Inkijk hap

Peace begins with a smile
JOUW GIDS IN SPIRITUALITEIT EN GELUK
ZOMERTIPS
om de aandacht
vast te houden
(en de telefoon
uit)
Schoon luisteren,
zo verbind je je écht
vertragen
Zielenrust in een snel leven
Ontspannende planten
Word vrienden met je zenuwstelsel
Supersapjes met helende werking
Spirituele influencers, bezield op de socials
Terug naar Santorini,leven aan de zee
Theatermaker Laura van Dolron: ‘Ik kijk naar kleine gebaren die grote verhalen kunnen worden’

Slow down
and enjoy life
happinez | 3

Het nieuwe
Happinez Zomerboek
Klaar voor wat verwondering, speelsheid en
bezieling deze zomer? Ontdek met ons zomerboek
waar jouw creatieve kracht ligt.
Bestel nu zonder verzendkosten via
happinez.nl/zomer2025 of voordelig
samen met een miniabonnement
via happinez.nl/zomerlezen2025
4 | happinez

Wat de ziel nodig heeft
Toen de verhalen voor deze Happinez met het thema verlangzamen begonnen
binnen te stromen, las ik in een van de artikelen over hurry sickness. Over het
voortdurend ervaren van een gebrek aan tijd, en hoe dat je spirituele groei
kan belemmeren. Het deed me denken aan de tijd waarin ik jonge kinderen
had en een drukke baan, mijn ouders vaak wilde zien, mijn relatie goed wilde
houden, sporten, vriendschappen onderhouden. En tussendoor nog genoeg
rust voor mezelf moest zien te vinden. Dat ging natuurlijk niet altijd goed…
Ik kwam mezelf tegen, raakte uitgeput. Ik leerde hoe belangrijk het is om te
vertragen. Om terug te keren naar de essentie en te leven en luisteren met nóg
meer aandacht. In dit nummer lees je hoe je dat kunt doen.
Want wat een ziel het hardst nodig heeft na een drukke dag, is rust. Als we
voorrang geven aan haast, gaan we voorbij aan de dingen die echt belangrijk
voor ons zijn. Meditatie, yoga, een wandeling, daar is een ziel die achterloopt
het meest bij gebaat, lees ik in het verhaal over zielenrust op pagina 34.
Compassie is langzaam, een gehaast mens heeft geen tijd voor het hier en nu.
FOTOGRAFIE MARK UYL VISAGIE MANOUS NELEMANS FOTOGRAFIE ACHTERGROND SHUTTERSTOCK
Ik weet nu wat ik moet doen als ik een (te) drukke week heb gehad, ik dompel
me onder in de natuur, trek eropuit met vriendinnen of ga naar het theater.
Zo ging ik met Happinez’ huisastroloog, Johanna Blok, naar stand-up filosoof
Laura van Dolron. We beleefden een heel mooie avond waarin het ging over
liefde, leven met volle aandacht en over kijken met zachtheid. In het interview
op pagina 26 zegt ze: ‘Ik heb geleerd om geluk niet na te streven, maar om
dingen te doen die ik belangrijk vind. Dan is geluk een bijproduct. Net zoals
zelfliefde geen eindstation is, maar een startpunt om de
wereld meer te kunnen geven.’
Ik vind het een prachtig streven.
HAPPINEZ FESTIVAL
Dagen vol lichtheid en
aandacht voor jezelf
Op 12, 13 en 14 september is er
weer een Happinez Festival bij
en rond Fort Voordorp. Het
worden dagen vol lichtheid,
alida dijk, hoofdredacteur
inspiratie en leerzame lezingen.
Genoeg tijd en ruimte voor
volledige ontspanning, tijd om
op te laden. De programmering
staat nu online. Met wie kom jij?
Happinez.nl/festival
12, 13 & 14
september
happinez | 5

