16.09.2013 Views

La lengua gallega del siglo XIII en los calendarios de la Catedral de

La lengua gallega del siglo XIII en los calendarios de la Catedral de

La lengua gallega del siglo XIII en los calendarios de la Catedral de

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

LA LENGUA GALLEGA DEL<br />

SIGLO <strong>XIII</strong> EN LOS<br />

CALENDARIOS DE LA<br />

CATEDRAL DE MONDOÑEDO<br />

ENRIQUE CAL PARDO


PUBLICACIÓN ORIXINAL:<br />

CAL PARDO, Enrique: «<strong>La</strong> <strong>l<strong>en</strong>gua</strong> <strong>gallega</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>siglo</strong> <strong>XIII</strong> <strong>en</strong> <strong>los</strong><br />

cal<strong>en</strong>darios <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> Mondoñedo», <strong>en</strong> Manuel C. Díaz y<br />

Díaz (coord.), Escritos <strong>de</strong>dicados a José María Fernán<strong>de</strong>z Catón,<br />

León, C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Estudios e Investigación “San Isidoro”, 2004,<br />

vol. 1, pp. 111-131 (Colección Fu<strong>en</strong>tes y Estudios <strong>de</strong> Historia<br />

Leonesa / Caja España <strong>de</strong> Inversiones, Diócesis <strong>de</strong> León; n.º 100).


1. FUENTES<br />

Los Tumbos <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> Mondoñedo están formados por dos cal<strong>en</strong>darios y un<br />

Tumbo, l<strong>la</strong>mado Pechado. Nos vamos a fijar exclusivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>los</strong> l<strong>la</strong>mados cal<strong>en</strong>darios.<br />

Los dos cal<strong>en</strong>darios están escritos <strong>en</strong> pergamino distribuidos <strong>en</strong> dos columnas,<br />

una más estrecha, situada a <strong>la</strong> izquierda <strong>de</strong> cada folio, <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra el<br />

cal<strong>en</strong>dario propiam<strong>en</strong>te dicho, y otro más ancho, que vi<strong>en</strong>e a ser como una ag<strong>en</strong>da<br />

<strong>de</strong> todo aquello que <strong>los</strong> canónigos <strong>de</strong>bían realizar <strong>en</strong> cada día. En un principio<br />

parece que esta segunda columna estaba <strong>de</strong>stinada a reflejar <strong>la</strong> muerte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas<br />

que <strong>de</strong>jaban bi<strong>en</strong>es para su aniversario. De ahí que <strong>en</strong> varias ocasiones nos<br />

<strong>en</strong>contremos con <strong>la</strong> frase Eo<strong>de</strong>m die obiit (<strong>en</strong> este día murió). Por eso, quizá pueda<br />

<strong>de</strong>cirse que se trata, <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido un poco amplio, <strong>de</strong> un obituario, sobre todo el II.<br />

Pero, <strong>en</strong> un s<strong>en</strong>tido más estricto, conti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> fundación <strong>de</strong> aniversarios y <strong>de</strong> memorias<br />

que t<strong>en</strong>ían que hacer cada día <strong>los</strong> capitu<strong>la</strong>res. Pero esto, que hoy no t<strong>en</strong>dría<br />

valor para nosotros, está realzado con <strong>los</strong> bi<strong>en</strong>es por <strong>los</strong> que se pagaban <strong>los</strong> sueldos<br />

o maravedís asignados para cada aniversario. Por esta razón <strong>de</strong>sfi<strong>la</strong>n por estos folios<br />

<strong>los</strong> nombres <strong>de</strong> <strong>la</strong>s casas, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s viñas, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hereda<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> <strong>los</strong> sotos, con <strong>la</strong> indicación<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> lugares <strong>en</strong> que estaban radicados. De ahí el valor que reportan para el<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> geografía mindoni<strong>en</strong>se 1 .<br />

1 En varias catedrales <strong>de</strong> España se hal<strong>la</strong>n cal<strong>en</strong>darios con características semejantes a <strong>los</strong> nuestros. Así, por<br />

ejemplo, <strong>en</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> Oviedo, Cal<strong>en</strong>das I. Cfr.: V. M. RODRÍGUEZ VILLAR, Libro <strong>de</strong> Reg<strong>la</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

Cabildo (Cal<strong>en</strong>das I), Oviedo 2001. ÍD., Los Auctuaria <strong><strong>de</strong>l</strong> martirologio <strong>de</strong> Adon <strong><strong>de</strong>l</strong> Kal<strong>en</strong>das I <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>Catedral</strong> <strong>de</strong> Oviedo: Memoria Ecclesiae, XXI, Oviedo 2002. De gran importancia son también <strong>los</strong> <strong>de</strong><br />

León, por no hab<strong>la</strong>r <strong>de</strong> otros varios. Cfr. JOSÉ Mª FERNÁNDEZ CATÓN, San Mancio. Culto, ley<strong>en</strong>da y<br />

reliquias. Ensayo <strong>de</strong> crítica hagiográfica, León 1983 (Colección «Fu<strong>en</strong>tes y Estudios <strong>de</strong> Historia Leonesa»,<br />

núm. 30). MAURICIO HERRERO JIMÉNEZ, Los obituarios medievales. Colección docum<strong>en</strong>tal <strong><strong>de</strong>l</strong> Archivo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> León, X, León 1994 (Colección «Fu<strong>en</strong>tes y Estudios <strong>de</strong> Historia Leonesa», núm. 56). LUIS<br />

LÓPEZ SANTOS, Cal<strong>en</strong>darios litúrgicos leoneses: AL, 19, 1956, 119-141.<br />

67


Enrique Cal Pardo<br />

<strong>La</strong> letra <strong>de</strong> <strong>los</strong> cal<strong>en</strong>darios es gótica, <strong>de</strong> una pulcritud notable. Refleja el cal<strong>en</strong>dario<br />

<strong>de</strong> Adón o Usuardo, <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>siglo</strong> <strong>XIII</strong>. Es <strong>de</strong> notar que el Cal<strong>en</strong>dario II carece<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> mes <strong>de</strong> diciembre. Quizá se perdió el cua<strong>de</strong>rnillo <strong>de</strong> pergamino que correspondía<br />

a este mes. Se <strong>de</strong>berá advertir que <strong>los</strong> cal<strong>en</strong>darios o martirologios propiam<strong>en</strong>te<br />

dichos están distribuidos <strong>de</strong> forma diversa. El Cal<strong>en</strong>dario primero conti<strong>en</strong>e<br />

<strong>en</strong> cada folio 6 días <strong>de</strong> cada mes (tres <strong>en</strong> el recto o anverso y otros tres <strong>en</strong> el<br />

reverso). En cambio, el Cal<strong>en</strong>dario II conti<strong>en</strong>e, <strong>en</strong> cada folio, so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te cuatro<br />

días <strong><strong>de</strong>l</strong> mes (2 <strong>en</strong> el anverso y otros dos <strong>en</strong> el reverso). <strong>La</strong> letra <strong>de</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da es,<br />

bi<strong>en</strong> semigótica, bi<strong>en</strong> carolingia, bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> otra índole, <strong>en</strong> consonancia con <strong>la</strong>s fechas<br />

<strong>en</strong> que fueron escritos <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos. El Cal<strong>en</strong>dario II compr<strong>en</strong><strong>de</strong> casi todos <strong>los</strong><br />

docum<strong>en</strong>tos que <strong>en</strong>cierra el I; pero también ti<strong>en</strong>e otros posteriores a <strong>los</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> I. Por<br />

eso pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>cirse que el II es <strong>de</strong> época algún tanto posterior a <strong>la</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> I.<br />

Al <strong>en</strong>cua<strong>de</strong>rnarse <strong>los</strong> cal<strong>en</strong>darios se le unieron varios docum<strong>en</strong>tos, unos al<br />

principio y otros al fin, y estos docum<strong>en</strong>tos son <strong>los</strong> más antiguos que se conservan.<br />

Por eso para <strong>la</strong> docum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>siglo</strong>s XII, <strong>XIII</strong> y primera mitad <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

XIV es necesario acudir a estos cal<strong>en</strong>darios, auténticos tumbos <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral. En<br />

muchos <strong>de</strong> <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos dice el notario que escribe <strong>la</strong> carta <strong>en</strong> el ∫. Se trata,<br />

pues, <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> extraordinario valor para <strong>la</strong> historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong><br />

Mondoñedo y para otros temas muy variados. Todos <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos que, a<br />

continuación se transcrib<strong>en</strong>, están tomados <strong>de</strong> estos cal<strong>en</strong>darios –casi todos <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

cal<strong>en</strong>dario I, como se podrá observar–. El cal<strong>en</strong>dario I ti<strong>en</strong>e 177 folios, mi<strong>en</strong>tras<br />

que el 11 compr<strong>en</strong><strong>de</strong> so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te 97.<br />

El lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong> redacción <strong>de</strong> <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos es siempre el <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor<br />

(Mondoñedo), por eso se omite <strong>en</strong> <strong>la</strong> transcripción <strong>de</strong> <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos.<br />

2. LENGUA GALLEGA<br />

En cuanto a <strong>la</strong> <strong>l<strong>en</strong>gua</strong> <strong>gallega</strong> que se refleja <strong>en</strong> estos docum<strong>en</strong>tos, <strong>los</strong> más antiguos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> zona norteña <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra luc<strong>en</strong>se 2 , so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te dos pa<strong>la</strong>bras.<br />

