17.05.2013 Views

El origen de los ritos escolares en la Provincia - Dirección General ...

El origen de los ritos escolares en la Provincia - Dirección General ...

El origen de los ritos escolares en la Provincia - Dirección General ...

SHOW MORE
SHOW LESS

¡Convierta sus PDFs en revista en línea y aumente sus ingresos!

Optimice sus revistas en línea para SEO, use backlinks potentes y contenido multimedia para aumentar su visibilidad y ventas.

ESCUELAS<br />

CENTENARIAS<br />

Los<br />

seres humanos a<br />

diario practicamos<br />

numerosos rituales, aún <strong>de</strong>sconoci<strong>en</strong>do<br />

su significado y s<strong>en</strong>tido.<br />

Rara vez indagamos <strong>en</strong> su<br />

<strong>orig<strong>en</strong></strong>. Con <strong>los</strong> <strong>ritos</strong> <strong>esco<strong>la</strong>res</strong><br />

ocurre lo mismo. No nos preguntamos<br />

quién habrá inv<strong>en</strong>tado<br />

el <strong>de</strong><strong>la</strong>ntal para ir a <strong>la</strong> escue<strong>la</strong>,<br />

s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te lo usamos. Al<br />

formar fi<strong>la</strong>, a nadie se le ocurre<br />

p<strong>la</strong>ntear que no izará <strong>la</strong> ban<strong>de</strong>ra<br />

hasta que le cu<strong>en</strong>t<strong>en</strong> el nombre<br />

<strong>de</strong>l autor <strong>de</strong> tal ceremonia, simplem<strong>en</strong>te<br />

lo hace.<br />

En <strong>de</strong>finitiva, quizás qui<strong>en</strong>es<br />

han izado <strong>la</strong> ban<strong>de</strong>ra arg<strong>en</strong>tina<br />

cada mañana, usado el guardapolvo<br />

b<strong>la</strong>nco <strong>en</strong> <strong>la</strong> escue<strong>la</strong>, <strong>la</strong><br />

escarape<strong>la</strong> <strong>en</strong> cada acto patrio,<br />

<strong>de</strong>sconozcan que fue Atanasio<br />

Lanz qui<strong>en</strong> propuso cumplir con<br />

esa serie <strong>de</strong> prácticas <strong>en</strong> <strong>los</strong><br />

establecimi<strong>en</strong>tos educativos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> <strong>Provincia</strong> <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires, incorporadas<br />

cerca <strong>de</strong>l 1900 y que<br />

sigu<strong>en</strong> vig<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad.<br />

Fue este doc<strong>en</strong>te, proce<strong>de</strong>nte<br />

<strong>de</strong> España, al que el propio<br />

Domingo Faustino Sarmi<strong>en</strong>to<br />

–<strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> Director G<strong>en</strong>eral<br />

<strong>de</strong> Escue<strong>la</strong>s- le firmó <strong>la</strong> revalidación<br />

<strong>de</strong> su título para po<strong>de</strong>r ejercer<br />

<strong>en</strong> nuestro país. Y mi<strong>en</strong>tras<br />

<strong>la</strong> aristocracia porteña, a tono<br />

con <strong>la</strong> nueva época, <strong>en</strong>viaba a<br />

sus hijos a estudiar a Europa,<br />

16 ABC<br />

EPB Nº1. Cumplió 131 años <strong>la</strong> primera escue<strong>la</strong> primaria <strong>de</strong> Berazategui<br />

<strong>El</strong> <strong>orig<strong>en</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

<strong>ritos</strong> <strong>esco<strong>la</strong>res</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>Provincia</strong><br />

<strong>El</strong> izami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ban<strong>de</strong>ra,<br />

el uso <strong>de</strong>l<br />

guardapolvo<br />

b<strong>la</strong>nco, <strong>la</strong><br />

utilización <strong>de</strong>l<br />

cua<strong>de</strong>rno <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

tarea esco<strong>la</strong>r,<br />

fueron algunas<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s prácticas<br />

instauradas por<br />

Atanasio Lanz,<br />

el fundador <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> EPB N°1 <strong>de</strong><br />

Berazategui.<br />

Lanz apostó a <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Escue<strong>la</strong> <strong>de</strong> Educación Primaria<br />

N°1 <strong>de</strong> Berazategui, convirtiéndose<br />

<strong>en</strong> el primer establecimi<strong>en</strong>to<br />

público <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong> todo<br />

el partido, y con el cual se inicia<br />

<strong>la</strong> educación <strong>en</strong> el mismo.<br />

A esa escue<strong>la</strong> concurr<strong>en</strong> hoy <strong>los</strong><br />

hijos <strong>de</strong> una c<strong>la</strong>se media integrada<br />

por doc<strong>en</strong>tes, empleados,<br />

albañiles, médicos, abogados,<br />

trabajadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> fábrica Rigolleau,<br />

