Roles del Instructor y del Aprendiz en la estrategia de Formacin por ...
Roles del Instructor y del Aprendiz en la estrategia de Formacin por ...
Roles del Instructor y del Aprendiz en la estrategia de Formacin por ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Tomado <strong>de</strong> Docum<strong>en</strong>to FAQ´s Seminario FpP 2006.<br />
<strong>Roles</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong> y <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>estrategia</strong><br />
<strong>de</strong> Formación <strong>por</strong> Proyectos<br />
Rol <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong><br />
Con <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>estrategia</strong> <strong>de</strong> <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong>aje <strong>por</strong> Proyectos,<br />
el rol <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong> cambia, y se amplia, con respecto al mo<strong><strong>de</strong>l</strong>o<br />
educativo tradicional.<br />
Una primera consi<strong>de</strong>ración es que el <strong>Instructor</strong> ya no pue<strong>de</strong>, ni <strong>de</strong>be,<br />
trabajar <strong>de</strong> forma ais<strong>la</strong>da, sino que es imprescindible que trabaje <strong>en</strong><br />
equipo con otros <strong>Instructor</strong>es. En este contexto, es im<strong>por</strong>tante<br />
subrayar que se hace necesario que el <strong>Instructor</strong> asuma que -fr<strong>en</strong>te<br />
al grupo, fr<strong>en</strong>te a otros <strong>Instructor</strong>es- ti<strong>en</strong>e saberes (conocimi<strong>en</strong>tos,<br />
habilida<strong>de</strong>s, actitu<strong>de</strong>s…) que pue<strong>de</strong> compartir, y ti<strong>en</strong>e otros saberes<br />
que t<strong>en</strong>drá que ir adquiri<strong>en</strong>do.<br />
Junto a lo anterior, hay que seña<strong>la</strong>r que <strong>en</strong> el uso <strong>de</strong> Estrategias<br />
Activas se pued<strong>en</strong> difer<strong>en</strong>ciar dos gran<strong>de</strong>s ámbitos <strong>en</strong> los que el<br />
<strong>Instructor</strong> <strong>de</strong>be <strong>de</strong>sempeñarse como profesional. Por una parte, el<br />
<strong>Instructor</strong> se <strong>de</strong>sempeña como especialista <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminada(s)<br />
temática(s); <strong>por</strong> otra parte, el <strong>Instructor</strong> actúa como tutor <strong>en</strong> el<br />
<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> los difer<strong>en</strong>tes trabajos que se p<strong>la</strong>ntean <strong>en</strong> el au<strong>la</strong>.<br />
Des<strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva <strong><strong>de</strong>l</strong> especialista, el <strong>Instructor</strong> <strong>de</strong>berá:<br />
- Poner sus conocimi<strong>en</strong>tos y experi<strong>en</strong>cia técnica al servicio <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> sus Apr<strong>en</strong>dices.<br />
- Actualizarse perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> su(s) campo(s) <strong>de</strong><br />
especialidad(s).<br />
- Incor<strong>por</strong>ar nuevos conocimi<strong>en</strong>tos a <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s formativas.<br />
- …<br />
Como tutor y facilitador <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong><strong>de</strong>l</strong> trabajo <strong>en</strong> el au<strong>la</strong>, el<br />
<strong>Instructor</strong> <strong>de</strong>berá actuar como:<br />
- P<strong>la</strong>nificador <strong>de</strong> los Proyectos.<br />
- Guía y dinamizador <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong> los Apr<strong>en</strong>dices.<br />
- Observador activo y perman<strong>en</strong>te ori<strong>en</strong>tado al apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> los<br />
Apr<strong>en</strong>dices.<br />
- Facilitador <strong><strong>de</strong>l</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> sus Apr<strong>en</strong>dices.<br />
- Regu<strong>la</strong>dor <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong> los difer<strong>en</strong>tes grupos <strong>de</strong> trabajo.