2 Para un conocimi<strong>en</strong>to más perfecto <strong><strong>de</strong>l</strong> gallego incipi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> esta zona <strong><strong>de</strong>l</strong> norte <strong>de</strong> Galicia, habría que<br />

consultar también <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos gallegos <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>siglo</strong> <strong>XIII</strong> que se hal<strong>la</strong>n <strong>en</strong> <strong>la</strong> Colección Diplomática <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

68


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

El primer docum<strong>en</strong>to que transcribimos ya figura como totalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>spr<strong>en</strong>dido<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>la</strong>tín; se trata <strong>de</strong> un docum<strong>en</strong>to auténticam<strong>en</strong>te gallego. Los notarios,<br />

cuando redactaban un docum<strong>en</strong>to para el fuero interno <strong><strong>de</strong>l</strong> cabildo, lo escribían<br />

g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>tín. Pero cuando se trataba <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>stinados a personas<br />

aj<strong>en</strong>as al cabildo, echaban mano <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>l<strong>en</strong>gua</strong> <strong>gallega</strong>. Algunos docum<strong>en</strong>tos,<br />

incluso <strong>de</strong> fuero interno, se hal<strong>la</strong>n también redactados <strong>en</strong> gallego.<br />

No me correspon<strong>de</strong> a mí hacer un trabajo sobre <strong>la</strong>s características <strong>de</strong> este primitivo<br />

gallego, que, limitándonos al primer docum<strong>en</strong>to, ap<strong>en</strong>as si llevaba 30<br />

años <strong>de</strong> vida social. Pero el hecho <strong>de</strong> <strong>la</strong> perfección que ya <strong>en</strong>cierra hace p<strong>en</strong>sar<br />

que ese gallego se v<strong>en</strong>ía hab<strong>la</strong>ndo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> hacía mucho tiempo, si bi<strong>en</strong> no había<br />

alcanzado, por así <strong>de</strong>cirlo, <strong>la</strong> puesta <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo ni <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> sociedad.<br />

En cuanto al léxico sólo quisiera poner <strong>de</strong> manifiesto algunos términos que<br />

difier<strong>en</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> gallego <strong>de</strong> nuestros días y tal vez sean <strong>de</strong>sconocidos <strong>de</strong> <strong>los</strong> no especialista<br />

<strong>en</strong> el tema.<br />

Ca (ya que). Coygo (canónigo). Dayan (<strong>de</strong>án). Dulta (duda). Enallear (<strong>en</strong>aj<strong>en</strong>ar).<br />

En<strong>de</strong> (por ello). En s<strong>en</strong>bra (conjuntam<strong>en</strong>te). Enxeco (daño). Ficar (recaer).<br />

Guisa (manera). Firmidoy (firmeza). Iglesia (no <strong>en</strong>contré nunca <strong>la</strong> abreviatura<br />

yglia., iglia o eglia <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>da, <strong>de</strong> ahí que <strong>la</strong> haya transcrito siempre por iglesia<br />

y no por egrexa, egreja, ygreja. Ignoro cómo se pronunciaba <strong>en</strong> aquel<strong>los</strong> años).<br />

Lo (él, artículo). M<strong>en</strong>donnedo (Mondoñedo). O conto (quotum <strong>la</strong>tino, fórmu<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> unión <strong>en</strong>tre eras y días). Peuedro (presbítero). Que foy (que murió). Raçoeyro<br />

(racionero). Sanguelexados (que han sufrido una sangría). Sou o seu (su). Su<br />

(Sub=bajo). Testemoyas (bi<strong>en</strong> completo, bi<strong>en</strong> abreviado, testigos). Testemoyo<br />

(testimonio). Torto (daño). Vedro (antiguo). Y (ahí).<br />

En cuanto a <strong>la</strong> ortografía, aunque poco constante, parece que ya t<strong>en</strong>ía ciertas<br />

normas precisas, aunque no <strong><strong>de</strong>l</strong> todo fijas. Así, por ejemplo, el notario que,<br />

<strong>en</strong> <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos <strong>la</strong>tinos, escribe libro, cuando escribe <strong>en</strong> gallego siempre pondrá<br />

liuro. Y lo mismo podría <strong>de</strong>cirse <strong>de</strong> <strong>la</strong>urar, <strong>La</strong>urada, etc. Parece como si<br />

antes <strong>de</strong> r se pusiese siempre u o v. El verbo haber se escribe siempre sin h y normalm<strong>en</strong>te<br />

con u. Así auemos (t<strong>en</strong>emos). Deber siempre se escribe con v o u. El<br />

Archivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Catedral</strong> y que, <strong>en</strong> número <strong>de</strong> un total <strong>de</strong> 11, pued<strong>en</strong> verse transcritos <strong>en</strong> ENRIQUE CAL<br />

PARDO, Colección dipomática medieval do Arquivo da <strong>Catedral</strong> <strong>de</strong> Mondoñedo, Santiago 1999.<br />

69


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

<strong>de</strong> herda<strong>de</strong> que auemos na rua dos Ferreyros. a qual se <strong>de</strong>parte da / una parte<br />

das uossas casas et do saydo <strong><strong>de</strong>l</strong><strong>la</strong>s que foron <strong>de</strong> don Johan Froyas coigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo.<br />

/ et da outra parte <strong>de</strong>partese da herda<strong>de</strong> et do chantado <strong>de</strong> Johan<br />

Iohannis <strong>de</strong> Veyga et dos da pumare/ga. et da una testada <strong>de</strong>partese da herda<strong>de</strong><br />

que agora <strong>de</strong> nos t<strong>en</strong> Symon Paes coigo nosso / companeyro. damos esta leyra a<br />

uos sobraditos a foro <strong>de</strong> <strong>de</strong> soldariça. Et uos et uossa uoz <strong>de</strong>ue/<strong>de</strong>s a dar cada<br />

anno po<strong>la</strong> leyra sobredita ao cabidoo po<strong>la</strong> anniuersaria <strong>de</strong> Sancha Rica que foy<br />

/ hun (quizá falta un guarismo anterior al hun) soldos <strong>de</strong> Leon. ou a ualia <strong><strong>de</strong>l</strong>les.<br />

Et que esto seia certo et non u<strong>en</strong>na <strong>en</strong> dulta damosuos / <strong>en</strong><strong>de</strong> esta carta seel<strong>la</strong>da<br />

con nosso seello p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>te. Era <strong>de</strong> mill. et ccc et xx annos. et o quotum <strong>en</strong> /<br />

outro dia <strong>de</strong> kal<strong>en</strong>das janeyras.<br />

Et eu Martin Iohannis raçoeyro et notario publico da yglesia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo<br />

ui esta carta see<strong>la</strong>da / do seelo do cabidoo et figea aqui tras<strong>la</strong>dar <strong>de</strong> ueruo a<br />

ueruo. et suescriuo et meu / sinal ponno <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>. (Signo <strong>en</strong> el<br />

que se lee: Martinus Iohannis notarius).<br />

1283, diciembre, 9.<br />

2<br />

El obispo <strong>de</strong> Mondoñedo don Álvaro (1286-1297) rec<strong>la</strong>ma al clérigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> parroquia<br />

<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>boa cincu<strong>en</strong>ta sueldos leoneses para <strong>la</strong> memoria <strong><strong>de</strong>l</strong> rey don Alfonso y<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> otros reyes bi<strong>en</strong>hechores <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> Mondoñedo.<br />

Cal. I, f. 6v, f. 8v, (que pone <strong>la</strong> fecha <strong>de</strong> 1284); Tumbo Pechado, f. 88r.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 11-12.<br />

Nouerint vniuersi. quod Nos Aluarus miseracione diuina episcopus mindoni<strong>en</strong>sis.<br />

uidimus quamdam litteram domni Munionis pre/<strong>de</strong>cessoris nostri.<br />

cuius t<strong>en</strong>or talis est. 'Munius miseracione diuina episcopus mindoni<strong>en</strong>sis. a uos<br />

Pedro Paez nosso clerigo / <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>bona. sau<strong>de</strong> et b<strong>en</strong>diçon. Dizemosuos et mandamos<br />

que logo uista esta carta. que aduga<strong>de</strong>s por uos. ou / <strong>en</strong>uie<strong>de</strong>s os çinqu<strong>en</strong>ta<br />

.soldos. <strong>de</strong> leoneses que uos aue<strong>de</strong>s a dar da r<strong>en</strong>da <strong>de</strong>ssa figresia. ao dayan<br />

71


Enrique Cal Pardo<br />

et ao cabidoo / <strong>de</strong> nossa yglesia. a qu<strong>en</strong> os nos <strong>de</strong>mos por <strong>la</strong> alma <strong><strong>de</strong>l</strong> Rey don<br />

Alfonso (X). et dos outros reys que fezeron b<strong>en</strong> a nossa / yglesia et a nos. Et mandamosuos<br />

que lles responda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> aqui <strong>en</strong><strong>de</strong>ante con elles cada anno. et non a<br />

outro ningun. Vn<strong>de</strong> al non fasa<strong>de</strong>s. Datum in Vil<strong>la</strong>mayor <strong>en</strong> outro dia <strong>de</strong> santa<br />

Maria d-au<strong>en</strong>to. Era. m. ccc. xxi. Leuda a carta da<strong><strong>de</strong>l</strong><strong>la</strong>'. A qual carta nos outorgamos<br />

et confirmamos. et mandamos a uos Domingo Pe<strong>la</strong>ez / clerigo da yglesia<br />

