21.11.2014 Views

Turismo Humano 22 Tierra de Campos Zona Norte de Valladolid

Tierra de Campos, los antiguos Campos Góticos visigodos (Campi Gothici o Campi Gothorum), supone la comarca ideal para quien busca descanso y sensaciones plácidas y diferentes. Patrimonio, naturaleza, gastronomía y tradiciones son sus ofertas en turismo que se completa con una atractiva oferta museística y de centros de interpretación.

Tierra de Campos, los antiguos Campos Góticos visigodos (Campi Gothici o Campi Gothorum), supone la comarca ideal para quien busca descanso y sensaciones plácidas y diferentes. Patrimonio, naturaleza, gastronomía y tradiciones son sus ofertas en turismo que se completa con una atractiva oferta museística y de centros de interpretación.

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

#th<strong>22</strong><br />

ZONA NORTE DE VALLADOLID<br />

TIERRA DE CAMPOS<br />

TERRITORIO MUSEO<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 1


#th<strong>22</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Otras revistas que también te pue<strong>de</strong>n interesar<br />

2013. Número 11. Publicación digital interactiva<br />

www.turismohumano.com<br />

Extremadura<br />

10 planes para<br />

disfrutar en el<br />

agua<br />

2013. Número 8. Publicación digital interactiva<br />

www.turismohumano.com<br />

10 experiencias<br />

para vivir<br />

Galicia<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 1<br />

Créditos<br />

Créditos<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 1<br />

2014. #ecotourism01. Interactive Gui<strong>de</strong><br />

The best<br />

routes for<br />

birdwatchers<br />

in Castilla y<br />

León (Spain)<br />

© www.birdingtrekkingandnature.com Blue rock thrush (Monticola solitarius)<br />

TRINO Project<br />

Birdwatching<br />

& Tourism<br />

Staff www.birdwatchinginspain.com www.turismohumano.com<br />

Eco Tourism 1<br />

2 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


SUMARIO<br />

nº <strong>22</strong><br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Zona</strong> <strong>Norte</strong> <strong>de</strong> <strong>Valladolid</strong><br />

STAFF<br />

[Editora] Concha Manjón<br />

[Director] Salvador Hernáez<br />

[Colaboración editorial] Begoña<br />

Romero / Álvaro M. Escobar /<br />

Adrián Soto<br />

[Diseño] Alberto Álvarez <strong>de</strong> Perea<br />

[Community Manager] Alberto<br />

Álvarez <strong>de</strong> Perea<br />

[Mapas] Salvador Hernáez<br />

[Internacional] José Antonio Sierra<br />

[Departamento comercial]<br />

Concha Manjón / Estrella Torres<br />

[Webmaster] obolo.com<br />

[Fotos] Ver créditos<br />

[Foto cubierta]<br />

Plaza y rollo juridiscional <strong>de</strong> Villalón<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong> (<strong>Valladolid</strong>)<br />

© Julio Arrieta<br />

04. TIERRA DE CAMPOS los<br />

antiguos <strong>Campos</strong> Góticos visigodos<br />

(Campi Gothici o Campi Gothorum),<br />

presenta un paisaje evocador.<br />

08. TERRITORIO MUSEO Toda<br />

la comarca <strong>de</strong>l norte vallisoletano <strong>de</strong><br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> quiere convertirse<br />

en un territorio museo.<br />

10. ARTE MUDÉJAR De su patrimonio<br />

cultural <strong>de</strong>staca el atractivo<br />

monumental <strong>de</strong>l mudéjar.<br />

14. ARQUITECTURA POPULAR<br />

De los palacios a las chozas pasando<br />

por los palomares, aunténticas joyas<br />

<strong>de</strong> la arquitectura popular.<br />

18. ORNITOLOGÍA La llanura o estepa<br />

cerealista constituye un atractivo<br />

por su ornitofauna.<br />

24. RUTAS Rollos, Museos, ríos, naturaleza,<br />

Canal <strong>de</strong> Castilla, Camino <strong>de</strong><br />

Santiago o palomares son rutas para<br />

un divertido turismo familiar.<br />

42. FIESTAS Y GASTRONOMÍA<br />

Tradiciones muy llamativas y una<br />

exquisita gastronomía son gran<strong>de</strong>s refuerzos<br />

para disfrutar la tranquilidad<br />

<strong>de</strong> estas tierras.<br />

44. DATOS PRÁCTICOS Enlaces,<br />

ví<strong>de</strong>os y todo tipo <strong>de</strong> datos prácticos<br />

para prepar tus vacaciones.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 3


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Paisaje <strong>de</strong> Villalán <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

4 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong> <strong>Norte</strong><br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, los antiguos <strong>Campos</strong><br />

Góticos visigodos (Campi Gothici<br />

o Campi Gothorum), presenta un<br />

paisaje evocador <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s horizontes y<br />

que transmite al visitante una gran paz y<br />

serenidad, a la vez que predispone para un<br />

disfrute don<strong>de</strong> el tiempo carece <strong>de</strong> importancia.<br />

La comarca i<strong>de</strong>al para quien busca<br />

<strong>de</strong>scanso y sensaciones plácidas y diferentes.<br />

Patrimonio, naturaleza, gastronomía y<br />

tradiciones son sus ofertas en turismo que<br />

se completa con una atractiva oferta museística<br />

y <strong>de</strong> centros <strong>de</strong> interpretación.<br />

La comarca vallisoletana <strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

goza <strong>de</strong> una belleza singular, dominada<br />

por los contrastes y la intensidad <strong>de</strong> sus<br />

colores. Limita al norte y noroeste con la<br />

provincia <strong>de</strong> León; al sur, con los términos<br />

municipales <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> influencia <strong>de</strong> Medina<br />

<strong>de</strong> Rioseco (<strong>Valladolid</strong>); al este con<br />

la provincia <strong>de</strong> Palencia; y, al oeste con la<br />

provincia <strong>de</strong> Zamora.<br />

Su hábitat se caracteriza por pequeños<br />

núcleos rurales con una población media<br />

que oscila entre los 200 y 300 habitantes.<br />

Este umbral es sobrepasado por Villalón <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> y Mayorga con 2.000 habitantes, y<br />

Aguilar <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey,<br />

Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> y La Unión <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>,<br />

cuya población oscila entre los 300 y 400<br />

habitantes. 14 pueblos cuentan con una<br />

población inferior a los 100 habitantes. La<br />

<strong>de</strong>nsidad media es por tanto bajísima, ya<br />

que escasamente alcanza los 8 habitantes/<br />

km 2 .<br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> se i<strong>de</strong>ntifica con un paisaje<br />

<strong>de</strong> llanura o estepa cerealista, y su economía<br />

es básicamente agraria.<br />

PEDRO MARTÍN<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 5


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

MAPA INTERACTIVO<br />

A Valencia <strong>de</strong> Don Juan<br />

Roales <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

C-621<br />

Río Cea<br />

A Benavente<br />

Dehesa <strong>de</strong> San Llorente<br />

N-610<br />

Castrobol<br />

Río Val<strong>de</strong>raduey<br />

N-601<br />

A León<br />

Centro <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> la Avifa<br />

Monaster<br />

Castroponce <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>rad<br />

La Unión <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> Becilla<br />

Val<strong>de</strong>ra<br />

Villavicencio <strong>de</strong><br />

los Caballeros<br />

Quintanilla <strong>de</strong>l Molar<br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorg<br />

C.I. <strong>de</strong> la Caza Mira<br />

Torr<br />

Mayorga Villa<br />

Museo <strong>de</strong>l Pan <strong>de</strong> L<br />

Urones <strong>de</strong> Castroponce<br />

Valdunquillo<br />

Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Vil<br />

V<br />

Agui<br />

Villamuriel <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Arroyo Ahogabo<br />

Pal<br />

Mu<br />

CI d<br />

Mu<br />

6 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


MUNICIPIOS TIERRA DE CAMPOS<br />

Interpretación<br />

una<br />

io <strong>de</strong> Vega<br />

Santervás <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

a<br />

dor <strong>de</strong> la<br />

Vega <strong>de</strong> Ruiponce<br />

Villacarralón<br />

e <strong>de</strong> San Andrés<br />

lba Cabezón <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

a Loma<br />

Fontihoyuelo<br />

<strong>de</strong><br />

duey<br />

Museo <strong>de</strong> Arte Sacro<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Ceinos<br />