26
Laura van Dolron
over troost, hoop
en liefde
92
Zo luister je
met échte aandacht
112
Drinks with benefits
34
Zo maak je tijd
voor spiritualiteit
40
Zeg je weleens dank
na een wandeling?
50
Wat we kunnen leren
van Teresa van Avila
9
Papieren insecten:
ontroerend mooi
106
Op de bres voor
een andere manier
van kijken
98
Jan Geurtz ziet
aftakeling als
spirituele oefening

inhoud
NUMMER 5 – 2025 VERTRAGEN
INSPIRATIE
RUBRIEKEN
9 Nathalie Wijker maakt insecten
van papier: ‘Ik wil me uitspreken
namens hen’
40 Helend wandelen: verdwalen,
evenwicht hervinden en
een offer brengen
72 Ontspannende planten:
groeien gewoon in de tuin
112 Botanische sappen met
helende eigenschappen
INTERVIEWS
26 Theatermaker Laura van Dolron
ziet de liefde in alles
55 Spirituele influencers maken de
balans op tussen slow en social
97 Jan Geurtz, Hans Alma en
Gelong Thubten in Body,
Mind & Soul
INZICHT
18 Shopping
50 Ode aan onze voormoeder:
Teresa van Avila
80 Dankbaarheid
104 Boeken
COLUMNS
33 Anjali Taneja experimenteert
met een beginners-mind
53 Sarah Domogala praat met de
spirit van koffe
111 Arjan Broers mijmert over
bezielde leegte
WORLD OF HAPPINEZ
62 Kom naar ons Happinez Festival
op 12, 13 & 14 september!
123 Happinez webshop
ABONNEMENTSAANBIEDINGEN
72
Rustgevende kruiden
82
Zalig Santorini
34 Zo ervaar je zielenrust in
een drukke tijd
64 De Polyvagaaltheorie:
ontdek de taal van je lichaam
92 Schoon luisteren
106 Aandachtsactivisme:
dag slimme apps en algoritmes
REIZEN
82 Terug naar Santorini, voor
een leven aan de Griekse kust
4 Mini-abonnement inclusief
Happinez Zomerboek
70 Neem een jaarabonnement op
SERVICE
Happinez, mét cadeautjes
121 Abonnementeninformatie
122 Colofon
131 Volgende keer
HAPPINEZ IS VOOR IEDEREEN. OVERAL WAAR
WE ZIJ SCHRIJVEN, KUN JE OOK HIJ OF HEN LEZEN
OP DE COVER
FOTOGRAFIE ERNIE ENKELAAR
STYLING CYN FERDINANDUS
55
Spirifluencers:
kwetsbaar online

INSPIRATIE
De essentie
van een insect
Als je goed, echt goed naar insecten kijkt, zie je hoe mooi ze zijn.
Maar ook hoe kwetsbaar. Nathalie Wijker (1967) maakt ze van papier.
Dat is een enorme klus. Het maken van een kastje met vijftien
uitgestorven vlindersoorten, duurde weken. Door heel secuur te
werken, probeert ze bij de essentie van het beestje te komen.
INTERVIEW PAULINE BIJSTER FOTOGRAFIE ERIC VAN LOKVEN STYLING MARITA JANSSEN
“Zo’n zes jaar geleden zag ik een item op televisie over insecten;
dat het dramatisch slecht met ze gaat. Sinds het begin van de
21e eeuw hebben we te maken met een gigantische afname
van het aantal soorten en van de populaties van insecten:
het aantal vliegende insecten is bijvoorbeeld in de afgelopen
dertig jaar afgenomen met 75 procent. Als je dat tot jezelf laat
doordringen, is dat zó treurig. Toen ik het hoorde, werd er iets
in mij wakker. Hoe kunnen we dit laten gebeuren?”
De natuur is altijd heel belangrijk voor Nathalie geweest.
“Ik woon vlak bij de duinen en wandel daar dagelijks. Ik voel
me een onderdeel van de natuurlijke wereld, van de bomen en
planten, dieren en insecten. Dat het zo slecht met hen gaat,
voelt als een bedreiging. Ze zijn zo kwetsbaar, zo klein en teer.
Ik heb het gevoel dat ik me namens hen moet uitspreken.”
Iedereen heeft een rol
Nathalie is opgeleid als edelsmid en yogadocent. Al jaren
maakt ze meditatiekettingen, en ze geeft ook workshops in het
maken van deze mala’s. Sinds een aantal jaar zijn er papieren
insecten bijgekomen. “Vlinders hebben nog wel een goed
imago, maar de meeste insecten niet. Als je ze googelt,
vind je vooral pagina’s met hoe je ze kunt bestrijden. Minder
vaak hoor je hoe prachtig ze zijn. De kever, de spin - offcieel
geen insect maar die maak ik wel - de wesp en de mug zijn
ontzettend nodig in de kringloop van het leven. We kunnen
niet zonder ze, wij mensen overleven dat letterlijk niet. En we
zijn ze nu aan het verliezen. Dat doet pijn. Alles hangt samen
en iedere plant en ieder dier heeft een rol in het fantastische
ecosysteem. Zonder insecten zouden er ook geen vogels meer
zijn. Kun je je een wereld voorstellen zonder vogels?”
Wat kun je zelf doen?
Nathalie wil daarom de aandacht op ze vestigen. “Bij een
expositie van mijn werk merkte ik dat er meer mensen zijn die
zich zorgen maken. Ik wil graag een hoopvol verhaal hebben:
je kunt zelf al simpele dingen doen zoals een tegel uit je tuin
wippen, en planten laten staan, ook al worden ze ‘onkruid’
genoemd. Of kiezen voor een biologisch tuinplantje. Het is
troostend als je iets kunt doen. Deze werkjes liggen en hangen
in mijn atelier om me heen. Als ik ernaar kijk, word ik er blij van.
De schoonheid van de beestjes ontroert me, en ik hoop die
ontroering over te kunnen brengen.” Insta: @nathaliewijker >
happinez | 9