<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>bona. et a os outros clerigos que ueer<strong>en</strong> <strong>de</strong>spoys <strong>de</strong> uos <strong>en</strong> essa yglesia.<br />

que <strong>de</strong><strong>de</strong>s os L .soldos. / ia dictos <strong>de</strong>s aqui <strong>en</strong><strong>de</strong>ante ao cabidoo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo.<br />

a qu<strong>en</strong> os uos mandamos dar. Datum <strong>en</strong>na Guarda .iii. / dias andados <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>c<strong>en</strong>bro. Era. m. ccc. xxvii (1289). Ego Martinus Iohannis porcionarius et<br />

notarius / publicus ecclesie mindoni<strong>en</strong>sis uidi supradictam litteram sigil<strong>la</strong>tam<br />

sigillo predicti domni episcopio et <strong>de</strong> mandato <strong>de</strong>cani / et capituli manu propria<br />

transcripsi. et signum meum consuetum apposui in testimonium ueritatis.<br />

Et littera escripta reposita est in thesauro ecclesie. (Signo, <strong>en</strong> el que se lee: Martinus<br />

Iohannis notarius).<br />

1289, diciembre, 3.<br />

3<br />

Testam<strong>en</strong>to <strong><strong>de</strong>l</strong> canónigo mindoni<strong>en</strong>se Domingo Pérez por el que, <strong>en</strong>tre otras<br />

cosas, dispone <strong>la</strong> celebración <strong>de</strong> Misas por su alma.<br />

Cal. I, f. 4v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 5v-6r.<br />

TESTAMENTUM DOMINICI PETRI CANONICI MINDONIENSIS<br />

In Dei nomine am<strong>en</strong>. Sabyan quantos esta carta vir<strong>en</strong>. como eu Domingo Perez<br />

coygo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo. iaz<strong>en</strong>do agrauiado / <strong>de</strong> door empero <strong>en</strong> todo meu boo<br />

acordo. faço et ordino meu testam<strong>en</strong>to <strong>en</strong> tal maneyra. Primeyram<strong>en</strong>te mando et<br />

offresco mina alma a Deus do çeo. et cetera. Item mando mina uinna <strong>de</strong> Caroçeyra<br />

a Affonso Iaurim. et a Pedro Iaurim / fillo <strong>de</strong> Martin Orel<strong>la</strong>. <strong>de</strong> promeo. <strong>en</strong><br />

72


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

tal guisa que se o un <strong><strong>de</strong>l</strong>les morrer. que fique <strong>en</strong>no outro a sua meata<strong>de</strong>. et por<br />

tal / condiçon que o que ficar seia peuedro. et por condiçon que Pedro Iaurim<br />

sea peuedro da Era <strong>de</strong> este testam<strong>en</strong>to ata .x. annos / conpridos. et que diga Missas<br />

por mina alma. et por <strong>los</strong> fieles <strong>de</strong> Deus. et se o non fezere que o bispo con o<br />

cabidoo lle / possan coller a sua meata<strong>de</strong>. et dal<strong>la</strong> a Affonso Iaurim se for peuedro.<br />

et cada que uagar. mando / que obispo et o cabidoo que a <strong>de</strong>m sempre toda<br />

a un clerigo peuedro digno que cante Missas por mina alma et po<strong>los</strong> fieles / <strong>de</strong><br />

Deus. et mando que pe<strong>la</strong> meata<strong>de</strong> <strong>de</strong> Affonso Iaurim sesse non queser ordinar <strong>de</strong><br />

Missa. que faça cantar cada anno. çem / Missas por mina alma. et po<strong>los</strong> fieles <strong>de</strong><br />

Deus. et el transido. obispo et o cabidoo que a d<strong>en</strong> a clerigo <strong>de</strong> meu linage / se o<br />

hy ouuer. ou a outro que sea digno que cante Missas por mina alma et po<strong>los</strong> fieles<br />

<strong>de</strong> Deus. et mando aynda a ambos que / <strong>de</strong>m cada anno .iiii or . soldos <strong>de</strong> Leon<br />

que eu assigney por esta uinna po<strong>la</strong> alma do bispo don Johane. et qu<strong>en</strong>quer que<br />

a teuer <strong>de</strong>s/poys <strong><strong>de</strong>l</strong>es pague sempre esta anniuersaria. Item mando po<strong>la</strong> mina<br />

casa do Curral <strong>en</strong> que moro. unna anniuersaria <strong>de</strong> .iii. soldos / <strong>de</strong> Leon cada<br />

anno. Item mando as compras que eu fiz <strong>en</strong>nos herdam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Pedro Ouequiz<br />

ao cabidoo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo por mina alma / saluo <strong>en</strong><strong>de</strong> os que <strong>de</strong>y <strong>en</strong> doaçom<br />

a Johan Dominguez meu criado. que son <strong>en</strong> Maariz. et que me façam cada anno<br />

.iiii or . anni/uersarias por mina alma. Et mando a Abril Peres raçoeyro <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo<br />

meu criado. a mina herda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Cesuras. que comprey / por cartas que<br />

hy ha. que a t<strong>en</strong>na <strong>en</strong> seus dias. et a reca<strong>de</strong>. et a pare b<strong>en</strong>. et poys <strong>de</strong> sua morte<br />

fique ao cabidoo / <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo. et <strong>en</strong>trem<strong>en</strong>te faça unna anniuersaria <strong>de</strong> .iii.<br />

soldos <strong>de</strong> Leon cada anno. et o cabidoo faça duas aniuersarias / <strong>de</strong>spoys <strong>de</strong> sua<br />

morte. <strong>de</strong> .iii. (repetido) soldos <strong>de</strong> Leon. Item assigno outra anniuersaria cada<br />

anno por mina alma. et po<strong>los</strong> / fieles <strong>de</strong> Deus. <strong>de</strong> .iii. soldos <strong>de</strong> Leon pe<strong>la</strong> mina<br />

uinna <strong>de</strong> Pedrido. Item assigno outra anniuersaria <strong>de</strong> .iii. soldos <strong>de</strong> Leon / cada<br />

anno pe<strong>la</strong> mina herda<strong>de</strong> <strong>de</strong> Maariz. Item assigno outra anniuersaria cada anno <strong>de</strong><br />

.iii. soldos <strong>de</strong> Leon. pelo meu / quinon do agro do Caneyro. Et poys da morte <strong>de</strong><br />

Johan Dominguez meu criado assigno et mando sex anniuersarias / <strong>de</strong> .iii. <strong>en</strong> soldos<br />

<strong>de</strong> Leon pe<strong>la</strong> minna vinna <strong>de</strong> Pedrido. et por todo<strong>los</strong> outros herdam<strong>en</strong>tos<br />

que a ese Johan Dominguez ia dito / <strong>de</strong>y <strong>en</strong> doaçom por <strong>en</strong> seus dias. et estas<br />

anniuersarias façan por mina alma. et po<strong>los</strong> fieles <strong>de</strong> Deus. et cetera. Et que / este<br />

meu testam<strong>en</strong>to seia firme et estauel et non possa uiir <strong>en</strong> dulta. roguey et man<strong>de</strong>y<br />

a Martin Iohannis racçoeyro et / notario publico <strong>de</strong> yglesia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo<br />

73


Enrique Cal Pardo<br />

que o escriuisse por sua mao propria. et posesse hy seu sinal. Esta foy feyta <strong>en</strong><br />

Vil<strong>la</strong>/mayor <strong>en</strong> outro dia <strong>de</strong> san Nico<strong>la</strong>o. Era. m. ccc. xxvii. Os que foron pres<strong>en</strong>tes.<br />

don Abril Eanes arçidiago <strong>de</strong> / Trasancos. don Pedro Diaz, arçidiago <strong>de</strong><br />

Mont<strong>en</strong>egro. Fernan Galmaro. Johan Fernan<strong>de</strong>z. Johan / Martinez Eychan. Martin<br />

Pe<strong>la</strong>ez <strong>de</strong> San Lour<strong>en</strong>ço. Pedro Leon. et outros muytos que uiron et oyron. /<br />

Et eu Martin Iohannes notario sobredito. pres<strong>en</strong>te fuy. et este testam<strong>en</strong>to escriui.<br />

et puy/ge hy meu sinal <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>. (Signo, <strong>en</strong> el que se lee: Martinus<br />

Iohannis notarius).<br />

1290, abril, 27.<br />

4<br />

El <strong>de</strong>án Juan Vidal y el cabildo aforaron a Fernando Eanes, a Pedro Eanes, a<br />

Juan Vare<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vi<strong>la</strong>oalle, a Pedro Martínez y a Marina Domínguez toda <strong>la</strong> heredad<br />

que Fernán Pérez poseía <strong>en</strong> Viloalle.<br />

Cal. I, f. 69v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 21 r-v.<br />

Sabyam quantos esta carta virem. commo nos Iohan Uidal dayan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo.<br />

et o cabidoo <strong>de</strong>sse mismo / logar. a uos Fernan Iohannis dicto da Costa.<br />

et a uossa muller. Marina Martinez. et a Pedro Eanes uosso yrmao. et a sua<br />

muller / Maria Perez. et a Johan Uarel<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>oalle. et a sua muller Mayor<br />

Leda. et a Pedro Martinez. et a sua muller Maria Martinez. / et a Marina<br />

Dominguez por razon <strong>de</strong> seus fil<strong>los</strong> que ha <strong>de</strong> Pay Martinez clerigo que. foy <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong>oalle. et a Maria Iohannis da / Fraga. et a Maria Fernan<strong>de</strong>z do Cer<strong>de</strong>yrido.<br />

et a seu marido. Pedro Martinez. et a Johan Asturao. et a sua muller Tereyia /<br />

Fernan<strong>de</strong>z. et a seu yrmao Fernando Asturao. damos et outorgamos por iur <strong>de</strong><br />

herda<strong>de</strong> para sempre. toda a herda<strong>de</strong> / chantada et por chantar. que Fernan<br />