Mirador <strong>de</strong>l<br />

Cernícalo Primilla<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

illalán <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> C-611<br />

rricos<br />

Mirador y observatorio<br />

<strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> Santiago<br />

Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

N-601<br />

Melgar <strong>de</strong> Abajo<br />

Berrueces<br />

A Villada<br />

Río Sequillo<br />

lagómez La Nueva Villanueva <strong>de</strong> La Con<strong>de</strong>sa Mirador y<br />

Mirador y observatorio observatorio<br />

uey Bustillo astronómico<br />

Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>de</strong> Chaves Villalón Museo <strong>de</strong> la Labranza<br />

Museo <strong>de</strong>l Calzado<br />

Villacid <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> Museo <strong>de</strong>l Queso y<br />

Palomar <strong>de</strong>l Abuelo<br />

lar <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

azuelo <strong>de</strong> Vedija<br />

seo <strong>de</strong> la Matanza<br />

e la Vaca Enmaromada<br />

seo <strong>de</strong>l Tren Burra<br />

Moral <strong>de</strong> la Reina<br />

N-610<br />

Canal <strong>de</strong> Castilla<br />

A <strong>Valladolid</strong><br />

Villafra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Gatón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

A Palencia<br />

Villabaruz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Observatorio <strong>de</strong> la Laguna<br />

Villanueva <strong>de</strong> San Mancio<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 7


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Rollo juridiscional <strong>de</strong> Mayorga<br />

8 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Territorio Museo<br />

Toda la comarca <strong>de</strong>l norte vallisoletano<br />

<strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

quiere convertirse en un territorio<br />

museo y un parque temático cultural<br />

mediante la creación <strong>de</strong> pequeños<br />

proyectos que dinamicen la vida cultural<br />

<strong>de</strong> los municipios, potenciando por un<br />

lado la educación ambiental y por otro,<br />

convirtiéndose en elementos <strong>de</strong> atracción<br />

turística.<br />

El Museo <strong>de</strong>l Pan en Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

es el primero <strong>de</strong> estas características<br />

que exista en España. Se ubica en<br />

la iglesia <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Mayorga <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>, rehabilitada para dicho fin.<br />

El Museo <strong>de</strong>l Queso <strong>de</strong> Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

se ubica en el edificio <strong>de</strong> las antiguas<br />

escuelas <strong>de</strong> la avenida <strong>de</strong>l Parque,<br />

don<strong>de</strong> se muestra la fabricación, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

sus orígenes hasta nuestros días, <strong>de</strong>l<br />

mundialmente conocido queso <strong>de</strong> Villalón<br />

<strong>de</strong>nominado “pata <strong>de</strong> mulo”.<br />

A<strong>de</strong>más se pue<strong>de</strong>n visitar el Centro <strong>de</strong><br />

Interpretación <strong>de</strong> la Matanza en Palazuelo<br />

<strong>de</strong> Vedija, el C.I. <strong>de</strong> la Avifauna en<br />

Monasterio <strong>de</strong> Vega, el C.I. <strong>de</strong> la Caza en<br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorga; así como el Museo<br />

<strong>de</strong>l Calzado Vibot, “El Palomar <strong>de</strong>l<br />

Abuelo” (Centro <strong>de</strong> Interpretación <strong>de</strong>l<br />

Palomar) y la Exposición la Labranza <strong>de</strong>l<br />

Ayer en Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, y el Museo<br />

<strong>de</strong> Arte Sacro en Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

Todos ellos sumados a los miradoresobservatorios<br />

<strong>de</strong> Melgar <strong>de</strong> Arriba,<br />

Villanueva <strong>de</strong> la Con<strong>de</strong>sa, Villalba <strong>de</strong> la<br />

Loma, Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, Cuenca <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> y Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

ADRI VN<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 9


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Iglesia <strong>de</strong> San Gervasio y San Protasio en Santervás <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

10 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Arte Mudéjar<br />

Patrimonio cultural<br />

Iglesia <strong>de</strong> San Andrés en<br />

Aguilar <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

ADRI VN<br />

D<br />

e su patrimonio<br />

cultural<br />

<strong>de</strong>staca el<br />

atractivo monumental<br />

<strong>de</strong>l mudéjar,<br />

en cuyo origen se<br />

encuentra esta comarca.<br />

No existe municipio que<br />

no tenga alguna prueba <strong>de</strong><br />

este estilo arquitectónico,<br />

aunque <strong>de</strong>stacan los monumentos<br />

catalogados como<br />

Bienes <strong>de</strong> Interés Cultural<br />

(BIC): la iglesia <strong>de</strong> San Andrés<br />

en Aguilar <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>;<br />

y en Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> la<br />

iglesia <strong>de</strong> San Justo y Pastor<br />

y la iglesia <strong>de</strong> Santa María<br />

<strong>de</strong>l Castillo, convertida hoy<br />

en Museo Etnográfico y Sala<br />

<strong>de</strong> Exposiciones.<br />

También la iglesia <strong>de</strong> San<br />

Miguel y la iglesia <strong>de</strong> San<br />

Juan, en Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>,<br />

esta última con su artesonado<br />

y el retablo recién<br />

restaurado <strong>de</strong> la escuela <strong>de</strong>l<br />

maestro Palanquinos; y en<br />

Mayorga, la iglesia <strong>de</strong> Santa<br />

María <strong>de</strong> Arbas; sin olvidar<br />

la iglesia <strong>de</strong> San Gervasio y<br />

San Protasio en Santervás<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, única por su<br />

estilo románico-mudéjar.<br />

ADRI VN<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 11


JOSÉ JIMÉNEZ<br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

ADRI VN<br />

Los “miradores<br />

permiten<br />

Sobre estas líneas, coro en Bolaños <strong>de</strong> Campo<br />

12 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


mudéjares”, torres <strong>de</strong> antiguas iglesias,<br />

contemplar todo <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

ADRI VN<br />

Capítulo <strong>de</strong> excepcional<br />

interés lo constituye<br />

el magnífico<br />

repertorio <strong>de</strong><br />

artesonados<br />

mudéjares,<br />

entre los que<br />

se encuentran<br />

algunos<br />

<strong>de</strong> los mejores<br />

<strong>de</strong> la provincia<br />

como<br />

los <strong>de</strong> Cuenca<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>,<br />

Ceinos <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>,<br />

Cabezón <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey,<br />

Mayorga y Villalón <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>.<br />

Igual <strong>de</strong> atractivos se presentan<br />

los <strong>de</strong>nominados<br />

“miradores mudéjares”,<br />

torres <strong>de</strong> antiguas iglesias,<br />

que estratégicamente<br />

situadas permiten visualizar<br />

y contemplar toda la llanura<br />

que constituye <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>, así como en días<br />

<strong>de</strong>spejados, y orientados al<br />

norte, las estribaciones <strong>de</strong> la<br />

Cordillera Cantábrica.<br />

Entre otras <strong>de</strong>stacadas<br />

contribuciones patrimoniales<br />

<strong>de</strong> la comarca, po<strong>de</strong>mos<br />

<strong>de</strong>stacar el puente y calzada<br />

romana <strong>de</strong> Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

que formaron parte<br />

<strong>de</strong> los itinerarios que los<br />

romanos trazaron a lo largo<br />

y ancho <strong>de</strong> la península.<br />

Arriba, torre y ruinas mozárabes <strong>de</strong> San Pelayo en Villavicencio <strong>de</strong> los Caballeros<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 13


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

ADRI VN<br />

Soportales en Villalón<br />

14 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Arquitectura civil y popular<br />

