fHkykbZ bLikr la;a= 31 - ERP in Bhilai Steel Plant
fHkykbZ bLikr la;a= 31 - ERP in Bhilai Steel Plant
fHkykbZ bLikr la;a= 31 - ERP in Bhilai Steel Plant
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>fHkykbZ</strong> <strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong><br />
5th August, 2012<br />
e-<br />
<strong>31</strong><br />
ISSUE
Page 2<br />
E-Parikrama<br />
jktgjk [knku<br />
lewg ls feyk 12<br />
lky dk csLV<br />
<strong>fHkykbZ</strong> <strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong><br />
ds dhfrZekuh lQj<br />
esa viuk vge<br />
;ksxnku nsrs gq,<br />
jktgjk [knku lewg<br />
us Hkh tqykbZ esa<br />
3]10]053 Vu<br />
mRiknu dj fiNys<br />
12 lkyksa dk csLV<br />
izksMD’ku dj fjdkWMZ<br />
dk;e fd;kA ;g<br />
okf"kZd O;kikj ;kstuk<br />
dk yxHkx 102<br />
izfr’kr gSA utj vc<br />
vU; eghuksa esa Hkh<br />
mRiknu y{;ksa dks<br />
ikj djus ij gSA<br />
<strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> us orZeku foRr o"kZ<br />
2012&13 es a vius mRiknu xfr dks cuk;s j[krs gq,<br />
mRiknu ds rhuksa izeq[k {ks=ksa<br />
gkWV esVy] ØwM <strong>bLikr</strong> vkSj<br />
foØs; <strong>bLikr</strong> mRiknu esa<br />
yxkrkj pkSFks eghus okf"kZd<br />
O;kolkf;d ;kstuk y{;ksa ls vf/kd mRiknu fd;k<br />
gSA <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> us foxr o"kZ ds tqykbZ ekg ds mRiknu<br />
ds vuqikr es a tqykbZ] 2012 esa gkWV esVy] ØwM<br />
LVhy vkSj foØs; <strong>bLikr</strong> es a 5-4 izfr’kr] 8-6<br />
izfr’kr ,oa 4-4 izfr’kr o`f) ntZ dh gSA <strong>la</strong>;<strong>a=</strong><br />
us ;g fu"iknu miyfC/k] egRoiw.kZ midj.kksa dh<br />
izpkyu fLFkfr dks LoLFk j[krs gq, ,oa lHkh cM+s<br />
ejEer dk;ksZ a dks lQyrkiwoZd iw.kZ djrs gq,<br />
gkfly fd;k gSA<br />
bl nkSjku <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> us Vh,eVh cklZ ,oa<br />
jkWM~l es a vc rd ds fdlh Hkh tqykbZ ekg ds<br />
eqdkcys 81]904 Vu loZJs"B fu"iknu fd;k gS]<br />
tcfd ;wVh,l&90 jsYl ds mRiknu esa c
Page 3<br />
E-Parikrama<br />
ljdkj ds <strong>bLikr</strong> e<strong>a=</strong>ky;<br />
esa <strong>la</strong>;qDr lfpo Jh ;wih f<strong>la</strong>g pkj<br />
vxLr] 2012 dh lk;a vius iwoZ fu/kkZfjr<br />
dk;Zdze ds rgr <strong>fHkykbZ</strong> vk,A <strong>fHkykbZ</strong><br />
fuokl esa dk;Zikyd funs’kd ¼oDlZ½ Jh<br />
okbZds Msxu rFkk dk;Zikyd funs’kd<br />
¼ifj;kstuk½ Jh ,lch txnkys ,oa vU;<br />
mPpkf/kdkfj;ksa us mudh vkxokuh dhA<br />
Jh f<strong>la</strong>g us lhbZvks Jh iadt xkSre ls Hkh<br />
eqykdkr dhA<br />
vxys fnu lqcg dk;Zikyd<br />
funs’kd ¼[knku½ dk vfrfjDr ftEek<br />
