική μας θέση σε

οικονομικό πλεονέκτημα, ενδυναμώνοντας

κοινωνία και επιχειρήσεις με τις τεχνολογίες

του αύριο.

Εμείς, παραμένουμε προσηλωμένοι στην

υπόσχεσή μας να προσφέρουμε στην κοινωνία και

στις επιχειρήσεις την πιο αξιόπιστη και σύγχρονη

τεχνολογία, δημιουργώντας δυνατότητες

καλύτερης ζωής και ανάπτυξης για όλους.

ΤΟ 2025 ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΈΣΕΙ

ΧΡΟΝΙΆ ΟΡΌΣΗΜΟ

Η υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων

και η αξιοποίηση των ευκαιριών μπορεί να

ενισχύσουν τη θέση της Κύπρου ως ένα ανθεκτικό,

βιώσιμο και ανταγωνιστικό οικονομικό κέντρο

δηλώνει, στο Economy Today, ο κ. Αντώνης

Αντωνίου, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας

Εργοδοτών και Βιομηχάνων.

ΑΝΤΏΝΗΣ ΑΝΤΩΝΊΟΥ

ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΊΑΣ

ΕΡΓΟΔΟΤΏΝ & ΒΙΟΜΗΧΆΝΩΝ

(ΟΕΒ)

Η

κυπριακή οικονομία κατάφερε

για ακόμα μια χρονιά να

διαπρέψει, αφού σύμφωνα

με εκτιμήσεις του Υπουργείου

Οικονομικών και της Ευρωπαϊκής

Επιτροπής, ο ρυθμός ανάπτυξης

για το 2024 αναμένεται

να κυμανθεί γύρω στο 3,7% με τους κυριότερους

μακροοικονομικούς δείκτες να κινούνται με θετικό

πρόσημο. Παρά τις αντίξοες συνθήκες που προκαλούνται

από τις πολεμικές συρράξεις στην Ουκρανία και

στη Μέση Ανατολή αλλά και το δύσκολο οικονομικό

κλίμα που επικρατεί παγκόσμια, η κυπριακή οικονομία

κατάφερε για ακόμα μια φορά να αντεπεξέλθει και

να διατηρήσει την ανθεκτικότητα και τον δυναμισμό

που τη χαρακτηρίζει. Αυτός πρέπει να είναι και ο

στόχος μας για τα επόμενα χρόνια.

Βασιζόμενη στη μέχρι σήμερα οικονομική κατάσταση

της χώρας, η Ομοσπονδία Εργοδοτών και

Βιομηχάνων (ΟΕΒ) εκτιμά ότι κατά το 2025 η κυπριακή

οικονομία θα διατηρήσει την αναπτυξιακή

της πορεία, μέσα σε ένα περιβάλλον που συνδυάζει

προκλήσεις αλλά και σημαντικές ευκαιρίες. Αυτές οι

συνθήκες δημιουργούν προϋποθέσεις για ανάπτυξη,

εξωστρέφεια και βιωσιμότητα. Κεντρικό ρόλο στην

οικονομική πρόοδο θα διαδραματίσουν ο στρατηγικός

σχεδιασμός και η εφαρμογή των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων

που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα

και την ανταγωνιστικότητα της χώρας.

Η σημαντική πρόοδος που έχει επιτευχθεί χάρη στη

συνετή δημοσιονομική και οικονομική διαχείριση,

αναγνωρίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο από τον

διεθνή Οίκο Αξιολόγησης Moody’s, ο οποίος κατέταξε

τη χώρα μας στην κατηγορία επενδυτικής

βαθμίδας Α3. Η διπλή αυτή αναβάθμιση μετά από

χρόνια, αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης από τις αγορές,

ενισχύοντας τις επενδυτικές προοπτικές της χώρας.

Το 2025 προβλέπεται ρυθμός ανάπτυξης της τάξης

του 2,8%, με τον πληθωρισμό να περιορίζεται στο

2,1% και την ανεργία να μειώνεται στο 4,8%. Το

δημοσιονομικό πλεόνασμα αναμένεται να οδηγήσει

σε περαιτέρω μείωση του δημόσιου χρέους

στο 60% του ΑΕΠ, κυρίως λόγω των υψηλών

πρωτογενών πλεονασμάτων και της αύξησης του

ονομαστικού ΑΕΠ.

Η σταθεροποίηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας

εμφανίζεται ως κύρια πρόκληση, με αλυσιδωτές

επιπτώσεις στην οικονομία, καθιστώντας αναγκαίες

τις μεταρρυθμίσεις στον τρόπο λειτουργίας των

επιχειρήσεων. Η πίεση για τη μείωση των εκπομπών

επιβάλλει την υιοθέτηση νέων πρακτικών

και την επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Στρατηγική πρόκληση αποτελεί το έργο Great Sea

Interconnector που θα συνδέσει ενεργειακά την

Κύπρο με την Ευρώπη, με μακροπρόθεσμα οφέλη

για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΕΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΤΟ 2025

Η ΟΕΒ θεωρεί την έλλειψη εργατικού δυναμικού ως

μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της οικονομίας

μας. Είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων για απλούστευση

των διαδικασιών πρόσληψης εργαζομένων από

τρίτες χώρες, ώστε να καλυφθούν οι πραγματικές

ανάγκες των επιχειρήσεων χωρίς γραφειοκρατικά

εμπόδια.

Η ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, ο εκσυγχρονισμός

της δημόσιας διοίκησης, ο φορολογικός

μετασχηματισμός, η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση,

αποτελούν μεταρρυθμίσεις ζωτικής σημασίας για

την ενίσχυση της οικονομίας και της εμπιστοσύνης

των επενδυτών. Η ΟΕΒ θεωρεί ύψιστης σημασίας

την προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων για

την ενίσχυση της απασχόλησης και τη διαμόρφωση

ενός βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου και ως εκ

τούτου υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να εισαχθούν

κατάλληλα κίνητρα για να συνεχιστεί απρόσκοπτα

η υλοποίησή τους.

Στο πεδίο των εργασιακών θεμάτων, η Αυτόματη

Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) θα τεθεί για

ακόμα μια φορά ενώπιον των κοινωνικών εταίρων. Ο

δείκτης πληθωρισμού δεν μπορεί από μόνος του να

καθορίζει τον δείκτη της ΑΤΑ. Πρέπει να διαμορφωθεί

φόρμουλα που θα περιλαμβάνει επίσης την αύξηση

της παραγωγικότητας και τον ρυθμό ανάπτυξης της

οικονομίας. Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού

συστήματος αποτελεί ζήτημα ύψιστης σημασίας

για την ΟΕΒ. Ένα δίκαιο και βιώσιμο σύστημα θα

διασφαλίσει αξιοπρεπείς συντάξεις για τους πολίτες

και θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή.

Το 2025 μπορεί να αποτελέσει χρονιά ορόσημο

για την κυπριακή οικονομία. Με την υλοποίηση των

αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και την αξιοποίηση των

ευκαιριών που προκύπτουν από την πράσινη και

ψηφιακή μετάβαση, η Κύπρος μπορεί να ενισχύσει

τη θέση της ως ένα ανθεκτικό, βιώσιμο και ανταγωνιστικό

οικονομικό κέντρο.

EconomyToday 23

ΟΙ ΑΠΕ ΜΟΧΛΌΣ ΒΙΏΣΙΜΗΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ

ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ ΜΑΣ

Η προοπτική της ενεργειακής διασύνδεσης

μέσω του έργου Great Sea Interconnector, θα

ενισχύσει τη θέση της Κύπρου ως ενεργειακός

κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο, υπογραμμίζει,

στο Economy Today, ο Γεώργιος Γεωργίου,

CEO της Green Energy Group.

ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΊΟΥ

CEO, GREEN ENERGY GROUP

24 EconomyToday

Το 2024 αποτέλεσε κομβική χρονιά

για τον τομέα των Ανανεώσιμων

Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην

Κύπρο, σηματοδοτώντας σημαντικές

εξελίξεις στην ενεργειακή μετάβαση

και τη βιώσιμη ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας.

Η χώρα έκανε αξιοσημείωτα βήματα στην αύξηση

της εγκατεστημένης ισχύος και στη θεσμοθέτηση

νέων πολιτικών ενίσχυσης του τομέα. Ωστόσο,

το 2025 αναδύονται νέες προκλήσεις οι οποίες

επιβάλλουν συντονισμένες ενέργειες, στρατηγικές

μεταρρυθμίσεις για περαιτέρω ανάπτυξη και

αδειοδοτήσεις νέων επενδύσεων ΑΠΕ.

ΟΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΠΟΥ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΊΖΕΙ Η ΚΎΠΡΟΣ

Μεγάλος προβληματισμός και επιφυλακτικότητα

για νέες επενδύσεις ΑΠΕ, επικρατεί στους

κύκλους νέων και υφιστάμενων επενδυτών

που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αγορά.

Παρόλο που η Κύπρος έχει πλούσιο ηλιακό

δυναμικό και ως εκ τούτου θα μπορούσαν

αυτές οι επενδύσεις να είχαν υψηλή απόδοση,

η περιορισμένη διαθεσιμότητα στο δίκτυο

για σύνδεση συστημάτων και οι πολυάριθμες

περικοπές ενέργειας υφιστάμενων έργων –

ξεπέρασαν το 30% το 2024 - υποχρεώνουν τους

επενδυτές να επανεξετάσουν τη βιωσιμότητα και

το ρίσκο των επενδύσεων.

Οι διαδικασίες αδειοδότησης παραμένουν μια

σημαντική πρόκληση, καθώς οι καθυστερήσεις

αποθαρρύνουν τους επενδυτές έργων ΑΠΕ. Γι’

αυτό είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός κεντρικού

ψηφιακού συστήματος, το οποίο θα εξυπηρετεί

γρήγορα και αποδοτικά τις αδειοδοτήσεις, κυρίως

για έργα αποθήκευσης. Ταυτόχρονα, η αξιοποίηση

ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων, είναι απαραίτητη για

την υλοποίηση έργων μεγάλης κλίμακας, ενισχύοντας

τη θέση της Κύπρου στον ενεργειακό χάρτη.

Η καθυστέρηση αναβάθμισης του δικτύου

ηλεκτροδότησης σε συνδυασμό με την αυξημένη

παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, επιβαρύνουν

τις υφιστάμενες επενδύσεις και οδηγούν σε

αποκοπές ενέργειας. Για απρόσκοπτη ροή

ηλεκτρικής ενέργειας, απόδοση του δικτύου

και ομαλή ενεργειακή μετάβαση της χώρας,

απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του δικτύου.

Παράλληλα, η επένδυση σε έξυπνα δίκτυα

(Smart Grids), σύγχρονες υποδομές διαχείρισης

ενέργειας, η ενσωμάτωση υβριδικών συστημάτων

αποθήκευσης και η επένδυση στην Τεχνητή

Νοημοσύνη (ΑΙ), θα ενισχύσουν την ενεργειακή

αποδοτικότητα, χωρίς απώλειες πράσινης

ενέργειας.

Εξίσου σημαντική πρόκληση είναι το Άνοιγμα

της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού. Η

φιλελευθεροποίηση της αγοράς είναι εφικτή,

αρκεί ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας να

πλεύσει προς ορθή κατεύθυνση. Η απόκλιση

από το Μοντέλο Στόχος καταστρατηγεί τις αρχές

του ανταγωνισμού και ενισχύει το μονοπωλιακό

καθεστώς. To Μοντέλο Στόχος, σε αντιδιαστολή με

το Single Buyer Model, εφαρμόζεται σε ευρωπαϊκό

επίπεδο και εδραιώνεται η αποδοτικότητά του

μέσα από επιστημονικά δεδομένα.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ

Η ΕΥΚΑΙΡΊΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΉ

ΕΞΩΣΤΡΈΦΕΙΑ

Η προοπτική της ενεργειακής διασύνδεσης μέσω

του έργου Great Sea Interconnector, θα ενισχύσει

τη θέση της Κύπρου ως ενεργειακός κόμβος στην

Ανατολική Μεσόγειο.

H ιδέα της διασύνδεσης Κύπρου-Κρήτης-Ισραήλ,

μέσα από την υλοποίηση του έργου Great Sea

Interconnector αποτελεί ευκαιρία εξωστρέφειας

του νησιού, στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά

με ιδιάζουσα γεωπολιτική σημασία και οφέλη.

Ωστόσο, κυριαρχούν ευρύτερα ανησυχίες,

καθώς απαιτείται πλήρης διαφάνεια στον τρόπο

λειτουργίας του έργου, απαλοιφή τεχνικών και

εμπορικών προβλημάτων, καθώς και διασφάλιση

της βιωσιμότητας και της χρηματοδότησής του.

Αναμφίβολα, η λειτουργία του έργου, θα πρέπει

να εδραιώνει υγιή ανταγωνισμό της παραγωγής

και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θα

καθορίζεται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου

στρατηγικού πλάνου, έπειτα από μελέτη και

σχεδιασμό.

Μεγαλεπήβολα έργα, όπως το Great Sea

Interconnector, επιβάλλεται να συμπεριλαμβάνουν

δικλείδες ασφαλείας, ώστε από τη μια να μη

δημιουργείται ένα νέο μονοπώλιο- αλλά να

ενθαρρύνεται η εγχώρια παραγωγή πράσινης ή

και συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας- και από την

άλλη να μη δημιουργείται ενεργειακή εξάρτηση

της χώρας από μία μόνο πηγή.

ΣΥΝΕΧΊΖΕΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ

ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΎ ΤΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΉΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ

Θαρραλέα μέτρα και η υλοποίηση των

κυβερνητικών εξαγγελιών και δεσμεύσεων

μπορούν να καθιερώσουν τη χώρα μας

ως ένα Διεθνές Κέντρο Αριστείας στην

πανεπιστημιακή εκπαίδευση και έρευνα,

υπογραμμίζει ο Γιώργος Δημοσθένους,

Πρύτανης του Πανεπιστημίου Frederick.

ΓΙΏΡΓΟΣ ΔΗΜΟΣΘΈΝΟΥΣ

ΠΡΎΤΑΝΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ

FREDERICK

O

τομέας της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης

βρίσκεται τα τελευταία χρόνια

σε διαδικασία μετασχηματισμού. To

2024 ήταν μια χρονιά με έντονες

συζητήσεις για τα θέματα της ανώτερης

εκπαίδευσης της Κύπρου και ως Πανεπιστήμιο

Frederick έχουμε συνεισφέρει ουσιαστικά, στο πλαίσιο

της δημόσιας διαβούλευσης, με συγκεκριμένες

εισηγήσεις για το στρατηγικό σχέδιο βελτίωσης και

αναβάθμισης της Ανώτερης Εκπαίδευσης στην Κύπρο.

ΣΥΝΕΧΊΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΗΝ

ΊΔΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΉ

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στο πανεπιστήμιό μας,

οι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2024 υλοποιήθηκαν

στο σύνολό τους και με απόλυτη επιτυχία.

Ενδεικτικά αναφέρω τη μεγάλη αύξηση σε

νεοεισερχόμενους φοιτητές, την επένδυση σε

νέες υποδομές τόσο στη Λευκωσία όσο και στη

Λεμεσό, την επιτυχή αξιολόγηση και πιστοποίηση

ενός νέου τμήματος και έξι νέων προγραμμάτων

σπουδών από τον Φορέα ΔΙΠΑΕ, καθώς και την

περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων μας σε εκπαιδευτικό

και ερευνητικό επίπεδο με πανεπιστήμια

του εξωτερικού. Η σύνδεσή μας με την κοινωνία

αναβαθμίστηκε περαιτέρω με δράσεις, συνέργειες

και ουσιαστικές παρεμβάσεις σε καίριους τομείς.

Στο επίπεδο της έρευνας, επιστήμονες του πανεπιστημίου

μας υλοποίησαν πολύ μεγάλο αριθμό

ερευνητικών έργων αιχμής. Σύμφωνα με τα στοιχεία

που δημοσίευσε το 2024 το Ίδρυμα Έρευνας

και Καινοτομίας, το Frederick Research Center

κατατάσσεται τρίτο ανάμεσα σε 473 δικαιούχους

για εξασφάλιση χρηματοδότησης για την εκπόνηση

έργων έρευνας και καινοτομίας, μετά το Πανεπιστήμιο

Κύπρου και το ΤΕΠΑΚ. Το 2024 πετύχαμε

επίσης εξαιρετικά αποτελέσματα στα Times Higher

Education Impact Rankings, που τοποθέτησαν το

Πανεπιστήμιο Frederick στα πρώτα 201-300 πανεπιστήμια

ως προς τη συμβολή στην επίτευξη των

στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, στην υψηλότερη θέση

από όλα τα πανεπιστήμια που συμμετείχαν από την

Κύπρο, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.

Με την ίδια δυναμική, συνεχίζουμε με το 2025, μια

χρονιά – ορόσημο για την ακαδημαϊκή κοινότητα

του Frederick. Γιορτάζουμε 60 χρόνια συνεχούς

και αδιάλειπτης προσφοράς στα εκπαιδευτικά

δρώμενα της χώρας, με παρουσία σε διαφορετικές

βαθμίδες της εκπαίδευσης και με ναυαρχίδα το

Πανεπιστήμιο Frederick που ιδρύθηκε το 2007

και έκτοτε καταγράφει μια εξαιρετικά επιτυχημένη

πορεία ως ένα από τα μεγαλύτερα, σημαντικότερα

και εμβληματικά πανεπιστήμια της Κύπρου.

ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ ΑΛΛΑΓΉΣ

ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΎ ΠΛΑΙΣΊΟΥ

Οι προκλήσεις για τα ακαδημαϊκά ιδρύματα το 2025

είναι σε πολλαπλά επίπεδα. Ιδιαίτερα οι εξελίξεις

στην Ελλάδα με την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου,

που πλέον επιτρέπει τη λειτουργία παραρτημάτων

ξένων πανεπιστημίων, αντιμετωπίζεται

από το Πανεπιστήμιο Frederick ως μία αξιόλογη

πρόκληση επέκτασης των δραστηριοτήτων μας

στην Ελλάδα. Πρόκληση αποτελεί και η ψήφιση του

Νόμου για την εγκατάσταση παραρτημάτων ξένων

πανεπιστημίων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Έχοντας

άποψη υποβάλαμε συγκεκριμένες εισηγήσεις για

την ενδυνάμωση τού πανεπιστημιακού οικοσυστήματός

μας και την προσέλκυση φοιτητών/τριών με

υψηλό ακαδημαϊκό υπόστρωμα από το εξωτερικό.

Αναμένουμε ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε

σειρά θαρραλέων μέτρων, υλοποιώντας δικές της

εξαγγελίες και δεσμεύσεις για την επίτευξη του

στρατηγικού στόχου για τη διεθνοποίηση της Ανώτερης

Εκπαίδευσης της Κύπρου και την καθιέρωση

της χώρας μας ως Διεθνές Κέντρο Αριστείας στην

πανεπιστημιακή εκπαίδευση και έρευνα.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ AI

Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση που αντιμετωπίζει η

εκπαίδευση, σε διαφορετικά επίπεδά της σήμερα, είναι

η ψηφιακή εξέλιξη με ρυθμό εκθετικής προόδου

και ειδικότερα η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Η πιο εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία και η πιο

γρήγορη παραγωγή νέας γνώσης διαφοροποιούν

τον ρόλο των πανεπιστημίων. Στόχος πρέπει να

είναι η ορθολογιστική αξιοποίηση των ψηφιακών

μέσων, με πλήρη σεβασμό σε ζητήματα ηθικής και

δεοντολογίας. Η αλλαγή επιβάλλει την τροποποίηση

των διδακτικών μεθόδων και την ανάπτυξη

της κριτικής ικανότητας των νέων ανθρώπων για

προσαρμογή σε ραγδαία μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Στο Πανεπιστήμιο Frederick, με αισιοδοξία, ενθουσιασμό

και δυναμική διάθεση συνεχίζουμε το έργο

μας, σίγουροι για τη συμβολή μας στη διαμόρφωση

νέων ενεργών και παραγωγικών πολιτών που θα

διαμορφώσουν ένα καλύτερο αύριο.

EconomyToday 25

Ο ΚΛΆΔΟΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΉΤΩΝ ΔΙΑΤΉΡΗΣΕ

ΤΗ ΘΕΤΙΚΉ ΔΥΝΑΜΙΚΉ ΤΟΥ

Η συνολική οικονομική ευρωστία της Κύπρου

αντικατοπτρίζεται και στον τομέα των

ακινήτων, υπογραμμίζει ο Γιώργος Χρυσοχόος,

Executive Director της Cyfield.

ΓΙΏΡΓΟΣ ΧΡΥΣΟΧΌΟΣ

EXECUTIVE DIRECTOR, CYFIELD

26 EconomyToday

Το 2024 ήταν μια χρονιά κατά την οποία

ο κλάδος των ακινήτων στην Κύπρο διατήρησε

τη θετική δυναμική του, συνεχίζοντας

την ανοδική πορεία που ξεκίνησε

το 2022 και ενισχύθηκε το 2023. Ο

κλάδος εδραιώθηκε περαιτέρω ως ένας από τους

βασικότερους πυλώνες της κυπριακής οικονομίας,

συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη του νησιού.

Η συνολική οικονομική ευρωστία της Κύπρου υπήρξε

καταλυτική για τις επιδόσεις αυτές. Η αναβάθμιση της

οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης Moody’s

και Fitch, ο ρυθμός ανάπτυξης του 4% και οι συνθήκες

πλήρους απασχόλησης δημιούργησαν ένα

περιβάλλον σταθερότητας και εμπιστοσύνης, που

αντικατοπτρίζεται και στον τομέα των ακινήτων. Το

επιτυχημένο πρόγραμμα headquartering συνέβαλε

επίσης καταλυτικά, προσελκύοντας εκατοντάδες

εταιρείες και χιλιάδες εργαζόμενους, αυξάνοντας

σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα.

ΕΝΙΣΧΎΘΗΚΕ Η ΕΜΠΙΣΤΟΣΎΝΗ

ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΏΝ ΚΑΙ Η ΖΉΤΗΣΗ

Περαιτέρω ώθηση στον κλάδο και κατ’ επέκταση στην

ίδια την οικονομία της χώρας, έδωσαν σημαντικοί

παράγοντες που ενίσχυσαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών

και τη ζήτηση. Η χρηματοδότηση στεγαστικών

δανείων από τις τράπεζες προσφέρει ουσιαστική υποστήριξη

στους αγοραστές, ενώ η αναμενόμενη μείωση

των επιτοκίων αναμένεται να αυξήσει περαιτέρω την

προσβασιμότητα στις αγορές ακινήτων. Η σταθεροποίηση

του πληθωρισμού δημιουργεί ένα περιβάλλον

οικονομικής ασφάλειας, ευνοώντας την ανάπτυξη και

τις επενδύσεις. Παράλληλα, η υλοποίηση μεγάλων

δημοσίων έργων, όπως αναπλάσεις, υποδομές και

έργα κοινής ωφέλειας, όχι μόνο αναβαθμίζουν την

ποιότητα ζωής, αλλά λειτουργούν ως καταλύτης για

την οικονομική δραστηριότητα, δημιουργώντας νέες

θέσεις εργασίας και ενισχύοντας την κυπριακή αγορά.

ΤΟ 2025 ΥΠΆΡΧΟΥΝ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

Καθώς εισερχόμαστε στο 2025, καλούμαστε να

αντιμετωπίσουμε νέες προκλήσεις. Η έλλειψη

εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, η αβεβαιότητα

από τις γεωπολιτικές εξελίξεις και οι

καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις αποτελούν

βασικά ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν για να

διατηρηθεί η αναπτυξιακή δυναμική του κλάδου. Η

ομαλοποίηση της διαδικασίας έλευσης εργατικού

δυναμικού και η εφαρμογή fast-track διαδικασιών

για την έκδοση πολεοδομικών και οικοδομικών

αδειών – ιδίως για μεγάλες αναπτύξεις – είναι

δύο στρατηγικής σημασίας παρεμβάσεις που θα

ενισχύσουν την αποδοτικότητα του κλάδου. Παράλληλα,

η αναθεώρηση των συμβολαίων δημοσίων

έργων για ομαλότερη εκτέλεση των έργων, αλλά

και η φορολογική μεταρρύθμιση για δικαιότερη

αντιμετώπιση ντόπιων και ξένων επενδυτών,

μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο.

Την ίδια ώρα, αναμένουμε ότι το 2025 θα φέρει

σημαντικές εξελίξεις και στον τομέα της ενέργειας

ο οποίος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την

οικονομία. Το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού,

η έλευση φυσικού αερίου και η ολοκλήρωση του

τερματικού στο Βασιλικό αποτελούν ορόσημα

που μπορούν να οδηγήσουν στη μείωση του

ενεργειακού κόστους, ενισχύοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα

της κυπριακής οικονομίας και την

ενεργειακή της σταθερότητα.

ΜΕ ΑΙΣΙΟΔΟΞΊΑ

ΠΡΟΣ ΈΝΑ ΒΙΏΣΙΜΟ ΜΈΛΛΟΝ

Προκειμένου να μπουν τα θεμέλια για ένα βιώσιμο

μέλλον και να διασφαλιστεί ένα μέλλον ανάπτυξης και

ευημερίας η Κύπρος μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει

δυναμικά τομείς όπως η τεχνολογία, η ναυτιλία και

οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, εδραιώνοντας

τη θέση της ως περιφερειακός κόμβος.

Στην τεχνολογία, η κάθοδος μεγάλων ξένων εταιρειών

έχει αποδείξει την επιτυχία του μοντέλου,

ενισχύοντας τη ρευστότητα και τα φορολογικά έσοδα.

Στη ναυτιλία, η χώρα προσφέρει ελκυστικά προνόμια

που μπορούν να προσελκύσουν εταιρείες διεθνούς

εμβέλειας. Στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες,

η Κύπρος μπορεί να καταστεί διεθνές κέντρο για

επενδυτικά ταμεία και να ενισχύσει τη θέση της

ως τραπεζικό κόμβο, εφόσον εκσυγχρονιστεί το

τραπεζικό της σύστημα.

Κοιτώντας με αισιοδοξία μπροστά, η Κύπρος καλείται

να αξιοποιήσει την ανθεκτικότητά της απέναντι σε

εξωγενείς προκλήσεις, προσφέροντας σταθερότητα

και ασφάλεια σε επενδυτές, σε επιχειρήσεις αλλά και

σε οικογένειες. Η συνέχιση των ισχυρών συμμαχιών

της χώρας και η ενίσχυση του ρόλου της στη διεθνή

σκηνή είναι κρίσιμα στοιχεία για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Με όραμα και στρατηγικές κινήσεις, η Κύπρος μπορεί

να χαράξει ένα μέλλον προόδου και ευημερίας,

εδραιώνοντας τη θέση της ως ένας ελκυστικός και

φιλόξενος προορισμός για όλους.

ΈΧΟΥΝ ΤΕΘΕΊ ΟΙ ΒΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΆΠΤΥΞΗ

ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΉΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

«Καινοτομία, τεχνολογία και χρηματοοικονομικά

θα αποτελέσουν μοχλούς ανάπτυξης, οι οποίοι

έχουν επικάλυψη και δημιουργούν συνέργειες»

δηλώνει, στο Economy Today, ο Δημήτρης

Ταξιτάρης, CEO της MAP S.Platis

ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΤΑΞΙΤΆΡΗΣ

CEO MAP S.PLATIS

ΕΠΙΤΥΧΗΜΈΝΟ ΤΟ 2024

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

Το 2024 είναι ένα αρκετά επιτυχημένο έτος

από οικονομικής άποψης για τη χώρα. Ο

ρυθμός ανάπτυξης ανέρχεται σε πέραν του 3%,

υπερβαίνοντας τον ρυθμό ανάπτυξης των πλείστων

κρατών της ευρωζώνης, ενώ ο πληθωρισμός

φαίνεται να περιορίζεται σε ελεγχόμενα επίπεδα.

Ταυτόχρονα έχουν τεθεί οι βάσεις για την

καταγραφή παρόμοιου ή και ψηλότερου ρυθμού

ανάπτυξης κατά τα επόμενα έτη.

Το επιστέγασμα της επιτυχημένης πορείας της

οικονομίας ήταν η αναβάθμιση της πιστοληπτικής

αξιολόγησης της Κύπρου κατά δύο βαθμίδες σε

Α3, στην οποία προχώρησε η Moody’s Ratings

στις 22 Νοεμβρίου στηριζόμενη στην ουσιαστική

βελτίωση των δημοσιονομικών δεικτών και των

δεικτών δημοσίου χρέους, που αναμένεται να

διατηρηθεί. Είναι η πρώτη φορά από το 2011 που

η αξιολόγηση της οικονομίας βρίσκεται στο Α3.

Ο δείκτης δημοσίου χρέους αναμένεται να

συνεχίσει να μειώνεται μεσοπρόθεσμα, με τις

μετρήσεις της βιωσιμότητάς του να παραμένουν

ευνοϊκές αφού και οι κίνδυνοι που αφορούν τον

τραπεζικό τομέα έχουν περιοριστεί.

Οι οικονομικές προοπτικές παραμένουν ισχυρές και

βασίζονται στη διαρκή ανάπτυξη τομέων υψηλής

παραγωγικότητας και στην εξωτερική εισροή

άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) που αναμένονται

να διατηρηθούν τα επόμενα έτη, θέτοντας τις βάσεις

για περαιτέρω βελτιώσεις και αναβαθμίσεις οι

οποίες ενισχύουν περαιτέρω με τη σειρά τους το

θετικό επενδυτικό περιβάλλον.

Έχοντας σημειώσει τα πιο πάνω, τονίζω τα ακόλουθα:

Οφείλουμε να παραμείνουμε στοχοπροσηλωμένοι

στη βελτίωση για να πετύχουμε ακόμα καλύτερους

οικονομικούς δείκτες και αναβαθμίσεις, ενώ

παράλληλα πρέπει να εφαρμόσουμε πολιτικές

διαρθρωτικών αλλαγών και στρατηγικών

υποδομών ως επένδυση για το μέλλον. Επίσης, είναι

μονόδρομος να υλοποιήσουμε πολιτικές διάχυσης

τού προκύπτοντος οφέλους όσον το δυνατόν

περισσότερο εντός του κοινωνικού συνόλου.

ΟΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΤΟΥ 2025

– Ο ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΌΣ ΚΊΝΔΥΝΟΣ

Από άποψης προκλήσεων, ιδιαίτερη αναφορά

πρέπει να γίνει σε γεωπολιτικούς κινδύνους

που προκύπτουν από την αναδυόμενη αστάθεια

στη Μέση Ανατολή και ευρύτερα, καθώς και

στις κυβερνοεπιθέσεις, δεδομένου ότι τέτοια

περιστατικά έχουν αυξηθεί δραματικά αλλά και ότι

η Κύπρος έχει εισέλθει στο στόχαστρο ορισμένων

ομάδων χάκερ για πολιτικούς λόγους.

Λαμβάνοντας υπόψη την αυξημένη παρουσία,

δραστηριοποίηση και συνεισφορά στο ΑΕΠ

επιχειρήσεων τεχνολογίας, πληροφορικής και

χρηματοοικονομικών, οι κυβερνοεπιθέσεις και

τα προληπτικά μέτρα προστασίας είναι κρίσιμης

σημασίας για την πορεία της οικονομίας. Ο

Κανονισμός 2022/2554 της Ευρωπαϊκής

Ένωσης για την ψηφιακή επιχειρησιακή

ανθεκτικότητα του χρηματοοικονομικού

τομέα (γνωστός ως DORA) που μπαίνει σε

εφαρμογή αρχές του 2025 θα βοηθήσει αλλά

κάθε επιχείρηση, χρηματοοικονομική, κρίσιμη

υποδομή ή άλλη, οφείλει να λάβει μέτρα για

να διασφαλίσει ελαχιστοποίηση των σχετικών

κινδύνων. Συνεπώς, η πορεία ψηφιοποίησης

των επιχειρήσεων πρέπει να συνεχίσει και να

επιταχυνθεί χωρίς άλλες καθυστερήσεις.

Το κόστος ενέργειας θα παραμείνει ένα αγκάθι για

το 2025 μέχρι να καταστεί δυνατόν να εξευρεθούν

μόνιμες λύσεις για την παροχή ενέργειας.

ΟΙ ΜΟΧΛΟΊ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ


Καινοτομία, τεχνολογία και χρηματοοικονομικά

θα αποτελέσουν μοχλούς ανάπτυξης, οι οποίοι

έχουν επικάλυψη και δημιουργούν συνέργειες.

Σημαντική αξία αναμένεται να προσθέσουν οι

τομείς των χρηματοοικονομικών, της τεχνολογίας

και πληροφορικής και δυνητικά της εκπαίδευσης.

Θα σταθώ στον τομέα των χρηματοοικονομικών,

όπου σημείο κλειδί παραμένει η εποικοδομητική

προσέγγιση των σχετικών Εποπτικών Αρχών, οι

οποίες θα πρέπει να διασφαλίσουν από τη μια ταχείς

διαδικασίες αδειοδοτήσεων νέων επιχειρήσεων

για να εισέλθουν στην αγορά και από την άλλη

αποτελεσματικές διαδικασίες ελέγχου και εποπτείας

για να διαφυλαχθεί η αξιοπιστία της χώρας διεθνώς.

EconomyToday 27

ΘΕΤΙΚΉ Η ΠΟΡΕΊΑ ΑΛΛΆ

ΝΑ ΜΗΝ ΕΦΗΣΥΧΆΖΟΥΜΕ

Παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις και τα καλά

οικονομικά αποτελέσματα δεν θα πρέπει

ωστόσο να υπάρχει εφησυχασμός, δηλώνει ο

Κωνσταντίνος Κωνσταντή, Πρόεδρος του ΕΤΕΚ

στο Economy Today.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΉ

ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΕΤΕΚ

28 EconomyToday

Το 2024 χαρακτηρίστηκε από ένα

πλέγμα σύνθετων προκλήσεων

και ταυτόχρονα σημαντικών

προοπτικών τόσο για την κυπριακή

οικονομία όσο και για την

κοινωνία ευρύτερα, οι οποίες αναμένεται να

συνεχιστούν και το 2025.

Η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

και η λειτουργία των ΕΟΑ την 1 Ιουλίου 2024

ήταν μια ιστορική στιγμή για τον τομέα της

οικοδομικής βιομηχανίας σε ό,τι αφορά την

αδειοδότηση και τον έλεγχο της ανάπτυξης. Οι

πρώτοι έξι μήνες άρχισαν με προβλήματα και

δυσλειτουργίες -κάποια ήταν αναμενόμενααλλά

το μεγάλο στοίχημα ήταν και παραμένει

να εξευρεθούν εκείνες οι λύσεις, ώστε το

σύστημα να δουλέψει χωρίς να εκτροχιάζεται

ο στόχος της μεταρρύθμισης για ποιοτική

εξυπηρέτηση του πολίτη.

Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να εκφράσω

για άλλη μια φορά την ικανοποίηση του

ΕΤΕΚ για τις προωθούμενες μεταρρυθμίσεις

του Υπουργείου Εσωτερικών, οι οποίες θα

επιτρέψουν την απλοποίηση της διαδικασίας

για αναπτύξεις με την αλλαγή του τρόπου

εξέτασης των πολεοδομικών και οικοδομικών

αιτήσεων, θα βοηθήσουν σημαντικά στην

αύξηση της παραγωγικότητας και τη μείωση

των καθυστερήσεων, ενώ εισάγεται και ο

θεσμός του οικοδομικού ελέγχου από τρίτο

μέρος στα εργοτάξια, μια τομή που ήταν εκ

των βασικών θέσεων του ΕΤΕΚ. Βεβαίως

υπάρχουν ακόμα προβλήματα αλλά με πνεύμα

συναίνεσης και καλής πίστης μπορούμε να

βρούμε αποτελεσματικές λύσεις.

ΘΕΤΙΚΉ ΠΟΡΕΊΑ ΑΛΛΆ…

Όσον αφορά δε την κυπριακή οικονομία, η

θετική πορεία που ακολούθησε το 2024

αναμένεται ότι θα συνεχιστεί και το 2025.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου

Οικονομικών ο ρυθμός ανάπτυξης θα κινηθεί

στο 3,1%, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται

να μειωθεί στο 4,8% και ο πληθωρισμός

θα σταθεροποιηθεί στο 2%. Επιπρόσθετα,

οι συνεχείς αναβαθμίσεις της κυπριακής

οικονομίας από τους Διεθνείς Οίκους

Αξιολόγησης, ενισχύουν τη θέση της Κύπρου

στον επενδυτικό χάρτη, δημιουργούν κλίμα

εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας, συμβάλλουν

στην προσέλκυση ποιοτικών επενδύσεων που

έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων

θέσεων εργασίας και τη μεταφορά γνώσης και

τεχνογνωσίας.

Παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις και τα καλά

οικονομικά αποτελέσματα δεν θα πρέπει

ωστόσο να υπάρχει εφησυχασμός. Συνεχίζουν

να υφίστανται και να ελλοχεύουν σημαντικοί

κίνδυνοι όπως η γεωπολιτική αστάθεια στην

περιοχή. Την ίδια στιγμή δεν θα πρέπει να

ξεχνάμε τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε

να αντιμετωπίσουμε, όχι μόνο τοπικά αλλά και

διεθνώς, που δεν είναι άλλη από την κλιματική

αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή «δείχνει τα δόντια

της» και πρέπει άμεσα να προχωρήσουμε στην

εφαρμογή και στη λήψη πιο αποτελεσματικών

μέτρων για αντιμετώπιση των συνεπειών της.

Ένα από τα μέτρα που προτείνουμε, σχετίζεται

με τη βελτίωση των υποδομών μας, ώστε

να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε

προβλήματα που δεν μπορούμε να

προβλέψουμε όπως π.χ. την έλλειψη νερού.

Επίσης, είναι αδήριτη ανάγκη να δοθεί

μεγαλύτερη έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη,

όπως ορίζουν οι Στόχοι 2030 και στη βάση

ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού

να εργαστούμε για την επίτευξη των στόχων

αυτών, ώστε να αντιμετωπίσουμε ολόπλευρα

τις σύγχρονες προκλήσεις. Ειδικότερα για

τις μεγάλες επιχειρήσεις, η εφαρμογή των

κριτηρίων ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία,

Εταιρική Διακυβέρνηση) είναι όχι μόνο

αναγκαία, αλλά και ιδιαίτερα επωφελής αφού

μέσω των Δεικτών αυτών καταγράφονται

οι επιδόσεις τους σε θέματα περιβάλλοντος,

κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης και

μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητά τους να

δημιουργούν αξία μακροπρόθεσμα.

ΠΡΆΣΙΝΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΉ ΜΕΤΆΒΑΣΗ

Η πράσινη μετάβαση είναι εκ των ων ουκ άνευ

και θα πρέπει να επιταχύνουμε τους ρυθμούς

μας, ώστε να εναρμονιστούμε με τους στόχους

και τις υποχρεώσεις μας που απορρέουν στο

πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας

(European Green Deal) για μια κλιματικά ουδέτερη

Ευρώπη ως το 2050.

Η ψηφιακή μετάβαση είναι άλλη μια σημαντική

πρόκληση για τον δημόσιο και τον ιδιωτικό

τομέα, καθώς και για τα νοικοκυριά. Εκτός του

ότι συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής

αλλαγής, ενθαρρύνει την επιχειρηματικότητα, την

εφαρμογή καινοτόμων λύσεων, την πρόσβαση

των πολιτών σε δημόσιες υπηρεσίες κ.ά.. Ας

μην ξεχνάμε ότι έχουμε ήδη περάσει στην εποχή

της Τεχνητής Νοημοσύνης, συνεπώς η ανάπτυξη

περισσότερο ψηφιακών δεξιοτήτων και γνώσεων

είναι μονόδρομος.

Άλλα ζητήματα που θα πρέπει να δούμε με προσοχή

σχετίζονται με το δημογραφικό, το στεγαστικό

πρόβλημα, το κυκλοφοριακό, τις υψηλές τιμές

ρεύματος λόγω εξάρτησης από το μαζούτ, τον

αναχρονιστικό τρόπο με τον οποίο λειτουργεί

ακόμα το σύστημα σε αρκετούς τομείς του

δημόσιου τομέα κ.ά.. Για τα περισσότερα ως ΕΤΕΚ

έχουμε προβεί σε εμπεριστατωμένη μελέτη και

έχουμε προτείνει σειρά μέτρων, κάποια εκ των

οποίων είναι τα πιο κάτω:

ΠΡΟΣΙΤΉ ΣΤΈΓΗ

Το στεγαστικό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα

προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η

κυπριακή κοινωνία. Το υψηλό κόστος για αγορά

κατοικίας αλλά και για ενοίκιο είναι αποτρεπτικό

για πάρα πολλούς νέους ανθρώπους, οι οποίοι

δεν μπορούν και δεν έχουν τους απαραίτητους

πόρους να ανταποκριθούν στις υψηλές τιμές.

Η τεράστια ζήτηση που παρουσιάστηκε για

αγορά ακινήτου ειδικότερα από ξένους που

εγκαταστάθηκαν στη χώρα μας στο πλαίσιο της

πολιτικής πολλών επιχειρήσεων (headquartering)

και άδειας παραμονής έναντι αγοράς ακινήτου,

εκτόξευσε τις τιμές στα ύψη. Ως ΕΤΕΚ εντοπίσαμε

πολύ έγκαιρα το πρόβλημα και καταθέσαμε σειρά

εισηγήσεων που εστιάζουν στην εξεύρεση τρόπων

για αύξηση του κτιριακού αποθέματος, ώστε να

μειωθεί η ψαλίδα προσφοράς και ζήτησης. Παρόλο

που η κυβέρνηση παρουσίασε σχέδια κινήτρων,

ως Επιμελητήριο υπογραμμίζουμε την ανάγκη

για δημιουργία ενός Κεντρικού Φορέα που θα

σχεδιάζει, θα συντονίζει και θα ελέγχει τα ζητήματα

που άπτονται της κρατικής στεγαστικής πολιτικής.

ΔΗΜΌΣΙΑ ΈΡΓΑ

Ένα άλλο θέμα στο οποίο θα ήθελα να

κάνω ιδιαίτερη αναφορά είναι η ανάγκη για

επανασχεδιασμό της αλυσίδας υλοποίησης

δημοσίων έργων. Το στοίχημα για ριζική

μεταμόρφωση όλης της αλυσίδας παραγωγής

δημοσίων έργων είναι δύσκολο, το διακύβευμα

όμως είναι πολύ μεγάλο, πολύ μεγαλύτερο από

τις επιμέρους καθυστερήσεις και υπερβάσεις

προϋπολογισμών. Είναι με λύπη που τους

τελευταίους μήνες του έτους είδαμε τον τερματισμό

συμβάσεων για 2-3 μεγάλα έργα που επηρεάζουν

σημαντικά την ποιότητα ζωής των πολιτών,

όπως το έργο Πάφου-Πόλης που επηρεάζει τη

διακίνηση από τη μια περιοχή στην άλλη, αλλά και

το έργο στον Ποταμό Λιοπετρίου που επηρεάζει

τους επαγγελματίες ψαράδες και την ανάπτυξη

της περιοχής προς όφελος των κατοίκων και

των τουριστών. Ως ΕΤΕΚ έχουμε εισηγηθεί την

εισαγωγή εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης

διαφορών στα συμβόλαια, την ένταξη ποιοτικών

κριτηρίων στις συμβάσεις για μελετητές και

εργολάβους (πέραν του κόστους), την προαγωγή

αρχιτεκτονικού διαγωνισμού κ.ά..

«ΠΌΛΗ ΤΩΝ 15

ΛΕΠΤΏΝ»

Κυκλοφοριακό. Ένα

πρόβλημα που ταλανίζει

και ταλαιπωρεί χιλιάδες

πολίτες και αποτελεί

Δημογραφικό,

πραγματικά έναν καθημερινό

εφιάλτη, ειδικότερα σε

στεγαστικό πρόβλημα,

όσους διακινούνται στις

κυκλοφοριακό,

κεντρικές αρτηρίες των

πόλεων. Δυστυχώς, μέχρι

υψηλές τιμές ρεύματος σήμερα δεν έχουμε δει μια

λόγω εξάρτησης

ολιστική προσέγγιση για

αντιμετώπιση του ζητήματος

από το μαζούτ

και κάποιες μεμονωμένες

αποφάσεις που λήφθηκαν

και ο αναχρονιστικός

δεν μπορούν από μόνες

τρόπος λειτουργίας

τους να λειτουργήσουν. Στο

πλαίσιο της δέσμης μέτρων

του δημοσίου

που έχουμε καταθέσει, μια εκ

και άλλες προκλήσεις

των βασικών μας προτάσεων

είναι η «δημιουργία πόλεων

παραμένουν

των 15 λεπτών». Να

προχωρήσουμε δηλαδή σε

έναν αστικό σχεδιασμό που

να ευνοεί τις μεικτές ζώνες,

όπου κατοικίες, σχολεία,

επιχειρήσεις και χώροι

αναψυχής θα βρίσκονται

κοντά, ώστε να περιορίζεται η ανάγκη για

μετακινήσεις. Άλλες εισηγήσεις είναι η επέκταση

του προγράμματος Park & Ride, η ενθάρρυνση

της τηλεργασίας, η εφαρμογή του door to door για

μαθητές/τριες και στις άλλες πόλεις, η ενίσχυση

των υπεραστικών λεωφορείων, η αναβάθμιση

δικτύου λεωφορειολωρίδων κ.ά..

Τέλος, θα θέλαμε να διαβεβαιώσουμε ότι το ΕΤΕΚ

ως τεχνικός σύμβουλος του κράτους θα συνεχίσει

τον ενεργό και παρεμβατικό του ρόλο στη βάση της

επιστημονικής του κατάρτισης, ώστε να είμαστε

χρήσιμοι και ωφέλιμοι για τον τόπο και τους

συμπολίτες μας, με απώτερο στόχο τη διασφάλιση

της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής

συνοχής.

EconomyToday 29

ΧΡΟΝΙΆ ΜΕ ΑΠΡΌΒΛΕΠΤΕΣ

ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΈΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

Η κυπριακή αγορά ακινήτων επέδειξε μεγάλη

ανθεκτικότητα αφού το 2024 ήταν μια χρονιά

γεμάτη απρόβλεπτες και σημαντικές προκλήσεις,

αλλά και με αξιοσημείωτες ευκαιρίες δηλώνει,

στο Economy Today, ο Κρίτωνας Ονησιφόρου,

Διευθυντής πωλήσεων της Altia.

ΚΡΊΤΩΝΑΣ ΟΝΗΣΙΦΌΡΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΠΩΛΉΣΕΩΝ, ALTIA

30 EconomyToday

ΟΙ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΈΣ ΕΝΤΆΣΕΙΣ

Η ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΗ ΠΡΌΚΛΗΣΗ

Το 2024 ήταν μια χρονιά γεμάτη απρόβλεπτες και

σημαντικές προκλήσεις, αλλά και με αξιοσημείωτες

ευκαιρίες. Μεταξύ των προκλήσεων, τα υψηλά

επιτόκια – τα υψηλότερα που έχουμε δει την

τελευταία δεκαετία – και οι γεωπολιτικές εντάσεις,

όπως οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή

που επηρέασαν την κινητικότητα της αγοράς.

Αυτοί οι παράγοντες έκαναν τους αγοραστές πιο

επιφυλακτικούς και αύξησαν την αβεβαιότητα

των επενδυτών, γεγονός που πάντα επηρεάζει

αρνητικά την αγορά. Παρά ταύτα, η κυπριακή

αγορά ακινήτων επέδειξε μεγάλη ανθεκτικότητα. Η

ζήτηση παραμένει υψηλότερη από την προσφορά,

τουλάχιστον στις παραλιακές πόλεις, διατηρώντας

έτσι την ανοδική πορεία της αγοράς.

Η διαχείριση των γεωπολιτικών εντάσεων

αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για το 2025,

καθώς θα επηρεάσει τις αγορές και την οικονομική

σταθερότητα. Παράλληλα, η διαφοροποίηση στις

πράσινες πηγές ενέργειας και η προσαρμογή στις

απαιτήσεις της αγοράς ενέργειας είναι κρίσιμη,

ενώ η ενίσχυση της ευελιξίας μας στο εμπόριο

θα διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας

με ελεγχόμενο πληθωρισμό.

ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΤΗΣ ΚΤΗΜΑΤΑΓΟΡΆΣ

ΚΑΙ Ο ΡΌΛΟΣ ΤΩΝ ΞΈΝΩΝ

ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ

Το μέλλον της κτηματαγοράς εξαρτάται από δύο

βασικούς παράγοντες: την πρόσληψη εργατικού

δυναμικού και την ψηφιοποίηση υπηρεσιών. Η

έλλειψη προσωπικού επηρεάζει την οικονομία,

απαιτώντας άμεσες προσλήψεις από την Ευρώπη

και τρίτες χώρες για τη διατήρηση της ανάπτυξης

του ΑΕΠ, η οποία συνδέεται άμεσα με την κτηματαγορά.

Παράλληλα, η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης

υπηρεσιών, όπως το Κτηματολόγιο και οι ΕΟΑ,

είναι απαραίτητη για τη μείωση γραφειοκρατίας

και την ταχύτερη εξυπηρέτηση της αγοράς.

Αναμφίβολα η προσέλκυση ξένων επενδύσεων

μέσω σχετικών προγραμμάτων έχει συμβάλει

σημαντικά στην αναβάθμιση των πόλεων και

της ποιότητας ζωής, ενώ η κατασκευαστική

ανάπτυξη που είχαμε ως αποτέλεσμα αυτών

των προγραμμάτων την τελευταία δεκαετία είναι

εντυπωσιακή. Από χαμηλά κτήρια, η Κύπρος

διαθέτει πλέον σύγχρονους ουρανοξύστες,

τοποθετώντας τη χώρα στον ευρωπαϊκό αλλά

και διεθνή επενδυτικό χάρτη. Θεωρώ ότι οι

τρεις πιο σημαντικοί μοχλοί ανάπτυξης είναι το

Headquartering, δηλαδή η μεταφορά εταιρικής

έδρας στο νησί, σε συνδυασμό με την προώθηση

της Κύπρου ως προορισμό για τεχνολογικές

εταιρείες και την ένταξή μας στη ζώνη Schengen.

Έτσι πιστεύω πως θα διαδραματίσουμε ένα

σημαντικό ρόλο στην περιοχή, ως οικονομικό,

τεχνολογικό και επιχειρηματικό κέντρο.

ΟΙ ΚΊΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ

Η συνεχιζόμενη αναταραχή στη Μέση Ανατολή

αναδεικνύεται ως ένας από τους μεγαλύτερους

γεωπολιτικούς κινδύνους. Τυχόν κλιμάκωση του

πολέμου στην περιοχή θα μπορούσε να έχει σοβαρές

επιπτώσεις στις παγκόσμιες αγορές, όπως

αύξηση της τιμής του πετρελαίου, περιορισμούς

στο ελεύθερο εμπόριο και φυσικά αρνητική επίδραση

στην αγορά ακινήτων της Κύπρου.

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας κινδύνου

είναι η νέα προεδρική θητεία στις Ηνωμένες

Πολιτείες. Η πορεία που θα ακολουθήσει ο

Αμερικανός Πρόεδρος στις σχέσεις με άλλες

υπερδυνάμεις, όπως η Κίνα και η Ρωσία, θα

επηρεάσει τις παγκόσμιες οικονομικές ισορροπίες.

Μια ενδεχόμενη αύξηση του πληθωρισμού, που

θα μπορούσε να προκύψει από γεωπολιτικές

εντάσεις ή αλλαγές στη νομισματική πολιτική, θα

επηρεάσει άμεσα τα επιτόκια και την ευρύτερη

οικονομική σταθερότητα στην Ευρωζώνη.

Οι εξελίξεις αυτές απαιτούν προσεκτική

παρακολούθηση και ευελιξία στον στρατηγικό

σχεδιασμό, ιδιαίτερα στον τομέα του real

estate. Ωστόσο και στα δύο σενάρια, τα ακίνητα

έχουν αποδειχθεί διαχρονικά ως ένα από τα

πιο αξιόπιστα μέσα αντιστάθμισης απέναντι

στον πληθωρισμό, προσφέροντας ασφάλεια και

σταθερότητα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Και

είναι αυτή ακριβώς η ευκαιρία που προβλέπεται

να υπάρχει για επενδύσεις στα ακίνητα: μέσω την

αντιστάθμισης της αγοραστικής δύναμης εκτός

από την πολυσυζητημένη ανάπτυξη του τομέα.

ΑΠΌ ΤΗ ΧΡΟΝΙΆ ΘΕΜΕΛΊΩΣΗΣ,

ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΆ ΟΛΟΚΛΉΡΩΣΗΣ

ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΏΝ ΜΑΣ ΣΤΌΧΩΝ

Η νέα χρονιά θα φέρει νέες προκλήσεις, αλλά και

ευκαιρίες να αναδείξουμε τη δυναμική μας και

την πορεία των 35 χρόνων λειτουργίας μας στον

τομέα της έρευνας και της καινοτομίας

αλλά και της ενίσχυσης της ιατρικής περίθαλψης

δηλώνει, στο Economy Today, o Καθηγητής

Λεωνίδας Φυλακτού, Γενικός Εκτελεστικός

Διευθυντής και Ιατρικός Διευθυντής

στο Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου.

ΛΕΩΝΊΔΑΣ ΦΥΛΑΚΤΟΎ

ΓΕΝΙΚΌΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

& ΙΑΤΡΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟΥ ΝΕΥΡΟΛΟΓΊΑΣ

& ΓΕΝΕΤΙΚΉΣ ΚΎΠΡΟΥ

Τα τελευταία χρόνια έθεσαν την ανθρωπότητα

αντιμέτωπη με διάφορες

προκλήσεις, διαμορφώνοντας ένα

σκηνικό, σε παγκόσμιο επίπεδο, γεμάτο

ανατροπές. Οι γεωπολιτικές

εντάσεις, οι υγειονομικές και οικονομικές κρίσεις

έχουν αποσταθεροποιήσει βασικούς άξονες

ανάπτυξης, δημιουργώντας συνθήκες αβεβαιότητας

και ανασφάλειας. Εναπόκειται στην κάθε

χώρα, στην κάθε κυβέρνηση, να βρει ευέλικτες

και καινοτόμες στρατηγικές για τη διατήρηση της

ισορροπίας, της ανάπτυξης και της ευημερίας της.

Το 2024, για το ΙΝΓΚ ήταν δημιουργικό, απαιτητικό,

γεμάτο προκλήσεις. Παράλληλα με τη

σταθερή μας δέσμευση προς τους ασθενείς και

την πολιτεία, να λειτουργούμε και προς τις τρεις

κατευθύνσεις μας, ήταν μια χρονιά προσηλωμένη

στη δημιουργία ενός υπερσύγχρονου κτηρίου,

11.000μ2, με τελευταίας τεχνολογίας υποδομή,

στελεχωμένο από νέους επιστήμονες, έτοιμους

να εντρυφήσουν σε νέους αναδυόμενους τομείς.

Ένα έργο που ενσαρκώνει το όραμά μας για τη

μελλοντική πορεία του Ινστιτούτου. Ένα έργο

που δεν είναι απλώς μια κατασκευαστική πρόκληση,

αλλά μια στρατηγική επένδυση, η οποία

θα αρχίσει να αποδίδει καρπούς από το 2025,

ανοίγοντας νέους ορίζοντες δραστηριοτήτων

και συνεργασιών.

Η άλλη μεγάλη πρόκληση, είναι η δημιουργία μιας

προηγμένης μονάδας φυσιοθεραπείας, για την

παροχή ενισχυμένης φροντίδας στους ασθενείς

μας, με την ένταξη υδροθεραπείας. Η στρατηγική

μας όμως δεν περιορίζεται μόνο στις νέες υποδομές.

Προγραμματίζουμε και την αναβάθμιση

του υφιστάμενου κτηρίου, ώστε να εναρμονίζεται

με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Τα τρία

μεγάλα αυτά έργα αντικατοπτρίζουν τη δέσμευσή

μας για συνεχή βελτίωση και προσφορά στους

συνανθρώπους μας, στην κοινωνία και στην

πολιτεία που μας στηρίζει από την πρώτη ημέρα

της ίδρυσής μας.

ΤΟ ΓΕΣΥ ΉΤΑΝ ΟΡΌΣΗΜΟ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΗΣ ΥΓΕΊΑΣ

Το ΓεΣΥ αποτέλεσε ουσιαστική και καθοριστική

εξέλιξη στη μεταρρύθμιση της υγειονομικής περίθαλψης

των πολιτών της χώρας μας. Ωστόσο, για

να μπορέσει το ΙΝΓΚ να προσφέρει στοχευμένα

και μεθοδικά τις υπηρεσίες του, η αναγνώριση

και ενσωμάτωσή του ως Κέντρο Αριστείας, είναι

ζωτικής σημασίας με τεράστια κοινωνικοοικονομικά

οφέλη στους ίδιους τους ασθενείς αλλά

και στην πολιτεία. Ήδη από το 2016 το ΙΝΓΚ

συμμετέχει σε Εθνικά Κέντρα Αναφοράς της

εξειδίκευσής του.

Η νέα χρονιά θα φέρει νέες προκλήσεις, αλλά

και ευκαιρίες να αναδείξουμε τη δυναμική μας

και την πορεία των 35 χρόνων λειτουργίας μας

στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας

αλλά και της ενίσχυσης της ιατρικής περίθαλψης.

Η αυτοματοποίηση των διαδικασιών και η

εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης, αποτελούν

βασικό μοχλό ανάπτυξης σε όλους τους τομείς.

Καμία χώρα, κανένας τομέας, δεν θα μπορεί να

προοδεύσει στο μέλλον χωρίς την αξιοποίησή

τους. Πρόκληση αποτελεί η ορθή χρήση και ενσωμάτωση

στον κάθε τομέα από τον κάθε χρήστη

για τη αποδοτικότερη αποτελεσματικότητά τους.

Μια μικρή χώρα, όπως η Κύπρος, βασίζεται σε

όλους τους τομείς ανεξαιρέτως, για να μπορούμε

να μιλάμε για μια ισορροπημένη ανάπτυξη. Ο τομέας

της βιομηχανίας είναι ένας τομέας στον οποίο

γίνονται σημαντικές επενδύσεις και προσφέρονται

μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης, όταν αξιοποιηθεί

σωστά. Στο ΙΝΓΚ αναγνωρίζουμε τις τεράστιες

προοπτικές που μπορούν να αναδειχθούν μέσω

συνεργασιών με τη βιομηχανία, ενισχύοντας τη

θέση μας ως Κέντρο Αριστείας και τεχνογνωσίας

στην ερευνητική και ακαδημαϊκή κοινότητα.

Ο τομέας της υγείας επηρεάζεται από πλήθος

παραγόντων και συνεχείς εξελίξεις. Ως Ινστιτούτο

προσαρμόζουμε τη στρατηγική μας στις

ανάγκες των συνανθρώπων μας και της πολιτείας.

Το 2024 ήταν χρονιά θεμελίωσης. Το 2025

αναμένεται να είναι καθοριστικό έτος για την

ολοκλήρωση των στρατηγικών μας στόχων, ενώ

το 2026 ανοίγει μια νέα εποχή δημιουργικότητας

και προσφοράς. Με βαθιά ευγνωμοσύνη προς την

κοινωνία και την πολιτεία για τη συνεχή στήριξή

τους, συνεχίζουμε να εργαζόμαστε αδιάκοπα

για την υλοποίηση του οράματός μας: τη συνεχή

βελτίωση της ζωής των συνανθρώπων μας.