26 | happinez
M.M.V. COSTESFASHION.COM (BLOUSE) EN KINGLOUIE.COM (BROEK)

INTERVIEW
Theatermaker Laura van Dolron
‘We zijn niet
gewend om
te horen
wat we
waard zijn’
Liefde zien en herkennen is voor theatermaker
Laura van Dolron iets vanzelfsprekends. Zo kijkt
zij om zich heen, met oog voor kleine gebaren.
Via haar voorstellingen laat ze anderen voelen
wat hoop, troost en liefde is. Op die manier
wil ze de wereldgeschiedenis herschrijven.
TEKST BIANCA BARTELS FOTOGRAFIE IRIS DUVEKOT STYLING INGE DE RIDDER VISAGIE ROSA KIMM DE ZWAAN
happinez | 27

EEen verzamelaar van liefdesmomenten zou je
haar kunnen noemen. Ze ziet liefde in grote en
kleine gebaren: in naar elkaar omkijken, in
sorry zeggen in plaats van terugschreeuwen,
in een briefje met ‘Welkom thuis’ neerleggen als je
alleen woont en op vakantie gaat, in flirten als je hoogbejaard
bent, in jezelf en je partner helemaal aanvaarden
- met alles wat daarbij komt - en in het uitdoen van
fietslampjes die per ongeluk aan zijn blijven staan.
Laura benoemt die momenten, en laat zichzelf en
anderen erbij stilstaan. Want hoe meer liefde je zoekt,
hoe meer je ziet, hoe meer je voelt, hoe meer je geeft,
hoe meer liefde je krijgt. Zo kom je in een positieve
vicieuze cirkel terecht, een opwaartse spiraal die Laura
haar theaterbezoekers, lezers, cliënten en anderen om
haar heen enorm gunt.
Liefde zien en herkennen is voor haar een vanzelfsprekende
manier van kijken en leven. Laura: “Dat is
mijn bril, nou, niet eens mijn bril, dat zijn gewoon mijn
ogen. Zo kijk ik. Als ik hierover vertel aan mensen voel
ik pas: ‘O ja, zo sta ik in het leven.’ Ik moest de titel voor
mijn voorstelling van volgend jaar al doorgeven en ik
heb ‘De zachte waarheid’ bedacht. Daarin wil ik de
wereldgeschiedenis herschrijven. Die staat vol oorlog
en pijn, maar ik wil kijken naar de mooie kleine gebaren
die grote verhalen kunnen worden. Welke verhalen
gaan over zachtheid, saamhorigheid en liefde? Een
keer niet alles bekijken vanuit het conflictmodel.”
Een ander voorbeeld van hoe Laura liefde in mensen
ziet is wanneer ze samen met haar partner Mark een
‘Vertrouwerij’ organiseert. “Daarin helpen we 24 uur
lang een stel om hun relatie te onderzoeken en te
vieren. Ik schrijf ook een gedicht over hen waarin ik
mijn vinger op pijnplekken leg, maar dat zijn altijd
zachte handreikingen. Ik kijk vanuit liefde en door de
dichtvorm krijgt het iets vriendelijks en schoonheid,
waardoor ik dingen kan openbreken.
Ik hou niet van oordelen en conflicten, dat vind ik saai.
Heel opvallend voor een theatermaker, want dat is wat
je doorgaans op het podium ziet. Maar met een oordeel
als attitude blokkeer je, dan valt het gesprek stil.
En als ik toch een oordeel heb, dan gaat het echt over
iets groots en belangrijks. Ik heb wel een mening, maar
dan ben ik dus altijd zacht op de mensen en hard op
het systeem, want ik heb het idee dat mensen allemaal
‘Ik kijk naar
mooie kleine
gebaren die
grote verhalen
kunnen worden’
het goede willen. Alleen werken er soms systemen
waardoor we niet tot het goede kunnen komen.”
Hoe komt het dat jij zo’n goed oog hebt voor liefde?
“Ik denk dat het te maken heeft met mijn neiging tot
zwaarte en somberte. Dat ik mezelf voortdurend aan
het troosten ben. Er zit ook zwaarte in de familie, bij
mijn ouders. Als kind heb ik de opdracht gevoeld om
troost en hoop te geven. Mijn ouders zijn heel lieve
mensen, maar ze hebben best een ingewikkelde relatie
en daar was ik me als klein meisje al bewust van. Ik
dacht: als jij nu dit zou zeggen en jij dat, dan zou het
veel beter gaan. Ik was een soort postillon d’amour,
alleen kwam de boodschap nooit aan. De eerste jaren
dat ik theater maakte, deed ik dat om hen te laten zien:
Kijk, zó moet je met elkaar omgaan. Wanneer ik nu
met een stel een ‘Vertrouwerij’ doe en na vijf minuten
een gedicht schrijf waardoor die mensen zeggen:
‘Hè? Dit zijn wij!’, dan weet ik: dat komt door dat kleine
meisje dat ik was. Ik was altijd aan het peilen hoe het
met iedereen ging, mijn voelsprieten waren afgestemd
op alle gebaren en blikken, en ik zocht hoe ik voor
harmonie kon zorgen.”
Zo’n gedicht schrijven doe je ook live tijdens
congressen en debatten. Hoe is dat en gaat dat
ook over liefde?
“Die dagen zijn het mooiste wat er is, heel magisch.
Ik ben dan niet voorbereid, maar zie, luister en voel ter
plekke waar het over gaat. Ik weet niet waar de teksten
vandaan komen, het is alsof de woorden tot mij komen
en die vertellen altijd wat zo’n organisatie nodig heeft.
Ik mag kritische dingen zeggen, en dat doe ik ook,
maar uiteindelijk wordt het altijd vooral een ode aan
de organisatie. Want ik voel heel veel liefde voor
mensen die met elkaar iets organiseren. Ik schrijf
M.M.V. FABIENNECHAPOT.COM (BLOUSE), ESSENTIEL-ANTWERP.COM (BROEK) EN APERFECTJANE.COM (BOOTS)
28 | happinez

