prologo - Academia de l'Aragonés
prologo - Academia de l'Aragonés
prologo - Academia de l'Aragonés
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Con tot y con ixo, ixa division tripartita no ye compartida <strong>de</strong> tot per<br />
bells estudiosos d’o lexico romanico que la consi<strong>de</strong>ran prou simplifica<strong>de</strong>ra.<br />
2.7.4. Historicidat d’os cultismos<br />
Juan-José Segura Malagón<br />
Estando, como en son, os cultismos elementos neolochicos (agora, u<br />
a l’inte en o qual son estaus introducius en a luenga) mancan, en cheneral,<br />
<strong>de</strong> profundidat cronolochica. Manimenos, en a epoca clasica <strong>de</strong> l’aragones<br />
(s. XIV-XV) bi habio una expansion notable d’o lexico con introduccion <strong>de</strong><br />
muitas voces griegas y latinas. O problema ye que, d’a mesma traza que en<br />
atras luengas como lo castellano, tot iste lexico va estar adaptau <strong>de</strong> traza no<br />
sistematica (per no dir concietera <strong>de</strong> tot) y ye <strong>de</strong> mal emplegar en a luenga<br />
mo<strong>de</strong>rna. En castellano, y en atras luengas con cautivo culto sin d’interrupcions,<br />
l’adaptacion <strong>de</strong> grans cantidatz <strong>de</strong> cultismos nuevos y la reforma<br />
d’os antigos se producio en dos tongadas: la una en os sieglos XVI y XVII<br />
y l’atra, la mes important y ya conscientment endrezada <strong>de</strong>n<strong>de</strong> as aca<strong>de</strong>mias,<br />
en o XVIII. Ye dicir, chusto en a epoca d’eclix total <strong>de</strong> l’aragones.<br />
Pero, tot y estando grieu iste problema, encara en ye mes a interferencia<br />
d’os semicultismos, muitas vegadas nomes que presuntos.<br />
A forma <strong>de</strong> muitos semicultismos (simplificacion u vocalizacion <strong>de</strong><br />
grupos consonanticos, dandalos en o timbre <strong>de</strong> vocals atonas, etc.) y a coinci<strong>de</strong>ncia<br />
con formas bien documentadas en rechistros vulgars <strong>de</strong> tot lo dominio<br />
castellano, fa sospeitar, en no pocos casos, que no son soque<br />
vulgarismos introducius <strong>de</strong>n<strong>de</strong> lo castellano y en bells casos <strong>de</strong>n<strong>de</strong> no fa<br />
guaire. Ye cierto, manimenos, que manca un estudio fundo, extenso y scientifico<br />
d’os rechistros vulgars, rurals, etc. castellanos y tamién d’as posibles<br />
interferencias <strong>de</strong> ten<strong>de</strong>ncias evolutivas occi<strong>de</strong>ntals (digamos-ne leonesismos,<br />
sensu lato) en o lexico vulgar panhispanico.<br />
Como regle cheneral, podrianos establir que un semicultismo ye acceptable<br />
ta substituyir a un verda<strong>de</strong>ro cultismo nomes si cumple plenament<br />
o prencipio d’historicidat. Ye dicir, si ye la forma habitual, normal y cheneral<br />
en, a lo menos, dos variedatz referencials u en una y en a luenga meyeval.<br />
Y, como regle auxiliar (por eixemplo en casos <strong>de</strong> vocalismo atono), pue<strong>de</strong><br />
achudar a forma que haiga preso en atras luengas importants, romanicas u no.<br />
XX