15.07.2013 Views

"Eliz omenaldi" liburua

"Eliz omenaldi" liburua

"Eliz omenaldi" liburua

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ELIZ-OMENALDIA<br />

IRATZEDER - LERCHUNDI - URTEAGA<br />

Beloken 2010-I-17<br />

Joan da …<br />

Eta fraidetu.<br />

NAHI NUEN…<br />

Nahi nuen gizontzean osoki bizi, osoki ;<br />

Eta hortaz tirabiran aspaldi nintzen egoki…<br />

Nahi nuen bihotz osoz nere Jainkoa maitatu ;<br />

Nahi nuen indar oroz Herriarentzat bermatu.<br />

Nahi nuen bien maitez osoki bizi, osoki ;<br />

Bainan bien maitatzeko bihotz bakar bat izaki…<br />

Nahi nuen, euskal-apez, nere Jendea salbatu ;<br />

Nahi nuen mintzaldiez mundu guzia argitu.<br />

Eta hortaz tirabiran aspaldi nintzen egoki :<br />

Bizi osoz bizi nahi eta ez jakin nun aurki…<br />

*<br />

Joan naiz bidez, joan naiz mendiz : ea nun kausi argia<br />

Joan naiz eta hara tanpez, hara han… zeru-mendia !<br />

Iratzeder 6-11-41 (Biziaren olerkia, 97 orr.)<br />

3


AITA XAVIER DIHARCE-IRATZEDER (1920-2008)<br />

1920eko Urtarrilaren lauean<br />

sortu zen, Donibane Lohizunen,<br />

Xan Diharce, Pantxoa Diharce-<br />

Larretxe eta Delfi na Lassègue-<br />

Okelar senar-emazteen etxean,<br />

bostetarik laugarren haurra: hiru<br />

mutiko eta bi nexka. Diharce<br />

izen hori atzemaiten da jadanik<br />

14. mendean. 16. mendean,<br />

Salvat D’Iharce bat, Tarbes- eko<br />

apezpiku da( 1577-1602). 18.<br />

mendean (1783) huna oraino<br />

Jean Luc D’Iharce, erregearen<br />

medikua. (Piarres Charriton).<br />

Iratzederrek Donibanen berean egin zituen bere eskolak, hamabi urte<br />

arte. Orduan menturatu zen erraitera bere aitari: Aita, Uztaritzen sartu<br />

nahi nuke: apezteko xedea banuke. - Zer, hi apez? Euskara ez dakik eta! ! Zer<br />

akulu xixta ! Alta bakarretan entzuna zuen bere aitaren oihua: mintza<br />

Euskaraz! Etxea miatu ondoan, Piarres <strong>liburua</strong> atzemaiten du eta segidan<br />

lotzen da Euskarari, bere ama hiztegi.<br />

1933an sartu zen Uztaritzeko Seminarioan. Aita Lafi tte lagun trebatu<br />

zen euskaran, bai eta ere olerkietan. Pindar eta lano lehenetarik izanen<br />

da, seminario handian sartu zelarik 1938ean. 1939 ean, gerla. Lehen<br />

egunetan jakinen du familiak, Mixel semearen hil-berria.<br />

1941eko Azaroaren seian, Beloken sartu zen Xabier Diharce.<br />

1945ean, bere agintzak eginik, apeztu zen .Luzaz gazteen moldatzaile<br />

izanik eta ber denboran euskalzale kartsua, Liturgia berriaren lehen<br />

langileetarik izanen da. Kontzilioa idekiko delarik 1963an, Salmo guzien<br />

itzulpena euskaraz, bururatua zuen: Salmoak, zazpi urteren lana !<br />

1972an, Aita Xabier Belokeko abade izendatua da, 1987 arte. Segidan,<br />

Afrikarat doa, Belokek egina zuen frailetxe baten laguntzerat. 18 hilabeteren<br />

buruan, Belokerat itzuliko da, ezindua.<br />

4


PÈRE XAVIER DIHARCE – IRATZEDER<br />

(1920 – 2008)<br />

Jean Diharce naquit le 4 janvier 1920 à St Jean de Luz, fi ls de<br />

Pantxua Diharce et de Delfi na Lassègue-Okelar. Il fut le 4° de<br />

5 enfants : 3 garçons et 2 fi lles. Le nom Diharce est déjà mentionné<br />

au 14° siècle. Un Salvat d’Iharce fut évêque de Tarbes de<br />

1577 à 1602. Au 18° siècle voilà encore un Jean-Luc d’Iharce,<br />

médecin du roi.<br />

Jean Diharce fi t ses premières études à St Jean de Luz. C’est<br />

alors qu’il dit à son père : «Je voudrais entrer au séminaire d’Ustaritz<br />

: j’aimerais être prêtre.» «Toi, prêtre ? Tu ne sais pas parler<br />

basque !» Il avait souvent entendu son père lui dire : «Parle basque!»<br />

Il trouve chez lui un roman en basque : Piarres, et il se met<br />

au travail aidé par sa mère.<br />

Il entra au séminaire d’Ustaritz en 1933. Encouragé par l’abbé<br />

Pierre Lafi tte, il écrit bientôt des poèmes. Son nom d’écrivain<br />

sera désormais Iratzeder. En 1939 c’est la guerre. Dès le début le<br />

frère aîné d’Iratzeder, est tué au front. Le 6 Novembre 1941 Jean<br />

Diharce devient moine à Belloc et, suivant l’usage monastique,<br />

il change de prénom. Il sera désormais le P. Xavier Diharce. En<br />

1945, après avoir prononcé les voeux monastiques, il sera ordonné<br />

prêtre. Longtemps formateur des jeunes moines, il sera<br />

aussi un initiateur de la liturgie en basque. Quand s’ouvrira le<br />

Concile (1963) il avait déjà traduit le psautier : Salmoak, un<br />

travail de 7 ans. De 1972 à 1987 le P. Xavier sera abbé de Belloc.<br />

Puis le voilà parti en Afrique porter aide à une fondation<br />

monastique de Belloc. Au bout de 18 mois il devra rentrer, très<br />

fatigué.<br />

5


AITA GABRIEL LERCHUNDI (1908-1995)<br />

Gabriel Lerchundi 1908an sortu zen<br />

Ziburun. Haren haurtzaroaz xehetasun<br />

guti dugu. Beste bi anaia bazituen,<br />

bat,Etienne, Beloken fraile,<br />

eta beste hirugarren bat, Bastidan<br />

ezkondu zena.<br />

1918an deliberatu zuen Belokeko<br />

eskolan sartzea.<br />

Etzen Beloken frailetu bainan bai<br />

Lazkaon, Gipuzkoan, ezen mendearen<br />

hastapenetik fraile guziak<br />

haizatuak izan ziren Frantziako lurretarik.<br />

Lehen mailako eskolak Lazkaon egin zituen eta Gerla Handitik goiti, Beloken,<br />

han zagon Larresoroko Seminarioan. Bere azken aginzak eginik,apeztu<br />

zen1932an.<br />

Apeztu ta laster, Beneditanoek igorri zuten Jerusalemen zuten Seminario<br />

batetarat.<br />

1939ko gerla hasi zenean, berriz deitu zuten Belokerat eta hor hasi zuen eta<br />

bururatu bere lehen obra handienetarik bat : Kantikak k deitu <strong>liburua</strong>.<br />

Berantxago, beti sail berean, herriz herri ibili zen, organo joileeri erakusteko<br />

kantuak nola molda organoa lagun.Urte hetan Iratzederrekin argitaratu ere<br />

zuen Pasionea, hoinbeste herritan emana izana dena bai Iparraldean bai eta<br />

ere Hegoaldean.<br />

Zonbait urtez oraino igorria izan zen Jerusalemerat eta Hego Ameriketarat,<br />

musikaren aldetik ainitz egin baitzuen bereziki Syriako <strong>Eliz</strong>arentzat.<br />

1958an sartu zen aldeat Belokerat.<br />

Bere biziko obra handienak Euskal Herriko <strong>Eliz</strong>arentzat,orduan hasi beharrak<br />

zituen. 1963an, Kontzilioa hasi aintzin, Iratzederrek egin Salmoak k musikaz<br />

apainduak zituen : 157 lelo aire, 60 salmo aire, orotarat, 846 orrialde! Kontzilioko<br />