Εύχομαι σε όλους μια όμορφη, δημιουργική

χρονιά, γεμάτη υγεία, αγάπη και προσφορά.

EconomyToday 31

ΟΙ ΤΡΆΠΕΖΕΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΎΝ

ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΌΜΗΣΗ

ΕΝΌΣ ΒΙΏΣΙΜΟΥ ΜΈΛΛΟΝΤΟΣ

Η cdbbank παραμένει πυλώνας σταθερότητας

για την κυπριακή οικονομία, δηλώνει ο Λούκας

Μαραγκός, Πρώτος Εκτελεστικός Διευθυντής

της cdbbank.

ΛΟΎΚΑΣ ΜΑΡΑΓΚΌΣ

ΠΡΏΤΟΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΌΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΤΗΣ CDBBANK

32 EconomyToday

Η

παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια

κομβική φάση, υπό την πίεση γεωπολιτικών

κρίσεων, καθώς και των αναμενόμενων

μειωμένων ρυθμών ανάπτυξης

και πληθωρισμού. Παράλληλα, για την

οικονομία της Κύπρου οι προβλέψεις σκιαγραφούν

ένα περιβάλλον αυξημένων προκλήσεων, αλλά και

σημαντικών ευκαιριών. Το ζητούμενο είναι η επίδειξη

ευελιξίας και η προσαρμογή στις εξελίξεις για διατήρηση

της σταθερότητας και της ανάπτυξης.

Η κυπριακή οικονομία έδειξε ανθεκτικότητα το 2024,

με εισροές ξένων κεφαλαίων και σημαντική βελτίωση

της κεφαλαιακής της επάρκειας. Ωστόσο, το 2025

αναμένονται συγκρατημένοι ρυθμοί ανάπτυξης, αν και τα

ισχυρά θεμέλια της οικονομίας περιορίζουν τις αρνητικές

επιπτώσεις, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η γεωγραφική θέση της χώρας, σε μία περιοχή αστάθειας,

παραμένει στρατηγικό πλεονέκτημα, δεδομένου ότι η

ανάπτυξη στην Κύπρο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις

εισροές ξένων κεφαλαίων, κυρίως από τη μεταστέγαση

εταιρειών και από τις ξένες επενδύσεις. Παρόλα αυτά, η

πιθανή διάχυση της έντασης στην περιοχή και η ύφεση

στην Ευρώπη μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη χώρα

μας, ιδίως όσον αφορά τον τουρισμό και τις επενδύσεις.

ΟΙ ΤΆΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΌ ΤΟΜΈΑ

Για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, το 2025 προβλέπεται

να αποτελέσει χρονιά προσαρμογής. Παρόλο που η

μείωση των επιτοκίων στην Ευρώπη αναμένεται ότι θα

οδηγήσει σε περιορισμό της κερδοφορίας των τραπεζών,

εντούτοις ο κυπριακός τραπεζικός τομέας παραμένει

εύρωστος, με σημαντικά αποθέματα και ισχυρά θεμέλια

που του επιτρέπουν να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις.

Σε κάθε περίπτωση όμως, υπάρχει ακόμη σειρά θεμάτων

που χρήζουν άμεσης ρύθμισης, ώστε τα τραπε-

ζικά ιδρύματα να συνεχίσουν απρόσκοπτα την ομαλή

λειτουργία τους. Μεγάλη πρόκληση παραμένει το

δυσανάλογα μεγάλο κόστος που προκαλούν στις μικρές

τράπεζες οι αυξανόμενες κανονιστικές υποχρεώσεις,

οι οποίες χαρακτηρίζουν τον τραπεζικό τομέα στην

Ευρωπαϊκή Ένωση. Στοιχείο το οποίο διατηρεί στο

προσκήνιο τις εξαγορές και συγχωνεύσεις, αφού όσο

αυξάνονται οι κανονιστικές υποχρεώσεις και το κόστος

λειτουργίας, τόσο περισσότερες τράπεζες αναζητούν

συνεργασίες ή συνένωση δυνάμεων για να παραμείνουν

βιώσιμες. Επιπλέον, άμεσης επίλυσης χρήζει το ζήτημα

των χρονοβόρων δικαστικών διαδικασιών που ευνοούν

σε μεγάλο βαθμό τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.

Παράλληλα, οι φιλόδοξοι στόχοι που έχουν θέσει οι

Βρυξέλλες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής,

με την πράσινη μετάβαση να είναι στο επίκεντρο,

απαιτούν τον συνδυασμό σημαντικών επενδύσεων σε

πράσινες τεχνολογίες, σε υποδομές και στην έρευνα.

Ο τραπεζικός τομέας καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό

ρόλο στην προσπάθεια για διαμόρφωση μίας

βιώσιμης οικονομίας, μέσω της προσαρμογής του

επιχειρηματικού του μοντέλου, με στόχο τη μείωση

του ενεργειακού αποτυπώματος, καθώς επίσης και

στην επένδυση του ψηφιακού μετασχηματισμού και της

εστίασης στην επίτευξη των δεικτών ESG. Ταυτόχρονα,

πρωτοπορούν και δημιουργούν πράσινα χρηματοοικονομικά

προϊόντα που προσελκύουν επενδυτές πρόθυμους

να στηρίξουν περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες

και να συνεισφέρουν σε ένα βιώσιμο οικοσύστημα. Το

πέρασμα στην πράσινη εποχή για τις τράπεζες είναι

προϋπόθεση επιχειρηματικής βιωσιμότητας, καθώς

το κόστος δανεισμού για ενεργοβόρες επιχειρήσεις

θα αυξηθεί, αφού θα συνδέεται με υψηλότερες κεφαλαιουχικές

απαιτήσεις για τις τράπεζες.

Αναφορικά με τις τεχνολογικές εξελίξεις, αναμφισβήτητα

οι τράπεζες επαναπροσδιορίζουν τον τραπεζικό

κλάδο με ταχύτατους ρυθμούς, μεταμορφώνοντας

όχι μόνο τη λειτουργία του αλλά και τη συνολική

εμπειρία των πελατών.

CDBBANK: ΣΥΝΈΠΕΙΑ ΚΑΙ ΌΡΑΜΑ

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η cdbbank εξελίσσεται

διαρκώς και προσαρμόζει τη στρατηγική της,

με γνώμονα πάντα να συμβάλλει έμπρακτα στην

ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας και να στηρίξει

την επιχειρηματικότητα του τόπου. Για το 2025 το

πλάνο της τράπεζας στηρίζεται στους εξής άξονες:

• Συνετή ανάπτυξη του δανειακού χαρτοφυλακίου

• Διαχείριση των ΜΕΔ

• Προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας

• Μείωση του περιβαλλοντικού μας αποτυπώματος

• Ενίσχυση της τεχνολογικής υποδομής

Για περισσότερο από 60 χρόνια η Κυπριακή Τράπεζα

Αναπτύξεως διατηρεί τον ρόλο της ως πυλώνας

σταθερότητας στην οικονομία της χώρας. Με συνέπεια

και όραμα, θα συνεχίσουμε να συμβάλλουμε

στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου, ανθεκτικού και

καινοτόμου οικονομικού περιβάλλοντος, στηρίζοντας

ταυτόχρονα την κυπριακή κοινωνία.

ΔΎΣΚΟΛΗ ΧΡΟΝΙΆ ΓΙΑ ΤΑ ΑΚΊΝΗΤΑ

ΤΟ 2024, ΠΟΛΛΈΣ ΟΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

ΚΑΙ ΤΟ 2025

Η κτηματαγορά το 2024 κινήθηκε, σε γενικές

γραμμές, σε ικανοποιητικά επίπεδα δεδομένων

των προκλήσεων που είχε να αντιμετωπίσει ο

τομέας των ακινήτων, ενώ δυσκολίες αναμένεται

ότι θα υπάρξουν και κατά τον νέο χρόνο

σημειώνει, στο Economy Today,

ο Μαρίνος Κυναιγείρου, Πρόεδρος του

Συμβουλίου Εγγραφής Κτηματομεσιτών.

ΜΑΡΊΝΟΣ ΚΥΝΑΙΓΕΊΡΟΥ

ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ

ΕΓΓΡΑΦΉΣ ΚΤΗΜΑΤΟΜΕΣΙΤΏΝ

Το 2024 ήταν άλλη μια δύσκολη

χρονιά για τον τομέα των ακινήτων.

Οι επιδόσεις που καταγράφονται

είναι ενδεικτικές της εικόνας που

επικράτησε κατά τη διάρκεια του

έτους και αποτελούν ενδεχομένως προμήνυμα

για τις δυσκολίες που ενδέχεται να αντιμετωπίσει

ο τομέας και κατά το 2025. Σύμφωνα με τα

τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Τμήματος

Κτηματολογίου και Χωρομετρίας τα πωλητήρια

έγγραφα παρουσίασαν αύξηση 2% την περίοδο

Ιανουαρίου – Νοεμβρίου 2024 σε σύγκριση με

την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Πρόκειται για

μια μικρή αύξηση, η οποία όμως είναι σημαντική

δεδομένων των συνθηκών, που επικράτησαν. Ο

πληθωρισμός, τα ψηλά επιτόκια δανεισμού και η

σταθεροποίηση των τιμών των ακινήτων σε υψηλά

επίπεδα ήταν εκ των σημαντικότερων προκλήσεων

με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη και συνεχίζει να

βρίσκεται αντιμέτωπη η αγορά των ακινήτων όσον

αφορά τους ντόπιους. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις

και η κατάσταση με τους πολέμους στην περιοχή

μας επηρεάζουν την αγορά ακινήτων και κυρίως

το ενδιαφέρον από ξένους αγοραστές.

ΨΗΛΉ Η ΖΉΤΗΣΗ,

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΈΝΗ Η ΠΡΟΣΦΟΡΆ

Η αυξανόμενη ζήτηση για κατοικίες σε συνδυασμό

με την περιορισμένη προσφορά ήταν από τα σημαντικότερα

θέματα που απασχόλησαν τον τομέα

κατά τη διάρκεια του 2024 και αναμένεται ότι θα

συνεχίσουν να τον απασχολούν και το 2025. Η

αύξηση της προσφοράς βοήθησε στη συγκράτηση

των τιμών τόσο για αγορά όσο και για ενοικίαση,

ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν συμπολίτες

μας που δυσκολεύονται λόγω και της αύξησης του

κόστους ζωής ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού.

Το θέμα της προσιτής στέγασης απασχολεί έντονα

την κοινωνία και ως Συμβούλιο έχουμε καταθέσει

προτάσεις για ενίσχυση της ζήτησης, όπως για

παράδειγμα η καλύτερη ρύθμιση της ημερήσιας

ενοικίασης ακινήτων για τουριστικούς σκοπούς στα

πρότυπα, που εφαρμόζουν άλλες χώρες.

Τους τελευταίους μήνες του 2024 η αγορά κατοικιών

έχει επηρεαστεί αρνητικά στο σκέλος της προσφοράς

από δύο παράγοντες. Ο πρώτος αφορά στις

καθυστερήσεις που παρατηρούνται στις διαδικασίες

έκδοσης αδειών από τους Επαρχιακούς Οργανισμούς

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ωστόσο αναμένουμε ότι με

την πάροδο του χρόνου η κατάσταση θα βελτιωθεί.

Ο δεύτερος είναι η μακρά απεργία στον κλάδο του

έτοιμου σκυροδέματος, η οποία επηρέασε σημαντικά

τον κατασκευαστικό τομέα και καθυστέρησε την

έναρξη νέων έργων, γεγονός που έχει επιβραδύνει

την ένταξη νέων ακινήτων στην αγορά.

Η κτηματαγορά το 2024 κινήθηκε, σε γενικές γραμμές,

σε ικανοποιητικά επίπεδα δεδομένων των προκλήσεων

που είχε να αντιμετωπίσει ο τομέας των

ακινήτων. Δυσκολίες αναμένουμε ότι θα υπάρξουν

και κατά το 2025. Στα θετικά είναι η μείωση των

επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

και η υποχώρηση του πληθωρισμού. Πρόκειται για

εξελίξεις που μπορεί να δώσουν ώθηση στη ζήτηση

από ντόπιους αγοραστές, δεδομένου βέβαια ότι

και οι κυπριακές τράπεζες θα μειώσουν επιτέλους

τα δανειστικά επιτόκια. Δυστυχώς οι γεωπολιτικές

αναταράξεις και οι συγκρούσεις συντηρούν την

αβεβαιότητα και το 2025.

ΜΆΣΤΙΓΑ ΟΙ

ΠΑΡΆΝΟΜΟΙ ΚΤΗΜΑΤΟΜΕΣΊΤΕΣ

Ως Συμβούλιο κατά τη διάρκεια του 2024 αναδείξαμε

για άλλη μια χρονιά τον σημαντικό ρόλο των

αδειούχων κτηματομεσιτών στην ομαλή λειτουργία

της αγοράς ακινήτων και τη διασφάλιση των αγοραστών.

Συνεχίσαμε να κτυπάμε τους παράνομους, που

παριστάνουν τους κτηματομεσίτες για να ξεγελάσουν

ανυποψίαστους πολίτες και με συχνές παρεμβάσεις

μας στα ΜΜΕ φροντίσαμε να ενημερώνουμε τον

κόσμο για όλα όσα πρέπει να προσέξει για να μην

πέσει θύμα τσαρλατάνων.

Εκεί και όπου κρίναμε αναγκαίο έχουμε παρέμβει δυναμικά.

Αυτό κάναμε πρόσφατα με την πρόταση Νόμου η

οποία συζητήθηκε στην επιτροπή νομικών της Βουλής

και στοχεύει να βάλει λουκέτο στο κτηματομεσιτικό

επάγγελμα προς εξυπηρέτηση των δικηγόρων. Το όλο

θέμα παραμένει ανοικτό και η έντονη αντίθεσή μας είναι

δεδομένη και έχει διατυπωθεί γραπτώς και προφορικώς

σε όλους τους τόνους στους εμπλεκόμενους.

Πιστεύουμε ότι η συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης,

ιδιωτικού τομέα και επαγγελματιών του κλάδου είναι

απαραίτητη για τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου και

ανταγωνιστικού περιβάλλοντος για την αγορά ακινήτων

στην Κύπρο. Ελπίζουμε ότι όλοι θα το κατανοήσουν.

EconomyToday 33

ΤΟ 2024 ΜΆΣ ΕΞΈΠΛΗΞΕ ΕΥΧΆΡΙΣΤΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

Κατά τη χρονιά που μας πέρασε η οικονομία μας

αντέδρασε δυναμικά, παρά την αβεβαιότητα ανά

το παγκόσμιο, με αποτέλεσμα οι κύριοι δείκτες

να κινηθούν με θετικό πρόσημο, δηλώνει ο

Γενικός Γραμματέας του Κυπριακού Εμπορικού

Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Μάριος Τσιακκής

στο Economy Today.

ΜΆΡΙΟΣ ΤΣΙΑΚΚΉΣ

Γ.Γ. ΚΕΒΕ

34 EconomyToday

Βρισκόμενοι λίγο πριν τη συμπλήρωση

του 2024, διαπιστώνουμε ότι η

χρονιά που φεύγει μας εξέπληξε

ευχάριστα στην οικονομία. Εκεί που

όλα ήταν σχεδόν μαύρα, λόγω της

αβεβαιότητας στην παγκόσμια οικονομία, εξ αιτίας

του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία και

της κρίσης στη Μέση Ανατολή, η οικονομία μας

αντέδρασε δυναμικά, με αποτέλεσμα οι κύριοι

δείκτες της να κινηθούν με θετικό πρόσημο.

Έτσι, το 2024 μάς αποχαιρετά με ρυθμό ανάπτυξης

3,7% του ΑΕΠ, με πληθωρισμό κοντά στο 2%

με ανεργία κάτω του 6% και με δημόσιο χρέος

70,6% του ΑΕΠ.

Την ίδια ώρα είχαμε τις πολύ σημαντικές

αναβαθμίσεις από τους ξένους οίκους

αξιολόγησης και κυρίως την επιστροφή στην

επενδυτική βαθμίδα και στην κατάταξη στην

κατηγορία Α3 από τον οίκο Moody’s.

Θετικά είναι και τα αποτελέσματα για τους κύριους

κλάδους της οικονομίας μας, όπως ο τουρισμός

που σημείωσε νέο ρεκόρ στις αφίξεις τουριστών

και στα τουριστικά έσοδα και ο τομέας των

ακινήτων που κινείται με αύξηση στις πωλήσεις.

Ικανοποιητική είναι και η πορεία του εμπορίου,

της βιομηχανίας και των υπηρεσιών.

Οι επιδόσεις αυτές, που πέρσι τέτοια περίοδο ήταν

δύσκολο να προβλεφθούν, είναι πολύ σημαντικές,

διότι μας παρέχουν τη βάση και τα εχέγγυα για

να οικοδομήσουμε πάνω τους το 2025.

ΝΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΘΟΎΜΕ ΝΑ

ΛΎΣΟΥΜΕ ΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΆ

ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ

Το ΚΕΒΕ πιστεύει ότι κατά τη νέα χρονιά θα πρέπει

να αξιοποιήσουμε τα θετικά δεδομένα, που μας

κληροδοτεί το 2024 και ταυτόχρονα να επιλύσουμε

τα εσωτερικά προβλήματά μας και να κυνηγήσουμε

τις νέες ευκαιρίες που θα δημιουργηθούν είτε σε

τοπικό, είτε σε διεθνές επίπεδο.

Ειδικότερα, στο εσωτερικό μέτωπο οφείλουμε

να δούμε τα δομικά προβλήματα του κράτους

που σχετίζονται με τη γραφειοκρατία, τις

καθυστερήσεις και τις δαπάνες του. Επίσης, είναι

ανάγκη να διευθετήσουμε τα ανοικτά θέματα με

τις μεταρρυθμίσεις στη Δικαιοσύνη, στην Τοπική

Αυτοδιοίκηση και στο ΓεΣΥ. Ακόμα, πρέπει να

προωθήσουμε ένα σύγχρονο φορολογικό πλαίσιο

για να ενισχύσουμε την επιχειρηματικότητα και

τις επενδύσεις.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να βρούμε λύση στο

θέμα της ακρίβειας και το ενεργειακό κόστος,

αξιοποιώντας τις εξελίξεις με το φυσικό αέριο και την

ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ.

Η ΕΡΓΑΤΙΚΉ ΕΙΡΉΝΗ

ΕΊΝΑΙ ΒΑΣΙΚΉ ΠΡΟΫΠΌΘΕΣΗ

Βασικός πυλώνας για να εξελιχθεί καλύτερα η

οικονομία μας το 2025 είναι η ύπαρξη εργατικής

ειρήνης. Τα πρόσφατα κρούσματα απεργιακών

κινητοποιήσεων που εκδηλώθηκαν στην υγεία, στο

κλάδο έτοιμου σκυροδέματος και η αναστάτωση

στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, δεν μας

δημιουργούν αισιοδοξία για τη συνέχεια. Καλούμε

το συνδικαλιστικό κίνημα να αντιληφθεί ότι η

πραγματική οικονομία και ιδίως οι επιχειρήσεις,

αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα, λόγω

της διεθνούς αβεβαιότητας και του οξύτατου

ανταγωνισμού στο εξωτερικό.

ΒΕΛΤΊΩΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΌΝΑΣ ΜΑΣ

ΚΑΙ ΕΞΩΣΤΡΈΦΕΙΑ

Στον διεθνή στίβο, η Κύπρος θα πρέπει να δείξει

μεγαλύτερη εξωστρέφεια, να προωθήσει τα

συγκριτικά πλεονεκτήματά της, να βελτιώσει την

εικόνα της χώρας και να εφαρμόσει με επιτυχία

την οικονομική διπλωματία.

Λόγω αλλαγής ενοίκου στον Λευκό Οίκο, της

προβλεπόμενης εκεχειρίας στη Μέση Ανατολή

και άλλων επιμέρους εξελίξεων, διαβλέπουμε μια

διαφορετική εικόνα στο διεθνές περιβάλλον το 2025.

Αυτό, αν επιβεβαιωθεί, θα δημιουργήσει νέες

ευκαιρίες για την οικονομία μας που πρέπει να

αδράξουμε για ενίσχυση των εξαγωγών, προσέλκυση

ξένων επενδύσεων και αύξηση του τουρισμού.

Όπως γίνεται φανερόν από τα πιο πάνω, οι

προκλήσεις που έχουμε ενώπιον μας, το 2025

είναι αρκετές και πολυσύνθετες. Δική μας

προτεραιότητα είναι η θωράκιση της οικονομίας

μας και η αξιοποίηση των νέων ευκαιριών.

Το ΚΕΒΕ, όπως πάντα, είναι στην υπηρεσία της

Πολιτείας για να συνδράμει με όλες του τις

δυνάμεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Πέραν από την ετοιμότητά μας για δράση και

ανάληψη νέων πρωτοβουλιών, εκφράζουμε και

την αισιοδοξία μας ότι το 2025 μπορεί να είναι

ακόμα μια καλή χρονιά για την οικονομία μας.

«ΣΤΑΘΕΡΉ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΣΣΌΜΕΝΗ

Η ΚΥΠΡΙΑΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ»

Εκτός από τους τομείς του τουρισμού και των

ΤΠΕ, η οικονομία της Κύπρου έχει αρκετούς

τομείς που θα μπορούσαν κάλλιστα να

λειτουργήσουν ως μοχλοί ανάπτυξης τα επόμενα

χρόνια υπογραμμίζει η Όλγα Μίλκι, Διευθύντρια

Επιχειρηματικής Ανάπτυξης της Freedom24.

ΌΛΓΑ ΜΊΛΚΟ

ΔΙΕΥΘΎΝΤΡΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΉΣ

ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ – FREEDOM24

Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΌΤΗΤΑ

ΔΕΊΧΝΕΙ ΣΤΑΘΕΡΉ ΠΡΌΟΔΟ

Ο κλάδος του FinTech στην Κύπρο αναπτύσσεται σταθερά,

χάρη αφενός στην ισχυρή θέση της χώρας ως

χρηματοοικονομικό κέντρο και αφετέρου στους υποστηρικτικούς

της κανονισμούς. Έχουμε δει συναρπαστικές

εξελίξεις σε τομείς όπως οι ψηφιακές πληρωμές, το

blockchain και οι τεχνολογίες συμμόρφωσης, με την

κυβέρνηση και τις ιδιωτικές εταιρείες να διαδραματίζουν

μεγάλο ρόλο. Η θέληση της κυβέρνησης να αγκαλιάσει

την ψηφιακή καινοτομία και να ευθυγραμμιστεί με τα

χρηματοοικονομικά πρότυπα της E.E. έχει παίξει καθοριστικό

ρόλο στην εν λόγω ανάπτυξη.

Μπορώ να χαρακτηρίσω την κυπριακή οικονομία

το 2024 με 2 λέξεις «σταθερή και εξελισσόμενη».

Εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον

τουρισμό, ωστόσο, ο έως πρόσφατα δεύτερος σημαντικότερος

πυλώνας, δηλαδή ο τραπεζικός τομέας,

έχει αντικατασταθεί με τον κλάδο του FinTech. Η ανθεκτικότητα

της οικονομίας απέναντι στις παγκόσμιες

προκλήσεις υποδηλώνει σταθερή πρόοδο, αλλά η

επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συνεχή υποστήριξη της

κυβέρνησης με έγκαιρα και στοχευμένα βήματα προς

την ψηφιοποίηση της χώρας όπως και προληπτικές

νομοθετικές πρωτοβουλίες.

ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΊΣΕΙΣ

Ο κλάδος του FinTech εξακολουθεί να αντιμετωπίζει

προκλήσεις, όπως η πρόσληψη ικανού προσωπικού,

οι κίνδυνοι για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και η

ανάγκη για μεγαλύτερες επενδύσεις επιχειρηματικού

κεφαλαίου. Επίσης, κατά τη γνώμη μου, η ταχεία τεχνολογική

εξέλιξη αυξάνει σημαντικά τους κινδύνους

κυβερνοεπιθέσεων και οικονομικής απάτης, με τη

Freedom24 να εστιάζει σε φιλικές προς τον χρήστη,

διαφανείς και ασφαλείς λύσεις για την οικοδόμηση της

εμπιστοσύνης και της αφοσίωσης των πελατών της.

Πιστεύω ότι η βασική στρατηγική θα πρέπει να είναι

μια ενεργή συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης, των

τραπεζών, των Επενδυτικών Ρυθμιστικών Αρχών και

των εταιρειών του κλάδου του FinTech, προκειμένου

να ξεπεραστεί το πρόβλημα της προσέλκυσης ικανού

προσωπικού και να βελτιωθούν αποτελεσματικά οι

υπερβολικά ρυθμιστικοί κανόνες του κλάδου. Οι εταιρείες

του κλάδου του FinTech αποτελούν σημαντικό

μέρος της κυπριακής οικονομίας και οι ανάγκες τους

πρέπει να εισακούονται και να αντιμετωπίζονται. Θα

πρέπει να εστιάσουμε στη δημιουργία ενός ισορροπημένου

περιβάλλοντος όπου η καινοτομία ευδοκιμεί

χωρίς να διακυβεύεται η προστασία των καταναλωτών.

ΟΙ ΑΝΕΡΧΌΜΕΝΟΙ ΤΟΜΕΊΣ

ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΤΗΣ ΚΎΠΡΟΥ

Εκτός από τους τομείς του τουρισμού και των ΤΠΕ

(κυρίως AI, blockchain και ανάπτυξη λογισμικού) που

αναφέρθηκαν παραπάνω, η οικονομία της Κύπρου έχει

αρκετούς τομείς που θα μπορούσαν κάλλιστα να λειτουργήσουν

ως μοχλοί ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.

Πιστεύω ότι η ενέργεια, η εκπαίδευση, η υγειονομική

περίθαλψη και η γεωργία ενέχουν αξιοσημείωτες

προοπτικές ανάπτυξης και επενδύσεων.

Η παγκόσμια εστίαση στην πράσινη ενέργεια και τη

βιωσιμότητα εντείνεται, με τις κυβερνήσεις και τις

εταιρείες να αναζητούν τρόπους για να μειώσουν

τις εκπομπές άνθρακα και να αυξήσουν τη χρήση

ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο τομέας αυτός είναι

εξαιρετικά σημαντικός για το νησί και τους κατοίκους

του λόγω του σημερινού μονοπωλίου στη διανομή

ενέργειας. Με το ευνοϊκό της κλίμα, η Κύπρος μπορεί

να επεκτείνει τις επενδύσεις στην ηλιακή και αιολική

ενέργεια, ευθυγραμμιζόμενη με τους στόχους της

πράσινης συμφωνίας της E.E. και να προμηθεύει όχι

μόνο την εσωτερική αγορά, αλλά να αναπτύξει και να

εξάγει τις τεχνολογίες της βιομηχανίας της.

Τα παγκόσμια συστήματα υγειονομικής περίθαλψης

δίνουν έμφαση στις ψηφιακές λύσεις υγείας και στον

ιατρικό τουρισμό υψηλής ποιότητας. Οι Κύπριοι πάροχοι

υγειονομικής περίθαλψης έχουν την ευκαιρία να

τοποθετήσουν την Κύπρο ως προορισμό για ιατρικό

τουρισμό με προσιτές αλλά υψηλών προδιαγραφών

υπηρεσίες, προσελκύοντας ασθενείς τόσο από την

Ευρώπη όσο και από τη Μέση Ανατολή.

Η άνοδος της εξ αποστάσεως εργασίας και του ψηφιακού

νομαδισμού, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη

ζήτηση για διεθνή εκπαίδευση, δημιουργεί ολοένα και

περισσότερες νέες δυνατότητες. Η Κύπρος μπορεί να

προσελκύσει ψηφιακούς νομάδες μέσω φορολογικών

κινήτρων και προγραμμάτων εύκολης διαμονής,

όπως και να προωθήσει τα πανεπιστήμιά της για να

προσελκύσει διεθνείς φοιτητές, ειδικά σε τομείς όπως

η τεχνολογία και η υγειονομική περίθαλψη.

Η γεωργία καταλαμβάνει ένα μικρότερο μέρος της

οικονομίας, αλλά έχει περιθώρια εκσυγχρονισμού.

Η Κύπρος μπορεί ενδεχομένως να επικεντρωθεί

στην εξαγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας και

βιολογικής καλλιέργειας. Με την ανάπτυξη βιώσιμων

πηγών ενέργειας και τη χρήση τεχνολογικών λύσεων,

το κόστος της παραγωγής έχει τεράστια περιθώρια

περαιτέρω βελτιστοποίησης.

EconomyToday 35

Η ΚΎΠΡΟΣ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΚΕΡΔΊΣΕΙ

ΑΠΌ ΤΗ ΣΤΡΟΦΉ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑ

Καθώς η παγκόσμια ζήτηση για πράσινα κτήρια

και λύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

αυξάνεται, η Κύπρος είναι σε καλή θέση για να

επωφεληθεί από αυτή τη στροφή στις βιώσιμες

αναπτύξεις δηλώνει, στο Economy Today,

ο Παντελής Λεπτός, CEO του ομίλου Λεπτός.

ΠΑΝΤΕΛΉΣ ΛΕΠΤΌΣ

CEO, ΟΜΙΛΟΥ ΛΕΠΤΟΣ

36 EconomyToday

ΔΙΑΤΗΡΟΎΜΕ

ΤΗΝ ΗΓΕΤΙΚΉ ΜΑΣ ΘΈΣΗ

Το 2024, σαν Όμιλος Εταιριών Λεπτός, καταφέραμε

να διατηρήσουμε την ηγετική μας θέση βασισμένη

στη δυναμική των πρωτοπόρων και ποιοτικών μας

έργων, στη διεθνή στρατηγική μας και στην ισχυρή

και εξαιρετικά έμπειρη ομάδα μας. Mε ιστορία

που ξεπερνά τα 64 χρόνια, ο όμιλος παραμένει

ηγέτης στον τομέα της ανάπτυξης ακινήτων, του

τουρισμού, της εκπαίδευσης και της υγείας στην

Κύπρο και στην Ελλάδα.

Η ηγετική θέση του ομίλου στηρίζεται σε γερές

βάσεις: το όραμα του ιδρυτή του, το μεράκι και τον

επαγγελματισμό των ανθρώπων του, το διεθνές

δίκτυο πωλήσεων, τα μεγάλα αποθέματα γης

εντός ζωνών ανάπτυξης, τη μεγάλη και μακράν

εμπειρία του από τα πολλαπλά έργα σε διάφορους

τομείς και την ολοκληρωμένη παροχή υπηρεσιών

υποστήριξης. Η κυριότερη όμως δύναμη του ομίλου

Λεπτός είναι η συνολική του αντίληψη για τον ευρύ

επιχειρηματικό χώρο στον οποίο δραστηριοποιείται.

Η διαρκής αναζήτηση νέων προοπτικών και ο

συνεχής επαναπροσδιορισμός του όρου «ανάπτυξη

γης» με σεβασμό στο περιβάλλον.

ΣΤΑΘΕΡΉ ΑΝΆΠΤΥΞΗ

ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΆ ΑΚΙΝΉΤΩΝ

Η αγορά ακινήτων συνέχισε να καταγράφει

σταθερή ανάπτυξη, παρά τις προκλήσεις όπως

η αύξηση των κατασκευαστικών υλικών και η

γεωπολιτική αστάθεια. Στο ευρύτερο οικονομικό

περιβάλλον, η Κύπρος επωφελήθηκε από τη

στρατηγική της θέση, εντός της Ε.Ε., με αυξανόμενο

ενδιαφέρον από διεθνείς επενδυτές. Οι τομείς

του τουρισμού και της υγειονομικής περίθαλψης

παρέμειναν ισχυροί, συμβάλλοντας θετικά στην

οικονομία. Ωστόσο, οι πληθωριστικές πιέσεις

και η παγκόσμια αβεβαιότητα ήταν προκλήσεις

που έπρεπε να διαχειριστούμε, αλλά το

διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιό μας και η ισχυρή

μας παρουσία, μας επέτρεψαν να παραμείνουμε

στην κορυφή.

Η ΕΥΘΥΓΡΆΜΜΙΣΗ

ΜΕ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑ

To 2025 ο τομέας των ακινήτων θα αντιμετωπίσει

μερικές βασικές προκλήσεις. Πρώτον, η

διαχείριση της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας στις

τιμές των κατασκευαστικών υλικών και η έλλειψη

εργατικού δυναμικού, που μπορεί να επηρεάσει τα

χρονοδιαγράμματα και τη βιωσιμότητα των έργων.

Επίσης, τα ψηλά επιτόκια επηρεάζουν τη ζήτηση

για ακίνητα. Μια ακόμη σημαντική πρόκληση

θα είναι η ευθυγράμμιση με την παγκόσμια

στροφή προς τη βιωσιμότητα, απαιτώντας

περαιτέρω επενδύσεις σε πράσινες τεχνολογίες

και ενεργειακά αποδοτικά κτήρια. Τέλος, η

προσαρμογή στις ταχέως εξελισσόμενες τάσεις

της αγοράς, ιδίως με την αύξηση του διεθνούς

ανταγωνισμού, απαιτεί συνεχώς καινοτομία τόσο

στα προϊόντα όσο και στις υπηρεσίες μας.

Για να διασφαλίσουμε βιώσιμη ανάπτυξη στον

τομέα των ακινήτων, πιστεύουμε ότι είναι

απαραίτητο να επικεντρωθούμε σε στρατηγικούς

τομείς. Πρώτον, πρέπει να απλοποιηθούν οι

διαδικασίες αδειοδότησης για να μειωθούν οι

γραφειοκρατικές καθυστερήσεις που εμποδίζουν

την ανάπτυξη. Η κυβέρνηση πρέπει να προσφέρει

κίνητρα για τη στήριξη βιώσιμων έργων,

ενισχύοντας τις πρακτικές πράσινης ανάπτυξης.

Επιπλέον, η αντιμετώπιση του θέματος της

προσιτής στέγης μέσω στοχευμένων πολιτικών

θα βοηθήσει στη διαφοροποίηση της αγοράς και

στην προσέλκυση περισσότερων αγοραστών. Η

ανάπτυξη των υποδομών και των μεταφορικών

δικτύων παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην

αύξηση της ελκυστικότητας νέων έργων και στην

καλύτερη προσβασιμότητά τους.

Η ΚΎΠΡΟΣ

ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΕΠΩΦΕΛΗΘΕΊ

Οι διεθνείς τάσεις δείχνουν μια αυξανόμενη

έμφαση στη βιωσιμότητα, στις έξυπνες πόλεις

και στην τεχνολογική καινοτομία. Καθώς η

παγκόσμια ζήτηση για πράσινα κτήρια και λύσεις

ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται, η

Κύπρος είναι σε καλή θέση για να επωφεληθεί

από αυτή τη στροφή, επενδύοντας σε βιώσιμες

αναπτύξεις. Η άνοδος της εξ αποστάσεως

εργασίας και της καθόδου ψηφιακών νομάδων

παρέχει στην Κύπρο την ευκαιρία να προσελκύσει

διεθνείς επαγγελματίες που αναζητούν έναν

ασφαλή και ελκυστικό προορισμό για την εργασία

τους. Επιπλέον, η αυξανόμενη ζήτηση για τουρισμό

υγείας και ευεξίας προσφέρει ευκαιρίες στην

Κύπρο να διευρύνει τις υπηρεσίες της στον ιατρικό

τουρισμό και τις υπηρεσίες ευεξίας.

ΤΑ ΜΕΓΆΛΑ ΚΟΙΝΟΠΡΑΚΤΙΚΆ ΈΡΓΑ

ΑΝΟΊΓΟΥΝ ΝΈΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΎΠΡΟ

Για τις τράπεζες η διατήρηση ενός υγιούς

δανειακού χαρτοφυλακίου σε συνάρτηση με

τη χρηματοδότηση έργων που στοχεύουν

στη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας αποτελούν

μονόδρομο δηλώνει, στο Economy Today,

η Πάολα Ιωάννου Μιχαλιά, CFO της Εθνικής

Τράπεζας της Ελλάδος (Κύπρου).

ΠΆΟΛΑ ΙΩΆΝΝΟΥ ΜΙΧΑΛΙΆ

CFO ΕΘΝΙΚΉΣ ΤΡΆΠΕΖΑΣ

ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΟΣ (ΚΎΠΡΟΥ)

ΣΤΑΘΕΡΌΤΗΤΑ ΚΑΙ

ΔΥΝΑΜΙΚΉ ΑΝΆΠΤΥΞΗ

Παρά τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα στην

παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή, το 2024

αποτέλεσε μια χρονιά σταθερής ανάπτυξης

για την κυπριακή οικονομία, γεγονός το οποίο

επιβεβαιώθηκε και από την πρόσφατη διπλή

αναβάθμιση του Οίκου Αξιολόγησης Moody’s.

Ειδικά για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, το 2024

ήταν ένα έτος ικανοποιητικής κερδοφορίας που

ενίσχυσε τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας και

τη ρευστότητα των τραπεζών, προσδίδοντας αξία

στους μετόχους και επιτρέποντας τη δημιουργία

αποθεμάτων ασφαλείας προς απορρόφηση

μελλοντικών κραδασμών.

Στο πλαίσιο αυτό και για την Εθνική Τράπεζα της

Ελλάδος (Κύπρου) η ενίσχυση της κεφαλαιακής

μας βάσης ήταν καθοριστικός παράγοντας για

την ανάπτυξή μας, με τον ισολογισμό μας να

διπλασιάζεται και τον δείκτη ΜΕΧ να μειώνεται

κάτω από το 3%, αδιάσειστα στοιχεία της

εξελικτικής και ανοδικής μας πορείας.

ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΤΟΥ 2025

Οι γεωπολιτικές εντάσεις, η πορεία των διεθνών

αγορών και το περιβάλλον χαμηλότερων επιτοκίων

αναμένονται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο

την επόμενη χρονιά. Ως εκ τούτου, η ανάγκη ενός

σταθερού τραπεζικού συστήματος είναι ζωτικής

σημασίας για τη διαχείριση των κινδύνων και την

προώθηση της ευημερίας.

Για τις τράπεζες η διατήρηση ενός υγιούς

δανειακού χαρτοφυλακίου σε συνάρτηση

με τη χρηματοδότηση έργων που στοχεύουν

στη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας αποτελούν

μονόδρομο. Έργα στρατηγικής σημασίας στον

ενεργειακό τομέα, στις υπηρεσίες αλλά και στις

υποδομές, τομείς με μεγάλες προοπτικές, χρήζουν

χρηματοοικονομικής στήριξης – σημείο στο

οποίο οι τράπεζες καλούνται να συμβάλουν σε

μέγιστο βαθμό.

ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΈΣ

ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΊΣΕΙΣ

Για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του

αύριο, οφείλουμε να επενδύσουμε ενεργά τόσο

στην τεχνολογία – με καινοτόμες λύσεις που

ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης

τραπεζικής – όσο και στην ανάπτυξη του

ανθρώπινου δυναμικού, εξασφαλίζοντας την

εξειδίκευση και την προσαρμοστικότητα στις

τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες.

ΜΟΧΛΟΊ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ


Αναμφίβολα, η ενέργεια αποτελεί τον πρώτιστο

κλάδο στον οποίο οφείλουμε να επικεντρωθούμε.

Με την αξιοποίηση νέων ενεργειακών πόρων,

μπορούμε να «υψώσουμε» την Κύπρο ως

τον βασικό ενεργειακό κόμβο της περιοχής.

Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη του εναλλακτικού

τουρισμού θα διαφοροποιήσει τη χώρα από

τους παραδοσιακούς προορισμούς, ενισχύοντας

την ελκυστικότητά της και σε νέες αγορές. Την

ίδια στιγμή, ο χώρος της εκπαίδευσης, με τη

δημιουργία προγραμμάτων υψηλού επιπέδου αλλά

και αναβαθμισμένων υποδομών, θα λειτουργήσει

ως κινητήριος δύναμη τόσο της επαγγελματικής

όσο και της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.

Στην ΕΤΕ Κύπρου στηρίζουμε ενεργά τους

τομείς αυτούς, μέσω στοχευμένων στρατηγικών

χρηματοδοτήσεων, ενισχύοντας έργα που έχουν

μακροπρόθεσμο θετικό πρόσημο στην κοινωνία.

ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΊΣ ΤΆΣΕΙΣ

ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ

Τα μεγάλα κοινοπρακτικά έργα ανοίγουν νέες

προοπτικές για την Κύπρο. Στην Εθνική Τράπεζα

της Ελλάδος (Κύπρου) βρισκόμαστε στην

πρώτη γραμμή αυτής της εξέλιξης, μέσω των

χρηματοδοτήσεων έργων στρατηγικής σημασίας

που ενισχύουν όχι μόνο την εγχώρια οικονομία

αλλά και αναδεικνύουν την Κύπρο ως αξιόπιστο

συνεργάτη σε διεθνές επίπεδο. Επίσης, οι αλλαγές

στο διεθνές χρηματοπιστωτικό τοπίο δημιουργούν

νέες ευκαιρίες για εξωστρέφεια. Η τράπεζά μας,

μέλος του ισχυρού Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας,

εστιάζει σε διεύρυνση των συνεργασιών της,

συμμετέχοντας σε σύνθετες χρηματοδοτικές

λύσεις, αναδεικνύοντας την τεχνογνωσία που

διαθέτει και την αξιοπιστία της.

Με στρατηγική εστίαση, δυναμική και ευελιξία,

το 2025 μπορεί και πρέπει να αποτελέσει έτος

ευκαιριών τόσο για τον χρηματοπιστωτικό τομέα

όσο και για την Κύπρο ευρύτερα.

EconomyToday 37

ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΈΨΟΥΜΕ

ΤΗΝ ΚΎΠΡΟ ΣΕ ΑΚΌΜΑ

ΠΙΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΌ ΠΡΟΟΡΙΣΜΌ

Η προώθηση ξένων επενδύσεων είναι ένας

τομέας που μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω τα

επόμενα χρόνια και να επηρεάσει άλλους τομείς

της οικονομίας μας, υπογραμμίζει, στο Economy

Today, ο Πιερής Μάρκου, Ανώτερος Εκτελεστικός

Διευθυντής της Deloitte Κύπρου.

ΠΙΕΡΉΣ ΜΆΡΚΟΥ

CEO, DELOITTE ΚΎΠΡΟΥ

38 EconomyToday

ΘΕΤΙΚΉ ΠΟΡΕΊΑ

ΠΑΡΆ ΤΙΣ ΔΎΣΚΟΛΕΣ ΣΥΝΘΉΚΕΣ

Παρά τις συνεχείς εξωγενείς προκλήσεις, η οικονομία

μας εξελίσσεται θετικά με έναν από τους

ψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωζώνη,

πλησιάζοντας το 4% και χαμηλό πληθωρισμό λίγο

πάνω από 2%. Με πλεονασματικό προϋπολογισμό

για το 2025, οι δημόσιες οικονομικές συνθήκες

παραμένουν ισχυρές, τονώνοντας την αισιοδοξία.

Την ίδια θετική προοπτική συμμερίζεται η κυβέρνηση

και η Ε.Ε., ωστόσο δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Οι

τομείς του τουρισμού, ναυτιλίας, ενέργειας, έρευνας

και καινοτομίας, ιδιωτικής υγειονομικής περίθαλψης,

εκπαίδευσης και αγοράς ακινήτων καταγράφουν

ανάπτυξη, προοιωνίζοντας θετικές εξελίξεις.

O τομέας επαγγελματικών υπηρεσιών προσαρμόστηκε

ακόμα μια φορά άμεσα και ευέλικτα. Το 2024

ήταν μια πολύ καλή χρονιά για την Deloitte Κύπρου,

με ρεκόρ ακαθάριστων εσόδων €55,9 εκατ. για το

οικονομικό μας έτος, που έληξε 31 Μαΐου 2024,

σημειώνοντας αύξηση 9,4% από το προηγούμενο.

ΕΞΩΓΕΝΕΊΣ ΟΙ ΚΥΡΙΌΤΕΡΕΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

Οι κυριότερες προκλήσεις παραμένουν εξωγενείς,

ενώ εσωτερικοί παράγοντες, όπως οι αναγκαίες

ρυθμιστικές αλλαγές, η γραφειοκρατία, ο ψηφιακός

μετασχηματισμός του δημόσιου τομέα, οι μεταρρυθμίσεις

στη δημόσια διοίκηση, οι ρυθμιστικές αλλαγές

στο φορολογικό πλαίσιο, το υψηλό ενεργειακό κόστος,

ενισχύουν τους κινδύνους. Για να ανταποκριθούμε

αποτελεσματικά και να εκμεταλλευτούμε νέες ευκαιρίες,

πρέπει να παραμείνουμε ευέλικτοι σαν χώρα

και να εστιάσουμε σε τεχνολογία, καινοτόμες λύσεις,

ψηφιοποίηση, βιώσιμη ανάπτυξη και εφαρμογή μεταρρυθμίσεων.

Σημαντική είναι επίσης η ενίσχυση νέων

τομέων (ενέργεια, εκπαιδευτική αριστεία, ιδιωτική

υγειονομική περίθαλψη) και επενδύσεις σε υποδομές

και τεχνολογίες που θα ενισχύσουν περισσότερο την

οικονομική μας σταθερότητα.

Παρακολουθώ με ικανοποίηση τις προσπάθειες της

κυβέρνησης για μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό

και προσβλέπω σε ουσιαστικές εξελίξεις το 2025.

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΑΝΟΊΓΕΙ ΤΟΝ ΔΡΌΜΟ

Οι κύριες τάσεις περιλαμβάνουν την αυξητική χρήση

της τεχνολογίας, την Τεχνητή Νοημοσύνη, την ανάλυση

δεδομένων και την επικέντρωση στη βιώσιμη

ανάπτυξη και στο ESG. Η επένδυση στην καινοτομία

και τεχνολογία είναι καθοριστική για την επιτυχία μας

και αυτό είναι και πρόκληση και μεγάλη ευκαιρία για

εμάς. Άλλες μεταρρυθμίσεις που προσβλέπουμε ότι

θα προχωρήσουν είναι του ρυθμιστικού πλαισίου, η

ολοκλήρωση και υλοποίηση της φορολογικής μεταρρύθμισης

και του πλαισίου για τις ξένες επενδύσεις, η

ενίσχυση της επαγγελματικότητας, η ευρύτερη χρήση

της τεχνολογίας και η αξιοποίηση νέων ευκαιριών. Ο

τομέας μας έχει αποδείξει την προσαρμοστικότητά του

και έχει τις καλύτερες προοπτικές για το 2025 και

με το κατάλληλο λειτουργικό πλαίσιο, θα ενισχύσει

τον κύκλο εργασιών του.

ΚΑΊΡΙΕΣ ΟΙ ΞΈΝΕΣ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ

Η προώθηση ξένων επενδύσεων είναι ένας τομέας

που μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω τα επόμενα

χρόνια και να επηρεάσει άλλους τομείς της οικονομίας

μας. Οι ξένες επενδύσεις είναι ζωτικής σημασίας,

καθώς συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας,

μεταφέρουν τεχνογνωσία και τεχνολογία που

ενισχύει την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα,

μειώνουν την εξάρτηση από παραδοσιακούς τομείς

της οικονομίας. Με τις κατάλληλες πολιτικές, έχουμε

τη δυνατότητα να μετατρέψουμε την Κύπρο σε ένα

ακόμα πιο ελκυστικό επενδυτικό προορισμό και να

επιτύχουμε περαιτέρω ανάπτυξη και σταθερότητα.

ΕΊΜΑΣΤΕ ΑΙΣΙΌΔΟΞΟΙ ΓΙΑ ΤΟ 2025

Διατηρώ την αισιοδοξία μου για ευνοϊκές οικονομικές

συνθήκες που θα προσφέρουν σημαντικές

ευκαιρίες ανάπτυξης. Η πτώση επιτοκίων και πληθωρισμού

θα ωφελήσει επιχειρήσεις και νοικοκυριά,

δημιουργώντας θέσεις εργασίας, ενισχύοντας

την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και τον ρυθμό

ανάπτυξης. Οι επιχειρήσεις θα μπορούν να προχωρήσουν

σε στρατηγικές και επενδύσεις που είχαν

αναβληθεί λόγω του υψηλού κόστους δανεισμού,

ενώ με τη σταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας,

θα μπορούμε να προσελκύσουμε αυξημένες

ξένες επενδύσεις (FDI). Επιπλέον, με υγιή δημόσια

οικονομικά, η κυβέρνηση θα έχει τη δυνατότητα να

επενδύσει σε τεχνολογικές καινοτομίες και υποδομές.

Είναι κρίσιμο να παρακολουθούμε τις εξελίξεις και

να προσαρμόζουμε τις στρατηγικές μας και με τον

σωστό σχεδιασμό, να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες

προς όφελος όλων μας.

ΣΤΟ ΚΑΤΏΦΛΙ ΤΟΥ 2025

ΟΙ ΑΠΑΙΤΉΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΏΝΟΥΝ

Δραστηριοποιούμαστε σε ένα διαρκώς

εξελισσόμενο τομέα με προκλήσεις, καθώς

και ευκαιρίες που διαμορφώνουν συνεχώς τις

εργασίες μας υπογραμμίζει, στο Economy Today,

ο Ronald Attard, Country Managing Partner

της EY Κύπρου.

RONALD ATTARD

COUNTRY MANAGING PARTNER

EY ΚΎΠΡΟΥ

Το 2024 εργαστήκαμε σε ένα πολύπλοκο,

απρόβλεπτο και ασταθές επιχειρηματικό

περιβάλλον, που διαμορφώθηκε

και συνεχίζει να επηρεάζεται

από τις αναδυόμενες τεχνολογίες,

τη μεταβαλλόμενη καταναλωτική συμπεριφορά

και το ασταθές γεωπολιτικό τοπίο γύρω μας.

Αντιμέτωποι με σημαντικές και πολυδιάστατες

προκλήσεις, καταφέραμε, τόσο ως τομέας, όσο και

ως κυπριακή οικονομία στο σύνολό της, όχι μόνο

να επιδείξουμε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, αλλά

και να πετύχουμε αξιόλογους ρυθμούς ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2024 η ανάπτυξη

στη χώρα θα ανέλθει στο 3,6%. Επιστέγασμα

των προσπαθειών μας ήταν η πρόσφατη διπλή

αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας από τον

Οίκο Αξιολόγησης Moody’s, ο οποίος κατέταξε

την Κύπρο στην επενδυτική βαθμίδα Α, για πρώτη

φορά μετά από 13 χρόνια.

ΟΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΏΝΟΥΝ

Διερχόμενοι το κατώφλι του 2025 οι προκλήσεις

και οι απαιτήσεις μεγαλώνουν. Η γεωπολιτική

αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αλλά και στην Ουκρανία,

συνεχίζεται και εντείνεται και οι επιπτώσεις

αναμένεται να είναι αισθητές ακόμα και στο οικονομικό

περιβάλλον. Στον ορίζοντα των προκλήσεων

προστίθενται επίσης οι ταχύτατες εξελίξεις στον

τομέα της τεχνολογίας, οι αυξανόμενες περιβαλλοντικές

πιέσεις, καθώς και οι κοινωνικές αλλαγές

που αναδιαμορφώνουν τις σύγχρονες κοινωνίες.

Σ’ αυτά έρχεται να προστεθεί η έλλειψη ταλέντου,

λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για εξειδικευμένες

δεξιότητες σε τομείς όπως η κυβερνοασφάλεια,

η επιστήμη δεδομένων και η ψηφιακή συμβουλευτική,

καθώς και οι εξελισσόμενες ανάγκες σε

παραδοσιακούς τομείς, όπως η λογιστική.

ΝΑ ΞΕΚΛΕΙΔΏΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ

Δραστηριοποιούμαστε σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο

τομέα με προκλήσεις καθώς και ευκαιρίες που

διαμορφώνουν συνεχώς τις εργασίες μας. Η

μεγαλύτερη τάση αυτή τη στιγμή στον τομέα μας είναι

η τεχνολογία και κυρίως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η

οποία μεταμορφώνει τις επαγγελματικές υπηρεσίες.

Η EY επένδυσε 1,4 δισ. δολάρια στη δημιουργία

του EY.ai για να υποστηρίξει τους πελάτες της, να

βελτιώσει τις λειτουργίες της και να ξεκλειδώσει

νέες ευκαιρίες ανάπτυξης.

Επιπρόσθετα, η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG

στις επιχειρήσεις είναι μια άλλη βασική τάση που

επηρεάζει τον τομέα μας. Ενσωματώνοντας τις

αρχές ESG στις λειτουργίες και τις υπηρεσίες,

ως ΕΥ τοποθετούμαστε ως ηγέτες του κλάδου,

συμβουλεύοντας τους πελάτες μας σχετικά με

τους κανονισμούς ESG και προσφέροντάς τους

εξειδικευμένες συμβουλές.

Τέλος, οι παγκόσμιες αλλαγές στους φορολογικούς

κανονισμούς απαιτούν αποτελεσματικές

απαντήσεις από τις φορολογικές και οικονομικές

λειτουργίες των εταιρειών. Εταιρείες όπως η

δική μας πρέπει να επενδύουν σε προηγμένες

φορολογικές τεχνολογίες και τεχνογνωσία

για να βοηθούν απρόσκοπτα τους πελάτες

τους να περιηγούνται σε αυτές τις αλλαγές,

να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση και να

βελτιστοποιούν τις φορολογικές στρατηγικές τους.

Η προσέγγιση της ΕΥ παρέχει πολύτιμες γνώσεις,

μετριάζει τους κινδύνους και υποστηρίζει τους

πελάτες στην προσαρμογή τους στο εξελισσόμενο

φορολογικό τοπίο.

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΉ

ΤΗΣ ΑΤΖΈΝΤΑΣ

Η έρευνα «EY CEO Outlook Pulse 2024»

αναδεικνύει τις αναδυόμενες τεχνολογίες ως το

κορυφαίο ζήτημα στην αντζέντα των CEOs, με το

38% των ερωτηθέντων να δηλώνει πως σχεδιάζει

να τις χρησιμοποιήσει στο άμεσο διάστημα για να

προσφέρουν καινοτομία και νέα επιχειρηματικά

μοντέλα, ώστε να αποκτήσουν ανταγωνιστικό

πλεονέκτημα. Εξίσου σημαντική, όμως, για τις

εταιρείες είναι και η εφαρμογή των κριτηρίων ESG

για τη βιωσιμότητα του πλανήτη, που παράλληλα

ενισχύει τη σχέση τους με τις τοπικές κοινωνίες,

βελτιώνει τις λειτουργίες τους και ενδυναμώνει

τη φήμη τους. Οι κυπριακές επιχειρήσεις, που θα

υιοθετήσουν πρακτικές όπως η πιο προληπτική

στρατηγική, εστιάζοντας στις καινοτομίες και στις

αναδυόμενες τεχνολογίες θα έχουν αναμφίβολα

νέες ευκαιρίες ανάπτυξης. Στην ΕΥ Κύπρου μέσω

των ολοκληρωμένων υπηρεσιών μας και της

βαθιάς γνώσης που διαθέτουμε, μπορούμε να

βοηθήσουμε τους πελάτες μας να εκμεταλλευτούν

τις νέες ευκαιρίες, καθώς και να αξιολογήσουν

και να διαχειριστούν κινδύνους και προκλήσεις,

προκειμένου να επιτύχουν μία βιώσιμη ανάπτυξη.

EconomyToday 39

Η ΚΥΠΡΙΑΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΣΕ ΕΞΈΛΙΞΗ

Με μια δυναμική στρατηγική που συνδέει

τις νέες τεχνολογίες με την τοπική εξειδίκευση,

η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να διαπρέψει σε

τομείς υψηλής εξειδίκευσης,

σημειώνει ο Σταύρος Ιωάννου,

CEO της Grant Thornton Κύπρου.

ΣΤΑΎΡΟΣ ΙΩΆΝΝΟΥ

CEO, GRANT THORNTON ΚΎΠΡΟΥ

40 EconomyToday

Το 2024 υπήρξε μια χρονιά σημαντικών

αλλαγών και εξελίξεων, τόσο σε

τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Παρατηρήσαμε πως οι επιχειρήσεις

επικεντρώθηκαν περισσότερο στην

υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών, όπως η

ψηφιοποίηση και οι ESG στρατηγικές, προκειμένου

να προσαρμοστούν στις σύγχρονες τάσεις και να

ενισχύσουν τη βιωσιμότητά τους. Φάνηκε επίσης,

πως η κυπριακή οικονομία, παρά τις εξωτερικές

πιέσεις, έδειξε ξανά την ανθεκτικότητά της, ενώ οι

μικρομεσαίες επιχειρήσεις διαδραμάτισαν κεντρικό

ρόλο στην ανάπτυξη, προσαρμοζόμενες σε νέες

συνθήκες και ενισχύοντας τη διαφοροποίηση της

οικονομικής δραστηριότητας.

ΟΡΌΣΗΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ GRANT THORNTON

ΚΎΠΡΟΥ ΤΟ 2024

Για εμάς στην Grant Thornton Κύπρου το 2024

σηματοδότησε ένα σημαντικό ορόσημο: τη

στρατηγική επένδυση από την Grant Thornton

Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτή η επένδυση αποτελεί

ψήφο εμπιστοσύνης προς την ομάδα μας και την

κυπριακή αγορά. Έχει ήδη αρχίσει να φέρνει

απτά αποτελέσματα, καθώς οι ομάδες μας

συνεργάζονται σε νέα έργα, αξιοποιώντας την

τεχνογνωσία του δικτύου μας και ενισχύοντας

την εμπειρία των πελατών μας με σύγχρονα

εργαλεία. Αυτή η συνεργασία μάς εξασφαλίζει

ισχυρότερη παρουσία στην αγορά, παραμένοντας

ένας αξιόπιστος συνεργάτης που προσφέρει

λύσεις υψηλής ποιότητας.

ΕΤΟΙΜΌΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΎΝΘΕΤΕΣ

ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΤΟΥ 2025

Μπαίνοντας στο 2025, παραμένουμε αισιόδοξοι

μιας και βλέπουμε πως οι βάσεις που θέσαμε την

προηγούμενη χρονιά αρχίζουν να φέρνουν θετικές

αλλαγές. Βλέπουμε επίσης μεγαλύτερη ετοιμότητα

να αντιμετωπίσουμε τις σύνθετες προκλήσεις της

χρονιάς, όπως η διαχείριση της αυξανόμενης

πολυπλοκότητας στις ρυθμιστικές απαιτήσεις και

η ενσωμάτωση τεχνολογιών αιχμής. Παράλληλα,

η προσέλκυση και διατήρηση ταλέντου παραμένει

κορυφαία προτεραιότητα. Είμαστε όμως

αισιόδοξοι ότι, μέσα από τις τελευταίες εξελίξεις

που προανέφερα, σε συνάρτηση με την κουλτούρα

που καλλιεργούμε στην εταιρεία μας, ότι θα

συνεχίσουμε να προσελκύουμε ανθρώπους που

μοιράζονται τις αξίες και το όραμά μας.

Καθώς εστιάζουμε στην προσέλκυση ταλέντου,

δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις παγκόσμιες

τάσεις που καθορίζουν το μέλλον της αγοράς.