<strong>de</strong>l Servicio P<strong>en</strong>it<strong>en</strong>ciario,<br />

<strong>de</strong> Seguridad, bancarios. “La<br />

g<strong>en</strong>te trabajadora que le pone<br />

el hombro a <strong>la</strong> escue<strong>la</strong>”, dice su<br />

directora, C<strong>la</strong>udia <strong>El</strong>izabeth Vera.<br />

Prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Berazategui y<br />

zonas aledañas, <strong>los</strong> alumnos <strong>de</strong><br />

hoy reemp<strong>la</strong>zan a esa pob<strong>la</strong>ción<br />

original emin<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te rural,<br />

que habitaba una zona don<strong>de</strong><br />

todo era campo.<br />

En realidad, esta escue<strong>la</strong> c<strong>en</strong>t<strong>en</strong>aria<br />

–que cumplió 131 años el<br />

último 16 <strong>de</strong> agosto- pert<strong>en</strong>eció<br />

<strong>en</strong> sus inicios al partido <strong>de</strong> Quilmes.<br />

Pero <strong>en</strong> 1960, cuando se<br />

produjo <strong>la</strong> división <strong>en</strong>tre ese distrito<br />

y el <strong>de</strong> Berazategui, quedó<br />

<strong>de</strong>finitivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> éste último, y<br />

comparte hoy su edificio con <strong>la</strong><br />

Escue<strong>la</strong> Secundaria Básica Nº4.<br />

Fue creada cuando transcurría<br />

<strong>la</strong> presi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> Nicolás<br />

Avel<strong>la</strong>neda, promotor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

inmigración, <strong>la</strong> universidad pública<br />

y <strong>la</strong> fe<strong>de</strong>ralización <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os<br />

Aires, fervi<strong>en</strong>te <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sor<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s i<strong>de</strong>as sarmi<strong>en</strong>tinas <strong>de</strong><br />

fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> escue<strong>la</strong>s.<br />

<strong>El</strong> edificio esco<strong>la</strong>r se as<strong>en</strong>tó<br />

por primera vez <strong>en</strong> <strong>la</strong> esquina <strong>de</strong><br />

148 y 21, <strong>en</strong> el Barrio San Francisco.<br />

Cambió varias veces <strong>de</strong><br />

lugar ya que fue <strong>de</strong>teriorándose<br />

con el correr <strong>de</strong> <strong>los</strong> años, <strong>de</strong>bido<br />

a que era <strong>de</strong> <strong>la</strong>dril<strong>los</strong> unidos con<br />

barro, típico modo <strong>de</strong> construcción<br />

<strong>de</strong> antaño. Según consta<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> Estadística Esco<strong>la</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>Provincia</strong> <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires F° 531


Pi<strong>la</strong>-Zárate, <strong>en</strong> 1878 contaba con<br />

una matrícu<strong>la</strong> original <strong>de</strong> 33 varones<br />

y tres niñas, mucho m<strong>en</strong>or<br />

que <strong>la</strong> actual, que llega casi a<br />

800 alumnos.<br />

Llegaban niños y niñas <strong>de</strong> todos<br />

<strong>los</strong> alre<strong>de</strong>dores, incluso <strong>de</strong> lugares<br />

cercanos a Ezpeleta y Flor<strong>en</strong>cio<br />

Vare<strong>la</strong>. Viajaban montados <strong>en</strong><br />

petisos o cabal<strong>los</strong>, <strong>en</strong> pequeños<br />

carros y <strong>la</strong> gran mayoría, a pie.<br />

Años más tar<strong>de</strong>, <strong>la</strong> escue<strong>la</strong> se<br />

tras<strong>la</strong>dó a una casona, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

calles 150 y 24, y finalm<strong>en</strong>te<br />

com<strong>en</strong>zó a funcionar <strong>en</strong> su actual<br />

ubicación: <strong>la</strong> calle 24 <strong>en</strong>tre<br />

149A y 150, <strong>en</strong> <strong>la</strong> localidad <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong> España.<br />

Mi<strong>en</strong>tras <strong>en</strong> el mundo, <strong>en</strong> 1877,<br />

