24.12.2013 Views

Análisis de errores léxicos del español en la interlengua de los ...

Análisis de errores léxicos del español en la interlengua de los ...

Análisis de errores léxicos del español en la interlengua de los ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ANÁLISIS DE ERRORES LÉXICOS DEL ESPAÑOL EN LA<br />

INTERLENGUA DE LOS FINLANDESES<br />

Alberto Carcedo González<br />

Universidad <strong>de</strong> Turku (Fin<strong>la</strong>ndia)<br />

A pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s muchas y variadas perspectivas que se han ido adoptando ante el<br />

apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> una l<strong>en</strong>gua extranjera todavía no parece haberse <strong>en</strong>contrado <strong>la</strong><br />

fórmu<strong>la</strong> que satisfaga a todos. El alto grado <strong>de</strong> e<strong>la</strong>boración alcanzado por <strong>los</strong><br />

postu<strong>la</strong>dos más reci<strong>en</strong>tes sobre el apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> l<strong>en</strong>guas, <strong>la</strong> mayor at<strong>en</strong>ción prestada<br />

a <strong>los</strong> procesos psicológicos que dan explicación a aquél, y <strong>la</strong> gran importancia, <strong>en</strong><br />

suma, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s consi<strong>de</strong>raciones teóricas no han sido obstáculo, sin embargo, para que<br />

muchos estudiosos vuelvan <strong>de</strong> nuevo <strong>los</strong> ojos a formu<strong>la</strong>ciones y principios que ya se<br />

creían <strong>de</strong>finitivam<strong>en</strong>te superados. Entre el<strong>los</strong>, el papel <strong>de</strong>sempeñado por <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua<br />

materna <strong>en</strong> el apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> una extranjera, piedra angu<strong>la</strong>r <strong>de</strong>l <strong>Análisis</strong> Contrastivo,<br />

tan criticado por muchas teóricos posteriores, parece recuperar importancia: «El<br />

rechazo indiscriminado <strong>de</strong> <strong>la</strong> influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Ll, que se explicaba por <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong><br />

separarse <strong>de</strong> <strong>la</strong>s teorías conductistas <strong>de</strong>l apr<strong>en</strong>dizaje que habían hecho <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

interfer<strong>en</strong>cia <strong>la</strong> c<strong>la</strong>ve para explicar <strong>la</strong> iL, ya no se si<strong>en</strong>te como una necesidad y, por<br />

tanto, <strong>la</strong> Ll vuelve a ocupar un papel c<strong>en</strong>tral <strong>en</strong> <strong>la</strong> teoría <strong>de</strong> <strong>la</strong> adquisición <strong>de</strong> L2»<br />

(Muñoz Liceras, 1991:25).<br />

En el marco <strong>de</strong> una investigación <strong>de</strong>stinada a analizar <strong>la</strong> interl<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

fin<strong>la</strong>n<strong>de</strong>ses que apr<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>español</strong>, el pres<strong>en</strong>te trabajo da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>errores</strong> <strong>léxicos</strong><br />

<strong>de</strong>tectados <strong>en</strong> el vocabu<strong>la</strong>rio disponible <strong>de</strong> esos hab<strong>la</strong>ntes <strong>en</strong> un estadio <strong>de</strong> su<br />

apr<strong>en</strong>dizaje, tras hacer revisión somera <strong>de</strong> <strong>la</strong> consi<strong>de</strong>ración que el error merece <strong>en</strong><br />

<strong>los</strong> mo<strong>de</strong><strong>los</strong> <strong>de</strong> investigación más <strong>de</strong>stacados <strong>de</strong> <strong>la</strong>s últimas décadas.<br />

1. Ante el error<br />

La trasc<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia que el concepto <strong>de</strong> «interfer<strong>en</strong>cia» cobra <strong>en</strong> el <strong>Análisis</strong><br />

Contrastivo tradicional, pone <strong>de</strong> relieve el alcance <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua<br />

materna y <strong>la</strong> que se apr<strong>en</strong><strong>de</strong>, pues se consi<strong>de</strong>ra que son <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> contraste <strong>la</strong>s que<br />

ocasionan <strong>los</strong> mayores obstácu<strong>los</strong> y, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> principal fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l error:<br />

-465—


A. CARCEDO GONZÁLEZ<br />

si se comparan <strong>los</strong> dos sistemas, podrán conocerse <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias y con eilo pre<strong>de</strong>cir<br />

<strong>los</strong> <strong>errores</strong> 1 . Aunque más tar<strong>de</strong> se hizo el conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong>slin<strong>de</strong> <strong>en</strong>tre «versión fuerte»<br />

—partidaria <strong>de</strong> una simple previsión <strong>de</strong> <strong>errores</strong>— y «versión débil», •—que <strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

a<strong>de</strong>más una explicación <strong>de</strong> aquél<strong>los</strong>— (Wardhaugh, 1970, 42-46) 3 , el <strong>en</strong>foque que<br />

<strong>de</strong>l error se hace <strong>en</strong> el <strong>Análisis</strong> Contrastivo será objeto <strong>de</strong> duras críticas por muchos<br />

tratadistas. El <strong>Análisis</strong> <strong>de</strong> Errores, al contrario <strong>de</strong>í <strong>Análisis</strong> Contrastivo —que<br />

atribuía <strong>los</strong> <strong>errores</strong> a <strong>la</strong>s diverg<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre LI y L2—, consi<strong>de</strong>ra que hay una parte<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>errores</strong> que no se pue<strong>de</strong>n explicar por <strong>la</strong> interfer<strong>en</strong>cia, por lo que es necesaria<br />

una revisión <strong>de</strong> aquél. Cor<strong>de</strong>r es el iniciador <strong>de</strong>l <strong>Análisis</strong> <strong>de</strong> Errores. Él es qui<strong>en</strong><br />

formu<strong>la</strong> <strong>los</strong> postu<strong>la</strong>dos iniciales y establece <strong>en</strong> dos publicaciones (1967 y 1971) <strong>la</strong>s<br />

bases <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo. Primeram<strong>en</strong>te pi<strong>de</strong> que el error sea objeto <strong>de</strong> mayor at<strong>en</strong>ción:<br />

