12.04.2013 Views

Implementación de la Gestión del Conocimiento en la ... - Cegesti

Implementación de la Gestión del Conocimiento en la ... - Cegesti

Implementación de la Gestión del Conocimiento en la ... - Cegesti

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

¿Qué es conocimi<strong>en</strong>to?<br />

El conocimi<strong>en</strong>to que es todo el conjunto <strong>de</strong> cogniciones y<br />

habilida<strong>de</strong>s con los cuales los individuos suel<strong>en</strong> solucionar<br />

problemas, compr<strong>en</strong><strong>de</strong> tanto <strong>la</strong> teoría como <strong>la</strong> práctica, <strong>la</strong>s<br />

reg<strong>la</strong>s cotidianas al igual que <strong>la</strong>s instrucciones para <strong>la</strong><br />

acción, el conocimi<strong>en</strong>to se basa <strong>en</strong> datos e información,<br />

pero a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> éstos siempre está ligado a <strong>la</strong>s<br />

personas; forma parte integral <strong>de</strong> los individuos y<br />

repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> éstos acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

causales (Probst, Raub y Romhardt, 2001, p. 24).<br />

¿Qué es gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to?<br />

<strong>Implem<strong>en</strong>tación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Gestión</strong> <strong>de</strong>l<br />

<strong>Conocimi<strong>en</strong>to</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa<br />

En primer lugar, el término “gestión” se <strong>de</strong>fine como “el<br />

proceso <strong>de</strong> p<strong>la</strong>near, organizar, dirigir y contro<strong>la</strong>r el uso <strong>de</strong> los<br />

recursos para lograr los objetivos organizacionales”<br />

(Chiav<strong>en</strong>ato, 2004, p. 91).<br />

Des<strong>de</strong> este punto <strong>de</strong> vista, <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>be<br />

cumplir con este concepto, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do como “recursos’” al<br />

conocimi<strong>en</strong>to. Debido a lo novedoso <strong>de</strong>l término “gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to”, exist<strong>en</strong> un sinnúmero <strong>de</strong> <strong>de</strong>finiciones, por lo<br />

que es necesario t<strong>en</strong>er pres<strong>en</strong>tes algunas <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s para<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r y establecer <strong>en</strong> forma práctica el significado <strong>de</strong> este<br />

término:<br />

● “Es el proceso sistemático <strong>de</strong> buscar, organizar, filtrar y<br />

pres<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> información con el objetivo <strong>de</strong> mejorar <strong>la</strong><br />

No. 135, 2011<br />

Humberto Pereira Alfaro<br />

C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>Gestión</strong> <strong>de</strong> <strong>Conocimi<strong>en</strong>to</strong>, CEGESTI<br />

compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas <strong>en</strong> una especifica área <strong>de</strong><br />

interés” (Lav<strong>en</strong>port y K<strong>la</strong>hr, 1998, p. 195).<br />

● “Es <strong>la</strong> habilidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r, mant<strong>en</strong>er, influ<strong>en</strong>ciar y<br />

r<strong>en</strong>ovar los activos intangibles l<strong>la</strong>mados capital <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to o capital intelectual” (Saint-Ouge, 1996, p.<br />

45).<br />

● “Es el arte <strong>de</strong> crear valor con los activos intangibles <strong>de</strong><br />

una organización” (Sarvary, 1999, p. 107).<br />

● “Es el proceso sistemático <strong>de</strong> <strong>de</strong>tectar, seleccionar,<br />

organizar, filtrar, pres<strong>en</strong>tar y usar <strong>la</strong> información por parte<br />

<strong>de</strong> los participantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa, con el objeto <strong>de</strong><br />

explotar cooperativam<strong>en</strong>te el recurso <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to<br />

basado <strong>en</strong> el capital intelectual propio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

organizaciones, ori<strong>en</strong>tados a pot<strong>en</strong>ciar <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias<br />

organizacionales y <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> valor” (Harvard<br />

