ELIZA KATOLIKO ERROMATARRA ETA EUSKARA Haren hizkuntz ...
ELIZA KATOLIKO ERROMATARRA ETA EUSKARA Haren hizkuntz ...
ELIZA KATOLIKO ERROMATARRA ETA EUSKARA Haren hizkuntz ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
814 EUSKERA - XLIX, 2004, 2<br />
Eta gatozen kristauen mundura. Hasieran, <strong>hizkuntz</strong>en hautapen batzuk ez<br />
ziren egin Eliza eta fededunen elkarteak herrietan inkulturatzeko asmorik gabe;<br />
baina, orduan eta gero baita, alderantziz, norberarena erbesteetan ezartzeko<br />
grinarekin ere. Burubide bikoitz horren adibide gisara, jada iradoki dugunetik<br />
Erroma Hiriko lehen kristauartea aipa genezake.<br />
Lehen bi mendeetan Hiri hartako Eliza grekoz bizi eta hazi zen (ez ahantzi<br />
kristauak Ekialde helenistikotik zetozela, eta Testamentu Berria bera grekoz<br />
idatzi zela). Erromatar Kristautasunaren <strong>hizkuntz</strong> inkulturatzea ez zen<br />
ziurtatu Lazion III. mende-hasiera baino lehen. Lehen latintze horren ondoren,<br />
ordea, Eliza gaztearen latinak berriz ere Inperioko bideak eta jokamoldeak hartu<br />
zituen. Hori horrela, Mendebalde/Ekialdetan erdibanatutako Inperio ahulduko<br />
latina Mendebaldeko herriak latinez kristautuz indarberrituko zen, Erromako<br />
Elizaren <strong>hizkuntz</strong> hautapenaren ondorioz.<br />
1.2. Berezko bilakaerak eta aldakuntza egitarautuak<br />
Baina <strong>hizkuntz</strong>aren aukera hauek, ondorio guztiz iraunkorrekoak izan arren,<br />
ez dute <strong>hizkuntz</strong>en historia geldiarazten, ez barrutik, ez kanpotik. Horregatik,<br />
egoera eta bilakaera erlijiosoek, edo soziolinguistikoek, ezusteko emaitzak ere<br />
ekarri dituzte Elizara batzutan: herritarren ezpainetatik hasierako eliz <strong>hizkuntz</strong>a<br />
galtzean, eliz Erakundeak misio-herrietako <strong>hizkuntz</strong>a berriekin edo gizarteko<br />
eleaniztasunarekin topo egitean. Horren guztiaren lekukoak dira hildako latin sakratua<br />
edo hartatik «sobera» aldatutako neo-latinak (erromantzeak…), Amerika<br />
aurkitu berriko <strong>hizkuntz</strong>ak, edo betidaniko Ekialde Hurbil eleanitza.<br />
Eliza Katoliko Erromatarraren latina, Eliza Armeniarraren armeniera grabar-a,<br />
Egiptoko koptera, maroniten siriera, ge’ezera etiopiarra edo Islam-aren<br />
arabiera klasikoa ez dira, dagoeneko, <strong>hizkuntz</strong>a mintzatuak, diakroniak eta geografiak<br />
bere alda-lana burutu baitute horiengan. Honela, hain temati iraun ohi<br />
duten <strong>hizkuntz</strong>a sakratuen eta belaunaldi fededun berrien artean eten deseroso<br />
bat agertu ohi da, azken buruan.<br />
Nola sortu hor, adibidez, Liturgiaren eta herritarren arteko zubi berriak?<br />
Galdera, beste nolabait, aintzakotzat hartzekoa da ez erlijio-mundurako bakarrik,<br />
inoiz baita bizitza zibil modernorako ere.<br />
Eliza Katolikoan Vatikano II.ak (1962-1965) latinarekin egin duenaren<br />
kontrakoa egin du zenbait herri arabiarrek deskolonizatze ostean. Esateko, Al-<br />
kiten hasteko bila lehen argibideak, Estatuz Estatu: «L’aménagement linguistique dans le Monde»<br />
deritzan web-gunean: http://www.tlfq.ulaval.ca. Arabiera klasikoa (erlijioso korandarra) gaur<br />
egungo arabiera dialektal, tokiko arabiera gutxi-asko estandar, arabiera moderno orokorr(ar)en eta<br />
beste <strong>hizkuntz</strong>a ez-arabiarren artean nola lekutzen den jakiten hasteko ere balio du batzuetan webguneak.
Change language