«Los trabajos más conocidos sobre <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong> l<strong>en</strong>guas mo<strong>de</strong>rnas [...] tratan <strong>de</strong><br />

forma superficial el tema <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>errores</strong> y su corrección. Parece como si éstos fueran<br />

<strong>de</strong> escasa importancia, productos secundarios, molestos, perturbadores [...] (Cor<strong>de</strong>r,<br />

1967:36).<br />

El <strong>Análisis</strong> <strong>de</strong> Errores se constituyó así <strong>en</strong> un eficaz método <strong>de</strong>l que servirse a <strong>la</strong><br />

hora no tanto <strong>de</strong> pre<strong>de</strong>cir como <strong>de</strong> explicar ¡os <strong>errores</strong>. El error es importante para el<br />

profesor, el investigador y el alumno". A<strong>de</strong>más, el error pasa a ser un expon<strong>en</strong>te<br />

positivo <strong>de</strong> que el proceso <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje está <strong>en</strong> marcha: «Interpretamos estas<br />

producciones "incorrectas" como evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> adquisición <strong>de</strong>l l<strong>en</strong>guaje»<br />

(1967:35). Los <strong>errores</strong> no constituy<strong>en</strong> más que un reflejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia<br />

transitoria <strong>de</strong>l que apr<strong>en</strong><strong>de</strong>, y son simi<strong>la</strong>res a <strong>los</strong> que un niño comete cuando apr<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

su l<strong>en</strong>gua materna, simples estrategias 4 . Simi<strong>la</strong>r visión parece t<strong>en</strong>er Nemser (1971)<br />

cuando <strong>de</strong>fine el sistema que el alumno ha construido <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua que apr<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

como «sistema lingüístico aproximado», <strong>en</strong> cambio constante, estructuralm<strong>en</strong>te<br />

f<br />

Lado afirma: «El p<strong>la</strong>n <strong>de</strong>l libro se basa <strong>en</strong> el supuesto <strong>de</strong> que po<strong>de</strong>mos pre<strong>de</strong>cir y <strong>de</strong>scribir qué estructuras<br />

causarán dificultad <strong>en</strong> el apr<strong>en</strong>dizaje y cuáles no <strong>la</strong> causarán, medíanle <strong>la</strong> comparación sistemática <strong>en</strong>tre <strong>la</strong><br />

l<strong>en</strong>gua y <strong>la</strong> cultura que se quiere apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r y <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua y <strong>la</strong> cultura <strong>de</strong>l alumno" (1957' prólogo)<br />

Según Waidliaugh. «La versión fuerte parece impracticable y poco realista [..] <strong>la</strong> versión débil [...] ti<strong>en</strong>e<br />

ciertas posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> utilización» (1970: 43-44).<br />

' «En primer lugar, para el profesor, puesto que le dic<strong>en</strong> cuánto ha progresado el alumno hacia su meta<br />

[...] Segundo, proporcionan al investigador evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> cómo se adquiere o se apr<strong>en</strong><strong>de</strong> una l<strong>en</strong>gua [..]<br />

Tercero, son indisp<strong>en</strong>sables pata el propio alumno, puesto que po<strong>de</strong>mos consi<strong>de</strong>rar que cometer <strong>errores</strong> es<br />

un mecanismo que éste utiliza para apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r» (Cor<strong>de</strong>r, 1967: 38).<br />

Cor<strong>de</strong>r establece <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre «<strong>errores</strong> <strong>de</strong> actuación", asistemáticos —que consi<strong>de</strong>ra «artefactos<br />

acci<strong>de</strong>ntales <strong>de</strong> <strong>la</strong> actuación lingüística», fruto <strong>de</strong> circunstancias vanas {<strong>de</strong>terminados estados físicos, <strong>la</strong>psus<br />

<strong>de</strong> memoria, etc.)—y <strong>de</strong>nomina «faltas», fr<strong>en</strong>te a <strong>los</strong> "<strong>errores</strong> <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia», sistemáticos, que reve<strong>la</strong>n un<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua que se apr<strong>en</strong><strong>de</strong>: «Útil liaremos el término Jaitas para referirnos a <strong>los</strong><br />

<strong>errores</strong> <strong>de</strong> actuación, reservando el término error para <strong>los</strong> <strong>errores</strong> sistemáticos <strong>de</strong>l alumno que nos permit<strong>en</strong><br />

reconstruir su conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua objeto, es <strong>de</strong>cir, su compet<strong>en</strong>cia Irartitioriü» (Cor<strong>de</strong>r, 1967:37).<br />