Business Review, 2003, p. 7).<br />

D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l objeto <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

está lo que <strong>la</strong> empresa sabe sobre sus productos, procesos,<br />

mercado, cli<strong>en</strong>tes, empleados, proveedores y su <strong>en</strong>torno; y<br />

los directivos y ger<strong>en</strong>tes previsores actuarán <strong>de</strong> manera<br />

pertin<strong>en</strong>te para combinar estos elem<strong>en</strong>tos con el fin <strong>de</strong> hacer<br />

a una empresa competitiva.<br />

Se pue<strong>de</strong> analizar, equilibrar y dirigir los activos intelectuales<br />

<strong>de</strong> una empresa, pero se requier<strong>en</strong> otros métodos e<br />

instrum<strong>en</strong>tos a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> <strong>la</strong> administración <strong>de</strong> los factores <strong>de</strong><br />

Éxito Empresarial / No. 135, 2011 Pág. 1


producción tradicionales. El pres<strong>en</strong>te artículo <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión<br />

<strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to incluye un panorama <strong>de</strong> los conceptos y<br />

métodos necesarios.<br />

¿Cuáles activida<strong>de</strong>s se pue<strong>de</strong>n realizar como gestión <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa?<br />

Las activida<strong>de</strong>s básicas <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to están<br />

re<strong>la</strong>cionadas con difer<strong>en</strong>tes campos <strong>de</strong>l saber. Los<br />

especialistas <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> varias activida<strong>de</strong>s que integran el ciclo<br />

<strong>de</strong> vida <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to o <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>na <strong>de</strong> valor <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuales <strong>la</strong>s más g<strong>en</strong>erales son <strong>la</strong>s<br />

<strong>de</strong>stinadas a i<strong>de</strong>ntificar, adquirir, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r, compartir,<br />

utilizar y ret<strong>en</strong>er el conocimi<strong>en</strong>to.<br />

I<strong>de</strong>ntificar el conocimi<strong>en</strong>to: La empresa <strong>de</strong>be p<strong>en</strong>sar qué<br />

es lo que quiere lograr y el conocimi<strong>en</strong>to que necesita para<br />

ello. Se <strong>de</strong>be incluir un análisis <strong>en</strong>focado o brechas para<br />

i<strong>de</strong>ntificar el conocimi<strong>en</strong>to que no se ha adquirido (sea tácito<br />

o explicito) a todos los niveles (estratégico, funcional, <strong>de</strong><br />

procesos, personal, etc.). Esta información es vital para <strong>la</strong><br />

toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones, y para obt<strong>en</strong>er<strong>la</strong> se recomi<strong>en</strong>da utilizar<br />

técnicas como los mapas <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to, torm<strong>en</strong>tas <strong>de</strong><br />

i<strong>de</strong>as, retroalim<strong>en</strong>tación con los cli<strong>en</strong>tes, experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

proyectos realizados, bases <strong>de</strong> datos para i<strong>de</strong>ntificar a los<br />

aliados estratégicos, monitoreo <strong>de</strong> sitios web, etc.<br />

Adquirir el conocimi<strong>en</strong>to: La empresa pue<strong>de</strong> adquirir el<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> múltiples mercados, pero <strong>de</strong>be distinguir<br />

<strong>en</strong>tre adquirir conocimi<strong>en</strong>to que se pueda utilizar<br />

directam<strong>en</strong>te y aquel que pue<strong>de</strong> ser útil <strong>en</strong> el futuro. La<br />

adquisición <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to “externo” casi siempre g<strong>en</strong>era<br />

reacciones <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa; el conocimi<strong>en</strong>to adquirido <strong>de</strong>be ser<br />

tan compatible con <strong>la</strong> empresa como sea posible, y para<br />

obt<strong>en</strong>erlo exist<strong>en</strong> muchos sistemas y métodos; por ejemplo,<br />

mediante el reclutami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> consultores especializados, <strong>la</strong><br />

administración selectiva y cuidadosa <strong>de</strong> los tipos <strong>de</strong> cli<strong>en</strong>tes<br />

que vi<strong>en</strong><strong>en</strong> a <strong>la</strong> empresa, <strong>la</strong> cacería <strong>de</strong> tal<strong>en</strong>tos, el método <strong>de</strong><br />

alianzas estratégicas, los conv<strong>en</strong>ios <strong>de</strong> cooperación, por<br />

medio <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> propiedad intelectual (lic<strong>en</strong>ciami<strong>en</strong>to o<br />

franquicias), <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería inversa, el conocimi<strong>en</strong>to<br />

docum<strong>en</strong>tado (software o CD- ROMS, <strong>en</strong>tre otros).<br />