lanak hasten ahal ziren: Salmo landa lilitan zagon!<br />

6


PÈRE GABRIEL LERCHUNDI<br />

(1908-1995)<br />

Jean-Baptiste Lerchundi naquit à Ciboure en 1908. Nous savons<br />

peu de chose de son enfance. Il avait 2 frères : Bernard qui<br />

devint moine à Belloc (P. Etienne), et Gabriel qui se maria à La<br />

Bastide Clairence.<br />

En 1918 Jean-Baptiste entra au séminaire des moines de<br />

Lazkao (Guipuzcoa), puis à Belloc qui abrita le petit séminaire<br />

diocésain de 1903 à 1926. Il fi t profession monastique sous le<br />

prénom de Gabriel et fut ordonné prêtre en 1932. Aussitôt il<br />

fut envoyé au séminaire syriaque de Jérusalem. Au début de<br />

la guerre de 1939 il retourna à Belloc où il réalisa une de ses<br />

oeuvres maîtresses : Kantikak. Puis il parcourut les paroisses<br />

du Pays Basque comme formateur des organistes paroissiaux.<br />

En ces années, il publia Pasionea en collaboration avec P. Xavier<br />

Diharce, oeuvre qui sera souvent chantée en Pays Basque<br />

Nord et Sud. Il passa quelques années en Palestine et au Liban,<br />

puis au Venezuela. En 1958 il rentra défi nitivement à Belloc où<br />

il réalisa l’essentiel de son oeuvre. En 1963 il avait mis en musique<br />

Salmoak d’Iratzeder : 157 antiennes, 60 tons de psaumes,<br />

au total 846 pages. Les travaux du Concile pouvaient commencer.<br />

7


JUAN URTEAGA (1914-1990)<br />

Juan Urteagaren erroak Bizkaian<br />

atzemaiten ditugu: Balmaseda<br />

hirian.1914an sortu zen Juan Urteaga.<br />

1919an Urteagatarrak Donostiarat<br />

etorri ziren. Luis Urteaga, Juanen<br />

aita, orduko organo joile hoberenetarik<br />

zen. Ez da beraz harritzeko Juan,<br />

haren semea , zazpi urtetako piano<br />

joile trebatua balinbazen.<br />

1934an, diru laguntza bat ukanik,<br />

Pariserat joan zen Juan Urteaga. Orduko<br />

musikari famatuenekin egin zituen<br />

bere ikasketak, bereziki Marcel Dupré, organista aipatua.<br />

1940an muntatzen du, Donostian, kantari talde bat eta “Coro Easo”<br />

ren buru da. Urte aberatsak.1950 inguru hortan, galdegiten dute Porto-Rico<br />

ugarterat. Egun batez, ezindua,oto ixtripu batek arras zauritua<br />

uzten du. Badoa berriz Donostiarat.<br />

1959ko Urtarrilaren 12an, Donibane Lohizuneko organo joilea, Charles<br />

Lebout, zendu zen. Juan Urteagaren izena aintzinatzen dute eta zoingehiagoko<br />

batean,Urteaga da hautatua eta izendatua, Donibaneko<br />

organo handiaren arduradun. Bazuen nun zer egin! Igandetan,bi,hiru<br />

meza; ehorzketak; kantu berri egile, bai “Begiraleak”taldearentzat,<br />

bai “Estudiantina” xirribika joilentzat, bai eta laster,Euskal-Herriko<br />

koralentzat, gutienetik 300 bat euskal eliz-kantu sortu edo apaindu<br />

zituen. Bestalde, hemen ez ditugu aipatuko baizik, Belokentzat eta<br />

ainitz anaidirentzat egin dituen kantuak frantsesez...eta españolez !<br />

Hegaldaka labur hau bururatzean erraiten ahal dugu Iratzeder,Gabriel<br />

Lerchundi eta Juan Urteagaren lanak, liturgiari buruz, ezin izartuak<br />

direla. Itzulpenetan arizan diren guziak ez ditugu ahanzten, bixtan<br />

dena. Gutarik bakotxak Euskal-Herrian, berrogoi urte hotan parte<br />

hartu dugu gure elizkizunetan, eta ainitzak ezagutzen ditugu, orai<br />

frogatuko dugun bezala. Bainan ezin ditazke utz, aipatu gabe, gure<br />

koraleri esker hedatu diren kantu berriak: hiru ehunez goiti ! Seurki,<br />

deneri eskerrak zor diozkategu, bainan bereziki, gaurko gure omenaldia<br />

egiten zaioteneri: Aita Xabier Diharce, Iratzeder, Aita Gabriel<br />

Lerchundi eta Juan Urteaga.<br />

8


JUAN URTEAGA (1914-1990)<br />

Les racines de Juan Urteaga était en Biscaye, à Balmaseda. Il<br />

naquit en 1914, et en 1919 la famille Urteaga vint s’établir à<br />

Saint-Sébastien. Luis Urteaga, le père de Juan, était un organiste<br />

de talent.<br />

Rien d’étonnant si Juan, son fi ls, fut un excellent pianiste dès l’âge<br />

de 7 ans.<br />

En 1934, muni d’une bourse, Juan gagna Paris. Il continua sa<br />

formation à l’école d’organistes renommés, notamment Marcel<br />

Dupré. En 1940 il dirigea le Coro Easo. Ce furent des années de<br />

grande activité. Vers 1950 il part pour Porto Rico. Là-bas il sera<br />

victime d’un grave accident de voiture. Il revient à Donostia.<br />

Le 12 Janvier 1959, décès de Charles Lebout, l’organiste de St<br />

Jean de Luz. Pour lui succéder on avance le nom de Juan<br />

Urteaga qui est aussitôt choisi au concours. Il eut beaucoup à<br />

faire : le dimanche 2 ou 3 messes, les obsèques, des compositions<br />

nouvelles pour Begiraleak ainsi que pour l’Estudiantina.<br />

De plus il composa ou harmonisa quelque 300 cantiques. Mentionnons<br />

aussi les très nombreux chants divers qu’il composa<br />

pour le monastère de Belloc, en français.<br />

Ceci n’est qu’un survol de l’énorme travail accompli par Iratzeder,<br />

Lerchundi et Urteaga dans le domaine liturgique basque.<br />

N’oublions pas tous ceux qui ont participé aux traductions des<br />

textes liturgiques. On ne peut pas non plus passer sous silence<br />

la grande quantité de chants que les chorales paroissiales du<br />

Pays Basque ont fait connaître : plus de 300 !<br />

Nous exprimons notre reconnaissance aujourd’hui spécialement<br />

au Père Xavier Diharce, au Père Gabriel Lerchundi et à<br />

Juan Urteaga.<br />

9


1/ ABENDOALDIA – TEMPS DE L’AVENT<br />

Nor iganen da Jainko Jaunaren mendiraino ?<br />

Dagon tokian nor sartuko ?<br />

Eskuak eta bihotza garbi dabilana,<br />

Gezurretarat ez doana. (23. Salmoa)<br />

ATEARI JO C.12 (Ap. 3, 20-21-22,20).<br />

Hitzak : Iratzeder (1971). Doinua : Juan Urteaga (1972).<br />

1/ Ateari jo, begira nago :<br />

Jesusek dio, kanpotik dio,<br />

Begira nago, ateari jo.<br />

Ai, ez dagola kanpoan hola<br />

Gau hotzean jo,<br />

Bihotzean jo.<br />

Ez egon, Kristo,<br />

ateari jo :<br />

Sar zaite, zato !<br />

Gauden gaur mintzo.<br />

Sar zaite, zato !<br />

Sar gutan, Kristo !<br />

1/ « Je me tiens à la porte, dans le froid,<br />

je me tiens à la porte » dit Jésus.<br />

Ah, ne reste pas dans la nuit froide,<br />

à frapper à ma porte, à frapper à mon cœur …<br />

Christ, ne reste pas à frapper à ma porte,<br />

Entre, viens, que nous demeurions ensemble.<br />

2/ Écoute, mon appel, la nuit est noire,<br />

ouvre, écoute, mon appel.<br />

3/ Nous dînerons ensemble, toi avec moi,<br />

et moi avec toi, nous dînerons ensemble !<br />

(D’après le livre de l’Apocalypse de saint Jean 3, 20-21-22, 20).<br />

10<br />

2/ Ni deika entzun idek dezazun.<br />

Gaua zoin ilun, denak zoin ilun.<br />

Idek dezazun ni deika entzun.<br />

3/ Eginen dugu biek afari,<br />

Zu mintzo neri, ni mintzo zuri.<br />

Eginen dugu biek afari.


2/ EGUBERRIALDIA – TEMPS DE NOËL<br />

Jaunari kanta, gora kanta :<br />

Haren izena zeru lurretan handi baita.<br />

Herriak oro dei, bil-eta<br />

Jaunak eginak aipatuz egin denek besta. (104. Salmoa)<br />

GOIZ ARGIA P.31<br />

Hitzak : Iratzeder (1971). Doinua : Gabriel Lerchundi (1971).<br />

1/ Goiz argia, hilik zirenen iguzkia,<br />

Itsuen ganat etorria,<br />

Goza dezaten argi berri pizgarria.<br />

Zato, Jesus Jauna, diren guzien argia !<br />

Heldu da, huna Jaunaren Eguna.<br />

Ongi etorri Jaunak igorri Salbatzaileari !<br />

1/ Soleil levant sur ceux qui gisent dans la mort.<br />

Tu es venu pour que voient ceux qui ne voient pas,<br />

Et tu guéris l’aveugle-né. Ô viens, Seigneur Jésus !<br />

Lumière sur le monde, que nous chantions pour ton retour :<br />

Béni soit au nom du Seigneur<br />

Celui qui vient sauver son peuple !<br />

2/ Agneau pascal, Agneau qui sauves de l’exil,<br />

Tu es venu racheter les brebis perdues,<br />

Et tu payas le prix du sang. Ô viens, Seigneur Jésus !<br />

Berger des sources vives, que nous chantions pour ton retour :<br />

Béni soit au nom du Seigneur<br />

Celui qui vient sauver son peuple !<br />

11<br />

2/ Jainko Bildots, berriz herrirat gidaria,<br />

Odola duzu ixuria,<br />

Ardi galduer emateko zuk bizia.<br />

Zato Jesus Jauna, ur bizirako artzaina !<br />

3/ Jesu Kristo, Aitak zu baitan du gozoa,<br />

Urean sartuz eta hilez,<br />

Eman diozu gizonari bataioa.<br />

Zato, Jesus Jauna, Erreinurako bidea !<br />

3/ Béni de Dieu en qui le Père se complait,<br />

Tu es venu baptiser l’homme dans ta mort,<br />

Et le Jourdain baigna ton corps. Ô viens, Seigneur Jésus !<br />

Justice du Royaume, que nous chantions pour ton retour :<br />

Béni soit au nom du Seigneur<br />

Celui qui vient sauver son peuple ! (Liturgie des Heures, Didier Rimaud)