vanuit mijn ontroering en bij het voorlezen merk ik dat
mensen vaak weinig liefde voor zichzelf voelen.
Wanneer ik uitspreek wat mensen waard zijn, zie ik dat
het hen raakt. Mensen zijn niet gewend om dat te
Laura van Dolron (1976) is theatermaker.
Ze maakte en speelde tientallen goed
ontvangen voorstellingen in haar zelfbedachte
rol als stand­up filosoof. Ze
noemt zichzelf zinvinder, voorganger of
opiniebreker. Ook is ze ademcoach en
auteur van boeken met een filosofische
inslag. Bovendien is ze is action writer: ze
schrijft tijdens debatten of congressen
live een groot gedicht waarmee ze de
bijeenkomst duidt. Daarnaast geeft ze
schrijf­retraites en organiseert ze met haar
partner Mark Kulsdom ‘Vertrouwerijen’:
intieme ceremonies voor paren die
24 uur lang met Laura en Mark de diepte
ingaan, en daarmee hun relatie én hun
beider autonomie onderzoeken en vieren.
Laura speelt ook op het Happinez Festival.
Ze heeft uit een eerdere relatie twee
dochters van 10 en 8. LAURAVANDOLRON.COM
horen. Ik deel ook altijd wat persoonlijks, over de pijn
van mijn scheiding of over een ruzie die ik die dag heb
gehad. Dat zijn vaak breekijzers. En ik benoem kleine
dingen die iets over het grotere zeggen. Ik zag bijvoorbeeld
bij een zaal vol politieke activisten dat een
jonge politica haar blouse aan de achterkant niet had
gestreken. Dat spreek ik dan uit in mijn afsluitende
tekst, dat je daaraan een echte activist herkent, want
ze had wel wat beters te doen dan strijken. Het is heel
dankbaar werk. Ik denk trouwens dat veel mensen dit
zouden kunnen: als je een beetje spiritueel bent, kunt
intunen op het nu, talig bent en lef hebt. Ik leer er ook
veel van. Vooral hoe streng mensen voor elkaar en
zichzelf zijn en hoe groot de behoefte is aan zachtheid.
Terwijl ik de tekst live op het podium zit te schrijven,
ziet het publiek echt de vlekken in mijn nek ontstaan.
Het is het mooiste werk wat er is, maar ter plekke vind
ik het een hel om te doen, echt verschrikkelijk. Net als
het maken van een voorstelling. Want om iets nieuws
te kunnen maken ga je naar een soort nulpunt, >
happinez | 29

