propósitos c<strong>la</strong>ros, pertin<strong>en</strong>tes y concretos, <strong>de</strong> lo contrario no hay garantías <strong>de</strong> que losmismos cump<strong>la</strong>n su cometido.Las <strong>de</strong>cisiones políticas, como lo es <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> una Ley Marco <strong>de</strong>l Sistema Nacional <strong>de</strong>Seguridad, <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>de</strong> pasar a ser acciones concretas <strong>en</strong> <strong>la</strong> lucha contra <strong>la</strong> <strong>de</strong>lincu<strong>en</strong>ciacomún y el crim<strong>en</strong> organizado. Muchas veces <strong>la</strong> esfera política ti<strong>en</strong><strong>de</strong> a ser tan gran<strong>de</strong> qu<strong>en</strong>o ve esferas mucho más pequeñas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción directa con <strong>la</strong>s operaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias <strong>en</strong>cargadas <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tar acciones. En lo que se refiere a <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong><strong>criminal</strong> es necesario por lo tanto poner <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> conocer quiénes son los principalesinvolucrados <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<strong>la</strong>, analizar <strong>la</strong>s problemáticas, los objetivos y <strong>la</strong>s alternativas quese ti<strong>en</strong><strong>en</strong> para fortalecer el sistema <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>criminal</strong> <strong>en</strong> Guatema<strong>la</strong>.Fortaleci<strong>en</strong>do <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>criminal</strong>Fortalecer <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>criminal</strong> es reconocer que existe un problema por<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> su capacidad <strong>de</strong> acción, 44 existe por lo tanto una situación insatisfactoria y serequiere <strong>de</strong> un cambio mediante una <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción para abordar todos o algunos <strong>de</strong>los problemas asociados con <strong>la</strong> situación actual. Esta interv<strong>en</strong>ción nos llevará a lograr unasituación futura <strong>de</strong>seada, que <strong>en</strong> este caso es <strong>la</strong> reducción sustantiva <strong>de</strong> hechos <strong>criminal</strong>escomo resultado <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong>.Una bu<strong>en</strong>a parte <strong>de</strong> responsabilidad para realizar efectivam<strong>en</strong>te esta interv<strong>en</strong>ción recaesobre el Consejo Nacional <strong>de</strong> Seguridad pues coordina el Sistema Nacional <strong>de</strong> Intelig<strong>en</strong>ciay e<strong>la</strong>bora el P<strong>la</strong>n Nacional <strong>de</strong> Intelig<strong>en</strong>cia. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los principales aspectos a fortalecer se<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra el asesorar al Presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> República <strong>en</strong> el nombrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> altosfuncionarios re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong> seguridad pública y que <strong>de</strong> una u otra forma intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>criminal</strong>.So<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te para hacer m<strong>en</strong>ción, <strong>la</strong> extinta Secretaría <strong>de</strong> Asuntos Estratégicos (SAE), tuvo<strong>en</strong> aproximadam<strong>en</strong>te 11 años a 12 Secretarios, lo que dificulta <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong><strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> estratégica, que <strong>de</strong> una u otra forma ti<strong>en</strong><strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción aunque sea <strong>en</strong> formaindirecta con los logros que se ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>criminal</strong>.El Ministerio <strong>de</strong> Gobernación, <strong>en</strong>cargado <strong>de</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> los objetivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> DIGICItampoco ha corrido una mejor suerte. 