3/ GARIZUMALDIA – TEMPS DU CARÊME<br />

Jauna dut artzain : ez naiz egonen beharrean,<br />

Zer gainetarat nerabilan.<br />

Ur bazterreko pausa lekurat banerama,<br />

Pitz dakitan, pitz hor arima. (22. Salmoa)<br />

JAINKOA DUGU Z.45<br />

Hitzak : Iratzeder (Salmoak, 1963). Doinua : Juan Urteaga (1966)<br />

Jainkoa dugu bai ihes leku, bai indarra,<br />

Oren beltzetan esku emaile, zoin azkarra.<br />

Guk beldurrik ez mugi baladi, mugi lurra.<br />

Eta mendiak itsasperaino tanpez lerra.<br />

Guk beldurrik ez, jauz baladi jauz itsasoa,<br />

Mendiak urra, bai eta kraska lur osoa.<br />

Gurekin dugu zeruetako Jaun Goikoa :<br />

Menderen mende beti gure zain du besoa.<br />

Ur-handi batek bere ibaiez pizten dio<br />

Jaun Zerukoa den hiriari bozkario.<br />

Hartan da Jauna : deusik ezin du lurrerat jo ;<br />

Argi zirrintan Jainkoa lagun dagokio.<br />

Arrotz herriek zer zalaparta, zer orroa !<br />

Jainkoak oiku eta mundua urtuz doa.<br />

Gurekin dugu zeruetako Jaun Goikoa :<br />

Menderen mende beti gure zain du besoa.<br />

Zatozte, beha Jaunak zer lana, zer ahala :<br />

Gaitzeko gauzak munduan egin dituela.<br />

Bazterrez bazter mundu guzitik joan du gerla,<br />

Hautsiz ezpata eta kraskatuz arranbela.<br />

Geldi hor, aitor Jainko naizela ni Jainkoa,<br />

Jenderi eta lur guziari goragoa.<br />

Gurekin dugu zeruetako Jaun Goikoa :<br />

Menderen mende beti gure zain du besoa.<br />

12


Psaume 45<br />

Dieu est pour nous refuge et force, secours dans la détresse, toujours off ert.<br />

Nous serons sans crainte si la terre est secouée, si les montagnes s’eff ondrent au creux de la mer ;<br />

ses fl ots peuvent mugir et s’enfl er, les montagnes, trembler dans la tempête :<br />

Il est avec nous, le Seigneur de l’univers ; citadelle pour nous, le Dieu de Jacob !<br />

Le Fleuve, ses bras réjouissent la ville de Dieu, la plus sainte des demeures du Très-Haut.<br />

Dieu s’y tient : elle est inébranlable ; quand renaît le matin, Dieu la secourt.<br />

Des peuples mugissent, des règnes s’eff ondrent ; quand sa voix retentit, la terre se défait.<br />

Il est avec nous, le Seigneur de l’univers ; citadelle pour nous, le Dieu de Jacob !<br />

Venez et voyez les actes du Seigneur, comme il couvre de ruines la terre.<br />

Il détruit la guerre jusqu’au bout du monde, il casse les arcs, brise les lances, incendie les chars :<br />

« Arrêtez ! Sachez que je suis Dieu. Je domine les nations, je domine la terre. »<br />

Il est avec nous, le Seigneur de l’univers ; citadelle pour nous, le Dieu de Jacob !<br />

13


4/ PASIONEALDIA – TEMPS DE LA PASSION<br />

Leize hautarik zuri oihuz, entzun nezazu, entzun, Jauna !<br />

Dena beharri nitaratuz, entzun nik egin dei auhena ! (129. Salmoa)<br />

AFAL ONDOAN H.8-2<br />

Pasionea, 1954. Hitzak : Iratzeder. Doinua : Gabriel Lerchundi.<br />

Afal ondoan,<br />

xutitu zen Jesus eta erran zioten :<br />

« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />

1/ « Egiaz egiaz dautzuet<br />

Ez da sehia nausiari nausi ».<br />

« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />

2/ « Zu Aita ni baitan bezala<br />

Izan ditela denak bat gu baitan ».<br />

« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />

3/ « Hortarik da zinez jakinen :<br />

Ea zoin diren nerekilakoak ».<br />

« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />

Après le repas du soir, Jésus se leva et leur dit :<br />

« Aimez-vous les uns les autres, comme moi, je vous aime ! » (Jn 13, 34).<br />

1/ En vérité, je vous le dis, le serviteur n’est pas plus grand que son maître. (Jn 13, 16)<br />

2/ Que tous soient un, comme Toi, Père, tu es en moi. Qu’ils soient tous un en nous. (Jn 17, 21).<br />

3/ C’est à ce signe que l’on reconnaîtra ceux qui me suivent. (Jn 13, 35)<br />

14


5/ BAZKOALDIA – TEMPS PASCAL<br />

Eskerrak eman, nere arima, Jainkoari :<br />

Handi zare zu, handi, Jainkoa, izigarri.<br />

Dena dirdira, edertasuna duzu jantzi,<br />

Argi zabalaz inguratua zare bizi. (103. Salmoa)<br />

HIL DA ... BIZI DA ! I.5<br />

Hitzak : Iratzeder (1972). Airea : Mundu guziko ... Boz-emaile : Fr. de Bengoa.<br />

Hil da Kristo hil, gutan bizi da,<br />

Lurrekoak ditzan alda.<br />

Bil, gazteak, bil : gaur hasiko da<br />

Fededunen kristau-uda.<br />

1/ Gaua joana da, hotza joana da :<br />

Sor dezala lurrak fruitu.<br />

Bai, berriz beharko ditu<br />

Hil bihotzak Jaunak piztu.<br />

2/ Kristo bizi da, ezin hila da :<br />

Hau da gerokoen jabe,<br />

Bai, goazen beldurrik gabe :<br />

Nor ginuke jaunik hobe ?<br />

3/ Mende berriak, mundu berriak<br />

Ez zaizkigu beldurgarri.<br />

Zu argi, zu aintzindari,<br />

Nor nausitu, Kristo, guri ?<br />

R/ Christ mort et ressuscité vit en nous ...<br />

1/ Que Dieu réveille les coeurs morts ...<br />

2/ Christ est vivant : à qui d’autre irions-nous ? ...<br />

3/ Christ chasse en nous la peur ...<br />

15


6/ MENDEKOSTE – PENTECÔTE<br />

Zato, Jaunaren Izpiritua, etor zaite !<br />

Zutan sineste duten bihotzak, otoi, bete !<br />

Eta pitzazu heien baitan<br />

Amodiozko zure sua !<br />

LURRARI SU P.53<br />

Hitzak Iratzeder (1975 Luk 12, 49). Doinua : Mikel Erramouspé.<br />

Lurrari su emaiteko,<br />

Lurrari su gaur pizteko naiz etorri.<br />

Lurrari su emaiteko,<br />

Lurrari gaur pizteko herriz herri.<br />

1/ Denak itsu daudelako<br />

Denak itsu ez uzteko, naiz etorri.<br />

Denak itsu daudelako,<br />

Denak itsu ez uzteko nigargarri.<br />

2/ Zoriontsu dauden oro,<br />

Zoriontsu bihotz bero, naiz etorri.<br />

Zoriontsu dauden oro,<br />

Zoriontsu bihotz bero, bihotz berri.<br />

Ai zenbat nahi nuken,<br />

zenbat, zenbat, zenbat !<br />

gaur denak izan diten<br />

sutan eta bat.<br />

D’après l’évangile de saint Luc 12, 49 :<br />

« Je suis venu apporter un feu sur la terre,<br />

et comme je voudrais qu’il soit déjà allumé ! »<br />

16


7/ GORESPENA I - LOUANGE<br />

Kanta Jaunari, lur guzia !<br />

Pitz eta kanta, bai bozkaria, bai loria !<br />

Egin Jaunari soinu, kantu !<br />

Jo xirribika, jo salmo, ttunttun eta txistu !<br />

GORETS JAINKOA P.15<br />

Hitzak : Iratzeder (1979). Doinua : Xalbat Berterretche (1980).<br />

1/ Bai bihotzean, bai gorputzean<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Bai solasetan, bai urratsetan<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Jainkoa ganik baita mundua,<br />

Jainkoa ganat baitoa.<br />

2/ Bai egun argiz, bai gau betean,<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Lanean ariz eta jostetan<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Hori da hori bakotxarentzat<br />

zorionaren gakoa.<br />

Denek denetan gorets Jainkoa,<br />

denetan gorets Jainkoa !<br />

Denek denetan gorets Jainkoa,<br />

denetan gorets Jainkoa !<br />

17<br />

3/ Bai lantegian eta elizan<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Etxean eta herriko plazan<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Hauxe dadila goiz-arrats izan<br />

zuen biziko leloa.<br />

4/ Oren beltz eta poz-aldietan<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Bihotzez kanta, eskerrak eman<br />

