Actas da - Xunta de Galicia

Aconstitucionalización do ensino bilingüe
1) Ensinanza dos dous idiomas oficiais en todos os niveis non universitarios.
Preténdese que o alumno coñeza ambos os dous idiomas ó rematar os seus
estudios básicos.
2) En concordancia co delicado proceso cognitivo da infancia, establécese o
dereito á primeira ensinanza na lingua materna ou habitual. Fóra dese marco
temporal, as leis galega e balear permiten a utilización de só unha delas como
lingua instrumental nos casos de centros de educación especial con alumnos con
minusvalías para a aprendizaxe.
3) En varias establécese a non separación dos alumnos por razón de lingua. A
grande excepción está na lei vasca, que sanciona modelos lingüístico-escolares
distintos. A galega non permite a separación en centros diferentes, pero si en
aulas, con carácter excepcional, se as necesidades pedagóxicas o aconsellan.
4) Posible exención para o alumnado de residencia temporal ou que leve
pouco tempo na comunidade. Os sucesivos decretos de exención cifraron en
dous ou tres anos esa gradualidade de adaptación. O alumno ten a obriga de
asistir ás clases, pero non é avaliado, para evitarlle desvantaxes no seu
expediente académico.
5) A lingua propia, vehículo de expresión normal na escola en todos os seus
ámbitos, docentes e administrativos. A utilización usual e solitaria do idioma
propio no ámbito administrativo do centro non é inconstitucional, sempre que
esa medida non comporte a prohibición de uso do castelán (STC 334/1994, f.x.
21).
Con estas leis parten os dous modelos educativos que temos nos territorios
bilingües. Por unha banda, está o modelo de libre elección da lingua do ensino,
tamén chamado modelo de separatismo lingüístico electivo; implantado no País
Vasco, en Navarra e, con máis titubeos, en Valencia. Pola outra encontramos o
modelo de conxunción lingüística, ou de bilingüismo total, seguido en Cataluña,
Galicia e Baleares 5 .
Omodelo de libre elección lingüística establece centros e aulas diferenciados
segundo a lingua vehicular empregada. Podemos exemplificalo co Decreto
138/1983, de 11 de xullo, que regula o uso das linguas oficiais no ensino non
universitario no País Vasco, e que establece tres opcións:
-Modelo A: todas as materias en castelán, agás a de lingua vasca.
-Modelo B: opción mixta, sendo os dous idiomas lingua vehicular de varias
materias.
-Modelo D: todas as materias en vasco, bardante a de lingua española.
No sistema de separatismo lingüístico a opción mixta, aínda sendo
recomendable como tránsito a unha maior escolarización na lingua minorizada,
5 Unha maior casuística en Carreras Serra, F. de, “Derechos lingüísticos y enseñanza”, in Sauca,
J.M. (dir.), Lenguas, política, derechos, Universidade Carlos III de Madrid e Boletín Oficial do
Estado, Madrid, 2000, pp. 295-321.
— 337 —