<strong>la</strong>Hkky jgs dk;Zikyd funs’kd ¼oDlZ½ Jh<br />
okbZds Msxu] egkizca/kd ¼[knku&jkokkV½<br />
Jh ,ds feJ ds lkFk <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> dh<br />
nYyh&jktgjk fLFkr ykSg v;Ld [knku<br />
dk nkSjk fd;kA muds lkFk mudh iRuh<br />
Jherh vpZuk f<strong>la</strong>g Hkh Fkha tks <strong>fHkykbZ</strong><br />
efgyk lekt ds dk;Zdze esa Hkkx ysus<br />
ds fy, igaqph FkhaA ch,lih dh [knku<br />
Vkmuf’ki esa igqapus ij jktgjk xsLV<br />
gkml esa Jh f<strong>la</strong>g dk Lokxr egkizca/kd<br />
¼[knku&vkbZvkslh½ Jh ,ds ukFk] mi<br />
egkizca/kd ¼[knku½ Jh viwoZ eq[kthZ vkSj<br />
[knku foHkkx ds vU; ofj"B vf/kdkfj;ksa<br />
us fd;kA ,d vksj tgka Jh f<strong>la</strong>g [knku<br />
foHkkx ds vf/kdkfj;ksa ds lkFk <strong>la</strong>okn<br />
fd;k] ogha nwljh vksj Jherh vpZuk f<strong>la</strong>g<br />
jktgjk efgyk lekt dh v/;{k Jherh<br />
jRuk ukFk lesr vU; <strong>in</strong>kf/kdkfj;ksa<br />
ls :c: gqbZ aA<br />
Blds Ik’pkr jktgjk<br />
ds ,eOghVh gkWy esa ch,lih ds vk;ju<br />
vksj dkWEiysDl vkSj jkokkV ifj;kstuk<br />
dh fLFkfr ij ,d izLrqfrdj.k Hkh<br />
<strong>la</strong>;qDr lfpo Jh f<strong>la</strong>g ds le{k mi<br />
egkizca/kd ¼[knku½ Jh viwoZ eq[kthZ }kjk<br />
fn;k x;kA bl nkSjku mUgsa [knku <strong>la</strong>x-<br />
Bu }kjk vf/kdkf/kd ykSg v;Ld ds<br />
[kuu ds fy, fd, mBk, x, dneksa ds<br />
ckjs esa crk;k x;kA jkokkV ij nh xbZ<br />
izLrqfr esa egkizca/kd ¼[knku&jkokkV½<br />
Jh ,ds feJ us ifj;kstuk ds fofHkUu <br />
kVdksa dh tkudkjh nhA blls iwoZ mi<br />
egkizca/kd ¼[knku&lh,lvkj½ Jh lh<br />
n;kuanu us Jh f<strong>la</strong>g dks {ks= esa<br />
lh,lvkj ds rgr fd, tk jgs dk;ksZa ds<br />
ckjs esa Hkh crk;kA
Page 4<br />
E-Parikrama<br />
ds dksd vksoUl ,oa dksy<br />
dsfedy foHkkx ds cSVjh Øek¡d&10 esa<br />
24 tqykbZ] 2012 dks egkizca/kd izHkkjh<br />
¼lhvks ,aM lhlhMh½ Jh ih vkj ns’keq[k<br />
ds eq[; vkfrF; esa th.kkZs)kj ds i’pkr~<br />
dksy pkftZax dkj&10&4 dk ’kqHkkjaHk<br />
fd;k x;kA bl volj ij egkizca/kd<br />
¼dksd vksoUl&fjis;lZ½ Jh ,l ds kks"k]<br />
mi egkizca/kd izHkkjh ¼esaVsusal½ Jh vkj ds<br />
JhokLro] mi egkizc/akd izHkkjh<br />
¼bySfDVªdy esaVsusal½ Jh ,l ds nkl] mi<br />
egkizca/kd ¼dksd vksoUl½ Jh ts vtqZu<br />
izlkn] mi egkizca/kd izHkkjh ¼lhvkjth½<br />
Jh ts ds Ms] mi egkizca/kd ¼lhlhMh½ Jh<br />
th , jko lfgr foHkkxh; vU; ofj"B<br />
vf/kdkjh o dkfeZd cM+h <strong>la</strong>[;k esa<br />
mifLFkr FksA<br />
mYys[kuh; gS fd pkftZax<br />
dkj&10&4] o"kZ 1996 esa vkjaHk gksus ds<br />
lkFk gh ih,ylh] ohohoh,Q ,oa<br />