gorets-azue Jainkoa.<br />

Hartan bakarrik, hartan gizonak<br />

du bihotzaren osoa.<br />

R/ Louez Dieu toujours et en tous lieux !<br />

1/ Louez Dieu par tout votre être …<br />

2/ Louez Dieu par toutes vos activités …<br />

3/ Louez Dieu chez vous et sur la place publique …<br />

4/ Louez Dieu par vos joies et vos peines …


8/ GORESPENA II - LOUANGE<br />

Eskerrak Zuri, on baitzare eta zuzen :<br />

Zuk hitza funski atxikitzen.<br />

Nik zuri oihu egin orduko, zuk ni entzun :<br />

Zer indar gaitzaz bete nauzun ! (137. Salmoa)<br />

DIREN GUZIEN KANTIKA (Daniel 3, 57-90).<br />

Hitzak : Iratzeder (1963). Musika : Juan Urteaga (Donibaneko Meza, 1968).<br />

Eskerrak eman diren guziek Jainkoari,<br />

Aipa zazue bai ta goraipa mendez mende, mendez mende.<br />

Eskerrak eman Jainkoari, eskerrak eman, gaineko urek,<br />

Jainko indarrek, eskerrak eman, eskerrak Jainkoari !<br />

Zuk iduzkia, zuk ilargia, Jainkoari !<br />

Eskerrak Aita, Semea eta Gogoari.<br />

Aipa ditzagun bai ta goraipa mendez mende !<br />

Eskerrak Zuri, zeru gain hartan Jaun baitzaude.<br />

Aipa zaitzagun bai ta goraipa mendez mende !<br />

Lurrak ditzola eskerrak eman Jainkoari.<br />

Aipa dezala bai ta goraipa bai !<br />

Mendez mende, bai ta goraipa bai !<br />

Aipa dezala bai ta goraipa mendez mende !<br />

D’ après le Cantique de Daniel 3, 57-88.56 (AT 41).<br />

Toutes les oeuvres du Seigneur,<br />

bénissez le Seigneur :<br />

A lui, haute gloire, louange éternelle !<br />

Vous, les cieux,<br />

bénissez le Seigneur,<br />

et vous, les eaux par-dessus le ciel,<br />

bénissez le Seigneur,<br />

et toutes les puissances du Seigneur,<br />

bénissez le Seigneur !<br />

Et vous, le soleil et la lune,<br />

bénissez le Seigneur,<br />

Bénissons le Père, le Fils et l’Esprit saint :<br />

A lui, haute gloire, louange éternelle !<br />

Bénis sois-tu, Seigneur, au fi rmament du ciel :<br />

A toi, haute gloire, louange éternelle !<br />

18


9/ EUSKAL HERRIA ETA ELIZA I<br />

Gure nahiak baino gorago<br />

Zuri begira ibilki,<br />

Euskal Herria barnetik maitez<br />

Denak bat gauden gizonki.<br />

Anaituz geroz, euskaldungoa<br />

Deusek ezin du aurtiki.<br />

OTOI ! JAINKOA T.7-1<br />

Hitzak : Iratzeder (1981). Doinua : Gabriel Lerchundi. Boz emaile : Aita Donostia.<br />

1/ Otoi ! Jainkoa, ez utz galtzerat<br />

Euskal lurrean fedea.<br />

Ixil ixila zuzen dabiltzan<br />

Fededuneri zuk beha.<br />

Orroit zoin duzun maite mundua,<br />

maite gu garen jendea.<br />

Otoi ! Jainkoa, ez utz galtzerat<br />

Euskal lurrean fedea.<br />

2/ Gure gazteri eman Jainkoa,<br />

Kristau fedean indarra.<br />

Gaur ez ditela Jainko-gabekin<br />

makur-biderat hek lerra.<br />

Orai munduak baitu denetan<br />

gizon kartsuen beharra,<br />

Gure gazteri eman, Jainkoa,<br />

Kristau fedean indarra.<br />

3/ Auzo-herrien altxagarria<br />

egin euskaldun herria.<br />

Herra gaindituz, gaiten denak bat<br />

mundu berrirat lehia.<br />

Ager dakigun dena maitasun<br />

Zutan den mundu berria.<br />

Auzo-herrien altxagarria<br />

egin euskaldun herria.<br />

1/ Dieu, raff ermissez la foi des Basques …<br />

2/ Dieu, implantez la foi chez les jeunes …<br />

3/ Que le Peuple Basque soit le levain des peuples voisins …<br />

19


10/ EUSKAL HERRIA ETA ELIZA II<br />

Barnetik zaiku husten hasia<br />

Euskal Herriko bihotza :<br />

Erdal-laparrak, erdal-loreak<br />

Gutan nausituz dabiltza.<br />

Loaren loaz ez gaitezen hil<br />

Nolaz ote ni ez mintza :<br />

Saindu berriak behar ditu bai<br />

Oraiko Euskal Herriak.<br />

EUSKAL SEMEA T.16<br />

Hitzak : Iratzeder (1979). Doinua : Xalbat Berterretche – Mikel Erramouspé – Jean Larrieu (1987).<br />

1/ Euskal semea Kristok hiltzeraino zaitu<br />

Bertze jendeak oro bezenbat maitatu,<br />

Noiz behar ote dute guziek onartu<br />

Euskaldun izaitea ez dela bekatu.<br />

2/ Zuhaur ezin izanez ez otoi etsitu<br />

Ez eta egin herraz tu egileari tu<br />

Gorrotoak bihotza barnez hiltzen baitu<br />

Laidoen gatik ere indartsu agertu.<br />

3/ Jende guzien Aita bai eta gurea,<br />

Euskal semean ikus Kristoren eitea,<br />

Gaur ez dezon herrak hil barnetik barnea<br />

Emozu goiko indar, goiko sinestea.<br />

1/ Quand donc admettra-t-on que le fait d’être basque n’est pas un péché ?<br />

2/ La haine étouff e le cœur : par-delà les aff ronts, montrons-nous forts !<br />

3/ Père de tous les hommes, emplis le cœur de tout Basque de ta force et de la foi en Toi.<br />

4/ Que la foi chasse la haine de nos cœurs !<br />

5/ Que la foi conduise chaque Basque au Royaume éternel !<br />

20<br />

4/ Jaunaren eguneko goizeko izarra<br />

Noiz gutan ote zauku argitu beharra ?<br />

Harekin baitukegu Kristoren indarra,<br />

Fedeaz igortzeko bihotzetik herra.<br />

5/ Gizonetan izarrak, zer fede dirdira !<br />

Ai, horrek sustatuak guziak balira !<br />

Euskal semeak oro, zerurat begira,<br />

Minez min hel ditela betiko Herrira.


11/ KANTARI GUZIEK - FINAL<br />

Aipa Jainkoa elizetan<br />

Aipa gaineko zeru hartan.<br />

Aipa eta jo esku-zarta,<br />

Jo mendi-soinu, itsas-tuta.<br />

Jo zeru-lurren irrintzina;<br />

Guzi-guziek aipa Jauna. (Sal 150)<br />

AIPA JAINKOA Z.150<br />

Hitzak : Iratzeder (1963). Doinua : Tomas Garbizu (1964).<br />

D’après le Psaume 150<br />

Louez Dieu dans son temple saint,<br />

louez-le au ciel de sa puissance ;<br />

louez-le pour ses actions éclatantes,<br />

louez-le selon sa grandeur !<br />

Aipa Jainkoa elizetan,<br />

Aipa gaineko zeru hartan.<br />

Aipa Jainkoa, egin bai kantu,<br />

Indarrak Harek gaitzak ditu.<br />

Aipa Jainkoa, egin bai kantu,<br />

Ospez berdinik nihun eztu.<br />

Aipa denek joz adar-oihu,<br />

Xilintx, atabal bai eta txistu.<br />

Aipa soinu joz herriz herri :<br />

Denek munduan Besta-Berri !<br />

Aipa jauz eta jo esku-zarta,<br />

Jo mendi-soinu, jo itsas-tuta.<br />

Jo zeru-lurren irrintzina ;<br />

Guzi guziek aipa Jauna !<br />

Gora bai gora, Jaunen Jauna !<br />

Et que tout être vivant<br />

chante louange au Seigneur !<br />

21<br />

Louez-le en sonnant du cor,<br />

louez-le sur la harpe et la cithare ;<br />

louez-le par les cordes et les fl ûtes,<br />

louez-le par la danse et le tambour !<br />

Louez-le par les cymbales sonores,<br />

louez-le par les cymbales triomphantes !


BEZPERAK<br />

BELOKEN – 2010-I-17<br />

Apezak :<br />

Entzun, Jainkoa, otoi ! entzun !<br />

Denek :<br />

Zatozkit, Jauna, laster lagun !<br />

Denek :<br />

Ospe Aitari Semeari bai Izpiritu Sainduari !<br />

Lehen bezala orai ere, hala dadila betiere ! Alleluia !<br />

22


ZOR BEZALA, ZURI, JAUNA P. 28 (Ap. 4, 11 ; 5, 9.10.12).<br />

1/ Zor bezala, zuri, Jauna, aintza eta indarra.<br />

Zuk ditutzu moldatuak bai zerua, bai lurra.<br />

Zure nahiz da mundua hoin izaitez ederra.<br />

Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />

2/ Nihork ez du Liburua zabaltzeko ahala.<br />

Hara bai Zuk hartu eta zabalduko duzula<br />

Hilik eman duzulakotz gizonentzat odola.<br />

Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />

3/ Herri, leinu, mintzai, jende gaitutzu gu bat egin,<br />

Denetarik erreinu bat Jainkoari sor dadin.<br />

Erregetu behar dugu lur guzian zurekin.<br />

Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />

4/ Hil izan den Bildotsari sekulako eskerrak.<br />

Ontasunak, jauntasunak zaizko eman beharrak.<br />

Hari agur, Hari ospe, bai zeruak, bai lurrak.<br />

Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />

Cantique de l’Apocalypse (Ap 4, 11 ; 5, 9.10.12) NT 9<br />

Tu es digne, Seigneur notre Dieu,<br />

de recevoir l’honneur, la gloire et la puissance.<br />

C’est toi qui créas l’univers ;<br />

tu as voulu qu’il soit : il fut créé.<br />

Tu es digne, Christ et Seigneur,<br />

de prendre le Livre et d’en ouvrir les sceaux.<br />

Car tu fus immolé, rachetant pour Dieu, au prix de ton sang,<br />

des hommes de toute tribu, langue, peuple et nation.<br />

Tu as fait de nous, pour notre Dieu,<br />

un royaume et des prêtres, et nous régnerons sur la terre.<br />

Il est digne, l’Agneau immolé,<br />

de recevoir puissance et richesse, sagesse et force, honneur, gloire et louange<br />