El Cubo en Villacid <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> es la única<br />

construcción que<br />

se conserva <strong>de</strong> la antigua<br />

fortaleza <strong>de</strong> esta localidad.<br />

En realidad se trataba <strong>de</strong><br />

una atalaya, cuya entrada se<br />

realizaría por alto a través<br />

<strong>de</strong> un arco rebajado enmarcado<br />

por alfiz.<br />

El Palacio Castillo <strong>de</strong> los Villagómez<br />

en Villagómez La<br />

Nueva se encuentra <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong>l casco urbano. Sólo mantiene<br />

la puerta monumental<br />

con imafrontes en la que<br />

pue<strong>de</strong>n verse los escudos<br />

<strong>de</strong> armas <strong>de</strong> la mencionada<br />

familia.<br />

Algunas ruinas llamarán<br />

también la atención <strong>de</strong> los<br />

viajeros como la<br />

ADRI VN<br />

torre y ruinas <strong>de</strong><br />

estilo mudéjar<br />

<strong>de</strong> la<br />

Iglesia<br />

<strong>de</strong><br />

San Pelayo en Villavicencio<br />

<strong>de</strong> los Caballeros.<br />

La iglesia fue levantada<br />

entre los siglos XIV y XV<br />

sobre Palacio–Fortaleza <strong>de</strong><br />

los siglos XI y XII, como lo<br />

<strong>de</strong>muestra la existencia aún<br />

<strong>de</strong> ventana saetera.<br />

También las ruinas <strong>de</strong> la<br />

Iglesia <strong>de</strong> San Juan Bautista<br />

en Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>de</strong>l siglo XVI (1554). Aún se<br />

mantiene la torre cuadrada<br />

<strong>de</strong> piedra, unos muros <strong>de</strong><br />

ladrillo y la portada renacentista.<br />

Por último, las Ruinas <strong>de</strong> la<br />

Iglesia <strong>de</strong> Santiago Apóstol<br />

en Melgar <strong>de</strong> Arriba, un edificio<br />

mudéjar <strong>de</strong>l s. XV.<br />

Museo <strong>de</strong> Arte Sacro en<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

El marco elegido para albergar<br />

el museo, es la iglesia <strong>de</strong><br />

San Justo y Pastor, un edificio<br />

mudéjar <strong>de</strong>l siglo XVI<br />

catalogado como Bien <strong>de</strong><br />

Interés Cultural. El templo,<br />

que ya <strong>de</strong> por sí constituye<br />

un auténtico museo <strong>de</strong> arte<br />

mudéjar, acoge en su interior<br />

una extraordinaria colección<br />

arte sacro en la que<br />

se pue<strong>de</strong>n admirar esculturas<br />

<strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra policromada<br />

distribuidas a los largo <strong>de</strong><br />

todo el espacio.<br />

Puente romano <strong>de</strong> Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>rabuey<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 15


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Los palomar<br />

una <strong>de</strong> las e<br />

ADRI VN<br />

Palomar en Melgar <strong>de</strong> Abajo<br />

16 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


es se recuperan para la cría <strong>de</strong> pichones,<br />

strellas <strong>de</strong> la gastronomía <strong>de</strong> la comarca<br />

Arriba, chozo en Ceinos <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

ADRI VN<br />

De la arquitectura popular habría<br />

que <strong>de</strong>stacar los palomares<br />

tradicionales, baluartes<br />

<strong>de</strong> la llanura cerealista,<br />

tipología <strong>de</strong>sconocida<br />

fuera <strong>de</strong> Castilla<br />

y León. Los palomares,<br />

redondos o<br />

cuadrados, se han<br />

construido siempre<br />

como complemento<br />

a la economía familiar,<br />

y aunque en buena<br />

parte se encuentran en<br />

<strong>de</strong>suso, cada vez son más<br />

los edificios que se recuperan<br />

para la cría <strong>de</strong> pichones que se ha<br />

convertido en una <strong>de</strong> las estrellas <strong>de</strong><br />

la gastronomía <strong>de</strong> la comarca. A<strong>de</strong>más, la<br />

palomina, el excremento <strong>de</strong> las palomas,<br />

resulta un excelente abono natural.<br />

Los chozos son construcciones <strong>de</strong> planta<br />

circular o redon<strong>de</strong>ada, sin concesiones a<br />

la estética, <strong>de</strong>stinadas a guardar aperos<br />

<strong>de</strong> labranza en las eras.<br />

Las bo<strong>de</strong>gas, en zonas don<strong>de</strong> se cultiva<br />

vid, han sido excavadas a pico y pala,<br />

en su mayor parte a modo <strong>de</strong> cuevas en<br />

la<strong>de</strong>ras próximas a los núcleos <strong>de</strong> población.<br />

Muy típicas son también algunas muestras<br />

<strong>de</strong> calles porticadas con sencillos soportales<br />

hechos con columnas <strong>de</strong> piedra,<br />

como los <strong>de</strong> Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> y Villalón<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>. Las calles <strong>de</strong> estos pueblos<br />

son anchas y <strong>de</strong> trazado longitudinal,<br />

configurando gran<strong>de</strong>s manzanas con<br />

calles comerciales en torno a una Plaza<br />

Mayor.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 17


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Avutarda en <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

18 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


<strong>Turismo</strong> ornitológico en<br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

La llanura o estepa cerealista<br />

constituye un atractivo por su<br />

paisaje evocador <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s<br />

horizontes y que transmite al visitante<br />

una gran paz y serenidad, que<br />

predispone para un disfrute don<strong>de</strong><br />

el tiempo carece <strong>de</strong> importancia;<br />

siendo este “paisaje <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s<br />

horizontes” generador en sí <strong>de</strong><br />

una <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> público<br />

que está necesitada<br />

<strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>scanso o <strong>de</strong><br />

sensaciones<br />

diferentes.<br />

El amplio<br />

paisaje <strong>de</strong><br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong><br />

implica<br />

a<strong>de</strong>más un<br />

gran atractivo<br />

natural, en<br />

especial su ornitofauna,<br />

lo que ha<br />

supuesto que el 38% <strong>de</strong><br />

su superficie esté incluida en la<br />

Red Natura 2000.<br />

Para dar a conocer esta riqueza se<br />

han creado los Centros <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> la Naturaleza, así como<br />

diversos observatorios y miradores.<br />

Entre los primeros <strong>de</strong>stacamos el<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación <strong>de</strong> las Aves<br />

<strong>de</strong> Monasterio <strong>de</strong> Vega.<br />

El centro será encuadrado <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong>l proyecto europeo Trino (<strong>Turismo</strong><br />

Rural <strong>de</strong> Interior y Ornitología),<br />

Abejaruco<br />

puesto en marcha por 14 grupos <strong>de</strong><br />

acción local <strong>de</strong> Castilla y León, y en<br />

él se mostrará la variada avifauna<br />

<strong>de</strong> la zona (aguilucho cenizo, avutarda,<br />

cernícalos...) así como “la<br />

simbiosis entre agricultura y naturaleza”.<br />

El Centro <strong>de</strong> Interpretación <strong>de</strong><br />

las Aves <strong>de</strong> Saelices <strong>de</strong><br />

Mayorga se encuentra<br />

adscrito al<br />

proyecto europeo<br />

Torcaz<br />

(<strong>Turismo</strong>,<br />

Or<strong>de</strong>nación<br />

Rural<br />

y Caza). Su<br />

finalidad<br />

es transmitir<br />

que<br />

«la caza es<br />

una actividad<br />

sostenible al<br />

margen <strong>de</strong> la<br />

leyenda negra que<br />

hay en torno a ella» y<br />

cómo agricultura y gana<strong>de</strong>ría<br />

contribuyen a mejorar la biodiversidad.<br />

TRINO<br />

A<strong>de</strong>más existen el Observatorio <strong>de</strong><br />

la Laguna <strong>de</strong> Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>;<br />

un mirador y observatorio astronómico<br />

en Villanueva <strong>de</strong> La Con<strong>de</strong>sa;<br />

el Mirador <strong>de</strong>l Cernícalo Primilla en<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>; y los miradores<br />

<strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong> Melgar<br />

<strong>de</strong> Arriba, el <strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> San Andrés<br />

en Villalba <strong>de</strong> La Loma y el <strong>de</strong><br />

Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

ADRI VN<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 19


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

En los miradores ob<br />

queñas como caland<br />

El proyecto Trino <strong>de</strong>sarrollado<br />

por los Grupos <strong>de</strong> Acción<br />

Local, ha puesto en valor<br />

el turismo ornitológico <strong>de</strong><br />

estos territorios, en colaboración<br />

con los municipios <strong>de</strong><br />

su influencia.<br />

Se han <strong>de</strong>sarrollado diferentes<br />

elementos para la<br />

contemplación <strong>de</strong> la avifauna<br />

como el Centro <strong>de</strong><br />

Interpretación <strong>de</strong> la Aves en<br />

Monasterio <strong>de</strong> Vega, el <strong>de</strong><br />

Interpretación <strong>de</strong> la Caza<br />

en Saelices <strong>de</strong> Mayorga o el<br />

Observatorio <strong>de</strong> la Laguna<br />

en Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

También <strong>de</strong>stacan en esta<br />

zona el Mirador y observatorio<br />

astronómico <strong>de</strong> Villanueva<br />

<strong>de</strong> la Con<strong>de</strong>sa, el <strong>de</strong>l<br />

Cernícalo Primilla en Cuenca<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, el Mirador <strong>de</strong> la<br />

Torre <strong>de</strong> Santiago en Melgar<br />

<strong>de</strong> Arriba, el <strong>de</strong> la Torre<br />

<strong>de</strong> San Andrés en Villalba<br />

<strong>de</strong> la Loma, y el Mirador y<br />

observatorio <strong>de</strong> Herrín <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>.<br />

En casi todos esos miradores<br />

podremos observar<br />

rapaces como cernícalos,<br />

milanos y aguiluchos; aves<br />

<strong>de</strong> pequeño tamaño como<br />

calandrias; o aves esteparias<br />

<strong>de</strong> reconocido interés internacional<br />

como sisón, avutarda<br />

y la ganga ortega.<br />

TRINO<br />

20 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


servaremos rapaces como cernícalos con aves perias<br />

y aves esteparias como la avutarda y el sisón<br />

Sisón común<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 21


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

ADRI VN<br />

<strong>22</strong> <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Naturaleza<br />

Humedal en <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Esta comarca vallisoletana cuenta<br />

con seis espacios bajo dos figuras <strong>de</strong><br />

protección: Cinco ZEPAS (<strong>Zona</strong>s <strong>de</strong><br />

Especial Protección para las Aves) y un LIC<br />

(Lugares <strong>de</strong> Importancia Comunitaria).<br />

La Nava-<strong>Campos</strong> <strong>Norte</strong> (Z.E.P.A.). El paisaje<br />

se caracteriza principalmente por su relieve<br />

llano o ligeramente ondulado (unos 700<br />

metros <strong>de</strong> altitud) prácticamente <strong>de</strong>sforestado<br />

y <strong>de</strong>dicado en su mayor parte al cultivo<br />

<strong>de</strong> cereal. Discurren varios ríos y arroyos.<br />

La Nava-<strong>Campos</strong> Sur (Z.E.P.A.). Relieve<br />

llano o ligeramente ondulado (cotas inferiores<br />

a los 800 metros) y con una acusada<br />

<strong>de</strong>sforestación, <strong>de</strong>dicado en su mayor parte<br />

al cereal <strong>de</strong> secano. Destacan un conjunto<br />

<strong>de</strong> pequeñas lagunas esteparias.<br />

Oteros-Cea (Z.E.P.A.). Margen <strong>de</strong>recha<br />

<strong>de</strong>l río Cea. Toda la zona presenta una baja<br />

altitud (700-800 metros). Existen pequeñas<br />

lagunas estacionales con mo<strong>de</strong>rado interés<br />

para las aves acuáticas.<br />

Penillanuras-<strong>Campos</strong> <strong>Norte</strong> (Z.E.P.A.).<br />

Entre los ríos Cea y Val<strong>de</strong>raduey. En la zona<br />

se pue<strong>de</strong>n encontrar algunas lagunas esteparias<br />

<strong>de</strong> carácter estacional.<br />

Penillanuras-<strong>Campos</strong> Sur (Z.E.P.A.). Una<br />

reducida superficie en la provincia <strong>de</strong> <strong>Valladolid</strong><br />

entre los ríos Cea y Val<strong>de</strong>raduey. Una<br />

serie <strong>de</strong> arroyos forman pequeños valles en<br />

los que se conservan algunas alamedas.<br />

Ribera <strong>de</strong>l Río Cea (LIC). La superficie<br />

englobada la <strong>de</strong>fine el cauce <strong>de</strong>l río más una<br />

anchura <strong>de</strong> 25 m. en cada margen a lo largo<br />

<strong>de</strong> ambos tramos.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 23


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Danza en honor a San Antonio en Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

24 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Rutas por la <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> <strong>de</strong> <strong>Valladolid</strong> <strong>Norte</strong><br />

ADRI VN<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 25


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Iglesia <strong>de</strong> San Andrés, Aguilar <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

26 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Ruta <strong>de</strong> los<br />

Rollos Jurisdiccionales<br />

ALFREDO MIGUEL ROMERO<br />

La palabra “rollo” <strong>de</strong>riva<br />

<strong>de</strong>l latín “rotulus”<br />

que significa cilindro.<br />

Se trata <strong>de</strong> símbolos <strong>de</strong><br />

señorío y jurisdicción e indicaba<br />

que en esa localidad<br />

se administraba justicia en<br />

nombre <strong>de</strong>l rey.<br />

Poco <strong>de</strong>spués fueron utilizados<br />

como picotas don<strong>de</strong> se<br />

exhibía a vergüenza pública<br />

a reos. La Constitución <strong>de</strong><br />

1812 <strong>de</strong>cretó la <strong>de</strong>molición<br />

<strong>de</strong> todos los signos <strong>de</strong> vasallaje.<br />

Or<strong>de</strong>n que se reiteró en<br />

la Segunda República.<br />

Los que quedaron en pie<br />

(por <strong>de</strong>sobediencia civil al<br />

no ser abolidos) han sido<br />

calificados como patrimonio<br />

histórico artístico.<br />

En <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> <strong>de</strong>staca<br />

el rollo gótico-flamígero<br />

<strong>de</strong> Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> erigido<br />

en 1523; el <strong>de</strong> Mayorga<br />

<strong>de</strong> 1426 <strong>de</strong> estilo isabelinoflamígero;<br />

el <strong>de</strong> Aguilar <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> es <strong>de</strong> estilo góticomudéjar<br />

<strong>de</strong> finales <strong>de</strong>l siglo<br />

XVI; por último, el <strong>de</strong> Bolaños<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, quizás el<br />

más primitivo <strong>de</strong> la provincia<br />

vallisoletana.<br />

En el centro <strong>de</strong> la Plaza<br />

Mayor se levanta uno <strong>de</strong> los<br />

rollos jurisdiccionales más<br />

renombrados <strong>de</strong> España.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 27


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Mirador y observatorio<br />

<strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> Santiago<br />

Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> la Avifauna<br />

Monasterio <strong>de</strong> Vega<br />

Melgar <strong>de</strong> Abajo<br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorga<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> la Caza<br />

Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Museo <strong>de</strong>l Pan<br />

Castrobol<br />

Río Cea<br />

Ruta Ribera<br />

<strong>de</strong>l Río Cea<br />

28 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Ruta Ribera <strong>de</strong>l Río Cea<br />

En realidad esta ruta la<br />

forman diez recorridos<br />

<strong>de</strong> sen<strong>de</strong>rismo <strong>de</strong><br />

fácil trazado para disfrutar<br />

los paisajes <strong>de</strong> ribera <strong>de</strong>l río<br />

CEA. Se trata <strong>de</strong> una <strong>de</strong> las<br />

rutas más extensas y completas<br />

<strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

con algunos <strong>de</strong>stacados<br />

hitos que merece la pena<br />

señalar.<br />

De Melgar <strong>de</strong> Arriba a Melgar<br />

<strong>de</strong> Abajo <strong>de</strong>scubriremos<br />

el bosque <strong>de</strong> ribera y<br />

la Cañada Zamorana. En el<br />

trayecto <strong>de</strong> Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

al Páramo, nuestro objetivo,<br />

a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l simple pacer <strong>de</strong>l<br />

paseo, será observar aves<br />

esteparias entre las que <strong>de</strong>staca<br />

la avutarda, especie que<br />

también observaremos <strong>de</strong><br />

Melgar <strong>de</strong> Abajo a Monasterio<br />

<strong>de</strong> Vega o a Santervás <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>.<br />