Perez dicto Escriuan auia. et auia por auer <strong>de</strong> montes et fontes su u sino / <strong>de</strong><br />

Sancta Maria <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>oalle. Et nos todos sobreditos obligamosnos <strong>de</strong> dar cada<br />

anno por dia <strong>de</strong> San Luca / .viii. soldos. et iiii or d<strong>en</strong>arios <strong>de</strong> Leon ao cabidoo <strong>de</strong><br />

74


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

M<strong>en</strong>donnedo. po<strong>la</strong>s anniuersarias que o dito Fernan Perez mandou por / essa<br />

herda<strong>de</strong> ia dicta. Et para esto conprir et pagar estes dineiros sobreditos. obligamosnos<br />

todos <strong>en</strong> sembra por / nos et por todas nossas uozes. por quanta herda<strong>de</strong><br />

auemos et por auer <strong>de</strong>uemos <strong>en</strong>no casal <strong>de</strong> Gondim. et <strong>en</strong>no / casal que chaman<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> Rey, que son <strong>en</strong> esta figresia sobredita. et nos dayam et cabidoo<br />

obligamosnos <strong>de</strong> uos fazer / sempre esta herda<strong>de</strong> <strong>de</strong> paz a <strong>de</strong>reyto. et mandamos<br />

a Martin Iohannis raçoeyro et notario <strong>de</strong> nosa yglesia que nos faça / <strong>en</strong><strong>de</strong> carta<br />

con seu sinal. et a mayor firmidue fezemo<strong>la</strong> see<strong>la</strong>r <strong>de</strong> nosso seelo <strong>en</strong> testemoyo<br />

<strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>. / Feyta a carta <strong>en</strong> Vil<strong>la</strong>mayor .iiii or . dias por andar <strong>de</strong> mayo. Era. m.<br />

ccc. xxviii. Os que foron pres<strong>en</strong>tes / Ruy Perez coygo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo. Affonso<br />

Eanes clerigo <strong>de</strong> coro. Johan Amigo d-Ambroça Martin Eanes do Pumar. Pedro<br />

/ Uermu<strong>de</strong>z. Pedro Perez d-Argomoso. Saluador. et Fernan Perez do Pumar<br />

pedreyros. et outros muytos que uiron et oyron. / Et eu Martin Iohannis notario<br />

sobredito pres<strong>en</strong>te fuy. et por mandado das partes esta carta por minna mao<br />

/ / propia escriui. et ponno hy meu nome et meu sinal <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>.<br />

(Signo, <strong>en</strong> el que se lee: Martinus Iohannis notarius).<br />

1290, mayo, 15.<br />

5<br />

Encuesta sobre <strong>la</strong> jurisdicción temporal y percepción <strong>de</strong> diezmos <strong><strong>de</strong>l</strong> obispo <strong>de</strong><br />

Mondoñedo y <strong><strong>de</strong>l</strong> cabildo catedral <strong>en</strong> tierras <strong>de</strong> Romariz y <strong>La</strong>brada (San Pedro).<br />

Cal. I, f. 119r.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 133r-134v.<br />

CARTA DE ROMARIS ET DE LADRADA<br />

Era <strong>de</strong> mill et tres<strong>en</strong>tos et viinte et oyto annos xv dias <strong>de</strong> mayo. Commo pleyto<br />

fosse em cont<strong>en</strong>da <strong>de</strong> juyso / <strong>en</strong>tre Gonçaluo Fernan<strong>de</strong>s et Johan Barata clerigos<br />

<strong>de</strong> <strong>La</strong>urada da huna parte et <strong>de</strong> Johan Peres et Johan Pays clerigos <strong>de</strong> Romaris da<br />

75


Enrique Cal Pardo<br />

outra / et foron <strong>en</strong>fiados por ante Afonso Johannes arciprestes <strong>de</strong> costas <strong>de</strong> montes.<br />

<strong>de</strong>mandando estes clerigos <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada. a Pero Rega/<strong>la</strong>do <strong>de</strong> Lousada et a<br />

outros frigesses <strong>de</strong> Romaris o <strong>de</strong>semo do leyte et dos beserros que tinan no sou<br />

diaç<strong>en</strong>ço / et sobre lo vi<strong>la</strong>r d-Escoyrido commo <strong>de</strong>parte <strong>de</strong> Seixas et sobre lo<br />

monte <strong>de</strong> Branna Eixon. que <strong>de</strong>sian que era sou. / diaç<strong>en</strong>ço. Et os clerigos <strong>de</strong><br />

Romaris disseron que os ganados dos seus frigesses et dos <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada que estauan<br />

<strong>en</strong> moytas postas / polo anno et no mes et na semana <strong>en</strong> <strong>los</strong> diaç<strong>en</strong>ços <strong>de</strong>stas iglesias<br />

anbas et por esta raçon que nunca <strong>de</strong>ran n<strong>en</strong> usa/ram <strong>de</strong> dar <strong>de</strong>semo <strong>de</strong> leyte<br />

n<strong>en</strong> <strong>de</strong> beserros se non cada vm a seus clerigos don<strong>de</strong> eran frigesses et estas iglesias<br />

anbas / que s<strong>en</strong>pre assy vsaram. et do vil<strong>la</strong>r d-Escoyrido et <strong>de</strong> Branna Eixon<br />

que <strong>de</strong>sian os clerigos <strong>de</strong> Romaris que era seu diaç<strong>en</strong>ço et os clerigos <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada<br />

<strong>de</strong>sian que non. Et sobre estas cont<strong>en</strong>das este arciprestes sobredito. meteu estas<br />

partes em po<strong>de</strong>r / <strong>de</strong> hommes boos et a praser das partes sobreditas conu<strong>en</strong> a saber<br />

que es Me<strong>en</strong> Pays <strong>de</strong> Romaris homme bom dos clerigos <strong>de</strong> Ro/maris et Fernando<br />

Martines <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada homme bom dos clerigos <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada. aa tal rason que estes<br />

hommes boos que soubess<strong>en</strong> verda<strong>de</strong>s / <strong>en</strong> sy meesmos et em outros hommes boos<br />

vedrayos <strong>de</strong>stas frigessias sobreditas et <strong>en</strong> clerigos et em cape<strong>la</strong>es <strong>de</strong>stas / iglesias<br />

sobreditas que y esteueron et mays <strong>en</strong> quem estas partes sobreditas mandass<strong>en</strong>. Et<br />

commo achas<strong>en</strong> que estas iglesias / sobreditas vssar<strong>en</strong> do leyte et dos beserros et<br />

das outras cousas sobreditas <strong>de</strong> vedro tempo et <strong>de</strong> nouo et do vil<strong>la</strong>r / d-Escoirido<br />

<strong>de</strong> Branna Eixon et para <strong>la</strong> verda<strong>de</strong> que achassem que asy vsass<strong>en</strong> os clerigos et as<br />

iglesias por s<strong>en</strong>pre. et os hommes / boos anbos <strong>en</strong> s<strong>en</strong>bra recebemos este pleito<br />

<strong>de</strong>stas partes sobreditas et por mandado do arciprestes et por p<strong>en</strong>na <strong>de</strong> c<strong>en</strong> morabetinos<br />

/ da boa moneda aa tal rason que qual <strong>de</strong> estas partes alçasse cabeça <strong>de</strong> que<br />

<strong>en</strong>tre e<strong>la</strong>s mandass<strong>en</strong> por quitam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>en</strong>xeco et por pas / que perga estes c<strong>en</strong><br />

morabetinos os meos aa parte et os outros meos o arçiprestes da terra. Et nos os<br />

hommes boos esquerimos este pleito em / hommes vedrayos clerigos et leygos <strong>de</strong>stas<br />

figresias et nos outros doutros lugares que nos [que nos, repetido] estas partes<br />

mandaron. / Et achamos que os ganados <strong>de</strong>stas figresias que estauan <strong>en</strong> moytas<br />

postas no anno et no mes et na semana. et asy os / figreses <strong>de</strong> cada huna <strong>de</strong>stas<br />

figresias <strong>en</strong> seus diaç<strong>en</strong>ços dambos et do vil<strong>la</strong>r d-Escoirido achamos que usaron hy<br />

s<strong>en</strong>pre os / <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada et que era seu diaç<strong>en</strong>ço et a herda<strong>de</strong> et o monte <strong>de</strong> Branna<br />

Eixon que o usaram sempre os figreses dambas estas iglesias / Et o <strong>de</strong>semo do<br />

que y <strong>la</strong>urarem os <strong>de</strong> Romaris que se foron con el para sua iglesia <strong>de</strong> Romaris et<br />

76


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

que nunca lle foy <strong>de</strong>mandado / et outrossy os frigesses <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada <strong>de</strong> quanto <strong>la</strong>uraron<br />

em aquel monte <strong>de</strong> Branna Eixon. o <strong>de</strong>semo <strong>de</strong> aquel monte sobredito<br />

non/ca lle foy <strong>de</strong>mandado dos clerigos <strong>de</strong> Romaris. Et <strong>en</strong> aquel monte <strong>de</strong> Branna<br />