gkbMªkWfyDl midj.kksa ls lqlfTtr FkkA<br />
yxHkx 15 o"kkZsa rd izpkyu ds ckn u<br />
flQZ blds bySfDVªDl midj.kksa esa cfYd<br />
ih,ylh vkSj ohohoh,Q dh Hkh foLr`r<br />
izfrLFkkiu vkSj mUu;u t:jh gks x;k<br />
FkkA ;g lhesal LVsi&5 vkSj LFkkfir<br />
ohohoh,Q ds fy, Lis;lZ dh vuqiyC/krk<br />
dks ns[krs gq, Hkh vko’;d FkkA bl<br />
pqukSfriw.kZ dk;Z dks iwjk djus ds fy,<br />
bldh vo/kkj.kk] fMtkbfuax ,oa Mªkbax<br />
dks foHkkxh; Vhe ds fo’ks"kKksa }<br />
dksd vksoUl ,oa dksy dsfedy foHkkx<br />
ds cSVjh Øek¡d&10 esa miyfC/k<br />
kjk ;kstuk cukdj dk;kZfUor fd;k<br />
x;kA <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> ds vkarfjd <strong>la</strong>lk/kuksa vkSj<br />
fo’ks"kKrk ds lkFk ek= rhu eghuksa dh<br />
le;kof/k esa bl dk;Z dks lQyrkiwoZd<br />
iwjk fd;kA<br />
bl egRokdka{kh dk;Z esa fjeksV<br />
buiqV@vkmViqV iSuy dks lek;ksftr<br />
djrs gq, orZeku vkWijsVj dsfcu dk<br />
foLrkjhdj.k ,d vyx ih,ylh dsfcu<br />
dk Qsczhds’ku vkSj mldh LFkkiuk rFkk<br />
vkWijsVj daVªksy MsLd dks lqfo/kk lEiUu<br />
cukrs gq, mls Hkjiwj vkdkj nsuk ’kkfey<br />
FkkA bl u;s ,izksp ds QyLo:i u<br />
flQZ 2000 ehVj ls vf/kd f<strong>la</strong>xy dksj<br />
daVªksy dscy dh cpr djus esa enn<br />
feyh cfYd dscYl ds fo’kky usVodZ ds<br />
j[kj[kko esa Hkh deh vkbZA<br />
e’khu ds orZeku lhesal LVsi&5<br />
ih,ylh dks LVsi&7 olZu }kjk<br />
izfrLFkkfir fd;k x;kA ftlesa bySfDVªdy<br />
esaVsus al vkSj badkl ds<br />
vfHk;arkvksa }kjk lEiw.kZ ,Iyhds’ku<br />
lkVos;j dk fodkl fd;k x;kA u;s<br />
ih,ylh lsVvi dks ,d vyx ls cuk;s<br />
x;s ih,ylh dsfcu esa LFkkfir dj fn;k<br />
x;kA <strong>fHkykbZ</strong> fcjknjh ds iz;klksa ds<br />
ifj.kke Lo:i bl pkftZax dkj dh<br />
fo’oluh;rk vkSj miyC/krk esa o`f) gqbZ<br />
gS rFkk ;g vkus okys dbZ o"kksZa rd<br />
lqpk: :i ls mRiknu dk;Z esa ;ksxnku<br />
nsrk jgsxkA bySfDVªDl dk iquZvfHkdYiu<br />
:fVu j[kj[kko ykxr esa deh esa<br />
ennxkj gksxkA <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> Lrjh; <strong>la</strong>lk/kuksa<br />
vkSj fo’ks"kKrk ds lkFk fd;s x;s bl<br />
dk;Z ds QyLo:i <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> dks mYys[kuh;<br />
vkfFkZd cpr gqbZ gSA<br />
bl dk;Z dks vkarfjd <strong>la</strong>lk/kuksa<br />
ls iw.kZ:is.k lQyrkiwoZd iwjk djus<br />
okys izfrc) lewg esa ’kkfey gSa<br />
loZJh ,l ds Bkdqj] ch ds /kqzo] ;w ,l<br />
lkgw] ,l th HkaMkjh] Mh vkj flUgk] ,<br />
ds lkgw] ,l ds JhokLro] ,l ,y<br />
xks;y] ch ds ’kekZ ¼lHkh lhfu;j<br />
rduhf’k;u ,oa rduhf’k;u½] JhMh ,l<br />
oekZ vkSj Jh vkj ds lksuh ¼nksuksa pktZeSu½]<br />