Desarrol<strong>la</strong>r el conocimi<strong>en</strong>to: Es importante <strong>de</strong>scubrir cómo<br />

se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> el conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta los individuos y los grupos, con el fin <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar el<br />

flujo <strong>de</strong> i<strong>de</strong>as <strong>en</strong> procesos <strong>de</strong> innovación y mejora. Los<br />

sigui<strong>en</strong>tes son ejemplos <strong>de</strong> cómo <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r esta actividad:<br />

programas para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> creatividad para resolver<br />

problemas <strong>en</strong> forma sistemática, procedimi<strong>en</strong>tos para <strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> innovación, y equipos <strong>de</strong> alto r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to<br />

que investigu<strong>en</strong> nuevas tecnologías.<br />

Compartir el conocimi<strong>en</strong>to: El objetivo <strong>de</strong> esta etapa es<br />

transferir el conocimi<strong>en</strong>to al lugar don<strong>de</strong> sea necesario, <strong>en</strong> el<br />

mom<strong>en</strong>to a<strong>de</strong>cuado y con <strong>la</strong> calidad requerida. Por lo tanto,<br />

el conocimi<strong>en</strong>to se <strong>de</strong>be distribuir para que otras personas<br />

puedan <strong>en</strong>contrarlo y lo utilic<strong>en</strong> <strong>en</strong> procesos que añadan<br />

valor. La mayoría <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to se transmite <strong>de</strong> mejor<br />

forma <strong>de</strong> persona a persona, mediante <strong>la</strong> co<strong>la</strong>boración <strong>de</strong><br />

talleres, apr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong> el trabajo diario, etc.<br />

Las herrami<strong>en</strong>tas que facilitan este proceso son <strong>la</strong> internet, <strong>la</strong><br />

intranet, webconfer<strong>en</strong>ce (sistemas <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> cursos<br />

<strong>en</strong> línea), Skype, cursos bajo el concepto <strong>de</strong> e-learning,<br />

bancos <strong>de</strong> datos, c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tación, rotación <strong>de</strong>l<br />

personal, sesiones grupales, reuniones <strong>de</strong> áreas, teletrabajo,<br />

correo electrónico, páginas web, grupos <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cia,<br />

ar<strong>en</strong>as <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje, etc.<br />

Utilizar el conocimi<strong>en</strong>to: El conocimi<strong>en</strong>to aña<strong>de</strong> valor<br />

so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te cuando se utiliza <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa; el exceso <strong>de</strong> este<br />

no se utiliza a pl<strong>en</strong>itud. El uso <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>termina <strong>la</strong>s<br />

necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa a este respecto, y <strong>de</strong>be servir<br />

como refer<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong> creación, almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to y <strong>la</strong>s<br />

formas <strong>de</strong> compartir conocimi<strong>en</strong>to.<br />

Ret<strong>en</strong>er el conocimi<strong>en</strong>to: La ret<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to es<br />

un paso significativo <strong>en</strong> <strong>la</strong> construcción <strong>de</strong> los activos <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to, puesto que el conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>be incorporarse<br />

a <strong>la</strong> empresa para su reutilización y adquiere mayor<br />

relevancia <strong>en</strong> organizaciones don<strong>de</strong> exist<strong>en</strong> pocos<br />

especialistas <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes temas <strong>de</strong> importancia, y cuya<br />

pérdida podría ser negativa para <strong>la</strong> empresa si se retiran o<br />

<strong>de</strong>ci<strong>de</strong>n abandonar <strong>la</strong> empresa por cualquier motivo. Para<br />

que este efecto sea m<strong>en</strong>or, <strong>la</strong> empresa ti<strong>en</strong>e que ser capaz<br />

<strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ar el conocimi<strong>en</strong>to y resguardarlo (experi<strong>en</strong>cias<br />

vividas por los trabajadores, lecciones apr<strong>en</strong>didas <strong>en</strong><br />

proyectos anteriores, docum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> los bu<strong>en</strong>os<br />

resultados <strong>en</strong> proyectos ejecutados, procedimi<strong>en</strong>to a nivel <strong>de</strong><br />

cli<strong>en</strong>tes para registrar <strong>la</strong>s minutas formales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reuniones<br />

anteriores, aplicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> técnica <strong>de</strong> recordación <strong>en</strong><br />

parejas, etc.), para que se facilite su transfer<strong>en</strong>cia a otros.<br />

Este ciclo se consi<strong>de</strong>ra un proceso integrado que apoya los<br />

procesos <strong>de</strong>l negocio más amplios. Su interacción y<br />

<strong>de</strong>sempeño <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser apoyados por<br />

métodos y herrami<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

apropiadas.<br />

Éxito Empresarial / No. 135, 2011 Pág. 2


Adquisición <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to<br />

I<strong>de</strong>ntificación<br />

<strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to<br />

Desarrollo <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to<br />

Negocio<br />

Ret<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to<br />

Compartición y<br />

distribución <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to<br />

Utilización <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to<br />

Figura Nº. 1 Proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

¿Qué hace falta para po<strong>de</strong>r aplicar <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa?<br />

Se le sugiere a <strong>la</strong> empresa incorporar elem<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> gestión<br />

por procesos, a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong>l marco <strong>de</strong><br />

refer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> <strong>la</strong> guía metodológica.<br />

La empresa <strong>de</strong>be tratar <strong>de</strong> alinear <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

con sus objetivos estratégicos y los procesos <strong>de</strong>l negocio.<br />

La estrategia y los objetivos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser revisados a <strong>la</strong> luz <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s nuevas <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong>l mercado, el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes áreas <strong>de</strong>ntro y fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

empresa, y los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong> iniciativa <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to.<br />

La sigui<strong>en</strong>te propuesta pue<strong>de</strong> servir <strong>de</strong> guía para <strong>la</strong> ejecución<br />

<strong>de</strong> esta tarea.<br />

Si <strong>la</strong> empresa <strong>de</strong>ci<strong>de</strong> empezar con una iniciativa re<strong>la</strong>cionada<br />

con <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to, esta <strong>de</strong>be contar con:<br />

►Una <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> <strong>la</strong> misión <strong>en</strong>focada a <strong>la</strong><br />

gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to.<br />

►Una visión <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to.<br />

►Una estrategia <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to.<br />

►Las metas <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to.<br />

La estrategia y los objetivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

actuarán como puntos <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia para guiar <strong>la</strong>s tareas <strong>de</strong>l<br />

proyecto durante <strong>la</strong>s próximas fases.<br />

Se sugiere el sigui<strong>en</strong>te marco <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong><br />

imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to.<br />

Marco <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> empresa<br />

Aspectos por consi<strong>de</strong>rar <strong>en</strong> <strong>la</strong> concepción <strong>de</strong>l marco <strong>de</strong><br />

refer<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa:<br />

1. Razón <strong>de</strong> ser <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa<br />

La razón <strong>de</strong> ser <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa <strong>de</strong>be estar <strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />

cualquier iniciativa <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to,<br />

repres<strong>en</strong>tando los procesos que aña<strong>de</strong>n valor.<br />

2. Activida<strong>de</strong>s principales <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

Las activida<strong>de</strong>s básicas <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to están<br />

re<strong>la</strong>cionadas con difer<strong>en</strong>tes campos <strong>de</strong>l saber, y <strong>de</strong> estos los<br />

más g<strong>en</strong>erales son los <strong>de</strong>stinados a i<strong>de</strong>ntificar, adquirir,<br />

<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r, compartir, utilizar y ret<strong>en</strong>er el conocimi<strong>en</strong>to.<br />

3. Facilitadores<br />

Incluy<strong>en</strong> dos categorías principales <strong>de</strong>nominadas: el<br />

conocimi<strong>en</strong>to personal y el organizacional.<br />

a. El conocimi<strong>en</strong>to personal incluye <strong>la</strong>s capacida<strong>de</strong>s<br />

humanas.<br />

b. El conocimi<strong>en</strong>to organizacional está constituido por <strong>la</strong>s<br />

capacida<strong>de</strong>s que los lí<strong>de</strong>res <strong>de</strong>b<strong>en</strong> establecer para facilitar el<br />

uso efectivo <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los procesos que agregan<br />

valor, ya sea para <strong>la</strong>s partes interesadas internas <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

empresa (ger<strong>en</strong>tes y empleados) o externos (suplidores y<br />

cli<strong>en</strong>tes).<br />

Figura N.º 2 Marco <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> organización<br />