De Monasterio <strong>de</strong> Vega<br />

po<strong>de</strong>mos transitar hasta<br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorga don<strong>de</strong><br />

contemplaremos una atractiva<br />

zona <strong>de</strong> palomares, o<br />

hasta la Dehesa <strong>de</strong> la Al<strong>de</strong>a<br />

para <strong>de</strong>scubrir allí la Laguna<br />

<strong>de</strong>l Rebollar y un roble milenario.<br />

De Saelices <strong>de</strong> Mayorga<br />

po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>splazarnos<br />

a Mayorga don<strong>de</strong> seguimos<br />

el bosque <strong>de</strong> ribera con<br />

especies como la Garza o el<br />

Ána<strong>de</strong> Real, o a Izagre para<br />

conocer la fauna asociada al<br />

Arroyo <strong>de</strong> la Vega <strong>de</strong> Izagre,<br />

el afluente más largo <strong>de</strong>l<br />

Cea. Por último, <strong>de</strong> Mayorga<br />

a Castrobol don<strong>de</strong> po<strong>de</strong>mos<br />

visitar la Granja el Molino y<br />

recorrer la Cañada Zamorana<br />

para acabar en Roales <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>de</strong> nuevo en la comarca<br />

vallisoletana.<br />

MÓNICA TRISTÁN<br />

Río Cea, Monasterio <strong>de</strong> Vega<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 29


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

L<br />

as vastas extensiones<br />

<strong>de</strong> la estepa cerealista<br />

<strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

se encuentran salpicadas<br />

por unas originales y bellas<br />

muestras <strong>de</strong> arquitectura<br />

tradicional basada en el barro,<br />

<strong>de</strong>bido a la composición<br />

arcillosa <strong>de</strong> la tierra, inmejorable<br />

para la construcción <strong>de</strong><br />

adobes y tapiales.<br />

Y una <strong>de</strong> las manifestaciones<br />

más importantes <strong>de</strong><br />

este arquitectura popular<br />

son los palomares, cuya<br />

principal misión es dar cobijo<br />

a las palomas.<br />

La variedad es el <strong>de</strong>nominador<br />

común <strong>de</strong> este<br />

recorrido, encontrándonos<br />

palomares cuadrados,<br />

rectangulares, <strong>de</strong> herradura,<br />

cilíndricos, con patio, sin<br />

patio, con ornamentación,<br />

sin ella, etc.<br />

Dos especies viven en estos<br />

lugares: la paloma bravía<br />

o común (columba livia) o<br />

la paloma zurita (columba<br />

oenas).<br />

Con esta ruta que a<strong>de</strong>más<br />

<strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> transcurre<br />

por Palencia, Zamora<br />

y <strong>Norte</strong> <strong>de</strong> Portugal, se preten<strong>de</strong><br />

que el viajero conozca<br />

no solo los lugares don<strong>de</strong><br />

se asientan estas construcciones<br />

sino también otras<br />

manifestaciones artísticas y<br />

culturales que encontramos<br />

en la Ruta.<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> la Avifauna<br />

Monasterio <strong>de</strong> Vega<br />

Mirador y observatorio<br />

<strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> Santiago<br />

Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

Melgar <strong>de</strong> Abajo<br />

C.I. <strong>de</strong> la Caza<br />

Santervás <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorga<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> las Aves Villalba <strong>de</strong> La Loma<br />

Villacarralón<br />

Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> Mirador <strong>de</strong> la<br />

Torre <strong>de</strong> San Andrés<br />

Museo <strong>de</strong>l Pan<br />

Fontihoyuelo<br />

Mirador y<br />

Villanueva <strong>de</strong> La Con<strong>de</strong>sa observatorio<br />

Mirador y observatorio Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

astronómico<br />

Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

Museo <strong>de</strong> la Labranza<br />

Villalón Museo <strong>de</strong>l Calzado<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong> Museo <strong>de</strong>l Queso y<br />

Palomar <strong>de</strong>l Abuelo<br />

Villacid <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> Villafra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Villavicencio <strong>de</strong><br />

los Caballeros<br />

Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Ruta Transnacional<br />

<strong>de</strong> Palomares<br />

30 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Ruta<br />

Transnacional <strong>de</strong> Palomares<br />

Palomar, Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

MOLINA Y GUZMÁN<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 31


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Mirador y observatorio<br />

<strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> Santiago<br />

Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

Ruta<br />

Ornitológica<br />

y<br />

Observatorios<br />

Mirador y<br />

Villanueva <strong>de</strong> La Con<strong>de</strong>sa observatorio<br />

Mirador y observatorio Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

astronómico<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Mirador <strong>de</strong>l<br />

Cernícalo Primilla<br />

Museo <strong>de</strong><br />

Arte Sacro<br />

Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Observatorio <strong>de</strong> la Laguna<br />

32 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Ruta<br />

Ornitológica y observatorios<br />

JOSÉ CARLOS DÍAZ<br />

El Mirador <strong>de</strong>l Cernícalo en Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

La Ruta Ornitológica<br />

<strong>de</strong> <strong>Tierra</strong>s <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

consta <strong>de</strong> dos sendas<br />

perfectamente trazadas y<br />

señalizadas que nos guían<br />

todo el recorrido para que<br />

podamos apreciar y conocer<br />

mejor las especies que nos<br />

vamos a encontrar.<br />

La primera transcurre por<br />

el término municipal <strong>de</strong><br />

Melgar <strong>de</strong> Arriba con avistamientos<br />

<strong>de</strong> especies como<br />

aguilucho larguero, ána<strong>de</strong>s<br />

reales, cernícalos primillas,<br />

avutardas y garzas reales,<br />

entre otras.<br />

Para visitar la segunda senda<br />

<strong>de</strong>bemos trasladarnos a<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, don<strong>de</strong><br />

visitaremos el mirador <strong>de</strong> la<br />

colonia <strong>de</strong> Cernícalo Primilla<br />

<strong>de</strong> la localidad. Este itinerario<br />

también transcurre por<br />

el municipio <strong>de</strong> Villabruz <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>.<br />

Castilla y León ofrece 17<br />

interesantes rutas en la<br />

observación <strong>de</strong> aves, paisajes<br />

naturales y otras especies<br />

<strong>de</strong> fauna, en las que es<br />

relativamente sencillo cubrir<br />

las expectativas si se elige la<br />

época a<strong>de</strong>cuada.<br />

Siempre hay que tener en<br />

cuenta que las especies avistadas<br />

pue<strong>de</strong>n variar entre el<br />

invierno y la primavera.<br />

La avutarda es la reina <strong>de</strong> la<br />

estepa cerealista, con sus<br />

0,9 m <strong>de</strong> altura, un metro <strong>de</strong><br />

larga y dos <strong>de</strong> envergadura<br />

y con un peso que llega a superar<br />

los 18 kilos, se convierte<br />

en el ave más pesada <strong>de</strong>l<br />

mundo capaz <strong>de</strong> volar.<br />

Entre muchas otras <strong>de</strong>staca<br />

también el sisón. El cernícalo<br />

primilla se convierte al<br />

caer la primavera en resi<strong>de</strong>nte<br />

habitual, al igual que<br />

el milano real. También se<br />

observan otras rapaces <strong>de</strong><br />

interés ornitológico.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 33


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Ruta <strong>de</strong> los<br />

Museos<br />

Museo <strong>de</strong> la Labranza en Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

N-601<br />

A León<br />

A Sahagún<br />

ADRI VN<br />

A Valencia <strong>de</strong> Don Juan<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> la Avifauna<br />

Monasterio <strong>de</strong> Vega<br />

C-621<br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorga<br />

C.I. <strong>de</strong> la Caza<br />

Mayorga<br />

Museo <strong>de</strong>l Pan<br />

Ruta <strong>de</strong><br />

los Museos<br />

A Villada<br />

Villalón<br />

Museo <strong>de</strong> la Labranza<br />

Museo <strong>de</strong>l Calzado<br />

Museo <strong>de</strong>l Queso y<br />

Palomar <strong>de</strong>l Abuelo<br />

A Benavente<br />

N-610<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Mirador <strong>de</strong>l<br />