Norrish (1983:7), por su parte, realiza una triple c<strong>la</strong>sificación, <strong>en</strong> <strong>la</strong> que «<strong>la</strong>psus» v<strong>en</strong>dría a t<strong>en</strong>er el mismo<br />

valor que el <strong>de</strong> «fal<strong>la</strong>» <strong>en</strong> Cor<strong>de</strong>r, mi<strong>en</strong>tras «fal<strong>la</strong>» seria <strong>la</strong> <strong>de</strong>sviación esporádica fr<strong>en</strong>te al carácter<br />

sistemático <strong>de</strong>l «error». El concepto <strong>de</strong> «compet<strong>en</strong>cia transitoria» <strong>en</strong><strong>la</strong>za con el que el mismo Cor<strong>de</strong>r<br />

introduce cuatro años más tar<strong>de</strong> (1971) cuando hab<strong>la</strong> <strong>de</strong> «dialecto idiosincrásico» (o «dialecto trausícional»,<br />

por su inestabilidad y carácter fragm<strong>en</strong>tario), hab<strong>la</strong> espontánea utilizada por un alumno, que es un tipo <strong>de</strong><br />

dialecto con auténtico s<strong>en</strong>tido por ser sistemático, regu<strong>la</strong>r y pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong>scrito por un sistema <strong>de</strong> reg<strong>la</strong>s.<br />

—465—


ANÁLISIS DE ERRORES LÉXICOS DFL ESPAÑOL EN LA INTERLENGUA DE LOS<br />

FINLANDESES<br />

coher<strong>en</strong>te y distinto al <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua materna y al <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua que se int<strong>en</strong>ta apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

o l<strong>en</strong>gua meta 3 . Las sucesivas etapas <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> una l<strong>en</strong>gua<br />

extranjera ti<strong>en</strong><strong>en</strong> carácter sistemático, y <strong>la</strong> regu<strong>la</strong>ridad <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>errores</strong> por parte <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

alumnos <strong>de</strong> una misma l<strong>en</strong>gua prueban, según Nemser, <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> ese «sistema<br />

aproximado», estructuralm<strong>en</strong>te in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te (1971:52-53).<br />

También se le <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias al <strong>Análisis</strong> <strong>de</strong> Errores: excesiva<br />

simplificación <strong>en</strong> <strong>la</strong> taxonomía <strong>de</strong>l error, <strong>de</strong>masiada at<strong>en</strong>ción a éste —<strong>de</strong>scuidando<br />

el resto <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción—, ambigüedad <strong>en</strong> <strong>la</strong>s propuestas didácticas, etc. 6 .<br />

El mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Interl<strong>en</strong>gua propuesto por Selinker (1972), es <strong>de</strong>cir, l<strong>en</strong>gua<br />

intermedia <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> materna y <strong>la</strong> meta que funciona como sistema lingüístico<br />

autónomo, conecta con <strong>los</strong> trabajos <strong>de</strong> Cor<strong>de</strong>r y Nemser. Esta teoría ya repres<strong>en</strong>ta un<br />

avance respecto al <strong>Análisis</strong> <strong>de</strong> Errores <strong>en</strong> cuanto consi<strong>de</strong>ra toda <strong>la</strong> producción <strong>de</strong>l<br />

estudiante, no sólo <strong>los</strong> <strong>errores</strong>.<br />

El análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Interl<strong>en</strong>gua, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> perspectivas lingüísticas muy diversas, ha<br />

dado orig<strong>en</strong> a numerosos trabajos <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n empírico, que con el estudio <strong>de</strong> parce<strong>la</strong>s<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua siempre muy específicas, permite conocer qué rasgos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s distintas<br />

fases por <strong>la</strong>s que atraviesa el apr<strong>en</strong>dizaje/adquisición <strong>de</strong> una l<strong>en</strong>gua son sistemáticos<br />

y cuáles no. Junto a <strong>la</strong>s implicaciones <strong>de</strong> tipo teórico, al aportar más luz sobre <strong>los</strong><br />

aspectos cognitivos <strong>de</strong>l apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> l<strong>en</strong>guas, <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tajas didácticas que <strong>de</strong> el<strong>los</strong><br />

se extra<strong>en</strong> son indudables.<br />

2. Los <strong>errores</strong> <strong>léxicos</strong> <strong>de</strong>l <strong>español</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> interl<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> <strong>los</strong> fin<strong>la</strong>n<strong>de</strong>ses<br />

La muestra está compuesta por 78 estudiantes <strong>de</strong> <strong>español</strong> <strong>de</strong> diez difer<strong>en</strong>tes<br />

liceos fin<strong>la</strong>n<strong>de</strong>ses <strong>en</strong> su último año <strong>de</strong> bachillerato. El cor pus se extrajo <strong>de</strong>l material<br />

recopi<strong>la</strong>do mediante una prueba <strong>de</strong> disponibilidad léxica realizada a aquel<strong>los</strong><br />

alumnos —todos el<strong>los</strong>, <strong>de</strong> l<strong>en</strong>gua finesa— durante una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s últimas c<strong>la</strong>ses,<br />

inmediatam<strong>en</strong>te antes <strong>de</strong> su exam<strong>en</strong> final <strong>de</strong> bachillerato, tras haber seguido una<br />

media <strong>de</strong> 200 horas <strong>de</strong> <strong>español</strong>. Con el<strong>la</strong> se pret<strong>en</strong>día conocer el vocabu<strong>la</strong>rio más<br />

disponible <strong>en</strong> ese estadio <strong>de</strong>l apr<strong>en</strong>dizaje. Para ello nos servimos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dieciséis<br />

áreas temáticas o «c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> interés» que habítualm<strong>en</strong>te vi<strong>en</strong><strong>en</strong> consi<strong>de</strong>rándose <strong>en</strong><br />

ese tipo <strong>de</strong> estudios 7 . El número <strong>de</strong> pa<strong>la</strong>bras computadas asc<strong>en</strong>dió a 6817, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s que<br />