Tomado <strong>de</strong> Docum<strong>en</strong>to FAQ´s Seminario FpP 2006.<br />
- Evaluador <strong>de</strong> los procesos <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje, <strong>de</strong> su propio trabajo<br />
y <strong><strong>de</strong>l</strong> proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> los trabajos que se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>n<br />
<strong>en</strong> el au<strong>la</strong>.<br />
Po<strong>de</strong>mos concretar un poco más todo lo anterior, c<strong>en</strong>trando <strong>la</strong> mirada<br />
<strong>en</strong> el trabajo <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong> a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> <strong>de</strong>finir y seleccionar un<br />
Proyecto.<br />
De manera g<strong>en</strong>érica, po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>cir que el primer trabajo <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
<strong>Instructor</strong> 1 es el <strong>de</strong> participar <strong>en</strong> <strong>la</strong> consolidación <strong>de</strong> un equipo <strong>de</strong><br />
trabajo, que con una mirada amplia pueda dar respuesta a <strong>la</strong>s<br />
necesida<strong>de</strong>s formativas que p<strong>la</strong>ntea cada una <strong>de</strong> los Programas <strong>de</strong><br />
formación <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que él está implicado. Es <strong>de</strong>cir, el <strong>Instructor</strong>, <strong>en</strong><br />
interre<strong>la</strong>ción con otros <strong>Instructor</strong>es, ti<strong>en</strong>e que t<strong>en</strong>er una visión c<strong>la</strong>ra<br />
<strong>de</strong> los resultados <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje (referidos a Compet<strong>en</strong>cias) que el<br />
<strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong> ti<strong>en</strong>e que haber logrado tras haber finalizado <strong>la</strong> formación<br />
correspondi<strong>en</strong>te a cada Programa <strong>de</strong> formación.<br />
La sigui<strong>en</strong>te tarea <strong><strong>de</strong>l</strong> equipo <strong>de</strong> <strong>Instructor</strong>es, es <strong>la</strong> <strong>de</strong> anticipar y<br />
prever posibles propuestas <strong>de</strong> trabajo (Proyectos, Análisis <strong>de</strong><br />
Servicios, Estudio <strong>de</strong> Casos, Simu<strong>la</strong>ciones…) que, <strong>en</strong> principio,<br />
puedan cubrir y <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong> los resultados <strong>de</strong><br />
apr<strong>en</strong>dizaje que se requier<strong>en</strong> <strong>en</strong> el programa <strong>de</strong> formación.<br />
Este es un trabajo complejo, que requiere bastante <strong>de</strong>dicación,<br />
flexibilidad y creatividad <strong>por</strong> parte <strong>de</strong> los <strong>Instructor</strong>es; con todo,<br />
también hay que <strong>de</strong>cir que el mismo no ti<strong>en</strong>e <strong>por</strong>qué quedar<br />
completam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>finido y acotado <strong>en</strong> esta primera aproximación.<br />
Des<strong>de</strong> <strong>la</strong> experi<strong>en</strong>cia práctica, se pue<strong>de</strong> seña<strong>la</strong>r que si bi<strong>en</strong> hay que<br />
t<strong>en</strong>er una mirada global sobre todo el proceso, es imprescindible<br />
concretar <strong>la</strong>s primeras acciones, los primeros trabajos a <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<br />
<strong>en</strong> el au<strong>la</strong> (<strong>por</strong> ejemplo, <strong>la</strong>s propuestas <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera actividad <strong>de</strong><br />
proyecto), <strong>de</strong> manera que se puedan ir concretando <strong>la</strong>s propuestas y<br />
trabajos sigui<strong>en</strong>tes con posterioridad.<br />
1 Si bi<strong>en</strong> aquí se seña<strong>la</strong> que este es “trabajo <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong>”, es evid<strong>en</strong>te que este trabajo <strong>de</strong>be ser<br />
guiado y estructurado <strong>por</strong> el Coordinador correspondi<strong>en</strong>te, que pue<strong>de</strong> contar con <strong>la</strong> ayuda <strong><strong>de</strong>l</strong> Formador<br />
<strong>de</strong> <strong>Instructor</strong>es o Asesor Pedagógico.