Eixon sobre dito achamos que se non ouuo y a /fasser cassa s<strong>en</strong> outorgam<strong>en</strong>to<br />

dambas estas yglesias. Et nos estes hommes boos sobreditos ouuemos conssello<br />

con lo archidiago da / terra et con este arçipreste. et con outros hommes boos et<br />

pe<strong>la</strong> uerda<strong>de</strong> que achamos <strong>de</strong> commo fora usado mandamos con conssello <strong>de</strong> /<br />

hommes boos por s<strong>en</strong>pre <strong>en</strong>tre estas iglesias que son <strong>de</strong> montanna et moy vesinas<br />

que do leyte et dos besserros que o <strong>de</strong> cada / hun friges v morasse et v teuesse a<br />

cabeça. <strong>de</strong> quanto usarem por sy et por seus mançebos et <strong>de</strong> quanto llee vier cada<br />

dia para / casa v morar et outrossy do monte da Branna Eixon achamos que foy<br />

sempre monte communeyro dambas estas iglesias sobreditas. / Et mandamos que<br />

os que y <strong>la</strong>urarem <strong>de</strong> Romaris que se vaan con todo seu <strong>de</strong>semo para sua iglesia <strong>de</strong><br />

Romaris. Et outrossy / mandamos que os que y <strong>la</strong>urar<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada que se vaiam<br />

con todo seu <strong>de</strong>semo para sua iglesia <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada. Et mandamos que n<strong>en</strong>hum<br />

homme non faça casa <strong>en</strong> este monte communeyro s<strong>en</strong> outorgam<strong>en</strong>to dambas estas<br />

iglesias et dos her<strong>de</strong>yros do monte. / Et estos mandos damos em lugar <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ças<br />

<strong>en</strong>tre estes clerigos et iglesias sobreditas et su a p<strong>en</strong>a sobredita / dos ç<strong>en</strong> morabetinos<br />

da boa moeda segundo Deus et nossas almas porque achamos que fora asy<br />

sempre vsado et por / pertim<strong>en</strong>to d-<strong>en</strong>x<strong>en</strong>co et <strong>de</strong> juyso et qual <strong>de</strong> estas partes quiser<br />

este mando em escrito mandamosllo dar a Esteuoo / Peres notario <strong>de</strong> Costas<br />

<strong>de</strong> Montes. Testemoyas que foron pres<strong>en</strong>tes Lopo Jeada Pay Batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>La</strong>urada<br />

Pay Peres da <strong>La</strong>me<strong>la</strong> Domingo / Gonçalues <strong>de</strong> Lousada et Martin Barata et outros<br />

moytos. Et esto foy a iglesia <strong>de</strong> Romaris. Eu Esteuoo Peres publico notario / jurado<br />

dado do bispo em Costas <strong>de</strong> Montes escripuy esta carta por mandado dos<br />

hommes boos et a petiçon dos clerigos <strong>de</strong> /<strong>La</strong>urada et puge y meu synal.<br />

Este he o tras<strong>la</strong>do da sobredita carta a qual eu Johan Ramos, notario publico<br />

do bispo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo <strong>en</strong> todo o seu bispado vy scripta <strong>en</strong> / pergamino<br />

<strong>de</strong> coyro. signada con signal <strong>de</strong> notario publico a que <strong>en</strong> mina pres<strong>en</strong>ça fige tras<strong>la</strong>dar<br />

et conyertey por mandado et autorida<strong>de</strong> / <strong>de</strong> Frey Afonso bigario do bispo<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo que me para elo <strong>de</strong>u a pedim<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Afonso Peres clerigo <strong>de</strong><br />

<strong>La</strong>urada et mandou que valesse este dito tras<strong>la</strong>do / asy commo o original <strong>de</strong> que<br />

foy sacado. <strong>en</strong>no qual puge meu signal <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> verda<strong>de</strong> que tal he. que<br />

foy feyto <strong>en</strong>na cibda<strong>de</strong> / <strong>de</strong> Vi<strong>la</strong>mayor. noue dias do mes <strong>de</strong> set<strong>en</strong>bro era da<br />

77


Enrique Cal Pardo<br />

Nac<strong>en</strong>ça <strong>de</strong> noso S<strong>en</strong>nor Jesucristo <strong>de</strong> mill ccclxxxvii e . Testemoyas que foron<br />

pres<strong>en</strong>tes Ruy / Lopes co<strong>en</strong>go Ruy Con<strong>de</strong> Iohan Yngles Diego Fernan<strong>de</strong>s Gonçaluo<br />

Yanes notarios et outros. (Signo).<br />

1291, septiembre, 18. Goyanes.<br />

6<br />

Carta <strong><strong>de</strong>l</strong> obispo <strong>de</strong> Mondoñedo don Álvaro (1286-1297) sobre <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos que<br />

<strong>los</strong> canónigos t<strong>en</strong>ían <strong>en</strong> <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong> Viveiro, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s que<br />

Pedro Rodríguez <strong>de</strong> Viveiro quería adueñarse.<br />

Cal. I, f. 5v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 8r-v.<br />

Super ocupacionem quam faciebat Petrus Ro<strong>de</strong>rici <strong>de</strong> Viuario in fructibus ecclesie<br />

Sancti Iacobi <strong>de</strong> Viuario qui sunt prestimo/nia canonicorum. recepimus hanc<br />

cartam a domno episcopo t<strong>en</strong>orem hunc contin<strong>en</strong>tem. Don Aluaro por <strong>la</strong> graça<br />

<strong>de</strong> Deus / bispo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo. ao cabidoo <strong>de</strong>sse mismo lugar, salutem. Maestre<br />

Martinez thesorero <strong>de</strong> nuestra eglesia / et Martin Juhan raçonero u<strong>en</strong>eron a nos<br />

et disseronnos <strong>de</strong> uossa parte que Pedro Rodriguez <strong>de</strong> Viueyro que uos to/maua o<br />

que uos auia<strong>de</strong>s na eglesia <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong> Viueyro. por nos. et mandassemos y o<br />

que touessemos / por bi<strong>en</strong>. et nos dizemosuos que si Pedro Rodriguez uos algo<br />

toma do uosso que uos faze torto et ca <strong>los</strong> / prestamos <strong>de</strong> <strong>la</strong> eglesia <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong><br />

Viueyro son uestros do cabidoo pero que es nuestro el po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>los</strong> / dar et <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

aprouechar o mais que pudiermos assi commo lo fezieron nuestros antecessores.<br />

et Pedro Rodriguez / non auia por que uos tomar neuna cosa do uestro por nos.<br />

mayorm<strong>en</strong>te que nos non auemos / a dar neunna cosa in aquel<strong>la</strong> razon. et uos<br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong><strong>de</strong> uoso <strong>de</strong>reito que Pedro Rodriguez n<strong>en</strong> outro n<strong>en</strong>guno / non uos faga<br />

torto. ca toda a r<strong>en</strong>da <strong>de</strong>ssa eglesia <strong>de</strong> Santiago toda e uosa. saluo que est nuestro<br />

/ <strong>en</strong> darlo. Et se alguno uos faze torto. pesanos. et adiudaruos emos quanto podiermos<br />

a uosso <strong>de</strong>reyto. / Dada in Goyanes .xviii. dias <strong>de</strong> sept<strong>en</strong>bro. Era. <strong>de</strong> mill. ccc.<br />

xxix. annos. (Signo, <strong>en</strong> el que se lee: Martinus Iohannis notarius).<br />

78


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

1293, marzo, 2.<br />

7<br />

Pedro Ferreiro, vecino <strong>de</strong> <strong>La</strong> Graña <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>r<strong>en</strong>te, concedió a Juan Martínez y a<br />

su esposa Juana Peláez <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos partes <strong>de</strong> su casa, que t<strong>en</strong>ía <strong>la</strong> carga <strong>de</strong><br />

un aniversario.<br />

Cal. I, f. 22v; Cal. II, f. 28v.<br />

Cunuzuda cousa seia a quantos esta carta uir<strong>en</strong> como eu Pedro Ferreyro morador<br />

/ na Grana <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>r<strong>en</strong>te. a vos Johan Martinez et a uossa moller Johanna Pe<strong>la</strong>es et<br />

a uossa / uos dou et outorgo que aia<strong>de</strong>s cada anno por sempre [aia<strong>de</strong>s cada anno,<br />

repetido] por <strong>la</strong> mina / meata<strong>de</strong> das duas partes da casa in qua agora Johan Fernan<strong>de</strong>s<br />

ferreiro t<strong>en</strong> a foria con seu saido / tres soldos dalfonsinos pequ<strong>en</strong>os da guerra,<br />

a dous dineiros sanchetes por soldo. por razon da anniuer/saria que o cabidoo<br />

leua <strong>de</strong> tres soldos da moeda sobredita pol<strong>la</strong> uossa camara das cassas que / foron<br />

minas que eu u<strong>en</strong>din a. Martin Chaboz et a sua moller Marina Peres que foron. as<br />

/ quaes le ouue a fazer <strong>de</strong> paz. <strong>de</strong>sta anniuersaria. et outorgouo<strong>la</strong> a fazer sempre <strong>de</strong><br />

/ paz pol<strong>la</strong>s outras minas casas que eu conprey a Mayor Dona fil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Martin Alua.<br />

na / rua dos Ferreyros. Testemoyas Martin Lopes alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor. Johan<br />

Dominguez. Domingo Diaz. / Johan Boo. Johan Eanes home do bispo. Feyta a<br />

carta in Vil<strong>la</strong>mayor dous dias andados / <strong>de</strong> marzo. Era. m. ccc. xxxi. Eu Affonso<br />

Eanes publico notario jurado dado do bispo in Vil<strong>la</strong>/mayor pres<strong>en</strong>te fuy et a rogo<br />

das partes esta carta por mina mao propria escriui. et in el<strong>la</strong> / puge meu sinal.<br />

1293, noviembre, 11.<br />

8<br />

Pedro Eanes, vecino <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor (Mondoñedo), confiesa haber recibido <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

cabildo mindoni<strong>en</strong>se 1.200 maravedís y pres<strong>en</strong>ta como garantía su viña <strong>de</strong> Fonte<strong>la</strong>.<br />