Helend
wandelen
Je voelt je onderdeel van het grotere geheel,
je komt terug bij jezelf en kunt zelfs antwoord
vinden op je vragen. Niets is meer helend dan
een wandeling in de natuur. Stap voor stap
strekt het pad naar jezelf zich uit. Daar,
ergens aan de horizon, ligt je bestemming.
TEKST CARLIJN SIMONS FOTOGRAFIE ERNIE ENKELAAR STYLING CYN FERDINANDUS
40 | happinez

INSPIRATIE
M.M.V. ELANDENVANDERHELST.NL (HEMDJE EN SOKKEN),
JANSEN-NOY.NL (TOP) EN MANON_LAMEE (RUGZAK)
Bewust verdwalen
Weg van het gebaande pad, kun je alles
even loslaten. Het streven naar een
bepaald eindpunt, de wil om de dingen
te sturen, de drang alles in de hand te
willen houden. Misschien wekt bewust
verdwalen eerst een oncomfortabel,
onbestemd gevoel op. Waar kom je uit?
Vind je de weg straks wel weer terug?
Maar je kunt het ook benaderen vanuit
een gevoel van avontuurlijkheid. Wat zal
je tegenkomen? Welke onverwachte
verrassingen liggen er op je te wachten?
Dan zul je ervaren dat het eigenlijk heel
bevrijdend is om je over te geven aan
wat komt. Met opzet de verkeerde afslag
nemen, nodigt uit tot ontdekken. Het is
een kans nieuwe ervaringen op te doen
en jezelf beter te leren kennen.
happinez | 41

42 | happinez
Herinnering
De geur van verse bladeren na een frisse
regenbui. Het getjilp van een nest vol jonge
vogels, bijna klaar om uit te vliegen. Een
omgevallen boom, oud en aan het eind van
zijn leven. Een stuk mos ligt verscholen in
de schaduw. Het bos herinnert je aan de
cyclus van het leven, alles heeft een tijd
van komen en gaan. En altijd valt er ergens
zachtheid te ontdekken. Geef het verse
blad een mooie plek op je altaar als aandenken
aan groei. Maak een wandelstok
van een tak van de overleden boom,
zodat je niet vergeet in mogelijkheden te
blijven denken. Een donzig veertje helpt je
onthouden dat er altijd iets is om je hoopvol
over te voelen.

Medicijnwandeling
Word je beziggehouden door een vraag? Of
ben je in een periode van transitie? We sturen
je ermee het bos in. Een medicijnwandeling
kan je namelijk het antwoord geven. Kies een
begin- (en eindpunt) van je wandeling. Start
je wandeling daar met een korte meditatie
over de vraag die je bezighoudt. Niet onbelangrijk:
neem een offertje mee voor het bos,
een mooie steen, een veertje, een bloem, en
leg die neer op de plek waar je begint. Laat
je vraag los als je begint met wandelen. Zoek
niet naar een antwoord, dat komt vanzelf.
Gebruik al je zintuigen. Wat valt je op? Wat
vertelt het bos jou? Als je klaar bent met
wandelen bedank je het bos en ga je naar
huis. Grote kans dat er iets bijblijft of je later te
binnen schiet: zegt het ruisen van de bomen
dat je het rustiger aan mag doen? Of zag je in
het meanderende beekje dat je dingen soms
op zijn beloop moet laten?
happinez | 43

Plantaardige
rustgevers
Of je nu behoefte hebt aan kalmte, helderheid of ontspanning - overal
is wel een kruid tegen gewassen. De meest krachtige rustgevers groeien
namelijk binnen handbereik. Planten waar je thee van kunt zetten of olie
van kunt trekken, of waar je een blaadje van kneust tussen je vingers:
de geur die vrijkomt werkt direct kalmerend op je aura en zenuwstelsel.
TEKST SARAH DOMOGALA FOTOGRAFIE PEGGY JANSSEN STYLING DEMELZA KRENS
Boodschap van kamille:
Ik breng je emotioneel
in evenwicht en laat de
zonnige delen van je
karakter weer stralen.
M.M.V. FENIKSKERAMIEK.NL (SERVIES) EN WELDAAD.COM (VAASJES)
72 | happinez