«L<strong>la</strong>maremos sistema apro\imado al sistema lingüístico <strong>de</strong>sviante empleado pur el alumno que int<strong>en</strong>ta<br />

utilizar <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua objeto [...] El hab<strong>la</strong> <strong>de</strong> un alumno está organizada estructural m<strong>en</strong>te, y manitiesia el<br />

or<strong>de</strong>n y <strong>la</strong> cohesión propias <strong>de</strong> un sistema, aunque sus cambios sean frecu<strong>en</strong>tes y <strong>de</strong> una rapi<strong>de</strong>z atipica y<br />

esté sujeta a una radical reorganización» (Nemser, 1971: 52-53).<br />

El mismo Cor<strong>de</strong>r (1981) reformu<strong>la</strong> <strong>los</strong> postu<strong>la</strong>dos: propone un análisis <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> producción <strong>de</strong>l<br />

estudiante, no sólo <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>errores</strong>, para extraer conclusiones que permitan v<strong>en</strong>cer <strong>los</strong> obstácu<strong>los</strong> que para<br />

<strong>la</strong> comunicación significan <strong>los</strong> <strong>errores</strong> cometidos. A partir <strong>de</strong> <strong>los</strong> 80 el <strong>Análisis</strong> <strong>de</strong> Errores cambia <strong>de</strong><br />

ori<strong>en</strong>tación cuando empieza a cobrar valor el aspecto comunicativo <strong>de</strong>l apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua. S<strong>la</strong>ma<br />

Cazacu (1970), <strong>en</strong> su propuesta psicolhigüistica <strong>de</strong>l AE, aboga por una mayor consi<strong>de</strong>ración <strong>de</strong>l<br />

compon<strong>en</strong>te humano <strong>de</strong> <strong>la</strong> comunicación El concepto chomskyano <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia lingüistica es<br />

sustituido por el <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia comunicativa propuesto por Hymcs (On Comunicalive Compeleiice,<br />

Fi<strong>la</strong><strong>de</strong>lfia, Univ. ofP<strong>en</strong>nsylvania Press, 1971).<br />

«Las panes <strong>de</strong>l cuerpo humano»; «<strong>la</strong> ropa, «<strong>la</strong>s partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa (sin muebles)»; «<strong>los</strong> muebles <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa»;<br />

—467—


A, CARCEDO GONZÁLEZ<br />

para el corpas <strong>de</strong>finitivo se <strong>de</strong>sestimaron 232 por razones diversas. Las 6585<br />

restantes arrojaban un total <strong>de</strong> 878 vocab<strong>los</strong> difer<strong>en</strong>tes .<br />

Dei total <strong>de</strong> 6817 pa<strong>la</strong>bras actualizadas <strong>en</strong> el test por <strong>los</strong> 78 informantes<br />

<strong>de</strong>tectamos 469 <strong>errores</strong> <strong>de</strong> muy diversa índole e importancia, lo que repres<strong>en</strong>ta el 6,9%<br />

<strong>de</strong>l material computado. Eí carácter <strong>de</strong> <strong>la</strong> prueba —el alumno <strong>de</strong>be <strong>en</strong>umerar <strong>en</strong> un<br />

tiempo <strong>de</strong> dos minutos cuantos vocab<strong>los</strong> <strong>de</strong>l área solicitada se ie ocurran— hizo que<br />

<strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s recogidas fues<strong>en</strong> mayoritariam<strong>en</strong>te, como suele ser habitual <strong>en</strong> ese tipo <strong>de</strong><br />

tests, sustantivos y verbos <strong>en</strong> infinitivo, aunque también aparecían, esporádicam<strong>en</strong>te,<br />

otras categorías gramaticales (adjetivos, principalm<strong>en</strong>te) o formas léxicas complejas.<br />

C<strong>la</strong>sificamos <strong>los</strong> <strong>errores</strong> recopi<strong>la</strong>dos <strong>en</strong> gráficos, <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> fonológico-fonético,<br />

morfológicos y <strong>de</strong> transfer<strong>en</strong>cia léxica. Veamos algunos ejemp<strong>los</strong>:<br />

a) gráficos:<br />

Aunque es <strong>de</strong> todos conocida <strong>la</strong> paridad que <strong>en</strong> el <strong>español</strong> observan <strong>la</strong> grafía y <strong>la</strong><br />

pronunciación, un elevado número <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pa<strong>la</strong>bras recogidas <strong>en</strong> el test pres<strong>en</strong>ta<br />

<strong>errores</strong> <strong>de</strong> grafía —muchos <strong>de</strong> el<strong>los</strong>, todo hay que <strong>de</strong>cirlo, pequeñas diverg<strong>en</strong>cias<br />

respecto a <strong>la</strong> forma correcta—, que obe<strong>de</strong>c<strong>en</strong> a un <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s<br />

ortográficas <strong>de</strong>l <strong>español</strong>: elección errónea <strong>de</strong>l grafeina (*cojer, *biblioteka, "aluvia,<br />

*zebra, conje<strong>la</strong>dor), o aus<strong>en</strong>cia, <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong> <strong>los</strong> casos, <strong>de</strong>l ac<strong>en</strong>to<br />

ortográfico que <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua les asigna. Unos y otros se correspon<strong>de</strong>n, por lo <strong>de</strong>más,<br />

con el tipo <strong>de</strong> <strong>errores</strong> que, <strong>en</strong> el registro escrito, comet<strong>en</strong> con frecu<strong>en</strong>cia <strong>los</strong> propios<br />

hab<strong>la</strong>ntes nativos cuando no han alcanzado un <strong>de</strong>terminado nivel <strong>de</strong> instrucción.<br />

De índole simi<strong>la</strong>r, ia trasgresión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s normas ortográficas que rig<strong>en</strong> para nuestra<br />

l<strong>en</strong>gua es más pat<strong>en</strong>te <strong>en</strong> formas como *qua<strong>de</strong>rno, "mechánico, *e/ephai7ie, "bicyckia,<br />