79


Enrique Cal Pardo<br />

Cal. I, f. 70r.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 22r-v.<br />

Sabian quantos esta carta uirem et oyr<strong>en</strong> commo eu Pedro Eanes dito Esquerdo<br />

cidadao <strong>de</strong> Uil<strong>la</strong>mayor <strong>en</strong> s<strong>en</strong>bra con mina moller Maria Martinez que esta / pres<strong>en</strong>te<br />

et outorgante faço tal pleyto et tal ueruo conuosco don Abrill Eanes dayan<br />

<strong>de</strong> Mondonnedo et con o cabidoo <strong>de</strong>sse mismo lugar conu<strong>en</strong> a saber / que uos<br />

dayan et cabidoo me <strong>de</strong>stes mill et duz<strong>en</strong>tos morabetinos pequ<strong>en</strong>os feytos no<br />

tempo da guerra dos quaes nos outorgamos por b<strong>en</strong> pagados / Et eu Pedro Eanes<br />

et mina moller sobredita obligamos a uos dayan et cabidoo sobreditos a nosa<br />

uinna da Fontael<strong>la</strong> commo se <strong>de</strong>parte da con/gosta que esta <strong>en</strong>tre esta vinna et a<br />

pumarega <strong>de</strong> Pedro Rodriguez coygo. et por <strong>la</strong> vinna que foy <strong>de</strong> Johan lohannes<br />

piliteyro et por <strong>la</strong> herda<strong>de</strong> <strong>de</strong> / Pigneyros. et commo se <strong>de</strong>parte da uia antigua. Et<br />

outrossi por lo noso quarto da vinna <strong>de</strong> Sub-Castro saluo o noso bacel<strong>la</strong>r que<br />

aue/mos con Johan Dominguez dito Pe<strong>la</strong>o que foy pumarega commo se <strong>de</strong>parte<br />

por <strong>la</strong> vinna <strong>de</strong> Johan <strong>de</strong> Sampayo et por <strong>la</strong> vinna <strong>de</strong> Do/mingo Diaz et por <strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Martin Bacoro commo se <strong>de</strong>parte por <strong>la</strong> herda<strong>de</strong> do cabidoo que e dos messes. Et<br />

estas vinnas sobreditas uos / obligamos que uos paguemos por sempre iamais cada<br />

dia nos et toda a nossa uos que estes lugares touese <strong>de</strong>pois nos tres soldos / da<br />

sobredita moeda por tal condiçon et maneyra que se uo<strong>la</strong>s assi non pagarmos que<br />

<strong>de</strong> lo terçer dia <strong>en</strong><strong>de</strong>ante ao quarto dia que uos pague/mos o doblo et assi cada dia<br />

<strong>en</strong><strong>de</strong>ante. Et se por u<strong>en</strong>tura nos ou qu<strong>en</strong> ueer <strong>en</strong> nosa uos uos non pagarmos<br />

commo sobredito he / ata tres meses. estas vinnas et lugares <strong>de</strong>b<strong>en</strong> seer uossas et<br />

ficar <strong>en</strong> uos liures et <strong>de</strong>sembargadas por s<strong>en</strong>pre iamais. / Et nos <strong>de</strong>uemos <strong>la</strong>urar<br />

estas vinnas b<strong>en</strong> et lealm<strong>en</strong>te et qu<strong>en</strong> ueer in nossa uos por s<strong>en</strong>pre a loor <strong>de</strong> dous<br />

hommes boos / un do cabidoo et outro cidadao da uil<strong>la</strong>. Et estes tres soldos <strong>de</strong>u<strong>en</strong><br />

a seer da Matinada por sempre a que son obligados / et <strong>de</strong> cuio dineyro foron<br />

compradas. Testemoyas Fernan Peres das Cortinnas alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor. Johan<br />

Diaz. Johan Fernan<strong>de</strong>s ferreyro / Johan Eanes Iaurin. Domingo Peres do Pumar.<br />

Feytos estes p<strong>la</strong>sos <strong>en</strong> Uil<strong>la</strong>mayor. xi dias <strong>de</strong> nou<strong>en</strong>bro. Era. m. ccc. / xxxi. Eu<br />

Affonso Eanes publico notario iurado dado do bispo <strong>en</strong> Uil<strong>la</strong>mayor pres<strong>en</strong>te fuy<br />

et a rogo das partes estes / prazos partidos por a. b. c. escriui por mina mao propia<br />

et in estes puge meu sinal <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>.<br />

80


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

1293, diciembre, 4.<br />

9<br />

Tras <strong>la</strong> iniciación <strong>de</strong> una conti<strong>en</strong>da, se realizó un conv<strong>en</strong>io <strong>en</strong>tre el cabildo mindoni<strong>en</strong>se,<br />

<strong>de</strong> una parte, y doña Marina García <strong>de</strong> Trasvar y Juan Martínez, Alcal<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Viveiro, <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra, sobre hereda<strong>de</strong>s que habían pert<strong>en</strong>ecido al arcediano don<br />

Pedresino y al canónigo García Pérez.<br />

Cal. I, f. 3v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, f. 3-4r.<br />

Sabbiam quantos esta carta uir<strong>en</strong> commo fosse cont<strong>en</strong>da <strong>en</strong>tre don Abril Eanes<br />

dayan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo et / o cabidoo <strong>de</strong>sse mismo lugar da una parte et domna<br />

Marina Garcia <strong>de</strong> Trasuar por si et por sua parte et / Johan Martinez alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Viueiro faz<strong>en</strong>te por sua moller Mayor Fernan<strong>de</strong>z et por sua cunada Tereyia Fernan<strong>de</strong>z<br />

moller / que foy <strong>de</strong> Pedro Fanego fil<strong>la</strong>s que foron <strong>de</strong> don Fernan Garcia da<br />

outra. sobre razon <strong>de</strong> uns herdam<strong>en</strong>tos que foron do ar/çidiago don Pedrezino et<br />

<strong>de</strong> Garcia Peres coigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo os quaes herdam<strong>en</strong>tos tiinam esses sobreditos<br />

emp<strong>la</strong>/zados por carta seel<strong>la</strong>da do seello do bispo don Johane que foy <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>donnedo et do cabidoo <strong>de</strong>sse lugar. Estas partes / sobreditas por quitam<strong>en</strong>to<br />

d-<strong>en</strong>xeco. et por auiim<strong>en</strong>to <strong>de</strong> paz aueeronsse in tal maneyra que esses sobreditos<br />

et os outros / que <strong>en</strong> seu lugar ueer<strong>en</strong> aguard<strong>en</strong> a carta que am con lo cabidoo sobre<br />

esses herdam<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> todo. et d<strong>en</strong> <strong>de</strong>mais ca/da anno a esse cabidoo çinquo<strong>en</strong>ta<br />

morabetinos dalfonsinos aos tempos assinaados que dan os outros dineiros que se<br />

<strong>en</strong>a car/ta cont<strong>en</strong>. et paran <strong>de</strong>mays <strong>en</strong>tre si que mortos fil<strong>los</strong> et netos que u<strong>en</strong>an <strong>de</strong><br />

casam<strong>en</strong>to ligitemo da dita domna / Marina Garcia et <strong>de</strong> don Fernan Garcia seu<br />

irmao que estes herdam<strong>en</strong>tos sobreditos fiqu<strong>en</strong> liurem<strong>en</strong>te et <strong>en</strong> pas aa eglesia <strong>de</strong> /<br />

M<strong>en</strong>donnedo. et non <strong>los</strong> <strong>en</strong>alle<strong>en</strong> n<strong>en</strong> metan <strong>en</strong> outras pessoas a<strong>de</strong>ante. et o emp<strong>la</strong>zam<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>s ali <strong>en</strong><strong>de</strong>ante non / ual<strong>la</strong>. et todas estas cousas sobreditas cada unna das<br />

partes outorgou a gardar et teer in todo et sub / p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> mill morabetinos da boa<br />

moeda. que qualquer das partes que esto non gardasse que os peytasse aa outra /<br />

parte que o agardasse. Et para esto seer mais firme et mais estauil ambas <strong>la</strong>s partes<br />

rogaron ao bispo que / o outorgasse et posesse y sou seello in testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>.<br />

Et nos don Aluaro bispo sobredito a / rogo das partes esta preytesia outorga-<br />

81


Enrique Cal Pardo<br />

mos con outorgam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nosso cabidoo que esto aian fil<strong>los</strong> / et netos sobreditos.<br />

et a mayor firmedoy poemos y noso seello. et estas partes rogaron a min / Affonso<br />

Eanes notario do bispo <strong>en</strong> Vil<strong>la</strong>mayor que escriuisse estes praços partidos por a. b.<br />

c. Et eu / escriuios por mina mao propia a rogo das partes et puge y meu sinal in<br />

testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>. Testemoyas. Fernan / Peres Gomaro. Gommes Garcia peuedros<br />

Fernan Eanes. Johan Lopes clerigos do choro et Pedro Eanes da Orta. / Feytos<br />

estes prasos <strong>en</strong> Vil<strong>la</strong>mayor quatro días <strong>de</strong> <strong>de</strong>z<strong>en</strong>bro. Era. m. ccc. xxx prima. (Al<br />

marg<strong>en</strong>: ubi inu<strong>en</strong>ies tale signum in fine libri ibi in alia carta).<br />