Éxito Empresarial / No. 135, 2011 Pág. 3


1. Creación <strong>de</strong> <strong>la</strong> estrategia <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

La metodología para e<strong>la</strong>borar <strong>la</strong> estrategia <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to p<strong>la</strong>ntea que <strong>la</strong> imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión<br />

comi<strong>en</strong>za con el análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> estrategia <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa. Este<br />

proceso <strong>de</strong> estrategia <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to consta <strong>de</strong> seis pasos<br />

básicos:<br />

Paso 1. ¿Cuál es <strong>la</strong> perspectiva <strong>de</strong> negocio más<br />

significativa para el futuro próximo?<br />

Paso 2. ¿Cuáles “áreas <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to” son <strong>la</strong>s más<br />

significativas para <strong>la</strong> perspectiva <strong>de</strong> los negocios<br />

seleccionados?<br />

Paso 3. ¿Cuáles indicadores c<strong>la</strong>ves <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempeño que se<br />

utilizan <strong>en</strong> el negocio son aplicables a <strong>la</strong> perspectiva<br />

seleccionada? (este paso frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te se alterna con el<br />

paso 2).<br />

Paso 4. ¿Cuál es el impacto actual y futuro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> los indicadores c<strong>la</strong>ves <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempeño?<br />

Paso 5. ¿Cuál es el estado <strong>de</strong> nuestras áreas <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to y dón<strong>de</strong> <strong>de</strong>bemos mejorar?<br />

Paso 6. ¿Cuál es nuestro p<strong>la</strong>n y cómo <strong>de</strong>bemos<br />

monitorear su progreso?<br />

Visto <strong>de</strong> esta forma, el proceso <strong>de</strong> estrategia <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to se c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>la</strong> estrategia <strong>de</strong>l negocio y se<br />

coordina a través <strong>de</strong> <strong>la</strong>s funciones <strong>de</strong> apoyo re<strong>la</strong>cionadas con<br />

él, especialm<strong>en</strong>te el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias, el <strong>de</strong>sarrollo<br />

organizacional y <strong>la</strong> infraestructura <strong>de</strong> <strong>la</strong> administración <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

información y tecnologías <strong>de</strong> <strong>la</strong> información.<br />

2. La conceptualización <strong>de</strong>l proyecto <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to para su imp<strong>la</strong>ntación<br />

Un objetivo c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong>l proyecto es que <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>be convertirse <strong>en</strong> un aspecto natural <strong>de</strong>l<br />

trabajo diario <strong>de</strong> <strong>la</strong> organización. Para ello, <strong>la</strong> empresa <strong>en</strong> su<br />

totalidad t<strong>en</strong>drá que empezar a apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r sobre el tema <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to, <strong>de</strong>biéndose introducir <strong>de</strong> manera<br />

gradual <strong>en</strong> aspectos o procesos cuidadosam<strong>en</strong>te escogidos.<br />

Figura N.º 3 Estructura para <strong>la</strong> administración <strong>de</strong>l proyecto<br />

De forma parale<strong>la</strong> a los niveles <strong>de</strong>scritos, los coordinadores<br />

<strong>de</strong> área y <strong>la</strong> dirección ejecutiva <strong>de</strong>b<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>rar <strong>la</strong><br />

realización <strong>de</strong> un proceso <strong>de</strong> cambio <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa,<br />

empr<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do acciones <strong>de</strong>stinadas a comunicar e involucrar<br />

a todos los directivos y personal administrativo, con el fin <strong>de</strong><br />

g<strong>en</strong>erar apertura, fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> confianza y monitorear <strong>la</strong>s<br />

distintas expectativas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el comi<strong>en</strong>zo.<br />

La gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to también <strong>de</strong>be incluir<br />

comunicación interna sistemática <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes partes<br />

interesadas, acerca <strong>de</strong> los objetivos <strong>de</strong> los pasos <strong>de</strong>l<br />

proyecto por consi<strong>de</strong>rar. La empresa <strong>de</strong>be verse como un<br />

todo para <strong>de</strong>terminar dón<strong>de</strong> c<strong>en</strong>trar <strong>la</strong>s priorida<strong>de</strong>s.<br />

Se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> crear condiciones que permitan que <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> gestión por procesos <strong>de</strong>l negocio se<br />

complem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre sí. Se recomi<strong>en</strong>da mapear cada nivel<br />

<strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> concepción <strong>de</strong>l proyecto <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to, para compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r mejor los pasos y<br />

requerimi<strong>en</strong>tos que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> lugar <strong>en</strong> ellos, y facilitar, a<strong>de</strong>más,<br />

<strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tradas, salidas, recursos y controles<br />

según <strong>la</strong>s características <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa.<br />

Nivel 1: Diseño <strong>de</strong>l proyecto <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

1. Contar con el apoyo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dirección ejecutiva.<br />

2. Seleccionar correctam<strong>en</strong>te a los miembros <strong>de</strong>l equipo.<br />

3. Mant<strong>en</strong>er informada a <strong>la</strong> empresa sobre los niveles que se<br />

están ejecutando.<br />

Éxito Empresarial / No. 135, 2011 Pág. 4


Resultados por obt<strong>en</strong>er al finalizar el Nivel 1: <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

misión, visión, estrategia, y objetivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> propuesta <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to, alineada con <strong>la</strong> estrategia g<strong>en</strong>eral<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa.<br />

Nivel 2: Valoración (<strong>de</strong>l estado actual <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to)<br />

La organización <strong>de</strong>be realizar <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te actividad:<br />

1. Seleccionar o crear una metodología para valorar o auditar<br />

el grado <strong>de</strong> madurez <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

empresa (Herrami<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> Evaluación <strong>de</strong> Brecha)<br />

2. Desarrol<strong>la</strong>r <strong>la</strong> valoración<br />

Agrupar los resultados <strong>en</strong> áreas críticas y procesos, según su<br />

importancia para <strong>la</strong> empresa.<br />

Resultados por obt<strong>en</strong>er al finalizar el Nivel 2: valoración<br />

g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l estado actual <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

empresa.<br />

Nivel 3: Desarrollo<br />

En este contexto, es necesario formu<strong>la</strong>rse <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes<br />

preguntas:<br />

►¿Contamos con herrami<strong>en</strong>tas que puedan <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rse o<br />

ser adaptadas posteriorm<strong>en</strong>te?<br />

►¿Po<strong>de</strong>mos obt<strong>en</strong>er<strong>la</strong>s o comprar<strong>la</strong>s a proveedores<br />

externos?<br />

►¿Exist<strong>en</strong> soluciones alternativas?<br />

►¿Necesitamos ayuda externa?<br />

►¿Cuáles son los costos?<br />

Las herrami<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to están <strong>en</strong><br />

correspon<strong>de</strong>ncia con <strong>la</strong>s seis activida<strong>de</strong>s principales<br />

(i<strong>de</strong>ntificar, adquirir, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r, compartir, utilizar y ret<strong>en</strong>er el<br />

conocimi<strong>en</strong>to).<br />

La selección <strong>de</strong> <strong>la</strong>s herrami<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>be ser valorada a partir<br />

<strong>de</strong> tres perspectivas que influy<strong>en</strong> <strong>en</strong> su éxito futuro, <strong>la</strong>s<br />

cuales son <strong>la</strong> tecnología, <strong>la</strong>s personas y <strong>la</strong> organización.<br />

Resultados por obt<strong>en</strong>er al finalizar el Nivel 3: <strong>de</strong>finición <strong>de</strong><br />

requerimi<strong>en</strong>tos, evaluación <strong>de</strong> alternativas, diseño <strong>de</strong> los<br />

elem<strong>en</strong>tos c<strong>en</strong>trales <strong>de</strong> <strong>la</strong> solución (herrami<strong>en</strong>tas y métodos).<br />