Jh <strong>la</strong>tho HkkLdj] Jh ,l ds nso<br />
vkSj ohjsUnz f<strong>la</strong>g ¼lHkh voj izca/kd½ rFkk<br />
Jh vehr dqekj ¼izca/kd&badkl½A bl<br />
lewg us lgk;d egkizca/kd bySfDVªdy<br />
Jh , oh vkj ewfrZ ds usr`Ro esa bl dk;Z<br />
dks vatke fn;kA ;g iwjk dk;Z mi egkizca/kd<br />
izHkkjh ¼bySfDVªdy½ Jh ,l ds<br />
nkl] mi egkizca/kd ¼bySfDVªdy½ Jh<br />
vjfoan xqIrk vkSj lgk;d egkizca/kd<br />
¼esdsfudy&esaVsus al½ Jh ch ,y pkanokuh]<br />
lgk;d egkizca/kd ¼esdsfudy&esaVsuasl½<br />
Jh ,e ,l uk;Mw vkSj ofj"B izca/kd<br />
¼flfoy bathfu;fjax½ Jh cnzhukjk;.k >k<br />
ds lg;ksx ls iwjk fd;k x;kA
Page 5<br />
E-Parikrama<br />
cksMZ ds ofj"B lnL; bZMh<br />
¼VªsDl&ih½ Jh ,l ,u f<strong>la</strong>g rFkk bZMh<br />
¼jsyos LVkslZ&lh½ Jh oh ds xxZ vius <strong>la</strong>f<br />
{kIr izokl ij 03 vxLr] 2012 dks<br />
<strong>fHkykbZ</strong> vk;sA jk;iqj foeku ry ij egkizc/kd<br />
¼jsy rFkk LVªDpjy fey½ Jh vkj<br />
ds flUgk vkSj mi egkizca/kd ¼jsy rFkk<br />
LVªDpjy fey½ Jh , ds lDlsuk rFkk<br />
vU; ofj"B vf/kdkfj;kssa us jsyos cksMZ ds<br />
Jh f<strong>la</strong>g vkSj Jh xxZ dk gkfnZd Lokxr<br />
fd;kA <strong>fHkykbZ</strong> fuokl igq¡pus ij egkizca/<br />
kd izHkkjh ¼feYl½ Jh mekje.k vkSj vU;<br />
ofj"B vf/kdkfj;ksa us Jh f<strong>la</strong>g vkSj Jh<br />
xxZ dh vxqokuh dhA<br />
<strong>fHkykbZ</strong> <strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> ds eq[;<br />
dk;Zikyd vf/kdkjh Jh iadt xkSre ls<br />
eqykdkr djus ds ckn Jh f<strong>la</strong>g vkSj Jh<br />
xxZ ds lEeq[k eq[; dk;Zikyd vf/kdkjh<br />
ds lHkkxkj esa <strong>fHkykbZ</strong> <strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> ds<br />
fogaxkoyksdu ij ,d izLrqfrdj.k fn;k<br />
x;kA bl volj ij Jh xkSre vU;<br />
dk;Zikyd funs’kd vkSj ofj"B vf/kdkjh<br />
mifLFkr FksA rRi’pkr~ Jh f<strong>la</strong>g vkSj Jh<br />
xxZ us <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> dk foLr`r Hkze.k djrs gq,<br />
<strong>bLikr</strong> fuekZ.k vkSj jksfyax izfØ;k dk<br />
voyksdu fd;kA<br />
bl nkSjku os dksd vksoUl rFkk<br />
dksy dsfedy foHkkx] CykLV QusZl<br />
Øek¡d&7] LVhy esfYVax ’kkWi&2]<br />
vkj,pMh xSlj] IysV fey] jsy rFkk<br />
LVªDpjy fey vkSj yk¡x jsy dkEiysDl<br />
dk Hkze.k fd;kA mUgksaaus ;wfuolZy jsy<br />
fey ifj;kstuk {ks= dk Hkh<br />
voyksdu fd;kA<br />
jsyos cksMZ ds ofj"B lnL; Jh<br />
f<strong>la</strong>g vkSj Jh xxZ <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> ds vkjlh ySc<br />
fLFkr ,eVh,y&1 x;s rFkk VsfLVax<br />
QslhfyfV dk voyksdu fd;kA<br />
rRi’pkr~ vkjlh,y Hkou esa egkizca/kd<br />