1294, <strong>en</strong>ero, 12.<br />

82<br />

10<br />

El <strong>de</strong>án y cabildo <strong>de</strong> Mondoñedo libera a Domingo Pérez Ferreira, durante su<br />

vida, <strong>de</strong> <strong>la</strong> obligación <strong>de</strong> <strong>en</strong>tregar anualm<strong>en</strong>te tres sueldos para su aniversario; a <strong>la</strong><br />

hora <strong>de</strong> su muerte se cobrarían con cargo a su viña <strong>de</strong> Sub Castro.<br />

Cal. I, f. 69r.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 20v-21r.<br />

Sabam quantos esta carta uir<strong>en</strong> que tal preytesya fuy <strong>en</strong>tre don Abril Eanes<br />

dayan et o cabidoo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo da / vna parte. et Domingo Perez Ferreyra<br />

da outra. que ese dayan. et o cabidoo teueron por b<strong>en</strong>. <strong>de</strong> faseer a esse Domingo<br />

Peres que era sou criado et sua cousa <strong>de</strong> lle quitar <strong>en</strong> sous dias. duas anniuersarias<br />

que <strong>de</strong>uia a faser cada anno. <strong>de</strong> .xxxvi. soldos./ dalfonsinos pequ<strong>en</strong>os pe<strong>la</strong>s<br />

casas <strong>en</strong> que agora mora na rua dos Ferreyros que fuy <strong>de</strong> Domingo Palme<strong>la</strong> et<br />

porque esse Domingo / asinou por sua alma. et pe<strong>los</strong> fiees <strong>de</strong> Deus .iii. soldas.<br />

<strong>de</strong> Leon ou a ualia <strong><strong>de</strong>l</strong>les cada anno por sempre pe<strong>la</strong> sua herda<strong>de</strong> do Castro que<br />

comprou <strong>de</strong> Martin Pe<strong>la</strong>es Chabas con sua moller Marina Peres. et <strong>de</strong> Miguel<br />

Suares con sua moller Maria Peres que se <strong>de</strong>parte / da huna parte da que comprou<br />

<strong>de</strong> Gonsaluo Eanes. et sua muller Maria Domingues et da outra commo<br />

se <strong>de</strong>parte da dos fil<strong>los</strong> <strong>de</strong> / Marina Peres da Pumarega. et porque asinou outra<br />

anniuersaria esse Domingo Peres po<strong>la</strong> alma <strong>de</strong> sua muller Marina Peres que fuy<br />

/ et po<strong>los</strong> fielles <strong>de</strong> Deus doutros tres soldos <strong>de</strong> Leon ou a ualia <strong><strong>de</strong>l</strong>les cada anno<br />

por sempre po<strong>la</strong> sua prasa que esta na rua / dos Ferreyros. commo se <strong>de</strong>parte da


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

<strong>de</strong> Juhan Peres <strong>de</strong> Cultrage. et da outra parte da <strong>de</strong> Dominga Peres dita Rauca<br />

et da outra / parte da rua publica. et estas anniuersarias todas quatro. non se<br />

<strong>de</strong>u<strong>en</strong> a <strong>de</strong>mandar m<strong>en</strong>tre viuer este Domingo Peres. et son quitas <strong>en</strong> / sua vida.<br />

et <strong>de</strong>pus sua morte aiaas o cabidoo todas quatro pe<strong>los</strong> lugares sobreditos por<br />

sempre. et façan as anniuersarias commo / <strong>de</strong>u<strong>en</strong> cada anno. et a que el fas por<br />

sy façasse <strong>de</strong>pus sua morte. et este Domingo Peres seia soterrado na caustra. Et<br />

este Domingo Peres / por sua alma. et por graça que le fas o cabidoo <strong>en</strong> seus dias<br />

<strong>de</strong>ue se quebrar<strong>en</strong> os badales das campaas ou ca<strong>de</strong>as <strong><strong>de</strong>l</strong><strong>la</strong>s / adubar<strong>los</strong> et dar<br />

crauos si m<strong>en</strong>guar<strong>en</strong> para as cintas <strong><strong>de</strong>l</strong><strong>la</strong>s et metel<strong>los</strong>. Et que ysto seia çerto<br />

damosle <strong>en</strong><strong>de</strong> esta carta / seel<strong>la</strong>da <strong>de</strong> nosso seello p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>te. Feyta in Vil<strong>la</strong>mayor<br />

.xii. dias andados <strong>de</strong> janeyro. Era. m. ccc. xxxii.<br />

Eu Affonsso Yanes publico notario iurado dado do bispo <strong>en</strong> Vil<strong>la</strong>mayor vy<br />

esta carta sobredita see/l<strong>la</strong>da do seello do cabidoo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo. et tras<strong>la</strong><strong>de</strong>a<br />

por mina mao <strong>en</strong> este liuro do cabidoo b<strong>en</strong> et fiel/m<strong>en</strong>te, et pono <strong>en</strong> este tras<strong>la</strong>do<br />

o meu nome et meu sinal <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>. Testemoyas. Martin<br />

Iohannes raçoeyro. Fernando Peres / Galmaro. et Pedro Yanes da Orta et outros<br />

muytos (Signo <strong>en</strong> el que pue<strong>de</strong> leerse: Alfonsus).<br />

1295, <strong>en</strong>ero 2.<br />

11<br />

Pedro Eanes, l<strong>la</strong>mado Esquer<strong>de</strong>iro, y su esposa María Martínez pusieron a disposición<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> cabildo <strong>de</strong> Mondoñedo su huerta <strong>de</strong> Fonte<strong>la</strong>, que le habían pres<strong>en</strong>tado<br />

como garantía <strong><strong>de</strong>l</strong> préstamo <strong>de</strong> 1.200 maravedís.<br />

Cal. I, ff. 70r-v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 23r-v.<br />

Sabian quantos esta carta uirem et oyrem. que <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>ça <strong>de</strong> min Martin Iohannis<br />

raçoeyro et notario publico da yglesia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo / et das testemoyas que<br />

<strong>en</strong> esta carta son escriptas. Pedro Eanes dito Esquerdo (Esquer<strong>de</strong>iro?) cidadao <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong>mayor sua muller Maria Martinez pre/s<strong>en</strong>taron ao cabidoo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo<br />

una carta <strong>de</strong> ueruo et <strong>de</strong> condiçon que con esse cabidoo auia na qual carta se con-<br />

83


Enrique Cal Pardo<br />

tina que reçebera / do cabidoo. mil et cc os morabetinos dalfonsinos da guerra et<br />

obligaron por estes morabetinos ia dictos a esse cabidoo a sua vinna da Fontae/l<strong>la</strong><br />

(Cf. doc. 8) que iaz cabo da pumarega <strong>de</strong> don Pedro Rodriguez o coygo con sua<br />

herda<strong>de</strong> et con todas suas aruores commo esta ual<strong>la</strong>da arre/dor et o seu quarto da<br />

vinna <strong>de</strong> Su Castro saluo o bacel<strong>la</strong>r que auia con Johan Dominguez dito Pe<strong>la</strong>o que<br />

fuy pumarega commo / se <strong>de</strong>parte da vinna <strong>de</strong> Johan <strong>de</strong> Sanpayo et pel<strong>la</strong> vinna <strong>de</strong><br />

Domingo Diaz et da <strong>de</strong> Martin Bacoro et da vinna do cabidoo que he / dos meses.<br />

Et esse Pedro Eannes et sua muller ia ditos obligaronse a pagar cada dia ao cabidoo<br />

po<strong>los</strong> mill et cc morabetinos // por esses lugares sobreditos .iii. soldos dalfonsinos<br />

da guerra para a Matinada et se non pagass<strong>en</strong> commo dito he a tres meses<br />

estas / vinnas et lugares ia ditos <strong>de</strong>uian aficar liures et <strong>de</strong>s<strong>en</strong>bargados ao cabidoo.<br />

et ser<strong>en</strong> sous para s<strong>en</strong>pre. Et ese Pedro Eanes et a / sobredita sua muller pregaron<br />

ao cabidoo que recebess<strong>en</strong> os sobreditos lugares por seus. ca elles non lles querian<br />

amistrar mays / n<strong>en</strong> podian conprir a carta sobredita et quitauansse <strong><strong>de</strong>l</strong>les ao cabidoo<br />

et dauanl<strong>los</strong> por iur da herda<strong>de</strong> por s<strong>en</strong>pre con seis anniuersarias / que por y<br />

ante auian. Et o cabidoo a rogo <strong>de</strong> elles quitoulles as condiçoes que lles auian <strong>de</strong><br />

faser et reçeberon por seus para s<strong>en</strong>pre os so/breditos lugares segundo se cont<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

esta carta et na outra carta que ias no thesouro da eglesia. Esto fuy feyto <strong>en</strong>no /<br />

cabidoo no alp<strong>en</strong>dre das casas do bispo hu se acustumou o cabidoo faser. <strong>en</strong> outro<br />

dia <strong>de</strong> Natal Era. m. ccc. xxxiii annos. Testemoyas que pres<strong>en</strong>tes foron Andres<br />

Dias chantres. Domingo Ua<strong>la</strong>sco archidiago <strong>de</strong> Viueyro. Martin Gonzalez archidiago<br />

<strong>de</strong> / Azumara. Martin Perez maestresco<strong>la</strong>. Martin Pe<strong>la</strong>es thesoureyro. Garcia<br />

Gil<strong>la</strong>es. Ruy Peres. Martin Peres. Johan Peres. Pedro Pe<strong>la</strong>es / et Viuian Martinez<br />

coygos <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo et outros muytos coygos. Et as partes ditas rogaron a<br />

min notario sobre/dito que fezese <strong>en</strong><strong>de</strong> esta carta <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong>.<br />

1298, marzo, 9.<br />

84<br />

12<br />

Pedro Martínez y su hija María Martínez se <strong>en</strong>trevistaron con el chantre mindoni<strong>en</strong>se<br />

Andrés Díaz para tratar sobre el aniversario <strong>de</strong>jado por Domingo Eanes.