23


NERE JAUNARI – 109. SALMOA<br />

Batek eta gero denek :<br />

Jainkoak dio Kristori erran :<br />

« Jaun eta Jainko, jar eskuinean ».<br />

Batek :<br />

1. Nere Jaunari Jaunak dio : “ Jar eskuinean,<br />

Nik eman arte Zuri etsaiak zango pean ”.<br />

Denek :<br />

2. Jaunak eginen Zion-dik Zu Jaun mundu huntan :<br />

Etsai ditutzun jenden erdian Zu Jaun izan.<br />

Emazteek :<br />

3. Jaun zare sortzez piztu baitzare zeruetan :<br />

Argitu-aintzin sortua zaitut Nere baitan ”.<br />

Gizonek :<br />

4. Zin egina du Jainkoak eta behingoan :<br />

“ Apez zare Zu Melkizedek-en araberan ”.<br />

Emazteek :<br />

5. Bidean Jauna badabilkizu eskuinean,<br />

Erregeak joz hasarrearen egunean.<br />

Gizonek :<br />

6. Erresumetan emanen ditu hilak metan,<br />

Buruak ditu xehakaturen bazterretan.<br />

Emazteek :<br />

7. Edaten baitu bide ondoko ur-errekan :<br />

Horra zergatik beti burua gora daukan.<br />

Gizonek :<br />

8. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari,<br />

<strong>Eliz</strong>an ari den Izpiritu Sainduari.<br />

Denek :<br />

9. Lehen bezala Heieri ospe orai ere :<br />

Hala dadila menderen mende betiere.<br />

Denek :<br />

Jainkoak dio Kristori erran ...<br />

24


Psaume 109<br />

Oracle du Seigneur à mon seigneur :<br />

« Siège à ma droite,<br />

et je ferai de tes ennemis<br />

le marchepied de ton trône. »<br />

De Sion, le Seigneur<br />

te présente le sceptre de ta force :<br />

« Domine jusqu’au coeur de l’ennemi. »<br />

Le jour où paraît ta puissance,<br />

tu es prince, éblouissant de sainteté :<br />

« Comme la rosée qui naît de l’aurore,<br />

je t’ai engendré. »<br />

Le Seigneur l’a juré<br />

dans un serment irrévocable :<br />

« Tu es prêtre à jamais<br />

selon l’ordre du roi Melkisédek. »<br />

A ta droite se tient le Seigneur :<br />

il brise les rois au jour de sa colère.<br />

Il juge les nations : les cadavres s’entassent ;<br />

il brise les chefs, loin sur la terre.<br />

Au torrent il s’abreuve en chemin,<br />

c’est pourquoi il redresse la tête.<br />

25


AIPATUKO DUT – 110. SALMOA<br />

Batek eta gero denek :<br />

Gure Jainkoak egin guziak<br />

Ikustekoak, miragarriak.<br />

Batek :<br />

1. Aipatuko dut Jainkoa bihotz bihotzetik<br />

Gizon zuzenen biltzarretan.<br />

Denek :<br />

2. Jaunaren obrek ez dute nihun deus parerik :<br />

Goza gaitezen heien baitan.<br />

Emazteek :<br />

3. Zoin eder eta Zoin ikusgarri Haren lana !<br />

Zuzena Jauna sekulakotz.<br />

Gizonek :<br />

4. Mirakuiluen orroit-garri bat du emana :<br />

Gure Jainkoa dena bihotz.<br />

Emazteek :<br />

5. Jainkozaleri emaiten dauku jatekoa,<br />

Gurekin bat da betiere.<br />

Gizonek :<br />

6. Indar gaitzean zabaldu dauku maiz besoa<br />

Bertzen herriak diten gure.<br />

Emazteek :<br />

7. Haren egintzak bai osoki on eta zuzen ;<br />

Harek errana betikotz da.<br />

Gizonek :<br />

8. Menderen mende osoki berdin du irauten,<br />

Deusek ez nehork ezin alda.<br />

Emazteek :<br />

9. Betikoa du gurekilako batasuna :<br />

Saindu Saindua du izena.<br />

26


Gizonek :<br />

10. Jainko beldurra zuhurtziaren hastapena :<br />

Nundik ez aipa beti Jauna ?<br />

Emazteek :<br />

11. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari<br />

Bai Izpiritu Sainduari.<br />

Denek :<br />

12 . Lehen bezala Heieri ospe orai ere :<br />

Hala dadila betiere.<br />

Denek :<br />

Gure Jainkoak egin guziak<br />

Ikustekoak, miragarriak.<br />

Psaume 110<br />

De tout coeur je rendrai grâce au Seigneur<br />

dans l’assemblée, parmi les justes.<br />

Grandes sont les oeuvres du Seigneur ;<br />

tous ceux qui les aiment s’en instruisent.<br />

Noblesse et beauté dans ses actions :<br />

à jamais se maintiendra sa justice.<br />

De ses merveilles il a laissé un mémorial ;<br />

le Seigneur est tendresse et pitié.<br />

il a donné des vivres à ses fi dèles,<br />

gardant toujours mémoire de son alliance.<br />

Il a montré sa force à son peuple,<br />

lui donnant le domaine des nations.<br />

Justesse et sûreté, les oeuvres de ses mains,<br />

sécurité, toutes ses lois,<br />

établies pour toujours et à jamais,<br />

accomplies avec droiture et sûreté !<br />

Il apporte la délivrance à son peuple ;<br />

son alliance est promulguée pour toujours :<br />

saint et redoutable est son nom.<br />

La sagesse commence avec la crainte du Seigneur.<br />

Qui accomplit sa volonté en est éclairé.<br />

A jamais se maintiendra sa louange.<br />

27


Batek :<br />

1. Bai dohatsua Jaunaren beldur den gizona,<br />

Haren nahian goza gozatuz dabilana.<br />

Denek :<br />

2. Semeak azkar izanen ditu mundu huntan ;<br />

Zuzenen haurrak Jainko Jaunaren eskuetan.<br />

Emazteek :<br />

3. Haren etxean bada ontasun, gozotasun,<br />

Haren barneko argia deusek ezin ilun.<br />

Gizonek :<br />

4. Ilunbetan du zuzenen argi dirdiratzen,<br />

Hain baita ezti, bihotz oneko, eta zuzen.<br />

Emazteek :<br />

5. Denentzat badu bai ele ona, bai laguntza,<br />

Dauzkanak oro zuzenkienik badabiltza.<br />

Gizonek :<br />

6. Ezta sekulan lerratu eta eroriko ;<br />

Gizon zuzena aipatua da sekulako.<br />

BAI DOHATSUA – 111. SALMOA<br />

Batek eta gero denek :<br />

Jaun zerukoa maite duena<br />

Legean doa xuxen xuxena.<br />

28<br />

Emazteek :<br />

7. Ez berri beltzen beldurrik nehoiz pizten hari ;<br />

Haren bihotza osoki dago Jainkoari.<br />

Gizonek :<br />

8. Bihotza dauka bakean eta beldur gabe,<br />

Bere etsaiak ahalgetuak ikus arte.<br />

Emazteek :<br />

9. Behartsuentzat badu laguntza, badu argi ;<br />

Kopeta gora agertuko da lorioski.<br />

Gizonek :<br />

10. Gizon makurra ihartuko da herra minez ;<br />

Gizon makurren lehia beltzak indarrik ez.<br />

Emazteek :<br />

11. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari,<br />

<strong>Eliz</strong>an ari den Izpiritu Sainduari.<br />

Denek :<br />

12. Lehen bezala Heieri ospe orai ere :<br />

Hala dadila menderen mende betiere.<br />

Denek :<br />

Jaun zerukoa maite duena<br />

Legean doa xuxen xuxena.


Psaume 111<br />

Heureux qui craint le Seigneur,<br />

qui aime entièrement sa volonté !<br />

Sa lignée sera puissante sur la terre ;<br />

la race des justes est bénie.<br />

Les richesses affl uent dans sa maison :<br />

à jamais se maintiendra sa justice.<br />

Lumière des coeurs droits,<br />

il s’est levé dans les ténèbres,<br />

homme de justice, de tendresse et de pitié.<br />

L’homme de bien a pitié, il partage ;<br />

il mène ses aff aires avec droiture.<br />

Cet homme jamais ne tombera ;<br />

toujours on fera mémoire du juste.<br />

Il ne craint pas l’annonce d’un malheur :<br />

le coeur ferme, il s’appuie sur le Seigneur.<br />

Son coeur est confi ant, il ne craint pas :<br />

il verra ce que valaient ses oppresseurs.<br />

A pleines mains, il donne au pauvre ;<br />

à jamais se maintiendra sa justice,<br />

sa puissance grandira, et sa gloire !<br />

L’impie le voit et s’irrite ;<br />

il grince des dents et se détruit.<br />

L’ambition des impies se perdra.<br />

29


JAUNAREN HITZA<br />

Jondoni Paulok Korintiarreri 1a : 12, 4-11<br />

Haurrideak,<br />

4 ainitz gisetako dohainak badira, bainan Izpiritu bera.<br />

5 Ainitz gisetako zerbitzuak, bainan Jaun bera.<br />

6 Ainitz gisetako egintzak, bainan Jainko bera,<br />

guzietan guzia egiten duena.<br />

7 Bakotxari guzien onerako emana zaio<br />

Izpirituaren agertzeko dohaina.<br />

8 Bati zuhurtziaz hitz egitea emana zaio Izpirituaren bidez;<br />

beste bati, Izpiritu beraren arabera, jakitatez hitz egitea;<br />

9 beste bati, Izpiritu beraren baitan, sineste-dohaina;<br />

beste bati, Izpiritu bakarraren baitan, sendatzeko dohaina;<br />

10 bati, mirakuiluak egiteko ahala;<br />

beste bati profeta egitea,<br />

beste bati izpiritu faltsuak eta egiazkoa berextea,<br />

besteari hizkuntza arrotzez mintzatzea;<br />

eta beste bati hizkuntza horren erran-nahia adiaraztea.<br />

11 Horiek guziak, ordea, Izpiritu bakar eta berak egiten ditu,<br />

bere dohainak nahi duen bezala bakotxari emanez.<br />

30


Première Lettre de l’Apôtre Saint Paul aux Corinthiens 12, 4-11.<br />

Frères, les dons de la grâce sont variés, mais c’est toujours le même Esprit.<br />