Tomado <strong>de</strong> Docum<strong>en</strong>to FAQ´s Seminario FpP 2006.<br />
A partir <strong>de</strong> ahí, se hace necesario concretar ya <strong>la</strong>s primeras<br />
propuestas <strong>de</strong> trabajo. De forma esquemática, po<strong>de</strong>mos repres<strong>en</strong>tar<br />
el trabajo a realizar con el sigui<strong>en</strong>te esquema:<br />
Reunión <strong>de</strong><br />
<strong>Instructor</strong>es<br />
Análisis<br />
<strong>por</strong>m<strong>en</strong>orizado <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
propuesta<br />
E<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
Propuesta <strong>de</strong><br />
trabajo<br />
Definición <strong>de</strong><br />
Criterios /<br />
Mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />
Evaluación<br />
- Lluvia <strong>de</strong> i<strong>de</strong>as<br />
- Análisis / Argum<strong>en</strong>tación<br />
- Selección <strong>de</strong> una propuesta<br />
- Resultados <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje a <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<br />
- Dificulta<strong>de</strong>s problemas que p<strong>la</strong>ntea<br />
- Delimitación (aproximada) <strong>de</strong> tiempos y recursos<br />
- Rol <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong> y <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong> / Organización<br />
para el trabajo<br />
- Activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje a <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<br />
- Descripción y <strong><strong>de</strong>l</strong>imitación <strong>de</strong> <strong>la</strong> propuesta<br />
- Material para el <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong> / Grupo<br />
- P<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> acciones / Cronograma<br />
- Preparación <strong>de</strong> recursos / materiales<br />
- …<br />
- Delimitación <strong>de</strong> Criterios / Mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />
Evaluación<br />
- Análisis <strong>de</strong> Criterios / Mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Evaluación<br />
- P<strong>la</strong>nificación y Operativización <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evaluación<br />
Estas fases <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación y alistami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los procesos a<br />
<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>en</strong> el au<strong>la</strong> son c<strong>la</strong>ves para el bu<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> los<br />
Proyectos, <strong>por</strong> lo que <strong>de</strong>berán <strong>de</strong>dicárseles los tiempos y recursos<br />
que sean necesarios a tal fin.<br />
La sigui<strong>en</strong>te función <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong>, es dinamizar <strong>en</strong> el au<strong>la</strong> <strong>la</strong><br />
propuesta <strong>de</strong> trabajo o Proyecto que se va a p<strong>la</strong>ntear a los<br />
Apr<strong>en</strong>dices. En este mom<strong>en</strong>to, <strong>la</strong>s principales funciones <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong><br />
serán:<br />
- Pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad.<br />
- Dinamización <strong>de</strong> los equipos.<br />
- Regu<strong>la</strong>ción <strong><strong>de</strong>l</strong> apr<strong>en</strong>dizaje:<br />
• Detección <strong>de</strong> dificulta<strong>de</strong>s y errores.<br />
• Interrogación y guía.<br />
• Ayudas y a<strong>por</strong>tes <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos.<br />
• Demanda <strong>de</strong> concreción, calidad y rigor.
• Ubicación <strong>de</strong> espacios y recursos.<br />
• …<br />
- Id<strong>en</strong>tificación y recogida <strong>de</strong> evid<strong>en</strong>cias<br />
- …<br />
Tomado <strong>de</strong> Docum<strong>en</strong>to FAQ´s Seminario FpP 2006.<br />
Todo ello, siempre, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una actitud <strong>de</strong> disponibilidad y proximidad,<br />
pero también como se ha seña<strong>la</strong>do <strong>de</strong> concreción, calidad y rigor<br />
(tanto <strong>en</strong> lo re<strong>la</strong>tivo a los cont<strong>en</strong>idos/resultados como a los procesos<br />
y tiempos que conllevan).<br />
Rol <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong><br />
También -y, sobre todo- el papel <strong>de</strong> <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong> cambia con <strong>la</strong><br />
implem<strong>en</strong>tación <strong><strong>de</strong>l</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>por</strong> proyectos <strong>en</strong> los ambi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
apr<strong>en</strong>dizaje. En este s<strong>en</strong>tido, <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> los Apr<strong>en</strong>dices se ve<br />
ampliada <strong>en</strong> una doble verti<strong>en</strong>te; <strong>por</strong> una parte, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el compromiso<br />