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

Cal. I, f. 85v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 63v-64r.<br />

Era. m. ccc. xxx. vi et o conto viiii dias andados <strong>de</strong> março. En pres<strong>en</strong>ça <strong>de</strong> min<br />

Alfonso Eanes notario publico iurado dado do bispo <strong>en</strong> / Vi<strong>la</strong>mayor et das testemoyas<br />

que aqui som escriptas. Pedro Martinez. dicto Coruo Maria Peres dicta<br />

Carro Maria Martinez sua fil<strong>la</strong> por si et por Johan Brauo / et por seu neto <strong>de</strong>sta<br />

Maria Peres filIo <strong>de</strong> Dominga Peres que foy. frontaron a dom Andre Dias chantres<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo et aos hommes boos <strong>de</strong>sse / cabidoo que a anniuersaria que<br />

Domingo Iohannis fezera que a ouuessem por <strong>los</strong> seus bees <strong><strong>de</strong>l</strong>. ca el mandauaa<br />

por lo herdam<strong>en</strong>to <strong>de</strong>stes sobreditos. Et o / chantres respon<strong>de</strong>o que a anniuersaria<br />

que a non queria el se non por lo herdam<strong>en</strong>to do dito Domingo Iohan do Rego.<br />

Et os yrmaos <strong>de</strong>ste Domingo Johan se obligaron / porque eram seus herees <strong>de</strong><br />

pagar sempre esta anniuersaria pel<strong>los</strong> bees do dito Domingo Johan. Testemoyas<br />

Johan Boo. Martin Miguel. et Fernando Miguel <strong>de</strong> Cer<strong>de</strong>yrido / Pedro Uermues.<br />

Domingo <strong>de</strong> Vinna. Et <strong>de</strong> commo isto pasou por min notario sobredito os sobreditos<br />

pedironme <strong>en</strong><strong>de</strong> hun testemoyo <strong>de</strong> verda<strong>de</strong> et eu dillo con / Este he o tras<strong>la</strong>do<br />

da carta sobredita que tinna Johan Brauo o qual tras<strong>la</strong>do mandou o chantres<br />

sacar et meter <strong>en</strong> este liuro meu sinal / por ante (?) Clem<strong>en</strong>te Eanes seu clerigo.<br />

Este he o tras<strong>la</strong>do da dita carta que Alfonso Esteuaz coygo et notario publico<br />

da Yglesia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo a rogo do cabidoo <strong>de</strong> / uerbo ad uerbum <strong>en</strong> mina<br />

pres<strong>en</strong>ça fige scripuir et tras<strong>la</strong>dar a este libro et por mina mao propria subscriuo<br />

et confirmo / et meu signal pono <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong> (Signo).<br />

1299, mayo, 3.<br />

13<br />

El <strong>de</strong>án y cabildo <strong>de</strong> Mondoñedo, a una con el vicario <strong><strong>de</strong>l</strong> obispo don Rodrigo<br />

(1298-1318), arr<strong>en</strong>daron a Fernando López, canónigo, y a Gómez Fernán<strong>de</strong>z, vecino<br />

<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor, <strong>la</strong> quinta parte <strong><strong>de</strong>l</strong> comunete y aniversarios, por tiempo <strong>de</strong> 6 años.<br />

Cal. I, f. 71v.<br />

Transcr.: Siglo XVIII, ff. 26r-v.<br />

85


Enrique Cal Pardo<br />

Era. m. cec. xxxvii. et quotum xiii os <strong>de</strong> mayo. Don Abril Eanes dayam et vigario<br />

<strong>de</strong> don Rodrigo pel<strong>la</strong> graça <strong>de</strong> Deus bispo / <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo et o cabidoo<br />

<strong>de</strong>sse mismo lugar arr<strong>en</strong>damos a Fernan Lopez coygo et a Gomez Fernan<strong>de</strong>s<br />

vizino <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor a miistraçon do cumunete et das anniuersarias <strong>de</strong>s estas<br />

kal<strong>en</strong>das junias primeyras que ueem ata sex annos conplidos. assi como as tinna<br />

arr<strong>en</strong>dados don / Andre Dias chantres et por aquel<strong>la</strong>s condiçoes. Et Fernan<br />

Lopes et Gomez Fernan<strong>de</strong>z sobreditos <strong>de</strong>uem a dar cada dia <strong>en</strong> estes sex annos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s ditas / kal<strong>en</strong>das <strong>en</strong><strong>de</strong>ante dous soldos dalfonsinos da guerra. ou a ualia<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong>les <strong>en</strong> outra moeda. que correr a cada hun coygo et a cada hun dos clerigos<br />

que am / a raçon <strong>en</strong>teyra da sobreposta et aos raçoeyros s<strong>en</strong>os soldos assi como<br />

he costume na yglesia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo et estas son as condiçoes o / dayan et<br />

cabidoo <strong>de</strong>u<strong>en</strong> auer as proçisoes <strong>en</strong>teyras. et as meas das mandas et das pitanças<br />

et o vinno do cumunete <strong>en</strong>teyram<strong>en</strong>te et s<strong>en</strong>as açumbres <strong>de</strong> vinno quando<br />

acaescer que lle lo <strong>de</strong>man<strong>de</strong>. \ <strong>de</strong> / pitança et doutra cousa. <strong>en</strong> que non <strong>de</strong>u<strong>en</strong><br />

estes r<strong>en</strong><strong>de</strong>yros a partir saluo Fernan Lopez / <strong>en</strong> quanto montar a sua raçom. et<br />

<strong>de</strong>u<strong>en</strong> amiistrar <strong>de</strong>sta raçon <strong>en</strong>teyram<strong>en</strong>te aos que for<strong>en</strong> <strong>en</strong> esco<strong>la</strong>s aos coygos<br />

assi commo aos raçoeyros commo aos clerigos que am esta raçon et aos sanguelexados<br />

et aos do<strong>en</strong>tes et aos que se for<strong>en</strong> da vil<strong>la</strong> et ueer<strong>en</strong> assi commo e / <strong>de</strong><br />

custume. outrossi os fruytos das bestas et das uacas et as crianças <strong><strong>de</strong>l</strong><strong>la</strong>s <strong>de</strong>u<strong>en</strong>se<br />

a partir <strong>en</strong> esta guisa conu<strong>en</strong> a saber que <strong>de</strong>u<strong>en</strong> elles / aueer os machos et as<br />

femeas <strong>de</strong>u<strong>en</strong> a ficar ao cabidoo. Et estes r<strong>en</strong><strong>de</strong>yros <strong>de</strong>u<strong>en</strong> a parar b<strong>en</strong> esta amiistraçon<br />

et as possissoes / <strong><strong>de</strong>l</strong><strong>la</strong> <strong>en</strong> tal estado qual <strong>la</strong>s dan ou em meior et o dayan<br />

et o cabidoo aiudarles <strong>de</strong> cartas et <strong>de</strong> consello et d-auogado quando meester /<br />

for et fazer<strong>en</strong> elles as custas. et <strong>en</strong> estes sex annos sobreditos non darem raçon<br />

<strong>de</strong> sobreposta <strong>de</strong> gran a n<strong>en</strong>hum saluo <strong>en</strong><strong>de</strong> se / morrer algun daquelles que a<br />

agora am. Et para conplir todas estas cousas sobreditas os ditos Fernan Lopez et<br />

Gomez Fernan<strong>de</strong>z obli/garon todos seus bees et <strong>de</strong>mays <strong>de</strong>ron fiadores pres<strong>en</strong>tes<br />

et outorgantes conu<strong>en</strong> a saber Fernan Lopez carniçeyro et Pedro <strong>de</strong> / Paz vizinos<br />

<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor et se por u<strong>en</strong>tura non pagar<strong>en</strong> segundo sobredito e cada dia<br />

que elles et os fiadores seian tiudos a as p<strong>en</strong>as / escriptas <strong>en</strong>no liuro do cabidoo<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong>lo terceyro dia <strong>en</strong><strong>de</strong>ante cada dia <strong>en</strong> quanto non pagar<strong>en</strong>. et si estes fiadores<br />

ou cada hun <strong><strong>de</strong>l</strong>les / <strong>en</strong> este tempo morrer<strong>en</strong> <strong>de</strong>u<strong>en</strong> dar outros suffici<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

seu lugar. Testemoyas que pres<strong>en</strong>tes foron Juhan Clerigo. Fernan / Gonçalues.<br />

86


COLECCIÓN DIPLOMÁTICA MEDIEVAL DO ARQUIVO DA CATEDRAL DE MONDOÑEDO. MATERIAIS COMPLEMENTARIOS<br />

Juhan Guilleme, escu<strong>de</strong>yros do dayan. Gonçaluo Peres <strong>de</strong> Valdayo. Pedro Fernan<strong>de</strong>s<br />

Caste<strong>la</strong>r escu<strong>de</strong>yros et / outros muytos.<br />

Et eu Viuian Martinez coygo et notario da eglesia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>donnedo / pres<strong>en</strong>te<br />

fuy et esta carta <strong>de</strong>ste contrato <strong>en</strong> mya pres<strong>en</strong>ça fis / escriuir et <strong>en</strong> el<strong>la</strong> por mya<br />

mao subscriui et meu signal / puge <strong>en</strong> testemoyo <strong>de</strong> uerda<strong>de</strong> no dia et na era<br />

sobreditas (Signo).<br />

87

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!