INSPIRATIE
Boodschap van lavendel:
Ik heb het vermogen om je
diep op te laden en je
krachten weer aan te
vullen. Mijn kleur en
geur doen wonderen.
M.M.V. TEGELFABRIEK-NEDERLAND.NL (TEGELS), HETGEURMEISJE.NL (LAVENDELZEEP) EN MYFLOWERS.SHOP (LAVENDEL)
happinez | 73

Boodschap van de hop:
Geniet van het moment,
nu is nu,
later is voor later.
M.M.V. TEGELFABRIEK-NEDERLAND.NL (TEGELS) EN FENIKSKERAMIEK.NL (GROEN BORDJE)
74 | happinez

Boodschap van
citroenmelisse:
Geef je over
aan de oude,
zware emoties
die je nog bij je
draagt en laat
ze dan gaan.
M.M.V. FENIKSKERAMIEK.NL (PAARS BORD)
happinez | 75

BODY, MIND & SOUL
BODY,
MIND
& SOUL
Het gaat over gezondheid, vertrouwen op je lijf
en goed in je vel zitten. Over de kracht van de
geest en luisteren naar je intuïtie. Over
spiritualiteit, wonderen en liefde. Drie bekende
mensen reflecteren ieder op hun eigen manier op
begrippen body, mind & soul. Deze keer zijn dat
Jan Geurtz, Hans Alma en Gelong Thubten.
happinez | 97

Jan Geurtz (1950) is auteur, Tibetaans
boeddhist, spiritueel leraar en woont
op de Veluwe. Zijn laatste boek
‘Een lieve klap voor je kop’, gaat
over liefde, verlangen en verlies
als spirituele oefening.
Jan Geurtz spreekt ook op
het Happinez Festival,
op zaterdag 13 september,
over spirituele groei en liefde
12, 13 & 14
september
98 | happinez

Muzikale belevenis
Ga ergens zitten of liggen. Voel waar je
lichaam steun heeft van de grond of een
stoel, zoals bij je rug, billen of voeten. Dit
zijn bij het luisteren je ‘ankerplekken’ voor
als je afdwaalt en aan het denken slaat.
Zet een koptelefoon op of doe oordopjes
in. Kies iets uit om naar te luisteren en
neem jezelf voor om niet te switchen. Kies
dan vanuit welk lichaamsdeel je wilt
luisteren. Bijvoorbeeld je rug, je borst, de
bovenbenen. Terwijl je luistert, tune je in
op het lichaamsdeel van waaruit je
luistert. Als je via je lichaam luistert, kan
de muziek binnenkomen zonder afdwaling:
een geweldige ervaring.
Want hoe langer je kijkt, hoe interessanter het
wordt. Deze wetenschappers pleiten voor
mindfulness en meditatie als tegenwicht tegen
doomscrollen. Zoals wetenschapshistoricus
D. Graham Burnett, die in een interview met
‘de Volkskrant’ vertelt dat er nooit eerder in de
geschiedenis van de mensheid zoiets als de smartphone
is geweest, een ding dat onze aandacht zo
enorm veel en vaak opeist en ook verpest. Want
de kwaliteit van onze aandacht is niet meer zoals
het was. Samen met andere aandachtsactivisten
richtte Burnett de Strother School of Radical
Attention op. Een plek waar aandacht hebben
voor iets weer wordt aangeleerd. Of, zo zou je ook
kunnen zeggen, teruggeleerd.
Een ander lid van die groep is kunstenares Jenny
Odell. Zij schreef een boek dat in het Nederlands is
vertaald als ‘De macht van nietsdoen - Een radicaal
verzet tegen de aandachtseconomie’ (2019). In de
inleiding schrijft ze dat ze niet tegen het internet of
technologie is, zelfs niet eens tegen het sociale
aspect van social media. Waar zij en de andere
aandachtsactivisten wel tegen zijn, is de commerciële
sociale media en het financiële motief erachter.
Om ons allemaal in een staat van spanning, afgunst
en afleiding te houden, worden we verleid om
steeds iets nieuws te zoeken, te willen of te haten.
Tegelijk verleren we simpele dingen zoals gewoon
ergens een poosje naar kijken. Een TikTok-filmpje
bekijken op zichzelf is niet erg, stellen de aandachtsactivisten.
Maar als je niet meer in staat bent om
daarnaast onafgebroken een boek te lezen, is dat
wel erg. De grote vraag die ze proberen te beantwoorden?
Hoe kom je terug bij echte aandacht?
Aandachtiger kijken
Odell haalt in haar boek een zen-uitdrukking aan
als antwoord: ‘Als iets na twee minuten saai is,
probeer het dan eens vier minuten. En als het dan
nog steeds saai is, probeer het dan acht minuten.
En dan zestien. En dan tweeëndertig. Uiteindelijk
ontdek je dat het helemaal niet saai is.’ Want
108 | happinez