* dictionario, "orcestra, *cim<strong>en</strong>ea, *lrak!or o "prq/edo (con una evi<strong>de</strong>nte influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

su l<strong>en</strong>gua materna u otras) o <strong>la</strong> abundante pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> formas consonanticas dobles<br />

<strong>de</strong>sconocidas <strong>en</strong> <strong>español</strong>: *¡Ilusionista, *rebecca, "garaffa, *atiraciones, *t<strong>en</strong>nis,<br />

'"professora, etc. Esas unida<strong>de</strong>s —c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te incorporadas a <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia léxica oral<br />

<strong>de</strong>l sujeto— <strong>de</strong><strong>la</strong>tan, <strong>en</strong> el registro escrito, <strong>la</strong> proce<strong>de</strong>ncia extranjera <strong>de</strong> aquél y el<br />

conocimi<strong>en</strong>to todavía <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> correspon<strong>de</strong>ncia sonido-grafía <strong>de</strong>l <strong>español</strong>,<br />

b) <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> fonológíco-fonético:<br />

Aunque a primera vista podría p<strong>en</strong>sarse que <strong>los</strong> <strong>errores</strong> que <strong>de</strong>scribimos a<br />

continuación <strong>de</strong>berían —al obe<strong>de</strong><strong>de</strong>r a anomalías gráficas— incluirse <strong>en</strong>tre <strong>los</strong><br />

anteriores, son consi<strong>de</strong>rados aparte por ser difer<strong>en</strong>tes <strong>la</strong>s causas que <strong>los</strong> provocan.<br />

En efecto, <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> formas como "cambas, *cordo, "tortuca, *callina,<br />

*estcmaco o "fricorífico, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que <strong>la</strong> consonante g ha sido sustituida por c no se<br />

(dos alim<strong>en</strong>tos y <strong>la</strong>s bebidas dfi <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes comidas <strong>de</strong>l dia», «<strong>los</strong> objetos colocados <strong>en</strong> <strong>la</strong> misa para <strong>la</strong><br />

comida"; «<strong>la</strong> cocina: sus muebles y ut<strong>en</strong>silios»; «<strong>la</strong> escue<strong>la</strong>: muebles y material esco<strong>la</strong>n-; «<strong>la</strong> calefacción y <strong>la</strong><br />

iluminación»; «<strong>la</strong> ciudad»; «el campo», «<strong>los</strong> medios <strong>de</strong> transporte»; «<strong>los</strong> trabajos <strong>de</strong>l campo y el jardín»; "<strong>los</strong><br />

anímales»; «<strong>los</strong> juegos y distracción es», y, portilrinio, nías profesiones y <strong>los</strong> olicíos».<br />

T<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta el carácter <strong>de</strong> tul y lo que can ello pret<strong>en</strong>díamos averiguar •—el vocabu<strong>la</strong>rio<br />

disponible <strong>de</strong> aquel<strong>los</strong> alumnos— para el análisis <strong>de</strong> sus resultados no se <strong>de</strong>sestimaron, sin embargo,<br />

aquél<strong>la</strong>s con pequeños <strong>errores</strong> <strong>de</strong> grafía que no impidies<strong>en</strong> su compr<strong>en</strong>sión <strong>en</strong> <strong>la</strong> comunicación ordinaria.<br />

—468—


ANÁLISIS DE ERRORES LÉXICOS DEL ESPAÑOL EN l-A INTERJ-HNGUA DE LOS<br />

FINLANDESES<br />

<strong>de</strong>be a un simple <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l grafema que el <strong>español</strong> <strong>de</strong>stina para el sonido<br />

oclusivo ve<strong>la</strong>r sonoro. El exam<strong>en</strong> <strong>de</strong>l sistema fónico nos reve<strong>la</strong> que el finés carece<br />

<strong>de</strong> ese sonido, lo que llevaría a aquel<strong>los</strong> hab<strong>la</strong>ntes a igua<strong>la</strong>rlo con el corre<strong>la</strong>to sordo,<br />

que sí está pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> su sistema. La dificultad abarca, como hemos t<strong>en</strong>ido ocasión<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>mostrar <strong>en</strong> un trabajo anterior (Carcedo, 1998), tanto al p<strong>la</strong>no <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

discriminación como <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción. Y ello se trasluce, obviam<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> <strong>la</strong> grafía.<br />

La pronunciación errónea <strong>de</strong> esos vocab<strong>los</strong> un cierto número <strong>de</strong> veces acabará por<br />

fijar, también erróneam<strong>en</strong>te, su repres<strong>en</strong>tación gráfica.<br />

Las mismas razones pue<strong>de</strong>n explicar <strong>la</strong> sustitución <strong>de</strong> b por p <strong>en</strong> *capeza<br />

(cabeza), "¡apio (<strong>la</strong>bio) o *parrlo (barrio), pues <strong>en</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> nuestros informantes<br />

tampoco existe sonoridad para <strong>la</strong> oclusiva <strong>la</strong>bial; o formas como *hamán (jamón) o<br />

*granha (granja), ya que el finés cu<strong>en</strong>ta con un fonema <strong>la</strong>ríngeo fricativo que<br />

repres<strong>en</strong>ta con h, pero no con <strong>la</strong> realización linguove<strong>la</strong>r sorda característica <strong>de</strong>l<br />

<strong>español</strong> p<strong>en</strong>insu<strong>la</strong>r. Por otra parte, <strong>la</strong>s grafías adoptadas para <strong>la</strong> africada <strong>de</strong>l <strong>español</strong><br />

<strong>en</strong> "petso, *pe!zo, *pezo <strong>de</strong> una misma pa<strong>la</strong>bra actualizada —pecho— nos hab<strong>la</strong>n<br />