¼DokfyVh½ lHkkxkj esa muds lEeq[k jsy<br />
fuekZ.k ij ,d izLrqfrdj.k fn;k x;kA
Page 6<br />
E-Parikrama<br />
ds tulEidZ<br />
foHkkx }kjk <strong>la</strong>pkfyr usg# vkVZ<br />
xSyjh esa <strong>fHkykbZ</strong> efgyk lekt ds 55<br />
o"kksaZ ds xkSjo’kkyh bfrgkl ij Nk;kfp=ksa dh izn’kZuh dk<br />
xfjekiw.kZ vk;kstu fd;k x;kA Þ<strong>fHkykbZ</strong> efgyk<br />
lekt&lsok ,oa leiZ.k ds xkSjo’kkyh 55 o"kZß fo"k; ij vk/<br />
kkfjr vkd"kZd Nk;kfp=ksa dh izn’kZuh dk mn~kkVu <strong>fHkykbZ</strong><br />
efgyk letk dh eq[; <strong>la</strong>j{kd o eq[; vfrfFk Jherh vpZuk<br />
oekZ ,oa fof’k"V vfrfFk Jherh vpZuk f<strong>la</strong>g us fd;kA bl<br />
volj ij <strong>fHkykbZ</strong> efgyk lekt dh v/;{k Jherh izfrHkk<br />
xkSre fo’ks"k :i ls mifLFkr FkhaA blds vfrfjDr <strong>fHkykbZ</strong><br />
efgyk lekt dh mik/;{k Jherh jf’e v[kkSjh ,oa vfrfjDr<br />
mik/;{k Jherh js[kk Msxu] Jherh pk: txnkys] Jherh jkt<br />
y{eh jk; o egklfpo Jherh T;ksfr iqjax EkkStwn FkhaA<br />
tulEidZ foHkkx ds izeq[k o mi egkizc/akd<br />
¼tulEidZ½ Jh fot; eSjky us eq[; vfrfFk ,oa vU;<br />
vfrfFk;ksa dks bl vk;kstu ds mn~ns’; o iznf’kZr Nk;kfp=ksa<br />
ds <strong>la</strong>nHkZ esa foLr`r tkudkjh nhA <strong>fHkykbZ</strong> efgyk lekt ds<br />
Lof.kZe bfrgkl dks <strong>la</strong>tks, ;g izn’kZuh<br />
ukjh ’kfDr ds l`tu’khyrk o muds<br />
usr`Ro {kerk ls jps <strong>la</strong>lkj dks iznf’kZr<br />
djus dk fouez iz;kl gSA ij rS;kj fd;s x;s fo’ks"k<br />
iqfLrdk dk foekspu fd;kA bl volj ij Jherh oekZ us<br />
foftVj cqd esa fy[kk fd&Þ;g izn’kZuh okLro esa mRd`"V<br />
dk;ksaZ dk ,d uewuk gS tgk¡ Le`fr;k¡ thoar gks tkrh gSaAß
Page 7<br />
E-Parikrama<br />
efgyk lekt dk 55oka<br />
LFkkiuk fnol 'kfuokj dks jaxkjax<br />
dk;Zdze ds lkFk <strong>la</strong>iUu gqvkA lsDVj&1<br />
fLFkr usg: lkaLd`frd Hkou esa gq, bl<br />
lekjksg esa eq[; vfrfFk ds :i esa <strong>fHkykbZ</strong><br />
efgyk lekt dh eq[; <strong>la</strong>jf{kdk rFkk<br />
lsy ps;jeSu Jh lh,l oekZ dh iRuh<br />
Jherh vpZuk oekZ rFkk fof’k"V vfrfFk<br />
ds :i esa lekt dh <strong>la</strong>jf{kdk rFkk<br />
<strong>la</strong>;qDr lfpo ¼<strong>bLikr</strong>½ Jh ;wih f<strong>la</strong>g dh<br />
iRuh Jherh vpZuk f<strong>la</strong>g ds lkFk gh<br />
fo/kk;d Jherh izfrek panzkdj eq[; :i<br />
ls mifLFkr FkhaA<br />
vius <strong>la</strong>cks/ku esa eq[; vfrfFk<br />
Jherh vpZuk oekZ us dgk fd ;g ge<br />
lcds fy, xkSjo dk fo"k; gS fd lsy<br />
dh /otokgd bdkbZ <strong>fHkykbZ</strong> tgka u,<br />
dhfrZeku LFkkfir djrh gS] ogha bl<br />
<strong>bLikr</strong> uxjh dh efgyk,a Hkh vius<br />
