30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ESTUDIOS E RECHIRAS ARREDOL D'A LUENGA ARAGONESA<br />

yoron á un millor conoximiento de o mundo por parte de os güellos d'Ozidén.<br />

Fruito d'ixe biachar, a cartografía muderna escubrió por bez primera puestos e<br />

lugars dica allora esconoxitos, os nombres bernaclos de os cuals preboron de<br />

reflexar d'alcuerdo con as combenzions gráficas de os suyos idiomas respeutibos,<br />

inglés e franzés. Con o tiempo muitas luengas amproron ixos nuebos topónimos,<br />

reproduzindo-los más u menos fidelmén con as alienas grafías inglesas<br />

u franzesas en que inizialmón estioron trascritos e sin fer uso de o más menimo<br />

esprito crético, de traza que o inglés e o franzés autuoron como luengas de paso<br />

entre a luenga orichinal (d'alfabeto no latino, ideográfica u agrafa) e a luenga<br />

de destín, sin que en ista zaguera se produzise adautazión denguna. Asinas, por<br />

exemplo, os ingleses e os franzeses no tenioron garra problema en representar<br />

con "h" o soniu d'aspirazión feble, pos fan serbir, en os suyos respeutibos idiomas,<br />

ixa mesma letra ta ixa mesma fin (Haifa); manimenos no tien dengún sentiu<br />

emplegar-la en aragonés, pos a dita letra li manca balura fonolochica. Contrariamén,<br />

o soniu belar \x) que, anque d'orichen español, ye plenamén bibo en<br />

aragonés do ye representato por a letra "j", ye inesistén igual en inglés como en<br />

franzés, razón por a que fan serbir o digrafo "kh" (Khanapura, Khartoum).<br />

D'exemplos bi'n ha muitos y en podábanos fer una ripa, anque sólo boi á siñalar<br />

os que más trucan l'atenzión:<br />

• Emplego de ss entrebocalica ta siñalar o soniu de "s xorda", fren á s u z que<br />

emplegan ta ra "s sonora": Brussels, Russia, TWitsia, Bengazi (inglés); Russie,<br />

Tunixie, Saragosse (franzés).<br />

• Emplego dej u g ta o soniu palatal fricatibo sonoro: Jordán, Jerusalem, Geneva<br />

(inglés); Geni've, Japón (franzés).<br />

• Emplego de sh ta o soniu prepalatal fricatibo xordo: Sherwood, Shijak, Al-Fashir<br />

(inglés).<br />

• Emplego de s liquida deban de consonan en prenzipio de parabra: Stambul,<br />

Spain (inglés); Slutgart (franzés).<br />

• Emplego de w con balura de semibocal u semiconsonán: Wad, Moseow, Warsaw<br />

(inglés).<br />

• Emplego d'ou u oo con balura de |ul: Kathmandou, Missouri, Louisiana (franzés);<br />

Rangoon (inglés).<br />

• Emplego abondo de k ta o soniu belar, oclusibo xordo: Kaboul, Reykjavik (franzés);<br />

Karachi (inglés).<br />

• Emplego d'/i muta entremeya: Thailandia, Rhodesia (inglés).<br />

• Emplego de ph con balura de f: Philadelphia (inglés).<br />

• Emplego de dj: Kiiitnandjaro, Djibouiti (franzés).<br />

• Emplego d'v con balura de |i|: Kenya, Sydney (inglés).<br />

• Emplego de letras doples: Pennsylvania, Hawaii (inglés).<br />

• Emplego de leh con balura de |tj|: Tchad (franzés).<br />

Agora bien, ¿tienen lochica istas soluzions gráficas en aragonés? Sinzeramén<br />

creigo que no, porque a propia fonética e grafía <strong>aragonesa</strong> ofrexe soluzions<br />

muito más acuerdes con a <strong>suya</strong> idiosincrasia. As linias zentrals sobre a que<br />

tenerban que chirar a trascrizión e trasliterazions de cualsiquier topónimo<br />

estranchero deberban ser as siguiens:<br />

172<br />

1. Representar graficamén o topónimo con criterios d'ortografía e fonética <strong>aragonesa</strong>s,<br />

cualsiquiera que siga a luenga d'orichen de dito topónimo, sin fer serbir os<br />

esonimos de as luengas orichinals ni, si ye o caso, de as luengas puen: Cataluña,<br />

Madri, Pau, Barzelona, Estocolmo, Cusco, O Salbador, Aiti, Xangai, Xixón,

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!