<strong>de</strong>l carácter bifonemático que esos hab<strong>la</strong>ntes atribuy<strong>en</strong> al fonema africado <strong>de</strong>l<br />

<strong>español</strong>.<br />

F<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> naturaleza inversa es el que da orig<strong>en</strong> a <strong>los</strong> significantes<br />

*contemb<strong>la</strong>r (contemp<strong>la</strong>r), "cambo (campo), "biscina (piscina), *hájaro (pájaro),<br />

"zapados (zapatos), "corbada (corbata), *greer (creer), *gora?.ón (corazón), *gai!e<br />

(calle), "biguinl (biquini), *azugar (azúcar), *rasgacie!os (rascacie<strong>los</strong>) o "grecer<br />

(crecer) El alumno que participa <strong>en</strong> <strong>la</strong> prueba, consci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> posibilidad fónica <strong>de</strong><br />

¡a l<strong>en</strong>gua que apr<strong>en</strong><strong>de</strong>, pero <strong>la</strong> suya <strong>de</strong>sconoce (corre<strong>la</strong>tos sonoros para <strong>los</strong> oclusivos<br />

sordos <strong>la</strong>bial y ve<strong>la</strong>r), <strong>la</strong> aplica por «hipercorrección» a un caso <strong>en</strong> que no aparece.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, una gran parte <strong>de</strong> aquél<strong>los</strong> que int<strong>en</strong>tan marcar <strong>la</strong> posición <strong>de</strong>l<br />

ac<strong>en</strong>to prosódico, crey<strong>en</strong>do que el caso también exige <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l ortográfico, lo<br />

hace erróneam<strong>en</strong>te: * bosque, *arból, "tranvía, "t<strong>en</strong>is, "'natación. El carácter fijo <strong>de</strong>l<br />

ac<strong>en</strong>to finés, siempre sobre <strong>la</strong> primera sí<strong>la</strong>ba— dificulta obviam<strong>en</strong>te <strong>la</strong><br />

discriminación/producción —y, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> grafía— <strong>de</strong> <strong>los</strong> difer<strong>en</strong>tes<br />

patrones ac<strong>en</strong>tuales <strong>de</strong>l <strong>español</strong>.<br />

c) morfológicos<br />

El hecho <strong>de</strong> que este tipo <strong>de</strong> test ofrezca mayoritariam<strong>en</strong>te lexías simples<br />

(sustantivos o formas verbales <strong>en</strong> infinitivo, principalm<strong>en</strong>te) disminuye, obviam<strong>en</strong>te,<br />

el riesgo <strong>de</strong> error gramatical. Aparec<strong>en</strong> abundantem<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> todo caso, <strong>errores</strong><br />

re<strong>la</strong>cionados con el género, sea éste el que le atribuye arbitrariam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua<br />

—vestida (vestido), *fu<strong>en</strong>ta (fu<strong>en</strong>te), *boteí!o (botel<strong>la</strong>)—, bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> concordancia,<br />

especialm<strong>en</strong>te cuando no exist<strong>en</strong> <strong>los</strong> morfemas característicos <strong>de</strong> masculino y<br />

fem<strong>en</strong>ino (*e¡ leche, *e¡ corri<strong>en</strong>te, "el universidad, *un piel, *el nariz, "<strong>la</strong> vi<strong>en</strong>tre,<br />

"el fr<strong>en</strong>te, *<strong>la</strong> pie, *<strong>la</strong> parque) o constituy<strong>en</strong> excepciones a <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s g<strong>en</strong>erales<br />

(*itna sofá, "el radio).<br />

Las dificultad <strong>de</strong> incorporar a su compet<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> hab<strong>la</strong>ntes no nativos <strong>la</strong>s<br />

restricciones que, <strong>en</strong> <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> pa<strong>la</strong>bras, afectan a <strong>los</strong> sufijos <strong>de</strong>l <strong>español</strong> se<br />

hac<strong>en</strong> bi<strong>en</strong> visibles <strong>en</strong> creaciones léxicas errróneas <strong>de</strong>l tipo *<strong>en</strong>señador.


•<br />

A. CARCEDOGONZÁLEZ<br />

"cultivación, "pintudor, "<strong>en</strong>fermis<strong>la</strong>, "dormidor, "bai<strong>la</strong>dor, 'cantarín,<br />

"inspectador, don<strong>de</strong> <strong>los</strong> informantes hiperg<strong>en</strong>eralizan <strong>la</strong>s posibilida<strong>de</strong>s<br />

combinatorias <strong>de</strong> aquél<strong>los</strong>, al aplicar<strong>los</strong> a sintagmas <strong>en</strong> <strong>los</strong> que no es posible.<br />

d) transfer<strong>en</strong>cia léxica<br />

Un porc<strong>en</strong>taje consi<strong>de</strong>rable (47%) <strong>de</strong> <strong>los</strong> 469 <strong>errores</strong> <strong>de</strong>tectados correspon<strong>de</strong> a<br />

transfer<strong>en</strong>cias léxicas. En su mayoría, se trata <strong>de</strong> formaciones esporádicas, más o<br />

m<strong>en</strong>os «<strong>español</strong>izantes», <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que, <strong>en</strong> todo caso, se ¡rasluce <strong>la</strong> transfer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> otra<br />

l<strong>en</strong>gua: <strong>en</strong> un número reducido se <strong>de</strong>be a un c<strong>la</strong>ro trasvase <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

alumnos —*mopa fnmopo») por moto, "púlpelo («pulpetti») por pupitre, *el olja<br />