leiZ.k vkSj lsok Hkko ls lkekftd mRFkku<br />
vkSj ukjh l’kfDrdj.k ds iz;klksa dks<br />
c[kwch vatke ns jgha gSaA fof’k"V vfrfFk<br />
fo/kk;d Jherh izfrek panzkdj us dgk<br />
fd <strong>fHkykbZ</strong> efgyk lekt ds ek/;e ls<br />
NRrhlx
Page 8<br />
E-Parikrama
Page 9<br />
E-Parikrama<br />
<strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> ds LVhy esfYVax ’kkWi&2 fcjknjh<br />
ds lnL; Jh ,e ds oekZ] Jh ih ds pØorhZ] Jh nhuca/kq f<strong>la</strong>g<br />
vkSj Jh lq’kkar ljdkj dks foxr fnuksa vk;ksftr ,d lekjksg<br />
esa ÝsaM~l vkWQ buok;juesaV vokMZ nsdj lEekfur fd;k x;kA<br />
bl lewg us Mh,l IykaV ds eq[; fu;<strong>a=</strong>.k d{k esa gks jgh<br />
leL;k dk lek/kku
Page 10<br />
E-Parikrama<br />
Bhi<strong>la</strong>i <strong>Steel</strong> P<strong>la</strong>nt<br />
e-Parikrama<br />
A fortnightly e-publication by Public<br />
Re<strong>la</strong>tions Department of Bhi<strong>la</strong>i <strong>Steel</strong> P<strong>la</strong>nt.<br />
Editor<br />
Vijay Mairal, Dy. G.M. (PR)<br />
Astt. Editor<br />
Ajay Kumar, Jr. Mgr.<br />
Satyawan Nayak, Jr. Mgr.<br />
Contact<br />
Public Re<strong>la</strong>tions Department<br />
Bhi<strong>la</strong>i <strong>Steel</strong> P<strong>la</strong>nt.<br />
Bhi<strong>la</strong>i, District.– Durg<br />
Chattisgarh (India)<br />
Phone: +91 788 2223587<br />
E-mail: bsp.coc@sail-bhi<strong>la</strong>isteel.com<br />
There is a little bit of SAIL <strong>in</strong><br />
everybody’s life.<br />
Visit us on Internet<br />
www.sail-bhi<strong>la</strong>isteel.com<br />
<strong>Steel</strong> Authority Of India Ltd.<br />
Send your feedback to us :<br />
bsp.coc@sail-bhi<strong>la</strong>isteel.com<br />
for o"kZ esa <strong>fHkykbZ</strong> <strong>bLikr</strong> <strong>la</strong>;<strong>a=</strong> ,d ckj fQj<br />
ls vius dhfrZeku lQj ij gSA igyh frekgh esa mRiknu dh<br />
viuh ogha fpjifjfpr xfr idM+rs gq, tqykbZ es a Hkh dbZ<br />
iqjkus fjdkWMZl dks <strong>fHkykbZ</strong> fcjknjh us vius ifjJe ls rksM+k<br />
gSA ,sls es a mRiknu xfr dks cuk;s j[kdj gkWV esVy] ØwM<br />
<strong>bLikr</strong> vkSj foØs; <strong>bLikr</strong> ds rhuksa izeq[k {ks=ksa esa mRiknu<br />
yxkrkj pkSFks eghus okf"kZd O;kolkf;d ;kstuk y{; ls<br />
vf/kd gqvk gSA ;g bl for o"kZ es a feys y{; dks gkfly<br />
djus dh fn’kk esa ,d egRoiw.kZ iM+ko gSA<br />
foxr o"kZ tqykbZ ds mRiknu ds vuqikr es a bl lky<br />
tqykbZ es a gkWV esVy] ØwM LVhy vkSj foØs; <strong>bLikr</strong> esa 5-4<br />
izfr’kr] 8-6 izfr’kr ,oa 4-4 izfr’kr o`f) ntZ gksuk Hkh<br />
gkSlyk c