Η υιοθέτηση ESG πρακτικών, η ενσωμάτωση

της Τεχνητής Νοημοσύνης και η επιτάχυνση

της ψηφιοποίησης δεν αποτελούν απλώς

προκλήσεις, αλλά και μοναδικές ευκαιρίες. Οι

εταιρείες που επενδύουν σε αυτούς τους τομείς

διασφαλίζουν τη βιωσιμότητά τους και ενισχύουν

τη μακροπρόθεσμη αξία τους, ενώ παράλληλα

ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες προσδοκίες

των πελατών και των επενδυτών.

Η ΚΎΠΡΟΣ ΜΠΟΡΕΊ

ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΕΊ ΕΛΚΥΣΤΙΚΌΤΕΡΗ

Σε αυτό το πλαίσιο, η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να

αξιοποιήσει τη στρατηγική γεωγραφική της θέση και

τις διεθνείς τάσεις. Η ενίσχυση των τεχνολογικών

υποδομών, σε συνδυασμό με την προώθηση των

πράσινων επενδύσεων, μπορεί να τοποθετήσει τη

χώρα μας ως περιφερειακό κόμβο καινοτομίας.

Παράλληλα, η συνεχής βελτίωση του νομικού και

ρυθμιστικού πλαισίου είναι ζωτικής σημασίας, ώστε

η Κύπρος να καταστεί πιο ελκυστική για τις διεθνείς

επενδύσεις και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά της.

Με μια δυναμική στρατηγική που συνδέει τις νέες

τεχνολογίες με την τοπική εξειδίκευση, η Κύπρος έχει τη

δυνατότητα να διαπρέψει σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης.

Στην Grant Thornton Κύπρου θεωρούμε τη

διαφάνεια και την εμπιστοσύνη ακρογωνιαίους

λίθους των σχέσεών μας με τους πελάτες μας. Με

τις ομάδες μας να είναι πλήρως καταρτισμένες

και εξοπλισμένες για να ανταποκριθούν

στις προκλήσεις του σήμερα και του αύριο,

παραμένουμε προσηλωμένοι στο να προσφέρουμε

λύσεις που κάνουν τη διαφορά. Εστιάζοντας στην

καινοτομία, τη βιωσιμότητα και τη δημιουργία

μακροπρόθεσμης αξίας, συνεχίζουμε να

κτίζουμε σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαία

εμπιστοσύνη, με στόχο να διαμορφώσουμε ένα

καλύτερο και πιο βιώσιμο μέλλον για την κυπριακή

οικονομία και τις επιχειρήσεις που την απαρτίζουν.

Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΌΤΗΤΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

ΕΧΈΓΓΥΟ ΚΑΙ ΤΟ 2025

Η ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητα

που έχουμε επιδείξει τα τελευταία χρόνια είναι

οι πυλώνες πάνω στους οποίους μπορούμε να

κτίσουμε ένα βιώσιμο και καινοτόμο μέλλον,

υπογραμμίζει ο Χάρης Πουαγκαρέ,

Αναπληρωτής CEO της Τράπεζας Κύπρου.

ΧΆΡΗΣ ΠΟΥΑΓΚΑΡΈ

ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΉΣ CEO

ΤΗΣ ΤΡΆΠΕΖΑΣ ΚΎΠΡΟΥ

Η

κυπριακή οικονομία έχει δώσει διαπιστευτήρια

και έχει αποδείξει διαχρονικά

ότι η ανθεκτικότητά της δεν είναι τυχαία.

Από την οικονομική κρίση του 2013

μέχρι τις προκλήσεις της πανδημίας και

τις σύγχρονες επιπτώσεις του πληθωρισμού και της

γεωπολιτικής αστάθειας, η Κύπρος κατάφερε να προσαρμοστεί,

να ανακάμψει και να αναπτυχθεί με βιώσιμο

τρόπο. Αυτό οφείλεται στις συντονισμένες προσπάθειες

κράτους και επιχειρήσεων, στην εφαρμογή ουσιαστικών

μεταρρυθμίσεων, αλλά και στη διαχρονική επιμονή της

κυπριακής κοινωνίας να προχωρά μπροστά.

Το 2025 αναμένεται να συνεχιστεί η θετική πορεία

της οικονομίας, παρά τις προκλήσεις. Βασισμένη σε

στρατηγικούς τομείς όπως οι χρηματοοικονομικές

υπηρεσίες, η ναυτιλία, ο τουρισμός και η τεχνολογία, η

χώρα μας έχει σημαντικές ευκαιρίες, εφόσον κινηθεί

με σύνεση και όραμα.

Διεθνείς Οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή

Επιτροπή, επιβεβαιώνουν τις θετικές προοπτικές, ενώ

οι αναβαθμίσεις από Οίκους Αξιολόγησης ενισχύουν

την εμπιστοσύνη. Η οικονομία μας επωφελείται από

τη δημοσιονομική σταθερότητα, την ισχυροποίηση του

τραπεζικού συστήματος, τις μεταρρυθμίσεις και το Σχέδιο

Ανάκαμψης, που προωθεί επενδύσεις σε πράσινη

ανάπτυξη και ψηφιοποίηση.

Ωστόσο, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε τους κινδύνους.

Η γεωπολιτική αστάθεια στην περιοχή, οι επιπτώσεις

του πληθωρισμού και των υψηλών ενεργειακών τιμών,

καθώς και οι παγκόσμιες οικονομικές ανισορροπίες,

αποτελούν διαρκείς προκλήσεις. Η Κύπρος, ως μια

μικρή και ανοικτή οικονομία, παραμένει ευάλωτη σε

εξωγενείς διαταραχές.

ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΩΣΤΡΈΦΕΙΑΣ

Η προσέλκυση ξένων επενδύσεων είναι κρίσιμη για

τη μελλοντική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της

κυπριακής οικονομίας. Οι επενδύσεις φέρνουν κεφάλαια,

τεχνογνωσία, νέες θέσεις εργασίας και ενισχύουν τη

διαφοροποίηση της οικονομικής βάσης.

Για να γίνει η χώρα μας πιο ελκυστικός επενδυτικός

προορισμός και να στηριχθούν οι παραγωγικές δυνάμεις,

απαιτούνται:

• Μείωση γραφειοκρατίας και ενίσχυση διαφάνειας.

• Προώθηση καινοτομίας και ψηφιακής οικονομίας.

• Επενδύσεις σε πράσινη ανάπτυξη και σύγχρονες

υποδομές.

Η αξιοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και η προβολή της

Κύπρου ως ασφαλούς και ανταγωνιστικού προορισμού

θα προσελκύσουν ποιοτικές επενδύσεις που θα ενισχύσουν

την οικονομία μας μακροπρόθεσμα.

Η ΜΕΤΕΞΈΛΙΞΗ

ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΎ ΤΟΜΈΑ

Ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου, με τη σταθεροποίηση

των τελευταίων ετών και τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων

δανείων, βρίσκεται πλέον σε ισχυρή θέση

για να στηρίξει την οικονομία. Η Τράπεζα Κύπρου έχει

ήδη προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις στον τομέα

της τεχνολογίας, εξελίσσοντας συνεχώς τα ψηφιακά της

κανάλια για να προσφέρει λύσεις που ανταποκρίνονται

στις σύγχρονες ανάγκες των πελατών.

Για το 2025 θεωρούμε βέβαιο πως θα συνεχιστεί

η πορεία ψηφιοποίησης και η περαιτέρω υιοθέτηση

τεχνολογιών όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη και το Data

Analytics. Στην Τράπεζα Κύπρου επενδύουμε στη βελτιστοποίηση

των διαδικασιών μας και στη δημιουργία

νέων, καινοτόμων και εξατομικευμένων εμπειριών για

τους πελάτες μας. Το 2025 θα έχουν περισσότερες

επιλογές, πιο απλοποιημένες διαδικασίες και κυρίως,

την εμπιστοσύνη ότι οι τραπεζικές τους ανάγκες εξυπηρετούνται

γρήγορα και αποτελεσματικά.

Παράλληλα, θα δούμε αυξανόμενη σημασία σε θέματα

κυβερνοασφάλειας, όχι μόνο επειδή αυτό επιβάλλουν

οι νέοι ρυθμιστικοί κανόνες αλλά και επειδή στην πράξη

παρατηρείται κάθε χρόνο αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων.

Επιπρόσθετα, η συμμόρφωση με τα κριτήρια ESG

για μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη αλλά πολύ περισσότερο

η εφαρμογή συγκεκριμένων κοινωνικών, περιβαλλοντικών

και δράσεων σχετικών με τη διακυβέρνηση, θα

κυριαρχήσουν στα κέντρα λήψεως αποφάσεων.

Παρά την έντονη αβεβαιότητα που υφίσταται, το 2025

προσφέρεται ώστε η κυπριακή οικονομία να συνεχίσει

την ανοδική της πορεία. Η ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητα

που έχουμε επιδείξει τα τελευταία χρόνια είναι

οι πυλώνες πάνω στους οποίους μπορούμε να κτίσουμε

ένα βιώσιμο και καινοτόμο μέλλον. Επιπρόσθετα, οι

θετικές εξελίξεις όπως η μείωση του δημόσιου χρέους

και η σημαντική βελτίωση των βασικών δεικτών του

χρηματοοικονομικού συστήματος μπορούν να δώσουν

ώθηση στην πραγματική ανάπτυξη της οικονομίας.

Η Τράπεζα Κύπρου, στο πλαίσιο της δικής της στρατηγικής,

θα συνεχίσει να εστιάζει στον ψηφιακό μετασχηματισμό,

τη βιώσιμη ανάπτυξη και την παροχή εξατομικευμένων

λύσεων στους πελάτες της, στηρίζοντας την πρόοδο της

κυπριακής κοινωνίας και οικονομίας.

Με στρατηγική προσήλωση, συνεργασία και όραμα, το

2025 μπορεί να αποτελέσει ακόμη μία χρονιά ανάπτυξης

και ευημερίας για την Κύπρο.

EconomyToday 41

Η ΚΥΠΡΙΑΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΊΝΕΙ

ΕΥΈΛΙΚΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΉ

Με στρατηγικό σχεδιασμό,

διαρκή παρακολούθηση των εξελίξεων

και συνεργασία, η Κύπρος μπορεί να αξιοποιήσει

στο έπακρο τις προοπτικές που ανοίγονται,

υπογραμμίζει ο Χρίστος Βασιλείου,

CEO της KPMG Κύπρου.

ΧΡΊΣΤΟΣ Β. ΒΑΣΙΛΕΊΟΥ

ΔΙΕΥΘΎΝΩΝ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ

KPMG ΚΎΠΡΟΥ

42 EconomyToday

Το 2024 ολοκληρώνεται με θετικά

αποτελέσματα για την κυπριακή οικονομία,

επιβεβαιώνοντας τη δυναμική

και την ανθεκτικότητα που έχει επιδείξει

τα τελευταία χρόνια. Ο ρυθμός

ανάπτυξης 3,6% αποδεικνύει τη σημαντική τόνωση

των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας,

ενώ παράλληλα διευρύνθηκε η παραγωγική

βάση μέσω της μετεγκατάστασης εταιρειών, που

ενίσχυσε την επιχειρηματική δραστηριότητα και

δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας. Η πρόβλεψη

για ανάπτυξη 2,8% το 2025 αντικατοπτρίζει τη

δυνατότητα της χώρας να διατηρήσει σταθερή

ανοδική πορεία, με την προϋπόθεση ότι θα συνεχιστεί

η συνετή δημοσιονομική πολιτική και

θα υπάρξει σταδιακή ανάκαμψη της ευρωπαϊκής

οικονομίας, που αντιμετωπίζει ακόμη προκλήσεις.

Η ΥΠΟΧΏΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΎ

ΘΑ ΕΝΙΣΧΎΣΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

Η υποχώρηση του πληθωρισμού, σε συνδυασμό

με την αναμενόμενη νομισματική χαλάρωση από

την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αναμένεται

να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών.

Αυτή η εξέλιξη θα δώσει ώθηση στην

κατανάλωση, ενθαρρύνοντας την εσωτερική

ζήτηση και δημιουργώντας θετικό περιβάλλον για

περαιτέρω ανάπτυξη. Επιπλέον, το πλεονασματικό

κρατικό ισοζύγιο παρέχει στο κράτος τη δυνατότητα

να προχωρήσει σε στοχευμένες επενδύσεις, οι

οποίες θα έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την

οικονομία. Η δημοσιονομική σταθερότητα είναι

το θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να κτιστεί μια

μακροπρόθεσμη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης.

Η ΑΒΕΒΑΙΌΤΗΤΑ ΠΑΡΑΜΈΝΕΙ

Ωστόσο, το εξωτερικό περιβάλλον παραμένει

γεμάτο αβεβαιότητα και προκλήσεις. Οι γεωπολιτικές

εντάσεις, οι διαρκείς αλλαγές στη διεθνή

οικονομική και πολιτική σκηνή, καθώς και οι νέες

ισορροπίες που διαμορφώνονται, απαιτούν συνεχή

επαγρύπνηση και στρατηγικό σχεδιασμό. Η

επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες

Πολιτείες ενδέχεται να επιφέρει ανακατατάξεις

στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις, δημιουργώντας

τόσο προκλήσεις όσο και ευκαιρίες. Οι σχέσεις

μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, ιδιαίτερα στον τομέα

της ενέργειας και του εμπορίου, είναι ζωτικής

σημασίας για την Κύπρο, καθώς οι επιπτώσεις

από το υψηλό ενεργειακό κόστος επηρεάζουν την

ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΔΙΟΡΓΆΝΩΣΗΣ

Ο τομέας των υπηρεσιών, που παραδοσιακά αποτελεί

τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας, καλείται για

ακόμη μια φορά να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.

Παρόλο που παραμένει ευάλωτος στις διεθνείς

εξελίξεις, έχει αποδείξει την ικανότητά του να αντέχει

σε κρίσεις και να ανακάμπτει. Η αναδιοργάνωση και

η προσαρμογή στις νέες απαιτήσεις της αγοράς και

της κοινωνίας είναι απαραίτητες για να διατηρήσει ο

τομέας αυτός τη σημαίνουσα συμβολή του στο ΑΕΠ

της χώρας. Οι αλλαγές που φέρνουν οι διεθνείς κυρώσεις,

η τεχνολογική πρόοδος και η διαφοροποίηση

των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, αποτελούν

ευκαιρίες για αναδιάρθρωση και αναβάθμιση των

παρεχόμενων υπηρεσιών.

Παράλληλα, η προώθηση της φορολογικής μεταρρύθμισης

και η ενίσχυση των σχέσεων με σημαντικούς

διεθνείς εταίρους, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και

οι γειτονικές χώρες, δημιουργούν νέες προοπτικές.

Η τεχνολογική αναβάθμιση των κρατικών υπηρεσιών

και η ανάδειξη της Κύπρου ως τεχνολογικού κόμβου

αποτελούν βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις. Επενδύοντας

στην καινοτομία και την ψηφιακή μετάβαση,

η Κύπρος μπορεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά

της και να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για

την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

ΕΥΕΛΙΞΊΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΌΤΗΤΑ

Η ισχυρή οικονομική βάση που έχει διαμορφωθεί

επιτρέπει στην Κύπρο να αντιμετωπίσει το 2025

με αισιοδοξία, αλλά και ρεαλισμό. Η επένδυση στην

ανθεκτικότητα, την καινοτομία και τη διαφοροποίηση

είναι κρίσιμη για τη διασφάλιση της βιώσιμης

ανάπτυξης. Η κυπριακή οικονομία πρέπει να παραμείνει

ευέλικτη και να προσαρμόζεται στις διαρκώς

μεταβαλλόμενες διεθνείς συνθήκες, ενισχύοντας τη

συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Με στρατηγικό σχεδιασμό, διαρκή παρακολούθηση

των εξελίξεων και συνεργασία, η Κύπρος μπορεί να

αξιοποιήσει στο έπακρο τις προοπτικές που ανοίγονται.

Οι πρόσφατες αναβαθμίσεις από διεθνείς

Οίκους Αξιολόγησης επιβεβαιώνουν τη σταθερότητα

και τις θετικές προοπτικές της οικονομίας. Η

πορεία προς το 2025 απαιτεί ορθολογική σκέψη

και προσαρμοστικότητα, ώστε να διασφαλιστεί μια

δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη, που θα ωφελήσει

όλους τους πολίτες της χώρας.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ

ΣΤΙΣ 6:45

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ

ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟ

ΑΡΘΡΟ

ΘΕΤΙΚΌ ΤΟ ΠΡΌΣΗΜΟ

ΑΛΛΆ ΟΙ

ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

ΠΑΡΑΜΈΝΟΥΝ

Παρά το θετικό πρόσημο που καταγράφεται

για την κυπριακή οικονομία για το 2025,

οι προκλήσεις σε ένα μεταβαλλόμενο

οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον

επιτάσσουν τα αντανακλαστικά μας να

βρίσκονται σε εγρήγορση.

ΤΟΥ ΤΆΣΟΥ ΓΙΑΣΕΜΊΔΗ

Η

χρονιά που πέρασε καταγράφεται

με θετικό πρόσημο για την κυπριακή

οικονομία, ενδεχομένως όχι για την

κοινωνία. Η μείωση του ποσοστού

δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ

της χώρας, τα δημοσιονομικά πλεονάσματα, οι

θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και η ισχυρή κεφαλαιουχική

βάση του χρηματοπιστωτικού συστήματος

οδήγησαν στις αναβαθμίσεις από τους οίκους

αξιολόγησης.

Οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης αναμένεται να συνεχιστούν

και την επόμενη χρονιά και είναι ιδιαίτερα

σημαντικό μέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζονται

να ενισχύεται η αξιοπιστία της χώρας, η δημοσιονομική

δυναμική και η θωράκισή της και ενδεχόμενες

αρνητικές συνέπειες κυρίως από γεγονότα που

αφορούν το εξωτερικό οικονομικό και πολιτικό

περιβάλλον.

ΔΥΝΑΜΙΚΉ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΏΝ

ΚΑΙ ΝΈΩΝ ΤΟΜΈΩΝ

Παραδοσιακοί τομείς της οικονομίας ενισχύθηκαν

44 EconomyToday

(π.χ ο τουρισμός και οι κατασκευές), κάποιοι, όπως

ο τομέας των υπηρεσιών, ψάχνουν βηματισμό και

βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, άλλοι δε, όπως

η ναυτιλία, παραμένουν σημαντικοί, ενώ ο τομέας

των εταιρειών τεχνολογίας φαίνεται να συμβάλλει

ιδιαίτερα θετικά και με οριζόντιο τρόπο στο ΑΕΠ της

χώρας.

Υπάρχει ακόμα αρκετός δρόμος για να επιτευχθεί

ο στόχος για τη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης

της οικονομίας, με την προσήλωση να πρέπει να

εστιάζεται στον πρωτογενή τομέα (θα βοηθήσει

και στον περιορισμό του πληθωρισμού τροφίμων),

στην εκπαίδευση, την υγεία και νέες μορφές

επαγγελματικών υπηρεσιών. Είναι επίσης ιδιαίτερα

σημαντικό να υπάρξει ένα πλάνο, για το τι είδους

ξένες επενδύσεις στοχεύουμε και από ποιες χώρες.

ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΉ ΑΝΆΓΚΗ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΊΣΕΩΝ

Επιπλέον, είναι επιβεβλημένο να προχωρήσουν

τάχιστα οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, κυρίως αυτές

που αφορούν στην τεχνολογική αναβάθμιση των

κρατικών υπηρεσιών και την εξυπηρέτηση των

επιχειρήσεων και των πολιτών. Είναι ιδιαίτερα

σημαντικό να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της

χώρας σε ένα δύσκολο εξωτερικό περιβάλλον.

Την ίδια στιγμή, αν και ο κρατικός προϋπολογισμός

είναι πλεονασματικός, θα πρέπει να εξεταστούν οι

τρόποι για καλύτερη διαχείριση των ανελαστικών

δαπανών και η διοχέτευσή τους σε παραγωγικές

μονάδες της οικονομίας με πολλαπλασιαστικό

όφελος. Σημειώνεται ότι, η κεντρική κυβέρνηση

συνεχίζει να παρουσιάζει ελλείμματα.

Τα φορολογικά έσοδα τόσο από έμμεσους αλλά και

άμεσους φόρους ενισχύονται, απόρροια των αυξημένων

τιμών λόγω πληθωρισμού (ΦΠΑ) αλλά και

της ενισχυμένης επιχειρηματικής δραστηριότητας

και μετεγκατάστασης στελεχών/υπαλλήλων ξένων

εταιρειών στην Κύπρο (εταιρικός φόρος και φόρος

εισοδήματος).

Είναι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αναμένεται

τη χρονιά που έρχεται, η ανακοίνωση μέτρων ή

μερικών μέτρων που θα αφορούν τη φορολογική

μεταρρύθμιση. Η φορολογία είναι ένα εργαλείο/

μέσο που δίνει τη δυνατότητα καλύτερου διαμοιρασμού

του πλούτου που δημιουργείται και προώθησης

των δημοσιονομικών και κοινωνικών πολιτικών

μιας κυβέρνησης.

Η ΜΕΣΑΊΑ ΤΆΞΗ ΚΑΙ

Η ΦΡΑΝΚΦΟΎΡΤΗ

Θα πρέπει σταδιακά οι καλοί δημοσιονομικοί

δείκτες να μεταφερθούν στην καθημερινότητα των

πολιτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σημαντικές

δυσκολίες. Ακρίβεια, υψηλό κόστος στέγασης και

υψηλά επιτόκια, συνθέτουν ένα μείγμα δυσκολιών

και μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος.

Πέραν των ατόμων που βρίσκονται εντός των

κριτηρίων της επιδοματικής πολιτικής του κράτους,

υπάρχει η κατηγορία των πολιτών που συμπεριλαμ-

Η ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΉ

ΧΑΛΆΡΩΣΗ ΘΑ

ΔΏΣΕΙ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΗ

ΡΕΥΣΤΌΤΗΤΑ

ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΆ ΚΑΙ Ο

ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΌΣ

ΤΟΜΈΑΣ ΘΑ ΠΡΈΠΕΙ

ΝΑ ΕΝΙΣΧΎΣΕΙ

ΤΟΝ ΡΌΛΟ ΤΟΥ ΩΣ

ΧΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣ ΤΗΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

βάνονται στη λεγόμενη μεσαία τάξη, η οποία αντιμετωπίζει

σημαντικές προκλήσεις και μέσα από την

παραχώρηση φορολογικών εκπτώσεων και απαλλαγών,

εντός δημοσιονομικών πλαισίων, θα μπορούσε

να δει το διαθέσιμό της εισόδημα να ενισχύεται.

Σημαντικά αναμενόμενο γεγονός για την επόμενη

χρονιά είναι η περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής

πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες. Αυτό θα

δώσει περισσότερη ρευστότητα στην αγορά και ο

χρηματοπιστωτικός τομέας θα πρέπει να ενισχύσει

τον ρόλο του ως χρηματοδότης της οικονομίας.

Αυτό είναι υψίστης σημασίας για τη χώρα μας εφόσον,

ελλείψει εναλλακτικών εργαλείων χρηματοδότησης,

ο δανεισμός αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό

εργαλείο. Φυσικά ο δανεισμός πρέπει να παρέχεται

μέσα στα πλαίσια και κριτήρια που τίθενται από τους

κανονισμούς της Κεντρικής Τράπεζας.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει να

διαχειριστεί την υποτονική ανάπτυξη του πυρήνα της

Ευρωζώνης, με τη Γαλλία και τη Γερμανία να αντιμετωπίζουν

σημαντικές προκλήσεις, την πτώση της

ισοτιμίας του ευρώ και τις πιθανές νέες πληθωριστικές

πιέσεις.

ΤΟ ΜΕΤΑΒΑΛΛΌΜΕΝΟ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΌ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ

Την ίδια στιγμή η πιο μεγάλη παγκόσμια οικονομία

τον επόμενο χρόνο θα έχει νέο πρόεδρο, οπότε οι

πολιτικές που θα εφαρμόσει ο κος Τραμπ θα επηρεάσουν

τις εθνικές οικονομίες, άλλες περισσότερο,

άλλες λιγότερο.

Η επιβολή δασμών, η προσήλωση στα συμβατικά

καύσιμα αντί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η

αναγκαιότητα για περιορισμό των ελλειμμάτων, το

μεταναστευτικό, η «φιλική» διαχείριση των κρυπτονομισμάτων

και οι πολιτικές ενίσχυσης του δολαρίου

ως το κύριο νόμισμα των διεθνών εμπορικών συναλλαγών,

φαίνεται να είναι στις πολιτικές προθέσεις

του νέου Αμερικανού προέδρου.

Επιπλέον ιδιαίτερο ενδιαφέρον εστιάζει το πώς θα

διαχειριστεί το Ουκρανικό και το Μεσανατολικό, αλλά

και γενικότερα τις γεωπολιτικές εντάσεις. Για παράδειγμα,

πιθανή λήξη του Ουκρανικού ζητήματος και

σταδιακή απόσυρση των κυρώσεων και αντικυρώσεων

θα δώσει άλλη ώθηση στην παγκόσμια οικονομία

και κυρίως στην ευρωπαϊκή, η οποία φαίνεται να

είναι το κύριο θύμα των εξελίξεων.

Φυσικά ο παγκόσμιος οικονομικός και πολιτικός χάρτης

έχει αλλάξει και δύσκολα (θεωρείται αδύνατο)

θα επανέλθει στην προ-ουκρανικού κατάσταση. Κίνα

και Ρωσία θα συνεχίσουν να αναζητούν ενισχυμένο

ρόλο, ενώ ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο το πώς

θα αντιδράσει η κινεζική κυβέρνηση αν ο κ. Τραμπ

προχωρήσει, στην επιβολή «εξοντωτικών» δασμών

στα κινεζικά προϊόντα.

ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΆ

ΣΕ ΕΓΡΉΓΟΡΣΗ

Την ίδια στιγμή εξελίξεις αναμένονται στο Μεσανατολικό

και γενικότερα στην περιοχή, κάτι που

ενδεχομένως να επηρεάσει και την Κύπρο, εφόσον

σημαντικό μέρος ξένων επενδύσεων προέρχεται από

τις γειτονικές χώρες. Εξομάλυνση της κατάστασης

αναμένεται να δώσει ώθηση στις επιχειρηματικές

δραστηριότητες, ενώ η χώρα μας μπορεί να αποτελέσει

τον διαμετακομιστικό σταθμό σε οποιεσδήποτε

προσπάθειες ανοικοδόμησης περιοχών.

Οι αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον δημιουργούν

προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες, το ζητούμενο είναι να

υπάρχουν καλά αντανακλαστικά και να λαμβάνονται

γρήγορες αποφάσεις. Θα πρέπει να κτίσουμε στα

θετικά και τα καλά δημοσιονομικά το επιτρέπουν.

Εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών, φιλική φορολογική

μεταρρύθμιση, με στήριξη και των κυπριακών

επιχειρήσεων και επαγγελματιών, προσέλκυση

επενδύσεων με πολλαπλασιαστικά και οριζόντια

οφέλη, ενίσχυση του ανταγωνισμού και βελτίωση της

καθημερινότητας των πολιτών, μέσα από στοχευμένη

κοινωνική πολιτική, πρέπει να είναι οι προτεραιότητες

για το επόμενο έτος.

EconomyToday 45

ΘΕΜΑ

2025 ΕΝΌΨΕΙ:

ΤΑ ΚΑΥΤΆ ΕΡΩΤΉΜΑΤΑ

ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΓΟΡΈΣ

Οι γεωπολιτικές και οι νομισματικές εξελίξεις

αποτελούν τις κύριες προκλήσεις για το 2025,

θέτοντας βασανιστικά ερωτήματα για τους

οικονομολόγους και τους επενδυτές για το πώς

θα κινηθεί η παγκόσμια οικονομία το νέο έτος.

ΤΟΥ ΒΡΑΣΊΔΑ ΝΕΟΦΎΤΟΥ

Υπεύθυνου Επενδυτικής Έρευνας στην

Exclusive Capital

46 EconomyToday

Το 2024 τελειώνει με τις διεθνείς χρηματαγορές

να βρίσκονται σε μεγάλη ευφορία

και τις μετοχές σε επίπεδα ρεκόρ,

τον Ντόναλντ Τραμπ να κερδίζει δεύτερη

θητεία στον Λευκό Οίκο, το Bitcoin να έχει

σκαρφαλώσει πέραν των $100.000, το χρυσό στα

$2.700 την ουγκιά, το αμερικανικό δολάριο να είναι

πολύ δυνατό έναντι του ευρώ, της στερλίνας και των

υπόλοιπων κυριότερων νομισμάτων, τις κεντρικές

τράπεζες να έχουν ήδη ξεκινήσει τον κύκλο μειώσεων

των βασικών επιτοκίων τους και με μια Μέση Ανατολή

χωρίς Χαμάς, Χεσμπολάχ και Άσαντ στη Συρία.

Το μεγάλο ερώτημα των οικονομολόγων και των

επενδυτών είναι αν θα κινηθεί εξίσου καλά το 2025

ή θα αλλάξει το κλίμα λόγω γεωπολιτικών και νομισματικών

εξελίξεων.

Τα βασικά ερωτήματα είναι:

• Πόσο αρνητικά θα επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα από τους αναμενόμενους εμπορικούς

δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ σε Κίνα και συμμάχους;

• Πώς θα μπορούσαν να ανταποκριθούν οικονομίες

όπως η Κίνα σε τιμωρητικές εμπορικές ενέργειες

των ΗΠΑ;

• Πόσο περισσότερο χώρο θα έχουν οι κεντρικές

τράπεζες για να μειώσουν τα επιτόκια το 2025 σε

περίπτωση ανόδου του πληθωρισμού λόγω εμπορικού

πολέμου ΗΠΑ-Κίνας;

• Πώς θα επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία και

τις τιμές πετρελαίου μια περαιτέρω επιδείνωση της

στρατιωτικής κρίσης στη Μέση Ανατολή, Συρία και

στις σχέσεις Ιράν-Ισραήλ;

• Εάν οι μετοχές των ΗΠΑ μπορούν να συνεχίσουν να

αποκομίζουν κέρδη – και εάν οι μετοχές εκτός ΗΠΑ

θα καλύψουν τη διαφορά;

• Εάν οι εμπορικοί πόλεμοι οδηγήσουν σε ασθενέστερο

δολάριο ή ευρώ μέσα στο 2025;

• Εάν το ξέφρενο ράλι στο Bitcoin και στα υπόλοιπα

κρυπτονομίσματα συνεχίσει λόγω των ευνοϊκών

κανονισμών από τη διακυβέρνηση Τραμπ;

ΕΠΑΝΕΚΛΟΓΉ ΤΟΥ

ΝΤΌΝΑΛΝΤ ΤΡΑΜΠ

Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως Προέδρου των

Ηνωμένων Πολιτειών το 2024 αναμένεται να έχει

σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομική,

πολιτική και γεωπολιτική σκηνή.

Οι οικονομολόγοι αναμένουν ότι οι πολιτικές που θα

εφαρμόσει, γνωστές ως «Trumponomics 2.0», θα

περιλαμβάνουν εμπορικούς δασμούς, φορολογικές

μειώσεις, απορρύθμιση και αυστηρότερη μετανάστευση.

Αυτές οι πολιτικές αναμένονται να επηρεάσουν όχι

μόνο τις ΗΠΑ αλλά και την παγκόσμια οικονομία, το

ελεύθερο εμπόριο και τις διεθνείς πολιτικές σχέσεις.

EconomyToday 47

ΘΕΜΑ

Οι δασμοί που προγραμματίζονται για την Κίνα και άλλες

χώρες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εμπορικούς

πολέμους, οι οποίοι θα έχουν αρνητικές συνέπειες για

την παγκόσμια οικονομία.

Επίσης, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι θα είναι επίσης σημαντικοί,

καθώς οι επιθετικοί δασμοί μπορεί να προκαλέσουν

αντιδράσεις από άλλες χώρες, οδηγώντας

σε περαιτέρω εμπορικές εντάσεις.

Ο αντίκτυπος αυτών των πολιτικών θα εξαρτηθεί

από την αντίδραση άλλων χωρών, καθώς και από τη

δυνατότητα της κυβέρνησης Τραμπ να υλοποιήσει τις

προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΈΣ ΑΛΛΑΓΈΣ

ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ

ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΤΩΝ ΗΠΑ

Ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη για να υπηρετήσει ως ο

47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ το

Ρεπουμπλικανικό Κόμμα διατήρησε την πλειοψηφία

του στη Βουλή των Αντιπροσώπων και ανέκτησε την

πλειοψηφία στη Γερουσία.

Ο ενοποιημένος ρεπουμπλικανικός έλεγχος του Κογκρέσου

και του Λευκού Οίκου ανοίγει την πόρτα σε πιθανές

σημαντικές αλλαγές στην οικονομική πολιτική των ΗΠΑ.

Αυτές οι προσαρμογές πολιτικής είναι πιθανό να έχουν

σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία των ΗΠΑ καθώς

και σε πολλές ξένες οικονομίες όχι μόνο το 2025,

αλλά κατά τη διάρκεια τουλάχιστον των επόμενων

τεσσάρων ετών.

ΔΑΣΜΟΊ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΈΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΈΣ

Ίσως κανένα θέμα πολιτικής δεν έχει συγκεντρώσει

περισσότερη προσοχή από την υποστήριξη του εκλεγμένου

προέδρου Τραμπ για υψηλότερους εμπορικούς

δασμούς.

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του, ο Τραμπ πρότεινε

δασμό 10% σε όλα τα αγαθά που εισάγονται

στις Ηνωμένες Πολιτείες, με εισφορά 60% σε όλα τα

εισαγόμενα αγαθά από την Κίνα.

Μόλις λίγες εβδομάδες μετά την εκλογή του, ο Πρόεδρος

Τραμπ ανακοίνωσε επίσης έναν πιθανό δασμό 25%

σε όλες τις εισαγωγές από τον Καναδά, καθώς και το

Μεξικό και αύξησε ξανά την προοπτική υψηλότερου

δασμολογικού συντελεστή στις κινεζικές εισαγωγές

για ακόμη 10%.

Δεδομένων των εκτεταμένων εμπορικών δεσμών με τις

ΗΠΑ, οι οικονομίες του Καναδά και Μεξικού είναι πιο

ευαίσθητες στους πιθανούς δασμούς, καθώς εξάγουν

πέραν του 70% στις ΗΠΑ.

Φυσικά, αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να αποδειχθεί

πολύ επιθετική ή πολύ καλοήθης. Ίσως ο πρόεδρος

Τραμπ να υιοθετήσει πολύ χαμηλότερους δασμούς

και να εφαρμόσει δασμούς με πιο στοχευμένο τρόπο

σε συγκεκριμένα αγαθά, ειδικά προς τα τεχνολογικά

προϊόντα από την Κίνα.

ΔΑΣΜΟΊ ΑΝΤΙΠΟΊΝΩΝ

Ενώ η αύξηση των δασμών μπορεί να έχει αρνητικές

επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία στο σύνολό

της, η έκθεση των δασμών -σε συνδυασμό με πιθανούς

δασμούς αντιποίνων- θα διαδραματίσει ρόλο στον

προσδιορισμό του ποιες οικονομίες και νομίσματα

θα επηρεαστούν περισσότερο από τις αλλαγές στην

εμπορική πολιτική των ΗΠΑ.

Οι χώρες που εξαρτώνται από την καταναλωτική ζήτηση

των ΗΠΑ, όπως το Μεξικό και Καναδάς και οι χώρες

που εισάγουν από τις ΗΠΑ πιθανότατα θα διαταραχθούν

πιο έντονα, ειδικά η Ευρώπη, Ιαπωνία, Νότιος Κορέα,

Ταϊβάν και άλλες.

Σε περίπτωση που αυτές οι οικονομίες δεχτούν σημαντική

πίεση ή επέλθει κρίση ισοζυγίου πληρωμών, το

κλίμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές θα μπορούσε να

επιδεινωθεί σε σημείο που ο οικονομικός αντίκτυπος

των δασμών να ενισχυθεί.

Από την άλλη πλευρά, τα έθνη με σχετικά κλειστές

οικονομίες που δεν εξαρτώνται από το εμπόριο των

ΗΠΑ μπορεί να είναι πιο απομονωμένα. Στην πραγματικότητα,

οι χώρες με περιορισμένη έκθεση θα

μπορούσαν ενδεχομένως να επωφεληθούν από τους

δασμούς ενσωματώνοντας περισσότερο στην παγκόσμια

48 EconomyToday

Συνολικά, οι νέοι δασμοί θα πρέπει να είναι καθαρά

αρνητικός καταλύτης για την παγκόσμια οικονομία, αλλά

οι διακυμάνσεις στην έκθεση στην εμπορική πολιτική

των ΗΠΑ θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε αποκλίνουσες

οικονομικές προοπτικές για τις οικονομίες

σε όλο τον κόσμο.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΑΝΆΠΤΥΞΗ

ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΊΣ ΣΧΈΣΕΙΣ

Είναι πλέον ευρέως κατανοητό ότι η δεύτερη θητεία

του Ντόναλντ Τραμπ θα φέρει σημαντικές αλλαγές

στην οικονομική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών,

οι οποίες θα επηρεάσουν την ανάπτυξη της οικονομίας.

Οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs προβλέπουν ότι

η αμερικανική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 2,5% το

2025, ξεπερνώντας τις γενικές προσδοκίες και άλλες

αναπτυγμένες οικονομίες για τρίτη συνεχόμενη χρονιά.

Αυτή η ανάπτυξη αναμένεται να προέλθει από μια σειρά

παραγόντων, όπως οι φορολογικές ελαφρύνσεις και

η ρύθμιση που ευνοεί τις επιχειρήσεις και το εμπόριο.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Bank of America, η

παγκόσμια ανάπτυξη για το 2025-2026 αναμένεται

να κυμανθεί μεταξύ 3,2% και 3,3%. Η ανάπτυξη αυτή

θα είναι αποτέλεσμα της υπερ-απόδοσης των ΗΠΑ σε

σχέση με άλλες χώρες όπως η Ευρωζώνη και η Κίνα,

οι οποίες ίσως πληγούν από τους αναμενόμενους

εμπορικούς δασμούς.

αλυσίδα εφοδιασμού.

Καθώς οι δασμοί αυξάνουν το κόστος της επιχειρηματικής

δραστηριότητας στην Κίνα, οι εισαγωγείς των

ΗΠΑ ενδέχεται να εντείνουν τις προσπάθειες για την

εύρεση εναλλακτικών κόμβων παραγωγής.

Νέες επενδύσεις σε κέντρα παραγωγής χαμηλού

κόστους και βελτιωμένη εξαγωγική ικανότητα θα μπορούσαν

να τονώσουν την ανάπτυξη και τις συνολικές

οικονομικές προοπτικές σε ορισμένες χώρες, ειδικά

σε Ινδία, Βραζιλία και Βιετνάμ.

Η Βραζιλία και η Ινδία είναι σχετικά κλειστές στο εμπόριο,

καθώς οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν

ένα ασήμαντο μέρος της οικονομίας της Βραζιλίας και

ένα μικρό κλάσμα της παραγωγής της Ινδίας. Αντίθετα,

τροφοδοτούνται από την εγχώρια ζήτηση και

τις επενδύσεις, αφήνοντας και τις δύο οικονομίες

κάπως προστατευμένες από το αυξανόμενο αίσθημα

προστατευτισμού.

Η Ινδία και το Βιετνάμ θα μπορούσαν να είναι κάποιες

από τις οικονομίες που επωφελούνται από τους δασμούς

προς την Κίνα. Μια παγκόσμια προσπάθεια για

ανακατανομή των αλυσίδων εφοδιασμού μακριά από την

Κίνα έχει ξεκινήσει μετά την COVID-19 και τα στοιχεία

δείχνουν ότι η Ινδία και το Βιετνάμ έχουν ήδη ωφεληθεί.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΉ ΠΟΛΙΤΙΚΉ

ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΊΑ

Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί τη συνέχιση των φορολογικών

μειώσεων που είχαν εφαρμοστεί κατά την πρώτη του

θητεία. Αυτό περιλαμβάνει τη μείωση του εταιρικού

φόρου από το 21% στο 15%, καθώς και τη διατήρηση

των μειώσεων στη φορολογία εισοδήματος φυσικών

προσώπων. Ωστόσο, οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι παραμένουν

υψηλοί λόγω των ήδη μεγάλων ελλειμμάτων

του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.

ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΆ

ΕΡΓΑΣΊΑΣ ΚΑΙ ΤΟΝ

ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΌ

Η εφαρμογή αυτών των πολιτικών μπορεί να οδηγήσει

σε υψηλότερη ανάπτυξη και πληθωρισμό στις ΗΠΑ που

θα μπορούσε να ενισχύσει τα πραγματικά επιτόκια και

να οδηγήσει σε ισχυρότερο δολάριο. Παράλληλα, οι

δασμοί ενδέχεται να προκαλέσουν αύξηση του κόστους

ζωής λόγω υψηλότερων τιμών εισαγόμενων αγαθών.

ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ

Συνολικά, οι πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται

να έχουν θετικό αντίκτυπο στην αμερικανική οικονομία

βραχυπρόθεσμα και αρνητικό στην παγκόσμια οικονομία,

αλλά οι μακροπρόθεσμες συνέπειες μπορεί να είναι πιο

περίπλοκες λόγω των πιθανών εμπορικών πολέμων

και γεωπολιτικών εντάσεων που μπορεί να προκύψουν.

EconomyToday 49

ΘΕΜΑ

50 EconomyToday

ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΈΣ

ΤΡΑΜΠ

ΚΑΙ ΤΑ ΣΕΝΆΡΙΑ

ΠΟΥ ΞΕΔΙΠΛΏΝΟΝΤΑΙ

ΤΟ 2025

Η στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ για την εμπορική πολιτική

και τις πιθανές επιπτώσεις της στην οικονομία και τη γεωπολιτική

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΐΔΗ

Ο

Ντόναλντ Τραμπ επανεξελέγη

τον Νοέμβριο του 2024

ως ο 47ος πρόεδρος των

Ηνωμένων Πολιτειών,

υποσχόμενος να ενισχύσει

την αμερικανική οικονομία με μια σειρά

από επιθετικές οικονομικές και εμπορικές

πολιτικές. Η στρατηγική του για την αύξηση

των δασμών στις εισαγωγές και τη μείωση

των φόρων έχει προκαλέσει έντονες

αντιδράσεις, με πολλούς οικονομολόγους να

προειδοποιούν για τις αρνητικές συνέπειες

που ενδέχεται να έχει για τους Αμερικανούς

καταναλωτές και την παγκόσμια οικονομία.

Παράλληλα, η στρατηγική του προβάλλει την

επανεκκίνηση της εγχώριας παραγωγής, ενώ

προσπαθεί να επιτύχει μια νέα ισορροπία στις

εμπορικές σχέσεις με τις μεγάλες οικονομίες

του κόσμου, όπως η Κίνα, η Ευρωπαϊκή

Ένωση και ο Καναδάς.

Αυτή η στρατηγική, αν και αποσκοπεί στην

ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας, έχει

δημιουργήσει έναν έντονο διάλογο για το

EconomyToday 51

ΘΕΜΑ

μέλλον του εμπορίου, της απασχόλησης και των

τιμών σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία.

Στο άρθρο αυτό, θα εξετάσουμε τις πιθανές

συνέπειες αυτής της στρατηγικής, τα οικονομικά

και γεωπολιτικά σενάρια που ενδέχεται

να αναπτυχθούν και τις αβεβαιότητες που

συνοδεύουν την εφαρμογή της.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΤΡΑΜΠ

ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΊΩΣΗ ΤΩΝ ΦΌΡΩΝ

ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΣΜΏΝ

Η βασική ιδέα πίσω από τη στρατηγική του

Τραμπ είναι απλή: να μειώσει τη φορολογία

για επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα, ενώ

ταυτόχρονα να χρηματοδοτήσει τις φορολογικές

περικοπές επιβάλλοντας δασμούς σε αγαθά που

εισέρχονται στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, ο Τραμπ

έχει υποσχεθεί να μειώσει τον εταιρικό φόρο των

εταιρειών που κατασκευάζουν τα προϊόντα τους

στις ΗΠΑ, από 21% σε 15%. Αυτό είναι μέρος

της ατζέντας «Πρώτα η Αμερική» του εκλεγμένου

προέδρου, με ένα από τα πιο ανταγωνιστικά

φορολογικά καθεστώτα στον κόσμο, σχεδιασμένο

να αποτρέπει τις αμερικανικές εταιρείες από το να

μεταφέρουν την παραγωγή τους στο εξωτερικό και

να πείθει ξένους κατασκευαστές να μετακινηθούν

στις ΗΠΑ.

Επιπρόσθετα, ο Τραμπ επιδιώκει να καταστήσει

μόνιμη τη φορολογική μεταρρύθμιση που

πραγματοποιήθηκε το 2017 κατά την

προηγούμενη θητεία του, γνωστή ως «Tax Cuts

and Jobs Act» (Νόμος για Φορολογικές Μειώσεις

και Θέσεις Εργασίας). Αυτή η νομοθεσία έφερε

σημαντικές αλλαγές στο φορολογικό σύστημα

των ΗΠΑ, περιλαμβάνοντας μειώσεις στους

φορολογικούς συντελεστές για φυσικά πρόσωπα

και αναπροσαρμογή των φορολογικών κλιμακίων.

Επιπλέον, αύξησε το αφορολόγητο ποσό (standard

deduction), διπλασιάζοντας το ποσό που μπορούν

να αφαιρούν οι φορολογούμενοι από το εισόδημά

τους πριν υπολογιστεί ο φόρος και περιόρισε ή

εξάλειψε ορισμένες εκπτώσεις και φοροαπαλλαγές,

όπως για τους τόκους υποθηκών και τους κρατικούς

και τοπικούς φόρους. Αυτές οι μειώσεις φόρων

για τα φυσικά πρόσωπα έχουν προσωρινή ισχύ και

αναμένεται να λήξουν το 2025, εκτός εάν ληφθεί

νομοθετική δράση για να γίνουν μόνιμες. Ωστόσο, οι

επικριτές του Τραμπ αναφέρουν ότι οι φορολογικές

μειώσεις που προτείνει, θα κοστίσουν στο κράτος

έσοδα αξίας έως και 7,5 τρισεκατομμυρίων

δολαρίων για την επόμενη δεκαετία.

Παρόλο που τα σχέδια είναι ασαφή και τα

προτεινόμενα νούμερα συνεχώς μεταβαλλόμενα,

ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι θα χρηματοδοτήσει τις

φορολογικές περικοπές επιβάλλοντας δασμούς

σε ξένα αγαθά που εισέρχονται στις ΗΠΑ και έχει

προτείνει την ιδέα επιβολής φόρου άνω του 60%

52 EconomyToday

ΚΑΘΏΣ ΟΙ ΔΑΣΜΟΊ

ΑΥΞΆΝΟΥΝ

ΤΙΣ ΤΙΜΈΣ ΤΩΝ

ΕΙΣΑΓΌΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ,

ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΈΣ

ΑΝΑΜΈΝΕΤΑΙ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΊΣΟΥΝ

ΑΥΞΗΜΈΝΟ

ΚΌΣΤΟΣ ΖΩΉΣ

στα κινεζικά προϊόντα και μεταξύ 10%-25% στα

αγαθά από τον υπόλοιπο κόσμο. Σύμφωνα με αυτή

τη στρατηγική, οι ΗΠΑ θα αποκομίσουν τα οφέλη

της επαναβιομηχάνισης, ενώ οι καταναλωτές θα

επωφεληθούν από τους μειωμένους φόρους, οι

οποίοι θα τους επιτρέψουν να απορροφήσουν το

αυξημένο κόστος των εισαγόμενων προϊόντων.

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές αβεβαιότητες και

αντιφάσεις σ’ αυτό το σχέδιο. Το Tax Foundation,

ένα αμερικανικό think tank, έχει εκτιμήσει ότι

ένας γενικός δασμός 10% θα αποφέρει 2

τρισεκατομμύρια δολάρια σε 10 χρόνια, ενώ ένας

δασμός 20% θα αποφέρει 3,3 τρισεκατομμύρια

δολάρια – πολύ λιγότερα από το αναγκαίο για να

καλυφθούν πλήρως οι απώλειες εσόδων από τη

μόνιμη θέσπιση των φορολογικών περικοπών του

2017. Υπενθυμίζεται ότι το χρέος των ΗΠΑ έχει

ξεπεράσει το 120% του ακαθάριστου εγχώριου

προϊόντος της χώρας, ενώ υπάρχουν κατά καιρούς

ανησυχίες για το μέγεθος του δημοσιονομικού της

ελλείμματος.

ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΣΤΟΥΣ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΈΣ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

Ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της στρατηγικής

Τραμπ είναι ο αντίκτυπος στους καταναλωτές.

Καθώς οι δασμοί αυξάνουν τις τιμές των

εισαγόμενων προϊόντων, οι καταναλωτές

αναμένεται να αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος

ζωής. Ο πληθωρισμός που θα προκύψει από

τις αυξήσεις των τιμών αυτών θα επηρεάσει

περισσότερο τα φτωχότερα νοικοκυριά, καθώς οι

ανάγκες τους σε βασικά αγαθά είναι μεγαλύτερες

και λιγότερο ευέλικτες.

Για παράδειγμα, τα αγαθά που εισάγονται από

την Κίνα, όπως τα ηλεκτρονικά, τα ρούχα και τα

είδη καταναλωτικής τεχνολογίας, αναμένεται να

αυξήσουν την τιμή τους, κάτι που θα επηρεάσει

τα αμερικανικά νοικοκυριά, ιδίως τα μεσαία

και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα. Αν και η

φορολογική ελάφρυνση για τα νοικοκυριά μπορεί

να βοηθήσει να μετριαστούν οι συνέπειες για τους

καταναλωτές, οι αυξήσεις τιμών θα οδηγήσουν

σε αυξημένο κόστος για πολλούς τομείς της

οικονομίας.

Ορισμένοι οικονομολόγοι θεωρούν ότι η

στρατηγική του Τραμπ μπορεί να προκαλέσει

στασιμοπληθωρισμό, δηλαδή μια κατάσταση όπου

η αύξηση των τιμών συνδυάζεται με μειωμένη

οικονομική ανάπτυξη και αυξανόμενη ανεργία.

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν οι επιχειρήσεις,

προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξήσεις

των εισαγωγών, μετακυλήσουν το κόστος στους

καταναλωτές και ταυτόχρονα μειώσουν τις

επενδύσεις τους, προκαλώντας ακόμα και ύφεση.

ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΈΣ

ΙΣΟΤΙΜΊΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ

Η στρατηγική του Τραμπ για την επιβολή υψηλών

δασμών έχει την ικανότητα να επηρεάσει

σημαντικά τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Αν και

οι δασμοί μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση

των τιμών των εισαγόμενων προϊόντων και σε

πιθανή ανατίμηση του δολαρίου, αυτή η εξέλιξη

μπορεί να είναι αντίθετη με τους αρχικούς στόχους

της πολιτικής του. Ειδικότερα, το σχέδιο του

Τραμπ στόχευε σε ένα ασθενέστερο δολάριο για

να καταστήσει τις αμερικανικές εξαγωγές πιο

ανταγωνιστικές και να ενθαρρύνει ξένες εταιρείες

να επενδύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ωστόσο, η πρόσφατη ανατίμηση του δολαρίου,

που οδήγησε τον δείκτη δολαρίου στα υψηλότερα

επίπεδα των τελευταίων δύο ετών, αποδίδεται σε

προσδοκίες για φιλοεπιχειρηματικές πολιτικές,

όπως η απορρύθμιση και οι φορολογικές

ελαφρύνσεις. Ένα ισχυρότερο δολάριο, αν και

ενισχύει την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών

καταναλωτών για εισαγόμενα αγαθά, δημιουργεί

προκλήσεις για τους εξαγωγείς, καθώς καθιστά

τα προϊόντα τους λιγότερο ανταγωνιστικά στις

διεθνείς αγορές.

Επιπλέον, οι εμπορικές εντάσεις μπορούν

EconomyToday 53

ΘΕΜΑ

να προκαλέσουν αστάθεια στις αγορές

συναλλάγματος. Καθώς οι επενδυτές αναζητούν

ασφαλή καταφύγια, η αυξημένη ζήτηση για το

δολάριο μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω

ανατίμηση, επιδεινώνοντας το εμπορικό έλλειμμα

των ΗΠΑ και επηρεάζοντας αρνητικά τις εξαγωγές.

Αυτή η αντίθεση μεταξύ των στόχων της πολιτικής

και της πραγματικής εξέλιξης της ισοτιμίας του

δολαρίου αποτελεί μια σημαντική πρόκληση

για την επίτευξη των οικονομικών στόχων της

διοίκησης Τραμπ.

Η ΑΝΤΊΔΡΑΣΗ ΤΩΝ

ΕΜΠΟΡΙΚΏΝ ΣΥΜΜΆΧΩΝ

ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΈΣ

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΈΣΕΙΣ

Η επικείμενη επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ έχει

προκαλέσει κατά καιρούς έντονες αντιδράσεις

και κριτική από τους εμπορικούς της συμμάχους,

κυρίως από την Κίνα, το Μεξικό, τον Καναδά και

54 EconomyToday

ΤΟ ΕΝΔΕΧΌΜΕΝΟ

ΝΑ ΑΠΟΤΎΧΕΙ Η

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΤΟΥ

ΤΡΑΜΠ ΣΤΗΝ

ΥΛΟΠΟΊΗΣΗ ΤΩΝ

ΣΤΌΧΩΝ ΤΟΥ

ΓΙΑ ΕΝΊΣΧΥΣΗ

ΤΗΣ ΕΓΧΏΡΙΑΣ

ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ΚΑΙ

ΜΕΊΩΣΗ ΤΟΥ

ΕΜΠΟΡΙΚΟΎ

ΕΛΛΕΊΜΜΑΤΟΣ

ΕΊΝΑΙ ΑΡΚΕΤΆ

ΠΙΘΑΝΌ

την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόσφατα, σε απάντηση

στην πρόταση του Τραμπ να επιβάλει επιπλέον

δασμούς στα κινεζικά αγαθά λόγω των ροών

φαιντανύλης, η Κίνα επέκρινε την κίνηση,

κατηγορώντας τον Τραμπ ότι μεταθέτει την ευθύνη

για την κρίση οπιοειδών της Αμερικής στην Κίνα.

Ο Τραμπ, ο οποίος αναλαμβάνει καθήκοντα στις

20 Ιανουαρίου, ανακοίνωσε σχέδια για επιβολή

δασμού 10% στα κινεζικά προϊόντα για να πιέσει

το Πεκίνο να περιορίσει τη διακίνηση χημικών

ουσιών που παρασκευάζονται στην Κίνα και

χρησιμοποιούνται στο εν λόγω ναρκωτικό. Ο

εκπρόσωπος του Υπουργείου Εμπορίου της Κίνας,

Χε Γιαντόνγκ, επανέλαβε την πάγια θέση της

Κίνας κατά των μονομερών αυξήσεων δασμών,

υποστηρίζοντας ότι τέτοια μέτρα δεν θα λύσουν

τα προβλήματα των ΗΠΑ και προτρέποντας την

τήρηση των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού

Εμπορίου για σταθερές οικονομικές και εμπορικές

σχέσεις.

Η ΠΡΏΤΗ ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΣΎΓΚΡΟΥΣΗ

ΜΕΤΑΞΎ ΗΠΑ ΚΑΙ ΚΊΝΑΣ ΚΑΤΆ ΤΗΝ

ΠΡΏΤΗ ΘΗΤΕΊΑ ΤΟΥ ΤΡΑΜΠ, ΚΑΘΏΣ

ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΈΣ ΠΕΡΙΚΟΠΈΣ ΤΟΥ

2017, ΕΊΧΑΝ ΜΕΙΚΤΆ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

Υπενθυμίζεται ότι στην πρώτη θητεία του, ο Τραμπ

ενέκρινε δασμούς σε κινέζικα προϊόντα που

κυμαίνονταν από 7,5% έως 25% και προκάλεσαν

σημαντικές αναταράξεις στις παγκόσμιες αλυσίδες

εφοδιασμού. Η προοπτική ακόμη υψηλότερων

δασμών, που ενδέχεται να φτάσουν έως και το

200% όπως υποδεικνύει ο υποψήφιος του Τραμπ

για το Υπουργείο Εμπορίου, Χάουαρντ Λάτνικ, έχει

πυροδοτήσει ανησυχίες. Τα κινεζικά κρατικά μέσα

ενημέρωσης έχουν προειδοποιήσει για έναν αμοιβαία

καταστροφικό εμπορικό πόλεμο, υπογραμμίζοντας

τους κινδύνους και για τις δύο οικονομίες.

Οι εμπορικές εντάσεις αντικατοπτρίζουν ένα

ευρύτερο πρότυπο οικονομικής αντιπαλότητας,

καθώς και οι δύο χώρες διαχειρίζονται σύνθετες

αλληλεξαρτήσεις. Ένας νέος εμπορικός πόλεμος

μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες και για τις δύο

αλλά και για τις υπόλοιπες χώρες. Πιθανά αντίποινα

από την Κίνα θα μπορούσαν να περιορίσουν

την παγκόσμια ζήτηση, να αυξήσουν τις τιμές και

να μειώσουν την οικονομική ανάπτυξη.

ΠΙΘΑΝΆ ΣΕΝΆΡΙΑ

ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΌΘΕΣΜΕΣ

ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι διεθνείς οικονομικές

σχέσεις είναι πολυπαραγοντικές και επηρεάζονται

από πολλές μεταβλητές πέραν των εμπορικών πολιτικών

των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, υπάρχουν αρκετά

πιθανά σενάρια για το πώς θα εξελιχθούν οι συνέπειες

της στρατηγικής του Τραμπ, με τα κυριότερα

να περιλαμβάνουν τα παρακάτω ενδεχόμενα:

1. Επιτυχής επανεκκίνηση της εγχώριας

παραγωγής:

Εάν οι ΗΠΑ καταφέρουν να ενισχύσουν την

εγχώρια παραγωγή, αυτό μπορεί να οδηγήσει

σε αυξημένες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερη

οικονομική αυτονομία. Αυτό το σενάριο προϋποθέτει

σημαντικές επενδύσεις στην παραγωγή

και στην καινοτομία, αλλά και την ικανότητα να

αναπτυχθούν ανταγωνιστικά προϊόντα που να

αντικαταστήσουν τις εισαγωγές.

2. Αύξηση του πληθωρισμού και μείωση της

οικονομικής ανάπτυξης:

Σε αυτό το σενάριο, οι δασμοί οδηγούν σε

σημαντικές αυξήσεις των τιμών, οι οποίες

με τη σειρά τους προκαλούν μείωση της

καταναλωτικής ζήτησης και επιβράδυνση της

οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό θα μπορούσε να

προκαλέσει μια περίοδο στασιμοπληθωρισμού,

όπου η οικονομία αναπτύσσεται αργά, αλλά οι

τιμές παραμένουν υψηλές.

3. Εμπορικός πόλεμος και διεθνείς

αντιδράσεις:

Εάν η στρατηγική του Τραμπ προκαλέσει έναν

εμπορικό πόλεμο με σοβαρές αντιδράσεις

από την Κίνα, την Ε.Ε. και άλλες μεγάλες

οικονομίες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια

σοβαρή υποχώρηση του διεθνούς εμπορίου.