Nivel 4: <strong>Implem<strong>en</strong>tación</strong><br />

El proceso abarca <strong>la</strong>s tareas <strong>de</strong> <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

propuesta <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa y, si<br />

fuera necesario, el <strong>en</strong>tr<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to a los trabajadores finales<br />

<strong>en</strong> el manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s herrami<strong>en</strong>tas y métodos. El comi<strong>en</strong>zo <strong>de</strong><br />

este Nivel 4 lo marca el grado <strong>de</strong> interés por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

organización y <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> imp<strong>la</strong>ntar <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to. Posteriorm<strong>en</strong>te, el proyecto se ampliará a<br />

otras áreas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que también se <strong>de</strong>fina <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong><br />

realizar inversiones <strong>en</strong> este aspecto, para lo cual se <strong>de</strong>berán<br />

hacer los esfuerzos necesarios.<br />

1. Los factores más importantes por consi<strong>de</strong>rar son:<br />

a. Personas<br />

b. Tiempo<br />

c. Control <strong>de</strong>l presupuesto<br />

2. Los pasos más importantes <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> imp<strong>la</strong>ntación<br />

son:<br />

Acción No. 1. Consi<strong>de</strong>rar los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong> valoración <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias necesarias para el proceso <strong>de</strong><br />

imp<strong>la</strong>ntación. Evaluación y diagnostico (Análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Evaluación <strong>de</strong> Brecha).<br />

Acción No. 2. Diseñar un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> comunicación interna.<br />

Acción No. 3. I<strong>de</strong>ntificar barreras y facilitadores.<br />

Acción No. 4. Definir <strong>la</strong>s funciones y responsabilida<strong>de</strong>s a<br />

nivel personal y equipo <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tal.<br />

Acción No. 5. Confeccionar el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> acción, fases, tareas,<br />

seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> costos, etc.<br />

Acción No. 6. Seleccionar <strong>la</strong>s herrami<strong>en</strong>tas por utilizar.<br />

Acción No. 7. Formar y apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r.<br />

Acción No. 8. Crear un proyecto piloto y brindar<br />

retroalim<strong>en</strong>tación.<br />

Resultados por obt<strong>en</strong>er al finalizar el Nivel 4: <strong>la</strong><br />

implem<strong>en</strong>tación es <strong>la</strong> integración <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

organizacional como un activo o como valor agregado a los<br />

servicios <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa, procesos internos y re<strong>la</strong>ciones<br />

empresa-cli<strong>en</strong>tes, etc.<br />

Éxito Empresarial / No. 135, 2011 Pág. 5


Nivel 5: Evaluación y sost<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to<br />

El objetivo final <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to es integrarse a<br />

los procesos <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa, es <strong>de</strong>cir, llegar a ser<br />

sost<strong>en</strong>ible.<br />

Resultados por obt<strong>en</strong>er al finalizar el Nivel 5: <strong>la</strong> evaluación<br />

<strong>de</strong>l proyecto <strong>de</strong>be llevarse a cabo y los resultados <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />

medirse.<br />

a. Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> solución <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<br />

implem<strong>en</strong>tado.<br />

b. Verificar si los resultados <strong>de</strong>l proyecto <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to se han integrado al trabajo diario <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

empresa.<br />

c. Mejorami<strong>en</strong>to continuo.<br />

¿Cuáles b<strong>en</strong>eficios obti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> empresa que implem<strong>en</strong>ta<br />

<strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to?<br />

La gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> una empresa ti<strong>en</strong>e como<br />

objetivos g<strong>en</strong>erales i<strong>de</strong>ntificar, adquirir, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r, compartir,<br />

utilizar y ret<strong>en</strong>er el resultado <strong>de</strong> <strong>la</strong> unión <strong>de</strong> <strong>la</strong> información<br />

disponible y <strong>la</strong>s opiniones, experi<strong>en</strong>cias y puntos <strong>de</strong> vista que<br />

aportan todos los integrantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa, para utilizarlos<br />