aandacht, legt ze uit, heeft te maken met kijken,
met observeren. Daarin ligt meteen het probleem
met onze aandacht, want we kijken niet meer
goed en vinden daarom dingen snel saai. Ze legt
uit hoe onderzoek heeft aangetoond dat mensen
doorgaans helemaal niet alles zien wat er te zien
valt. De meeste mensen kijken zo vluchtig dat
we min of meer over de helft heen kijken. Dit is
getoetst: als je mensen een scherm laat zien waarop
ze alle stippen moeten aanwijzen, missen ze een
heleboel stippen terwijl ze denken dat ze echt alle
stippen in het oog hebben. We zijn allemaal
onoplettend en halfblind, schrijft Odell. Omdat
we niet zien wat er écht is, maar eigenlijk alleen
zien wat we verwachten te zien.
Gelukkig kun je jezelf aanleren om aandachtiger
te kijken. Aandacht is eigenlijk een staat van
openheid: een openheid waarin je bereid bent om
dingen waar te nemen (of te horen, voelen, enz.)
die je niet verwacht. Volgens de aandachtsactivisten
kun je het trainen door langzame
dingen te doen, zoals kijken naar kunst, luisteren
naar muziek, handwerken of je in bibliotheken,
kerken en moskeeën te begeven. Het kan via
meditatie en mindfulness, door te dagdromen
of je te vervelen. Of simpelweg door heel lang te
kijken naar de natuur, naar een vogel, een steen,
een boom. Dat laatste is een van de oefeningen
van de School of Attention. Het maakt niet uit
wat je doet, doe wat bij je past. Hoe dan ook is het
allemaal nuttiger dan drie uur lang ongeïnspireerd
door je telefoon scrollen.
Open luisteren
Gek genoeg doen we dat laatste vaker. Misschien
omdat techbedrijven op steeds slinksere manieren
onze aandacht weten op te slokken. Zelfs apps
zoals Duolingo werken met slimme beloningssystemen.
Volgens Burnett ‘fracken’ grote bedrijven
naar onze aandacht (fracking is een techniek die
ervoor zorgt dat olie of aardgas makkelijker kan
worden gewonnen). Menselijke aandacht is een
product geworden, dat gekocht en verkocht wordt
en steeds meer waarde heeft. Logisch dat er
steeds heftiger en dieper naar gegraven wordt,
zelfs ten koste van de omgeving.
Hoewel de aandachtsactivisten in Amerika
begonnen met het kijken naar kunst, wordt de
beweging steeds politieker. In Nederland legt Helma
Ton die route andersom af: vanuit de politiek naar
mindfulness en kunst. Als voormalig burgemeester
van Blaricum had Ton de gewoonte elk jaar een
woord te kiezen, een soort ‘thema van het jaar’.
Omdat het politieke veld meer en meer polariseerde,
koos ze in een van haar laatste jaren als burgemeester
het woord ‘aandacht’. “Aandacht leek
me belangrijk,” zegt ze, “en dat woord heeft me
eigenlijk nooit meer losgelaten.” In de politiek
kreeg ze steeds meer moeite met hoe tegenstellingen
werden opgeklopt en hoe mensen alleen nog
maar hun eigen verhaal en hun eigen waarheid
konden zien. “Zo komen we er niet, dacht ik, we
moeten juist verbinding zoeken. En dat kan alleen
door met open aandacht te gaan luisteren naar
elkaar.” Ton schoolde zich om tot wat toen nog
‘ Menselijke aandacht is
een product geworden,
dat gekocht en verkocht
wordt en steeds meer
waarde heeft’
>
happinez | 109