Τα μέτρα που θα λάβουν οι άλλες χώρες

EconomyToday 55

ΘΕΜΑ

μπορεί να οδηγήσουν σε αυξήσεις στις τιμές

των εισαγωγών, προκαλώντας πληθωριστική

πίεση σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ παράλληλα

ενδέχεται να μειώσουν την ανάπτυξη λόγω

του περιορισμού του εμπορίου και των

επενδύσεων.

4. Επιπτώσεις στις αλυσίδες εφοδιασμού:

Η στρατηγική του Τραμπ για δασμούς μπορεί

να επιφέρει αυξημένο κόστος παραγωγής

στις εταιρείες που εξαρτώνται από διεθνείς

αγορές και ξένους προμηθευτές. Οι αλυσίδες

εφοδιασμού θα μπορούσαν να διαταραχθούν

σημαντικά, καθώς πολλές εταιρείες, ακόμα και

αν εγκαταστήσουν/μεταφέρουν την παραγωγή

τους στις ΗΠΑ, πιθανόν να βασίζονται στις

εισαγωγές πρώτων υλών και ημιτελών

προϊόντων για να διατηρήσουν τις τιμές τους

ανταγωνιστικές.

5. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των

αναδυόμενων αγορών:

Ένα ακόμη πιθανό σενάριο είναι ότι η πολιτική

του Τραμπ θα οδηγήσει σε αναδιοργάνωση

των διεθνών εμπορικών σχέσεων. Η αύξηση

των δασμών από τις ΗΠΑ μπορεί να οδηγήσει

τις αναδυόμενες αγορές, όπως η Κίνα, η

Ινδία και η Νότια Κορέα, να επικεντρωθούν

περισσότερο στην ενίσχυση των δικών τους

παραγωγικών και εξαγωγικών δυνατοτήτων,

μειώνοντας την εξάρτησή τους από τη Δύση.

Σε αυτό το σενάριο, οι αναδυόμενες αγορές

θα μπορούσαν να αποκτήσουν μεγαλύτερο

οικονομικό βάρος στην παγκόσμια οικονομία,

ενώ οι χώρες που πλήττονται από τις αυξήσεις

των δασμών στις ΗΠΑ μπορεί να στραφούν σε

νέες αγορές και στρατηγικές συνεργασίας.

Η Κίνα, για παράδειγμα, ήδη προχωρά σε

ενέργειες που έχουν στόχο την ενίσχυση της δικής

της οικονομίας μέσω της καινοτομίας και της

τεχνολογικής ανάπτυξης και μέσω της ενίσχυσης

των εμπορικών της σχέσεων με την Αφρική

και τη Νοτιοανατολική Ασία. Η στρατηγική της

«Ζώνη και Δρόμος» (Belt and Road Initiative)

μπορεί να αποτελέσει έναν ισχυρό μηχανισμό

για να αντισταθμίσει τις πιέσεις από τις ΗΠΑ,

ενδυναμώνοντας τις σχέσεις της Κίνας με άλλες

μεγάλες οικονομίες και δημιουργώντας έναν νέο

εμπορικό άξονα που θα μειώσει την εξάρτηση από

τις δυτικές αγορές.

ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΠΡΟΟΠΤΙΚΉ

ΚΑΙ ΔΙΆΣΤΑΣΗ ΤΗΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉΣ ΤΡΑΜΠ

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη στρατηγική του

Τραμπ, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε την ιστορική

της προοπτική και τις παραλληλίες με παλαιότερες

πολιτικές προστατευτισμού. Ιστορικά, οι ΗΠΑ

έχουν υιοθετήσει πολιτικές προστατευτισμού

56 EconomyToday

σε διάφορες περιόδους, όπως κατά τη διάρκεια

της Μεγάλης Ύφεσης του 1930, όταν η επιβολή

δασμών μέσω του Νόμου Σμοτ-Χόλεϊ προκάλεσε

την κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου και

επιδείνωσε την παγκόσμια οικονομική ύφεση.

Παρά τις αρνητικές συνέπειες αυτής της πολιτικής,

οι ΗΠΑ κατάφεραν να εξέλθουν από την ύφεση

μέσω του προγράμματος Νιου Ντιλ που εισήγαγε

ο Πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ, καθώς και λόγω

της αυξημένης οικονομικής δραστηριότητας που

προκλήθηκε από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η πρώτη εμπορική σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας

κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, καθώς και

οι φορολογικές περικοπές του 2017, είχαν μεικτά

αποτελέσματα για την αμερικανική οικονομία. Από

τη μία πλευρά, υπήρξε προσωρινή ενίσχυση της

οικονομικής ανάπτυξης και της κερδοφορίας των

επιχειρήσεων, κυρίως μέσω της αύξησης των

χρηματιστηριακών αποδόσεων. Ωστόσο, οι δασμοί

οδήγησαν σε αυξημένο κόστος για τους καταναλωτές

και τις επιχειρήσεις, προκαλώντας πλη-

θωριστικές πιέσεις και διαταραχές στις αλυσίδες

εφοδιασμού. Παράλληλα, η επενδυτική δραστηριότητα

παρέμεινε χαμηλότερη των προσδοκιών,

καθώς οι επιχειρήσεις επικεντρώθηκαν περισσότερο

σε αγορές μετοχών παρά σε κεφαλαιουχικές

δαπάνες. Η οικονομική ανισότητα εντάθηκε, καθώς

οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις και τα υψηλότερα

εισοδηματικά στρώματα επωφελήθηκαν δυσανάλογα

σε σχέση με τη μεσαία τάξη. Επιπλέον,

το δημοσιονομικό έλλειμμα αυξήθηκε σημαντικά

λόγω της μείωσης των φορολογικών εσόδων. Στο

εμπορικό πεδίο, παρά τις προσπάθειες να μειωθεί

το εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα, το συνολικό έλλειμμα

παρέμεινε υψηλό, ενώ η γεωπολιτική αβεβαιότητα

επιβάρυνε τις αγορές και την επιχειρηματική

δραστηριότητα. Αν και υπήρξαν ορισμένες

μεταβολές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού,

τα μακροπρόθεσμα οφέλη ήταν περιορισμένα και

αμφισβητήθηκε η συνολική αποτελεσματικότητα

των πολιτικών αυτών.

Στη σύγχρονη εποχή, οι εμπορικοί πόλεμοι

ενδέχεται να μην καταλήξουν σε καταστροφή της

παγκόσμιας οικονομίας, αλλά το κόστος για τους

καταναλωτές και τις επιχειρήσεις μπορεί να είναι

σημαντικό. Η στρατηγική του Τραμπ, που βασίζεται

στον προστατευτισμό και την αυξημένη φορολόγηση

των εισαγόμενων προϊόντων, προσπαθεί να

αναβιώσει τον «αμερικανικό εξαιρετισμό», στηρίζοντας

την εγχώρια παραγωγή, ωστόσο αγνοεί

τις δυναμικές της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης

οικονομίας. Οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού

είναι πλέον τόσο ενοποιημένες, που οι πολιτικές

προστατευτισμού μπορεί να μην είναι αρκετές για

να αναστρέψουν το ρεύμα της παγκοσμιοποίησης

και να ενισχύσουν τις εγχώριες βιομηχανίες με τον

τρόπο που επιθυμούν οι υποστηρικτές του Τραμπ.

Ηθικά, η στρατηγική του Τραμπ μπορεί να θεωρηθεί

αμφιλεγόμενη, καθώς οδηγεί σε μια ανακατανομή

του εμπορικού κέρδους, με ορισμένες

ομάδες να επωφελούνται, ενώ άλλες να πληρώνουν

το τίμημα της πολιτικής αυτής. Τα φτωχότερα

στρώματα της αμερικανικής κοινωνίας είναι εκείνα

που ενδέχεται να πλήττονται περισσότερο από τις

αυξήσεις των τιμών, ενώ οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις,

που διαθέτουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν

στις νέες συνθήκες και να επωφεληθούν

από τα χαμηλότερα φορολογικά βάρη, ενδέχεται

να βγουν ενισχυμένες από την κατάσταση.

ΠΡΟΒΛΈΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

Αναλύοντας τις στρατηγικές και τις γεωπολιτικές

συνέπειες της πολιτικής του Τραμπ, είναι σαφές

ότι η αμερικανική οικονομία θα βρεθεί σε μια

περίοδο αβεβαιότητας και μετασχηματισμών. Παρά

τις δυνατότητες που προσφέρει η αναζωογόνηση

της εγχώριας παραγωγής και η αύξηση των

θέσεων εργασίας, το αυξημένο κόστος για τους

καταναλωτές και οι εντεινόμενες διεθνείς εντάσεις

αποτελούν σοβαρές προκλήσεις. Το ενδεχόμενο

να αποτύχει η στρατηγική του Τραμπ στην υλοποίηση

των στόχων του για ενίσχυση της εγχώριας

ΚΑΘΏΣ

παραγωγής και μείωση του εμπορικού ελλείμματος

είναι αρκετά πιθανό, καθώς οι διεθνείς

ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΈΣ

ΑΝΑΖΗΤΟΎΝ ΑΣΦΑΛΉ αντιδράσεις και η ανθεκτικότητα των μεγάλων

εμπορικών δυνάμεων μπορεί να περιορίσουν την

ΚΑΤΑΦΎΓΙΑ,

αποτελεσματικότητα των μέτρων.

Η ΑΥΞΗΜΈΝΗ ΖΉΤΗΣΗ Το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκεται

ΓΙΑ ΤΟ ΔΟΛΆΡΙΟ σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και η στρατηγική του

ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΟΔΗΓΉΣΕΙ Τραμπ μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής. Εάν

οι ΗΠΑ καταφέρουν να επαναφέρουν την ισχυρή

ΣΕ ΠΕΡΑΙΤΈΡΩ

εγχώρια παραγωγή, το αποτέλεσμα μπορεί να

ΑΝΑΤΊΜΗΣΗ, ΣΥΝΕΠΏΣ είναι θετικό για το αμερικανικό εργατικό δυναμικό

και την οικονομία. Ωστόσο, εάν οι εμπορικές

ΣΕ ΜΕΙΩΜΈΝΕΣ

ΕΞΑΓΩΓΈΣ εντάσεις συνεχιστούν και οι δασμοί αποδειχθούν

πιο επώδυνοι για τους καταναλωτές, η στρατηγική

του Τραμπ μπορεί να αποδειχθεί αποτυχημένη και

να φέρει αρνητικές συνέπειες για την αμερικανική

οικονομία και τη διεθνή σταθερότητα.

EconomyToday 57

ΘΕΜΑ

58 EconomyToday

TΟ ΡΆΛΙ

ΤΩΝ CRYPTO,

Η ΕΚΛΟΓΉ ΤΡΑΜΠ

ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ

ΤΗΣ ΡΎΘΜΙΣΗΣ

Η άνοδος των κρυπτονομισμάτων μετά την επανεκλογή Τραμπ

στις εκλογές του 2024: Ο ρόλος του Bitcoin, οι ρυθμιστικές

εξελίξεις, η MiCA και η ανάπτυξη των ανταλλακτηρίων.

ΤΟΥ ΑΝΔΡΈΑ ΒΛΆΧΟΥ

Η ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΈΝΗ ΠΡΟΣΦΟΡΆ

ΤΟΥ BITCOIN, ΠΟΥ ΑΝΈΡΧΕΤΑΙ

ΣΕ 21 ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ

ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ ΠΕΡΊ ΤΟ 2140,

ΕΊΝΑΙ ΈΝΑΣ ΑΠΌ ΤΟΥΣ

ΒΑΣΙΚΟΎΣ ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ

ΤΟ ΚΑΘΙΣΤΟΎΝ ΕΛΚΥΣΤΙΚΌ

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΤΈΣ

Η

επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, στις

προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων

Πολιτειών το 2024, σηματοδοτεί μια

νέα εποχή για την αγορά των κρυπτονομισμάτων.

Τα πρώτα σημάδια

αυτής της αλλαγής φάνηκαν στις αγορές αμέσως

μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, με το

Bitcoin να σημειώνει ραγδαία άνοδο ξεπερνώντας

τα 100.000 δολάρια τον Δεκέμβριο, ενώ η συνολική

κεφαλαιοποίηση της αγοράς κρυπτονομισμάτων

άγγιξε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Η αλλαγή πολιτικής

πλεύσης της αμερικανικής κυβέρνησης, οι εξελίξεις

στο ρυθμιστικό πλαίσιο, καθώς και η επικείμενη

εφαρμογή του κανονισμού MiCA στην Ευρωπαϊκή

Ένωση διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο για την αγορά.

Ο κλάδος των ανταλλακτηρίων ενισχύεται, αλλά

αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις.

ΆΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙ-

ΣΜΆΤΩΝ ΜΕΤΆ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕ-

ΚΛΟΓΉ ΤΡΑΜΠ

Η άνοδος των κρυπτονομισμάτων μετά την επανεκλογή

Τραμπ δεν ήταν απλώς μια αντίδραση της

αγοράς στις ειδήσεις, αλλά μια βαθύτερη αλλαγή

στις προσδοκίες των επενδυτών για την κατεύθυνση

της πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Τραμπ ο οποίος στο παρελθόν είχε επικρίνει τα

EconomyToday 59

ΘΕΜΑ

κρυπτονομίσματα, υιοθέτησε κατά την προεκλογική

του εκστρατεία μια πιο φιλική στάση, υποσχόμενος

να προωθήσει την καινοτομία και να καταστήσει τις

Ηνωμένες Πολιτείες «παγκόσμιο κέντρο τεχνολογίας

blockchain». Αυτή η αλλαγή ρητορικής συνδέθηκε

με την αναγνώριση του στρατηγικού ρόλου των

κρυπτονομισμάτων στην παγκόσμια οικονομία και

την αυξανόμενη σημασία τους για την τεχνολογική

και οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ.

Το Bitcoin, ως το κυρίαρχο κρυπτονόμισμα, επωφελήθηκε

σημαντικά από αυτή τη στροφή. Μετά την

εκλογή, η τιμή του εκτοξεύτηκε στην ανώτατη τιμή

του (γύρω στα $107.000), σηματοδοτώντας την

επιστροφή της αισιοδοξίας στις αγορές. Η αυξημένη

ζήτηση οδήγησε σε ρεκόρ όγκου συναλλαγών στα

μεγαλύτερα ανταλλακτήρια παγκοσμίως.

Ο ΡΌΛΟΣ ΤΟΥ BITCOIN ΚΑΙ

Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΉ ΤΟΥ ΧΡΉΣΗ

Το Bitcoin παραμένει το πιο γνωστό και διαδεδομένο

κρυπτονόμισμα στον κόσμο. Ο ρόλος του,

ωστόσο, έχει εξελιχθεί σημαντικά από τις πρώτες

ημέρες του ως εναλλακτικό νόμισμα για διαδικτυακές

συναλλαγές. Σήμερα, το Bitcoin θεωρείται

κυρίως ως ένα μέσο αποθήκευσης αξίας, το οποίο

συχνά αποκαλείται «ψηφιακός χρυσός».

Η περιορισμένη προσφορά του Bitcoin, που ανέρχεται

σε 21 εκατομμύρια νομίσματα περί το 2140,

είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που το

καθιστούν ελκυστικό για τους επενδυτές. Σε περιόδους

οικονομικής αβεβαιότητας και πληθωρισμού,

το Bitcoin προσελκύει κεφάλαια που αναζητούν

σταθερότητα και προστασία από την απομείωση της

αξίας. Η τωρινή προσφορά του Bitcoin είναι περίπου

στα 19,8 εκατομμύρια νομίσματα με την κεφαλαιοποίηση

να είναι στις αρχές Δεκεμβρίου γύρω

στα $2 τρις (περισσότερο από 50% της συνολικής

κεφαλαιοποίησης όλων των κρυπτονομισμάτων).

Η μελλοντική χρήση του Bitcoin δεν περιορίζεται

μόνο ως μέσο αποθήκευσης αξίας. Η αυξανόμενη

θεσμική αποδοχή του, η δυνατότητα ενσωμάτωσής

του σε επενδυτικά χαρτοφυλάκια και η ανάπτυξη

νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων, όπως τα

Bitcoin ETFs, ενισχύουν τη θέση του ως εναλλακτικό

επενδυτικό εργαλείο. Παράλληλα, οι εξελίξεις με

τις αναβαθμίσεις στο δίκτυο γνωστές ως Lightning

Network και SegWit υπόσχονται να βελτιώσουν την

ταχύτητα και την αποδοτικότητα των συναλλαγών,

καθιστώντας το Bitcoin πιο πρακτικό και γρήγορο

για καθημερινή χρήση.

Τραμπ δημιούργησε προσδοκίες για μια πιο φιλική

προσέγγιση από τη νέα κυβέρνηση στις Ηνωμένες

Πολιτείες. Παράλληλα, στην Ευρώπη η εφαρμογή

του Κανονισμού για τις Αγορές Κρυπτονομισμάτων

(Markets in Crypto-Assets Regulation - MiCA) αναμένεται

να αλλάξει ριζικά το ρυθμιστικό τοπίο.

Ο MiCA, που αναμένεται να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή

το 2025, παρέχει ένα ενιαίο ρυθμιστικό

πλαίσιο για τα κρυπτονομίσματα στην Ευρωπαϊκή

Ένωση. Στόχος του είναι η ενίσχυση της διαφάνειας,

η προστασία των επενδυτών και η μείωση των

κινδύνων που συνδέονται με τα ψηφιακά περιουσιακά

στοιχεία. Με τη θέσπιση του MiCA, η Ευρώπη

στοχεύει να καταστεί ένας παγκόσμιος ηγέτης στην

καινοτομία blockchain, ενώ παράλληλα διασφαλίζει

τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Η επίδραση του MiCA στην αγορά κρυπτονομισμά-

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΈΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ:

MICA ΚΑΙ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

ΤΩΝ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΆΤΩΝ

Η ρύθμιση των κρυπτονομισμάτων αποτελεί

έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που

διαμορφώνουν το μέλλον της αγοράς. Η εκλογή

60 EconomyToday

των αναμένεται να είναι μεγάλη. Οι επιχειρήσεις

που δραστηριοποιούνται στον τομέα των κρυπτονομισμάτων

θα πρέπει να συμμορφώνονται με

αυστηρούς κανόνες διακυβέρνησης, να παρέχουν

αναλυτικές πληροφορίες για τα προϊόντα τους και

να διασφαλίζουν την προστασία των πελατών τους.

Παράλληλα, οι πάροχοι υπηρεσιών πορτφόλιου

και τα ανταλλακτήρια θα πρέπει να ενισχύσουν τα

μέτρα ασφαλείας και να συμμορφώνονται με τις

απαιτήσεις για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Η εφαρμογή του MiCA θα λειτουργήσει συμπληρωματικά

με τις πολιτικές στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν και οι δύο προσεγγίσεις διαφέρουν, οι διεθνείς

επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αμφότερες

τις αγορές θα κληθούν να τηρούν πολυεπίπεδες

κανονιστικές απαιτήσεις.

Η ΡΎΘΜΙΣΗ ΤΩΝ

ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΆΤΩΝ

ΑΠΟΤΕΛΕΊ ΈΝΑΝ

ΑΠΌ ΤΟΥΣ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΌΤΕΡΟΥΣ

ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ

ΔΙΑΜΟΡΦΏΝΟΥΝ

ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ

ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΜΈΑ

ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΗΡΊΩΝ

ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΆΤΩΝ

Η ανάπτυξη των ανταλλακτηρίων κρυπτονομισμάτων

υπήρξε εκρηκτική την τελευταία δεκαετία,

αλλά η επανεκλογή Τραμπ και ο MiCA δημιουργούν

νέες προοπτικές για τον κλάδο. Οι μεγάλες

πλατφόρμες, όπως η Binance, η Coinbase και η

Bitget, είδαν τον αριθμό των χρηστών τους να

αυξάνεται ραγδαία, ενώ οι νέες εγγραφές και

ο όγκος συναλλαγών έφτασαν σε πρωτοφανή

επίπεδα.

Η συμμόρφωση με τα ρυθμιστικά πρότυπα αποτελεί

κρίσιμο ζήτημα για τα ανταλλακτήρια. Τα ανταλλακτήρια

που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη

θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις

του MiCA, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αυξανόμενη

έμφαση στις κανονιστικές απαιτήσεις από

την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC) και άλλους

φορείς δημιουργεί επιπλέον πίεση.

Η καινοτομία στον τομέα των ανταλλακτηρίων,

όπως οι αποκεντρωμένες πλατφόρμες συναλλαγών

(DEXs), προσφέρει νέες ευκαιρίες αλλά και

προκλήσεις. Τα DEXs επιτρέπουν στους χρήστες

να πραγματοποιούν συναλλαγές χωρίς την ανάγκη

ενδιάμεσου, μειώνοντας το ρίσκο από κεντρικές

αποτυχίες. Ωστόσο, η έλλειψη σαφούς ρυθμιστικού

πλαισίου για τα DEXs καθιστά τον κλάδο

ευάλωτο σε καταχρήσεις.

ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ

ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ

Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ σηματοδότησε

μια νέα εποχή για την αγορά των κρυπτονομισμάτων.

Η φιλική στάση της νέας κυβέρνησης

δημιούργησε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την

ανάπτυξη της αγοράς, με το Bitcoin να καταλαμβάνει

κεντρικό ρόλο ως μέσο αποθήκευσης αξίας και

επενδυτικό εργαλείο.

Η επικείμενη εφαρμογή του MiCA στην Ευρώπη

προσθέτει μια σημαντική ρυθμιστική διάσταση

που θα επηρεάσει παγκοσμίως τη στρατηγική και

τη λειτουργία των επιχειρήσεων στον τομέα των

κρυπτονομισμάτων. Η διεθνής συνεργασία μεταξύ

των Κανονιστικών Αρχών μπορεί να ενισχύσει τη

σταθερότητα των αγορών, αλλά απαιτεί λεπτούς

χειρισμούς για να αποφευχθεί ο περιορισμός της

καινοτομίας.

Ο κλάδος των ανταλλακτηρίων βρίσκεται στο

σταυροδρόμι μιας νέας εποχής, καθώς οι επιχειρήσεις

προσπαθούν να προσαρμοστούν στις

αυξανόμενες απαιτήσεις και να παρέχουν ασφαλείς,

διαφανείς υπηρεσίες στους πελάτες τους. Η

συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας blockchain και

η αυξανόμενη υιοθέτηση των κρυπτονομισμάτων

υποδηλώνουν ότι το μέλλον του κλάδου είναι

γεμάτο δυνατότητες.

EconomyToday 61

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


ΓΙΑΤΊ ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΊΟΙ

ΕΡΓΟΔΌΤΕΣ ΕΠΕΝΔΎΟΥΝ

ΣΤΗΝ ΕΥΤΥΧΊΑ ΤΩΝ

ΑΝΘΡΏΠΩΝ ΤΟΥΣ

Η σύνδεση της ευτυχίας των εργαζόμενων

με την επιχειρηματική επιτυχία.

ΤΗΣ ΒΑΣΙΑΣ ΚΑΤΤΗ

Η

σύνδεση της

ευτυχίας των

εργαζόμενων με

την οικονομική

και επιχειρηματική

απόδοση έχει αναδειχθεί σε στρατηγικό

πυλώνα για την επιτυχία και

τη βιωσιμότητα των εταιρειών. Σε

μία αγορά εργασίας που βρίσκεται

σε συνεχή μετασχηματισμό, οι

κορυφαίοι εργοδότες κατανοούν

ότι η επένδυση στην ευημερία

των ανθρώπων τους δεν είναι

απλώς μια καλή πρακτική, αλλά

θεμελιώδες στρατηγικό εργαλείο

που συμβάλλει στην αύξηση της

εταιρικής αξίας και τη μακροχρόνια

επιτυχία. Το Economy Today, στο

πλαίσιο του αφιερώματος «Κορυφαίοι

Εργοδότες», αναλύει πώς η

ευτυχία των υπαλλήλων επηρεάζει

την επιχειρηματική επιτυχία

και ποια είναι τα χαρακτηριστικά

εκείνα που κάνουν έναν εργοδότη

να ξεχωρίζει.

ΣΗΜΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Η ΣΙΩΠΗΛΗ

ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ

Τάσεις στα μέσα κοινωνικής

δικτύωσης, όπως το

#QuietQuitting και το

#ActYourWage, οι οποίες έγιναν

πολύ δημοφιλείς στα χρόνια

μετά την πανδημία, έδειξαν ότι

εξακολουθούμε να βιώνουμε

τα αποτελέσματα του χρόνιου

άγχους και της εξουθένωσης.

62 EconomyToday

ΜΙΑ ΙΣΧΥΡΉ ΚΑΙ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΉ

ΚΟΥΛΤΟΎΡΑ ΕΝΙΣΧΎΕΙ

ΤΗΝ ΑΊΣΘΗΣΗ ΤΟΥ

ΑΝΉΚΕΙΝ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΚΟΙΝΉΣ ΑΠΟΣΤΟΛΉΣ,

ΓΕΓΟΝΌΣ ΠΟΥ

ΕΝΘΑΡΡΎΝΕΙ ΤΗΝ

ΑΦΟΣΊΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ

ΥΠΕΥΘΥΝΌΤΗΤΑ

Το Quiet quitting, συγκεκριμένα

ή η «σιωπηλή παραίτηση», σαν

όρος χρησιμοποιήθηκε για να

περιγράψει τη στάση όλο και

περισσότερων εργαζόμενων

να κάνουν μόνο τη δουλειά

που ορίζει το job description,

αυστηρά εντός του ωραρίου που

ορίζει η σύμβασή τους, χωρίς να

καταβάλλουν καμιά προσπάθεια

για το «παραπάνω». Η Μεγάλη

Παραίτηση (Great Resignation),

που προηγήθηκε, ήταν η πρώτη

ένδειξη ότι το παραδοσιακό

μοντέλο εργασίας είχε φτάσει στα

όριά του.

Οικονομική αβεβαιότητα,

πληθωρισμός, επιστροφή στο

γραφείο και πολλά άλλα έπληξαν

–ανεπανόρθωτα;- την ικανοποίηση

των εργαζόμενων τα τελευταία

χρόνια.

• Από το 2020 έως το 2023, η

ικανοποίηση των εργαζόμενων

μειώθηκε με ρυθμό 10 φορές

πιο γρήγορο από ό,τι τα τρία

προηγούμενα χρόνια.

• Το 68% των εργαζόμενων

είναι είτε παθητικά

αποστασιοποιημένοι από τη

δουλειά τους (δυσαρεστημένοι,

αλλά το κρατούν για τον

εαυτό τους), είτε ενεργά

αποστασιοποιημένοι (πολύ

δυσαρεστημένοι και πρόθυμοι να

μοιραστούν τη δυσαρέσκειά τους

με τους άλλους).

• Το 65% των εργαζόμενων

EconomyToday 63

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


δηλώνουν ότι η δουλειά τους

τούς προκαλεί μέτριο έως

σημαντικό άγχος.

• Τα ποσοστά παραίτησης

μειώθηκαν το 2023, αλλά το

39% των εργαζόμενων που

εργάζονται σε μια εταιρεία

λιγότερο από έξι μήνες

σχεδιάζουν να παραιτηθούν

σύντομα - δείχνοντας ότι

πολλοί άνθρωποι παραμένουν

δυσαρεστημένοι, ακόμα και

αφού αλλάξουν δουλειά.

Σήμερα, οι εργαζόμενοι

επαναπροσδιορίζουν τις

προτεραιότητές τους, εστιάζοντας

λιγότερο στο «τι δουλειά κάνω για

να ζήσω» και περισσότερο στο

«πώς θέλω να ζω». Η σιωπηλή

παραίτηση αποτέλεσε την

αφετηρία για μια ευρύτερη αλλαγή

στη στάση των εργαζόμενων, οι

οποίοι πλέον δεν αναζητούν μόνο

έναν καλό μισθό, αλλά και ένα

περιβάλλον που τους εμπνέει, που

αναγνωρίζει την αξία τους και που

τους υποστηρίζει σε προσωπικό

και επαγγελματικό επίπεδο.

Η ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ

ΕΥΤΥΧΙΑ ΩΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ

Το κλειδί, λοιπόν, δεν είναι

να προσπαθήσουμε να

απομακρύνουμε αυτούς τους

δυσαρεστημένους εργαζόμενους.

Οι κορυφαίοι εργοδότες

αντιλαμβάνονται ότι το «αντίδοτο»

αυτής της μάστιγας κρύβεται

στην επένδυση της ευτυχίας των

εργαζόμενων. Είναι γεγονός

ότι η εργασιακή ευτυχία έχει

αναδειχθεί σε καίριο παράγοντα

για τη βιώσιμη ανάπτυξη των

επιχειρήσεων. Τα δεδομένα

δείχνουν ότι οι Οργανισμοί που

καλλιεργούν ένα θετικό εργασιακό

περιβάλλον και ενθαρρύνουν

την ευημερία των υπαλλήλων

τους απολαμβάνουν υψηλότερη

απόδοση και μειωμένο κόστος

αντικατάστασης του προσωπικού.

Η στρατηγική προσέγγιση στην

ευτυχία των εργαζόμενων, με την

ενσωμάτωσή της στην εταιρική

κουλτούρα, δημιουργεί ισχυρά

ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα

και ενισχύει την αφοσίωση των

εργαζόμενων στην επιχείρηση.

ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ

ΟΦΕΛΟΣ ΤΗΣ

ΕΥΤΥΧΙΑΣ

Αυτό που πρέπει να

κατανοήσουμε για την πραγματική

επίδραση της ικανοποίησης

των εργαζόμενων στην επιτυχία

μιας εταιρείας είναι απλό: οι

ευτυχισμένοι εργαζόμενοι

οδηγούν σε καλύτερα

επιχειρηματικά αποτελέσματα.

Και η ευτυχία των εργαζόμενων

δεν είναι ένα αφηρημένο ιδανικό,

αλλά ένα απτό ανταγωνιστικό

πλεονέκτημα, όπως

επιβεβαιώνουν σχετικές έρευνες.

Για παράδειγμα, έρευνα της Gallup

έδειξε ότι οι εταιρείες με ιδιαίτερα

εμπλεκόμενους εργαζόμενους

βλέπουν τα κέρδη τους να

αυξάνονται κατά 21%. Και

σύμφωνα με το Harvard Business

Review, οι επιχειρήσεις όπου οι

εργαζόμενοι είναι ευτυχισμένοι

ξεπερνούν τους ανταγωνιστές

τους κατά 20%.

ΤΕΛΙΚΑ, ΤΙ ΚΑΝΕΙ

ΕΝΑΝ ΕΡΓΟΔΟΤΗ

«ΚΟΡΥΦΑΙΟ»;

Μιλώντας στο Economy Today,

η Διευθύντρια Στελέχωσης και

Συμβουλευτικών Υπηρεσιών

της Human Asset, Αίμη Μπάφα,

τονίζει ότι για να χαρακτηριστεί

ένας εργοδότης «Κορυφαίος»,

είναι κρίσιμο να σέβεται το

προσωπικό του, να το αξιολογεί

σωστά και να το επιβραβεύει

σωστά. Η ίδια υπογραμμίζει

τη σημασία της δυνατότητας

ανάπτυξης των εργαζόμενων

μέσα στην εταιρεία και

επισημαίνει ότι ο μισθός είναι

σημαντικός, αλλά δεν αρκεί.

Η ευελιξία, τα ωφελήματα και

ένα ευχάριστο εργασιακό κλίμα

με συνεργασία και σεβασμό

αποτελούν παράγοντες που

ενισχύουν τη δέσμευση των

εργαζόμενων στην εταιρεία.

ΣΉΜΕΡΑ,

ΟΙ ΕΡΓΑΖΌΜΕΝΟΙ

ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΊΖΟΥΝ

ΤΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΈΣ

ΤΟΥΣ, ΕΣΤΙΆΖΟΝΤΑΣ

ΛΙΓΌΤΕΡΟ ΣΤΟ

«ΤΙ ΔΟΥΛΕΙΆ ΚΆΝΩ

ΓΙΑ ΝΑ ΖΉΣΩ» ΚΑΙ

ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟ ΣΤΟ

«ΠΏΣ ΘΈΛΩ ΝΑ ΖΩ»

Η ΣΗΜΑΣΙΑ

ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

Η εταιρική κουλτούρα είναι η

βάση για τη δημιουργία ενός

περιβάλλοντος που προάγει την

ευτυχία και την παραγωγικότητα

των εργαζόμενων. Μια ισχυρή

και υποστηρικτική κουλτούρα

ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν

και της κοινής αποστολής,

γεγονός που ενθαρρύνει την

αφοσίωση και την υπευθυνότητα.

Η ενσωμάτωση θεμελιωδών

αξιών, όπως η ανοικτή

επικοινωνία, η καινοτομία, η

συμπερίληψη και ο σεβασμός της

διαφορετικότητας, συντελεί στο

να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον

όπου οι εργαζόμενοι αισθάνονται

ότι τους εκτιμούν, πράγμα που με

τη σειρά του τούς κινητοποιεί να

προσφέρουν τα μέγιστα. Όταν η

κουλτούρα ενσωματώνει αυτές

τις αρχές, οι εργαζόμενοι είναι πιο

ευτυχισμένοι και παραγωγικοί,

κάτι που συμβάλλει καθοριστικά

στην επιτυχία της επιχείρησης.

ΤΟ WORK - LIFE

BALANCE

Η έννοια της ισορροπίας

επαγγελματικής και προσωπικής

ζωής (work - life balance) έχει

εξελιχθεί σε βασικό συστατικό

της ευτυχίας των εργαζόμενων

και κατ' επέκταση στην επιτυχία

μιας εταιρείας. Ένας κορυφαίος

εργοδότης θα πρέπει να κατανοεί

ότι η ικανότητα των υπαλλήλων να

διαχειρίζονται τις επαγγελματικές

τους υποχρεώσεις χωρίς να

παραμελούν την προσωπική

τους ζωή, είναι καθοριστική για

τη γενικότερη ευημερία τους.

Εταιρείες που προωθούν, για

παράδειγμα, τη δυνατότητα

ευέλικτης εργασίας δημιουργούν

ένα θετικό περιβάλλον

που οδηγεί σε μεγαλύτερη

παραγωγικότητα και αφοσίωση.

Το 2025, η ισορροπία αυτή

αναμένεται να γίνει κεντρικό

ζητούμενο στην εταιρική

στρατηγική, με τις επιχειρήσεις

να επενδύουν σε μοντέλα

64 EconomyToday

εργασίας που προσφέρουν

περισσότερη αυτονομία και

προσαρμοστικότητα.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΥ-

ΚΑΙΡΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ

Η ανάπτυξη και οι ευκαιρίες

εξέλιξης αποτελούν θεμελιώδη

στοιχεία για τη διατήρηση της

ικανοποίησης των εργαζόμενων

και την ενίσχυση της δέσμευσής

τους στην επιχείρηση. Οι

κορυφαίοι εργοδότες «βλέπουν»

ότι η επένδυση στην προσωπική

και επαγγελματική ανάπτυξη

των υπαλλήλων τους δεν είναι

απλώς μια στρατηγική διατήρησης

ταλέντων, αλλά και ένας τρόπος

ενίσχυσης της καινοτομίας και

της ανταγωνιστικότητας της

εταιρείας. Επενδύοντας σε

εκπαιδευτικά προγράμματα που

ενισχύουν τις δεξιότητες και

τις γνώσεις των υπαλλήλων,

οι εταιρείες ενισχύουν και την

προσαρμοστικότητά τους σε

ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο

επιχειρηματικό περιβάλλον. Από

την άλλη, όταν οι εργαζόμενοι

αντιλαμβάνονται ότι η επιχείρηση

επενδύει στη διαρκή εξέλιξή

τους, για παράδειγμα μέσω

εκπαιδευτικών προγραμμάτων

ή mentoring, αισθάνονται ότι η

συμβολή τους έχει αναγνωριστεί

και ότι η εργασία τους έχει

μακροπρόθεσμο αντίκτυπο.

Αυτό ενισχύει την πίστη στην

επιχείρηση και οδηγεί σε

μεγαλύτερη παραγωγικότητα και

αφοσίωση.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ

ΜΙΣΘΟΥ

Ο μισθός και τα επιπλέον

benefits είναι κρίσιμα για την

προσέλκυση και διατήρηση

ταλαντούχων εργαζόμενων.

Ένας ανταγωνιστικός και δίκαιος

μισθός όχι μόνο ενισχύει την

οικονομική ασφάλεια του

εργαζόμενου, αλλά λειτουργεί

και ως αναγνώριση της αξίας

και της συνεισφοράς του στην

επιχείρηση. Όταν οι εργαζόμενοι

νιώθουν ότι αμείβονται δίκαια

για τις ικανότητες και τη δουλειά

τους, αυξάνονται τα κίνητρα

και η αφοσίωσή τους, ενώ

μειώνονται τα επίπεδα άγχους

και ανησυχίας για τα οικονομικά

τους, γεγονός που συμβάλλει

στην ευημερία τους. Αντί, λοιπόν,

να επικεντρώνονται αποκλειστικά

στον περιορισμό των εξόδων, οι

Κορυφαίοι Εργοδότες βλέπουν

τον υψηλό μισθό ως τρόπο να

ενισχύσουν την παραγωγικότητα,

την καινοτομία και την ευημερία

των εργαζόμενων, επιτρέποντάς

τους να αποδώσουν στο μέγιστο

των δυνατοτήτων τους. Έτσι,

η παροχή υψηλού μισθού και

προνομίων μετατρέπεται σε έναν

κρίσιμο μοχλό ανάπτυξης για την

επιχείρηση, επηρεάζοντας θετικά

την κουλτούρα, τη φήμη και την

ανταγωνιστικότητά της στην αγορά.

Η ΕΠΕΝΔΥΣΗ

ΣΤΟ WELL-BEING

Τέλος, η ψυχική και σωματική

υγεία των εργαζόμενων αποτελεί

μια παράμετρο στην οποία οι

κορυφαίοι εργοδότες δίνουν

ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση

τα τελευταία χρόνια. Πολλές

επιχειρήσεις επενδύουν όλο και

περισσότερο σε συγκεκριμένες

δράσεις για την ενίσχυση του

well-being των εργαζόμενων

τους. Για παράδειγμα παρέχουν:

• Σεμινάρια Τεχνικών

Ενσυνειδητότητας

(mindfulness): Πρόκειται

για στοχευμένα σεμινάρια τα

οποία αποσκοπούν στη μείωση

του άγχους των εργαζόμενων

και την εκμάθηση Τεχνικών

Ενσυνειδητότητας για τον έλεγχο

του άγχους αλλά και άλλων

αρνητικών συναισθημάτων.

• Προγράμματα ευημερίας

και ευεξίας: Πολλές εταιρείες

προσφέρουν δωρεάν ή

επιδοτούμενες υπηρεσίες για

fitness, όπως γυμναστήρια ή

ομαδικά μαθήματα γυμναστικής.

• Υγιεινά γεύματα και

snacks: Η προσφορά υγιεινών

γευμάτων και snacks στον

χώρο εργασίας προάγει όχι

μόνο τη σωματική υγεία, αλλά

και την ενίσχυση της ενέργειας

και της συγκέντρωσης των

εργαζόμενων κατά τη διάρκεια

της ημέρας.

• Χώρους ξεκούρασης:

Ορισμένες επιχειρήσεις

δημιουργούν ειδικούς χώρους

στους οποίους οι εργαζόμενοι

μπορούν να χαλαρώσουν, όπως

lounge areas ή zen gardens.

Σε ένα περιβάλλον όπου

ο ανταγωνισμός για την

προσέλκυση και τη διατήρηση

ταλέντων εντείνεται, οι εργοδότες

που επενδύουν ουσιαστικά

στην ευημερία των ανθρώπων

τους θα διαφοροποιηθούν,

δημιουργώντας συνθήκες που

δεν οδηγούν μόνο σε καλύτερα

αποτελέσματα, αλλά θέτουν και

τα θεμέλια για βιώσιμη ανάπτυξη

και μακροπρόθεσμη επιτυχία στην

αγορά.

EconomyToday 65

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


66 EconomyToday

Η ΠΕΝΤΑΕΤΊΑ ΠΟΥ ΆΛΛΑΞΕ

ΤΗΝ ΑΓΟΡΆ ΕΡΓΑΣΊΑΣ

ΚΑΙ Η ΕΠΌΜΕΝΗ ΜΈΡΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΎΠΡΟ

ΑΊΜΗ ΜΠΆΦΑ και ΒΊΚΥ ΧΑΡΑΛΆΜΠΟΥΣ αναλύουν τις ευκαιρίες και

τις προκλήσεις της νέας εργασιακής πραγματικότητας στην Κύπρο και τον

κόσμο. Πώς μπορούν οι κυπριακές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στις

αναδυόμενες τάσεις και να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους σε αυτήν

τη νέα εποχή για την αγορά εργασίας;

ΤΗΣ ΒΑΣΙΑΣ ΚΑΤΤΗ

Από την ευρεία

υιοθέτηση της

απομακρυσμένης

και υβριδικής

εργασίας μέχρι

το φαινόμενο της «Μεγάλης

Παραίτησης» και την άνοδο της

Γενετικής Τεχνητής Νοημοσύνης,

τα τελευταία πέντε χρόνια

η αγορά εργασίας βίωσε ριζικές

αλλαγές, οι οποίες αναδιαμόρφωσαν

τις προτεραιότητες των

εργαζόμενων και των Οργανισμών.

Οι εργοδότες κλήθηκαν να

επαναπροσδιορίσουν τα μοντέλα

εργασίας, διασφαλίζοντας την

ισορροπία ανάμεσα στην ευελιξία

και την παραγωγικότητα, να

ανταποκριθούν στις αυξανόμενες

απαιτήσεις των εργαζόμενων

για καλύτερες ευκαιρίες και

συνθήκες και να προσαρμόσουν

τις στρατηγικές τους στις νέες

τεχνολογίες, δίνοντας έμφαση

στις δεξιότητες που ενισχύουν

την ανθρώπινη δημιουργικότητα

και καινοτομία. Από την άλλη, οι

εργαζόμενοι επαναξιολόγησαν

την καριέρα και τις προσδοκίες

τους, αναζητώντας μεγαλύτερη

ισορροπία και προσωπική

ικανοποίηση.

Σε αυτό το νέο περιβάλλον,

η Κύπρος, ακολουθώντας

τη διεθνή τάση, έπρεπε να

προσαρμόσει την αγορά

εργασίας της μέσα σε εξαιρετικά

σύντομο χρονικό διάστημα. Η

Διευθύντρια Στελέχωσης

και Συμβουλευτικών

Υπηρεσιών της

Human Asset, Αίμη

Μπάφα και η δρ Βίκυ

Χαραλάμπους, Director

of People, Culture &

Happiness στο CARDET

και Μέλος του Διοικητικού

Συμβουλίου του Κυπριακού

Συνδέσμου Διεύθυνσης

Ανθρώπινου Δυναμικού/EAPM

(European Association for

People Management)

Cyprus Delegate,

αναλύουν τις τάσεις που

διαμόρφωσαν την αγορά

εργασίας τα τελευταία

χρόνια και εξετάζουν

πώς αυτές οι αλλαγές

επηρέασαν τόσο τις

επιχειρήσεις όσο και τους

εργαζόμενους στην Κύπρο.

EconomyToday 67

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


2020 2021 2022 2023 2024

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

ΕΙΝΑΙ ΕΥΕΛΙΚΤΟ

Η ΜΕΓΑΛΗ

ΕΠΑΝΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η ΜΕΓΑΛΗ

ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ

ΤΕΧΝΗΤΗΣ

ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

Η ΝΕΑ ΚΑΝΟΝΙΚΟ-

ΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙ-

ΚΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Το 2020 καθορίστηκε από την

πανδημία COVID-19, η οποία

επέβαλε διαρκή οργανωτικό

μετασχηματισμό. Η ευέλικτη

εργασία ήταν η βασική

τάση, καθώς οι επιχειρήσεις

αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν

εξ αποστάσεως και υβριδικά

μοντέλα εργασίας για να

διασφαλίσουν τη λειτουργικότητα

και την παραγωγικότητά τους.

Από τη στιγμή που τα εν λόγω

μοντέλα δοκιμάστηκαν και ο

κόσμος κατάλαβε ότι ήταν εφικτή

αυτή η νέα πραγματικότητα, η

ευέλικτη εργασία εξελίχθηκε σε

έναν από τους σημαντικότερους

παράγοντες που επηρέασαν τις

επιλογές καριέρας.

Όπως εξηγεί η Αίμη Μπάφα,

για την πλειοψηφία των

εργαζόμενων, η ευέλικτη

εργασία άρχισε να αποτελεί

ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΊΕΣ

ΔΕΝ ΧΡΕΙΆΖΕΤΑΙ ΝΑ

ΔΕΣΜΕΥΤΟΎΝ ΕΞ

ΟΛΟΚΛΉΡΟΥ ΣΕ ΈΝΑ

ΜΟΝΤΈΛΟ ΠΡΙΝ ΤΟ

ΔΟΚΙΜΆΣΟΥΝ. ΜΈΣΑ

ΑΠΌ ΜΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ

TRIAL AND

ERROR, ΜΠΟΡΟΎΝ

ΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΤΟΎΝ,

ΑΡΧΙΚΆ

ΕΦΑΡΜΌΖΟΝΤΑΣ

ΤΟ ΝΈΟ ΣΎΣΤΗΜΑ

ΓΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΈΝΑ

ΤΜΉΜΑΤΑ, ΗΜΈΡΕΣ

Ή ΜΉΝΕΣ

βασικό κίνητρο για την αλλαγή

της υφιστάμενης εργασίας τους.

Οι περισσότεροι εργαζόμενοι

που μπορούσαν να εργαστούν

από το σπίτι ζητούσαν

συνήθως να έχουν αυτήν την

επιλογή για 2-3 ημέρες την

εβδομάδα. Και η ευελιξία δεν

περιορίστηκε μόνο στον χώρο

εργασίας, αλλά επεκτάθηκε

και στο ωράριο. Ορισμένοι

εργαζόμενοι επιθυμούν να

μπορούν να διαμορφώσουν το

πρόγραμμά τους ανάλογα με τις

ανάγκες της καθημερινότητάς

τους. Για παράδειγμα, κάποιοι

προτιμούν να εργάζονται

συνεχόμενα από τις 8:00

έως τις 13:00, να κάνουν ένα

διάλειμμα μερικών ωρών για

προσωπικές υποχρεώσεις ή

οικογενειακές ανάγκες και να

επανέρχονται στη δουλειά τους

το απόγευμα, ολοκληρώνοντας

το 8ωρό τους μέχρι το βράδυ.

Αυτή η προσέγγιση δείχνει

πώς η έννοια της ευέλικτης

εργασίας αποκτά πολλαπλές

μορφές, ανταποκρινόμενη στις

διαφορετικές ανάγκες των

εργαζόμενων.

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ

ΤΙΣ ΚΥΠΡΙΑΚΕΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Παρά την ευρεία αποδοχή της

ευέλικτης εργασίας από τους

εργαζόμενους, πολλές εταιρείες

στην Κύπρο δυσκολεύονται να

ενσωματώσουν το υβριδικό

μοντέλο ως μόνιμο working

style. Όπως επισημαίνει η Αίμη

Μπάφα, αν και κατά τη διάρκεια

της πανδημίας αρκετοί εργοδότες

υιοθέτησαν την τηλεργασία ως

αναγκαία λύση, με την επιστροφή

στην κανονικότητα, πολλές

εταιρείες επανήλθαν στον

παραδοσιακό τρόπο εργασίας,

απαιτώντας φυσική παρουσία

στο γραφείο. Αυτή η επιστροφή,

ωστόσο, προκάλεσε αντιδράσεις

από τους εργαζόμενους, ειδικά

εκείνους που θεωρούν ότι

68 EconomyToday

η τηλεργασία αποδείχτηκε

αποτελεσματική στο παρελθόν.

«Οι προκλήσεις από την πλευρά

του εργοδότη πολλές φορές

είναι διαδικαστικές», σημειώνει

η κ. Μπάφα, εξηγώντας ότι

κάποιοι εργοδότες μπορεί να μην

έχουν τις σωστές διαδικασίες

ή τους σωστούς μηχανισμούς

για να μπορούν να μετρούν

την απόδοση των υπαλλήλων

τους. Η έλλειψη ξεκάθαρων

και μετρήσιμων δεικτών

απόδοσης (Key Performance

Indicators - KPIs) δημιουργεί

αμφιβολίες σχετικά με το αν

οι εργαζόμενοι από το σπίτι

εργάζονται αποτελεσματικά

ή «κλέβουν» ώρες. Αυτές οι

ανησυχίες είναι ιδιαίτερα έντονες

στις μικρομεσαίες κυπριακές

επιχειρήσεις, οι οποίες δεν

είναι τόσο εξοικειωμένες με

τα συστήματα διαχείρισης

απόδοσης.

ΝΑ ΜΗΝ ΠΕΣΟΥΜΕ

ΣΤΗΝ ΠΑΓΙΔΑ

ΤΟΥ «ΑΣΠΡΟΥ

Ή ΜΑΥΡΟΥ»

Στην Κύπρο, όπως και

διεθνώς, πολλές εταιρείες

αντιμετωπίζουν το δίλημμα

του ευέλικτου ωραρίου και

της υβριδικής εργασίας με μια

νοοτροπία «άσπρο ή μαύρο».

Σύμφωνα με την Αίμη Μπάφα,

«πρέπει να κινηθούμε σε όλες

τις αποχρώσεις του γκρι». Οι

εταιρείες δεν χρειάζεται να

δεσμευτούν εξ ολοκλήρου σε

ένα μοντέλο πριν το δοκιμάσουν.

Μέσα από μια διαδικασία

trial and error, μπορούν

να πειραματιστούν, αρχικά

εφαρμόζοντας το νέο σύστημα

για συγκεκριμένα τμήματα, ημέρες

ή μήνες. Αυτή η προσέγγιση

επιτρέπει την αξιολόγηση

της παραγωγικότητας, της

προσαρμογής του προσωπικού,

αλλά και της συνολικής

αποτελεσματικότητας στο πλαίσιο

της δικής τους αγοράς και

μεγέθους.

Η ευελιξία, όπως τονίζει, δεν

χρειάζεται να ακολουθεί ένα

ενιαίο πρότυπο. Υπάρχουν

πολλές προσεγγίσεις, όπως το

να δίνεται στους εργαζόμενους

ένας συγκεκριμένος αριθμός

ευέλικτων ημερών τον μήνα ή

να δοκιμάζονται διαφορετικοί

συνδυασμοί που ταιριάζουν στις

ανάγκες κάθε επιχείρησης. Η

συμβουλή της προς τις εταιρείες;

Να μη φοβούνται. «Να μη

φοβούνται να δοκιμάσουν και να

δουν τι τους ταιριάζει».

ΕΠΑΝΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ

Από το 2021 και έπειτα,

οι εργαζόμενοι άρχισαν να

εστιάζουν στις δικές τους

μεταβαλλόμενες προτεραιότητες,

επαναξιολογώντας την καριέρα

τους, γεγονός που οδήγησε,

το 2022, στην κορύφωση

του φαινομένου της «Μεγάλης

Παραίτησης». Σύμφωνα με την

Adecco Group, σχεδόν το ένα

τρίτο (27%) των εργαζόμενων

δήλωσαν ότι σχεδίαζαν να

εγκαταλείψουν την τρέχουσα

εργασία τους εντός 12 μηνών.

Ως αποτέλεσμα και παρά τη

γεωπολιτική και οικονομική

αβεβαιότητα που προκλήθηκε από

την κρίση Ρωσίας - Ουκρανίας,

η αγορά εργασίας ξεκίνησε να

ορίζεται και να καθοδηγείται

όλο και περισσότερο από τους

υποψήφους.

Ο μισθός ήταν το βασικότερο

κίνητρο για την αλλαγή

εργασίας. Ωστόσο, οι εταιρείες

που προσφέρουν ευέλικτες

πρακτικές εργασίας και ευκαιρίες

αναβάθμισης των δεξιοτήτων

προηγήθηκαν στη διακράτηση

ταλέντων. Ενδεικτικά, μόνο οι

μισοί εργαζόμενοι πίστευαν ότι

η εταιρεία τους επένδυσε στην

ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους

και σχεδόν το ένα τέταρτο δεν

είχε μιλήσει ποτέ για την εξέλιξη

της σταδιοδρομίας του μέσα στον

Οργανισμό που εργάζεται.

Όπως επισημαίνει η Αίμη

Μπάφα, η κινητικότητα στην

αγορά εργασίας τα τελευταία

πέντε χρόνια πράγματι είναι

έντονη, καθώς οι εργαζόμενοι

επαναξιολόγησαν το εργασιακό

μοντέλο που ακολουθούσαν

μέχρι την πανδημία και σε πολλές

περιπτώσεις το απέρριψαν,

θέτοντας νέες προτεραιότητες. Η

εν λόγω κινητικότητα, σύμφωνα

με την ίδια, επηρεάζεται από

τέσσερις βασικούς παράγοντες:

τον μισθό, το εργασιακό

περιβάλλον, τις ευκαιρίες

ανέλιξης και την ευελιξία στην

εργασία.

Η ΕΠΕΛΑΣΗ

ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ

ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

Η αυτοματοποίηση της

εργασίας και ο αντίκτυπος

της Τεχνητής Νοημοσύνης

στους εργαζόμενους ήταν οι

κυρίαρχες τάσεις του 2023.

Οι περισσότεροι εργαζόμενοι

(63%) πίστευαν ότι η Τεχνητή

Νοημοσύνη θα είχε θετικό

αντίκτυπο στην εργασία τους

και μόλις το 7% θεώρησε ότι

η Τεχνητή Νοημοσύνη συνιστά

απειλή. Όπως αναφέρει η

Adecco Group, η άνοδος

της Τεχνητής Νοημοσύνης

ενθάρρυνε τους διευθυντές και

τις ομάδες τους να εξετάσουν

τις δεξιότητες στον χώρο

εργασίας που θα μπορούσαν

πιο εύκολα να αντικατασταθούν

από την τεχνολογία (όπως

η διαχείριση χρόνου και ο

στρατηγικός σχεδιασμός), καθώς

και τις πιο χαρακτηριστικές

ανθρώπινες δεξιότητες – όπως

ηγεσία, ενσυναίσθηση και

συναισθηματική νοημοσύνη –

που θα παραμείνουν περιζήτητες

στην εποχή της Τεχνητής

Νοημοσύνης.

ΑΝΑΜΕΙΚΤΑ ΤΑ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ

ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΓΙΑ AI

«Οι Κύπριοι εργαζόμενοι

αντιμετωπίζουν την Τεχνητή

EconomyToday 69

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


Νοημοσύνη (ΤΝ) με ανάμεικτα

συναισθήματα», σημειώνει η

Βίκυ Χαραλάμπους. «Από τη

μια πλευρά, αναγνωρίζουν τα

οφέλη της, όπως η βελτίωση της

παραγωγικότητας και η ακρίβεια

στις επαγγελματικές διαδικασίες.

Από την άλλη, ανησυχούν για τον

αντίκτυπο στις θέσεις εργασίας,

τις προκαταλήψεις στους

αλγόριθμους και τη διαφάνεια

στις αποφάσεις. Στο CARDET,

μέσα από τη συμμετοχή μας σε

ευρωπαϊκά έργα όπως τα LEADER

AI, PERSONA, ΕcoCircularAI και

PartnerUP, έχουμε παρατηρήσει

ότι οι εργαζόμενοι στην Κύπρο

είναι πρόθυμοι να εξερευνήσουν

τις δυνατότητες της ΤΝ, αλλά

ταυτόχρονα ζητούν καθοδήγηση

και εξειδικευμένη εκπαίδευση. Αν

και η ΤΝ θεωρείται εργαλείο με

πλεονεκτήματα, η ταχεία εξέλιξή

της δημιουργεί αβεβαιότητα για το

μέλλον».

Ήδη, στην Κύπρο, Οργανισμοί

και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα

ενσωματώνουν την Τεχνητή

Νοημοσύνη, συμβάλλοντας

στην ενίσχυση της

εκπαίδευσης, της έρευνας

και της επιχειρηματικότητας.

Όπως χαρακτηριστικά

σημειώνει η κ. Χαραλάμπους,

«τεχνολογικές εταιρείες

αναπτύσσουν εφαρμογές ΤΝ,

ενώ πολλές επιχειρήσεις τη

χρησιμοποιούν για ανάλυση

δεδομένων, βελτιώνοντας

τη λήψη αποφάσεων, για

αυτοματοποιημένες λύσεις

εξυπηρέτησης πελατών μέσω

chatbots, καθώς και για την

υποστήριξη διαδικασιών

πρόσληψης και διαχείρισης

ανθρώπινου δυναμικού. Παρά

τα οφέλη, πολλές μικρομεσαίες

επιχειρήσεις δυσκολεύονται να

την υιοθετήσουν, λόγω έλλειψης

δεξιοτήτων, περιορισμένων

πόρων και ασαφούς ρυθμιστικού

πλαισίου».

«Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι

η ΤΝ δεν είναι ‘’αντικαταστάτης’’

του ανθρώπινου παράγοντα,

αλλά ‘’σύμμαχος’’. Ο ανθρώπινος

παράγοντας παραμένει

καθοριστικός στη στρατηγική

σκέψη, στη λήψη αποφάσεων και

στην προσαρμογή της τεχνολογίας

στις ανάγκες κάθε Οργανισμού.

Οι επιχειρήσεις πρέπει να

επενδύσουν στην εκπαίδευση του

προσωπικού τους, υιοθετώντας

μια ανθρωποκεντρική

προσέγγιση, ώστε η τεχνολογία

να ενισχύει τις ανθρώπινες

δεξιότητες και να δημιουργεί

ένα βιώσιμο και παραγωγικό

εργασιακό περιβάλλον».

ΕΤΟΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟ-

ΓΗΣ ΤΟ 2024:

ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ

ΚΑΘΟΡΙΣΑΝ ΤΗΝ

ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Το 2024, τεχνολογία και AI

συνέχισαν να είναι καθοριστικοί

παράγοντες στην αγορά

εργασίας, με τους εργαζόμενους

να ανησυχούν ολοένα και

περισσότερο για τις επιπτώσεις

της τεχνολογίας. Η πρόκληση,

πλέον, για τις εταιρείες έγκειται

στο να προσαρμοστούν

στις ταχύτατες εξελίξεις της

τεχνολογίας και ταυτόχρονα να

προσφέρουν ένα υποστηρικτικό

εργασιακό περιβάλλον.

«Το 2024 υπήρξε έτος ταχείας

προσαρμογής για την αγορά

εργασίας στην Κύπρο, με τις

τάσεις να εξελίσσονται γρήγορα

και τις επιχειρήσεις να αναζητούν

νέες λύσεις για να παραμείνουν

ανταγωνιστικές», επισημαίνει η

κ. Χαραλάμπους. «Οι Οργανισμοί

συνειδητοποίησαν την ανάγκη

για αποτελεσματική ενσωμάτωση

της τεχνολογίας και της

Τεχνητής Νοημοσύνης, ώστε να

προσαρμοστούν στις απαιτήσεις

ενός συνεχώς μεταβαλλόμενου

περιβάλλοντος. Ορισμένες από

τις πιο καθοριστικές τάσεις του

2024 περιλαμβάνουν:

• Υβριδική εργασία: Τα

μοντέλα ευέλικτης εργασίας

καθιερώθηκαν και έγιναν ο

κανόνας σε πολλές εταιρείες,

προσφέροντας μεγαλύτερη

ευελιξία στους εργαζόμενους.

ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ,

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ ΚΑΙ

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΆ

ΙΔΡΎΜΑΤΑ

ΕΝΣΩΜΑΤΏΝΟΥΝ ΤΗΝ

ΤΕΧΝΗΤΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ,

ΣΥΜΒΆΛΛΟΝΤΑΣ

ΣΤΗΝ ΕΝΊΣΧΥΣΗ ΤΗΣ

ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ, ΤΗΣ

ΈΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑΣ

• Wellbeing: Οι εταιρείες

επικεντρώθηκαν περισσότερο

στην ευημερία των

εργαζόμενων, υιοθετώντας

προγράμματα ψυχικής υγείας και

ευζωίας, για τη δημιουργία ενός

υποστηρικτικού εργασιακού

περιβάλλοντος.

• Βιωσιμότητα: Στρατηγικές

ESG (Περιβαλλοντική, Κοινωνική

και Εταιρική Διακυβέρνηση)

ενσωματώθηκαν στις

επιχειρηματικές πρακτικές,

αντανακλώντας την ανάγκη για

περιβαλλοντική και κοινωνική

ευθύνη.

Αυτές οι τάσεις, σε συνδυασμό

με τη συνεχιζόμενη προσαρμογή

στην τεχνολογία, αναμένεται να

διαμορφώσουν ένα πιο ευέλικτο,

καινοτόμο και βιώσιμο εργασιακό

περιβάλλον, προωθώντας την

ανάπτυξη και την ευημερία για το

μέλλον».

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ

ΜΙΑ AI ΕΠΟΧΗ

Στην εποχή της Τεχνητής

Νοημοσύνης, οι «ανθρώπινες»

δεξιότητες αποτελούν το

κλειδί για τη βιωσιμότητα και

την ανταγωνιστικότητα των

επιχειρήσεων, εξηγεί η Βίκυ

Χαραλάμπους. Σύμφωνα με την

ίδια, οι κυπριακές επιχειρήσεις

μπορούν να επενδύσουν

στρατηγικά στους εξής τομείς:

• Ανάπτυξη ψηφιακών

και προσαρμοστικών

δεξιοτήτων: Η συνεχής

εκπαίδευση του ανθρώπινου

δυναμικού σε νέες τεχνολογίες

και η ικανότητα προσαρμογής

σε αυτές είναι κρίσιμη για

την επιτυχία στο σύγχρονο

επιχειρηματικό περιβάλλον.

• Πειραματισμός με εργαλεία

ΤΝ: Η συνεργασία με ειδικούς

στον τομέα της ΤΝ για την

ενσωμάτωση καινοτόμων

λύσεων μπορεί να βελτιώσει

προϊόντα, υπηρεσίες και την

εμπειρία των εργαζόμενων.

• Εκπαιδευτικά

Προγράμματα: Η καλλιέργεια

70 EconomyToday

συναισθηματικής νοημοσύνης,

κριτικής σκέψης και δεξιοτήτων

διαχείρισης αλλαγών αποτελεί

το θεμέλιο για ανθεκτικούς

Οργανισμούς και βιώσιμη

ανάπτυξη.

• Ομαδική εργασία και

mentoring: Η προώθηση της

συνεργασίας και της διάχυσης

της γνώσης ενδυναμώνει τις

ανθρώπινες δεξιότητες και

προάγει τη διαρκή μάθηση μέσα

στην επιχείρηση.

• Πιλοτικά προγράμματα

ΤΝ: Η ενσωμάτωση νέων

εργαλείων ΤΝ διευκολύνει την

υιοθέτησή τους και ενισχύει τη

συνεργασία μεταξύ ανθρώπου

και «μηχανής».

«Η στρατηγική συνεργασία

μεταξύ επιχειρήσεων και ειδικών

στην ΤΝ είναι αναγκαία για την

αποτελεσματική ενσωμάτωσή

τους, διασφαλίζοντας πάντα την

ανθρώπινη διάσταση. Παράλληλα,

το τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού

μπορεί να αναλάβει ηγετικό

ρόλο, προετοιμάζοντας τον

Οργανισμό για τις τεχνολογικές

εξελίξεις μέσω στοχευμένων

προγραμμάτων εκπαίδευσης και

ανασχεδιασμού θέσεων εργασίας.

Με ανθρωποκεντρική προσέγγιση,

η τεχνολογία μπορεί να προάγει

την καινοτομία, τη βιωσιμότητα

και τη διαρκή ανάπτυξη των

κυπριακών επιχειρήσεων στην

εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης»,

επισημαίνει η Βίκυ Χαραλάμπους.

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ

ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

«Παρόλο που αρκετές κυπριακές

επιχειρήσεις κατανοούν τη σημασία

της συνεχούς εκπαίδευσης»,

σημειώνει η Βίκυ Χαραλάμπους,

«δεν επενδύουν επαρκώς στην

ανάπτυξη δεξιοτήτων και την

επανεκπαίδευση των εργαζόμενων

τους. Αν και αναγνωρίζουν τις

σύγχρονες ανάγκες, πολλές

εξακολουθούν να εστιάζουν

σε παραδοσιακές μεθόδους

κατάρτισης και διστάζουν να

επενδύσουν σε καινοτόμες

στρατηγικές ανάπτυξης δεξιοτήτων,

βλέποντας την εκπαίδευση ως

κόστος αντί για επένδυση στο

μέλλον τους. Για να ενισχυθεί η

ανταγωνιστικότητά τους και να

εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη

βιωσιμότητα, οι επιχειρήσεις θα

πρέπει να υιοθετήσουν καινοτόμες

στρατηγικές, επικεντρωμένες στην

ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην

ενίσχυση της ψηφιακής μετάβασης.

Στρατηγικές που περιλαμβάνουν:

1. Επένδυση σε προγράμματα

εκπαίδευσης και

κατάρτισης: Προγράμματα

που επικεντρώνονται

σε νέες τεχνολογίες,

ψηφιακές δεξιότητες και

Τεχνητή Νοημοσύνη για

να προετοιμάσουν τους

εργαζόμενους για τις απαιτήσεις

της αγοράς.

2. Συνεργασία με

πανεπιστήμια και

εκπαιδευτικά ιδρύματα για

την ανάπτυξη εξειδικευμένων

προγραμμάτων που

ανταποκρίνονται στις

σύγχρονες ανάγκες της αγοράς.

3. Δημιουργία κουλτούρας

συνεχούς μάθησης: Η

ενθάρρυνση της μάθησης

στον χώρο εργασίας, μέσω

εργαλείων όπως e-learning,

webinars και άλλων ψηφιακών

πλατφορμών που παρέχουν

ευέλικτες ευκαιρίες μάθησης

για τους εργαζόμενους.

4. Αναγνώριση και

αξιολόγηση των

προσπαθειών

ωεπανεκπαίδευσης:

Δημιουργία συστημάτων που

επιβραβεύουν την πρόοδο και

την ανάπτυξη δεξιοτήτων, έτσι

ώστε οι εργαζόμενοι να έχουν

κίνητρο και να βλέπουν τα

οφέλη των προσπαθειών τους.

Με την υιοθέτηση αυτών των

στρατηγικών, οι κυπριακές

επιχειρήσεις μπορούν να

ενισχύσουν σημαντικά την

ανταγωνιστικότητά τους και

να διασφαλίσουν τη βιώσιμη

ανάπτυξή τους, προετοιμάζοντας,

παράλληλα, το ανθρώπινο

δυναμικό τους να ανταποκριθεί

στις προκλήσεις του μέλλοντος».

ΚΑΙ ΤΩΡΑ… ΤΙ;

Ερωτηθείσα ποιοι είναι οι πιο

σημαντικοί τομείς για επένδυση,

ώστε να διασφαλιστεί η

ανθεκτικότητα των κυπριακών

επιχειρήσεων στα επόμενα πέντε

χρόνια, η κ. Βίκυ Χαραλάμπους

μίλησε για στρατηγικές επενδύσεις

σε πέντε κρίσιμους τομείς:

• Δεξιότητες και κατάρτιση:

Επένδυση στη συνεχιζόμενη

εκπαίδευση, ενισχύοντας τις

ψηφιακές και τεχνολογικές

δεξιότητες του προσωπικού για

να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις

της σύγχρονης αγοράς.

• Καινοτομία: Δημιουργία

και ενίσχυση κουλτούρας

καινοτομίας, προάγοντας

νέες ιδέες και λύσεις που θα

δώσουν στους Οργανισμούς

ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

• Ψηφιακός

μετασχηματισμός:

Επιτάχυνση της υιοθέτησης

τεχνολογιών AI και

προηγμένων ψηφιακών

υποδομών για την αναβάθμιση

των εσωτερικών διαδικασιών

και την αύξηση της

αποδοτικότητας.

• Βιώσιμη ανάπτυξη:

Ενσωμάτωση στρατηγικών ESG

για δημιουργία μακροχρόνιας

αξίας για τις επιχειρήσεις και

την κοινωνία.

• Ψυχική υγεία και

εργασιακή ευημερία:

Ανάπτυξη κουλτούρας που

στηρίζει την ευημερία και ψυχική

υγεία των εργαζόμενων, μέσω

ολοκληρωμένων μοντέλων

υποστήριξης και ενδυνάμωσης.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά,

η ανθεκτικότητα των κυπριακών

επιχειρήσεων εξαρτάται άμεσα

από την ανθεκτικότητα των

ανθρώπων τους. «Επενδύοντας

σε δεξιότητες όπως η

προσαρμοστικότητα και η ψυχική

ανθεκτικότητα, οι Οργανισμοί

ενισχύουν την ικανότητά τους

να προσαρμόζονται σε έναν

ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο. Η

ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων και

η υιοθέτηση νέων τεχνολογικών

λύσεων με ανθρωποκεντρική

προσέγγιση είναι καθοριστικές

για τη βιώσιμη ανάπτυξη και

τη δημιουργία μιας δυναμικής

κουλτούρας ανάπτυξης».

EconomyToday 71

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


ΜΕ ΤΟΥΣ

ΑΝΘΡΏΠΟΥΣ ΜΑΣ

ΚΤΊΖΟΥΜΕ ΤΗΝ

ΕΠΌΜΕΝΗ ΜΈΡΑ

ΤΟΥ ΤΕΠΑΚ

Για εμάς, στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο

Κύπρου, αυτό που έχει πρώτιστα σημασία

δεν είναι η ισορροπία επαγγελματικής και

προσωπικής ζωής, αλλά η ενσωμάτωση

επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

ΣΗΜΕΊΟ ΑΝΑΦΟ-

ΡΆΣ Η ΠΙΣΤΟΠΟΊΗ-

ΣΗ INVESTORS

IN PEOPLE

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο

Κύπρου έχει λάβει την πιστοποίηση

Investors In People – Sliver,

την οποία διατηρούμε σταθερά

τα τελευταία χρόνια. Στρατηγική

μας προτεραιότητα είναι να διατηρήσουμε

την τιμητική και συνάμα

απαιτητική αυτή πιστοποίηση, η

οποία αποτελεί σημείο αναφοράς

στη συνεχιζόμενη προσπάθεια για

ουσιαστική επένδυση στο Ανθρώπινο

μας Δυναμικό.

72 EconomyToday

ΣΥΝΕΧΊΖΟΥΜΕ

ΑΥΘΕΝΤΙΚΆ

ΔΥΝΑΜΙΚΆ ΤΗΝ

ΠΡΟΣΠΆΘΕΙΑ ΠΟΥ

ΈΧΟΥΜΕ ΞΕΚΙΝΉΣΕΙ

ΓΙΑ ΝΑ ΠΆΡΟΥΜΕ

ΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΌ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ

ΚΎΠΡΟΥ ΑΚΌΜΑ

ΠΙΟ ΨΗΛΆ

ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙ-

ΚΉ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ

ΠΡΟΣΈΓΓΙΣΗ

H στρατηγική μας προσέγγιση σε

ό,τι αφορά το Ανθρώπινο Δυναμικό

είναι ανθρωποκεντρική.

Όπως χαρακτηριστικά το θέτει

ως στρατηγική προτεραιότητα η

ευρωπαϊκή μας οικογένεια EUT+,

το Ευρωπαϊκό Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο,

σκεφτόμαστε πρώτα τον

άνθρωπο > Think Human First.

Οι αξίες που πρεσβεύουμε

ως Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο

Κύπρου είναι η Διαφάνεια,

η Αξιοκρατία, η Συνέπεια,

η Ηθική, η Υπευθυνότητα και το

Πάθος.

ΠΡΌΚΛΗΣΗ Η

ΜΈΤΡΗΣΗ ΤΗΣ

ΙΚΑΝΟΠΟΊΗΣΗΣ

ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΎ

Η μέτρηση της ικανοποίησης

και δέσμευσης του προσωπικού

αποτελεί σημαντική πρόκληση για

το πανεπιστήμιο μας. Αντιλαμβανόμαστε

πως αποτελεί μια από τις

πλέον δύσκολες αποστολές για

ένα Δημόσιο Οργανισμό, παρόλα

αυτά προσπαθούμε μέσα από

στοχευμένες δράσεις να μετρήσουμε

ποιοτικά και ποσοτικά την

ικανοποίηση και τη δέσμευση των

μελών του προσωπικού μας.

Ενδεικτικά, έχουμε προχωρήσει με

τα ακόλουθα:

- Ανατροφοδότηση (ανώνυμα και

εμπιστευτικά) για κάθε δράση

εκπαίδευσης και ανάπτυξης του

προσωπικού.

- Διεξαγωγή τακτικών υπηρεσιακών

συναντήσεων προσωπικού

για ενημέρωση και ανατροφοδότηση.

- Διοργάνωση ετήσιας γενικής

συνέλευσης προσωπικού για

ανασκόπηση, συζήτηση και

στοχοθέτηση.

- Πραγματοποίηση δομημένων

συζητήσεων με κάθε νεοεισερχόμενο

μέλος προσωπικού κατά

τις πρώτες ενενήντα (90) ημέρες

εργασίας στο πανεπιστήμιο

(induction & on boarding).

- Πραγματοποίηση δομημένων

συζητήσεων με κάθε μέλος του

προσωπικού που έχει αποχωρήσει

από το πανεπιστήμιο και έχει

ακολουθήσει νέες επαγγελματικές

πορείες (exit interviews).

«ΜΠΕΣ ΣΤΑ ΠΑ-

ΠΟΎΤΣΙΑ ΜΟΥ» ΚΑΙ

ΠΡΑΚΤΙΚΈΣ ΕΝΊ-

ΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΕ-

ΚΤΙΚΌΤΗΤΑΣ ΤΩΝ

ΑΝΘΡΏΠΩΝ ΜΑΣ

Εστιάζουμε σε καλές πρακτικές

που σχετίζονται με τη διάχυση της

γνώσης, την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων,

καθώς επίσης και στην

ενίσχυση της ανθεκτικότητας του

ανθρώπινου δυναμικού μας.

Συγκεκριμένα, εφαρμόζουμε

μεταξύ άλλων τα εξής:

- CUT Knowledge Hub: Μια

φορά το εξάμηνο διοργανώνουμε

υβριδικές συναντήσεις διάχυσης

γνώσης, στις οποίες τα μέλη του

προσωπικού μας που συμμετείχαν

σε επαγγελματικά ταξίδια στο

εξωτερικό έχουν την ευκαιρία

να μοιραστούν σε 20 λεπτά τις

εμπειρίες που έχουν αποκομίσει,

όπως επίσης και καλές πρακτικές

που αξίζει να εφαρμόσουμε στο

πανεπιστήμιο μας.

- Μπες Στα Παπούτσια Μου:

Έχουν πραγματοποιηθεί πέραν

των 250 ολοήμερων συναντήσεων

εργασίας (job shadowing)

μεταξύ μελών του προσωπικού,

με βασικό στόχο τη διά ζώσης

κατανόηση της διαφορετικής

εργασιακής καθημερινότητάς

του/της κάθε συναδέλφου, σε

πραγματικό χρόνο, συμβάλλοντας

με αυτό τον τρόπο στην

ενίσχυση της ενσυναίσθησης

(empathy).

- UPRESKILLINGCUT: Πραγματοποιήθηκαν,

με μεγάλη επιτυχία

μια σειρά από, δράσεις σχετικά

με την αναβάθμιση των επαγγελματικών

δεξιοτήτων του προσωπικού

του πανεπιστημίου μας

(skilling – reskilling – upskilling),

στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού

Έτους Δεξιοτήτων, σε συνεργασία

με το Κέντρο Παραγωγικότητας

και με τη συμμετοχή

Οργανισμών εκπαίδευσης/

ανάπτυξης στην Κύπρο.

- Ψυχική Ανθεκτικότητα: Η

ανθεκτικότητα και δη η ψυχική

ανθεκτικότητα των ανθρώ-

πων μας αποτελεί στρατηγική

προτεραιότητα σε ένα συνεχώς

μεταβαλλόμενο τεχνολογικό

κόσμο. Είναι γι’ αυτό τον λόγο

που προχωρήσαμε σε μια

πρωτότυπη διάδραση μέσα από

την οποία αναδείξαμε μοναδικές

ανθρώπινες ιστορίες ψυχικής

ανθεκτικότητας που μπορούν να

αποτελέσουν παράδειγμα για

εμάς σε αυτή την απαιτητική και

συνάμα ενδιαφέρουσα εποχή

που ζούμε.

ΣΕ ΣΥΝΕΧΉ ΕΠΙΚΟΙ-

ΝΩΝΊΑ ΜΕ ΤΟΥΣ


Βρισκόμαστε σε μια διαρκή αναζήτηση

ανθρωποκεντρικών δράσεων

και την ίδια στιγμή σε συνεχή

επικοινωνία με τους ανθρώπους

μας. Η άποψη τους μας ενδιαφέρει

και είναι για αυτόν τον λόγο που

σε κάθε δράση μας έχουμε κτίσει

και διαδικασία ανατροφοδότησης.

Απόψεις, θετικές και αρνητικές,

είναι χρήσιμες για εμάς για να

κτίσουμε την επόμενη μέρα του

πανεπιστημίου μας. Χαρακτηριστικά,

αξίζει να σημειωθεί πως η

ομάδα της εκπαίδευσης/ανάπτυξης

στο πανεπιστήμιο μας ονομάζεται

futureHR@CUT.

Από τη μέχρι σήμερα ανατροφοδότηση

που έχουμε λάβει, φαίνεται

πως το προσωπικό μας βρίσκει

ενδιαφέρουσα την προσέγγισή

μας και επιζητά την περαιτέρω

εξατομίκευση (customization) των

δράσεων μας.

To 2025 σκοπεύουμε να ολοκληρώσουμε

τη στρατηγική ευεξίας

του προσωπικού με την ονομασία

BeWell@CUT και την ίδια στιγμή

προγραμματίζουμε την έναρξη συναντήσεων

σχεδιαστικής σκέψης

(design thinking sessions) με την

ονομασία MyCUTalks, όπου θα

έχουν την ευκαιρία όλα τα μέλη του

προσωπικού να συμμετέχουν.

ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΌΜΑ-

ΣΤΕ ΣΤΙΣ ΣΎΓΧΡΟ-

ΝΕΣ ΑΠΑΙΤΉΣΕΙΣ

ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΊΑΣ

Για εμάς, στο Τεχνολογικό

Πανεπιστήμιο Κύπρου, αυτό που

έχει πρώτιστα σημασία δεν είναι

η ισορροπία επαγγελματικής

και προσωπικής ζωής (work life

balance). Αυτό που έχει πρώτα

και πάνω από όλα σημασία είναι

η ενσωμάτωση επαγγελματικής

και προσωπικής ζωής (work life

integration). Το έχουμε αποτυπώσει

και σχεδιαστικά και φιλοδοξούμε να

πλαισιώσει μια σειρά από ουσιαστικές

δράσεις στο εγγύς μέλλον.

Η τηλεργασία (work from home)

έχει ξεκινήσει πιλοτικά το καλοκαίρι

του 2024 και φαίνεται να

έχει αγκαλιαστεί από το σύνολο

του προσωπικού. Στόχος είναι να

εμβαθύνουμε στα θετικά αποτελέσματα

του θεσμού της εξ αποστάσεως

εργασίας και να ενισχύσουμε

τον υβριδικό τρόπο εργασίας

στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο

Κύπρου.

Η ΚΟΥΛΤΟΎΡΑ

ΔΙΆΧΥΣΗΣ ΓΝΏΣΗΣ

Πρωταρχικός μας στόχος είναι η

ενίσχυση της κουλτούρας διάχυσης

γνώσης, καθώς θεωρούμε

πως είναι ο μόνος δρόμος για

την ενδυνάμωση των εργαζόμενων

μας και την προώθηση της

καινοτομίας εντός και εκτός πανεπιστημίου.

Τα μικρά και μεγάλα

δεδομένα του σήμερα (small and

big data) πολλαπλασιάζονται κάθε

δευτερόλεπτο που περνά σε παγκόσμιο

επίπεδο και ως εκ τούτου

η φιλοσοφία της κοινής γνώσης

(shared knowledge) είναι η μόνη

επιλογή για εμάς.

ΤΟ 2025 ΠΡΟΤΕΡΑΙ-

ΌΤΗΤΑ ΣΤΟΥΣ ΑΝ-

ΘΡΏΠΟΥΣ ΜΑΣ

Στόχος της νέας χρονιάς είναι

να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο

την ανθρωποκεντρική μας

προσέγγιση, δίνοντας προτεραιότητα

στους ανθρώπους μας. Θα

κινηθούμε σε δύο επίπεδα – Θα

ενισχύσουμε την εκπαίδευση/

ανάπτυξη από εμάς για εμάς με την

ανάδειξη του θεσμού των Εσωτερικών

Θεματικών Εμπειρογνωμόνων

(Subject Matter Experts) και

την ίδια στιγμή θα προχωρήσουμε

με Βιωματικά Εργαστήρια για το

σύνολο του προσωπικού μας.

Συνεχίζουμε αυθεντικά δυναμικά

την προσπάθεια που έχουμε ξεκινήσει

για να πάρουμε το Τεχνολογικό

Πανεπιστήμιο Κύπρου ακόμα

πιο ψηλά.

EconomyToday 73

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


WORKPLACE

CULTURE:

Η ΕΝΔΥΝΆΜΩΣΗ

ΤΩΝ ΑΝΘΡΏΠΩΝ

ΟΔΗΓΕΊ ΣΤΗΝ

ΕΠΙΤΥΧΊΑ

Η Exness έχει γίνει σημείο αναφοράς για το

τι μπορούν να επιτύχουν οι σύγχρονοι χώροι

εργασίας, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και

παγκοσμίως.

Με ένα

εργασιακό

χώρο όπου η

ανάπτυξη και

η ευημερία

των υπαλλήλων βρίσκονται

στο επίκεντρο κάθε απόφασης,

η Exness, παγκόσμια

FinTech εταιρεία με έδρα τη

Λεμεσό, επαναπροσδιορίζει

τις πρακτικές ανθρωπίνου

δυναμικού και την εργασιακή

κουλτούρα. Σκοπός, η

ενδυνάμωση των εργαζόμενων

έτσι ώστε να αναπτυχθούν

τόσο επαγγελματικά όσο

και προσωπικά. Μέσω

μοντέρνων στρατηγικών

και πρωτοβουλιών, μιας

ολοκληρωμένης σειράς από

benefits και μιας φιλοσοφίας

που βάζει το ανθρώπινο

στοιχείο στο προσκήνιο, η

Exness έχει γίνει σημείο

αναφοράς για το τι μπορούν να

επιτύχουν οι σύγχρονοι χώροι

εργασίας, όχι μόνο στην Κύπρο

αλλά και παγκοσμίως.

74 EconomyToday

ΣΤΟ ΕΠΊΚΕΝΤΡΟ

ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΊΑΣ

ΤΗΣ EXNESS

ΒΡΊΣΚΕΤΑΙ

Η ΠΕΠΟΊΘΗΣΉ ΤΗΣ

ΌΤΙ ΟΙ ΆΝΘΡΩΠΟΙ

ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ

ΑΠΛΏΣ ΠΌΡΟΙ

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌΤΗΤΑΣ

ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΦΟΡΊΑΣ

ΠΑΓΚΟΣΜΊΩΣ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΈΝΗ

Το 2024 η Exness απέσπασε

την παγκόσμια πιστοποίηση

Best Place to Work, μετά

από τρία συνεχόμενα έτη

αναγνώρισης στην Κύπρο από

το 2021 έως το 2023. Το

επίτευγμα αυτό αναδεικνύει

την ικανότητα της Exness να

δημιουργεί ένα χώρο εργασίας

όπου οι άνθρωποι αισθάνονται

ενδυναμωμένοι, συνδεδεμένοι

και εμπνευσμένοι για να

αναπτυχθούν. Οι έρευνες

αποκάλυψαν ότι το 97% των

εργαζόμενων αξιολόγησαν την

Exness ως εξαιρετικό εργοδότη

και το 91% θα τη συνιστούσε

ως κορυφαία εταιρεία για να

εργαστεί κανείς.

Η αναγνώριση αυτή

αναδεικνύει τις εξαιρετικές

επιδόσεις της Exness

σε πολλούς τομείς,

συμπεριλαμβανομένης της

ηγεσίας, της ανάπτυξης

καριέρας και της

συμμετοχικότητας. Αυτά δεν

είναι απλή λίστα με KPIs για

την Exness, αλλά βασικοί

πυλώνες της προσέγγισης της

εργασιακής της κουλτούρας. Το

Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού

διαδραματίζει κεντρικό

ρόλο στη διασφάλιση ότι οι

εργαζόμενοι αισθάνονται ότι

εκτιμώνται και υποστηρίζονται

σε κάθε βήμα της διαδρομής

τους, καλλιεργώντας ένα

περιβάλλον όπου μπορούν να

ξεκλειδώσουν τις δυνατότητές

τους και να ευδοκιμήσουν.

ΣΤΟ ΕΠΊΚΕΝΤΡΟ

Ο ΆΝΘΡΩΠΟΣ

Στο επίκεντρο της επιτυχίας της

Exness βρίσκεται η πεποίθησή

της ότι οι άνθρωποι δεν είναι

απλώς πόροι παραγωγικότητας

και κερδοφορίας. Είναι το

θεμέλιο των επιτευγμάτων της

εταιρείας. Αυτή η φιλοσοφία

οδήγησε στη μετονομασία

του τμήματος ανθρώπινου

δυναμικού (HR) της σε People

Department, γεγονός που

αντικατοπτρίζει τη δέσμευση

της εταιρείας να αντιμετωπίζει

τους εργαζόμενους με

σεβασμό, ενσυναίσθηση και

ανθρωπιά.

Ο Fuad Karimov, Chief

People Officer της Exness,

δήλωσε: «Οι άνθρωποί

μας είναι η καρδιά αυτού

που είμαστε. Είμαστε όλοι

πολύπλευρα άτομα με

διαφορετικά ενδιαφέροντα

και πάθη και δεσμευόμαστε

να δημιουργήσουμε ένα

περιβάλλον όπου θα

μπορούν να ευδοκιμήσουν

προσωπικά και επαγγελματικά.

Νοιαζόμαστε για την

ανάπτυξή τους, γιορτάζουμε

τα επιτεύγματά τους και

δημιουργούμε ευκαιρίες για

να συμβάλλουν στην κοινή μας

επιτυχία».

ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΜΕ

ΚΑΙΝΟΤΌΜΕΣ

ΠΡΑΚΤΙΚΈΣ

Η Exness, γνωστή για τις

καινοτόμες πρακτικές και

πρωτοβουλίες της, προωθεί

την ανάπτυξη και τη συνεργασία

των ανθρώπων της. Οι

εργαζόμενοι επωφελούνται

από μια εκτεταμένη σειρά

σχεδίων και προγραμμάτων

ανάπτυξης καριέρας, κορυφαία

εκπαιδευτικά προγράμματα

από το MIT και το Stanford

Business School, καθώς

και από τη συμμετοχή σε

εσωτερικές εκδηλώσεις,

όπως η Exness Week, όπου

οι ομάδες συμμετέχουν σε

εργαστήρια και συζητήσεις για

την ενίσχυση των γνώσεών

τους. Η εταιρεία προωθεί

ενεργά τη συμμετοχικότητα

και τη δέσμευση αυτή μέσω

τακτικών δραστηριοτήτων

ομαδικής ανάπτυξης, ανοικτών

διαύλων επικοινωνίας και

αναγνώρισης επιτευγμάτων.

Επιπλέον, το πακέτο παροχών

της εταιρείας είναι ένα άλλο

χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει.

Όλοι οι εργαζόμενοι με έδρα

την Κύπρο λαμβάνουν ένα

εταιρικό MINI Countryman

και απολαμβάνουν πρόσβαση

σε εσωτερικά γυμναστήρια,

ευέλικτα μοντέλα εργασίας και

υποστήριξη διδάκτρων για την

εκπαίδευση των παιδιών τους

- ένα όφελος που εκτιμούν

ιδιαίτερα οι εργαζόμενοι με

οικογένειες.

Επιπλέον, τα προγράμματα

ευεξίας και οι αποζημιώσεις,

συμπεριλαμβανομένης

της υγείας και ευεξίας,

διασφαλίζουν ότι οι

εργαζόμενοι διαθέτουν

τους πόρους αυτούς

για να εξισορροπήσουν

αποτελεσματικά την

επαγγελματική και την

προσωπική τους ζωή. Τα

benefits αυτά αντικατοπτρίζουν

τις εξελισσόμενες ανάγκες του

παγκόσμιου χώρου εργασίας.

ΕΝΔΥΝΆΜΩΣΗ

ΕΡΓΑΖΌΜΕΝΩΝ

Η Exness έχει δημιουργήσει

μια κουλτούρα όπου η

καινοτομία ευδοκιμεί. Οι

εργαζόμενοι ενθαρρύνονται να

αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες

και να συνεισφέρουν νέες ιδέες,

μέσω πρωτοβουλιών όπως

hackathons και τα εταιρικά

εργαστήρια που ενισχύουν

τη δημιουργικότητα και την

καινοτομία. Αυτή η κουλτούρα

όχι μόνο προωθεί την

καινοτομία, αλλά διασφαλίζει ότι

οι εργαζόμενοι αισθάνονται ότι

εκτιμώνται και παρακινούνται.

Η εταιρεία επενδύει επίσης σε

μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη

της ηγεσίας, δίνοντας στους

υπαλλήλους τη δυνατότητα

να προωθήσουν την καριέρα

τους. Με την προώθηση της

εσωτερικής ανάπτυξης και

την παροχή ευκαιριών για

αναβάθμιση των δεξιοτήτων

τους, η Exness δημιουργεί

ένα δυναμικό και έτοιμο για το

μέλλον εργατικό δυναμικό.

ΚΤΊΖΟΝΤΑΣ ΠΆΝΩ

ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΊΑ

Δημιουργώντας ένα

περιβάλλον όπου οι άνθρωποί

της μπορούν να αναπτυχθούν,

να καινοτομήσουν και να

επιτύχουν τους στόχους τους, η

Exness παράγει επίσης σταθερά

εξαιρετικά αποτελέσματα.

Αυτή η χωρίς αποκλεισμούς

εργασιακή κουλτούρα

αντικατοπτρίζεται στις

επιχειρηματικές της επιδόσεις,

καθιστώντας την Exness μία

από τις μεγαλύτερες εταιρείες

του κλάδου.

EconomyToday 75

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


ΣΤΗ MetLife

ΠΙΣΤΕΎΟΥΜΕ ΌΤΙ

Η ΖΩΉ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ

ΤΑΞΊΔΙ ΠΟΥ

ΔΙΑΝΎΟΥΜΕ

ΌΛΟΙ ΜΑΖΊ

Με το μότο μας «Navigating life

together, building a more confident

future», θέλουμε να ενθαρρύνουμε κάθε

εργαζόμενο να αναδείξει το πλήρες

δυναμικό του, έχοντας τη στήριξή μας σε

κάθε βήμα της πορείας του.

H MetLife

ΚΟΡΥΦΑΊΟΣ

ΕΡΓΟΔΌΤΗΣ

ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ

ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΏΣ

Στη MetLife έχουμε καταφέρει

να διακριθούμε ως κορυφαίος

εργοδότης, τόσο σε τοπικό

όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Πρόσφατα, βραβευτήκαμε

ανάμεσα στις 25 Best

Workplaces στον κόσμο!

Επιπλέον, η MetLife Κύπρου

έχει πιστοποιηθεί ως Great

Place to Work (GPTW) για τα

έτη 2022, 2023 και 2024,

ενώ αναγνωρίστηκε και ως Best

Workplace για το 2024.

Η κατάταξή μας στις 10

καλύτερες εταιρείες στην Κύπρο

στη λίστα των Best Workplaces

αναδεικνύει και ενισχύει

τον ρόλο μας ως εργοδότη

επιλογής. Οι βραβεύσεις αυτές

αποδεικνύουν ότι οι πρακτικές,

τα συστήματα και οι αξίες

μας σχετικά με το ανθρώπινο

δυναμικό έχουν διαμορφώσει μια

ξεχωριστή εργασιακή κουλτούρα.

Ταυτόχρονα, λειτουργούν και

ΕΠΕΝΔΎΟΥΜΕ

ΣΥΝΕΧΏΣ ΣΤΗΝ

ΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑ ΑΞΙΏΝ

ΌΠΩΣ Ο ΣΕΒΑΣΜΌΣ,

Η ΕΜΠΙΣΤΟΣΎΝΗ,

Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ

ΚΑΙ Η ΔΙΑΦΆΝΕΙΑ,

ΠΡΟΆΓΟΝΤΑΣ ΤΗΝ

ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ ΚΑΙ

ΤΗΝ ΟΜΑΔΙΚΌΤΗΤΑ

ως εργαλείο προσέλκυσης

ταλέντων στον τομέα μας, καθώς

αντικατοπτρίζουν τη δέσμευσή

μας να στηρίζουμε τους

ανθρώπους μας.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΑΝ-

ΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΉΣ

ΚΟΥΛΤΟΎΡΑΣ

Η στρατηγική της MetLife εστιάζει

σε μια καθαρά ανθρωποκεντρική

κουλτούρα. Επενδύουμε συνεχώς

στην καλλιέργεια αξιών όπως

ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη, η

συνεργασία και η διαφάνεια,

προάγοντας την καινοτομία και

την ομαδικότητα. Οι αξίες μας

δημιουργούν ένα περιβάλλον

που προάγει και την προσωπική

και την επαγγελματική εξέλιξη.

Πιστεύουμε ότι η ευημερία και

η ανάπτυξη των ανθρώπων μας

είναι άρρηκτα συνδεδεμένες

με την επιτυχία και την

ανάπτυξη της MetLife. Έχουμε

ενσωματώσει πολιτικές που

προάγουν τη διαφορετικότητα,

την ισότητα και τη συμπερίληψη

(Diversity, Equity, Inclusion

– DEI), εξασφαλίζοντας ένα

υποστηρικτικό περιβάλλον χωρίς

αποκλεισμούς.

Οι βασικές μας αξίες—η

συνεργασία, η ανοιχτή επικοινωνία

και η συνεχής μάθηση—

υπηρετούν ως πολύτιμος οδηγός

στην καθημερινότητά μας και

κατευθύνουν τις μακροπρόθεσμες

στρατηγικές μας.

ΟΙ ΕΡΓΑΖΌΜΕΝΟΙ

ΑΞΙΟΛΟΓΟΎΝ ΤΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΚΌ ΤΟΥΣ

ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ

Κάθε χρόνο διεξάγουμε δύο

εσωτερικές έρευνες που

αξιολογούν τις απόψεις των

εργαζομένων σχετικά με το

εργασιακό περιβάλλον, την

επικοινωνία, την ισορροπία

επαγγελματικής και προσωπικής

ζωή, καθώς και την ευεξία τους.

Επιπλέον, η συμμετοχή μας στον

θεσμό GPTW μας προσφέρει

σημαντική ανατροφοδότηση. Τα

υψηλά ποσοστά συμμετοχής των

εργαζομένων αντανακλούν την

εμπιστοσύνη τους και ενισχύουν

τη δέσμευσή μας για συνεχή

βελτίωση.

76 EconomyToday

ΠΡΑΚΤΙΚΈΣ ΠΟΥ

ΒΕΛΤΙΏΝΟΥΝ

ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΉ

ΕΜΠΕΙΡΊΑ

Στη MetLife εφαρμόζουμε

πρακτικές που καλύπτουν όλο το

φάσμα της εργασιακής εμπειρίας:

Ευελιξία εργασίας:

Προσφέρουμε υβριδικό μοντέλο

εργασίας με δυνατότητα τηλεργασίας

δύο ημέρες την εβδομάδα,

καθώς και ευέλικτα ωράρια,

ώστε οι εργαζόμενοι να επιτύχουν

ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής

και προσωπικής ζωής.

Ευκαιρίες μάθησης/

ανάπτυξης:

Εκπαιδευτική Πλατφόρμα

της MetLife (Degreed):

Η συγκεκριμένη πλατφόρμα

είναι προσβάσιμη από όλο το

προσωπικό, καθ’ όλη τη διάρκεια

της ημέρας και προσφέρει μια

τεράστια γκάμα εκπαιδευτικών

προγραμμάτων, αναβαθμίζοντας

την εμπειρία μάθησης.

Πλατφόρμα Mypath: Αυτή η

ευέλικτη πλατφόρμα επιτρέπει σε

κάθε μέλος του προσωπικού μας

να αναπτύξει τις δεξιότητες και

την καριέρα του. Χρησιμοποιεί

«συστάσεις» που βασίζονται

στην Τεχνητή Νοημοσύνη για να

συνδέσει κάθε εργαζόμενο με

διάφορα projects και ευκαιρίες

ανάπτυξης, βασισμένες στις

δεξιότητές τους, εμπειρίες

και προσωπικές φιλοδοξίες

(ανεξαρτήτως γεωγραφικής

τοποθεσίας).

Επιχορηγημένα

Εκπαιδευτικά Προγράμματα:

Παρέχουμε ευκαιρίες για

απόκτηση νέων γνώσεων,

δεξιοτήτων και επαγγελματικών

προσόντων (όπως ACCA,

Actuarial, MBA κ.λπ.).

Πληρωμένη άδεια για

εκπαιδευτικούς σκοπούς

εσωτερική ανακοίνωση

κενών θέσεων: Όλες οι

κενές θέσεις (τόσο για τη

MetLife Κύπρου όσο και για

την περιφέρεια του EMEA)

ανακοινώνονται εσωτερικά.

Ευεξία: Παρέχουμε δωρεάν

ετήσιο ιατρικό έλεγχο, δωρεάν

24ώρη γραμμή ψυχολογικής

υποστήριξης και 5 δωρεάν

συνεδρίες με ψυχολόγο για

το προσωπικό μας και τα

εξαρτώμενά τους.

Επιπρόσθετες Παροχές:

Πλήρης και δωρεάν

ιατροφαρμακευτική κάλυψη

για το προσωπικό μας και

τα εξαρτώμενά τους μέλη,

πλήρως επιχορηγημένες άδειες

ασθενείας, μητρότητας, γονικής

άδειας και πατρότητας.

Ακόμη, παρέχουμε πλήρως

επιχορηγούμενη επέκταση

της άδειας μητρότητας για

ακόμα 4 εβδομάδες και της

άδειας πατρότητας για ακόμα

1 εβδομάδα. Παράλληλα

παρέχουμε πληρωμένη άδεια

για σκοπούς γονιμότητας

(διαδικασίες εξωσωματικής κτλ)

ΙΣΟΡΡΟΠΊΑ ΕΠΑΓ-

ΓΕΛΜΑΤΙΚΉΣ ΚΑΙ

ΠΡΟΣΩΠΙΚΉΣ ΖΩΉΣ

Η πανδημία υπήρξε καταλύτης

για την αναθεώρηση των

πολιτικών μας. Ενσωματώσαμε

τη υβριδική εργασία, παρέχοντας

τον απαραίτητο εξοπλισμό

για εργασία από το σπίτι και

εισάγοντας ευέλικτα ωράρια.

Ταυτόχρονα, ενθαρρύνουμε τη

διαπροσωπική σύνδεση μέσω

εκδηλώσεων και δράσεων

που προάγουν την αίσθηση της

κοινότητας π.χ. Family Fun Day,

Ετήσιο Team Building κτλ

Η ΚΟΥΛΤΟΎΡΑ ΜΑΣ

ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΌΧΟΙ ΓΙΑ

ΤΟ 2025

Η κουλτούρα μας βασίζεται

στην ενδυνάμωση, την ανοιχτή

επικοινωνία και την υποστήριξη

της καινοτομίας. Οι άνθρωποί μας

ενθαρρύνονται να εξελίσσονται

συνεχώς, για να αναλαμβάνουν

πρωτοβουλίες και να

καινοτομούν. Είναι ελεύθεροι να

κυνηγήσουν τους προσωπικούς

τους στόχους, ενισχύοντας

παράλληλα την ομαδική επιτυχία.

Στο πρόγραμμά μας

περιλαμβάνονται σημαντικές

πρωτοβουλίες που έχουν ως

κύριο στόχο την προσαρμογή

στις τελευταίες τεχνολογικές

εξελίξεις. Ιδιαίτερη έμφαση θα

δοθεί στη χρήση της τεχνητής

νοημοσύνης (AI) για τη βελτίωση

της καθημερινότητας των

εργαζομένων μας. Με καινοτόμα

εργαλεία, επιδιώκουμε να

προσφέρουμε λύσεις που θα

διευκολύνουν την εκπαίδευση,

τη διαχείριση των έργων και

την ανάπτυξη δεξιοτήτων των

ανθρώπων μας.

Επιπλέον, επεκτείνουμε τις

πρωτοβουλίες βιωσιμότητας,

ενσωματώνοντας πρακτικές που

μειώνουν το περιβαλλοντικό

μας αποτύπωμα, τόσο στις

εγκαταστάσεις μας όσο

και στις καθημερινές μας

λειτουργίες. Παράλληλα,

ενισχύουμε πολιτικές ισότητας

και συμπερίληψης (DEI),

διευρύνοντας τα προγράμματα

υποστήριξης για όλους τους

εργαζομένους, ανεξαρτήτως

γεωγραφικής τοποθεσίας ή

προσωπικών συνθηκών.

Ακόμη, το 2025 θα

επενδύσουμε και πάλι στην

ψυχική ευεξία, εισάγοντας νέες

μεθόδους, όπως συνεδρίες

mindfulness, σεμινάρια

διαχείρισης άγχους και

εξειδικευμένη υποστήριξη από

επαγγελματίες.

«ΜΑΖΊ ΧΤΊΖΟΥΜΕ

ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ»

Με απλά λόγια: Μαζί χτίζουμε

ένα μέλλον όπου η επιτυχία δεν

είναι μόνο επαγγελματική, αλλά

και προσωπική. Είμαστε εδώ

για να σας στηρίξουμε σε κάθε

βήμα, ώστε να φτάσετε όσο ψηλά

επιθυμείτε!

Στη MetLife πιστεύουμε ότι

η ζωή είναι ένα ταξίδι που

διανύουμε όλοι μαζί. Με το

μότο μας «Navigating life

together, building a more

confident future», θέλουμε να

ενθαρρύνουμε κάθε εργαζόμενο

να αναδείξει το πλήρες δυναμικό

του, έχοντας τη στήριξή μας σε

κάθε βήμα της πορείας του.

EconomyToday 77

ΑΦΙΕΡΩΜΑ


ΦΙΛΟΔΟΞΟΎΜΕ

ΝΑ ΞΕΧΩΡΊΖΟΥΜΕ

ΩΣ ΈΝΑ ΘΕΤΙΚΌ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΌ

ΑΦΉΓΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ


Σε έναν Οργανισμό σαν την XM, που

μεγαλώνει καθημερινά και επεκτείνεται

ραγδαία σε νέες αγορές, το μεγάλο

μας «στοίχημα» ήταν πάντοτε η

διατήρηση του ανθρωποκεντρικού μας

προσανατολισμού και η διασφάλιση

των θεμελιωδών αξιών μας, που

συνοψίζονται σε τρεις λέξεις: Big. Fair.

Human, δηλώνει, στο Economy Today,

η ΜΑΡΊΑ ΧΑΤΖΗΠΑΝΤΕΛΉ, Group

Chief People & Culture Officer της XM.

Στη συνέντευξή της,

στο Economy

Today, η Μαρία

Χατζηπαντελή

υπογραμμίζει ότι

οι άνθρωποι και οι αξίες μας

αποτελούν τα δύο βασικά στοιχεία

για τα οποία είμαστε διαχρονικά

περήφανοι. Επισημαίνει πως

«στόχος μας είναι να ξεχωρίζουμε

ως ένα θετικό επιχειρηματικό

αφήγημα στην παγκόσμια αγορά

του FinTech και να συνεχίσουμε

να κάνουμε αυτό που γνωρίζουμε

πολύ καλά: να θέτουμε στο

επίκεντρο τους ανθρώπους

μας και να επενδύουμε στις

δυνατότητές τους».

Ποιες πιστοποιήσεις ή άλλες

βραβεύσεις έχετε λάβει για τις

δράσεις και τις πολιτικές που

εφαρμόζετε για το Ανθρώπινο

ΣΤΟ ΠΛΑΊΣΙΟ

ΜΙΑΣ «AWESOME»

ΚΟΥΛΤΟΎΡΑΣ,

ΟΙ ΆΝΘΡΩΠΟΊ

ΜΑΣ ΘΈΛΟΥΜΕ

ΝΑ ΧΑΊΡΟΝΤΑΙ ΝΑ

ΔΟΥΛΕΎΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ

XM ΚΑΙ ΝΑ ΝΙΏΘΟΥΝ

ΕΝΕΡΓΌ ΜΈΡΟΣ ΚΆΤΙ

ΠΟΛΎ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟΥ

Δυναμικό του ομίλου σας;

Μέσα σε ένα ρευστό διεθνές

εργασιακό περιβάλλον,

φιλοδοξούμε να είμαστε ένας

φάρος ασφάλειας και ελπίδας

για τους ανθρώπους μας και

παράλληλα πρότυπο εργοδότη που

απαντά στις ανάγκες του αύριο,

για ολόκληρη την αγορά εργασίας.

Αυτό στην πράξη μεταφράζεται

σε σπουδαίες διακρίσεις που

έχουμε λάβει από Οργανισμούς

διεθνούς και υψηλού κύρους,

όπως το παγκόσμιο πρότυπο

Investors in People (IIP), που

έχει πιστοποιήσει την XM με την

ύψιστη διάκριση Ανθρώπινου

Δυναμικού IIP Platinum και ο

Οργανισμός Great Place to Work®.

Στο πλαίσιο των αξιολογήσεων

του Great Place to Work®, η

XM αναδείχθηκε ανάμεσα στις

100 κορυφαίες μεγάλες και

πολυεθνικές εταιρείες, στην

3η θέση της φετινής λίστας

Fortune 100 Best Companies

to Work For in Europe, ως

η μοναδική εκπρόσωπος της

Κύπρου στην πεντάδα της

συγκεκριμένης κατάταξης,

ενώ βρισκόμαστε σταθερά

στην κορυφή της κατηγορίας

των μεγάλων επιχειρήσεων

στα Best Workplaces της

Κύπρου, καθώς και στα Best

Workplaces for Women της

Κύπρου, στην ίδια κατηγορία.

Επιπλέον, έχουμε ξεχωρίσει

ανάμεσα στις μεγαλύτερες

τεχνολογικές δυνάμεις της

Ελλάδας που διακρίνονται για το

εργασιακό τους περιβάλλον, με

την κορυφαία κατάταξή μας στα

Best Workplaces in Technology

2024, στην κατηγορία των

μεγάλων επιχειρήσεων.

78 EconomyToday

Ποια είναι η στρατηγική σας

προσέγγιση σε ό,τι αφορά

το Ανθρώπινο Δυναμικό και

ποιες είναι οι εταιρικές σας

αξίες;

Οι άνθρωποι και οι αξίες μας

αποτελούν τα δυο βασικά

συστατικά στοιχεία, για τα οποία

είμαστε διαχρονικά υπερήφανοι.

Σε έναν Οργανισμό σαν την

XM που μεγαλώνει καθημερινά

και επεκτείνεται ραγδαία σε

νέες αγορές, το μεγάλο μας

«στοίχημα» ήταν πάντοτε η

διατήρηση του ανθρωποκεντρικού

μας προσανατολισμού και η

διασφάλιση των θεμελιωδών

αξιών μας που συνοψίζονται σε

τρεις λέξεις: Big. Fair. Human.

Οι λέξεις αυτές βρίσκονται στην

καρδιά της φιλοσοφίας μας,

μας επιτρέπουν να πιάνουμε τον

παλμό των ανθρώπων μας, να

αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες

τους και να αναβαθμίζουμε την

εμπειρία τους σε όλα τα στάδια της

εργασιακής τους ζωής. Η ευελιξία,

ο σεβασμός στη διαφορετικότητα,

η επαγγελματική εξέλιξη και η

φροντίδα για ευημερία βρίσκονται

στην πρώτη γραμμή των

προσδοκιών των εργαζομένων

σήμερα και παράλληλα δομικά

στοιχεία της στρατηγικής

ανθρώπινου δυναμικού της XM,

στοιχεία που μας κατατάσσουν

ανάμεσα στους κορυφαίους

εργοδότες επιλογής στην Κύπρο

αλλά και διεθνώς.

Ποιες καλές πρακτικές

εφαρμόζετε;

Επενδύουμε ουσιαστικά και

συστηματικά στους ανθρώπους

μας, που πλέον ξεπερνούν τους

1.400 διεθνώς, προσφέροντάς

τους όλες τις προϋποθέσεις

για να αναπτυχθούν και να

πραγματώσουν τους στόχους

τους. Στο πλαίσιο προώθησης μιας

κουλτούρας διαρκούς εξέλιξης,

προσφέρουμε ολοκληρωμένα

προγράμματα κατάρτισης και

coaching, εκπαιδευτικά workshops

και ομιλίες από industry leaders

και βιωματικές δραστηριότητες

σε συνεργασία με κορυφαίους

Οργανισμούς, όπως η Amazon,

καθώς και ευκαιρίες εργασίας

σε διαφορετικά γραφεία της

XM ανά τον κόσμο. Παράλληλα,

φροντίζουμε να παρακολουθούμε

την αγορά και να τοποθετούμαστε

ανταγωνιστικά σε θέματα

αποδοχών και παροχών,

με στόχο να ανταμείβουμε

και να επιβραβεύουμε τους

εργαζόμενους μας, με παροχές

που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων,

μπόνους απόδοσης, ταξίδια,

συμβουλευτική υποστήριξη σε

θέματα υγείας και διατροφής,

υγιεινά γεύματα στο γραφείο

καθώς και εβδομαδιαίες συνεδρίες

yoga και μασάζ. Παράλληλα,

δίνουμε προτεραιότητα στην

εργασιακή εμπειρία μέσα

από σύγχρονα γραφεία, στα

σχεδιαστικά πρότυπα κορυφαίων

εταιρειών τεχνολογίας, που

ευνοούν την καλή διάθεση και τη

συνεργασία.

Πώς προσαρμόζετε τις

πολιτικές σας στις σύγχρονες

προκλήσεις, όπως η εξ

αποστάσεως εργασία και η

ισορροπία επαγγελματικής

και προσωπικής ζωής;

Από την ίδρυση της XM,

εργαζόμαστε οργανωμένα και με

όραμα για τη διαμόρφωση ενός

περιβάλλοντος εργασίας που

συγχρονίζεται με τις ανάγκες των

εργαζομένων μας που διαρκώς

αλλάζουν, κάνει τη ζωή τους

καλύτερη και δίνει έμφαση στην

προσωπική ισορροπία. Αυτό

επιτυγχάνεται μέσα από μια

σειρά από σημαντικά προνόμια

που απολαμβάνουν οι XMers και

τους βοηθούν να αντεπεξέλθουν

αποτελεσματικά στους πολλαπλούς

και απαιτητικούς ρόλους που έχουν

αναλάβει, όπως γονική άδεια

με επιπρόσθετα οφέλη από τα

συνήθη, family days για εκείνους

και τις οικογένειές τους, δυνατότητα

για παρακολούθηση εκπαιδευτικών

προγραμμάτων παράλληλα με

την εργασία, μεταξύ άλλων.

Επιπλέον, έχουμε υιοθετήσει ένα

υβριδικό μοντέλο εργασίας, με

ευέλικτα ωράρια, δυνατότητα

απομακρυσμένης εργασίας και

υποδομές για συστηματική και

ανοικτή επικοινωνία μεταξύ των

εργαζομένων μας σε όλο τον

κόσμο.

Ποια είναι τα νέα μέτρα που

θα επιδιώξετε να εφαρμόσετε

τη νέα χρονιά;

Στόχος μας είναι να ξεχωρίζουμε

ως ένα θετικό επιχειρηματικό

αφήγημα στην παγκόσμια αγορά

του FinTech και να συνεχίσουμε

να κάνουμε αυτό που γνωρίζουμε

πολύ καλά: να θέτουμε στο

επίκεντρο τους ανθρώπους

μας και να επενδύουμε στις

δυνατότητές τους. Σε αυτό το

πλαίσιο, στόχος μας είναι να

συνεχίσουμε να επενδύουμε

πρωτίστως σε ανθρώπινο ταλέντο,

παρέχοντας ευκαιρίες για τη

διεύρυνση των δεξιοτήτων και

των γνώσεων των εργαζομένων

μας, μέσα από εργαστήρια

καινοτομίας, ειδικά προγράμματα

training και mentoring και νέα

τεχνολογικά εργαλεία. Παράλληλα,

συνεχίζουμε να ενισχύουμε τις

συνεργασίες μας με κορυφαίους

παρόχους τεχνολογίας αλλά

και ακαδημαϊκούς φορείς και

να επενδύουμε σε έρευνα και

ανάπτυξη νέων υπηρεσιών,

ώστε να είμαστε σε θέση να

εκμεταλλευτούμε τις απεριόριστες

δυνατότητες των νέων ψηφιακών

τεχνολογιών, όπως η Τεχνητή

Νοημοσύνη, προς όφελος

του Οργανισμού μας αλλά

και ολόκληρης της αγοράς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής

μας της δέσμευσης αποτελεί η

ίδρυση της Έδρας XM στην Τεχνητή

Νοημοσύνη στο Πανεπιστήμιο

Κύπρου.

Ποιο είναι το μήνυμά σας

προς τους εργαζόμενους σας;

Να αντιμετωπίζουν την αλλαγή

σαν ευκαιρία, να μη φοβούνται

τις αποτυχίες, αντιθέτως να τις

βλέπουν ως ευκαιρίες για μάθηση,

να μη διστάζουν να παίρνουν

ρίσκα και να έχουν πάθος για αυτό

που κάνουν. Η φράση η οποία μας

εκφράζει είναι «Work Somewhere

Awesome!» που αποτελεί

και το tagline του Employer

Brand της XM. Στο πλαίσιο

μιας «Awesome» κουλτούρας,

οι άνθρωποί μας θέλουμε να

χαίρονται να δουλεύουν για την

XM και να νιώθουν ενεργό μέρος

κάτι πολύ μεγαλύτερου, αφενός

ενός ταχύτατα εξελισσόμενου

Οργανισμού που καινοτομεί

και αφετέρου μιας μεγάλης

ομάδας που εργάζεται με πάθος

και ενθουσιασμό. Άλλωστε οι

καλύτεροι πρεσβευτές μας είναι οι

άνθρωποί μας.

EconomyToday 79

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΣΤΗΡΊΖΟΝΤΑΣ

ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΉ

ΑΝΆΠΤΥΞΗ:

ΤΟ ΈΡΓΟ

ΤΟΥ ΚΟΑΠ

ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ

Ο ΚΟΑΠ έχει να δείξει 20 χρόνια

σκληρής δουλειάς και μακριά από τα

φώτα της δημοσιότητας, εφαρμόζει

τις αποφάσεις της Κοινής Αγροτικής

Πολιτικής, στηρίζοντας εμπράκτως

την αγροτική οικονομία στην Κύπρο,

δηλώνει ο Επίτροπος του Οργανισμού,

ΑΝΔΡΈΑΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΎ.

ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΞΈΝΙΟ ΜΕΣΑΡΊΤΗ

Ο

Κυπριακός Οργανισμός Αγροτικών

Πληρωμών κλείνει 20 χρόνια ζωής

και ο Ανδρέας Κυπριανού, Επίτροπος

του ΚΟΑΠ υπογραμμίζει, στο

Economy Today, ότι «στα 20 αυτά

χρόνια και περνώντας μέσα από πολλές δυσκολίες

η κυπριακή αγροτική οικονομία επιδοτήθηκε μέσω

του ΚΟΑΠ, με ποσό που υπερβαίνει τα δύο δισεκατομμύρια

ευρώ». Στη συνέντευξή του ο κ. Κυπριανού

μεταξύ άλλων αναφέρει ότι με τη Νέα Κοινή Αγροτική

Πολιτική 2023 – 2027, η κυπριακή αγροτική

οικονομία θα επιδοτηθεί με ποσό που θα ξεπερνά

τα 450 εκατομμύρια ευρώ. «Στα 20 λοιπόν χρόνια

Κυπριακού Οργανισμού Αγροτικών Πληρωμών και

δεν μπορεί παρά να είναι η ημέρα της αναγνώρισης

και του ευχαριστώ», σημειώνει ο Ανδρέας Κυπριανού

χαρακτηριστικά ευχαριστώντας «όλους όσοι βοήθησαν

τον Οργανισμό να περπατήσει με επιτυχία αυτή

τη δύσκολη διαδρομή και να βρίσκεται σήμερα στο

επίπεδο στο οποίο βρίσκεται».

Ποιος είναι ο ρόλος του Κυπριακού Οργανισμού

Αγροτικών Πληρωμών (ΚΟΑΠ) και πώς υποστηρίζει

την εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής

Πολιτικής στην Κύπρο;

Το 2004 αποτέλεσε χρονιά ορόσημο στη σύγχρονη

ιστορία της Κύπρου, αφού από την 1η Μαΐου του εν

λόγω έτους και μετά από πολύχρονες προσπάθειες,

η Κύπρος ανακηρύχτηκε πλέον ισότιμο μέλος της

διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Στα πλαίσια

της προετοιμασίας της Κύπρου για την ένταξή της

στην Ε.Ε., ιδρύθηκε μετά από αρκετή καθυστέρηση

ο «Κυπριακός Οργανισμός Αγροτικών Πληρωμών»

(ΚΟΑΠ), με κύρια αποστολή την εκταμίευση και διαχείριση

των αγροτικών κονδυλίων και την εφαρμογή

της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.

Οι πληρωμές στα πλαίσια της ΚΑΠ δεν εκτελούνται

άμεσα από την Ε.Ε.. Για να μπορεί μια χώρα μέλος

να εκταμιεύσει και να επωφεληθεί από τα κονδύλια

της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής θα πρέπει να πληροί

μια σειρά από αυστηρά κριτήρια και προϋποθέσεις

που να διασφαλίζουν ότι τα σωστά ποσά καταλήγουν

στους σωστούς δικαιούχους.

Γι’ αυτούς τους λόγους η κοινοτική νομοθεσία απαιτούσε

από τις χώρες μέλη τη δημιουργία ειδικών

80 EconomyToday

Φορέων ή Οργανισμών Αγροτικών Πληρωμών για

τη μεταφορά και πληρωμή των κοινοτικών κονδυλίων

στους γεωργούς, αγρότες, μεταποιητές και

εμπορευόμενους γεωργικών προϊόντων, οι οποίοι

να λειτουργούν με βάση μια σειρά από αυστηρές

προϋποθέσεις και προδιαγραφές, ώστε να διασφαλίζεται

η συμμόρφωση με την κοινοτική νομοθεσία και

η αποτελεσματική διαχείριση των κοινοτικών πόρων.