Cernícalo Primilla<br />

Museo <strong>de</strong> Arte Sacro<br />

N-601<br />

C-611<br />

N-610<br />

A Palencia<br />

Palazuelo <strong>de</strong> Vedija<br />

Museo <strong>de</strong> la Matanza<br />

CI <strong>de</strong> la Vaca Enmaromada<br />

Museo <strong>de</strong>l Tren Burra<br />

A <strong>Valladolid</strong><br />

34 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Museo <strong>de</strong>l Calzado Vibot en Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

ADRI VN<br />

Esta ruta incluye un<br />

recorrido por los<br />

museos y centros <strong>de</strong><br />

interpretación más atractivos<br />

<strong>de</strong> la comarca. El Museo<br />

<strong>de</strong>l Pan en Mayorga <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> será el primero <strong>de</strong><br />

estas características que<br />

exista en España. Se ubica<br />

en la iglesia <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong><br />

Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

El Museo <strong>de</strong>l Queso <strong>de</strong><br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> se ubica<br />

en el edificio <strong>de</strong> las antiguas<br />

escuelas <strong>de</strong> la avenida <strong>de</strong>l<br />

Parque.<br />

A<strong>de</strong>más se pue<strong>de</strong>n visitar<br />

el Centro <strong>de</strong> Interpretación<br />

<strong>de</strong> la Matanza, el <strong>de</strong> la Vaca<br />

Enmaromada y el Museo <strong>de</strong>l<br />

Tren Burra en Palazuelo <strong>de</strong><br />

Vedija, el C.I. <strong>de</strong> la Avifauna<br />

en Monasterio <strong>de</strong> Vega, el<br />

C.I. <strong>de</strong> la Caza en Saelices <strong>de</strong><br />

Mayorga; así como el Museo<br />

<strong>de</strong>l Calzado Vibot, “El Palomar<br />

<strong>de</strong>l Abuelo” (Centro <strong>de</strong><br />

Interpretación <strong>de</strong>l Palomar)<br />

y la Exposición la Labranza<br />

<strong>de</strong>l Ayer en Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>,<br />

y el Museo <strong>de</strong> Arte Sacro<br />

en Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

Museo <strong>de</strong>l Pan . Mayorga<br />

Tel. 983 751 625<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación <strong>de</strong><br />

la Caza. Saelices <strong>de</strong><br />

Mayorga<br />

Tel. Ayto. 987 785 143<br />

Centro <strong>de</strong> Interpretación <strong>de</strong><br />

la Avifauna. Monasterio <strong>de</strong><br />

Vega<br />

Tel. Ayto. 987 785 151<br />

Museo <strong>de</strong>l Queso y Palomar<br />

<strong>de</strong>l Abuelo. Villalón <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong><br />

Tel. Ayto. 983 740 011<br />

Museo <strong>de</strong>l Calzado Vibot<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 213<br />

Museo <strong>de</strong> la Labranza<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 951<br />

Museo <strong>de</strong> Arte Sacro<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Parroquia <strong>de</strong> los Santos<br />

Justo y Pastor<br />

Tel. 983 740 479 / 645 127<br />

866<br />

Museo <strong>de</strong> la Matanza<br />

Museo <strong>de</strong>l Tren Burra<br />

CI <strong>de</strong> la Vaca Enmaromada<br />

Palazuelo <strong>de</strong> Vedija<br />

Tel. Ayto. 983 700 025<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 35


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

AlBERTO TOTXO<br />

Retablo Iglesia <strong>de</strong> San Pedro Apóstol en Berrueces<br />

36 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Camino <strong>de</strong> Santiago<br />

Mirador y observatorio<br />

<strong>de</strong> la Torre <strong>de</strong> Santiago<br />

Melgar<br />

<strong>de</strong> Arriba<br />

Sahagún<br />

Santervás <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Camino<br />

<strong>de</strong> Santiago<br />

Fontihoyuelo<br />

Museo <strong>de</strong> la Labranza<br />

Villalón Museo <strong>de</strong>l Calzado<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong> Museo <strong>de</strong>l Queso y<br />

Palomar <strong>de</strong>l Abuelo<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Mirador <strong>de</strong>l<br />

Cernícalo Primilla<br />

Museo <strong>de</strong><br />

Arte Sacro<br />

Moral <strong>de</strong> la Reina<br />

Berrueces<br />

Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Observatorio <strong>de</strong> la Laguna<br />

Ramal<br />

opcional<br />

S<br />

e trata <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> los<br />

trazados compostelanos<br />

más importantes<br />

<strong>de</strong> cuantos atravesaban la<br />

Península.<br />

El trayecto por <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> discurre por Berrueces<br />

(hitos: Iglesia <strong>de</strong><br />

San Pedro Apóstol, ermita<br />

Virgen <strong>de</strong> Pedrosa y los<br />

palomares <strong>de</strong> su entorno);<br />

Moral <strong>de</strong> la Reina (Iglesia <strong>de</strong><br />

Santa María, torre y ruinas<br />

<strong>de</strong> la Iglesia <strong>de</strong> San Juan);<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> (Iglesia<br />

Santa María <strong>de</strong>l Castillo–Museo<br />

<strong>de</strong> Arte Sacro,<br />

Iglesia <strong>de</strong> los Santos Justo<br />

y Pastor–Museo Parroquial,<br />

Monasterio <strong>de</strong> las Claras y<br />

Ermita <strong>de</strong> San Bernardino);<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> (Rollo,<br />

Iglesia <strong>de</strong> San Miguel, Iglesia<br />

<strong>de</strong> San Juan Bautista, ermita<br />

Ntra. Sra. <strong>de</strong> las Fuentes);<br />

Fontihoyuelo (Iglesia <strong>de</strong><br />

San Salvador); Santervás<br />

Medina <strong>de</strong><br />

Rioseco<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, localidad natal<br />

<strong>de</strong>l conquistador Ponce <strong>de</strong><br />

León (Iglesia <strong>de</strong> los Mártires<br />

Gervasio y San Protasio); y,<br />

por último, Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

(Iglesia <strong>de</strong> San Miguel y la<br />

Iglesia <strong>de</strong> Santiago).<br />

Una opción alternativa consiste<br />

en el acceso a Cuenca<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong> directamente<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Medina <strong>de</strong> Rioseco a<br />

través <strong>de</strong> Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 37


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

JUAN CARLOS BUSTOS<br />

38 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


No te pierdas<br />

Canal <strong>de</strong> Castilla<br />

La comarca se encuentra<br />

surcada <strong>de</strong> norte a sur por el<br />

Canal <strong>de</strong> Castilla, una gran<br />

obra <strong>de</strong> ingeniería hidráulica<br />

realizada entre los siglos<br />

XVIII y XIX y que recorre 207<br />

kilómetros <strong>de</strong> las provincias<br />

<strong>de</strong> Palencia, Burgos y <strong>Valladolid</strong>,<br />

dividido en tres ramales.<br />

Concebida para llevar el<br />

trigo a los puertos <strong>de</strong>l norte<br />

mediante transporte fluvial<br />

<strong>de</strong> sirga (barcazas arrastradas<br />

por bestias <strong>de</strong> carga), el<br />

ramal <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, atraviesa<br />

los municipios <strong>de</strong> Villanueva<br />

<strong>de</strong> San Mancio y Tamariz <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>.<br />

Arte mudéjar<br />

Son numerosas las iglesias<br />

mudéjares que el visitante<br />

pue<strong>de</strong> disfrutar en el norte<br />

<strong>de</strong> <strong>Valladolid</strong>. Como ejemplo<br />

po<strong>de</strong>mos citar la Iglesia<br />

<strong>de</strong> Santa María <strong>de</strong> Arbás en<br />

Mayorga. Declarada Monumento<br />

Histórico Artístico, se<br />

trata <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> los mejores<br />

exponentes <strong>de</strong>l arte mudéjar<br />

en la comarca. El edificio<br />

que consta <strong>de</strong> dos naves se<br />

construyó en el siglo XV con<br />

una puerta que se abre en<br />

arco <strong>de</strong> herradura apuntado.<br />

Barco Antonio <strong>de</strong> Ulloa que recorre el Canal <strong>de</strong> Castilla<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 39


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

JUAN BLANCO<br />

Calzada y Puente Romano<br />

<strong>de</strong> Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

En la red ibérica <strong>de</strong> calzadas<br />

romanas, <strong>de</strong>stacaba<br />

la que discurría por el valle<br />

<strong>de</strong>l Duero <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Astúrica<br />