y trabajo personal, y, <strong>por</strong> otra parte, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su integración y<br />
<strong>de</strong>sempeño <strong>en</strong> el contexto <strong>de</strong> un grupo/equipo <strong>de</strong> trabajo.<br />
De esta manera, el <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong>, que <strong>en</strong> un mo<strong><strong>de</strong>l</strong>o tradicional <strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>señanza ti<strong>en</strong>e como activida<strong>de</strong>s principales <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />
a) recepción <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos,<br />
b) ejercitación y/o memorización,<br />
c) p<strong>la</strong>smación <strong>de</strong> lo ejercitado/memorizado (normalm<strong>en</strong>te,<br />
mediante un exam<strong>en</strong>)<br />
pasa a t<strong>en</strong>er una mayor diversidad <strong>de</strong> acciones <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que implicarse<br />
y mediante <strong>la</strong>s cuales ir estructurando y construy<strong>en</strong>do su apr<strong>en</strong>dizaje.<br />
Entre esta multiplicidad <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s posibles, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>la</strong>s<br />
sigui<strong>en</strong>tes 2 :<br />
Analizar situaciones reales, complejas y retadoras pres<strong>en</strong>tadas<br />
<strong>por</strong> el <strong>Instructor</strong>.<br />
Buscar, estudiar y aplicar información <strong>de</strong> diversas fu<strong>en</strong>tes<br />
(Internet, Biblioteca Digital, biblioteca <strong><strong>de</strong>l</strong> campus, textos,<br />
artículos, consultas a expertos <strong>de</strong> organizaciones y empresas)<br />
para ofrecer soluciones fundam<strong>en</strong>tadas.<br />
Compartir <strong>la</strong>s soluciones con los miembros <strong><strong>de</strong>l</strong> grupo, buscando<br />
<strong>en</strong>tre todos, <strong>de</strong> forma co<strong>la</strong>borativa, <strong>la</strong> solución más viable.<br />
2 Martín, M. (2002).
Tomado <strong>de</strong> Docum<strong>en</strong>to FAQ´s Seminario FpP 2006.<br />
Utilizar <strong>la</strong>s tecnologías <strong>de</strong> <strong>la</strong> información para apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r,<br />
investigar, exponer e interactuar con el <strong>Instructor</strong> y sus<br />
compañeros.<br />
Consultar al <strong>Instructor</strong> y a otros expertos para pedir ori<strong>en</strong>tación<br />
cuando lo necesita.<br />
Participar <strong>en</strong> <strong>la</strong> organización y administración <strong><strong>de</strong>l</strong> proceso<br />
comparti<strong>en</strong>do responsabilida<strong>de</strong>s con sus compañeros.<br />
Participar <strong>en</strong> sesiones <strong>de</strong> grupo para reflexionar sobre el<br />
proceso, los resultados logrados y proponer juntos soluciones<br />
<strong>de</strong> mejora bajo <strong>la</strong> guía <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>Instructor</strong>.<br />
…<br />
Como pue<strong>de</strong> apreciarse, si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes activida<strong>de</strong>s <strong><strong>de</strong>l</strong> proceso<br />
formativo están c<strong>en</strong>tradas <strong>en</strong> el <strong>Apr<strong>en</strong>diz</strong>, <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> se espera -y a<br />
qui<strong>en</strong> se impulsa y direcciona- a que:<br />
• asuma su responsabilidad para trabajar <strong>en</strong> equipo,<br />
• valore <strong>la</strong> necesidad e im<strong>por</strong>tancia <strong>de</strong> responsabilizarse <strong>de</strong><br />
su propio proceso <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje,<br />
• se si<strong>en</strong>ta parte integrante, y participe <strong>de</strong> forma activa, <strong>en</strong><br />
los procesos formativos que se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>n <strong>en</strong> el au<strong>la</strong>,<br />
• <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong> forma sistemática problemas y situaciones que<br />
requier<strong>en</strong> p<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> alternativas <strong>de</strong> solución <strong>de</strong> los<br />
mismos y toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones,<br />
• …<br />
El <strong>Instructor</strong> ti<strong>en</strong>e un papel <strong>de</strong>terminante <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición y<br />
estructuración <strong>de</strong> los ambi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje, <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong><br />
posibles proyectos o propuestas <strong>de</strong> trabajo, <strong>la</strong> guía y apoyo <strong>en</strong> el<br />
<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> los mismos, <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> rigor, concreción y calidad<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración y pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> los trabajos…