Από τότε ο ΚΟΑΠ, με 20 χρόνια σκληρής δουλειάς

και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, εφαρμόζει

τις αποφάσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής όπως

αυτές προέκυψαν και προκύπτουν μέσα από τον

Στρατηγικό Σχεδιασμό της Κύπρου και τις Ευρωπαϊκές

Οδηγίες και Κανονισμούς.

Υλοποιεί δηλαδή τις πολιτικές αποφάσεις που λαμβάνονται

τόσο σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο

για τη στήριξη της αγροτικής οικονομίας. Στα 20 αυτά

χρόνια και περνώντας μέσα από πολλές δυσκολίες η

κυπριακή αγροτική οικονομία επιδοτήθηκε μέσω του

ΚΟΑΠ, με ποσό που υπερβαίνει τα δύο δισεκατομμύρια

ευρώ. Η στήριξη αυτή στόχο και σκοπό είχε και έχει τη

βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα, τον εκσυγχρονισμό

της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, την

ανάπτυξη της μεταποίησης παραδοσιακών προϊόντων,

τις φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις στον γεωργικό και

κτηνοτροφικό τομέα, την ασφάλεια των τροφίμων, τη

στήριξη του τομέα μέσα από προγράμματα για νέους

γεωργούς, την ενίσχυση αγροτικών κοινοτήτων και

πληθώρα άλλων δράσεων και προγραμμάτων όπως

αυτά αποφασίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση,

μέσα από τον Στρατηγικό Σχεδιασμό, ο οποίος υποβάλλεται

και εγκρίνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση

για κάθε προγραμματική περίοδο.

Επιπρόσθετα, ανάλογα με τις ιδιαίτερες και έκτακτες

ανάγκες, εφαρμόζει και Αποφάσεις του Υπουργικού

Συμβουλίου όπως τα Έκτακτα Μέτρα Στήριξης που

επιδοτήσαμε για την πανδημία του κορωνοϊού, για

την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς και

τη στήριξη του τομέα της αιγοπροβατοτροφίας για

την αύξηση των ποσοτήτων αιγοπρόβειου γάλακτος

και την παραγωγή χαλλουμιού ΠΟΠ.

Είμαστε δηλαδή, ο μηχανισμός εκτέλεσης των αποφάσεων,

οι οποίες πρέπει να οδηγήσουν σε έγκυρες

και έγκαιρες πληρωμές στους δικαιούχους και όπως

είμαι βέβαιος πως όλοι γνωρίζετε, πολλές φορές οι

αποφάσεις είναι εύκολο να ληφθούν αλλά η υλοποίησή

τους προϋποθέτει τεράστιο όγκο εργασίας. Μια εργασία

που ξεκινά από την υποβολή της αίτησης από τον

δικαιούχο, την υποβολή συνοδευτικών εγγράφων που

απαιτούνται, τον έλεγχο της εγκυρότητας της αίτησης,

την εξαγωγή δείγματος επιτόπιων ελέγχων, διοικητικούς

και άλλους ελέγχους, την έγκριση της αίτησης

και την έγκυρη και έγκαιρη επιδότηση στον δικαιούχο.

Με ένα σύνολο αιτητών που ξεπερνά τις 33.000

και με πληθώρα διαφορετικών Μέτρων, Σχεδίων,

Καθεστώτων και Παρεμβάσεων αντιλαμβάνεστε ότι

η εργασία που απαιτείται για διεκπεραίωση, έγκριση

ή απόρριψη των αιτήσεων είναι τεράστια.

ΤΟ ΌΡΑΜΆ ΜΑΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΆΠΤΥΞΗ

ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΎΣ

ΤΟΜΈΑ

ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ

ΜΈΣΑ ΑΠΌ

ΤΗΝ ΑΠΌΛΥΤΗ

ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ ΤΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΊΟΥ

ΓΕΩΡΓΊΑΣ,

ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ

ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ

ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝΤΟΣ

ΚΑΙ ΤΟΥ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΎ

ΠΛΗΡΩΜΏΝ

Με ποιον τρόπο εξασφαλίζετε ότι οι ευρωπαϊκοί

πόροι φτάνουν στους σωστούς δικαιούχους

και ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε στη διαδικασία

αυτή;

Οι αιτήσεις προς τον Οργανισμό σήμερα, στην πλειοψηφία

τους υποβάλλονται ηλεκτρονικά και μέσα από

πολύ σύγχρονα λογισμικά προγράμματα και διαδικασίες,

δορυφορικές εικόνες, χρήση από τους αιτητές έξυπνων

τηλεφώνων, παρέχεται η δυνατότητα συνεχούς παρακολούθησης

της γεωργικής δραστηριότητας από την

υποβολή της αίτησης μέχρι και την πληρωμή.

Οι σύγχρονες διαδικασίες που είναι κανόνας πλέον στην

Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και που εφαρμόζονται κατ’

αναλογία στην Κύπρο, όπως και η συνεχής ηλεκτρονική

επικοινωνία αιτητή και ΚΟΑΠ είναι χαρακτηριστική της

μεγάλης προσπάθειας που γίνεται σε σχέση με τους

ελέγχους και τη συνεργασία που επιβάλλει πλέον η

Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ καλλιεργητή και Οργανισμού

Πληρωμών. Αυτή η νέα προσέγγιση στόχο και

σκοπό έχει να μειώσει τη γραφειοκρατία, να αυξήσει

την αποτελεσματικότητα των ελέγχων και να οδηγήσει

στη μείωση των ποινών και αποκλίσεων.

Καλούμαστε λοιπόν όλοι να λειτουργήσουμε σε ένα

δυναμικό και μεταβαλλόμενο περιβάλλον που απαιτεί

γρήγορη και αποτελεσματική υιοθέτηση των αλλαγών

EconomyToday 81


που πρέπει να εφαρμόσουμε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα

η Νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική 2023 – 2027,

μέσα από την οποία η κυπριακή αγροτική οικονομία θα

επιδοτηθεί με ποσό που θα ξεπερνά τα 450 εκατομμύρια

ευρώ. Το πολυδιάστατο Στρατηγικό Σχέδιο που

υποβλήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας και εγκρίθηκε

τον Δεκέμβριο του 2022 περιλαμβάνει σωρεία νέων

Μέτρων και Παρεμβάσεων, για τα οποία ο Οργανισμός

καλείται να αναπτύξει νέες λογισμικές εφαρμογές

αλλά και με επιτυχία να ολοκληρώσει την εξέταση των

αιτήσεων που θα υποβληθούν με την προκήρυξη των

νέων Μέτρων και Παρεμβάσεων. Απαιτείται ακόμα, ο

Οργανισμός να συλλέξει με επάρκεια τα δεδομένα που

χρειάζονται για την υποχρέωση της Κύπρου από το

έτος 2024 να παρουσιάζει ετήσια έκθεση επιδόσεων

(APR), μέσα από την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

θα αξιολογεί τους στόχους που έχουν τεθεί από την

Κυπριακή Δημοκρατία.

Το όραμά μας για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα

82 EconomyToday

MΈΣΩ ΤΗΣ ΚΟΙΝΉΣ

ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΑΠΌ ΤΟ

2004 ΈΩΣ ΣΉΜΕΡΑ

ΈΧΟΥΝ ΕΙΣΡΕΎΣΕΙ

ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΉ

ΑΓΡΟΤΙΚΉ

ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΠΈΡΑΝ

ΤΟΥ €1,86 ΔΙΣ ΜΕ

ΠΟΣΟΣΤΌ ΠΈΡΑΝ

ΤΟΥ 59% ΝΑ

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΊΤΑΙ

ΑΠΌ ΤΗΝ Ε.Ε.

πραγματοποιειται μέσα από την απόλυτη συνεργασία

του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και

Περιβάλλοντος και του Οργανισμού Πληρωμών.

Ποια μέτρα βρίσκονται αυτήν τη στιγμή σε

εξέλιξη μέσω του ΚΟΑΠ και των Αναδόχων

του; Μπορείτε να μας δώσετε μια εικόνα για

τα ποσά και τις κατηγορίες επιδοτήσεων που

προσφέρονται;

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ εν συντομία), αποτελεί

την ενοποιημένη αγροτική πολιτική των Κρατών-Μελών

της Ε.Ε.. Είναι η πρώτη, πληρέστερη και πιο ολοκληρωμένη

πολιτική που καθιερώθηκε και εφαρμόστηκε στην

Ε.Ε.. Έχει σαφώς καθορισμένους στόχους οι οποίοι για

τη νέα προγραμματική περίοδο είναι:

• Προώθηση ανθεκτικού γεωργικού τομέα.

• Ενισχύσεις περιβάλλοντος και δράσεις για το κλίμα.

• Ενίσχυση κοινωνικού ιστού στην ύπαιθρο.

Οι τρεις αυτοί Γενικοί Στόχοι εξειδικεύονται σε εννέα

Ειδικούς στόχους που είναι:

1. Διασφάλιση δίκαιου εισοδήματος.

2. Αύξηση της ανταγωνιστικότητας.

3. Ισορροπία αλυσίδας τροφίμων.

4. Δράση για την κλιματική αλλαγή.

5. Περιβαλλοντική φροντίδα.

6. Διατήρηση τοπίων και βιοποικιλότητας.

7. Ανανέωση των γενεών.

8. Δυναμικές αγροτικές περιοχές.

9. Ποιότητα τροφίμων και υγεία.

Η νέα ΚΑΠ για την περίοδο 2023-2027 θα εφαρμοστεί

μέσα από το νέο Στρατηγικό Σχέδιο της Κύπρου,

το οποίο θα περιέχει πλήθος παρεμβάσεων για την

επίτευξη των πιο πάνω στόχων και οι οποίες θα ανταποκρίνονται

στις ανάγκες της Κύπρου.

Η συνολική χρηματοδότηση της Νέας ΚΑΠ αναμένεται

να ανέλθει σε περίπου €458,4 εκατ. από τα οποία τα

€233,5 εκατ. αναμένεται να παρασχεθούν μέσω των

Άμεσων Πληρωμών (100% ευρωπαϊκοί πόροι), περί

τα €200 εκατ. μέσω της Αγροτικής Ανάπτυξης και περί

τα €24,9 εκατ. μέσω τομεακών παρεμβάσεων στον

Αμπελοοινικό τομέα, στις Κοινές Οργανώσεις Αγοράς

και στη Μελισσοκομία.

Αξίζει να σημειωθεί πως μέσω της Κοινής Αγροτικής

Πολιτικής από το 2004 έως σήμερα έχουν εισρεύσει

στην κυπριακή αγροτική οικονομία πέραν του €1,86

δις με ποσοστό πέραν του 59% να χρηματοδοτείται

από την Ε.Ε..

Τα κονδύλια της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής διοχετεύονται

μέσω Μέτρων Άμεσων Πληρωμών, Αγροτικής

Ανάπτυξης και Κοινών Οργανώσεων Αγοράς. Η

ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα πιο πάνω πραγματοποιείται

από το Υπουργείο Γεωργίας Αγροτικής

Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και από τον Κυπριακό

Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών και τους Αναδόχους

του, μέσω του διαδικτύου, του εγχώριου τύπου, των

μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των ΜΜΕ. Η ενημέρωση

διενεργείται μέσω έκδοσης σχετικού έντυπου ή

ηλεκτρονικού υλικού που περιλαμβάνει ανακοινώσεις,

ενημερωτικά έντυπα, εγχειρίδια των Μέτρων, έντυπα

αιτήσεων, συνοδευτικό υλικό κ.ά. τα οποία αναρτώνται

στις ιστοσελίδες είτε του Υπουργείου είτε του ΚΟΑΠ

είτε των Αναδόχων του (Τμήμα Γεωργίας, Τμήμα Δασών,

Υπουργείο Εσωτερικών, Υπ. Ενέργειας, Εμπορίου και

Βιομηχανίας, Κτηνιατρικές Υπηρεσίες).

Σημαντική είναι και η ενημερωτική εκστρατεία που

λαμβάνει χώρα από τον ΚΟΑΠ και τους Αναδόχους του,

για την ενημέρωση του κοινού πριν τις προκηρύξεις

των εκάστοτε Μέτρων και στην οποία οι ενδιαφερόμενοι

έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν διά ζώσης

για τα εφαρμοζόμενα Μέτρα, τον τρόπο υποβολής

αιτήσεων και τις σχετικές απαιτήσεις των Μέτρων.

Σε κάθε περίπτωση το προσωπικό του ΚΟΑΠ αλλά

και των Αναδόχων του είναι στη διάθεση του κοινού

για περαιτέρω πληροφόρηση σε σχέση με τα Μέτρα

που προκηρύσσονται.

Υπάρχουν προγράμματα για νέους που δεν διαθέτουν

γη, αλλά θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη

ΗΜΈΡΑ ΑΝΑΓΝΏΡΙΣΗΣ

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΧΑΡΙΣΤΏ

γεωργία; Πόσο εφικτό είναι σήμερα για ένα νέο να

ξεκινήσει καριέρα στον αγροτικό τομέα στην Κύπρο;

Υπάρχουν εξαιρετικές προοπτικές για τους νέους

αγρότες και τεράστιες ευκαιρίες επιτυχούς επαγγελματικής

σταδιοδρομίας στον τομέα. Δυστυχώς πολλοί

νέοι δεν γνωρίζουν τα προγράμματα στήριξης ούτε και

τις δυνατότητες που προσφέρει ο τομέας, γι’ αυτό θα

αναλάβουμε την πλήρη ενημέρωση των νέων, με στόχο

να «ανθήσει» και πάλι αυτός ο τομέας επαγγελματικά,

βοηθώντας την αγροτική οικονομία αλλά και την καταπολέμηση

της αστυφιλίας που μαστίζει τον τόπο μας.

Η αστυφιλία επηρεάζει σημαντικά την ενασχόληση

των Κυπρίων με τη γεωργία. Πώς θεωρείτε

ότι μπορεί να αντιστραφεί αυτή η τάση

και ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι παράγοντες που

αποτρέπουν τη νεολαία από το να ασχοληθεί

με τον αγροτικό τομέα;

Όπως προαναφέρθηκε ένας από τους ειδικούς στόχους

της Νέας ΚΑΠ είναι η ανανέωση των γενεών. Ήδη η

Ε.Ε. με σκοπό την ηλικιακή ανανέωση του αγροτικού

κόσμου στηρίζει την άσκηση γεωργίας από νεαρά άτομα

μέσω σχετικών ενισχύσεων από τις Άμεσες Πληρωμές

(Καθεστώς Γεωργών Νεαρής Ηλικίας) μέσω της Ενιαίας

Αίτησης Εκταρικών Επιδοτήσεων είτε μέσω Μέτρων

Αγροτικής Ανάπτυξης (Ενίσχυση Πρώτης Εγκατάστασης

Νέων Γεωργών) και οι ενισχύσεις αυτές διατηρούνται

και στη Νέα ΚΑΠ.

Στα 20 λοιπόν χρόνια του

Κυπριακού Οργανισμού

Αγροτικών Πληρωμών και δεν

μπορεί παρά να είναι η ημέρα

της αναγνώρισης και του

ευχαριστώ. Ένα μεγάλο λοιπόν

ευχαριστώ σε όλους όσοι

βοήθησαν τον Οργανισμό να

περπατήσει με επιτυχία αυτή

τη δύσκολη διαδρομή και να

βρίσκεται σήμερα στο επίπεδο

στο οποίο βρίσκεται. Ευχαριστώ

την Κυβέρνηση, τη Βουλή

των Αντιπροσώπων, αλλά και

τα υπόλοιπα Θεσμικά Όργανα

της Πολιτείας, τα Κοινοβουλευτικά

Κόμματα, τον Υπουργό,

τον Γενικό Διευθυντή και

τα στελέχη του Υπουργείου

Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης

και Περιβάλλοντος για

την καθημερινή συνεργασία,

τους Αναδόχους του ΚΟΑΠ,

το Τμήμα Γεωργίας, το Τμήμα

Δασών, το Υπουργείο Ενέργειας,

Εμπορίου και Βιομηχανίας,

το Υπουργείο Εσωτερικών

και τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες,

τη Διαχειριστική Αρχή, τη

Συμβουλευτική Επιτροπή, τις

Αγροτικές Οργανώσεις αλλά

και τους αιτητές του ΚΟΑΠ.

EconomyToday 83

ΘΕΜΑ

84 EconomyToday

ΣΕ ΚΡΊΣΗ ΔΙΑΡΚΕΊΑΣ

ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΈΣ

ΣΧΈΣΕΙΣ

Το θέμα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας

θα απασχολήσει και τη νέα χρονιά τον

κοινωνικό διάλογο (και) λόγω Ε.Ε..

ΤΟΥ ΑΔΆΜΟΥ ΑΔΆΜΟΥ

ΜΈΧΡΙ ΚΑΙ ΤΑ ΤΈΛΗ

ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ, ΕΊΧΑΝ

ΑΝΑΝΕΩΘΕΊ ΣΥΝΟΛΙΚΆ

230 ΣΥΛΛΟΓΙΚΈΣ

ΣΥΜΒΆΣΕΙΣ ΚΑΙ

ΕΚΚΡΕΜΕΊ Η

ΑΝΑΝΈΩΣΗ

Μπορεί το 2024 να εκκίνησε

σχετικά ομαλά όσον αφορά τις

εργασιακές σχέσεις, στη δύση του

όμως έμελλε να σημαδευτεί με τη

μεγαλύτερη σε διάρκεια απεργιακή

κινητοποίηση από εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής

Δημοκρατίας τουλάχιστον, επιβεβαιώνοντας

ότι όπως όλες οι σχέσεις, έτσι και οι εργασιακές

έχουν κατά καιρούς δυσκολίες και διαζύγια.

Η απεργία στον τομέα του σκυροδέματος κράτησε

ένα μήνα σχεδόν, 29 ημερολογιακές μέρες για

την ακρίβεια, ξεπερνώντας τη μεγάλη απεργία του

2013 στην οικοδομική βιομηχανία που είχε διαρκέσει

21 ημέρες, ενώ άφησε πίσω της ζημιές και

καθυστερήσεις στις κατασκευές, πληγώντας ταυτόχρονα

και τις εργασιακές σχέσεις. Είναι προφανές

EconomyToday 85

ΘΕΜΑ

για κάποιους τουλάχιστον πως οι κινητοποιήσεις

ήταν το αποτέλεσμα του περιβάλλοντος ακρίβειας

και των πληθωριστικών πιέσεων που ασκήθηκε τα

τελευταία χρόνια εξαιτίας της πανδημίας και των

πολεμικών συρράξεων, αλλά και των προσπαθειών

των εργαζόμενων για επιστροφή -και στον

ιδιωτικό τομέα - των περικοπών μισθών και ωφελημάτων

που ίσχυαν πριν την κρίση του 2013.

Η κατάληξη, όμως, που είχε η συγκεκριμένη κρίση

θέτει αναπόδραστα ερωτηματικά και για το μέλλον

των εργασιακών σχέσεων στη χώρα. Και αυτό

γιατί η απεργία έληξε μόνο όταν ο εργοδοτικός

σύνδεσμος διαλύθηκε, με αποτέλεσμα η ομαλότητα

στον κλάδο να έρθει μέσα από σειρά εταιρικών

συλλογικών συμβάσεων εργασίας και όχι μέσω

κλαδικής συλλογικής σύμβασης και να θέτει για

πολλούς νέα ήθη στις εργασιακές σχέσεις, ενώ

για άλλους, πιο ψύχραιμους, απλώς επιβεβαιώνει

μια τάση των τελευταίων χρόνων για στροφή σε

επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις. Τάση που,

όπως κατέδειξε και η κατάληξη της κρίσης στο

σκυρόδεμα, δεν αποτελεί απαραίτητα θετική εξέλιξη

για aτο επιχειρείν, όπως παρατηρούν εργοδοτικοί

παράγοντες, αναφέροντας πως η ρήση «η

ισχύς εν τη ενώσει» αν και μπανάλ, ισχύει και για

την εργοδοτική πλευρά.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι εξελίξεις στον

κλάδο παραγωγής έτοιμου σκυροδέματος σε

συνδυασμό με το παραλίγο ναυάγιο στην υπογραφή

τής συλλογικής σύμβασης στην ξενοδοχειακή

βιομηχανία που υπεγράφη τελικά- μετά από

πολύμηνες διαπραγματεύσεις - αρχές Δεκεμβρίου,

τις κινητοποιήσεις στα δημόσια νοσοκομεία και τις

προειδοποιήσεις για μέτρα στον τομέα της παιδείας

συνέθεσαν ένα εκρηκτικό κλίμα στις εργασιακές

σχέσεις. Κλίμα το οποίο δεν αποκλείεται να

οξυνθεί στο προσεχές μέλλον πριν την αποκλιμάκωση

των εντάσεων, τουλάχιστον στον ιδιωτικό

τομέα, με αφορμή πάλι το θέμα των συλλογικών

συμβάσεων εργασίας, μέσω των οποίων επιβεβαιώνεται

τα τελευταία χρόνια τόσο η εργατική ειρήνη

και σταθερότητα στο εσωτερικό κλίμα, όσο και τα

οφέλη του κοινωνικού διαλόγου και της τριμερούς

συνεργασίας στο νησί, μεταξύ Κυβέρνησης, Συντεχνιών

και Εργοδοτικών Οργανώσεων.

ισχύος της σύμβασης είναι διαπραγματεύσιμη. Οι

συλλογικές συμβάσεις εργασίας που αποτελούν

στην ουσία συμφωνίες κυρίων μεταξύ δύο μερών,

των εργαζόμενων μέσω των συντεχνιών και των

εργοδοτών, είναι τόσο επιχειρησιακές όσο και

κλαδικές. Στη χώρα μας υπάρχουν και κλαδικές

συμβάσεις και επιχειρησιακές, οι οποίες είναι

σαφώς περισσότερες.

Όπως προκύπτει από πρόσφατα στοιχεία που

δημοσιοποίησε η ΠΕΟ, οι συντεχνίες της είχαν

υπό την ευθύνη τους, το 2024, 380 συμβάσεις,

που αποτείνονται σε 186.069 απασχολούμενους,

στον ιδιωτικό, ημιδημόσιο και ευρύτερο δημόσιο

τομέα, από το σύνολο των οποίων οι 75, είναι

κλαδικές συμβάσεις, οι 279 εργοστασιακές και

οι 26 ήταν ειδικές/άλλες συμβάσεις. Μέχρι και τα

τέλη Οκτωβρίου, σύμφωνα με τη συντεχνία, είχαν

ΟΙ ΚΛΑΔΙΚΈΣ ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΙΚΈΣ

ΣΥΜΒΆΣΕΙΣ

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας, οι συλλογικές

συμβάσεις αποτελούν τον κυριότερο τρόπο,

μέσω του οποίου καθορίζονται οι όροι εργοδότησης

στην Κύπρο. Το Υπουργείο Εργασίας αναφέρει

πως οι συμβάσεις είναι συνήθως διάρκειας δύο

ετών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να

συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πλευρών η ανανέωση

συμβάσεων με μικρότερη (πολύ σπάνιο) ή και

μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, αφού η διάρκεια

86 EconomyToday

ανανεωθεί συνολικά 230 συλλογικές συμβάσεις,

για τις οποίες προνοούνται αυξήσεις σε μισθούς

και άλλα ωφελήματα της τάξης του 2,5% κατά

μέσο όρο (πέραν της ΑΤΑ). Το θέμα, όμως, των

κλαδικών συλλογικών συμβάσεων ήταν αυτό που

λίγο πριν τη λήξη της απεργίας στον τομέα του

σκυροδέματος κυριάρχησε στη δημόσια αντιπαράθεση

και που οδήγησε στη διάλυση του Συνδέσμου

Κατασκευαστών Έτοιμου Σκυροδέματος,

παρά το γεγονός ότι η προηγούμενη σύμβαση στον

κλάδο ήταν κλαδική.

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΈΣ ΠΑΡΕΜΒΆΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΣΥΜΒΆΣΕΙΣ

Στην ουσία, αυτό που ανέδειξε η διαφορά στον

κλάδο ήταν η υποβόσκουσα εδώ και αρκετό

καιρό ένταση μεταξύ Εργατικών και Εργοδοτικών

Οργανώσεων για το βαθμό δεσμευτικότητας των

συλλογικών συμβάσεων και κατά πόσο αυτές θα

πρέπει να καλύπτουν το σύνολο των εργαζόμενων

ενός κλάδου ή μόνο το οργανωμένο προσωπικό,

αυτό που είναι δηλαδή ενταγμένο σε συντεχνίες.

Το θέμα πήρε τα τελευταία χρόνια έντονες διαστάσεις

σε αρκετούς κλάδους, όπως για παράδειγμα

στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, λόγω της αλλαγής

της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ συντεχνιών και

εργοδοτών που έφερε και η ένταξή μας στην Ε.Ε.

και η επακόλουθη εισαγωγή ξένου εργατικού δυναμικού

στο νησί από χώρες μέλη της Ένωσης.

Το άνοιγμα και της αγοράς εργασίας είχε ως

αποτέλεσμα αρκετοί κοινοτικοί εργαζόμενοι, αλλά

και Κύπριοι να εργοδοτούνται με προσωπικά

συμβόλαια, όχι κατ’ ανάγκη υποδεέστερα των

όρων των συλλογικών συμβάσεων κάθε κλάδου,

προκαλώντας «απώλειες» στις συντεχνίες αλλά

και όπως υποστηρίζουν οι ίδιες και απορρύθμιση

των εργασιακών σχέσεων.

Ενόψει των πιο πάνω, τα τελευταία χρόνια έγιναν

πιο έντονες οι φωνές του συνδικαλιστικού κινήματος

για ρυθμίσεις, ακόμα και νομοθετικές, για

διασφάλιση εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων,

οι οποίες εξάλλου είναι το αποτέλεσμα συλλογικών

διαπραγματεύσεων. Στο πλαίσιο αυτό και

με σειρά εργατικών διαφορών για ανανέωση των

συλλογικών συμβάσεων να φτάνουν σε επίπεδο

Υπουργού Εργασίας για μεσολάβηση, υπήρξαν

νομοθετικές ρυθμίσεις, όπως στην περίπτωση

της οικοδομικής βιομηχανίας, όπου το 2019 στο

πλαίσιο της ανανέωσης της συλλογικής σύμβασης

με την παρέμβαση και της μ. Ζέτας Αιμιλιανίδου

συμφωνήθηκε και τέθηκε σε ισχύ την επόμενη

χρονιά νόμος που κατοχύρωνε νομοθετικά βασικούς

όρους εργασίας στον κλάδο, περί Εργοδοτουμένων

στην Οικοδομική Βιομηχανία (Βασικοί

Όροι Υπηρεσίας) Νόμος του 2020.

Τότε σε σχετική του ανακοίνωση το Υπουργείο

Εργασίας ανέφερε μεταξύ άλλων πως «ο Νόμος

θεωρείται σταθμός στην ιστορία της Οικοδομικής

Βιομηχανίας της Κύπρου, καθώς καθορίζει

νομοθετικά συγκεκριμένες πρόνοιες που απορρέουν

από τη Συλλογική Σύμβαση του Κλάδου

της Οικοδομικής Βιομηχανίας, όπως οι ώρες

εργασίας, υπερωρίες, γιορτές/αργίες, ταμείο

προνοίας και φιλοδώρημα». Νομοθετικές παρεμβάσεις

υπήρξαν και στο πλαίσιο της ανανέωσης

των συλλογικών συμβάσεων στην ξενοδοχειακή

βιομηχανία το 2019 όπου υπήρξε κατοχύρωση

μίνιμουμ μισθών στον κλάδο μέσω Υπουργικού

Διατάγματος, ενώ νομοθετικές ρυθμίσεις που θα

εισαχθούν μέσω υφιστάμενων κανονισμών που

εφαρμόζονται στον κλάδο συμφωνήθηκαν και στο

πλαίσιο της τελευταίας συμφωνίας για τη σύμβαση

στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, που υπεγράφη

προ ολίγων ημερών στο Υπουργείο Εργασίας.

EconomyToday 87

ΘΕΜΑ

Κι αυτό γιατί βάσει της μεσολαβητικής πρότασης

που κατέθεσε για ανανέωση της σύμβασης στην

ξενοδοχειακή βιομηχανία ο Υπουργός Εργασίας θα

αναθεωρηθούν εκ νέου οι ισχύοντες κανονισμοί

για κατοχύρωση νομοθετικά της καταβολής του

13ου μισθού για το σύνολο των εργαζόμενων

στην ξενοδοχειακή βιομηχανία.

ΜΕ «ΟΔΗΓΌ» ΤΗΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΟΔΗΓΊΑ

Παρά την αντίθεση της εργοδοτικής πλευράς στην

περαιτέρω νομοθετική ρύθμιση της εργασίας

με το επιχείρημα ότι αυτό ενδέχεται εν τέλει να

οδηγήσει σε αλλαγές του υφιστάμενου εργασιακού

συστήματος, το οποίο προσφέρει ευελιξία για

αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων και κρίσεων,

όλα δείχνουν πως η προσπάθεια των συντεχνιών

για ρυθμίσεις, τουλάχιστον όσον αφορά την κατοχύρωση

των συλλογικών συμβάσεων αναμένεται

να συνεχιστεί. Αναμένεται, μάλιστα η προσπάθεια

αυτή να ενταθεί εξ αφορμής και των διαδικασιών

που έχουν αρχίσει και στη χώρα μας για υιοθέτηση

της Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 2022, για επαρκείς

κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι συντεχνίες θεωρούν πως η συγκεκριμένη

οδηγία αποτελεί στην ουσία σύμμαχο των διεκδικήσεών

τους για διασφάλιση της εφαρμογής των

συλλογικών συμβάσεων, αλλά και για αύξηση των

εργαζόμενων που καλύπτονται από συλλογικές

συμβάσεις, ερμηνεύοντας όμως διαφορετικά από

την εργοδοτική πλευρά πρόνοιες της οδηγίας.

Η οδηγία ζητά από τα κράτη μέλη σχέδιο δράσης

σε περίπτωση που το ποσοστό κάλυψης των

εργαζόμενων από συμβάσεις είναι μικρότερο του

80% όπως και στην Κύπρο, καθώς το ποσοστό

αυτό σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις περιορίζεται

γύρω στο 50%, περιλαμβανομένων όμως και των

εργαζόμενων του δημοσίου τομέα. Σύμφωνα με

πληροφόρηση του Economy Today, στο πλαίσιο

των διαπραγματεύσεων, που ήδη άρχισαν μεταξύ

του Υπουργείου Εργασίας και των κοινωνικών

εταίρων, διαφάνηκε η απόσταση που χωρίζει

συντεχνίες και εργοδότες για το ζήτημα, καθώς το

συνδικαλιστικό κίνημα ερμηνεύει πως η οδηγία

συστήνει δράσεις για επέκταση των συμβάσεων,

ώστε να καλύπτουν το 80% των εργαζόμενων

και με την εργοδοτική πλευρά να υποστηρίζει

πως αυτό που προτείνεται είναι να καλύπτεται

από συλλογικές διαπραγματεύσεις του 80% των

εργαζόμενων, χωρίς απαραίτητα η διαβούλευση

να οδηγεί σε σύμβαση και υπογραφή συμφωνίας.

Με κάποιες φωνές στην εργοδοτική πλευρά να

υποστηρίζουν μάλιστα πως η συλλογική διαπραγμάτευση

στη χώρα, στο πλαίσιο του υφιστάμενου

πλαισίου που διεξάγεται ο κοινωνικός διάλογος

μέσω του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος για

88 EconomyToday

Η ΚΎΠΡΟΣ ΚΑΛΕΊΤΑΙ

ΝΑ ΕΦΑΡΜΌΣΕΙ

ΤΗΝ ΟΔΗΓΊΑ ΤΗΣ

Ε.Ε. ΓΙΑ ΕΠΑΡΚΕΊΣ

ΚΑΤΏΤΑΤΟΥΣ

ΜΙΣΘΟΎΣ, Η ΟΠΟΊΑ

ΣΥΣΤΉΝΕΙ ΔΡΆΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΕΝΊΣΧΥΣΗ

ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΏΝ

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΎΣΕΩΝ

παράδειγμα, αγγίζει ήδη τα ποσοστά που ζητά η

οδηγία.

Στο πλαίσιο αυτό, αλλά και με αφορμή τα όσα

εκτυλίχθηκαν πρόσφατα στα εργασιακά, τις εκατέρωθεν

θέσεις των δύο πλευρών για την οδηγία

της Ε.Ε. αλλά και το γεγονός ότι μέσω δικαστηρίων

φαίνεται να κατοχυρώθηκε πως τα προσωπικά

συμβόλαια υπερισχύουν των συλλογικών συμβάσεων,

όλα δείχνουν πως ο κοινωνικός διάλογος

για τις εργασιακές σχέσεις και το 2025 θα είναι

τουλάχιστον εκρηκτικός. Ειδικότερα στο πλαίσιο

των διαπραγματεύσεων για ανανεώσεις συλλογικών

συμβάσεων με το κλίμα να μυρίζει ήδη

μπαρούτι. Χωρίς, όμως να αποκλείεται η τριμερής

συνεργασία, που για χρόνια χαρακτηρίζει το

σύστημα εργασιακών σχέσεων να οδηγήσει ξανά

όπως και στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, μα

και της πανδημίας στις απαιτούμενες συγκλήσεις

για διασφάλιση της εργατικής ειρήνης και αποφυγή

περαιτέρω κινδύνων και στην οικονομία.

Η ΜΌΝΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΉ

ΡΎΘΜΙΣΗ ΠΟΥ ΕΠΙΘΥΜΟΎΝ

ΟΙ ΕΡΓΟΔΌΤΕΣ

Παρά την αντίθεση των εργοδοτικών Οργανώσεων

σε περαιτέρω νομοθετικές ρυθμίσεις όσον

αφορά τις συλλογικές συμβάσεις, ΚΕΒΕ και ΟΕΒ

δεν έχουν την ίδια άποψη όσον αφορά ρυθμίσεις

για μια άλλη συμφωνία. Τη Συμφωνία για τη

Διαδικασία Επίλυσης Εργατικών Διαφορών στις

Ουσιώδεις Υπηρεσίες που αμφότερες οι Οργανώσεις

θέλουν να γίνει νόμος. Το αίτημα αυτό

επαναλήφθηκε με αφορμή την πρόσφατη 48ωρη

απεργία στα δημόσια νοσοκομεία και με δεδομένο

ότι εργατικά μέτωπα και προειδοποιήσεις συνεχίζουν

να υπάρχουν και στο δημόσιο. Και αναμένεται

να επανέλθει στην επικαιρότητα, καθώς

με αφορμή την ίδια απεργία και η Πρόεδρος της

Βουλής και Πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αννίτα Δημητρίου

εξήγγειλε πως στον ΔΗΣΥ διαμορφώνεται ένα

ολοκληρωμένο σχέδιο σε σχέση με την Εφαρμογή

Ελαχίστων Επιπέδων Λειτουργίας Ουσιωδών

Υπηρεσιών, το οποίο θα κατευθύνει τη δράση μας

τους επόμενους μήνες. Στόχος, είπε θα είναι η

θεσμοθέτηση ελάχιστων επιπέδων λειτουργίας

σε ουσιώδεις υπηρεσίες, εν μέσω απεργιακών

κινητοποιήσεων συμπληρώνοντας σε δήλωσή της

πως «αυτό μπορεί να γίνει με την επέκταση και

πρακτική εφαρμογή της υφιστάμενης Συμφωνίας

για τη Διαδικασία Επίλυσης Εργατικών Διαφορών

σε Ουσιώδεις Υπηρεσίες για να καλύπτει όλους

τους εμπλεκόμενους». Με την ίδια να τονίζει πως

«η πλειονότητα των αναπτυγμένων χωρών έχουν

σχετική νομοθεσία που διέπει αυτό το σοβαρό

ζήτημα». «Μπορούμε, μέσα από τον δημόσιο

διάλογο και τη διαβούλευση να κατοχυρώσουμε με

ισορροπημένο και θεσμοθετημένο τρόπο τόσο τα

δικαιώματα των εργαζόμενων όσο και τη δημόσια

ασφάλεια και υγεία», είπε.

Σύμφωνα με το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων του

Υπουργείου Εργασίας, η Συμφωνία για την Επίλυση

Εργατικών Διαφορών σε Ουσιώδεις Υπηρεσίες

τέθηκε σε εφαρμογή στις 16 Μαρτίου 2004 και

συμπληρώνει τον Κώδικα Βιομηχανικών Σχέσεων,

για αυτό και συνάδει απόλυτα με τον εθελοντικό

χαρακτήρα του συστήματος εργασιακών σχέσεων

που εφαρμόζεται στην Κύπρο. Η Συμφωνία που

υπογράφηκε από τους κοινωνικούς εταίρους και

το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Για σκοπούς ομοιόμορφης ρύθμισης της

επίλυσης εργατικών διαφορών σε ουσιώδεις

υπηρεσίες και στον δημόσιο τομέα, στις 2 Νοεμβρίου

2005 με σχετική Απόφαση του Υπουργικού

Συμβουλίου, η Συμφωνία για τη Διαδικασία

Επίλυσης Εργατικών Διαφορών επεκτάθηκε και

στον δημόσιο τομέα. Με βάση τη συμφωνία, ως

ουσιώδεις καθορίζονται οι υπηρεσίες, η διακοπή

των οποίων θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή, την

προσωπική ασφάλεια ή υγεία του συνόλου ή

μέρους του πληθυσμού. Στη συμφωνία υπάρχουν

συγκεκριμένες υπηρεσίες οι οποίες ορίζονται ως

«Καθορισμένες Ουσιώδεις Υπηρεσίες» οι οποίες

αφορούν έργα, εργασίες ή δραστηριότητες που

είναι απαραίτητες για τα εξής:

· Την εξασφάλιση συνεχούς παροχής ηλεκτρικού

ρεύματος.

· Την εξασφάλιση υδατοπρομήθειας για σκοπούς

ύδρευσης.

· Την εξασφάλιση λειτουργίας τηλεπικοινωνιών.

· Την ασφαλή λειτουργία των αερομεταφορών και

τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας.

· Τη λειτουργία των νοσοκομείων.

· Τη λειτουργία των φυλακών.

· Την επιδιόρθωση ή συντήρηση του εξοπλισμού

και των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων

της Εθνικής Φρουράς και της Αστυνομίας, περιλαμβανομένης

και της Πυροσβεστικής.

· Την ασφαλή λειτουργία της λιμενικής κίνησης.

EconomyToday 89


ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ, ΛΎΣΕΙΣ ΚΑΙ

ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΌ ΚΌΣΤΟΣ

ΜΙΑΣ ΟΛΟΈΝΑ

ΚΑΙ ΠΙΟ ΘΕΡΜΉΣ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΑΣ

Καθηγητής ΜΑΤΘΑΊΟΣ ΣΑΝΤΑΜΟΎΡΗΣ:

«Η απραξία και η άρνηση υιοθέτησης λύσεων για την αστική

υπερθέρμανση αυξάνουν συνεχώς το κόστος στις πόλεις

και στα κράτη που δεν λαμβάνουν μέτρα, δημιουργώντας

αργά αλλά σταθερά ένα δυσθεώρητο οικονομικό κόστος».

ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΒΆΣΙΑ ΚΑΤΤΉ

Η

αστική υπερθέρμανση αποτελεί μια

από τις μεγαλύτερες προκλήσεις

που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες

πόλεις σε έναν κόσμο που

αλλάζει κλιματικά. Και η Κύπρος,

δυστυχώς, δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο διεθνούς

φήμης καθηγητής Ματθαίος Σανταμούρης,

μιλώντας στο Economy Today, αναλύει τις

αιτίες που επιτείνουν το φαινόμενο, τις οικονομικές

του επιπτώσεις, καθώς και τις λύσεις

που μπορούν να εφαρμοστούν για τη μείωση

της αστικής υπερθέρμανσης. Ο καθηγητής επισημαίνει

τους παράγοντες που ενισχύουν το

φαινόμενο στις κυπριακές πόλεις και προτείνει

στρατηγικές θερμικής ανάσχεσης, ενώ αναλύει

και τις οικονομικές συνέπειες που σχετίζονται

με την ενεργειακή ζήτηση και τις επιπτώσεις

στην καθημερινότητα των πολιτών. Τελικά, ποια

πρέπει να είναι η στρατηγική της Κύπρου για

την αντιμετώπιση της αστικής υπερθέρμανσης;

Τι πρέπει να κάνουν οι ιδιώτες και τι η πολιτεία;

90 EconomyToday

EconomyToday 91


ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑ-

ΣΙΑΣ ΣΤΙΣ ΚΥΠΡΙΑΚΕΣ

ΠΟΛΕΙΣ

Για ποιους λόγους παρατηρείται αύξηση

της θερμοκρασίας στις πόλεις της Κύπρου

και πώς παράγοντες όπως η υψηλή πυκνότητα

δόμησης και η χρήση συγκεκριμένων

υλικών συμβάλλουν στο φαινόμενο της

αστικής υπερθέρμανσης;

H αύξηση της θερμοκρασίας στις κυπριακές

όπως και στις περισσότερες μεσογειακές πόλεις

οφείλεται κυρίως στην υψηλή απορρόφηση της

ηλιακής ακτινοβολίας από τα δομικά υλικά και

στη συνέχεια την απόδοση της θερμότητας στο

αστικό περιβάλλον, όπως και στην αυξημένη

έκλυση ανθρωπογενούς θερμότητας και την

ΕΊΝΑΙ ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΟ,

ΠΛΈΟΝ, ΝΑ

ΔΙΑΚΟΠΕΊ Η ΧΡΉΣΗ

ΥΛΙΚΏΝ ΠΑΛΑΙΆΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑΣ ΠΟΥ

ΠΑΡΟΥΣΙΆΖΟΥΝ

ΜΕΓΆΛΗ ΘΕΡΜΙΚΉ

ΑΠΟΡΡΌΦΗΣΗ

ΌΠΩΣ Η ΜΑΎΡΗ

ΆΣΦΑΛΤΟΣ

έλλειψη πρασίνου. Η υψηλή πυκνότητα δόμησης

συμβάλει στη μεγαλύτερη απορρόφηση

της ηλιακής ακτινοβολίας αλλά και ταυτόχρονα

στην παγίδευση της θερμικής ακτινοβολίας που

εκλύεται από τα κτήρια και τις αστικές δομές.

Επίσης, μεγαλύτερη αστική πυκνότητα συνήθως

αντιστοιχεί σε μεγαλύτερη έκλυση ανθρωπογενούς

θερμότητας από τα αυτοκίνητα και τα

συστήματα ψύξης.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ

Ποιες στρατηγικές θερμικής ανάσχεσης

θεωρείτε πιο εφαρμόσιμες και αποτελεσματικές

για τις πόλεις της Κύπρου;

Νομίζω ότι είναι απαραίτητο, πλέον, να διακοπεί

92 EconomyToday

η χρήση υλικών παλαιάς τεχνολογίας που παρουσιάζουν

μεγάλη θερμική απορρόφηση όπως

η μαύρη άσφαλτος, καθώς και όλων των υλικών

που αναπτύσσουν υψηλές επιφανειακές θερμοκρασίες

κατά τη θερινή περίοδο. Η αντικατάσταση

των υλικών αυτών με σύγχρονα υλικά μικρής

απορροφητικότητας θα βοηθήσει να μειωθεί η

μέγιστη θερμοκρασία κατά τη θερινή περίοδο

κατά τουλάχιστον 1,5 βαθμούς. Παράλληλα,

απαιτείται να αυξηθεί το αστικό και υπεραστικό

πράσινο, να ελαττωθεί η έκλυση ανθρωπογενούς

θερμότητας από την κίνηση, να δημιουργηθούν

διάδρομοι κυκλοφορίας του αέρα στην πόλη

και να υπάρξει εκτεταμένη σκίαση, ιδίως στους

εξωτερικούς, αστικούς χώρους. Η συνδυασμένη

εφαρμογή των μέτρων αυτών θα μπορούσε να

ΤΟ ΚΌΣΤΟΣ

ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΉΣ

ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗΣ

ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ

ΥΠΟΛΟΓΊΖΕΤΑΙ

ΠΕΡΊΠΟΥ ΣΤΑ

220 ΔΙΣ ΔΟΛΆΡΙΑ

ΤΟΝ ΧΡΌΝΟ, ΕΝΏ

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΊ

ΔΕΊΧΝΟΥΝ ΌΤΙ

ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΦΤΆΣΕΙ

ΣΤΟ ΎΨΟΣ ΤΩΝ

1,5 ΤΡΙΣ ΔΟΛΑΡΊΩΝ

ΤΟ 2050

μειώσει τη μέγιστη θερμοκρασία περιβάλλοντος

κατά τη θερινή περίοδο έως και 2,5 βαθμούς.

Είναι πρωτοφανές το γεγονός ότι σήμερα

η πληρότητα των φραγμάτων στην Κύπρο

είναι στο 25%. Αυτό είναι σημάδι

ότι επιδεινώνονται οι ακραίες καιρικές

συνθήκες στο νησί;

Η ξηρασία είναι, δυστυχώς, ένα από τα μεγάλα

προβλήματα που προκαλεί η κλιματική μεταβολή.

Το φαινόμενο δυστυχώς έχει αρχίσει να λαμβάνει

δραματικές διαστάσεις σε πολλές περιοχές

του πλανήτη και φοβάμαι ότι στο μέλλον θα

επιδεινωθεί.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Ποιες είναι οι οικονομικές συνέπειες

από την υπερθέρμανση στις ενεργειακές

ανάγκες των πόλεων, ειδικά όσον αφορά

τον κλιματισμό και το πρόσθετο κόστος

για τους καταναλωτές;

Η αύξηση της θερμοκρασίας δημιουργεί πολύ

αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις, ιδίως για

τον κλιματισμό των κτηρίων. Είναι χαρακτηριστικό

ότι στα δυτικά προάστια των Αθηνών οι

ενεργειακές ανάγκες των κατοίκων είναι σχεδόν

διπλάσιες από αυτές στα λιγότερα θερμά βόρεια

προάστια. Παράλληλα, η υπερθέρμανση αυξάνει

το ηλεκτρικό φορτίο αιχμής λόγω της αυξημένης

χρήσης των κλιματιστικών συσκευών, γεγονός

που υποχρεώνει τους διαχειριστές και παρόχους

ηλεκτρικής ενέργειας να κατασκευάζουν νέους

σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν

μόνο στην περίοδο της αιχμής, αυξάνοντας,

έτσι, το κόστος της παραγόμενης ηλεκτρικής

ενέργειας. Τέλος, έχει αποδειχθεί ότι η απόδοση

των θερμικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής

ενέργειας μειώνεται κατά 0,6% ανά βαθμό

αύξησης της θερμοκρασίας, ενώ το ηλεκτρικό

δίκτυο υφίσταται πολύ μεγαλύτερες βλάβες,

δημιουργώντας προβλήματα τροφοδοσίας.

Ποιες είναι οι βασικές οικονομικές προκλήσεις

που συνδέονται με την αντιμετώπιση

της αστικής υπερθέρμανσης και πώς

μπορεί η εφαρμογή πράσινων επενδύσεων

να συμβάλλει στην ελάφρυνση αυτών

των εξόδων;

Το κόστος της αστικής υπερθέρμανσης στον

κόσμο υπολογίζεται περίπου στα 220 δις δολάρια

τον χρόνο, ενώ υπολογισμοί δείχνουν

ότι μπορεί να φτάσει στο ύψος των 1,5 τρις

δολαρίων το 2050. Η απραξία και η άρνηση

υιοθέτησης λύσεων αυξάνουν συνεχώς

το κόστος στις πόλεις και στα κράτη που δεν

λαμβάνουν μέτρα, δημιουργώντας αργά αλλά

σταθερά ένα δυσθεώρητο οικονομικό κόστος.

Αντίθετα, πόλεις που έχουν λάβει μέτρα μείω-

EconomyToday 93


σης της υπερθέρμανσης έχουν κατορθώσει να

μειώσουν τη μέγιστη θερινή θερμοκρασία έως

3 βαθμούς και το συνεπαγόμενο οικονομικό

κόστος πάνω από 50%.

Ποια είναι τα ενεργειακά και οικονομικά

οφέλη από τη χρήση ψυχρών και υπέρψυχρων

υλικών στις αστικές περιοχές

και πώς μπορούν αυτά να ενταχθούν

στις πόλεις της Κύπρου για μείωση της

κατανάλωσης ενέργειας;

Η χρήση των ψυχρών και υπέρψυχρων υλικών

στο κέλυφος των κτηρίων αλλά και στις αστικές

υποδομές μπορεί να μειώσει τη μέγιστη

θερινή θερμοκρασία κατά 1,5 βαθμούς και το

κλιματιστικό φορτίο των κτηρίων έως και 40%.

Παράλληλα, μειώνουν έως και κατά 30% τη

θερμική θνησιμότητα στην πόλη και βελτιώνουν

κατά πολύ τα επίπεδα διαβίωσης των πολίτων

χαμηλού εισοδήματος, καθώς μειώνουν τη

μέγιστη εσωτερική θερμοκρασία των κτηρίων

όπου κατοικούν έως και κατά 8 βαθμούς,

προσφέροντας άνεση και διαφυλάσσοντας την

υγεία των πολίτων.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΗ

Τι μπορούν να κάνουν μεμονωμένα οι

94 EconomyToday

ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ

ΠΡΟΒΛΈΠΟΝΤΑΙ

ΣΟΒΑΡΈΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΈΣ

ΠΟΙΝΈΣ ΓΙΑ ΌΣΟΥΣ

ΙΔΙΏΤΕΣ, ΕΤΑΙΡΕΊΕΣ,

ΔΉΜΟΥΣ

ΚΑΙ ΦΟΡΕΊΣ

ΣΥΜΒΆΛΛΟΥΝ ΜΕ

ΤΙΣ ΔΡΆΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

ΣΤΗΝ ΑΎΞΗΣΗ ΤΗΣ

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΊΑΣ

ιδιώτες για τη μείωση της αστικής υπερθέρμανσης

στην Κύπρο;

Οι ιδιώτες θα πρέπει να φροντίζουν να προστατεύουν

τα κτήριά τους από την υπερθέρμανση.

Θα πρέπει να τοποθετούν επαρκή σκίαση,

επαρκή αερισμό, σημαντική θερμική μάζα και να

χρησιμοποιούν συσκευές που δεν δημιουργούν

υπερθέρμανση. Επίσης, να κατασκευάζουν με

υψηλά ενεργειακά πρότυπα τα κτήριά τους, ώστε

να απαιτείται η ελάχιστη δυνατή ενέργεια. Θα

πρέπει, εφόσον χρησιμοποιούν κλιματιστικές

συσκευές, να τις ρυθμίζουν σε λογική και όχι

χαμηλή θερμοκρασία και να λειτουργούν τα

κλιματιστικά συστήματα μόνο όταν απαιτείται.

Τι πρέπει να κάνει συντονισμένα

το κράτος;

Η πολιτεία οφείλει να εκπονήσει ένα ολοκληρωμένο

σχέδιο μείωσης της αστικής υπερθέρμανσης

και ανάσχεσης της ανθρώπινης θερμικής καταπόνησης.

Το σχέδιο της θερμικής ανάσχεσης θα

πρέπει να εφαρμόζεται και να αξιολογείται σε κάθε

φάση του. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να θεσπίσει

νόμους και διατάξεις που θα προστατεύουν τον

αστικό πληθυσμό από την υπερθέρμανση, να

ρυθμίσει ότι οι Δημοτικές Αρχές δεν θα χρησιμοποιούν

μέσα και προϊόντα που προκαλούν αύξηση

της θερμοκρασίας, ενώ παράλληλα πρέπει να

προσφέρει τα κατάλληλα κίνητρα στους πολίτες

για την αποφυγή της υπερθέρμανσης.

Πώς μπορεί η δημιουργία μιας οικονομικής

αγοράς που ενθαρρύνει θερμικές μειώσεις

στις πόλεις να υποστηρίξει νέες πράσινες

επενδύσεις και να αποθαρρύνει τις μη

φιλικές προς το περιβάλλον υποδομές;

Η δημιουργία μιας οικονομικής αγοράς στις πόλεις

σε σχέση με την υπερθέρμανση, θα πρέπει

να προβλέπει σοβαρές οικονομικές ποινές για

όσους ιδιώτες, εταιρείες, δήμους και φορείς

συμβάλλουν με τις δράσεις τους στην αύξηση

της θερμοκρασίας. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να

προσβλέπει σοβαρά οικονομικά οφέλη για όσους

συμβάλλουν με τα έργα τους στη μείωση της

θερμοκρασίας των πόλεων. Ένας τέτοιος οικονομικός

μηχανισμός θα αποθαρρύνει σοβαρά

όσους χωρίς περίσκεψη και κόστος αυξάνουν

τη θερμοκρασία των πόλεων και δημιουργούν

μεγάλα προβλήματα στους πολίτες, ενώ θα

επιβραβεύσει όλους όσοι φροντίζουν έμπρακτα

την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και

προφυλάσσουν τους πολίτες από τις δραματικές

συνέπειες της υπερθέρμανσης.

Ταυτόχρονα, ένας τέτοιος μηχανισμός θα προσφέρει

πρόσθετους πόρους για τη χρηματοδότηση

καινοτόμων έργων αστικής θερμικής ανάσχεσης,

καθώς και θα προάγει την εκπαίδευση

και την έρευνα σε σχετικά θέματα.

ΑΡΙΘΜΟΙ ΠΟΥ «ΚΑΙΝΕ»

• ΤΟ 57% ΤΟΥ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΎ ΖΕΙ ΣΕ ΠΌΛΕΙΣ

(1970: 36%).

• Ο ΑΣΤΙΚΌΣ ΠΛΗΘΥΣΜΌΣ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΓΜΈΝΕΣ ΧΏΡΕΣ

ΑΝΈΡΧΕΤΑΙ ΣΧΕΔΌΝ ΣΤΟ 80%.

• ΤΟ 2050, ΤΟ 72% ΤΟΥ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΎ ΘΑ ΖΕΙ

ΣΕ ΑΣΤΙΚΈΣ ΠΕΡΙΟΧΈΣ.

• 13.000 ΠΌΛΕΙΣ ΜΕ ΠΡΌΒΛΗΜΑ ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗΣ.

• 1,7 δισ. ΆΝΘΡΩΠΟΙ ΖΟΥΝ ΣΕ ΣΥΝΘΉΚΕΣ ΥΨΗΛΉΣ

ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗΣ.

• ΟΙ ΏΡΕΣ ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗΣ ΈΧΟΥΝ ΑΥΞΗΘΕΊ ΚΑΤΆ

300% ΑΠΌ ΤΟ 1980.

• Η ΠΡΌΣΘΕΤΗ ΘΕΡΜΙΚΉ ΘΝΗΣΙΜΌΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ

ΚΟΣΤΊΖΕΙ ΕΤΗΣΊΩΣ €192-314 ΑΝΆ ΕΝΉΛΙΚΑ.

• Η ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗ ΥΠΟΛΟΓΊΖΕΤΑΙ ΌΤΙ ΘΑ ΜΕΙΏΣΕΙ

ΤΟ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟ ΕΙΣΌΔΗΜΑ ΚΑΤΆ 23% ΤΟ 2100.

• ΠΕΡΊΠΟΥ 71 εκατ. ΕΡΓΑΣΙΑΚΆ ΈΤΗ ΘΑ ΧΑΘΟΎΝ ΈΩΣ ΤΟ

2030 ΛΌΓΩ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΏΝ ΤΗΣ ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗΣ.

• ΤΟ ΚΌΣΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟ-ΑΝΘΡΑΚΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΑΚΟΎ

ΤΟΜΈΑ ΥΠΟΛΟΓΊΖΕΤΑΙ ΣΕ 1,6 τρις ΑΝΆ ΈΤΟΣ ΈΩΣ ΤΟ 2050.

• ΤΟ ΚΌΣΤΟΣ ΑΝΆΣΧΕΣΗΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΉΣ ΜΕΤΑΒΟΛΉΣ

ΑΠΑΙΤΕΊ ΔΑΠΆΝΕΣ ΠΕΡΊ ΤΑ 350 δις ΤΟΝ ΧΡΌΝΟ.

WHO IS

WHO

Ο καθηγητής Ματθαίος Σανταμούρης σπούδασε Φυσική

στο Πανεπιστήμιο Πατρών και πραγματοποίησε

μεταπτυχιακές σπουδές στο Εθνικό Πολυτεχνικό

Ινστιτούτο της Γκρενόμπλ σε θέματα Ενεργειακής

Φυσικής. Υπηρέτησε στο Φυσικό Τμήμα του

Πανεπιστήμιου Αθηνών από το 1991 έως το 2016

και μετέπειτα ως διακεκριμένος καθηγητής υψηλής

αρχιτεκτονικής στην έδρα Annita Lawrence του

Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας, στο Σίδνεϊ

της Αυστραλίας. Κατά την περίοδο 2000-2002

διετέλεσε Προέδρος και Γενικός Διευθυντής του

Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην Ελλάδα.

Είναι επισκέπτης καθηγητής σε εννέα διεθνή

Πανεπιστήμια στη Βρετανία, Σιγκαπούρη, Ιταλία,

Ιαπωνία, Μαλαισία και Κορέα. Έχει συγγράψει 442

επιστημονικές εργασίες που έχουν δημοσιευτεί σε

διακεκριμένα επιστημονικά περιοδικά, ενώ είναι

editor και συν-συγγραφέας 22 βιβλίων και περίπου

100 επιστημονικών κεφαλαίων που περιέχονται σε

βιβλία που έχουν εκδοθεί από διεθνείς εκδοτικούς

οίκους. Οι επιστημονικές του εργασίες εστιάζονται

σε θέματα σχετικά με την αστική υπερθέρμανση,

την ανάσχεση της τοπικής κλιματικής μεταβολής,

την ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση του

δομημένου περιβάλλοντος και τις επιπτώσεις της

τοπικής κλιματικής μεταβολής στην υγεία, οικονομία,

παραγωγικότητα, καθώς και τους πολίτες

χαμηλού εισοδήματος. Έχει εφεύρει και αναπτύξει

πρότυπες μεθόδους ανάσχεσης της τοπικής

κλιματικής μεταβολής, όπως τα υπέρψυχα δομικά

υλικά, σύγχρονες μεθόδους παθητικού δροσισμού

και τεχνολογίες ελαχιστοποίησης της ενεργειακής

κατανάλωσης των κτηρίων. Έχει αναλάβει και

πραγματοποιήσει μεγάλα έργα αστικής αναβάθμισης

σε σχεδόν 50 μεγάλες πόλεις όπως το Ριάντ

στη Σαουδική Αραβία, Σίδνεϊ, Μελβούρνη, Τίρανα,

Ντάργουιν, Αθήνα, κ.λπ., όπου έχει επιτευχθεί

μείωση της μέγιστης θερμοκρασίας περιβάλλοντος

έως και 5 βαθμούς Κελσίου. Έχει συντονίσει ως

επιστημονικός υπεύθυνος πάνω από 100 διεθνή

ερευνητικά έργα στην Ευρώπη, την Αυστραλία και

τη Σιγκαπούρη. Είναι επιστημονικός σύμβουλος σε

πολλούς διεθνείς Οργανισμούς και κυβερνήσεις,

ενώ είναι αξιολογητής ερευνητικών προγραμμάτων

σε 30 χώρες. Έχει λάβει πλήθος διεθνών βραβείων

και αναγνωρίσεων, συμπεριλαμβανομένων των Life

Achievement Award of PLEA, International Award

on Research Excellence, World Society Sustainable

Energy Development, Research Excellence Award,

κ.λπ.. Συμπεριλαμβάνεται στο 1% των πλέον

επιδραστικών επιστημόνων για 6 συνεχή έτη, ενώ,

σύμφωνα με την κατάταξη τού Πανεπιστημίου του

Στάνφορντ, είναι ο 539ος πλέον επιδραστικός

επιστήμονας στον κόσμο σε όλες τις επιστήμες. Ο

διακεκριμένος καθηγητής Ματθαίος Σανταμούρης

αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Πολυτεχνικής

Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, στις 30

Οκτωβρίου του 2024.