(«dijy») por gasolina, etc.—; <strong>en</strong> proporciones más consi<strong>de</strong>rables, <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l error<br />

está <strong>en</strong> una tercera, cuarta o quinta l<strong>en</strong>gua. El cua<strong>de</strong>rnillo <strong>en</strong>tregado a <strong>los</strong> estudiantes<br />

para <strong>la</strong> prueba incluía un cuestionario <strong>en</strong> el que <strong>de</strong>bían seña<strong>la</strong>r otras l<strong>en</strong>guas que<br />

conocies<strong>en</strong>, seleccionando <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s opciones que se les proporcionaba (muy bi<strong>en</strong>,<br />

bi<strong>en</strong>, regu<strong>la</strong>r, etc.) <strong>la</strong> que mejor se ajustaba a su grado <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos. Ello nos<br />

permite, <strong>en</strong> gran medida, rastrear el orig<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> transfer<strong>en</strong>cia.<br />

En muchos casos, es <strong>la</strong> otra l<strong>en</strong>gua nacional <strong>de</strong>l país, el sueco, <strong>la</strong> que hace s<strong>en</strong>tir<br />

su influ<strong>en</strong>cia. Así, se registran <strong>la</strong>s formas *el oro/*<strong>los</strong> orosl*<strong>la</strong>s oras (<strong>la</strong>s dos<br />

primeras variantes, <strong>en</strong> tres casos; <strong>la</strong> última, <strong>en</strong> dos) <strong>en</strong> el área temática «partes <strong>de</strong>l<br />

cuerpo», lo que que nos lleva a <strong>de</strong>ducir con re<strong>la</strong>tiva facilidad que es <strong>la</strong> pa<strong>la</strong>bra <strong>de</strong>l<br />

sueco «Sra» (oreja) el orig<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> transfer<strong>en</strong>cia. La misma proce<strong>de</strong>ncia sueca<br />

parec<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er *!os b<strong>en</strong>es («b<strong>en</strong>», pierna), *gummo («gummi», goma), *<strong>la</strong> apa<br />

(«apa», mono), *<strong>la</strong>p<strong>en</strong>na («p<strong>en</strong>na», pluma), *'el fot («fot», pie), "blumas<br />

(«blomma», flor). Las amplias posibilida<strong>de</strong>s que el sistema educativo fin<strong>la</strong>ndés<br />

brinda a sus esco<strong>la</strong>res se hac<strong>en</strong> pat<strong>en</strong>tes —aunque éstos no constituyan, obviam<strong>en</strong>te,<br />

<strong>los</strong> resultados que mejor habl<strong>en</strong> <strong>de</strong> su efici<strong>en</strong>cia— <strong>en</strong> un gran número <strong>de</strong><br />

transfer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> otras l<strong>en</strong>guas:<br />

- <strong>de</strong>l inglés: "el p<strong>en</strong>cil («p<strong>en</strong>cíl», <strong>la</strong>picero), *una jaketa/*¡aqueta («jacket»,<br />

chaqueta), *e! esporl («sport», <strong>de</strong>porte), *escrapacie!os {«skyscraper», rascacie<strong>los</strong>),<br />

'lemon («lemon», limón), *arma {«arm», brazo), etc.;<br />

- <strong>de</strong>l francés: "un g/ace («g<strong>la</strong>ce», he<strong>la</strong>do), *veló («velo», bicicleta), *<strong>los</strong> muscles<br />

(«muscles», múscu<strong>los</strong>), *cassero<strong>la</strong> («casserole», cacero<strong>la</strong>), *<strong>la</strong> ferma («ferme»,<br />

granja), "jugar el piano («jouer le piano», tocar el piano), etc.;<br />

- <strong>de</strong>l italiano: *el pesce («pesce», pez/pescado), "<strong>la</strong>mpada («<strong>la</strong>mpada», lámpara).<br />

*el fontano («fontana», fu<strong>en</strong>te), "sale («sale», sal), *infermiero {«infermiere»,<br />

<strong>en</strong>fermero), "partiera («portiere», portero), "el aereo («aereo», avión), etc.<br />

Con todo, <strong>en</strong> muchos casos es difícil <strong>de</strong>terminar con precisión cuál es <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua<br />

que provoca <strong>la</strong> transfer<strong>en</strong>cia, al pres<strong>en</strong>tarse el posible vocablo orig<strong>en</strong> bajo formas<br />

muy simi<strong>la</strong>res <strong>en</strong> distintas l<strong>en</strong>guas: "magazinos (it.: «magazzinoo; ingl.:<br />

«magazine»; fr.: «magasin») por almacén; "servietta (ingl.: «serviette»; fr.:<br />

«serviette»; fin.: «servietti») por servilleta; "consert (ingl.: «concert»; fr.: «concert»;<br />

¡t.: «concertó»; fin.: «konsertti») por concierto; "flore {fr.: «fleur»; it.: «fíore») por<br />

flor; a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> "stadion, "post, "presi<strong>de</strong>n!, "telefon, "vino rojo, etc. En este<br />

s<strong>en</strong>tido, no nos parece <strong>de</strong>scabel<strong>la</strong>do proponer, al m<strong>en</strong>os para algunas <strong>de</strong> esas<br />

•—470—


ANÁLISIS DE ERRORES LÉXICOS DEL ESPAÑOL EN LA INTERLENGUA DE LOS<br />

FINLANDESES<br />

creaciones, <strong>la</strong> interacción <strong>de</strong> varias l<strong>en</strong>guas.<br />

Caso aparte ío constituye el <strong>de</strong> <strong>los</strong> «falsos amigos», o voces que, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do un<br />

orig<strong>en</strong> común, pres<strong>en</strong>tan valores distintos <strong>en</strong> l<strong>en</strong>guas difer<strong>en</strong>tes. Resultado <strong>de</strong> ello<br />

son, <strong>en</strong>tre otros, "vaso <strong>de</strong> flores (ingl.: «vase»; fin.: «vaasi»; fr.: «vas á fieurs»; it.:<br />