45 Des<strong>de</strong> <strong>la</strong> firma <strong>de</strong> los Acuerdos <strong>de</strong> Paz, es <strong>de</strong>cirdurante cuatro gobiernos, han pasado por el puesto <strong>de</strong> Ministros <strong>de</strong> dicha cartera un total <strong>de</strong>12 personas, durando <strong>en</strong> promedio poco más <strong>de</strong> 14 meses <strong>en</strong> su puesto, promedio que<strong>de</strong>sci<strong>en</strong><strong>de</strong> a poco más <strong>de</strong> 8 meses si se resta a Rodolfo M<strong>en</strong>doza qui<strong>en</strong> estuvo durante todo44 Reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te el Presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> República <strong>de</strong> Guatema<strong>la</strong>, Álvaro Colom, dio <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raciones a los medios<strong>de</strong> comunicación <strong>en</strong> los que reconocía que falló <strong>la</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>en</strong> un operativo <strong>de</strong> captura <strong>de</strong> supuestosnarcotraficantes: “No hubo fuga <strong>de</strong> información, pero sí hubo un fallón <strong>de</strong> <strong>intelig<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> algui<strong>en</strong>”, afirmó el22 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2009, al referirse a <strong>la</strong> fracaso <strong>de</strong>l operativo que se llevó por parte <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>tes antinarcóticos <strong>en</strong> el<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Zacapa, que pret<strong>en</strong>dían capturar y extraditar a los Estados Unidos <strong>de</strong> América –EUA- a seismiembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia Lor<strong>en</strong>zana.45 Como anexo se incluye una tab<strong>la</strong> con los nombres, período y tiempo <strong>en</strong> el cargo <strong>de</strong> los PrimerosViceministros, <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> <strong>la</strong> Seguridad Pública.22
el período <strong>de</strong>l ex Presi<strong>de</strong>nte Álvaro Arzú y a Carlos Vielmann, con 31 meses al fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong>dicho ministerio <strong>en</strong> tiempos <strong>de</strong>l ex Presi<strong>de</strong>nte Oscar Berger.Tab<strong>la</strong> Nº 1Ministros <strong>de</strong> Gobernación <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Firma <strong>de</strong> los Acuerdos <strong>de</strong> Paz a <strong>la</strong> fechaTiempo <strong>en</strong> elGobierno Ministro <strong>de</strong> Gobernación PeríodoCargoÁlvaro Arzú Rodolfo M<strong>en</strong>doza Enero 1996 - Enero 2000 48 mesesMario Guillermo Ruiz Wong Enero 2000 - Julio 2000 7 mesesByron Barri<strong>en</strong>tos Julio 2000 - Enero 2002 17 mesesAlfonso Portillo Eduardo Arévalo Lacs Enero 2002 - julio 2002 7 mesesAdolfo Reyes Cal<strong>de</strong>rón Julio 2002 - Enero 2004 17 mesesOscar BergerArturo Soto Enero 2004 - Julio 2004 7 mesesCarlos Vielmann Julio 2004 - Marzo 2007 31 mesesA<strong>de</strong><strong>la</strong> Camacho Sinibaldi <strong>de</strong>Torrebiarte Marzo 2007 - Enero 2008 10 mesesAlvaro ColomVinicio Gómez Ruiz++ 46 Enero 2008- Junio 2008 6 mesesFrancisco Jiménez Julio 2008 - Enero 2009 5 mesesSalvador Gándara Enero 2009 - Junio 2009 6 mesesRaúl Velásquez 30 Junio 2009 - ?Fu<strong>en</strong>te: E<strong>la</strong>boración propia.Tab<strong>la</strong> Nº 2Listado <strong>de</strong> Primer Viceministro <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su creación con el Acuerdo Gubernativo 635-2007*NombrePeríodoVinicio Gómez ++ Abril 2007 - Enero 2008Edgar Hernán<strong>de</strong>z Umaña++ Enero 2008 - Junio 2008Arnoldo Vil<strong>la</strong>grán Julio 2008 - Marzo 2009Roberto SolórzanoMarzo 2009 - a <strong>la</strong> fechaFu<strong>en</strong>te: E<strong>la</strong>boración propia.* Encargados <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> seguridad <strong>en</strong> el Ministerio <strong>de</strong> Gobernación y con responsabilida<strong>de</strong>s directas sobre <strong>la</strong>Dirección G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Intelig<strong>en</strong>cia Civil.++ Vinicio Gómez Ruiz y Edgar Hernán<strong>de</strong>z fallecieron <strong>en</strong> un acci<strong>de</strong>nte aéreo el 27 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 2008, luego <strong>de</strong>una gira <strong>de</strong> trabajo <strong>en</strong> el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Baja Verapaz.La inestabilidad <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> ejerce <strong>la</strong> dirección <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Gobernación si bi<strong>en</strong> haafectado a <strong>la</strong> DIGICI, 47 ha afectado aún <strong>en</strong> mayor medida a <strong>la</strong> Policía Nacional Civil, puespor lo regu<strong>la</strong>r los cambios <strong>de</strong> Ministro suel<strong>en</strong> ser acompañados por el <strong>de</strong> Director <strong>de</strong> <strong>la</strong>46 Vinicio Gómez Ruiz muere <strong>en</strong> funciones <strong>en</strong> un acci<strong>de</strong>nte aéreo junto al Primer Viceministro EdgarHernán<strong>de</strong>z y los dos pilotos <strong>de</strong> <strong>la</strong> aeronave el 27 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 2008, luego <strong>de</strong> una gira <strong>de</strong> trabajo <strong>en</strong> el<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Baja Verapaz.47 En funciones <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el 2008.23