EconomyToday 95


ΤΟ 2025 ΘΑ ΑΛΛΆΞΕΙ ΤΗ ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

ΤΗΣ ΜΈΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΉΣ

ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΧΈΣΕΙΣ

ΗΠΑ - ΡΩΣΊΑΣ - ΚΊΝΑΣ

ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΞΈΝΙΟ ΜΕΣΑΡΊΤΗ

Η

Πωλίνα Άνιφτου, Σύμβουλος Εξωτερικής

Πολιτικής και Επενδύσεων,

στη συνέντευξή της στο Economy

Today αναλύει τα κύρια γεγονότα

στις διεθνείς σχέσεις και τι πρέπει

να αναμένουμε για το 2025, επικεντρώνοντας στην

πολιτική Τραμπ απέναντι στην Κίνα.

Ποια ήταν τα σημαντικότερα γεγονότα στα

οποία θα εστιάζατε αυτό το έτος;

Το 2024 ήταν ένας χρόνος ο οποίος μπορεί αν χαρακτηριστεί

ως «παρακολουθηματικός» των γεγονότων

του 2023 και βέβαια αναφέρομαι στην επίθεση της

Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 και την είσοδο του

Ισραήλ στη Γάζα, την εξόντωση της ηγεσίας της Χαμάς

και της Χεζμπολάχ, την πρόσφατη πτώση του Άσαντ

και βέβαια την πτώση του αεροσκάφους του Ιρανού

Προέδρου Ραΐσι τον Μάιο του 2024. Σ’ αυτό τον

χρόνο ζήσαμε τη γεωπολιτική από μια άλλη σκοπιά ότι

τα «πάντα ρει» και κανένα στάτους δεν είναι βιώσιμο

όταν υπάρχουν οικονομικοί και ιδεολογικοί ανοικτοί

λογαριασμοί. Άλλωστε, αυτός είναι και ο δρόμος των

διεθνών σχέσεων ότι η πραγματικότητα αναλύεται

με βάση το συμφέρον του ισχυρού, τα πιστεύω των

ανθρώπων και την έντονη εισροή της ιστορίας στην

εξήγηση του δικαίου.

Υπάρχει βιώσιμη λύση για τη Μέση Ανατολή;

Και αν ναι, πώς θα κινηθεί;

Είμαστε στην αλλαγή των συνόρων που δημιουργήθηκαν

μετά το τέλος της αποικιοκρατίας της Γαλλίας

και της Βρετανίας αλλά και στην ανακατάταξη των κανόνων

των τελευταίων 2 αιώνων. Στις 28 Οκτωβρίου

του 1648, υπογράφηκε η Ειρήνη της Βεστφαλίας,

όπου αναγνωρίστηκε πλέον η αποκλειστική κυριαρχία

κάθε κράτους επί των γαιών του και η δικαιοδοσία επί

των υπηκόων του εντός και εκτός των εδαφών του,

καθώς και οι τυχόν πολεμικές ενέργειες αυτών. Με

λίγα λόγια συστάθηκαν κράτη επί των εθνών και των

αυτοκρατοριών που υφίσταντο στον δυτικό κόσμο.

ΔΥΣΤΥΧΏΣ ΤΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ

ΣΤΟΙΧΕΊΑ

ΔΕΊΧΝΟΥΝ ΜΙΑ

ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΉ ΤΗΣ

ΓΆΖΑΣ, ΠΟΥ ΘΑ

ΧΡΕΙΑΣΤΕΊ ΠΟΛΛΈΣ

ΔΕΚΑΕΤΊΕΣ ΓΙΑ ΝΑ

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΕΊ

96 EconomyToday

EconomyToday 97


Η Μέση Ανατολή δεν ακολούθησε αυτό το μονοπάτι.

Στην περιοχή υπήρχε έντονο το απωθημένο ότι η

αποικιοκρατία χώρισε τα κράτη, όπως π.χ. στην περίπτωση

της απόσχισης του Λιβάνου από τη Συρία και

οδήγησε στην αποδόμηση ιστορικών αυτοκρατοριών,

όπως της Περσικής που άρχισε να φθίνει και τελικώς

έφτασε στο σημερινό της σχήμα το 1925, επί

Ρέζα Σάχη. Σε αυτό το πλέγμα και μέχρι σήμερα οι

λαοί στη Μέση Ανατολή, άλλωστε πρόκειται και για

την πιο ιστορική περιοχή του κόσμου, μιας και από

την περιφέρεια αυτή ξεκίνησε ο μονοθεϊσμός και ο

αρχαίος οικονομικός πολιτισμός, δεν πιστεύουν ότι

τα σύνορα των σημερινών κρατών ανταποκρίνονται

στην ιστορική τους αλήθεια ή τελοσπάντων στο

μέγεθος των προσδοκιών τους.

Η σύγκρουση Ιράν και Ισραήλ θεωρείτε ότι

δεν ήταν μόνο στρατιωτικής και πολιτικής

εμβέλειας;

Οι δύο αυτές χώρες πιστεύουν ότι αντιπροσωπεύουν

το θείο στον σημερινό κόσμο. Η Ισλαμική Δημοκρατία

του Χομεϊνί συνέχισε την έννοια του Βασιλιά των

Βασιλέων, όπως ο Βασιλιάς Κύρος θεωρούσε τον

εαυτό του και αυτό το δόγμα μεταφέρθηκε στο Σιίτικο

Ισλάμ ως ο θεσμός του εκπροσώπου του 12ου

Ιμάμη του Μάχντι που θεωρείται ο Μεσσίας για τους

σιίτες μουσουλμάνους. Ως εκ τούτου ο Αγιατολάχ

Η ΙΔΕΟΛΟΓΊΑ,

Η ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ,

Η ΘΡΗΣΚΕΊΑ ΕΊΝΑΙ

ΜΈΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΠΑΡΑΚΊΝΗΣΗ ΤΟΥ

ΛΑΟΎ ΚΑΙ ΤΗΝ

ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΤΩΝ

ΑΠΟΦΆΣΕΩΝ

ΤΗΣ ΗΓΕΣΊΑΣ

ΚΑΙ ΠΏΣ ΘΑ

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΉΣΟΥΝ

ΤΟΝ ΛΑΌ ΝΑ

ΙΔΕΟΛΟΓΟΠΟΙΉΣΕΙ

ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΉ

ΑΠΌΦΑΣΗ

ενεργεί ως πεφωτισμένος από τον 12ο Ιμάμη και

τον εκπροσωπεί μέχρι την επανεμφάνισή του στη γη.

Από την άλλη μεριά ο ιουδαϊσμός αναφέρεται στη

διαδοχή εξ αίματος μέχρι να έρθει ο Μεσσίας και

θεωρεί τον Δαβίδ ως τον Βασιλιά τον Βασιλέων. Η

επέκταση του Ιράν θρησκευτικά καλύπτει μια περιοχή

από το σημερινό Αφγανιστάν ως τον Λίβανο όπου

βρισκόταν η παλιά Περσική Αυτοκρατορία και αυτή

θέλει το σημερινό Ιράν να είναι η επιρροή του σήμερα,

διεκδικώντας την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα

ενός παν-ισλαμικού κράτους. Το δε Ισραήλ αναζητεί

τις ρίζες του στο αρχαίο Βασίλειο του Ισραήλ, το

λεγόμενο Μεγάλο Ισραήλ που εδαφικά και πολιτικά

έρχεται σε σύγκρουση με τις βλέψεις του Ιράν και

αφού πλέον η Ιερουσαλήμ είναι η πρωτεύουσα

του Ισραήλ.

Υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών ή συμφερόντων

στην προκειμένη περίπτωση;

Όλοι οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις έχουν ως αρχή

το συμφέρον. Η ιδεολογία, η ταυτότητα, η θρησκεία

είναι μέσα για την παρακίνηση του λαού και την

υποστήριξη των αποφάσεων της ηγεσίας και πώς

θα κινητοποιήσουν τον λαό να ιδεολογοποιήσει μια

πολιτική απόφαση. Η σύγκρουση Ιράν και Ισραήλ είναι

σύγκρουση ηγεσίας και μεγάλων οικονομικών συμφερόντων

στην Κεντρική Ασία και στη Μέση Ανατολή.

98 EconomyToday

Οικονομικά πώς επηρεάστηκε το Ισραήλ και

η Γάζα από τη σύγκρουση;

Δυστυχώς τα οικονομικά στοιχεία δείχνουν μια

μακροοικονομική καταστροφή της Γάζας που θα

χρειαστεί πολλές δεκαετίες για να αποκατασταθεί.

Στη Γάζα, ο πόλεμος έχει προκαλέσει ζημιές σε

υποδομές σχεδόν 18,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων,

σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις

της Παγκόσμιας Τράπεζας, των Ηνωμένων Εθνών

και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. O κατασκευαστικός

τομέας μειώθηκε κατά 96%, η αγροτική παραγωγή

κατά 93%, η μεταποίηση κατά 92% και η ανταπόκριση

στον τομέα των υπηρεσιών κατά 76%.

Εν τω μεταξύ, η ανεργία έφτασε στο 81,7% το

πρώτο τρίμηνο του 2024, ποσοστό που ο ΟΗΕ

αναμένει ότι είναι πιθανό να επιδεινωθεί για όσο

συνεχίζεται η στρατιωτική επιχείρηση.

Στο δε Ισραήλ υπάρχει ύφεση που οφείλεται στη

μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 27%,

στη μείωση των εξαγωγών και στη μείωση των

επενδύσεων από τις επιχειρήσεις. Οι δαπάνες

των νοικοκυριών υποχώρησαν στην αρχή του

έτους, αλλά έκτοτε μειώθηκαν. Όμως το Ισραήλ

ένεκα της έντονης παρεμβατικότητας του κράτους

στην οικονομία και της εξωτερικής βοήθειας από

τις ΗΠΑ και από τα εβραϊκά δίκτυα θα ανακάμψει

σχετικά εύκολα.

Υπάρχει πιθανότητα ειρήνης και δη οικονομικής

ειρήνης ανάμεσα στη Γάζα και στο Ισραήλ;

Η επίθεση της Χαμάς έφερε την περιοχή στην κατάσταση

πριν από τις Συμφωνίες του Αβραάμ που

υπογράφτηκαν το 2020 και έθεσε τέλος στα σχέδια

για τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Η

τότε κίνηση Τραμπ να ενώσει τις αραβικές χώρες με

το Ισραήλ, ώστε να αμβλυνθούν οι διαφορές δεν

έφερε και τους Άραβες κοντά με τους Ισραηλινούς,

κυρίως ένεκα του Παλαιστινιακού. Μάλιστα, το

μεγαλύτερο μέρος του αραβικού κόσμου επέκρινε

τους Άραβες ηγέτες για τις Συμφωνίες. Έτσι ενώ

το εμπόριο μεταξύ του Ισραήλ και των Ηνωμένων

Αραβικών Εμιράτων έφτασε τα 284,4 εκατομμύρια

δολάρια τον Μάιο του 2024 και για τους πρώτους

πέντε μήνες του 2024 το διμερές εμπόριο μεταξύ

Ισραήλ και Μπαχρέιν ήταν 53,7 εκατομμύρια δολάρια,

αντιπροσωπεύοντας αύξηση του διμερούς εμπορίου

κατά 933% σε σύγκριση με τους πρώτους πέντε

μήνες του 2023, το Αραβικό Βαρόμετρο σε έρευνά

του τον Σεπτέμβριο του 2022 κατέδειξε μειωμένα

ποσοστά αποδοχής των Συμφωνιών στον Αραβικό

Κόσμο, όπως ενδεικτικά στη Μαυριτανία (8%), στη

Λιβύη (7%), στην Παλαιστίνη (6%), Ιορδανία (5%)

και Αίγυπτο (5%).

Όλα τα παραπάνω δυσκολεύουν την οικονομική

ειρήνη, τουτέστιν το Ισραήλ δεν θα δεχθεί επουδενί

λόγο τη διοίκηση της Γάζας από τη Χαμάς ή από την

Παλαιστινιακή Αρχή. Έτσι είτε η Γάζα θα γίνει μια

αυτόνομη περιοχή κάτω από το Ισραήλ, είτε με μια

αποδεκτή από το Ισραήλ διοίκηση η Γάζα θα συνεχίσει

να υπάρχει έχοντας το Ισραήλ ουδετεροποιήσει

εδάφη ως «νεκρές ζώνες». Το όλο σχήμα βέβαια

δημιουργεί αβεβαιότητα, οπότε και δύσκολα θα

έρθουν Άραβες ή άλλοι επενδυτές στη Γάζα ώστε

να βοηθήσουν στην ανοικοδόμησή της.

ΕΊΜΑΣΤΕ ΣΤΗΝ

ΑΛΛΑΓΉ ΤΩΝ

ΣΥΝΌΡΩΝ ΠΟΥ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΉΘΗΚΑΝ

ΜΕΤΆ ΤΟ

ΤΈΛΟΣ ΤΗΣ

ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΊΑΣ

ΤΗΣ ΓΑΛΛΊΑΣ ΚΑΙ

ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΊΑΣ,

ΑΛΛΆ ΚΑΙ ΣΤΗΝ

ΑΝΑΚΑΤΆΤΑΞΗ

ΤΩΝ ΚΑΝΌΝΩΝ

ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΊΩΝ 2

ΑΙΏΝΩΝ

Η Διοίκηση της Παλαιστινιακής Αρχής μπορεί

να βοηθήσει στην εξομάλυνση της κατάστασης

στη Γάζα;

Ο Ισραηλινός ΠΘ δεν φαίνεται να εμπιστεύεται τον

κ. Αμπάς και την Παλαιστινιακή Αρχή, αναμένω

η πτώση Αμπάς να ακολουθήσει μετά την πτώση

Άσαντ στη Συρία.

Στη Συρία είδαμε την κατάρρευση του παναραβισμού

ή ήταν μια επόμενη κίνηση μετά

την αποδυνάμωση του Ιράν στην περιοχή;

Υπάρχει μια έντονη σύγχυση για τον παν- αραβισμό,

το κόμμα του Μπάαθ και την οικογένεια Άσαντ. Ο

Χαβέζ Αλ Άσαντ ανέλαβε την ηγεσία της Συρίας το

1971 σε μια περίοδο που η χώρα είχε τραυματιστεί

από τους δύο αραβο-ισραηλινούς πολέμους

(1948, 1967) στους οποίους και πρωτοστάτησε,

στα τέλη της δεκαετίας του 1960 έφτασε σε επίπεδο

υφυπουργού ο Ισραηλινός πράκτορας Έλι Κόεν

εξαπατώντας όλο το σύστημα και δίνοντας τεράστιες

πληροφορίες στο Ισραήλ και η οικονομική κατάσταση

EconomyToday 99


της χώρας φτωχοποίησε τα μεσαία στρώματα. Ως εκ

τούτου ο Χαβέζ Αλ Άσαντ εμφανίστηκε ως η ελπίδα

και παρέμεινε στην εξουσία μέχρι το 2000.

Ο Χαβέζ Αλ Άσαντ ανήκε στο Μπάαθ που μπορεί

να ξεκίνησε στη Συρία, όμως ουσιαστικά εφαρμόστηκε

στο Ιράκ και κυρίως επί Σαντάμ Χουσεΐν. Το

Μπάαθ στο Ιράκ στηρίχθηκε στην ιδεολογία του

παν-αραβισμού οπότε και ενέταξε στις τάξεις του

σουνίτες, σιίτες, χριστιανούς Ιρακινούς. Τότε το Ιράν

δημιουργώντας τη δεκαετία του 1950 το ένοπλο

κίνημα του Αλ Ντάουα (Islamic Dawa Party) στο

βόρειο Ιράκ οδήγησε τους σιίτες σε ένοπλο αγώνα

κατά του Σαντάμ Χουσεΐν και μετέπειτα το 2003 με

την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ η πτώση του Σαντάμ

Χουσεΐν έφερε και το τέλος του παν-αραβισμού. Γι’

αυτό και σήμερα στη Συρία οι διαδηλωτές διαδηλώνουν

με φωτογραφίες του Σαντάμ Χουσεΐν, τον

θεωρούν ως τον τελευταίο ηγέτη με παν- αραβική

συνείδηση και σίγουρα όχι τον Μπασάρ Αλ Άσαντ.

Σε τι διαφέρει ο Άσαντ από τον Σαντάμ Χουσεΐν;

Καταρχάς οι αλαουίτες μουσουλμάνοι πρόσκεινται

στο Σιίτικο Ισλάμ από το 1974, όταν ο Musa as-

Sadr, ιδρυτής του Κινήματος Αμάλ της μετέπειτα

Χεζμπολάχ, εξέδωσε μια κανονιστική διάταξη (fatwa)

ότι οι αλαουίτες ανήκουν στην κοινότητα των σιιτών

μουσουλμάνων. Οι αλαουίτες στη Συρία είναι το 10%

του όλου πληθυσμού και μετά την άνοδο Άσαντ το

1971 έχουν τις κύριες ανώτατες θέσεις σε στρατό,

κράτος και δημόσιο τομέα. Η πολιτική Άσαντ δεν ήταν

ίδια προς όλους αλλά διαχώριζε τον συριακό λαό

σύμφωνα με τα συμφέροντα του Ιράν.

Οπότε η άνοδος των ισλαμιστών στη Συρία

θα οδηγήσει σε ένα άλλο νέο μέτωπο στην

περιοχή;

Δεν είναι τυχαίο ότι οι ισλαμιστές ανέβηκαν στην

εξουσία μετά την εκεχειρία Ισραήλ και Χεζμπολάχ.

Πράγμα που σημαίνει ότι η εμφάνιση των ισλαμιστών

σηματοδοτεί δύο πράγματα, αφενός θα είναι η

μεταβατική κυβέρνηση στη Συρία που θα τερματίσει

την ιρανική επιρροή και έχει στοιχεία αραβικού

εθνικισμού και αφετέρου θα είναι η δύναμη που

θα επιτεθεί στη Χεζμπολάχ για να εξοντώσει την

οργάνωση του Λιβάνου, ώστε το Ισραήλ να μην

αναλώνεται και να έχει τον χώρο να φέρει την πτώση

του καθεστώτος στην Τεχεράνη.

Μπορεί η διεθνής κοινότητα να εμπιστευθεί

μια ισλαμική διακυβέρνηση στη Συρία;

Οι ισλαμιστές είναι το κομμάτι εκείνο που μπορεί να

πολεμήσει το Ιράν και να το θεωρήσει υπεύθυνο για

τον εσωτερικό κατασπαραγμό των Αράβων, οπότε

η κυβέρνηση αυτή δεν θα πράξει τις θηριωδίες των

προηγούμενων ετών και θα παραμείνει για όσο καιρό

χρειαστεί, ώστε να τερματιστεί η διασύνδεση του

Ιράν με τη Μεσόγειο μέσω Ιράκ, Συρίας και Λιβάνου.

100 EconomyToday

ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ

ΕΊΜΑΣΤΕ ΑΡΚΕΤΆ

ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟΊ ΣΤΑ

ΌΣΑ ΑΝΑΦΈΡΟΥΜΕ,

ΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ

ΙΣΡΑΉΛ ΔΕΝ

ΕΠΙΘΥΜΕΊ ΤΗ

ΔΙΖΩΝΙΚΉ ΛΎΣΗ

ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΎ,

ΏΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ

ΥΦΊΣΤΑΤΑΙ

ΤΟΥΡΚΙΚΉ ΕΠΙΡΡΟΉ

ΣΤΟΝ ΖΩΤΙΚΌ

ΤΟΥ ΧΏΡΟ

Μετέπειτα θα καταλήξουν σε ένα αστικό κόμμα στο

κοινοβούλιο μιας νέας Συρίας.

Θυμηθείτε πως το κύριο ζητούμενο είναι να αλλάξει

η όλη ροή της πολιτικής κατάστασης και να αναγνωρίσει

ο Λίβανος το Ισραήλ και ο μόνος τρόπος είναι ο

τερματισμός της πολιτικής και οικονομικής επιρροής

του Ιράν στον Λίβανο. Μόνο το 2022, οι εξαγωγές

του Ιράν στον Λίβανο ήταν 103 εκατομμύρια δολάρια

σε προϊόντα όπως οι ράβδοι ακατέργαστου

σιδήρου (53 εκατομμύρια δολάρια), ξηροί καρποί

(11,1 εκατομμύρια δολάρια) και οι ράβδοι σιδήρου

θερμής έλασης (5,28 εκατομμύρια δολάρια). Τα

τελευταία 5 χρόνια οι εξαγωγές του Ιράν προς τον

Λίβανο αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 7%, από 73,6

εκατομμύρια δολάρια το 2017 σε 103 εκατομμύρια

δολάρια το 2022, ενώ το Ιράν βρίσκεται σε κυρώσεις

με περιορισμένες εξαγωγές.

Τι αναμένετε από τη διακυβέρνηση Τραμπ

στην περιοχή;

Ο κ. Τραμπ θα επιχειρήσει να λύσει την όλη διένεξη

ξεκινώντας από την απελευθέρωση των περίπου

100 Ισραηλινών ομήρων από τη Χαμάς. Η ομηρία

αυτή ίσως να οδηγήσει στη μεγαλύτερη ομηρία

στην ιστορία που διήρκησε 444 μέρες και ήταν η

ομηρία 52 Αμερικανών διπλωματών στην πρεσβεία

των ΗΠΑ στην Τεχεράνη το 1979 από οπαδούς

του Χομεϊνί. Το ζήτημα είναι πώς αντιλαμβάνονται

οι ΗΠΑ το τέλος της διένεξης αυτής. Ήδη ο ειδικός

απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή που είναι ο

συμπέθερος του κ. Τραμπ ο κ. Μπούλος με καταγωγή

από τον Λίβανο, χριστιανός μεγαλοεπιχειρηματίας

συνθέτει το παζλ της ομαλοποίησης των σχέσεων

Ισραήλ- Σαουδικής Αραβίας.

Αυτό όμως που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι πως

το Ισραήλ δεν είναι έτοιμο να δεχθεί τη σύσταση ενός

παλαιστινιακού κράτους και θεωρώ πως το όραμα

της συνύπαρξης επί του παρόντος και στο άμεσο

μέλλον δεν μπορεί να εφαρμοστεί.

Η Κύπρος πώς εμπλέκεται στη Μέση Ανατολή;

Και ο κ. Μπάιντεν και ο κ. Τραμπ έδειξαν μεγάλο

ενδιαφέρον για τη θέση της Κύπρου, η οποία και

επιτελεί ανθρωπιστικό έργο. Πρέπει να είμαστε

αρκετά προσεκτικοί στα όσα αναφέρουμε μιας και

το Ισραήλ δεν επιθυμεί τη διζωνική λύση του Κυπριακού,

ώστε να μην υφίσταται τουρκική επιρροή

στον ζωτικό του χώρο.

Είναι δυνατόν το Ισραήλ να επιθυμεί άλλη

λύση από ό,τι η ΚΔ;

Επειδή τα σύνορα, οι κυβερνήσεις και η στάση των

μεγάλων δυνάμεων αλλάζουν στην περιοχή με

έντονη ταχύτητα, δεν μπορεί η ΚΔ να επιμένει σε

μια λύση που προτάθηκε πριν μισό αιώνα και πλέον

δεν λαμβάνει υπόψιν το δημογραφικό, την ισχύ των

χωρών και τις διεθνείς ανακατατάξεις. Ήδη, θεωρώ,

ότι αν η Ελλάδα ακολουθήσει την ίδια στάση στα

Ελληνοτουρκικά προμοντάροντας τη σχέση της με

την Τουρκία, ενδέχεται να υπάρξει διπλωματική σύγκρουση

Ελλάδας- Ισραήλ το οποίο και δεν επιθυμεί

μια ισχυρή Τουρκία που θα διαταράζει την εξωτερική

του πολιτική. Επίσης πρέπει να τεθεί και το πλαίσιο

ότι το Η.Β. έχει εξασθενήσει στη διεθνή σκηνή και

πλέον οι ΗΠΑ θα εμπλακούν στην περιοχή και δη με

τη δημιουργία αμερικανικής βάσης.

Μια αμερικανική βάση σε τι θα εξυπηρετούσε

στην περιοχή;

Υπάρχει η άμεση αναγκαιότητα αλλά και η μακροχρόνια

αναγκαιότητα μιας αμερικανικής βάσης. Σε άμεσο επίπεδο

ώστε να καθοριστεί το πλαίσιο της ελευθερίας διακίνησης

ανθρώπων και προϊόντων στην Ερυθρά Θάλασσα που

έχει επηρεαστεί από τους Χούθι. Οπότε πια θα επιχειρηθεί

μέσω του ΙΜΟ (Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας) η

αλλαγή της νομικής ρύθμισης των Στενών του Άντεν,

των Δαρδανελίων, του Χορμούς και του Σουέζ, ώστε να

περάσουν σε ένα διεθνές όργανο για να διατηρείται η

μόνιμη ασφάλεια. Φανταστείτε ότι η Αίγυπτος ανέφερε

στον ΙΜΟ ότι από την αρχή των επιθέσεων των Χούθι

και τη μη διακίνηση πλοίων στο Σουέζ έχει απώλειες 6

δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η μακροχρόνια χρήση της αμερικανικής βάσης θα είναι

στο να αντιμετωπιστεί η επέκταση της Κίνας στη Δύση.

Τον Μάρτιο του 2021 η Κίνα και το Ιράν υπέγραψαν

τη συμφωνία του αιώνα, αξίας 440 δισεκατομμυρίων

δολαρίων, ώστε το Ιράν να γίνει ο εγγυητής διακίνησης

των κινέζικων προϊόντων από την Κεντρική Ασία στη

Δύση, θέτοντας το λιμάνι της Βηρυτού ως το σημείο

εξαγωγής στη Δύση. Η καταστροφή του λιμανιού τον

Αύγουστο του 2020 και οι σημερινές εξελίξεις με

την πτώση Άσαντ και περαιτέρω η ενδεχόμενη πτώση

του Ιράν καταδεικνύουν πως ο οικονομικός στόχος

είναι η Κίνα. Οι ΗΠΑ θέλουν να περιορίσουν την Κίνα

οικονομικά και πολιτικά.

Η ΆΠΟΨΉ ΜΟΥ

ΕΊΝΑΙ ΠΩΣ Η ΚΊΝΑ

ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΈΤΟΙΜΗ

ΝΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΊ

ΤΗ ΔΎΣΗ, Η ΚΊΝΑ

ΑΚΌΜΗ ΤΏΡΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΊΤΑΙ

ΚΑΙ Ο ΚΟΡΩΝΟΪΌΣ

ΟΔΉΓΗΣΕ ΤΗ

ΧΏΡΑ ΣΕ ΜΙΑ

ΕΣΩΣΤΡΈΦΕΙΑ,

ΜΕ ΑΠΟΤΈΛΕΣΜΑ

ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΤΕΊ

Η ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

ΤΗΣ ΑΛΛΆ ΚΑΙ Η

ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΔΟΜΉ

Επισκεφθήκατε την Κίνα και είχατε αρθρογραφήσει

σχετικώς, πιστεύετε υπάρχει περίπτωση

σύγκρουσης Κίνας και ΗΠΑ;

Η άποψή μου είναι πως η Κίνα δεν είναι έτοιμη να ανταγωνιστεί

τη Δύση, η Κίνα ακόμη τώρα δημιουργείται και ο κορωνοϊός

οδήγησε τη χώρα σε μια εσωστρέφεια, με αποτέλεσμα να

επηρεαστεί η οικονομία της αλλά και η κοινωνική δομή. Τον

Αύγουστο του 2024 όταν ήμουν στην Κίνα μάς ανέφεραν

ότι τα παιδιά 8-15 ετών ένεκα του γεγονότος ότι η χώρα ήταν

κλειστή για 3 χρόνια, λόγω της επιδημίας, δεν είχαν δει στη

ζωή τους προηγουμένως μη κινέζο. Ο αποκλεισμός αυτός

από τον υπόλοιπο κόσμο λειτούργησε και ως μια προειδοποίηση

για την Κίνα και οικονομικά και πολιτικά για τη στάση

της απέναντι στην Ταϊβάν. Η εξάπλωση του COVID-19 είχε

εμποδίσει τις κινεζικές εξαγωγές και εισαγωγές. Έτσι με την

πανδημία, τόσο οι εξαγωγές όσο και οι εισαγωγές μειώθηκαν,

με τις πρώτες να υποχωρούν έως και 17,5% και οι εισαγωγές

κατά 4%. Τα χρηματιστήρια, συμπεριλαμβανομένου του SSECI,

υποχώρησαν έως και 36 μονάδες λόγω των ανησυχιών για

την πανδημία COVID-19. Επίσης οι πολιτικές κοινωνικού

διαχωρισμού και απομόνωσης προκάλεσαν μειώσεις στις

εμπορικές δραστηριότητες της χώρας.

Τι πρέπει να αναμένουμε το 2025 στην περιοχή

μας και παγκοσμίως;

Στην περιοχή θα έχουμε αλλαγές συνόρων και καθεστώτων

με κύρια την πτώση του Ιράν και σε διεθνές επίπεδο πλέον οι

ΗΠΑ θα προσεγγίσουν τη Ρωσία, ώστε να διαλυθεί ο άξονας

συνεργασίας με την Κίνα. Μέχρι σήμερα ο άξονας Ιράν- Ρωσίας-

Κίνας είχε αποκτήσει καίριο έρεισμα στην Ευρασία και σε

αυτό ευθυνόταν και η ολιγωρία των Δημοκρατικών των ΗΠΑ,

με αποτέλεσμα η Δύση να βρίσκεται σε παρακολουθηματικό

στάδιο σχετικά με τις κινήσεις αποδολαριοποίησης των BRICS

και δημιουργίας συμμαχιών των χωρών του τρίτου κόσμου.

Επίσης, δεν θεωρώ ότι θα έχουμε οποιαδήποτε γενικευμένη

σύρραξη στην περιοχή, αλλά απεναντίας δρομολογείται η

αναγνώριση του Ισραήλ από τον Λίβανο.

EconomyToday 101

ΘΕΜΑ

ΑΛΛΆΖΕΙ

ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΌ

ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΈΣ ΧΡΗΜΆΤΩΝ

Τι φέρνει στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα το 2025 όσον αφορά

τις καθημερινές συναλλαγές, αλλά και τα εμβάσματα στο εξωτερικό.

ΤΟΥ ΑΔΆΜΟΥ ΑΔΆΜΟΥ

102 EconomyToday

ΟΙ ΔΗΜΌΣΙΟΙ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ

ΜΠΟΡΟΎΝ ΝΑ

ΕΠΩΦΕΛΗΘΟΎΝ

ΑΠΌ ΤΗ

ΒΕΛΤΙΩΜΈΝΗ

ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ

ΤΑΜΕΙΑΚΏΝ ΡΟΏΝ,

ΌΠΩΣ ΚΑΙ ΟΙ

ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ

Εάν κάτι θα αλλάξει τη νέα χρονιά, αυτό

σίγουρα θα είναιι οι συναλλαγές και

οι πληρωμές στο κυπριακό τραπεζικό

σύστημα μεταξύ ιδιωτών, αλλά και επιχειρήσεων.

Η αρχή θα γίνει με το καλημέρα του 2025, καθώς

από τις 9 Ιανουαρίου «υποχρεωτικά» οι κυπριακές

τράπεζες βάσει του ευρωπαϊκού κανονισμού για

άμεσες πληρωμές θα πρέπει να μπορούν μέσα σε

10 μόλις δευτερόλεπτα να εκτελούν μεταφορές

χρημάτων. Στην πράξη τα διάφορα εμβάσματα θα

επιταχυνθούν και θα γίνονται στη στιγμή, με ασφάλεια

και με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, δίχως

ο παραλήπτης των χρημάτων στην Κύπρο ή στην

ευρωζώνη να πρέπει να περιμένει να παρέλθει μια

εργάσιμη μέρα –συνήθως– ή και περισσότερες εάν

μεσολαβούν Σαββατοκύριακο ή αργίες.

Αργότερα δε εντός του νέου έτους στους πελάτες

των κυπριακών τραπεζών θα δοθεί η δυνατότητα

μεταφοράς χρημάτων μέσω κινητού τηλεφώνου και

με τη χρήση απλώς του τηλεφωνικού αριθμού από

μια τράπεζα σε άλλη.

Σήμερα η δυνατότητα αυτή προσφέρεται μερικώς

στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα, αλλά περιορίζεται

στη μεταφορά χρημάτων μέσω κινητού μόνο μεταξύ

λογαριασμών των ίδιων τραπεζικών ιδρυμάτων,

δηλαδή οι συναλλασσόμενοι πρέπει να είναι πελάτες

της ίδιας τράπεζας. Η Ελληνική Τράπεζα διαθέτει το

Contact Pay, η Τράπεζα Κύπρου το QuickPay κ.ο.κ.

Ο περιορισμός που σήμερα υπάρχει, μένει στην

ουσία ο ίδιος παρά την ευρεία χρήση και στην Κύπρο

διαφόρων εφαρμογών από εταιρείες παροχής

χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με τη χρήση της

τεχνολογίας, καθότι και πάλι προϋπόθεση είναι το

άνοιγμα λογαριασμών σ’ αυτές.

Με την πλειοψηφία των εργαζόμενων και πολιτών

της χώρας να διαθέτει τραπεζικό λογαριασμό, το

εγχείρημα των κυπριακών τραπεζών είναι για μια

κοινή εφαρμογή/application στα κινητά τηλέφωνα

για μεταφορές χρημάτων μέσω τηλεφώνου με τη

χρήση και μόνο του αριθμού του τηλεφώνου.

ΠΑΡΌΜΟΙΟ ΜΕ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΌ

Στην Ελλάδα εδώ και αρκετό καιρό λειτουργεί το

σύστημα Iris, που επιτρέπει τη διατραπεζική μεταφορά

χρημάτων μόνο με τη χρήση του αριθμού κινητού

τηλεφώνου του αποδέκτη, στο οποίο θα βασιστεί

και το κυπριακό σύστημα.

Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες του Economy

Today, το κυπριακό σύστημα θα είναι παρόμοιο,

EconomyToday 103

ΘΕΜΑ

μα όχι κατ’ ανάγκη το ίδιο με το ελληνικό. Για την

ακρίβεια, το κυπριακό εγχείρημα για διατραπεζικές

μεταφορές χρημάτων με τη χρήση του αριθμού του

κινητού τηλεφώνου θα λειτουργεί ενδεχομένως

«ανάποδα» από το ελληνικό. Συγκεκριμένα, στην

Ελλάδα η συγκεκριμένη υπηρεσία εντοπίζεται στις

τραπεζικές εφαρμογές των τραπεζών, ενώ στη

χώρα μας αυτό που φαίνεται να σχεδιάζεται είναι

να υπάρχει μια ξεχωριστή μεν, αλλά κοινή εφαρμογή

την οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούν οι πελάτες

όλων των τραπεζών.

Την πρωτοβουλία του κυπριακού τραπεζικού τομέα,

όπως πληροφορούμαστε, συντονίζει ο Σύνδεσμος

Τραπεζών Κύπρου, αφού θα πρόκειται στην ουσία για

μια κοινοπραξία των τραπεζών, χωρίς να αποκλείεται

ο σχεδιασμός να αλλάξει ή και να διαφοροποιηθεί

από τα όσα τώρα βρίσκονται στο τραπέζι. Σύμφωνα,

όμως, με πληροφορίες του Economy Today στόχος

των κυπριακών τραπεζών είναι το νέο εργαλείο που

θα διευκολύνει τις συναλλαγές στον τόπο και τις

μεταφορές χρημάτων μεταξύ όλων των τραπεζών

– ή όσων θα συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία,

στις οποίες ήδη περιλαμβάνονται οι μεγαλύτερες

τράπεζες- μέσω της χρήσης των επαφών στην ουσία

που έχει ο καθένας μας στο κινητό του είναι να τεθεί

σε εφαρμογή λίγο μετά το πρώτο μισό του 2025

το αργότερο.

Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται να γίνονται ήδη επαφές

τόσο με την εταιρεία η οποία «τρέχει» το ελληνικό

διατραπεζικό σύστημα Iris, όσο και με την εταιρεία

πληρωμών JCC που αποτελεί στην ουσία άλλη μια

κοινοπραξία των κυπριακών τραπεζών. Δεν αποκλείεται,

λένε κάποιες μάλιστα πληροφορίες, οι επαφές

με την JCC να αποτελούν έναν από τους λόγους

που φαίνεται προσώρας να έβαλαν στο ψυγείο τις

σκέψεις για πώλησή της.

Όπως και να έχει, η διατραπεζική μέσω κινητών τηλεφώνων

μεταφορών χρημάτων θεωρείται δεδομένη

εντός του 2025, γεγονός που όπως αναφέρθηκε θα

προσφέρει περαιτέρω ευελιξία τόσο στις συναλλαγές

μεταξύ ιδιωτών όσο και μεταξύ επιχειρήσεων σμικρύνοντας

περαιτέρω τους υφιστάμενους περιορισμούς.

ΕΝ ΑΡΧΉ ΟΙ ΆΜΕΣΕΣ

ΠΛΗΡΩΜΈΣ

Ευρύτερες αλλαγές στον τρόπο πληρωμών, συναλλαγών

με ευρώ θα υπάρξουν, όπως αναφέρθηκε με

το καλημέρα της νέας χρονιάς και συγκεκριμένα από

τις 9 Ιανουαρίου 2025, με την ενεργοποίηση του

ευρωπαϊκού κανονισμού για τις άμεσες πληρωμές

που είναι πολύ πιο γρήγορες από τις παραδοσιακές

μεταφορές. «Οι άμεσες πληρωμές είναι μεταφορές

πίστωσης που εκτελούνται άμεσα, σε 24ωρη βάση

και οποιαδήποτε ημερολογιακή ημέρα», σημειώνει

η ΚΤΚ σε σχετική ενημέρωση, αναφέροντας πως με

τις άμεσες πληρωμές «οι καταναλωτές δύνανται να

104 EconomyToday

ΠΛΗΡΩΜΈΣ

ΣΤΟ ΛΕΠΤΌ…

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΊΒΕΙΑ

ΣΕ 10 ΔΕΎΤΕΡΑ ΑΠΌ

ΤΙΣ 9 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ,

ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΑΠΕΖΙΚΉ

ΜΕΤΑΦΟΡΆ ΕΥΡΏ

ΜΈΣΩ ΤΗΛΕΦΏΝΩΝ

ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΊ

ΣΤΗ ΣΥΝΈΧΕΙΑ

μεταφέρουν και να λαμβάνουν με ευκολία χρηματικά

ποσά μέσα σε λίγα μόνο δευτερόλεπτα, μέσω

του διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων και ενδυτών

συσκευών».

Συνοπτικά, από τις 9 του πρώτου μήνα του 2025

τα διάφορα εμβάσματα προς άλλους λογαριασμούς

εντός Κύπρου και εντός ευρωζώνης (σε πρώτη φάση)

θα πρέπει να εκτελούνται μέσα σε μόλις 10 δεύτερα

και χωρίς να πρέπει να αναμένει ο παραλήπτης μια

εργάσιμη μέρα ή και περισσότερες. Με απλά λόγια,

είτε θα στείλει κάποιος χρήματα στο παιδί του στο

εξωτερικό που είναι φοιτητής στη Γαλλία για παράδειγμα

ή κάποιος επιχειρηματίας από την Ελλάδα στην

Κύπρο ή ανάποδα, η πληρωμή θα γίνεται αμέσως

σε δέκα δεύτερα. Αυτό θα ισχύει και για μεταφορές

χρημάτων από ένα λογαριασμό μιας τράπεζας σε μια

άλλη στην Κύπρο. Η συγκεκριμένη ευκολία θα είναι

στη διάθεση και ιδιωτών και επιχειρήσεων. Το κόστος

δε των άμεσων πληρωμών θα γίνεται με το ελάχιστο

δυνατό κόστος, όχι υψηλότερο σε κάθε περίπτωση

των παραδοσιακών εμβασμάτων και μεταφορών

SEPA (Single Euro Payments Area - Ενιαίου Χώρου

Πληρωμών σε ευρώ) ή και δωρεάν μέχρι ενός ποσού

με βάση την πολιτική κάθε τραπεζικού ιδρύματος.

Βάσει των όσων ψηφίστηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο,

έως τις 9 Ιανουαρίου του 2025 άμεσες πληρωμές

(SEPA Instant Credit Transfer -SCT Inst) θα πρέπει

να λαμβάνουν όλες οι τράπεζες (και) στην Κύπρο, ενώ

μέχρι τις 9 Σεπτεμβρίου του 2025 και να αποστέλλουν

άμεσες πληρωμές. Αρκετές τράπεζες στο νησί

προσφέρουν ήδη άμεσες πληρωμές, αποδεχόμενες

αλλά και αποστέλλοντας instant payments.

ΤΑ ΟΦΈΛΗ ΤΩΝ ΆΜΕΣΩΝ

ΠΛΗΡΩΜΏΝ

Οι άμεσες πληρωμές σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο, αλλά και την Κομισιόν επιτρέπουν

σε άτομα και επιχειρήσεις να πληρώνουν και να

λαμβάνουν πληρωμές πιο άνετα και πιο αποτελεσματικά.

Μεταξύ άλλων με τις άμεσες πληρωμές, οι

άνθρωποι πιο εύκολα θα μπορούν να πληρώνουν ένα

λογαριασμό εστιατορίου με φίλους και να λάβουν

χρήματα αμέσως. Οι επιχειρήσεις, ειδικά οι ΜμΕ, θα

μπορούν μέσω των άμεσων πληρωμών να ελέγχουν

περισσότερο τις ταμειακές ροές τους. Επιπλέον, με τη

χρήση άμεσων πληρωμών, οι έμποροι μειώνουν το

λειτουργικό τους κόστος και μπορούν να παρέχουν

καλύτερες υπηρεσίες (π.χ. προσφέροντας άμεσες

επιστροφές χρημάτων).

Οι Δημόσιοι Οργανισμοί μπορούν να επωφεληθούν

από τη βελτιωμένη διαχείριση ταμειακών ροών,

όπως και οι επιχειρήσεις. Με τις άμεσες πληρωμές,

οι ΜΚΟ και οι Φιλανθρωπικές Οργανώσεις μπορούν

να κάνουν χρήση των συνεισφορών πιο γρήγορα.

Οι τράπεζες την ίδια ώρα αναφέρεται πως θα μπορούν

να χρησιμοποιήσουν τις άμεσες πληρωμές

ως εφαλτήριο για την ανάπτυξη καινοτόμων χρηματοοικονομικών

υπηρεσιών και την ενίσχυση της

ανταγωνιστικής τους θέσης.

Στα οφέλη από τις άμεσες πληρωμές και η αποδέσμευση

δισεκατομμυρίων. Όπως αναφέρει η Κομισιόν

στις αρχές του 2022, μόνο το 11% όλων των

μεταφορών πίστωσης σε ευρώ στην Ε.Ε. εκτελούνταν

μέσα σε δευτερόλεπτα και κάθε μέρα σχεδόν 200

δισεκατομμύρια ευρώ είναι κλειδωμένα σε διαμετακόμιση

στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Απώτερος στόχος των αλλαγών στους ισχύοντες

κανόνες για τον Ενιαίο Χώρο Πληρωμών σε Ευρώ

(SEPA) που τίθενται σε ισχύ είναι «να διασφαλίσει

ότι οι ιδιώτες πελάτες των τραπεζών και οι επιχειρήσεις,

ιδίως οι μικρομεσαίες, δεν θα χρειάζεται

να περιμένουν για να μπουν τα χρήματά τους στο

λογαριασμό τους» με ταυτόχρονη ενίσχυση και της

ασφάλειας των τραπεζικών πληρωμών.

Όπως δε ανέφερε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνοντας

τις αλλαγές μόλις στις αρχές του 2024, οι

άμεσες μεταφορές ποσών σε ευρώ θα εκτελούνται

άμεσα (ανεξάρτητα από την ημέρα ή την ώρα που

δίνεται η εντολή) και τα χρήματα θα πρέπει να φτάνουν

στον λογαριασμό του παραλήπτη μέσα σε δέκα

δευτερόλεπτα. Ο δε πληρωτής θα πρέπει επίσης να

ενημερώνεται στο ίδιο διάστημα για το αν τα μεταφερόμενα

χρηματικά ποσά έχουν τεθεί στη διάθεση

του δικαιούχου.

Στη δική της ενημέρωση η ΚΤΚ αναφέρει όσον

αφορά τα πλεονέκτημα από τις άμεσες πληρωμές

πως οι επιχειρήσεις, οι δημόσιες διοικήσεις και οι

Φορολογικές Αρχές δύνανται μέσω αυτών:

· να μεγιστοποιήσουν τη διαχείριση μετρητών και

ρευστότητας,

· να μειώσουν τον χρόνο διακανονισμού συναλλαγών

και διαχείρισης πληρωμών που δεν έχουν

ολοκληρωθεί,

· να συλλέγουν σε πραγματικό χρόνο οφειλόμενα

ποσά,

· να πραγματοποιούν πληρωμές για άμεση παράδοση

αγαθών, ακόμα και εκτός του επίσημου ωραρίου

εργασίας,

· να καταβάλλουν μισθούς και συντάξεις, ειδικά για

τις περιπτώσεις όπου εργοδοτείται προσωπικό για

έκτακτη εργασία ή/και για υπηρεσίες ορισμένης

διάρκειας, έτσι ώστε να καταβάλλονται οι μισθοί

για την εργασία που επιτελέστηκε,

· να λαμβάνουν άμεσα αποζημιώσεις και ειδικά όταν

αυτές αφορούν σε επιστροφή ασφαλισμένων εξόδων

σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

EconomyToday 105

ΘΕΜΑ

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ

ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΊΑ

Με την αλλαγή του έτους είθισται να γίνεται ένας απολογισμός

του απερχόμενου και μια εκτίμηση για το επερχόμενο. Οι μόνες

σταθερές των καιρών είναι η αβεβαιότητα και η αλλαγή και με

αυτές θα πρέπει να πορευτούμε.

ΚΥΡΙΆΚΟΣ Ε. ΓΕΩΡΓΊΟΥ

Εργάτης Γνώσης

106 EconomyToday

Η

απαισιόδοξη επιστήμη των οικονομικών

για ακόμη μια φορά αποτελεί

ταυτόχρονα μια πυξίδα και ένα

εργαλείο ανάλυσης των δεδομένων

και αναζήτησης των δεδομένων. Παρά

τις νότες αισιοδοξίας από διάφορες πλευρές θα

πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και λίγο συντηρητικοί

ως προς τις προβλέψεις και έτσι να είμαστε λίγο πιο

ασφαλείς. Φαίνεται να βρισκόμαστε για ακόμη μια

φορά μπροστά σε μια νέα δομική αναδιάταξη της

παγκόσμιας οικονομίας και ίσως μιας νέας φάσης

της παγκοσμιοποίησης και της τάξης πραγμάτων.

Οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι στην Ουκρανία, στη Μέση

Ανατολή αλλά και η επερχόμενη επιστροφή του

Donald Trump στην προεδρία των ΗΠΑ δεν προοιωνίζουν

ένα θετικό μέλλον. Αντίθετα αυξάνουν την

αβεβαιότητα και την αστάθεια. Απέναντι σε αυτά η

Ε.Ε. παρουσιάζεται αποδυναμωμένη και χωρίς στρατηγική

αντιμετώπισης των προβλημάτων. Το ασταθές

και αβέβαιο περιβάλλον, η αδιέξοδη πολιτική και η

μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών

έχει οδηγήσει πολλούς ψηφοφόρους σε ακραίες

πολιτικές θέσεις και κόμματα στα δύο άκρα του

πολιτικού φάσματος.

Ο βασικός στρατηγικός γαλλογερμανικός άξονας

σταθερότητας και ηγεσίας της Ένωσης βρίσκεται

αποδυναμωμένος με υπηρεσιακές κυβερνήσεις και

χωρίς προοπτική σύστασης σταθερής κυβέρνησης

με αυξημένη πλειοψηφία. Παράλληλα και οι δύο

χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα

σχεδόν μηδενικής αύξησης της οικονομίας,

σημαντικά ελλείμματα και αυξημένο δημόσιο

χρέος. Η παραδοσιακή ατμομηχανή της γερμανικής

βιομηχανίας ασθμαίνει με μειωμένη ζήτηση, κλείσιμο

εργοστασίων και απόλυση προσωπικού.

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ

Από τον Μάρτιο του 2023 έχουμε μια νέα κυβέρνηση,

η οποία εν πολλοίς είναι συνέχεια της προηγούμενης.

Ο νέος πρόεδρος ηγείται της χώρας σε μια

περίοδο γεμάτη προκλήσεις και ευκαιρίες και έχει

την ευκαιρία να διαμορφώσει την ημερήσια διάταξη

για τα επόμενα 5 ίσως και περισσότερα έτη. Τα θέματα

που πρέπει να αντιμετωπίσει η Κυβέρνηση περιλαμβάνουν,

μεταξύ άλλων, το Κυπριακό Πρόβλημα,

την κλιματική κρίση, την αξιοκρατία και την πάταξη

της διαφθοράς, την οικονομία, την υγεία, την παιδεία

και την ενέργεια.

Οι τελευταίοι μήνες αποδεικνύονται ιδιαίτερα ενδιαφέροντες

και ανατρεπτικοί. Πολλοί θεσμοί και σταθερές

έχουν ανατραπεί και το πολιτικό σκηνικό παρουσιάζεται

ασταθές, αβέβαιο και με έντονες διεργασίες

και αναταράξεις. Αυτή η αστάθεια και αβεβαιότητα

δεν είναι θετικές για την ομαλή ανάπτυξη της οικονομίας

και του επιχειρείν. Η κατάσταση επιβαρύνεται,

ακόμη περισσότερο, από την αδράνεια και απροθυμία

του Προέδρου της Δημοκρατίας να επιλύσει

ώριμα και χρονίζοντα προβλήματα που ταλανίζουν

την κοινωνία και την οικονομία. Αυτό αποτυπώνεται

στις δημοσκοπήσεις οι οποίες επιβεβαιώνουν τις

EconomyToday 107

ΘΕΜΑ

δυσκολίες της κυβέρνησης σε θέματα εσωτερικής

διακυβέρνησης και ευημερίας των πολιτών αλλά και

ικανοποίηση για θέματα εξωτερικής πολιτικής και

ασφάλειας.

Ο Peter Drucker (1909 -2005) συμβούλευε ότι για

κάθε θέση εργασίας αναζητούμε ανθρώπους καλούς,

έντιμους, έξυπνους ικανούς και εργατικούς. Έδιδε μεγάλη

σημασία στην καλοσύνη και την εντιμότητα. Αν

ο εργαζόμενος δεν είναι καλός και έντιμος καλύτερα

να είναι βλάκας και τεμπέλης, έτσι ώστε να κάνει τη

λιγότερη δυνατή ζημιά. Η Κύπρος πλήρωσε μεγάλο

τίμημα γιατί στο παρελθόν είχε όχι τόσο έξυπνους,

ικανούς, καλούς και έντιμους ηγέτες. Στο τέλος της

ημέρας θα πρέπει να είμαστε ήσυχοι με τη συνείδησή

μας ότι έχουμε κάνει την καλύτερη δυνατή επιλογή

και όχι το «μη χείρον βέλτιστον».

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΊ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΉΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

Ο Υπουργός Οικονομικών στην ομιλία του ενώπιον

της Βουλής των Αντιπροσώπων για τον Κρατικό

Προϋπολογισμό 2025 και το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό

πλαίσιο 2025-2027, δίνει το θετικό

μακροοικονομικό στίγμα της κυπριακής οικονομίας.

Οι σημερινές και οι Μεσοπρόθεσμες προοπτικές της

κυπριακής οικονομίας, για την περίοδο 2025-2027,

παρουσιάζονται ιδιαίτερα θετικές και θεωρούνται

από τις καλύτερες επιδόσεις από αυτές των άλλων

χωρών της Ευρωζώνης. H συνεχής βελτίωση της

οικονομίας στηρίζεται στην πολιτική που εφάρμοσε

η προηγούμενη κυβέρνηση και η οποία συνεχίζεται

από την παρούσα, η οποία δικαίως επαίρεται για την

αναβάθμιση στην κατηγορία Α. Η θετική εικόνα της

κυπριακής οικονομίας απεικονίζεται στον πιο κάτω

πίνακα ο οποίος αποτελεί τους Βασικούς Δείκτες

Απόδοσης του Υπουργού Οικονομικών και των

ξένων οίκων αξιολόγησης οι οποίοι αποδίδουν τα

εύσημα και βελτιώνουν τη πιστοληπτική ικανότητα

της κυπριακής οικονομίας.

Η ΠΡΌΤΑΣΗ ΓΙΑ

WIND FALL TAX

ΣΕ ΤΡΆΠΕΖΕΣ

ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΕΊΕΣ

ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ

ΑΚΟΎΓΕΤΑΙ ΜΕΝ

ΛΟΓΙΚΉ ΑΛΛΆ ΕΠΊ

ΤΗΣ ΟΥΣΊΑΣ ΚΡΎΒΕΙ

ΚΙΝΔΎΝΟΥΣ, ΌΠΩΣ

ΤΗΝ ΑΠΟΘΆΡΡΥΝΣΗ

ΤΩΝ ΞΈΝΩΝ

ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ ΚΑΙ

ΦΥΓΉ ΚΕΦΑΛΑΊΩΝ

Ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να συνεχίσει για

όλη την περίοδο που καλύπτει το Μεσοπρόθεσμο

Δημοσιονομικό πλαίσιο σε ποσοστό πέραν του 3%

του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ), με

3,1% το 2025, 3,2% το 2026 και 3,3% το 2027,

την ώρα που ο μέσος όρος της Ευρωζώνης βρίσκεται

σήμερα περίπου στο 0,8%.

Το ποσοστό ανεργίας ακολουθεί μια καθοδική πορεία

και σήμερα είναι περίπου στο 5% και αναμένεται

να μειωθεί στο 4,8% το 2025 και εκτιμάται ότι

θα είναι 4,5% το 2027 και επομένως η οικονομία

βρίσκεται σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης.

Ο πληθωρισμός αναμένεται ότι θα σταθεροποιηθεί

και θα παραμείνει στο 2%, κάτω από το μέσο όρο

της Ευρωζώνης που είναι σήμερα στο 2,5%, ενώ

το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών προβλέπεται

ότι θα ακολουθήσει μια σταθερή πορεία βελτίωσης

στη διάρκεια τής όλης περιόδου. Το Δημοσιονομικό

Ισοζύγιο παραμένει πλεονασματικό και εκτιμάται ότι

το 2024 θα αυξηθεί στο 3,9%, ενώ προβλέπεται

πλεονασματικό για όλο το 2025, στο 2,7% του ΑΕΠ.

ΠΈΡΑΝ ΤΗΣ ΚΑΛΉΣ ΜΑΚΡΟΟΙ-

ΚΟΝΟΜΙΚΉΣ ΕΙΚΌΝΑΣ

Η προσήλωση του Υπουργού Οικονομικών στους

μακροοικονομικούς δείκτες μειώνει το κόστος

δανεισμού του δημόσιου χρέους και κατ’ επέκταση

το δημόσιο χρέος αλλά δεν μειώνει παράλληλα το

κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.

Η Κύπρος εξακολουθεί να έχει τα χαμηλότερα

καταθετικά επιτόκια και τα ψηλότερα δανειστικά

επιτόκια στην Ευρωζώνη. Αυτό μαζί με τις υψηλές μη

εξυπηρετούμενες χορηγήσεις αποτελούν δύο ακόμη

απότοκα του εγκληματικά καταστροφικού μοντέλου

αναδιοργάνωσης του τραπεζικού τομέα, το λεγόμενο

και ως Κυπριακό Πείραμα.

Δυστυχώς η θετική εικόνα της μακροοικονομίας

δεν έχει περάσει στους καταναλωτές και νοικοκυριά

όπου πέραν του ψηλού κόστους δανεισμού,

ΚΥΡΙΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2019-2027

ΑΕΠ σε σταθερές τιμές αγοράς 2010

(% μεταβολή)

2019 2020 2021 2022 2023

2024

ΕΚΤ.

2025

ΠΡΟΒΛ.

2026

ΠΡΟΒΛ.

2027

ΠΡΟΒΛ.

5,5 -3,4 9,9 5,1 2,5 3,7 3,1 3,2 3,3

Ποσοστό Ανεργίας ΕΕΔ (%) 7,1 7,6 7,5 6,2 5,8 5,0 4,8 4,6 4,5

Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών

Καταναλωτών (% μεταβολή)

Δημοσιονομικό Ισοζύγιο

(% του ΑΕΠ)

0,5 -1,1 2,3 8,1 3,9 2,2 2,0 2,0 2,0

0,9 -5,7 -1,9 2,7 3,3 3,9 2,7 2,6 2,1

Δημόσιο Χρέος (% του ΑΕΠ) 93,2 115,1 99,4 85,7 77,4 68,9 64,1 58,8 53,3

108 EconomyToday

υπάρχει ψηλό κόστος ενέργειας και καθημερινών

καταναλωτικών αγαθών, παρά την υποχώρηση του

πληθωρισμού οι τιμές παραμένουν σε αφύσικα

ψηλά επίπεδα, όπως επίσης και χαμηλό επίπεδο

αμοιβών και ωφελημάτων. Σε αυτό το θέμα η

Κυβέρνηση έχει ρόλο και λόγο. Θα πρέπει να βρει

τους τρόπους που θα μειώσει το βάρος στις χαμηλότερες

οικονομικά τάξεις.

Σε σχέση με τον πληθωρισμό μια άλλη διάσταση που

πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η φύση του πληθωρισμού

και συγκεκριμένα το γεγονός ότι ο πληθωρισμός

δεν αφορά αυξημένη, υπερβάλλουσα ζήτηση

(πληθωρισμός ζήτησης) αλλά πληθωρισμό προσφοράς,

ο οποίος προκύπτει από μείωση της προσφοράς

εμπορευμάτων ή και υπηρεσιών. Η μείωση αυτή

μπορεί να οφείλεται σε ταχύτερη αύξηση μισθών

από την αύξηση της παραγωγικότητας εργασίας, στην

αύξηση των κερδών που υπερβαίνουν την αύξηση

της αποδοτικότητας του κεφαλαίου, στην ανατίμηση

των εισαγόμενων πρώτων υλών, στην αύξηση των

συντελεστών έμμεσης φορολογίας ή και στην αύξηση

του κόστους δανεισμού κεφαλαίων. Ενίοτε ο πληθωρισμός

προσφοράς με τη συνύπαρξη ανεργίας,

σταθερής παραγωγής με υψηλά επίπεδα πληθωρισμού.

αναφέρεται και ως Στασιμοπληθωρισμός.