<strong>en</strong> su b<strong>en</strong>eficio.<br />

La gestión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to, busca los sigui<strong>en</strong>tes<br />

b<strong>en</strong>eficios específicos.<br />

♦ Transferir <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma más rápida y efectiva el<br />

conocimi<strong>en</strong>to adquirido <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa, para que <strong>la</strong><br />

información no pierda su valor.<br />

♦ Utilizar al empleado como motor <strong>de</strong> <strong>la</strong> innovación; que <strong>la</strong><br />

fu<strong>en</strong>te principal sea interna.<br />

♦ I<strong>de</strong>ntificar nuevas estrategias <strong>de</strong> experim<strong>en</strong>tación y<br />

solución a los problemas.<br />

♦ Transformar el conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l personal <strong>en</strong><br />

compet<strong>en</strong>cias corporativas y v<strong>en</strong>tajas competitivas.<br />

♦ Medir y compartir el efecto <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los<br />

empleados <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa.<br />

♦ Apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r más rápidam<strong>en</strong>te y sacar mejor provecho <strong>de</strong><br />

nuestra experi<strong>en</strong>cia.<br />

♦ Capitalizar el conocimi<strong>en</strong>to creado, y lograr un retorno <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> inversión <strong>en</strong> formación <strong>de</strong>l personal, y <strong>en</strong> el<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestros cli<strong>en</strong>tes y competidores.<br />

♦ Crear <strong>en</strong> <strong>la</strong> organización una cultura <strong>de</strong> mejora y<br />

apr<strong>en</strong>dizaje continuos.<br />

Refer<strong>en</strong>cias bibliográficas<br />

Chiav<strong>en</strong>ato, A. (2004). Introducción a <strong>la</strong> teoría g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

administración. México: McGraw Hill.<br />

European Committee for Standardization. (2004). Gui<strong>de</strong>lines for<br />

measuring knowledge managem<strong>en</strong>t (CWA 14924-4) European<br />

gui<strong>de</strong> to good practice in knowledge managem<strong>en</strong>t. Brussels.<br />

CEN.<br />

European Committee for Standardization. (2004). Knowledge<br />

managem<strong>en</strong>t framework (CWA 14924-1) European gui<strong>de</strong> to good<br />

practice in knowledge managem<strong>en</strong>t. Brussels. CEN.<br />

European Committee for Standardization. (2004). Knowledge<br />

managem<strong>en</strong>t terminology (CWA 14924-5) European gui<strong>de</strong> to<br />

good practice in knowledge managem<strong>en</strong>t. Brussels. CEN.<br />

European Committee for Standardization. (2004). Organizational<br />

Culture (CWA 14924-2) European gui<strong>de</strong> to good practice in<br />

knowledge managem<strong>en</strong>t. Brussels. CEN.<br />

European Committee for Standardization. (2004). SME<br />

implem<strong>en</strong>tation (CWA 14924-3) European gui<strong>de</strong> to good practice<br />

in knowledge managem<strong>en</strong>t. Brussels. CEN.<br />

Harvard Business Review. (2003). <strong>Gestión</strong> <strong>de</strong>l <strong>Conocimi<strong>en</strong>to</strong>.<br />

España: Deusto.<br />

Lav<strong>en</strong>port, T.H. y K<strong>la</strong>hr, P. (1998). Managing customer support<br />

knowledge. California Managem<strong>en</strong>t Review. 40(3), 195-207.<br />

Probst, G., Raub, S. y Romhardt, K. (2001). Administre el<br />

conocimi<strong>en</strong>to. México: Pr<strong>en</strong>tice Hall.<br />

Saint-Ouge, H. (1996). Tacit knowledge: the key to the strategic<br />

alignm<strong>en</strong>t of intellectual capital. Strategy & Lea<strong>de</strong>rship. Mar.-<br />

Abr., 24(2).<br />

Sarvary, M. (1999). Knowledge managem<strong>en</strong>t and competition in the<br />

consulting industry. California Managem<strong>en</strong>t Review. 41(2), 95-<br />

107<br />

Éxito Empresarial<br />

Es una publicación periódica <strong>de</strong> CEGESTI.<br />

Si <strong>de</strong>sea conocer más acerca <strong>de</strong> cómo mejorar <strong>la</strong> competitividad <strong>de</strong><br />

su empresa, accese los artículos publicados anteriorm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

nuestro sitio web: www.cegesti.org<br />

Éxito Empresarial / No. 135, 2011 Pág. 6

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!