Augusta (Astorga) hasta<br />

Caesar Augusta (Zaragoza),<br />

atravesando la meseta por<br />

esta comarca y <strong>de</strong> la que<br />

queda constancia en Becilla<br />

<strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey, sobre cuyo<br />

río se alza el único puente<br />

romano que sobrevive en la<br />

Provincia <strong>de</strong> <strong>Valladolid</strong>, así<br />

como restos <strong>de</strong> su calzada,<br />

<strong>de</strong>clarada Bien <strong>de</strong> Interés<br />

Cultural.<br />

Plazas Mayores<br />

Uno <strong>de</strong> los elementos característicos<br />

<strong>de</strong> la arquitectura<br />

popular castellano leonesa,<br />

son las plazas mayores. Se<br />

trata <strong>de</strong> un espacio abierto<br />

jalonado por soportales<br />

construidos con columnas<br />

<strong>de</strong> piedra y en torno a la cual<br />

se levantan calles comerciales<br />

porticadas. Cumplía<br />

a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> las funciones<br />

urbanas centralizadoras<br />

habituales, otras populares<br />

como las <strong>de</strong> mercado, políticas,<br />

religiosas (autos <strong>de</strong> fe) o<br />

festivas (corridas <strong>de</strong> toros).<br />

40 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Puente Romano en Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>radurey<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 41


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Fiestas<br />

Los danzantes <strong>de</strong>l paloteo en Villafra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

HÉCTOR APARICIO<br />

Fiestas y Tradiciones<br />

Tres localida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la comarca<br />

tienen su Semana<br />

Santa <strong>de</strong>clarada <strong>de</strong> Interés<br />

Turístico Provincial: Cuenca<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong>, Villalón <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> y Villavicencio <strong>de</strong><br />

los Caballeros.<br />

El Vítor en Mayorga. Fiesta<br />

<strong>de</strong>clarada <strong>de</strong> Interés Turístico<br />

Nacional Cada 27 <strong>de</strong><br />

Septiembre, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1737, se<br />

conmemora entre antorchas<br />

la llegada <strong>de</strong> las reliquias<br />

<strong>de</strong> Santo Toribio. También<br />

en Mayorga se celebra, el<br />

último fin <strong>de</strong> semana <strong>de</strong><br />

julio, un conocido festival <strong>de</strong><br />

Trovadas y Habaneras.<br />

El Mercado Comarcal <strong>de</strong> Villalón<br />

<strong>de</strong> <strong>Campos</strong> atrae también<br />

a numerosos visitantes<br />

el segundo fin <strong>de</strong> semana <strong>de</strong><br />

junio para celebrar que en<br />

1250 Fernando III concedió a<br />

la villa el <strong>de</strong>recho a celebrar<br />

Mercado.<br />

También <strong>de</strong>stacan la Danza<br />

<strong>de</strong>l Paloteo <strong>de</strong> Villafra<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> y <strong>de</strong> Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>,<br />

el Auto sacramental La<br />

Cor<strong>de</strong>rada en Nochebuena<br />

en Castroponce <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey.<br />

Entre los Festivales veraniegos<br />

(2ª quincena agosto)<br />

<strong>de</strong>staca, sin duda, el Festival<br />

Nacional <strong>de</strong> Teatro Alternativo<br />

<strong>de</strong> Urones <strong>de</strong> Castroponce.<br />

42 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Gastronomía<br />

Gastronomía<br />

<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> posee una<br />

variada gastronomía basada<br />

en sus recursos naturales,<br />

los cuales han condicionado<br />

una cocina y unos productos<br />

agroalimentarios que<br />

mezclan los matices <strong>de</strong> la<br />

artesanía y la tradición, con<br />

la creatividad y originalidad<br />

<strong>de</strong> sus gentes.<br />

Pan <strong>de</strong> Can<strong>de</strong>al. Pan muy<br />

tierno, <strong>de</strong> miga muy blanca<br />

y corteza crujiente, elaborada<br />

con un tipo <strong>de</strong> harina<br />

especial, la harina can<strong>de</strong>al<br />

<strong>de</strong> la zona.<br />

Pata <strong>de</strong> Mulo o Queso <strong>de</strong><br />

Villalón. La estepa cerealista<br />

es una magnífica zona <strong>de</strong><br />

pastos aprovechados para la<br />

gana<strong>de</strong>ría ovina, fruto <strong>de</strong> la<br />

cual son sus magníficos quesos<br />

<strong>de</strong> oveja, entre las que<br />

<strong>de</strong>stacan por su tradición y<br />

renombre el <strong>de</strong>nominado<br />

Pata <strong>de</strong> Mulo o Queso <strong>de</strong><br />

Villalón.<br />

Palomino o Pichón <strong>de</strong> Nidal.<br />

Los palomares tradicionales<br />

encierran un <strong>de</strong>licioso manjar<br />

entre sus muros <strong>de</strong> barro.<br />

Las palomas <strong>de</strong> raza bravía y<br />

zurita, ofrecen un producto<br />

<strong>de</strong> calidad, que hasta hace<br />

no mucho tiempo estaba reservado<br />

al autoconsumo: el<br />

palomino o pichón <strong>de</strong> nidal.<br />

Lechazo <strong>de</strong> Castilla y León.<br />

Para preservar su calidad,<br />

fue creada la Indicación<br />

Geográfica Protegida (IGP),<br />

encargada <strong>de</strong> garantizar<br />

a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la proce<strong>de</strong>ncia<br />

<strong>de</strong>l producto, que la carne<br />

sea <strong>de</strong> cor<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> las razas<br />

churra, castellana y ojalada,<br />

alimentados exclusivamente<br />

por leche materna.<br />

Cecinas, embutidos y<br />

jamones. Gracias a su climatología,<br />

esta comarca ha<br />

tenido siempre una buena<br />

tradición chacinera; y así la<br />

cecina adobada, los lomos,<br />

los chorizos y los salchichones<br />

son unos inolvidables<br />

entrantes.<br />

Lenteja Pardina <strong>de</strong> <strong>Tierra</strong><br />

<strong>de</strong> Campo. Esta leguminosa,<br />

por sus especiales<br />

características <strong>de</strong> tamaño,<br />

sabor y paladar, hacen <strong>de</strong><br />

un sencillo plato <strong>de</strong> lentejas<br />

un placer con nombre propio.<br />

Posee su propia Indicación<br />

Geográfica Protegida<br />

(I.G.P.).<br />

Vino <strong>de</strong> la <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> León.<br />

Esta comarca se halla acogida<br />

a la <strong>de</strong>nominación <strong>de</strong><br />

calidad “Vino <strong>de</strong> la <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong><br />

León” que gracias a la variedad<br />

prieto picudo obtiene<br />

unos caldos que ofrecen<br />

una buena relación calidadprecio.<br />

Otras <strong>de</strong>licias. También<br />

conviene probar el vino<br />

espumoso, <strong>de</strong> elaboración<br />

artesanal; el queso castellano,<br />

elaborado con leche<br />

pasteurizada <strong>de</strong> oveja; las<br />

rosquillas <strong>de</strong> palo <strong>de</strong> color<br />

dorado brillante porque<br />

están bañadas en huevo;<br />

la torta <strong>de</strong> aceite, un pan<br />

redon<strong>de</strong>ado, aplanado y con<br />

punciones en su superficie;<br />

la torta <strong>de</strong> chicharrones que<br />

son los trozos que se quedan<br />

al <strong>de</strong>rretir la grasa <strong>de</strong>l<br />

cerdo para hacer la manteca;<br />

las orejuelas, un dulce<br />

frito propio <strong>de</strong>l Carnaval; y,<br />

por último, los Bollos <strong>de</strong> la<br />

Virgen <strong>de</strong> las Fuentes que<br />

se come en septiembre en<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>.<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 43


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Zona</strong> <strong>Norte</strong> <strong>Valladolid</strong><br />

Webs<br />

Ví<strong>de</strong>os Audioguías<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Villavicencio <strong>de</strong> los Caballeros<br />

Bola<br />

Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Urones <strong>de</strong> Castroponce<br />