«vaso da fiori»), "carpeta (ingl.: «carpet», alfombra), "tab<strong>la</strong> (ingl.: «table»; fr.:<br />

«table», mesa), recogidas <strong>la</strong>s dos últimas <strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro «muebles <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa», etc.<br />

Contabilizamos, a<strong>de</strong>más, 28 significantes <strong>de</strong>sconocidos —"<strong>la</strong>bes, *peinturon,<br />

"vesíillo, "av<strong>en</strong>ía, etc.— a <strong>la</strong>s que no son aplicables ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s razones<br />

anteriores.<br />

3. Conclusión<br />

La pres<strong>en</strong>cia/aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> rasgos <strong>de</strong> muy diversa índole <strong>en</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua materna<br />

—gráficos, morfológicos y fónicos, especialm<strong>en</strong>te— <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dices fin<strong>la</strong>n<strong>de</strong>ses <strong>de</strong> <strong>español</strong><br />

pone <strong>de</strong> manifiesto que, junto a <strong>la</strong> <strong>de</strong>cisiva influ<strong>en</strong>cia que ésta ejerce, <strong>en</strong> <strong>la</strong> incorporación<br />

<strong>de</strong>l léxico <strong>la</strong> interl<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> <strong>los</strong> estudiantes atraviesa por fases <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que pue<strong>de</strong>n ser<br />

<strong>de</strong>terminantes otras l<strong>en</strong>guas extranjeras. El análisis <strong>de</strong> <strong>los</strong> distintos tipos <strong>de</strong> <strong>errores</strong><br />

<strong>de</strong>tectados y el son<strong>de</strong>o <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to que <strong>de</strong> otras l<strong>en</strong>guas, <strong>en</strong> grado diverso, nuestros<br />

alumnos dic<strong>en</strong> poseer, <strong>de</strong>ja al <strong>de</strong>scubierto <strong>la</strong> importancia que <strong>la</strong> transfer<strong>en</strong>cia léxica <strong>de</strong> una<br />

tercera, cuarta, quinta l<strong>en</strong>gua, etc. —o, incluso, <strong>la</strong> interacción <strong>de</strong> todas el<strong>la</strong>s— <strong>de</strong>sempeña<br />

<strong>en</strong> el apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong>l vocabu<strong>la</strong>rio y, <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva, <strong>en</strong> su compet<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> hab<strong>la</strong>nte <strong>de</strong> E/LE.<br />

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS<br />

Carcedo González, A. (1998), La pronunciación <strong>de</strong>l <strong>español</strong> por hab<strong>la</strong>ntes nativos<br />

<strong>de</strong> fines: particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> un ac<strong>en</strong>to extranjero, Vantaa, Instituto<br />

Iberoamericano <strong>de</strong> Fin<strong>la</strong>ndia.<br />

Cor<strong>de</strong>r, S. P. (1967), «The Significance of Learners 1 Errors», IRA I 5.4, 161-170.<br />

Trad. <strong>español</strong>a <strong>de</strong> M. Marcos: «La importancia <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>errores</strong> <strong>de</strong>l que apr<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

una segunda l<strong>en</strong>gua» <strong>en</strong> J. Muñoz Liceras (ed). 31-40.<br />

Cor<strong>de</strong>r, S. P. (1971), «Idiosyncratic Dialects and Error Analysis», IRAL 9.2, 147-<br />

160. Trad. esp.: «Dialectos idiosincrásicos y análisis <strong>de</strong> <strong>errores</strong>» <strong>en</strong> J. Muñoz<br />

Liceras (ed.), 63-77.<br />

Cor<strong>de</strong>r, S. P. (1981), Error Analysis andInier<strong>la</strong>nguage, Oxford, Oxford Univ.<br />

Press.<br />

Lado, R. (1957), Linguistics Across Cultures, Ann Arbor, Universíty of Michigan<br />

Press. Trad. esp.: Lingüistica Contrastiva, L<strong>en</strong>guasy culturas, Madrid,<br />

Romania, 1973.<br />

Muñoz Liceras, J. (ed.) (1991), La adquisición <strong>de</strong> l<strong>en</strong>guas extranjeras, Madrid,<br />

Visor.<br />

Nemser, W. (1971), «Approximative Systems of Foreign Language Learners», ¡RAL<br />

9.2, 115-123. Trad. esp.: «Los sistemas aproximados <strong>de</strong> <strong>los</strong> que apr<strong>en</strong><strong>de</strong>n<br />

—471-


A, CAKCEDO GONZÁLEZ<br />

segundas l<strong>en</strong>guas» <strong>en</strong> J. Muñoz Liceras (ed.), 51-61.<br />

Norrish, J. (1983), Language Learners andTheir Errors, ELTS, MacMilIan<br />

Publísher.<br />

Selinker, L- (1972), «Intw<strong>la</strong>nguage», ¡RAL 10.3, 209-231. Trasd. Esp. «La<br />

inlerl<strong>en</strong>guaií <strong>en</strong> J. Muñoz Liceras (ed.), 79-101.<br />

S<strong>la</strong>ma-Cazacu, W. y T. Nemser, (1970), «A Coniribution to Contraslive Linguislics.<br />

A Psycholinguistíc Approach», Revue Roumaine <strong>de</strong> Linguistique 15.<br />

Wardhaugh, R. (1970), «The Conírastive Analysis Hypothesis» TESOL Quartely 4,<br />

123-130. Trad. esp.: «La hipótesis <strong>de</strong>í análisis contrastivo» <strong>en</strong> J. Muñoz<br />

Líceras {ed.), 1991,41-49,<br />

i<br />

m

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!