Thomas Alva Edison inv<strong>en</strong>taba<br />

el fonógrafo; León Tolstoi publicaba<br />

su nove<strong>la</strong> Ana Kar<strong>en</strong>ina;<br />

se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ba el transporte <strong>de</strong><br />

carne conge<strong>la</strong>da <strong>en</strong> buques frigoríficos<br />

y estal<strong>la</strong>ba <strong>la</strong> guerra <strong>en</strong>tre<br />

Turquía y Rusia por el control <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> Balcanes, Don Atanasio Lanz<br />

com<strong>en</strong>zó a vislumbrar <strong>la</strong> forma<br />

<strong>de</strong> difundir y conci<strong>en</strong>tizar, a nivel<br />

nacional, <strong>la</strong> incipi<strong>en</strong>te arg<strong>en</strong>tinidad<br />

<strong>de</strong>l mom<strong>en</strong>to. Para lograrlo,<br />

precisam<strong>en</strong>te, implem<strong>en</strong>tó el iza-<br />

mi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ban<strong>de</strong>ra, el recitado<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> oración a el<strong>la</strong> todos <strong>los</strong> días<br />

y el uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> escarape<strong>la</strong>, algo inédito<br />

para <strong>la</strong> época, según re<strong>la</strong>ta<br />

<strong>la</strong> directora Vera.<br />

También resultó innovador <strong>la</strong> incorporación<br />

<strong>de</strong>l festejo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s celebraciones<br />

patrias con <strong>la</strong> comunidad<br />

ESCUELAS CENTENARIAS<br />

y <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s, una modalidad<br />

que continúa vig<strong>en</strong>te, como cuando<br />

se recuerdan fechas como el<br />

25 <strong>de</strong> Mayo o el 9 <strong>de</strong> Julio.<br />

Cuando Lanz sumó a <strong>los</strong> <strong>ritos</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> vida esco<strong>la</strong>r el empleo <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong><strong>la</strong>ntal b<strong>la</strong>nco para <strong>los</strong> alumnos,<br />

lo p<strong>en</strong>só como una pr<strong>en</strong>da<br />

que sirviera <strong>de</strong> protección y<br />

significara igualdad <strong>en</strong>tre pares.<br />

Hasta ese <strong>en</strong>tonces <strong>los</strong> chicos<br />

iban con su ropa particu<strong>la</strong>r a<br />

c<strong>la</strong>ses, no había nada que <strong>los</strong><br />

i<strong>de</strong>ntificara ni unificara. Dispuso<br />

el uso <strong>de</strong>l guardapolvo, a<strong>de</strong>más,<br />

para proteger <strong>la</strong> ropa <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

alumnos, ya que luego <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tareas<br />

educativas que él dictaba,<br />

su esposa impartía activida<strong>de</strong>s<br />

plásticas, costura y bordado.<br />

Si bi<strong>en</strong> el español <strong>de</strong>dicó su vida<br />

a <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia y creó <strong>la</strong> Escue<strong>la</strong><br />

Primaria N°1 <strong>de</strong> Berazategui<br />

cuando era maestro, recién<br />

pudo instaurar <strong>los</strong> rituales <strong>esco<strong>la</strong>res</strong><br />

unos años <strong>de</strong>spués,<br />

hacia 1890, cuando ejercía <strong>la</strong><br />

dirección <strong>de</strong>l establecimi<strong>en</strong>to.<br />

En una época don<strong>de</strong> el presi<strong>de</strong>nte<br />

Nicolás Avel<strong>la</strong>neda fom<strong>en</strong>taba<br />

<strong>los</strong> proyectos educativos <strong>de</strong><br />

Sarmi<strong>en</strong>to con <strong>la</strong> fundación <strong>de</strong><br />

escue<strong>la</strong>s primarias, normales y<br />

colegios nacionales, Lanz aportó<br />

al <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación el<br />

uso <strong>de</strong>l cua<strong>de</strong>rno <strong>en</strong> reemp<strong>la</strong>zo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s pizarras manuales, e<br />

implem<strong>en</strong>tó <strong>la</strong> alfabetización <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> alumnos <strong>en</strong> 75 días hábiles.<br />

Pero <strong>de</strong>mostró <strong>la</strong> eficacia <strong>de</strong>l<br />

método <strong>en</strong> forma práctica, ya<br />

que sus educandos apr<strong>en</strong>dieron<br />

a leer y escribir <strong>en</strong> sólo 68 días.<br />

De espíritu innovador, también<br />

fue un precursor al incorporar<br />

<strong>la</strong> copa <strong>de</strong> leche para <strong>los</strong> chicos<br />

<strong>en</strong> el ámbito esco<strong>la</strong>r. También<br />

se preocupó por unir el aspecto<br />

social al educacional.<br />

ABC 17

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!