JAARGANG 23, NUMMER 5 - 2025
HAPPINEZ
Uitgave van Roularta Media Nederland
Onderdeel van Roularta Media Group
happinez.nl
BEZOEKADRES
Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam
ABONNEMENTEN EN KLANTENSERVICE
Happinez Magazine niet ontvangen? Verhuisd? Regel eenvoudig en 24/7 jouw abonnementszaken
op account.mijnmagazines.nl of mail naar klantenservice@happinez.nl
Post: Happinez klantenservice,
Postbus 606,7000 AP Doetinchem
Of bel: +31 (0)20-894 7590 (ma t/m vrij 9-17 uur)
HOOFDREDACTEUR
Alida Dijk
ART DIRECTION
Janneke Niezen
REDACTIE
Nicole van Borkulo (eindredacteur),
Albertine van den Brink (creatief beeldredacteur),
Elke Huizinga (redactieassistent),
Florine Wiers (editorial manager print)
ONLINE
Dagmar Harkema (online redacteur),
Megan van Slooten (editorial manager online)
MARKETING
Demi den Bieman (campagne marketeer),
Esther de Graaf (online marketeer),
Saskia Hillebrand (marketing manager),
Nailk Nergiz (performance marketeer),
Sarah Snijder (senior marketeer),
Debby Waasdorp (e-commerce marketeer),
Misha Wilms (lead CRM marketeer)
HAPPINEZ EXTENSIONS
Charlene Brouwer (vormgever),
Anne Meijerink (product developer),
Sharon Rasker (operations coördinator)
REDACTIESECRETARIAAT
info@happinez.nl
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE
Bianca Bartels, Eva Bartels, Yvette Bax, Ellen van Bennekom, Pauline Bijster, Mirjam Bleeker, Hendrick
Bloemaert, Angela Blumen, Daan Brand, Tess Brentjens, Arjan Broers, Patricia de Bruin, Bente de Bruin,
Sunna Borghuis, Inge de Ridder, Ruba Diyap, Sarah Domogala, Iris Duvekot, Sam Eilander, Ernie Enkelaar,
Cyn Ferdinandus, Jet van Gaal, Getty Images, Peggy Jansen, Mylène de la Haye, Tilly Hazenberg, Laura
Heerlien, Marita Janssen, Danique van Kesteren, Rosa Kimm de Zwaan, Klaas Jan Kliphuis, Demelza Krens,
Marije Koelewijn, Mark Kohn, Richt Kooistra, Maaike Koorman, Yvette Kulkens, Dana van Leeuwen, Eric
van Lokven, Julika Marijn, Ajda Mehmet, Karlijn van der Molen, Ernst Moritz, Manous Nelemans,
Marenthe Otten, Jippe van Pagee, Linda van de Pavoordt, Wilma Paulussen, Renske@houseoforange,
Krysrtel Robinson, Mirjam de Ruiter, Shutterstock, Carlijn Simons, Karin Sitalsing, Susan Smit, Jeroen van
der Spek, Maya ter Steege, Bram Tach, Anjali Taneja, Lisette Thooft, Tinystories, Mark Uyl, Marieke
Verdenius, Wilma van de Ven, Josephine Verhoef, Verse Beeldwaren, Victoria@houseoforange, Dorien
Vrieling, An van de Wal, Nathalie Wijker, Jessica van Zanten, Sem Zweekhorst
ADVERTENTIEVERKOOP
Roularta Media Nederland 020 2105459
advertising@roularta.nl
CEO
Marjolein Denekamp
UITGEVER
Léon Bouwman
FOUNDING EDITOR
Inez van Oord
LOSSE VERKOOP
Aldipress BV (Nederland) en AMP (België). Adviesprijs € 8,99
DRUK
Roularta Printing
Happinez verschijnt 9x per jaar in Nederland en België
© 2025 Happinez is een uitgave van Roularta Media Nederland B.V., onderdeel van Roularta Media Group.
Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautiomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook,
zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
122 | happinez

Het volgende nummer ligt 13 augustus in de winkel
Wat vertellen
de tekens
op je pad?
Leer je
zintuigen kennen
(alle 12)
Zo organiseer
je een
veilige séance
Mooie match:
goud & zilver
Een magische
reis naar Nepal
AANKONDIGINGEN ONDER VOORBEHOUD
Een kijkje in
de keuken bij
sieradenmaker
Noomi
Kleine manieren
om jezelf
te vieren
En ook: de grote
festivalbijlage
met het volledige
programma
happinez | 131

'Nature does not hurry,
yet everything
is accomplished'
Lao Tzu