Les fonctions dans l’Église sont variées, mais c’est toujours le même<br />

Seigneur. Les activités sont variées, mais c’est toujours le même Dieu qui<br />

agit en tous. Chacun reçoit le don de manifester l’Esprit en vue du bien<br />

de tous. A celui-ci est donné, grâce à l’Esprit, le langage de la sagesse<br />

de Dieu ; à un autre, toujours par l’Esprit, le langage de la connaissance<br />

de Dieu ;un autre reçoit, dans l’Esprit, le don de la foi ; un autre encore,<br />

des pouvoirs de guérison dans l’unique Esprit ; un autre peut faire des<br />

miracles, un autre est un prophète, un autre sait reconnaître ce qui vient<br />

vraiment de l’Esprit ; l’un reçoit le don de dire toutes sortes de paroles<br />

mystérieuses, l’autre le don de les interpréter. Mais celui qui agit en tout<br />

cela, c’est le même et unique Esprit : il distribue ses dons à chacun, selon<br />

sa volonté<br />

31


1/ Argiaren Egilea,<br />

Iduzkia duzu piztu,<br />

Argi berriz apaintzeko<br />

Munduaren hastapena.<br />

2/ Goiz arratsen artekoa<br />

Eguna deitu duzuna,<br />

Gaua jausten ari baita,<br />

Entzun dei eta nigarrak.<br />

HIMNOA<br />

ARGIAREN EGILEA (Lucis Creator)<br />

De la lumière Créateur très bon,<br />

source de la clarté diurnale,<br />

qui, par les premiers rayons d’une nouvelle lumière,<br />

prépares l’origine du monde;<br />

Toi qui veux que depuis l’aube<br />

jusqu’au soir soit nommé le jour,<br />

voici venir l’horrible faute,<br />

entends nos prières et nos larmes.<br />

Que notre âme atteinte par le péché<br />

ne soit pas exclue du bienfait de la vie,<br />

et que ne songeant à rien d’éternel,<br />

elle ne se prenne dans les fi lets de l’abîme.<br />

5/ Entzun, Aita guziz ona,<br />

Eta Zuk, Jainko Semea,<br />

Izpirituarekin bat,<br />

Nausi menderen mendetan.<br />

A-men.<br />

32<br />

3/ Hobenen gatik arimak<br />

Ez dezala gal Bizia,<br />

Gain hartakoak ahantziz<br />

Eta gaizkirat lerratuz.<br />

4/ Zeru atean jo beza,<br />

Bizi sarian sar bedi :<br />

Gal-bidetik baztertzean,<br />

Garbi bedi gaitzetarik.<br />

Qu’elle frappe à la porte du Ciel<br />

et pour récompense trouve la vie;<br />

évitons tout ce qui nous mène aux ténèbres,<br />

purifi ons-nous de tout manquement.<br />

Exauce-nous, Ô Dieu très bon,<br />

Et toi, l’Unique égal du Père,<br />

avec l’Esprit Consolateur,<br />

qui règne pour les siècles des siècles. Amen


KANTUZ ARI ZAIT (Magnifi cat) Z.153<br />

Emazteek :<br />

1. Kantuz ari zait nere arima Jainkoari<br />

Haren goresle kantuz ari.<br />

Gizonek :<br />

2. Haren loriaz bozkariotan dut gogoa:<br />

Salbatzaile dut nik Jainkoa.<br />

Emazteek :<br />

3. Naizen neskato apal hau baitu hautatua,<br />

Mendeek neri: “Dohatsua” !<br />

Gizonek :<br />

4. Zoin handi nitan Jainko Jaun guziz indartsua !<br />

Haren izena zoin saindua !<br />

Emazteek :<br />

5. Urrikalmenduz betea dago mendez-mende,<br />

Sineste duten jenden alde.<br />

Gizonek :<br />

6. Bere besoan duen indarraz Harek ditu<br />

Bihotz hantuak barreiatu.<br />

Emazteek :<br />

7. Beren alkitik handi-mandiak kendu ditu,<br />

Apalak aldiz goraltxatu.<br />

Gizonek :<br />

8. Gose zaudenak nasaiki ditu gozarazi.<br />

Aseak aldiz hutsik utzi.<br />

Emazteek :<br />

9. Behatu dio lzrael bere jendeari.<br />

Lehen bezala urrikari.<br />

Gizonek :<br />

10. Erran baitzuen gintuela gu lagunduko<br />

Abrahamtarrak sekulako.<br />

Emazteek :<br />

11. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari,<br />

Bai Izpiritu Sainduari.<br />

Gizonek :<br />

12. Lehen bezala Heieri ospe orai ere !<br />

Hala dadila betiere !<br />

33<br />

Cantique de Marie (Lc 1)<br />

Mon âme exalte le Seigneur,<br />

exulte mon esprit en Dieu,<br />

mon Sauveur !<br />

Il s’est penché sur son humble servante ;<br />

désormais, tous les âges<br />

me diront bienheureuse.<br />

Le Puissant fi t pour moi des merveilles ;<br />

Saint est son nom !<br />

Son amour s’étend d’âge en âge<br />

sur ceux qui le craignent;<br />

Déployant la force de son bras,<br />

il disperse les superbes.<br />

Il renverse les puissants de leurs trônes,<br />

il élève les humbles.<br />

Il comble de biens les aff amés,<br />

renvoie les riches les mains vides.<br />

Il relève Israël, son serviteur,<br />

il se souvient de son amour,<br />

de la promesse faite à nos pères,<br />

en faveur d’Abraham et de sa race,<br />

à jamais.


FEDEDUNEN OTOITZA<br />

Apezak :<br />

Gure bihotz eta fede guziaz, haurride maiteak,<br />

eskain ditzogun umilki Jainkoari gure galdeak.<br />

1/ <strong>Eliz</strong>a osoarentzat : Aita Saindua buru, Jesu Kristoren lekuko suhar ager<br />

dadin Jainkoaren ganat deraman bidean, egin dezagun otoitz.<br />

Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />

Écoute, Seigneur, le cri de tes enfants !<br />

2/ Baionako <strong>Eliz</strong>arentzat : apezpiku, apez eta laiko, elgarren errespetuan eta<br />

amodioan bizi gaitezen Ebanjelioaren arabera, egin dezagun otoitz.<br />

Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />

3/ Pour que l’Eglise, dans les diffi cultés qu’elle traverse, sache reconnaître l’action<br />

de l’Esprit Saint qui la purifi e et la rend plus conforme au message du Christ,<br />

prions le Seigneur.<br />

Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />

4/ Pour tous les laissés pour compte de la vie : les prisonniers, les torturés,<br />

les assassinés, les sans-travail, les sans-logis, pour tous ceux que la vie meurtrit<br />