Με βάση αυτή την ανάλυση η συντονισμένη πολιτική

των κεντρικών τραπεζών για αύξηση επιτοκίων

και μείωση της ρευστότητας ήταν λανθασμένη και

αποσκοπούσε περισσότερο στην επαναφορά της

αυξομείωσης των επιτοκίων ως εργαλείου νομισματικής

πολιτικής. Ως αποτέλεσμα ο πληθωρισμός έχει

μειωθεί, ενώ παράλληλα οι τιμές μένουν σε ψηλά

επίπεδα και η ανάπτυξη παραμένει αναιμική. Γι’ αυτό

και οι κεντρικές τράπεζες έχουν αποδυθεί σε έναν

αγώνα μεγάλων μειώσεων των επιτοκίων.

Επιπρόσθετα αυτή την περίοδο δεν υπάρχει ουσιαστική

αύξηση αμοιβών ή έμμεσης φορολογίας. Αυτό

που παρατηρείται είναι ανατίμηση των εισαγόμενων

πρώτων υλών, αύξηση του κόστους δανεισμού

κεφαλαίων και φυσικά αύξηση κερδών ( η οποία

γίνεται προσπάθεια να συγκαλυφθεί από την αύξηση

στους άλλους δύο παράγοντες).

Τη θέση αυτή φαίνεται να συμμερίζεται και το

Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, έκθεση του οποίου

τον Μάιο του 2023 δείχνει ότι το 2022 οι τιμές

εισαγόμενων αγαθών (ενέργεια, τρόφιμα) ευθύνονταν

για την άνοδο του πληθωρισμού κατά 45%,

η αύξηση των κερδών κατά 45%, ενώ το κόστος

εργασίας κατά 10%. Αυτό δεν συμβαίνει στο σύνολο

της αγοράς, αλλά κυρίως στα προϊόντα που έχουν

ανελαστική ζήτηση όπως τα τρόφιμα ,τα φρούτα και

τα κηπευτικά αλλά και βασικά είδη κατανάλωσης από

τις υπεραγορές.

Η ενέργεια είναι ένα σημαντικό θέμα άρρηκτα συνδεδεμένο

με την οικονομική ανάπτυξη και την κλιματική

κρίση. Δυστυχώς η στρατηγική που ακολουθείται

EconomyToday 109

ΘΕΜΑ

από αλλεπάλληλες κυβερνήσεις είναι ατελέσφορη

και επιβαρύνει αχρείαστα την οικονομία, τις επιχειρήσεις

και τα νοικοκυριά.

Συχνά γίνονται προτάσεις σε πολλές χώρες κυρίως

από πολιτικούς και κόμματα της αριστεράς για

έκτακτη φορολόγηση των απρόσμενων υπερκερδών

των τραπεζών και των εταιρειών ενέργειας. Αυτή η

πρόταση ακούγεται μεν λογική αλλά επί της ουσίας

κρύβει κινδύνους όπως την αποθάρρυνση των

ξένων επενδύσεων και φυγή κεφαλαίων. Επίσης,

υπάρχει ο κίνδυνος το επιπρόσθετο κόστος να μεταφερθεί

στους καταναλωτές μέσω αυξημένων τιμών.

Μια πιο συνετή πολιτική θα ήταν η πίεση προς αυτές

τις εταιρείες να μειώσουν τις υπερχρεώσεις και τα

υπερκέρδη μέσα σε ένα μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Τέλος υπάρχει το θέμα των ψηλών τιμών από την

ανελαστική ζήτηση όπως τα τρόφιμα, τα φρούτα και

τα κηπευτικά αλλά και βασικά είδη κατανάλωσης

από τις υπεραγορές και φρουταρίες. Η κυβέρνηση

έχει εξαγγείλει δύο πιλοτικές εφαρμογές σε μια

προσπάθεια να επιφέρει διαφάνεια στις τιμές και

να επιτρέψει στους καταναλωτές να συγκρίνουν

σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των τιμών διάφορων

προϊόντων πριν να προβούν σε αγορές.

Η εφαρμογή e-kalathi αναμένεται να λειτουργήσει

πριν τα Χριστούγεννα εθελοντικά και με περιορισμένα

προϊόντα και θα αποτελέσει ένα σημαντικό

εργαλείο για βελτίωση της διαφάνειας στην αγορά,

καθώς θα παρέχει στον καταναλωτή άμεση πληροφόρηση,

σε καθημερινή βάση, για τις τιμές των

βασικών για ένα νοικοκυριό προϊόντων.

Το e-κοφίνι είναι ένα παρατηρητήριο τιμών οπωροκηπευτικών

προϊόντων, που δημοσιεύει τακτικά τις

μέσες τιμές πώλησης της ντόπιας παραγωγής. Στόχος

του είναι η βελτίωση των συνθηκών διαφάνειας

στην αγορά, μέσω της ενημέρωσης του καταναλωτή

και του παραγωγού για τις τιμές των προϊόντων.

Η ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΠΡΈΠΕΙ

ΝΑ ΑΝΤΑΝΑΚΛΆΤΑΙ ΚΑΙ

ΣΤΑ ΕΙΣΟΔΉΜΑΤΑ

Η ανάπτυξη της οικονομίας μετά την ανεξαρτησία

είχε στηριχθεί στη μετεξέλιξή της από τον πρωτογενή

στον δευτερογενή τομέα και στην ανάπτυξη μιας

ισχυρής τριμερούς συνεργασίας, η οποία εμπέδωσε

τη στενή συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων

και την εργατική ειρήνη. Η ισορροπία αυτή με

το πέρασμα του χρόνου, έχει ανατραπεί κυρίως γιατί

η οικονομία έχει γίνει πιο ανταγωνιστική, ανοικτή

και εξωστρεφής. Σε κοινωνικό επίπεδο οι ισχυροί

κοινωνικοί δεσμοί στο πλαίσιο της οικογένειας, της

κοινότητας και του χώρου εργασίας έχουν ατονήσει

και οι άνθρωποι έχουν γίνει πιο εσωστρεφείς και

ατομικιστές.

110 EconomyToday

Ως αποτέλεσμα την τελευταία δεκαετία και ως απότοκο

της χρηματοπιστωτικής κρίσης, της πανδημίας και

της αναστάτωσης στην οικονομία την οποία επέφερε

η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχουν ανατραπεί

ισορροπίες εις βάρος των εργαζόμενων. Δυστυχώς

οι εργοδότες, με την ανοχή της κυβέρνησης, παραγνωρίζοντας

το επιτυχημένο μοντέλο της τριμερούς

συνεργασίας έχουν επιβάλει εργασιακές συνθήκες

που παραπέμπουν σε άλλες εποχές.

Οι Συνδικαλιστικές Οργανώσεις φαίνονται αποφασισμένες

να επαναφέρουν την ισορροπία σε μια σειρά

από θέματα όπως την κατοχύρωση των συλλογικών

διαπραγματεύσεων και την επαναφορά ωφελημάτων

που παραχώρησαν τις περιόδους κρίσεων της

περασμένης δεκαετίας, την αποκατάσταση της ΑΤΑ,

της επαναφοράς του δικαιώματος της σύνταξης στα

63 έτη χωρίς αναλογιστική αποκοπή 12% και του

ορισμού του κατώτατου μισθού σε ωριαία βάση στο

όριο του 60% του ενδιάμεσου εισοδήματος ως η

σχετική εισήγηση εκ μέρους του καθ’ ύλην αρμόδιου

Επιτρόπου της Ε.Ε.. Οι μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις

για την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων στην

οικοδομική και ξενοδοχειακή βιομηχανία αλλά και

η μακρόχρονη απεργία στον κλάδο σκυροδέματος

αναδεικνύουν τη νέα στρατηγική των εργαζόμενων

για επανάκτηση του μέρους του πλούτου που τους

αναλογεί. Βεβαίως η προσπάθεια αυτή δημιουργεί

κινδύνους για την εργατική ειρήνη και την ανάπτυξη

της οικονομίας, οι οποίοι θα πρέπει να τύχουν χειρισμού

με σύνεση και υπευθυνότητα.

Η ανατροπή στην ισορροπία υπάρχει και στο επίπεδο

των εισοδημάτων των εργαζόμενων σε σχέση με

τη συσσώρευση πλούτου εκ μέρους των εργοδοτών,

των επιχειρηματιών και των επενδυτών. Αυτή

η διαφορά είναι ιδιαίτερα αισθητή με τη δραματική

αύξηση στον πληθωρισμό τα δύο προηγούμενα έτη.

Οι εργαζόμενοι ζητούν αποκατάσταση των μισθών

τους, το οποίο όμως συνεπάγεται μεγάλο κόστος για

τους εργοδότες. Ο τέως και νυν Υπουργός Εργασίας

σε αρκετές περιπτώσεις έχουν υιοθετήσει πολιτικές

που ευνοούν τους εργοδότες και την κυβέρνηση,

ως εργοδότη, σε βάρος των εργαζόμενων. Επίσης

επέδειξαν απροθυμία να εξαντλήσουν τον κοινωνικό

διάλογο σε χρονίζοντα θέματα όπως τον κατώτατο

εθνικό μισθό την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή

(ΑΤΑ) και τη συνταξιοδότηση στα 63 έτη.

Η γενική εικόνα πιο πάνω παρουσιάζει μια εθνική

οικονομία σε ανάπτυξη και ισχυρή κερδοφορία των

επιχειρήσεων, οι οποίες όμως δεν αντανακλώνται

στα διαθέσιμα εισοδήματα των μισθωτών όπου παρουσιάζεται

αδυναμία να αντιμετωπίσουν τις υψηλές

δόσεις δανείων, τις αυξημένες τιμές ενέργειας και

βασικών καταναλωτικών αγαθών. Η εξασθένηση

της μεσαίας τάξης οδηγεί πολίτες σε απόγνωση και

κακές πολιτικές επιλογές. Αυξάνει τη δύναμη των

ακραίων πολιτικών κομμάτων και οδηγεί στην Ευρωβουλή

ακροδεξιούς και άλλους που δεν έχουν θέση

ΠΡΟΣΔΟΚΏ ΈΝΑ ΚΡΆΤΟΣ ΌΠΟΥ

ΤΑ ΒΑΣΙΚΆ ΔΗΜΌΣΙΑ ΑΓΑΘΆ

ΤΗΣ ΑΣΦΆΛΕΙΑΣ, ΤΗΣ ΥΓΕΊΑΣ,

ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΑΣΦΆΛΙΣΗΣ ΚΑΙ

ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΊΑΣ ΘΑ ΕΊΝΑΙ ΔΙΑΘΈΣΙΜΑ

ΣΕ ΌΛΟΥΣ ΤΟΥ ΠΟΛΊΤΕΣ

εκεί. Σύσσωμη η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να εγκύψει

στο θέμα και να βρει τις λύσεις που θα φέρουν

την ισορροπία στην Οικονομία και στην Κοινωνία.

ΠΡΟΣΔΟΚΊΕΣ

Για το νέο έτος προσδοκώ ότι θα επέλθει ειρήνη και

ασφάλεια και ότι ο Καλός Θεός θα βοηθήσει όπως οι

άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν ότι η βία παράγει

βία και η αδικία και η απληστία παράγουν αδικία και

ότι ο πόλεμος δεν λύνει προβλήματα. Τα προβλήματα

επιλύονται με τον διάλογο και τις αμοιβαίες υποχωρήσεις.

Η Ύβρις η οποία προέρχεται από την αδικία,

την αλαζονεία, την υπέρμετρη φιλοδοξία και την

απληστία επιφέρει την Νέμεσιν η οποία επαναφέρει

τα πράγματα στη σωστή τάξη, αφαιρώντας τα «εύσημα»

που με αθέμιτα και άνομα μέσα αποκτήθηκαν. Ο

λαός πολύ σοφά λέει ότι «όλα εδώ πληρώνονται».

Το μέτρο είναι μια βασική αρετή και πυξίδα στην

ιδιωτική και τη δημόσια σφαίρα.

Προσδοκώ ότι η δημοκρατία και η αξιοκρατία θα

εμπεδωθούν σε μια ανεξάρτητη, ελεύθερη και ενωμένη

Ομόσπονδη Κυπριακή Δημοκρατία όπου θα κυβερνούν,

θα διοικούν και θα διευθύνουν οι άριστοι (

έντιμοι, καλοί, έξυπνοι, ικανοί και εργατικοί).

Προσδοκώ ένα κράτος ευνομίας, ισονομίας, ισοκρατίας,

χωρίς διαφθορά και πελατειακές σχέσεις, όπου

οι πολίτες θα είναι ελεύθεροι να πραγματοποιήσουν

τα όνειρά τους ανεξάρτητα της φυλής, του φύλου,

της ηλικίας, της θρησκείας ή του σεξουαλικού προσανατολισμού

τους .

Προσδοκώ ένα κράτος όπου τα βασικά δημόσια αγαθά

της ασφάλειας, της υγείας, της κοινωνικής ασφάλισης

και της παιδείας θα είναι διαθέσιμα σε όλους

τους πολίτες. Ένα κράτος που θα προστατεύει και θα

περιθάλπει τους αδύνατους και θα τους καθοδηγεί

και ενθαρρύνει να επανεντάσσονται στην κοινωνία

και στην αγορά εργασίας. Προσδοκώ, ακόμη, ότι θα

υπάρχει ένα μεγάλο δίχτυ ασφάλειας για αυτούς που

δεν μπορούν να επανενταχθούν.

Προσδοκώ ένα καλύτερο έτος 2025. Οψόμεθα!!

EconomyToday 111

ΘΕΜΑ

H ΤΡΎΠΑ»

ΤΟΥ €1,6 ΔΙΣ

ΠΟΥ ΣΗΜΆΔΕΨΕ ΤΟ 2024

Η αποτυχία ολοκλήρωσης δημόσιων έργων υποδομής

που ξεπερνούν σε αξία τα 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η ανάλυση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και τα σενάρια

για τα δύο από τα 6 έργα.

ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΆΝΑΣ ΑΝΤΩΝΊΟΥ

112 EconomyToday

Μπαράζ τερματισμών συμβολαίων

δημόσιων και αναπτυξιακών έργων

σημάδεψε το 2024, με την κυβέρνηση

να οδηγείται στις αποφάσεις τερματισμού

λόγω αποτυχίας υλοποίησης των

έργων εντός των αρχικών χρονοδιαγραμμάτων ή των

μεταγενέστερων παρατάσεων που είχαν παραχωρηθεί

από την Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων.

Ως αποτέλεσμα, έργα αξίας που ξεπερνoύν τα 1,6

δισεκατομμύρια ευρώ έχουν οδηγηθεί σε ναυάγιο.

Παρόλο, που τα χρήματα δεν καταβλήθηκαν στην

ολότητά τους, η καθυστέρηση στην υλοποίησή τους

προκαλεί «πονοκέφαλο» σε ολόκληρη την κοινωνία,

διότι οι Κύπριοι πολίτες επιβαρύνονται καθημερινά

τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε οικονομικό,

αφού θα κληθούν να πληρώσουν το αυξημένο κόστος

των επερχόμενων λύσεων που θα προκύψουν για την

ολοκλήρωση των έργων.

Η κυβέρνηση κατέχει στο ενεργητικό της συνολικά έξι

έργα υποδομής που κατέρρευσαν. Παρόλο που το κάθε

έργο διαφέρει, εκ φύσεως ο κοινός παρονομαστής

αποδείχτηκε η αδυναμία του εργολάβου να ανταποκριθεί

στις απαιτήσεις του εκάστοτε έργου και να διατηρήσει

τα καθορισμένα χρονοδιαγράμματα, με αποτέλεσμα να

υπάρξουν τεράστιες καθυστερήσεις.

«ΕΛΕΓΚΤΙΚΉ ΥΠΗΡΕΣΊΑ:

ΚΑΚΌΣ Ή ΠΡΌΧΕΙΡΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ,

ΆΠΕΙΡΟΙ, ΜΗ ΙΚΑΝΟΊ

ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟΊ

ΑΝΆΔΟΧΟΙ ΣΕ

ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΈΝΕΣ

ΣΥΜΒΆΣΕΙΣ, ΑΛΛΑΓΈΣ

ΣΤΙΣ ΑΠΑΙΤΉΣΕΙΣ

Κ.Ά. ΟΙ ΑΙΤΊΕΣ

«

ΤΑ ΑΊΤΙΑ ΤΟΥ ΝΤΌΜΙΝΟΥ

ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΏΝ – Η ΕΛΕΓΚΤΙΚΉ

ΥΠΗΡΕΣΊΑ ΤΟΠΟΘΕΤΕΊΤΑΙ

Η εύρεση των αιτιών αποτελεί μονόδρομο μετά τη μακρά

λίστα των έργων που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Η Ελεγκτική

Υπηρεσία σε υπόμνημα που ετοίμασε για το Economy

Today παραθέτει μερικούς από τους βασικούς λόγους

για τους οποίους αποτυγχάνουν οι δημόσιες συμβάσεις.

1. Κακός ή πρόχειρος προγραμματισμός:

Οι δημόσιες συμβάσεις απαιτούν ενδελεχή προγραμματισμό

για να διασφαλιστεί ότι πληρούν όλες τις

απαιτήσεις και ότι το έργο παραμένει σε καλό δρόμο

μέχρι την ολοκλήρωσή του. Η αποτυχία σωστού

προγραμματισμού, όπως για παράδειγμα η δημοσίευση

διαγωνισμών, στους οποίους επιδείχθηκε

προχειρότητα στην ετοιμασία τους, χωρίς να έχει

διενεργηθεί κατάλληλη διερεύνηση της αγοράς, οδηγεί

σε καθυστερήσεις, υπερβάσεις κόστους και τελικά σε

αποτυχία του έργου.

2. Ανεπαρκείς πόροι:

Κάποιες δημόσιες συμβάσεις απαιτούν συχνά σημαντικούς

πόρους, συμπεριλαμβανομένου προσωπικού ή/

και εξοπλισμού. Στις περιπτώσεις όπου οι πόροι είναι

ανεπαρκείς, η σύμβαση ενδέχεται να μην ολοκληρωθεί

εγκαίρως ή στη βάση απαιτούμενων προτύπων.

3. Μη ανταγωνιστικές προσφορές:

Μια μη διαφανής διαγωνιστική διαδικασία υποβολής

προσφορών δεν διασφαλίζει ότι το δημόσιο έχει την

καλύτερη σχέση ποιότητας-τιμής, αφού δεν επιτρέπει

σε όλους τους ενδιαφερόμενους Οικονομικούς Φορείς

να υποβάλουν προσφορά και δεν λαμβάνει συνήθως

υπόψη τη σχέση κόστους οφέλους.

4. Άπειροι ή /και μη ικανοί Ανάδοχοι

σε συγκεκριμένες συμβάσεις:

Σε περιπτώσεις όπου τα τεχνικά και οικονομικά κριτήρια

επιλογής δεν είναι τα κατάλληλα, αυτό οδηγεί

στην επιλογή αναδόχων που μπορεί να μην έχουν τις

απαραίτητες δεξιότητες ή πόρους για να ολοκληρώσουν

τη σύμβαση με επιτυχία.

5. Προβληματικοί Ανάδοχοι:

Σε περιπτώσεις όπου ανάδοχοι οι οποίοι, ενώ απέδειξαν

ότι δεν μπορούν να ολοκληρώσουν σύμφωνα

με τις πρόνοιες (χρόνο, προϋπολογισμό και ποιότητα)

τις συμβάσεις που προηγουμένως ανέλαβαν ή που

συνεχώς υποβάλλουν εμπόδια και απαιτήσεις, δεν

τυγχάνουν αξιολόγησης της απόδοσής τους και ως

εκ τούτου δεν αποκλείονται από επόμενες συμβάσεις,

με σοβαρά αρνητικά αποτελέσματα.

6. Αλλαγές στις απαιτήσεις:

Οι δημόσιες συμβάσεις έχουν απαιτήσεις που συχνά

δεν αναθεωρούνται πριν την προκήρυξη των διαγωνισμών,

με αποτέλεσμα να αλλάζουν κατά τη διάρκεια

της εκτέλεσης της σύμβασης. Οι αλλαγές αυτές και η

αποτυχία προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις

οδηγεί σε καθυστερήσεις, υπερβάσεις κόστους

και αποτυχία.

EconomyToday 113

ΘΕΜΑ

7. Έλλειψη εμπειρογνωμοσύνης:

Οι δημόσιες συμβάσεις απαιτούν εξειδικευμένη

τεχνική εμπειρογνωμοσύνη, εμπειρία στη διαχείριση

συμβάσεων και καλή γνώση της σχετικής με το

θέμα νομοθεσίας. Σε κάποιες περιπτώσεις η ομάδα

έργου δεν διαθέτει τις απαραίτητες δεξιότητες,

και δεν αφιερώνει τον απαιτούμενο χρόνο, οπότε

η υλοποίηση της σύμβασης δεν ολοκληρώνεται

με επιτυχία.

8. Ανακριβείς εκτιμήσεις κόστους:

Οι ανακριβείς εκτιμήσεις κόστους ή η χρήση

πεπαλαιωμένων μη έγκαιρων εκτιμήσεων,

οδηγούν σε ακυρώσεις διαγωνισμών, υπερβάσεις

κόστους και καθυστερήσεις. Αυτό συχνά οφείλεται

σε έλλειψη εμπειρίας ή τεχνογνωσίας στην

εκτίμηση του κόστους σύνθετων συμβάσεων ή

σε προχειρότητα και έλλειψη εσωτερικού ελέγχου

εντός των ιδίων των Αναθετουσών Αρχών.

9. Απρόβλεπτες τεχνικές προκλήσεις:

Απρόβλεπτες τεχνικές προκλήσεις από λάθη ή

ασάφειες του σχεδιασμού, των απαιτήσεων ή των

μελετών, μπορεί να προκύψουν κατά την εκτέλεση,

οι οποίες ενδέχεται να οδηγούν σε καθυστερήσεις

και υπερβάσεις κόστους, εάν δεν τύχουν άμεσου

και έγκαιρου χειρισμού.

10. Ανεπαρκής διαχείριση κινδύνου:

Η ανεπαρκής, η μη έγκαιρη εκτίμηση και διαχείριση

κινδύνου, οδηγούν στην αποτυχία εντοπισμού,

εξάλειψης ή μετριασμού των πιθανών κινδύνων.

Αυτό αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες που

οδηγούν το έργο και τη διαχείριση της σύμβασης

σε απροσδόκητα προβλήματα, καθυστερήσεις

απαιτήσεις και αύξηση κόστους.

Επομένως, διαφαίνεται ότι οι συμβάσεις καθίστανται

επί της αρχής προβληματικές. Ο λόγος οφείλεται στο

γεγονός ότι η αναθέτουσα αρχή (κυβέρνηση) επιλέγει

τη φθηνότερη προσφορά και παρακάμπτει τα ελάχιστα

απαιτούμενα κριτήρια που χρειάζεται ο ανάδοχος

(εργολάβος – κοινοπραξία) για να υλοποιήσει το έργο.

Επίσης, ο πρόχειρος, επιδερμικός προγραμματισμός

από την αναθέτουσα αρχή, η οποία υπολείπεται

σε τεχνοκρατικές γνώσεις, έχει ως αποτέλεσμα

να καταλήγει σε λανθασμένες εκτιμώμενες αξίες

που δεν επιτρέπει σε όλους τους οικονομικούς

φορείς να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό (μη

υγιής ανταγωνισμός). Εξαιτίας όλων των πιο

πάνω, κατακυρώνονται συμβάσεις χωρίς δικλείδες

ασφαλείας διαχείρισης κινδύνων και απαιτήσεων,

με αποτέλεσμα ατέρμονες καθυστερήσεις, αύξηση

του κόστους και τερματισμούς συμβάσεων. Αυτή,

η διαχρονική παθογόνα πρακτική που εφαρμόζεται

έφερε τα τετελεσμένα.

Παρακάτω, γίνεται μια αναδρομή παραθέτοντας

κάποια από τα σημαντικά έργα που μετά από πολυετείς

καθυστερήσεις, τερματίστηκαν και απασχόλησαν ουκ

ολίγον τα μέσα και την κοινή γνώμη.

ΔΕΝ ΕΊΧΑΜΕ ΆΛΛΗ

ΕΠΙΛΟΓΉ ΑΠΌ ΤΟ

ΝΑ ΚΛΕΊΣΟΥΜΕ

ΤΟ ΕΣΤΙΑΤΌΡΙΟ

ΝΩΡΊΤΕΡΑ, ΛΌΓΩ

ΤΟΥ ΌΤΙ ΤΑ ΈΞΟΔΑ,

ΌΠΩΣ Η ΠΛΗΡΩΜΉ

ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΎ

ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΆΛΩΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΎ

ΡΕΎΜΑΤΟΣ ΉΤΑΝ

ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΑΠΌ

ΤΑ ΈΣΟΔΑ

«ΟΎΤΕ ΤΟ 2025 ΔΕΝ ΤΕΛΕΙΏΝΕΙ»

Όσον αφορά για τη συνέχιση του έργου, η Μαργαρίτα

Κυριάκου, ανέφερε στο Economy Today ότι ένα πιθανό

σενάριο θεωρείται η επαναπροκήρυξη του διαγωνισμού,

κάτι που θα επιφέρει, ωστόσο, νέες καθυστερήσεις.

Ένα άλλο σενάριο που εξετάζεται, με λιγότερες όμως πιθανότητες

να προχωρήσει, είναι το έργο να ολοκληρωθεί

από το ίδιο το κράτος.

Την ίδια ώρα, όπως μας σημειώθηκε, η περίπτωση όπως το

κράτος προχωρήσει σε συμφωνία με τους υφιστάμενους

υπεργολάβους του έργου, εφόσον νομιμοποιείται να πράξει

κάτι τέτοιο δεν έχει αποκλειστεί εντελώς.

«Το μόνο σίγουρο, όποιο σενάριο και να ισχύσει, το έργο

δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί ούτε εντός του 2025»,

ανέφερε η Μαργαρίτα Κυριάκου.

«ΤΟ ΕΠΙΚΡΑΤΈΣΤΕΡΟ ΣΕΝΆΡΙΟ

ΜΕ ΒΆΣΗ ΤΟ ΛΙΓΌΤΕΡΟ ΚΌΣΤΟΣ

ΚΑΙ ΤΗ ΛΙΓΌΤΕΡΗ

ΧΡΟΝΙΚΉ ΔΙΆΡΚΕΙΑ»

Όσον αφορά στο ποιο σενάριο θα επικρατήσει για να

καταστεί εφικτή η ολοκλήρωση του έργου, η Μαργαρίτα

Κυριάκου μιλώντας στο Economy Today ανέφερε «πως

δεν έχει αποφασιστεί ποιο θα είναι το επόμενο βήμα».

«Με τη Νομική Υπηρεσία και το Γενικό Λογιστήριο μετέχουμε

σε διαβουλεύσεις, εξετάζοντας ποιο σενάριο θα είναι νομικά

και συνταγματικά κατοχυρωμένο και θα έχει το λιγότερο

κόστος και τη λιγότερη χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης του

έργου», σύμφωνα με τη Μαργαρίτα Κυριάκου, τονίζοντας

ότι «δεν έχει τεθεί σχεδιάγραμμα καθορισμού καταληκτικής

ημερομηνίας».

Την ίδια ώρα επισήμανε ότι το κόστος υλοποίησης του

έργου «δεν είναι ακόμα γνωστό», προσθέτοντας ότι, «θα

καθοριστεί όταν θα παρθεί η απόφαση για το πώς θα

προχωρήσει το έργο».

114 EconomyToday

Συμπληρωματικά όπως μας ανέφερε η Μαργαρίτα

Κυριάκου «στις 2 Δεκεμβρίου 2024 από το Τμήμα

Πολεοδομίας μετέβησαν οι αρμόδιοι για την ακριβή

καταγραφή της εργασίας που έχει εκτελεστεί μέχρι

στιγμής από τον προηγούμενο εργολάβο, ώστε να

συμπεριληφθεί στην τελική απόφαση».

Αναφορικά με τα λάθη που διενεργήθηκαν κατά τη

διάρκεια του έργου η Μαργαρίτα Κυριάκου ανέφερε

ότι, «υπήρξαν καθυστερήσεις που επισημαίνονται

από τη Νομική Υπηρεσία σε Έκθεση που ετοίμασε, η

οποία δεν έχει ακόμα δημοσιευτεί», μέχρι τη δεδομένη

στιγμή που συντάσσεται το παρόν άρθρο.

Η κα Κυριάκου μας σημείωσε χαρακτηριστικά ότι

«πολύ σωστά αναφέρεται στην Έκθεση ότι το Υπουργείο

Εσωτερικών δεν έλαβε δραστικά μέτρα παρέμβασης,

είτε τερματισμού της σύμβασης, είτε μέσω

καλύτερης επόπτευσης του έργου, η οποία γινόταν».

ΤΟ ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ

ΤΟΥ ΔΡΌΜΟΥ ΠΆΦΟΥ

– ΠΌΛΗΣ ΧΡΥΣΟΧΟΎΣ

Στις 11 Νοεμβρίου 2024 το Τμήμα Δημοσίων Έργων

ανακοίνωσε τον τερματισμό της σύμβασης με

την εταιρεία «INTRAKAT», για τον αυτοκινητόδρομο

Πάφου- Πόλης Χρυσοχούς. Το έργο θα έπρεπε να

παραδοθεί τέλος Νοεμβρίου του ίδιου έτους, αλλά

οι εργασίες είχαν ολοκληρωθεί σε ποσοστό μόλις

στο 21%, αριθμός που υποδηλώνει τεράστια και

αδικαιολόγητη καθυστέρηση.

Η λύση της σύμβασης οδήγησε στη δικαστική διαμάχη

μεταξύ της κυβέρνησης και της κατασκευαστικής

εταιρείας. Οι δύο πλευρές ρίχνουν το μπαλάκι η μια

στην άλλη για τους λόγους που απέτυχε η υλοποίηση

του μεγαλεπήβολου έργου που αναμενόταν εδώ

και δεκαετίες, με την κάθε πλευρά να ζητά το δικό

της μερίδιο λιγότερης υπαιτιότητας. Σύμφωνα με

πληροφορίες, η κατασκευαστική εταιρεία διεκδικεί

αποζημιώσεις άνω των €32 εκ..

Όσον αφορά στο οικονομικό κόστος για την αποπεράτωση

του έργου ο Υπουργός Μεταφορών κ.

Βαφεάδης ανέφερε σε δηλώσεις του ότι «χωρίς

να έχει πραγματοποιηθεί αναλυτική εκτίμηση, αλλά

λαμβάνοντας υπόψιν τα σημερινά δεδομένα και

λόγω του πληθωρισμού των τελευταίων ετών όλα

παραπέμπουν σε αύξηση της τάξης του 20-30% σε

σχέση με τα όσα ίσχυαν το έτος 2019 (όταν κατακυρώθηκε

το έργο). Συνεπώς, μια λογική προσέγγιση

λέει πώς ένα έργο των €70 εκ. με βάση το 30%,

δυνητικά θα στοιχίσει επιπλέον €20 εκ., δηλαδή

αναμένεται στα €90 εκ.».

ΤΙ ΘΑ ΓΊΝΕΙ

ΑΠΌ ΕΔΏ ΚΑΙ ΠΈΡΑ

Στις 28 Νοεμβρίου 2024 υπεγράφη στο Υπουργείο

Μεταφορών Επικοινωνίας και Έργων το συμβόλαιο

του Έργου «Βελτίωση του υφιστάμενου

δρόμου Πάφου - Πόλης Χρυσοχούς» αξίας περίπου

Η ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ

ΌΠΩΣ ΤΟ ΚΡΆΤΟΣ

ΠΡΟΧΩΡΉΣΕΙ ΣΕ

ΣΥΜΦΩΝΊΑ ΜΕ ΤΟΥΣ

ΥΦΙΣΤΆΜΕΝΟΥΣ

ΥΠΕΡΓΟΛΆΒΟΥΣ

ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ, ΕΦΌΣΟΝ

ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΊΤΑΙ

ΝΑ ΠΡΆΞΕΙ ΚΆΤΙ

ΤΈΤΟΙΟ ΔΕΝ ΈΧΕΙ

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΕΊ

ΕΝΤΕΛΏΣ

€3.500.000 και αφορά τη Β’ φάση του δρόμου.

Η υλοποίηση του έργου προγραμματίζεται να αρχίσει

τον Ιανουάριο του 2025 με διάρκεια εκτέλεσης 52

εβδομάδων και κόστος €3.479.742.00 συν ΦΠΑ.

Το ερώτημα, πλέον, είναι ποιος θα είναι ο ανάδοχος.

Σε σχετικές αναφορές του Δημάρχου Πόλης Χρυσοχούς,

κ. Γιώτη Παπαχριστοφή, στο Economy

Today, εξέφρασε θετικά την εκκίνηση της Β’ Φάσης

του δρόμου. Σχετικά με τις επιπτώσεις της αποτυχίας

υλοποίησης του έργου ο κος Παπαχριστοφή ανέφερε ότι,

«οι κάτοικοι ταλαιπωρούνται καθημερινά, διότι αναγκάζονται

να χρησιμοποιούν τον παλιό δρόμο» και τόνισε ότι «λόγω

της συγκεκριμένης κατάστασης δεν γίνονται επενδύσεις που

θα συνέβαλαν στην ευημερία και αναβάθμιση της περιοχής».

ΠΑΚΈΤΟ ΜΈΤΡΩΝ

ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΡΧΉ ΔΗΜΟΣΊΩΝ

ΣΥΜΒΆΣΕΩΝ ΜΕΤΆ ΤΟ

ΆΔΟΞΟ ΤΈΛΟΣ ΤΗΣ ΣΎΜΒΑΣΗΣ

Σε ενημερωτικό σημείωμα του Γενικού Λογιστή, κ. Ανδρέα

Αντωνιάδη, στη Βουλή πρότεινε στην αναθέτουσα αρχή-

Δημόσια Έργα ως εναλλακτική επιλογή, όπως στραφούν

στον δεύτερο σε σειρά προσφοροδότη μετά την «Intrakat».

Η πιο πάνω επιλογή σαφέστατα δίνει τη δυνατότητα αποφυγής

πρόσθετων χρονικών καθυστερήσεων, που εκ των

πραγμάτων θα προκύψουν στην περίπτωση που το έργο

εισέλθει σε νέα φάση επαναπροκήρυξης.

Η δεύτερη, λοιπόν, καλύτερη προσφορά ήταν αυτή της

ΑΒΑΞ, Ελληνική Εταιρεία Κυπριακών Συμφερόντων. Η

προσφορά της ΑΒΑΞ ανερχόταν στα €78.870.000, κατά

€5.891.000 υψηλότερη από αυτή της «Intrakat». Σύμφωνα

με πληροφορίες, η ΑΒΑΞ δεν έχει δεχθεί επίσημη ή ανεπίσημη

πρόταση από τους αρμόδιους φορείς μέχρι στιγμής.

Είναι γεγονός ότι, επικρατεί και το σενάριο το έργο να

ξεκινήσει από την αρχή. Μια διαδικασία που σύμφωνα με

το καλύτερο και αισιόδοξο σενάριο θα ολοκληρωθεί σε

διάστημα από τρεις έως έξι μήνες.

EconomyToday 115

ΘΕΜΑ

ΚΡΙΣ ΤΖΕΝΕΡ:

H «ΜΟΜΑΤΖΕΡ»

ΤΩΝ ΚΑΡΝΤΑΣΙΑΝ

Η αλήθεια που κρύβεται πίσω

από την κινητήριο δύναμη της

οικογένειας Καρντάσιαν, η οποία

κατέχει περιουσία δισεκατομμυρίων

δολαρίων.

ΤΗΣ ΆΝΝΑΣ ΚΡΙΘΑΡΊΔΟΥ

Είναι ενδεχομένως η πιο influential

οικογένεια στον κόσμο, με περιουσία

δισεκατομμυρίων. Η οικογένεια

Καρντάσιαν-Τζένερ έχει καταφέρει να

μαγνητίζει τα βλέμματα σε ό,τι κι αν

επιλέξει να κάνει. Πίσω από την εν λόγω επιτυχία

κρύβεται η «μομάτζερ» Κρις Τζένερ, η οποία είναι

ουσιαστικά η κινητήριος δύναμη.

ΤΟ ΌΝΕΙΡΟ ΓΙΑ ΈΝΑ

ΠΛΟΎΣΙΟ ΣΎΖΥΓΟ

Η Κρίστεν Κρις Χούτον γεννήθηκε το 1955 και

μεγάλωσε στο Σαν Ντιέγκο. Πάντοτε, ονειρευόταν

να βρει έναν πλούσιο σύζυγο. Όταν έγινε 17 ετών,

γνώρισε τον άντρα που θα άλλαζε το πεπρωμένο

της. Πρόκειται για τον Ρόμπερτ Καρντάσιαν, ο οποίος

ήταν δικηγόρος. Αν και ήταν 11 χρόνια μεγαλύτερός

της, τον παντρεύτηκε και μαζί του απέκτησε

τέσσερα παιδιά. Την Κιμ, την Κόρτνεϊ, την Κλόη και

τον Ρομπ. Λίγο καιρό αργότερα, τα πράγματα μεταξύ

τους οδήγησαν στο περιβόητο διαζύγιο.

Η Τζένερ, δεν έμεινε ωστόσο με σταυρωμένα

χέρια και έτσι δεν άργησε να βρει τον επόμενο. Ο

αθλητής Μπρους Τζένερ - ο οποίος χρόνια αργότερα

προέβη σε επέμβαση αλλαγής φύλου και έγινε

Κέιτλιν Τζένερ- απέκτησε δυο παιδιά μαζί με την

Κρις, την Κένταλ και την Κάιλι.

Τα τελευταία χρόνια είναι σε σχέση με τον 41χρονο

επιχειρηματία και μάνατζερ ταλέντων Κόρεϊ

Γκαμπλ. Τα 25 χρόνια που τους χωρίζουν δεν την

απασχόλησαν ποτέ, ενώ δεν έχει αρνηθεί ότι έχει

αδυναμία στους νεότερους άντρες.

Η πρώτη τους γνωριμία έγινε τον Αύγουστο του

2014, σε ένα πάρτι του πρώην πλέον συζύγου της

Κιμ Καρντάσιαν, Κάνιε Γουέστ, στην Ίμπιζα. Λίγους

μήνες μετά η σχέση τους ήταν πια γνωστή και ο

ίδιος εμφανιζόταν στο reality show της οικογένειας.

116 EconomyToday

YΠΌΘΕΣΗ Ο. ΤΖ. ΣΊΜΠΣΟΝ

Πρόκειται για μια πολύκροτη υπόθεση που δικαίως

χαρακτηρίστηκε ως «η δίκη του αιώνα», με την

Κρις Τζένερ να γίνεται μέρος μιας από τις πιο

σημαντικές δικαστικές ιστορίες. Αναλυτικότερα, ο

Αμερικανός αθλητής κατηγορήθηκε για τη δολοφονία

της συζύγου του Νικόλ και του σερβιτόρου

Ρόναλντ Λάιλ Γκόλμαν. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι

100 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο,

τον Οκτώβριο του 1995, σταμάτησαν ό,τι έκαναν

για να ακούσουν την ετυμηγορία της αθώωσης

του Ο.Τζ. Σίμπσον. Με εκείνον και τη Νικόλ ,η Κρις

Τζένερ και ο πρώτος της σύζυγος Ρόμπερτ Καρντάσιαν

διατηρούσαν στενή φιλία. Μάλιστα, έκαναν

οικογενειακώς διακοπές μαζί, μιλούσαν καθημερινά,

ενώ όταν γεννήθηκε η κόρη της Κρις Τζένερ,

Κόρτνεϊ, ο Ο.Τζ. Σίμπσον την είχε επισκεφτεί και

στο μαιευτήριο. Η ίδια γνώριζε ότι η Νικόλ είχε

προβλήματα στον γάμο της, με συνεχείς τσακωμούς

και εντάσεις λόγω των απιστιών του Ο.Τζ.

Σίμπσον, ωστόσο, δεν είχε αντιληφθεί ότι εκείνος

την κακοποιούσε σωματικά.

Η ΆΝΟΔΟΣ

Ένα βίντεο ακατάλληλου περιεχομένου -που

φημολογείται πως άφησε να διαρρεύσει η ίδια

η Κρις- με πρωταγωνίστρια τη διασημότερη από

τις κόρες της, Κιμ, ήταν η σπίθα που έβγαλε την

οικογένεια από την αφάνεια, αφού μετά το σκάνδαλο

η Κρις έπεισε την κόρη της να πωλήσει το εν

λόγω βίντεο έναντι 5 εκατομμυρίων δολαρίων στο

Vivid το 2006. Η «μομάτζερ» συναντήθηκε με τον

παραγωγό Ryan Seacrest το 2007, με αποτέλεσμα

να ακολουθήσει ένα ριάλιτι σόου με βάση την

οικογένειά της.

Έκτοτε η φήμη τους εκτοξεύτηκε, με την οικογένεια

να υπογράφει συμβόλαιο εκατομμυρίων για

το δικό της reality show, το «Keeping Up With the

Kardashians», αλλάζοντας για πάντα τα τηλεοπτικά

δρώμενα.

Μάλιστα, παράλληλα με το reality, η οικογένεια

διεύρυνε τις επιχειρηματικές δραστηριότητες σε

διαφημιστικές καμπάνιες, λανσάρισμα ρούχων

και προϊόντων ομορφιάς, με τεράστια εμπορική

επιτυχία. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Κιμ

φέρεται να έγινε πλουσιότερη κατά 10 εκατομμύρια

δολάρια μόλις μια μέρα μετά την κυκλοφορία

στην αγορά του αρώματος από το brand της KKW

Beauty. Η φήμη της πρωτότοκης κόρης έφτασε

στο αποκορύφωμα με τον γάμο της με τον διάσημο

ράπερ Kanye West. H μικρότερη κόρη, Κάιλι, έχει

το δικό της brand ομορφιάς Kylie Cosmetics, που

έχει πωλήσει προϊόντα αξίας 420 εκατομμυρίων

δολαρίων τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, ενώ όταν

λάνσαρε τα διάσημα lip kits σε ηλικία μόλις 18

ετών, αυτά ξεπουλήθηκαν μέσα σε ένα λεπτό. Από

την άλλη, η Κένταλ είναι ένα από τα πιο διάσημα

μοντέλα της γενιάς της. Η Κλόη και η Κόρτνεϊ,

έγιναν μια από τις πιο δημοφιλείς influencers και

επιχειρηματίες στον κόσμο.

Αρκετοί, πάντως, λένε ότι η εν λόγω οικογένεια

εκμεταλλεύτηκε την τεράστια φήμη για να ξεκινήσει

συνολικά 15 επιχειρήσεις.

Η Κρις Τζένερ η οποία μανατζάρει όλα τα παιδιά

της και συμμετέχει στο διοικητικό συμβούλιο τής

κάθε επιχείρησης, λαμβάνει το 10% των ακαθάριστων

εσόδων από κάθε προϊόν, τηλεοπτική

εμφάνιση ή διαφήμιση στην οποία συμμετέχουν

μέλη της οικογένειας, με αντάλλαγμα να βοηθά σε

θέματα δημοσίων σχέσεων. Παρόλα αυτά, η Κρις,

δεν αποκαλύπτει καμία οικονομική πληροφορία

σχετικά με τα έσοδα των επιχειρήσεων ή τα προσωπικά

της κέρδη, ωστόσο η αξία της αποτιμάται

σε 200 εκατομμύρια δολάρια.

Η ΥΣΤΕΡΕΚΤΟΜΗ

Σε ένα από επεισόδια των «Keeping Up With

the Kardashians», η Κρις Τζένερ, αποκάλυψε ότι

υποβλήθηκε σε υστερεκτομή, αφού οι γιατροί

ανακάλυψαν όγκο στην ωοθήκη της και ήθελαν να

αποκλείσουν κάθε πιθανότητα να εξαπλωθεί. Η

ίδια αν και φοβόταν, προέβη σε αυτή την κίνηση

για να αποκλείσει παν ενδεχόμενο. Σε συνέντευξή

της, μάλιστα, ανέφερε ότι θλίβεται που πλέον δεν

θα μπορέσει ποτέ ξανά να μείνει έγκυος.

EconomyToday 117

ΘΕΜΑ

THE....

FIRST DANCE

ΝΒΑ, ένα τεράστιο brand δημοφιλές και απίστευτα χρήματα.

Με σταδιακή αύξηση. Υπήρχε όμως μία εποχή σοβαρής κρίσης.

Ένα δίδυμο αθλητών ήταν αυτό που θα άλλαζε τα πάντα.

Ο Μάτζικ Τζόνσον και ο Λάρι Μπερντ.

ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΥΚΑΡΙΔΗ

118 EconomyToday

Αν ρίξετε μία ματιά στο διαδίκτυο και

στα ΜΚΔ θα βρείτε τις ασταμάτητες

συζητήσεις για το ποιος είναι ο

GOAT (Greatest Of All Times) και

βέβαια τη θέση τής συντριπτικής

πλειοψηφίας για την υπεροχή του Τζόρνταν έναντι

οποιοδήποτε άλλου και κυρίως του Λεμπρόν. Θα

βρείτε ένα ασταμάτητο απόηχο για τα όσα είπε

προ διετίας ο «Αir» στο «Last Dance». Αλλά και

ατελείωτες συζητήσεις για τα τεράστια ποσά που

κερδίζονται και δαπανώνται στο ΝΒΑ. Συμβόλαια,

διαφημίσεις, τηλεοπτικά έσοδα κ.τλ.. Σε κάθε

άθλημα, υπάρχει φυσικά ένα σημείο αναφοράς που

αλλάζει την ιστορία. Τέσσερις δεκαετίες και κάτι

πριν το ΝΒΑ ήταν ενώπιον οικονομικής κατάρρευσης.

Χρειαζόταν λοιπόν ένα μεγάλο γεγονός, ένας

«First Dance».

Παρά τη συνένωση ΝΒΑ και ΑΒΑ (υπήρχε και

δεύτερη επαγγελματική κατηγορία), αλλά και την

παρουσία τεράστιων ονομάτων, η δημοφιλία

του αθλήματος άρχισε με το τέλος της δεκαετίας

του ’60 και ειδικά μέσα στα 70’ς, να πέφτει. Ο

Τζαμπάρ, ο Tζούλιους Έρβινγκ, ο Μονρό κ.τλ.,

έκαναν μαγικά στο γήπεδο. Αλλά το τηλεοπτικό και

διαφημιστικό ενδιαφέρον ήταν μειωμένο. Μάλιστα

οι ζωντανές μεταδόσεις ήταν ελάχιστες, πολλοί

αγώνες μεταδίδονταν σε μαγνητοσκόπηση κοντά

στα μεσάνυχτα. Λιγοστά έξοδα, δυσκολία των ομά-

ΣΕ ΚΆΘΕ ΆΘΛΗΜΑ,

ΥΠΆΡΧΕΙ ΈΝΑ

ΣΗΜΕΊΟ ΑΝΑΦΟΡΆΣ

ΠΟΥ ΑΛΛΆΖΕΙ ΤΗΝ

ΙΣΤΟΡΊΑ. ΤΈΣΣΕΡΙΣ

ΔΕΚΑΕΤΊΕΣ ΚΑΙ

ΚΆΤΙ, ΠΡΙΝ ΤΟ ΝΒΑ,

ΉΤΑΝ ΕΝΏΠΙΟΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉΣ

ΚΑΤΆΡΡΕΥΣΗΣ.

ΧΡΕΙΑΖΌΤΑΝ

ΛΟΙΠΌΝ ΈΝΑ

ΜΕΓΆΛΟ ΓΕΓΟΝΌΣ,

ΈΝΑΣ «FIRST

DANCE»

δων να δώσουν καλά συμβόλαια κ.τλ.. Κρίση....

Όμως κάπου στη μεσοδυτική Αμερική, υπήρχε

ένα σημάδι σωτηρίας από δύο φτωχόπαιδα. Στο

σχολείο του Έβερετ ένας μαθητής που στα 16

του, πλησίαζε στα 2 μέτρα, φόρτωνε τα καλάθια

με 30 πόντους, αλλά έπαιζε αρκετά εγωιστικά.

Ακούγοντας τα παράπονα από συμμαθητές και

γονείς, αποφάσισε στο επόμενα ματς να αρχίσει να

πασάρει. Λες και είχε τελικά γεννηθεί για να δίνει

ασίστ. Σύντομα θα πάρει το παρατσούκλι «Μάτζικ».

Ήταν ο Έρβιν Τζόνσον. Την ίδια εποχή ένας λευκός

με ολίγο ατσούμπαλο σουλούπι τελειώνει το

σχολείο με τρομακτικά στατιστικά και μπαίνει στο

κολέγιο. Είναι ο κατά τρία χρόνια μεγαλύτερος του

Τζόνσον, Λάρι Μπερντ. Αρχίζει να κάνει απίστευτα

πράγματα στο κολεγιακό με την Ιντιάνα. Στο οποίο

εισέρχεται επίσης ο Τζόνσον. Στο Μίσινγκαν όπου

με ύψος πλέον 2,05 αρχίζει να παίζει οργανωτής.

Οι πληροφορίες για δύο τεράστια ομοϋψή ταλέντα

πληθύνονται. Μπερντ και Τζόνσον συναντώνται

για πρώτη φορά σε ένα all American star game

για κολεγιόπαιδες. Παίζουν στην ίδια ομάδα,

έρχονται από τον πάγκο και εντυπωσιάζουν. Ο

Μάτζικ τηλεφωνά σπίτι: «Ναι, είναι αλήθεια, αυτός

ο λευκός είναι από άλλο επίπεδο». Ο Μπερντ μιλά

στο ακουστικό με τον αδελφό του: «Μόλις είδα τον

καλύτερο παίκτη που θα δω ποτέ».

AΝΤΊΠΑΛΟΙ

Ο Μπερντ επιλέγεται στο no6 στο draft του 1978

από τους Μπόστον Σέλτικς, αλλά επιλέγει να μείνει

ακόμη ένα χρόνο στο κολέγιο. Εξασφαλίζει όμως

το υψηλότερο συμβόλαιο που έδωσε ομάδα σε

ρούκι. Τον ίδιο χρόνο οι Κάνσας Σίτι Κινγκς δίνουν

τρελά για την εποχή λεφτά στον Μάτζικ για να βγει

από το κολέγιο μετά από ένα χρόνο και να δηλωθεί

στα ντραφτ. Ο μπαμπάς του λέει ότι μπορεί να

περιμένει άλλο ένα χρόνο φτώχειας. Στο τέλος της

σεζόν του 1979 η φήμη των δύο έχει εκτοξευτεί.

Το ΝΒΑ βλέπει χρυσό στο βάθος της σήραγγας,

αφού είναι δεδομένο πως στο ντραφτ εκείνης της

χρονιάς νο1 θα είναι ο Μάτζικ και θα πάει στους

Λέικερς. Προηγείται όμως ένα τεράστιο γεγονός. Ο

τελικός του κολεγιακού πρωταθλήματος 1979, η

Ιντιάνα του Μπερντ και το Μίσιγκαν του Μάτζικ. Σε

μία επική αναμέτρηση, στο τέλος ο Μάτζικ χαμογελά,

το Μίσιγκαν κερδίζει με 74-65. Ο αγώνας σπάει ρε-

EconomyToday 119

ΘΕΜΑ

κόρ τηλεθέασης. Κρατά το ρεκόρ σε αγώνα κολεγίου

μέχρι σήμερα, ενώ μέχρι το 2017 ήταν ο αγώνας με

τη μεγαλύτερη τηλεθέαση σε όλα τα επίπεδα.

Η ΑΝΤΙΠΑΛΌΤΗΤΑ ΠΟΥ

ΕΚΤΌΞΕΥΣΕ ΤΟ NBA

Στα 1979 οι δύο τους είναι πλέον αντίπαλοι στις 2

κορυφαίες ομάδες του και ανοίγουν μία νέα εποχή

για το ΝΒΑ. Η αντιπαλότητα Μπερντ-Μάτζικ παίρνει

τεράστιες διαστάσεις σε αγωνιστικά και όχι μόνο

επίπεδα.

- Η αντιπαλότητα Λέικερς-Σέλτικς.

- Η γκλαμουριά του Λος Άντζελες και του Χόλιγοντ

απέναντι στην «Βlue Collar» Bοστώνη.

- Η αντιπαλότητα της Δύσης με την Ανατολή.

- Το νέο σούπερ μαύρο ταλέντο, απέναντι στον

σπουδαίο λευκό.

- Ο πάντα χαμογελαστός Μάτζικ, απέναντι στον

πάντα βλοσυρό Μπερντ.

- Ο απόλυτος πασέρ και ζογκλέρ, απέναντι στην

καλαθομηχανή.

Τι έγινε όμως στα μεγάλα χρόνια της αντιπαλότητας.

O Mάτζικ πανηγυρίζει τον τίτλο το 1980,

120 EconomyToday

ΟΦΕΊΛΟΥΜΕ

ΌΛΟΙ, ΜΈΧΡΙ

ΚΑΙ ΣΉΜΕΡΑ ΤΙΣ

ΠΛΟΥΣΙΟΠΆΡΟΧΈΣ

ΜΑΣ ΑΠΟΛΑΒΈΣ

ΣΤΟΝ ΜΠΕΡΝΤ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΜΆΤΖΙΚ, ΑΝ

ΔΕΝ ΉΤΑΝ ΑΥΤΟΊ

ΟΙ ΔΎΟ, ΤΟ ΝΒΑ ΘΑ

ΕΊΧΕ ΣΒΉΣΕΙ Ή ΔΕΝ

ΘΑ ΕΊΧΕ ΛΆΜΨΕΙ

αλλά απέναντι στους Λέικερς στον τελικό είναι

η Φιλαδέλφεια. Το 1981 ο τίτλος πάει στους

Σέλτικς, αλλά φιναλίστ είναι το Χιούστον. Το 1982

οι Λέικερς πάνε τελικό και κερδίζουν τη Φιλαδέλφεια,

αλλά την επόμενη χρονιά χάνουν από τη

Φιλαδέλφεια. Ο Μάτζικ παίρνει δύο βραβεία ως

MVP, ο Μπερντ ένα. Το 1984, μετά από 15 χρόνια

Λέικερς και Σέλτικς τα λένε επιτέλους στον τελικό.

Ο πρώτος θρίαμβος είναι για τη Βοστώνη. Κερδίζει

στους τελικούς με 4-2. Ο Μπερντ βάζει κατά μέσο

όρο 27 πόντους στους τελικούς και αναδεικνύεται

σε MVP του πρωταθλήματος. Ο Μάτζικ έχει εξαιρετικά

στατιστικά, αλλά σε κρίσιμα σημεία κάνει λάθη.

Στα 1985 οι Λέικερς παίρνουν εκδίκηση, κερδίζοντας

τους τελικούς με 4-2. Ο Μάτζικ μοιράζει 14

ασίστ ανά αγώνα. Ο Μπερντ σημειώνει 23 πόντους

και ξαναπαίρνει τον τίτλο του MVP. To 1986 o

Mπερντ είναι ξανά ο κορυφαίος, αλλά στον τελικό

δεν θα αναμετρηθούν με τους Λέικερς, αλλά με το

Χιούστον. Στα 1987 η 3η μάχη Σέλτικς-Λέικερς

βρίσκει θριαμβευτή το Λ.Α. Ο Μάτζικ είναι ο MVP

και στον 4ο τελικό θα καταγράψει μία μαγική στιγμή.

Θα σκοράρει το νικητήριο καλάθι με 2 δευτε-

ρόλεπτα να υπολείπονται, με μία φοβερή ραβέρσα

(hook shot) αλά Τζαμπάρ. Oι Λέικερς θα πάρουν

τον τίτλο το 1988, οι Σέλτικς έχουν χάσει πλέον

τα πρωτεία από τους Πίστονς. Ο Μάτζικ θα γράψει

χρυσές σελίδες καθοδηγώντας τους Λέικερς στο

show time. Με ασίστ που μόνο αυτός μπορούσε να

δώσει. Ο Μπερντ σκόραρε κατά βούληση και έπαιζε

άμυνες για Όσκαρ. Όμως αυτή η οκταετία θα αλλάξει

και όλη την εικόνα του ΝΒΑ. Το ενδιαφέρον

θα εκτοξευτεί, τα έσοδα θα εκτοξευτούν. Οι παίκτες

θα αρχίσουν να κερδίζουν τεράστια συμβόλαια.

Όπως ανέφερε πριν από μερικά χρόνια ο Τσαρλς

Μπάρκλεϊ: «Οφείλουμε όλοι, μέχρι και σήμερα τις

πλουσιοπάροχες μας απολαβές στον Μπερντ και

τον Μάτζικ, αν δεν ήταν αυτοί οι δύο, το ΝΒΑ θα

είχε σβήσει ή δεν θα είχε λάμψει. Ακόμη και όταν

θα εμφανιζόταν ο Τζόρνταν».

«ΚΟΛΛΗΤΆΡΙΑ»

Στις μεταξύ τους αναμετρήσεις για 4 χρόνια, ο

Μπερντ και ο Μάτζικ σπανίως αντάλλασσαν κουβέντες

στο γήπεδο. Υπήρχε μία ψυχρότητα μεταξύ

των δύο. Αλλά υπήρχε αλληλοσεβασμός και ένας

έντονος, αλλά υγιής ανταγωνισμός. Εκείνη τη

χρονιά η Converse τούς ζήτησε να γυρίσουν μαζί

μία διαφήμιση παπουτσιών. Ο Μάτζικ είπε «ναι»,

ο Μπερντ έθεσε όρο να γίνουν τα γυρίσματα σπίτι

του, στο πατρικό του. Και κάπου εκεί, στο τραπέζι

της μαμάς Μπερντ και στα διαλείμματα ξεκίνησε

μία απίστευτα δυνατή φιλία. Που κρατά μέχρι σήμερα.

Στα 1991 ο Μάτζικ διαγνώστηκε με AIDS. O

πρώτος άνθρωπος που ενημέρωσε ήταν ο Μπερντ.

Ο Λάρι μπήκε ασπίδα, όταν υπήρχαν αντιδράσεις

για τη συμμετοχή του Μάτζικ στην Dream Team.

H κοινή διαφήμιση της Converse, άλλαξε άρδην

και τα μεγέθη χορηγιών προς αθλητές. Την ίδια

εποχή που εμφανιζόταν ο Τζόρνταν και η δική του

συμφωνία με τη Nike. O Tζόρνταν ο οποίος θα

έλεγε για τους δύο. «Ο Μάτζικ ήταν ο κορυφαίος

point guard όλων των εποχών. Μετρήστε τα

triple-double, τις απίστευτες ασίστ του. Ο Μπερντ

είναι ο καλύτερος φόργουορντ της ιστορίας. Πολύ

καλύτερος από τον Λεμπρόν».

Όπως και να ’χει, ο Τζόρνταν χόρεψε τον τελευταίο

χορό. Ο Μάτζικ και ο Μπερντ ήταν όμως που τον

άνοιξαν. Εντυπωσιακά. «Τhe First Dance».

EconomyToday 121

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ

ΣΤΙΣ 11:00

ΜΕΣΗΜΕΡΙ

ΚΑΙ ΚΑΤΙ

ΜΕ ΤΟΝ ΧΡHΣΤΟ ΜΙΧΑΛΑΡΟ

Shaping

the future

What does the future hold for

your business, your industry

and your role?

Using innovative tools, thinking and

frameworks, KPMG can help adapt your

business in the face of constant disruption.

Learn more at kpmg.com.cy

©2025 KPMG Limited, a Cyprus limited liability company and a member firm of the KPMG global organization of independent member firms affiliated with KPMG

International Limited, a private English company limited by guarantee. All rights reserved.

The KPMG name and logo are trademarks used under license by the independent member firms of the KPMG global organization.

Economy Today 103 January 2025

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?