Mel<br />

Consulte todos los ví<strong>de</strong>os audioguías<br />

en el canal <strong>de</strong> Youtube.<br />

44 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


RECURSOS EN INTERNET<br />

01. PAISAJES Y NATURALEZA<br />

Observa la belleza <strong>de</strong> los paisajes y la<br />

naturaleza <strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>. No todo<br />

es amarillo en Castilla y León.<br />

02. TURISMO RURAL ¿Necesitas<br />

un fin <strong>de</strong> semana <strong>de</strong> <strong>de</strong>scanso? <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong> ofrece la posibilidad <strong>de</strong> disfrutar<br />

<strong>de</strong> un contacto directo con la naturaleza.<br />

03. GASTRONOMÍA La cocina <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> mezcla los matices<br />

<strong>de</strong> la artesanía y la tradición, con la creatividad<br />

y originalidad <strong>de</strong> sus gentes.<br />

ños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

04. PATRIMONIO CULTURAL<br />

También ofrece una gran riqueza artística<br />

con edificaciones señoriales e iglesias<br />

que han observado el paso <strong>de</strong> los siglos.<br />

05. PATRIMONIO NATURAL Es<br />

un legado extenso y hermoso don<strong>de</strong> se<br />

intenta conservar la avifauna para futuras<br />

generaciones.<br />

gar <strong>de</strong> Abajo<br />

06. PUEBLOS Conozca la belleza <strong>de</strong><br />

los pueblos y pequeñas villas <strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Campos</strong>. Su riqueza son sus gentes, sus<br />

costumbres, su cultura, etc.<br />

07. RUTAS Descubre las rutas más<br />

hermosas <strong>de</strong> <strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong>. Parajes<br />

cargados <strong>de</strong> historia, llenos <strong>de</strong> riqueza<br />

paisajística y monumental.<br />

08. SERVICIOS<br />

09. ENLACES DE INTERÉS<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 45


<strong>Tierra</strong> <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

<strong>Valladolid</strong><br />

Información<br />

ADRI <strong>Valladolid</strong> <strong>Norte</strong><br />

Avda. <strong>de</strong>l Parque, 10<br />

47600 Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

(<strong>Valladolid</strong>)<br />

Tel. 983 761 145<br />

adrivall@tierra<strong>de</strong>campos.com<br />

www.tierra<strong>de</strong>campos.com<br />

www.naturcampos.com<br />

OT Mayorga. Panera <strong>de</strong><br />

San Juan. Ctra, <strong>de</strong> Sahagún,<br />

47. Tel. 983 752 027<br />

OT Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

C/ Rabanal, 4.<br />

Tel. 983 761 185<br />

Ayuntamientos<br />

Mancomunidad <strong>Zona</strong> <strong>Norte</strong><br />

Tel. 983 741 039<br />

Aguilar <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 730 001<br />

Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

Tel. 983 746 001<br />

Berrueces<br />

Tel. 983 700 002<br />

Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 757 101<br />

Bustillo <strong>de</strong> Chaves<br />

Tel. 983 740 027<br />

Cabezón <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

Tel. 983 756 062<br />

Castroponce <strong>de</strong><br />

Val<strong>de</strong>raduey<br />

Tel. 983 756 101<br />

Ceinos <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 760 001<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 006<br />

Fontihoyuelo<br />

Tel. 983 741 161<br />

Gatón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 760 401<br />

Herrín <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 963<br />

Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 751 003<br />

Melgar <strong>de</strong> Abajo<br />

Tel. 983 785 041<br />

Melgar <strong>de</strong> Arriba<br />

Tel. 983 785 003<br />

Monasterio <strong>de</strong> Vega<br />

Tel. 983 785 151<br />

Moral <strong>de</strong> la Reina<br />

Tel. 983 710 001<br />

Palazuelo <strong>de</strong> Vedija<br />

Tel. 983 700 025<br />

Quintanillla <strong>de</strong>l Molar<br />

Tel. 980 666 436<br />

Roales <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 980 665 006<br />

Saelices <strong>de</strong> Mayorga<br />

Tel. 983 785 143<br />

Santervás <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 785 196<br />

La Unión <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 754 101<br />

Urones <strong>de</strong> Castroponce<br />

Tel. 983 754 202<br />

Valdunquillo<br />

Tel. 983 754 301<br />

Vega <strong>de</strong> Ruiponce<br />

Tel. 987 785 181<br />

Villacarralón<br />

Tel. 983 740 435<br />

Villacid <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 002<br />

Villafra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 488<br />

Villagómez La Nueva<br />

Tel. 983 756 006<br />

Villalán <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 757 301<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 740 011<br />

Villamuriel <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Tel. 983 716 151<br />

Villanueva <strong>de</strong> La Con<strong>de</strong>sa<br />

Tel. 983 756 111<br />

Villavicencio <strong>de</strong> los Caballeros<br />

Tel. 983 757 201<br />

Alojamiento<br />

Casa Rural El Cantón<br />

Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey -<br />

983746019<br />

46 <strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong>


Datos prácticos<br />

para preparar el viaje<br />

CTR La Huerta Mantilla<br />

Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983757302<br />

http://www.lahuertamantilla.com<br />

Albergue<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983740006<br />

CTR Bo<strong>de</strong>ga la Tata<br />

Cuenca <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983761131<br />

http://www.ctrlatata.com<br />

CTR Los Oficios<br />

Gatón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983760442<br />

http://www.casarurallosoficios.com<br />

HRte el Madrileño<br />

Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983751039<br />

http://www.hotelmadrileño.com<br />

Casa Rural La Huerta<br />

Palazuelo <strong>de</strong> Vedija -<br />

983303301<br />

CTR Fuerte San Mauricio<br />

Palazuelo <strong>de</strong> Vedija -<br />

983701910<br />

http://bit.ly/13Qwovf<br />

Albergue<br />

Santervás <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

CTR Quinta <strong>de</strong>l Canal<br />

Tamariz <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983760423<br />

http://www.quinta<strong>de</strong>lcanal.com<br />

Albergue<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983740011<br />

Casa Rural El Encuentro<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983740767<br />

http://bit.ly/1orbI68<br />

HRte Casa Peña<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983740233<br />

HR La Venta <strong>de</strong>l Alón<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983740951<br />

http://www.venta<strong>de</strong>lalon.es<br />

PRte Becares<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong> -<br />

983740167<br />

CTR Rincón <strong>de</strong> Doña Inés<br />

Villanueva <strong>de</strong> La Con<strong>de</strong>sa -<br />

983756067, 679077055<br />

http://www.rinconines.com<br />

La Posada <strong>de</strong>l Canal<br />

Villanueva <strong>de</strong> San Mancio -<br />

983700705, 610521204<br />

http://bit.ly/13Qxg33<br />

Hotel Rural La Hidalga<br />

Villavicencio <strong>de</strong> los Caballeros<br />

983757069<br />

Restauración<br />

Buenavista<br />

983746110 - 80 com<br />

Becilla <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

La Huerta Mantilla<br />

983757302 - 40 com<br />

Bolaños <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

La Fortaleza<br />

983756003 - 100 com<br />

Castroponce <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>raduey<br />

Ceinos<br />

983760014 - 50 com.<br />

Ceinos <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

La Tata.<br />

983761131 - 90 comensales<br />

Los Oficios<br />

983760442 - 30 com.<br />

Gatón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

El Madrileño<br />

983751039 - Com. 290<br />

El Arco<br />

983751127 - 50 comensales<br />

Santa Ana<br />

983751598 - 20 com.<br />

Mayorga <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

Casa Peña<br />

983740233 - 300 com<br />

PRte Becares<br />

983740167 - 150 com<br />

Lalo<br />

983740762 - 65 com<br />

Villalón <strong>de</strong> <strong>Campos</strong><br />

El Rincón <strong>de</strong> Doña Inés<br />

983756067<br />

Villanueva <strong>de</strong> la Con<strong>de</strong>sa<br />

Escu<strong>de</strong>ro<br />

983757427 - 50 com<br />

Villavicencio <strong>de</strong> los Caballeros<br />

<strong>Turismo</strong> <strong>Humano</strong> 47


TIERRA DE CAMPOS<br />

ZONA NORTE DE VALLADOLID - TERRITORIO MUSEO

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!