prions le Seigneur.<br />

Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />

34


JAUNAREN OTOITZA A.32 G. Lerchundi<br />

Apezak :<br />

Salbatzaileak manatu eta erakutsiari jarraikiz beldur gabe kanta dezagun :<br />

Gure Aita zeruetan zirena<br />

Saindu izan bedi zure izena<br />

Etor bedi zure erreinua<br />

Egin bedi zure nahia zeruan bezala lurrean ere<br />

Emaguzu gaur egun huntako ogia<br />

Barkatu gure zorrak<br />

Guk ere gure zorduner<br />

Barkatzen diegunaz geroz<br />

Eta ez gu tentaldirat ereman<br />

Bainan atera gaitzazu gaitzetik.<br />

OTOITZA<br />

Egin dezagun otoitz.<br />

Jainko guziahaldun betierekoa,<br />

zeru lurrak zuk derabilzkatzu :<br />

entzun bihotz onez zure herriaren otoitzak,<br />

eta eman bakea gure egunetan.<br />

Zure Seme Jesu Kristo gure Jaunaren bitartez,<br />

Zurekin eta Izpiritu Sainduarekin batean,<br />

Jainko eta Errege bizi baita gizaldi eta gizaldi guzietan. Amen.<br />

Dieu éternel et tout-puissant,<br />

qui régis l’univers du ciel et de la terre :<br />

Exauce, en ta bonté, les prières de ton peuple<br />

et fais à notre temps la grâce de la paix. Par Jésus Christ.<br />

Apezak : Jauna zuekin – Eta zure izpirituarekin.<br />

Benedika zaitzatela<br />

Jainko guziahaldunak<br />

Aitak<br />

eta Semeak<br />

eta Izpiritu Sainduak – Amen.<br />

35


ZUK BIDEAN, AMA V.17<br />

Hitzak : Iratzeder. Doinua : Juan Urteaga (1975).<br />

Zuk bidean, Ama beti dirdiraraz argia,<br />

Sinesteaz doan goiti gaurko mundu berria.<br />

1/ Jainkoaren izar xuri, ilunbetan dirdir ari<br />

Jainkoaren izar xuri, argi eman, Ama, guri.<br />

2/ Aingeruen xoragarri, Kristorekin zira jarri,<br />

Aingeruen xoragarri denak egin barnez berri.<br />

3/ <strong>Eliz</strong>aren Ama saindu, zuk bezenbat bihotz nork du ?<br />

<strong>Eliz</strong>aren Ama saindu, bil denak bat munduz mundu.<br />

R/ Mère, que ta lumière guide le monde actuel !<br />

1/ Mère, notre étoile, éclaire-nous !<br />

2/ Mère des Anges, convertis nos cœurs !<br />

3/ Mère de l’Église, rassemble tes enfants !<br />

36


Kantua gure liturgian<br />

Historio puxka bat<br />

Orai ezagutzen dugun liturgia berri hunek erroak urrun eta barna<br />

dauzka.<br />

Lehen parte batean, hegaldaka labur bat eginen dugu ikusteko kantuak<br />

zer leku ukan duen gure elizetan aintzinagoko mendeetan, kontzilioa<br />

hasi arte, eta geroztik zeri buruz doan.<br />

Bigarren parte batean, aipatuko ditugu gure koralek egiten duten lana<br />

Euskal Herriko elizetan. Aipamen bat merezi dute zeren, helduden urtean,<br />

2009an. berrogoi urte eginen du hasiak direla lan ixil hortan. Gaia<br />

izanen da bakarrik Ipar aldeko elizetan egiten den lanaz.<br />

I<br />

Noiz danik kantatzen ote da gure Euskal Herriko elizetan ?<br />

Xuxen ez dakigu, bixtan dena. Ditugun dokumento zaharrenak hamazazpi<br />

garren mendekoak dira. Hor ditugu lekuko bi liburuxka ontsa ezagutuak.<br />

Bat, Joannes Etcheberri, Ziburuko apezak argitaratu zuena,<br />

1630 eko baimenarekin :<br />

Noelac eta berçe canta espiritual berriac<br />

« Canta berriac » erakusten dauku, bazela lehenago bertze liburuxka bat<br />

edo berdin gehiago agertuak kantu zaharragoko batzuekin. Bainan ez<br />

dugu herrestorik. Liburuxka hortan atzemaiten ditugu, oraino gure elizetan<br />

kantatzen ditugun kantu batzu : « çato Izpiritua... Canta arin mundutarrak...<br />

Ah, guiçona biçi haiz ixutua... »<br />

Bigarren liburuxka bat agertu zen Pau-en, geroxago 1686n,<br />

Gazteluçar, jesuista batek egina. Eguia catholicac salvamendu eternalaren<br />

eguiteco necessario direnac<br />

Hemen ere badira bi kantika ordutik kantatzen direnak gure elizetan : «<br />

Canta çagun guçiec ahalic gorena ... Creatura damnatua ». Beldurrik gabe<br />

erran ditake, liburu horiek agertu aintzin, eta hori aspaldian, kantatzen<br />

zela euskuaraz gure elizetan ! Dechepare-k, bertsutan egin « Doctrina<br />

Christiana », norentzat egin ote zien ez bazen herriak kantatzeko egina,<br />

berdin orai oraino Xuberon emaiten den pastoral baten modan ! Hala<br />

nola « hamar manamenduiak »:<br />

« Ador ezak Jangoiko bat, onets oroz gainetik ;<br />

Haren izena ez jura kausa gabe banoki;<br />

Igandiak eta bestak santifi ka debotki;<br />

Aita eta ama ohora hitzak,bizi izan luzeki ... »<br />

37


17. 18. 19. mendetan arras kantu guti izan da eginik Euskal haritik. Frantses<br />

kantuak sartu dira trumilka gure elizetan. Nolaz ez ! Zer entzuten zuten<br />

orduko apez gaiek beren seminario eta komentuetan : Gregorianoa<br />

eta frantses kantikak ! Etzen besterik. Aintzinagoko apezek, frantsesetik<br />

egin kantikak kantatzen zituzten lorian. Aita Lerchundik egin « Kantikak<br />

» <strong>liburua</strong>n erraiten du ahoan bilorik gabe : « Erran dezaket, egiaz, gure<br />

elizetako kantuetan, hiruetarik biga, frantsets kantuetarik hartuak izanak<br />

direla ».<br />

Beharrik, 19. mendearen undarrerat xutituko dira gizonak Euskal<br />

kantiken berritzeko.<br />

Gratien Adema, « Zalduby », “ Oi gurutzea, oi Gurutzea…” kantu<br />

famatuaren egilea.<br />

Jean Barbier hoinbeste kantika berritu baititu.<br />

Charles Bordes-ek 1899an, argitaratzen du : « La tradition au<br />

Pays Basque » liburu famatua. « La musique populaire basque », « Dix<br />

cantiques populaires basques », « Douze Noêls basques ».<br />

1892ean Aita Jaret misionestak argitaratzen du « Hazparneko<br />

Galbarioa », 74 kantiken bilduma batekin.<br />

1906an S. Hiriart, Larresoro-Belokeko organo joileak, argitaratzen<br />

du « Eskualdun <strong>Eliz</strong>a-kantuak », 200 bat kantika organoa lagun, balio<br />

handiko <strong>liburua</strong>, Euskal-Herriko organo joilek ontsa baliatu dutena .<br />

1936an Florentin Vogel, Donapaleuko organistak argitaratzen<br />

du « 50 Eskualdun kantika ».<br />

Hego aldean behar dira aipatu bi musikalari famatu :<br />

D. Resurreccion M. de Azkue. 1912 an argitaratu zuen « Canciones<br />

religiosas » 89 kantiken bilduma.<br />

Aita Jose Antonio de Donostia, kaputxinoak argitarazten ditu, «<br />

Euskual Eres sorta », 66 kantikekin (1916) eta « La musica popular vasca<br />

» ( Bilbao 1917).<br />

Bi azken hok egin dituzte beste ainitz lan musikari buruz, luzegi bailitake<br />

hemen aipatzea.<br />

20. mende erditsutan, gerla fi nitu ta laster, piztu zen Euskal-Herrian,<br />

bertze ainitz lekutan be zala, mogimendu bat beti emendatuz joanen<br />

dena : mundu zahar bat erortzera zoan, berri bat ari zen sortzen azpitik.<br />

1947an, gerla fi nitu bezain laster,Aita Gabriel Lerchundik argirarazten<br />

du, zonbait urte hetan ontzen ari zuen lan bat : « Kantikak »<br />

38


deitu <strong>liburua</strong>. Ainitz urtez, bizikletez kurritu zituen Euskal-Herriko ainitz<br />

parropia, orduan kantatzen ziren kantiken bilduma baten egiteko. Behin<br />

ere egina etzen lan bat, hoin xeheki ikertua eta balio handikoa. Handik<br />

laster, Belokeko gazte andana bat hasi zen, Iratzeder buru, liturgiari buruzko<br />

lan batzuetan. Sendi zen zerbait berriri buruz ari ginela.<br />

1947ko Otsailaren 3an, lehen aldikotz, bezperak Euskaraz kantatuak<br />

dira Mugerren.<br />

2001ko Otsailaren 3an,bezpera horiek berak kantatuak izan dira<br />

Mugerreko elizan, Euskal Kultur Erakundeari esker.<br />

1952 an Pio XII Aita Sainduak, Aste Sainduko <strong>Eliz</strong>kizun guziak<br />

berritzen ditu : Jesu-Kristoren hiltzea eta piztea, liturgiaren zentroan<br />

emanez : Denak hartarik doatzi, denak hartarat doatza. Liturgiari buruz<br />

hasi sailean, lehen <strong>liburua</strong> orduan agertu zen : Gau Saindua, Beloken.<br />

Orduan piztu su-garra handituz joanen da kontzilioa hasi arte .<br />

1953 an Belokeko gaztek kantatzen eta argitarazten dute lehen<br />

meza bat eskuaraz : Jainko Jaun zerukoa, dizka bat lagun. 10 urte kontzilioa<br />

hasi aintzin, gure elizetan kantatzen ziren Euskaraz : Urrikal, Aintza,<br />

Sinesten dut, Saindu, Gure Aita, Jainkoaren Bildotsa, nahitez orduko<br />

itzulpenetan.<br />

1954an agertzen da « Pasionea » Lerchundi-Iratzeder-en lana.<br />

Ainitz herritan emana izan da Pasione hori, zonbait urtez.<br />

Urte berean « Mortutik oihu » Jondoni Batistaren bizia. Lerchundi,<br />

Iratzeder, Ch. Lebout.<br />

1956ean : Eguberri: Aita Donostia-Iratzeder.<br />

1961 an « <strong>Eliz</strong>ako Liburua » agertzen da, Narbaits kalonjeak<br />

argitaratua, igande guzietako irakurgaiekin. Berant bazen ere, laguntza<br />

handia ekarri du ainitz girixtinoeri, kontzilioko lanak agertu artian.<br />

1963 an agertzen da Aipa Jainkoa Aita Lerchundi eta Aita<br />

Iratzeder-ek egina : Salmo andana bat, bi, hiru bozetan, Belokeko frailek<br />

kantatuak. Ainitz aldiz agertuko da dizka hori ondoko urtetan.<br />

1962ko Urriaren 11an idekitzen da Kontzilioa<br />

Mundu guzia gertakari horren beha zagon zonbait urte hetan.<br />

39


Ainitzek senditzen zuten mundu zahar bat lurrerat zoala eta berri bat<br />

ari zela sortzen petik. <strong>Eliz</strong>ak ere bazuen gaztetzearen beharra, maizegi<br />

gakotua baitzagon bere ohidura zaharretan. Orduan gertatu dira jakitate<br />

handiko langileak, <strong>Eliz</strong>ak behin ere ikusi etzuen berritze bati lotzeko.<br />

Alainan, liturgia guzia behar zen berritu, haste irakurgaietarik (lehen<br />

baino hiruetan gehiago), kantuen hitz eta doinu berriak asmatu, Sakramendu<br />

guzien irakurgaiak berritu, eta holako lanen hedatzeko EZKILA<br />

sortu berria zen argitaratzailea bultatu. Bainan, zioten zonbaitzuk, behar<br />

ote zen holako lan izigarri bateri lotu, ala aiseteneat lerratu, frantsets<br />

kantu eta testoak hartuz ? Etziren hartarik ari Euskal-Herriko apez eta<br />

euskaltzaleak !!<br />

1964ko Martxoaren zazpian, elgarretaratzen da apez andana bat<br />

gaitza Jaun Apezpikuaren inguruan : oldar gaitzean gehienek hartzen<br />

dute xedea, Euskal Lirurgia sorarazteko,zernahi gostarik ere. Zuhurtziazko<br />

xedea !<br />

Hain xuxen, urte berean argitaratzen da Aita Lerchundi eta aita<br />

Iratzeder-ek egin lan handia : Salmoak. Ez ditaike aski estima liburu<br />

horrek ekarri duen laguntza Kontzilioko lanak hastera zoatzin memento<br />

hartan. Lehenagoko liturgian etzen salmorik kantatzen, latinez baizik,<br />

erran nahi baita Euskal herrian batez, salbu bezperetan. Salmoek, liturgi<br />

berrian, leku handia ukanen dute.<br />

Denak lekuan ziren liturgi berriari lotzeko. Erromak, testo berriak<br />

agertu arau, talde bat itzulpenetan hasten zen eta segidan musikalariak<br />

aire berri egiten edo xahar berritzen.<br />

Lehen langilen izenak aipatu gabe ez ditazke utz :<br />

Testoen itzulpenetan : Pierre Andiazabal Liturgia Batzordearen<br />

buru han ziren, Pierre Lafi tte, Aita Iratzeder, Joseph Oçomendy,<br />

Marcel Etchehandy, Pierre Etchebarne, Mañex Erdozaintzi, Guillaume<br />

Epherre kalonjea, Jean Idiart-Urruty, Emile Larre, Marcel Larralde, Georges<br />

Bidart, Sarako apeza, Pierre Etchebarne, Itsasuko apeza, Benoît Olhagaray,<br />

Pierre Charriton eta beste.<br />

Kantuen mailean: Gabriel Lerchundi, Pierre Narbaitz kalonjea,<br />

Jean Donetch, François Lopepe, beneitanoa, Pierre Lagrenade,<br />

Martin Arrabit apeza, Juan Urteaga, Thomas Garbizu, Juan Jose Olaizola.<br />

Huna 1964 an, EZKILAN argitaratu ziren lehen lanak :<br />

• Urtarrilaren 2an, Lerchundu-ren Meza-Nagusia.<br />

• Otsailaren 5en Garbizu-ren Herriko Meza<br />

40


• Otsailaren 19n Narbaitz-en Meza-Laburra.<br />

• Maiatzaren 7an Urteagaren Igandeko Meza.<br />

• Uztailaren 28an J. Olaizolaren Euskal Meza.<br />

Bi talde horiek, 12 urtez, egin dute lan bat ezin sinetsizkoa : Liturgi guzia<br />

berritu daukute. Aipatuko ditugu bakarrik, etsenplu gisa, egin dituzten<br />

itzulpenak irakurgaietan :<br />

• Astelegunetako irakurgaiak 586 orri<br />

• Igandetako irakurgaiak : A B C urteak 421 orri<br />

• Bestetako irakurgaiak 118 orri<br />

• Abendoa – Eguberriko denbora 72 orri<br />

• Garizuma 160 orri<br />

• Bazko denbora 105 orri<br />

Ainitz kantu osoki berrituak izan dira, bai doinuaren aldetik, bai eta ere<br />

gehiago hitzen aldetik, Bibliaren mamiaz baitziren eberastuak.<br />

Sail hau bururatzean nahi nuke aipatu, hego aldeko eta ipar aldeko<br />

taldek egin duten lan baliosa, Euskara berean emanez mezako<br />

kantu guziak. Zinez hori izan da Euskara batuari buruz egin lehen<br />

urratsa, indar bat ekarri baitu gure elizkizuneri : Hitz berak, sineste berean.<br />

Koralen sortzea<br />

II<br />

1966an, J. Urteaga buru, hiru koral elgarretaratzen dira Donibane<br />

Lohizuneko <strong>Eliz</strong>an: Begiraleak, Oldarra eta Belokeko fraile andana bat, J.<br />

Urteaga-k egin Meza berri baten argitaratzeko xedearekin. Meza horrek<br />

fama handia ukanen du, ezen oraino kantatua da urte guziz,Donibaneko<br />

<strong>Eliz</strong>an, hau da : La messe des Corsaires.<br />

Orduan zen sortu ainitzen gogoan: zertako ez ditugu muntatuko<br />

gure herrietan koralak gure elizkizunen hobetzeko .Asmo horrek<br />

egin zuen laster bide Euskal Herriko elizetan .<br />

1968an apez eta laiko andana bat elgarretaratzen dira gai hortaz<br />

mintzatzeko. Zonbait pundu jalitzen dira: Koral batek laguntza<br />

handia ekar lezake gure elizkizunetan :<br />

- Kantu berrien ikasten lagunduko du herria,<br />

- Besta burutan ,kantu bat edo bestek bi,hiru bozetan ,zerbait berri ekar lezake,<br />

41


- Harreman bereziak sortuko dira herrien artean,<br />

- Kantu berak hedatuz ainitz herriren artean .<br />

1969ko Urtarrilaren 23an, Uztaritzeko Seminarioan, sortzen da<br />

Koralen batasun bat :<br />

Commission des Chorales du Pays Basque C.C.P.B.<br />

Euskal Herriko Koralen Abesbatza E.H.K.A.<br />

1969ko otsailaren 6an, lehen bilkura egin zuten Beloken.Pierre<br />

Narbaitz kalonjea eta Pierre Andiazabal buru, huna lehen arduradunen<br />

izenak : Joseph Camino, Arrabit, Jean Donetch, aita Lopepe Belokekoa,<br />

Pierre Lagrenade eta Paul Sarcou. Hauen lana :<br />

- <strong>Eliz</strong>ako kantuen bilduma bat egin, bi, hiru eta lau bozetan,<br />

- Hautaketak egin urte oroz koralentzat, xehetasun guziekin,<br />

- Musikalariak sustatu, kantu berrien egitera,<br />

- Koraler fornitu egitarau edo programa osoa urte oroz.<br />

Koralen lehen biltzarrea 1969ko Azaroaren 23an egina izan zen<br />

: han ziren 600 bat kantari Euskal Herriko herri gehienetarik etorriak.<br />

J. Camino meza emaile, Andiazabal apeza eta F. Lopépé beneditanoa<br />

laguntzaile. Narbaitz kalonjeak eman zuen predikia edo homelia, eta<br />

Sarramagnan kantu guzien gidari. Sekula ikusi etzen egun ederrenetarik<br />

bat Hazparneko elizan.<br />

Ordutik gure laneko ara beti bertsia izana da. Haste hastetik, izen<br />

bera emaiten diogu koraleri emaiten diotegun liburuxkari :<br />

Kanta Jaunari 1969 Hazparne ... Kanta Jaunari 2009 Donapaleu.<br />

Gure batzordeak hamar, dotzena bat lankide baditu, Euskal Herri guzitik.<br />

(orai, 2009an, 5 apez eta zortzi laiko).<br />

- Lehenik hautatzen dugu zoin igandetan eta zoin elizetan behar dugun<br />

Kanta Jaunari hori egin. Haste hetan, anitz kantari zelakotz, bi herritan<br />

egiten ginuen elgarretaratze hori: Bat Lapurdin, bestea Baxenabarren,<br />

edo Xuberon egitarau berarekin.<br />

- Hautatzen ere, nor izanen den kantuen gidari, ahalaz lekuko bat gai<br />

balinbada.<br />

- Nor organo joile. Nor meza emaile.<br />

- Zer gai behar luketen kantuek, hautatu igandeko irakurgaien araberan.<br />

- Batek edo biek egiten dute lehenik hautaketa bat, musikariak edo pertsulariak<br />

ikusiz, hitzak eta doinuak behar badira hunki edo hobetu. Lan<br />

hunek hartzen du hiru edo lau ilabete, gutienetik.<br />

- Denak berriz elgarretaratzen gira, azken hautuketen egiteko. Bi ilabete<br />

42


oraino azken hunkien egiteko eta argitaratzeko.<br />

- Zazpi zortzi kantari elgarrataratzen gira eta kantuak bederazka eta bozez<br />

boz kantatzen ditugu, kantarier helarazteko kantu ale bakotxarekin.<br />

Anitz estimatua den lana da : nor berak K7a har dezake etxerat, bere ber<br />

ikasteko.<br />

- Azken eginbide bat badugu oraino 10 urte hotan egiten duguna : liturgiaz<br />

arduratzen diren laiko andana bat elgarretaratzen dira bezperan,<br />

biharamuneko liturgia ontsa prestatzeko. Urtetik urtera nola ez dira trebatzen<br />

ari !<br />

- Zonbait urte hotan, egunaren ontsa fi nitzeko, elgarrekin bazkaltzen<br />

dira kantari guziak : ez baita memento txarrena !<br />

2009an berrogoi urte eginen du gure koralen batzordea sortua<br />

dela. Berrogoi urte gure kantariak lotzen direla kantu berri eta zaharreri.<br />

Berrogoi urte eskaintzen dutela lan hori <strong>Eliz</strong>ari eta Jainkoari, beren lanen<br />

artetik, gogotik ezarriz beren dohaina denen zerbitzuko. Ez dakigu<br />

beti zonbat gostatzen den emaitza hori, bereziki neguan, lanak fi nituta,<br />

lasterka kantatzera ! Eskerrak seurki deneri ! Zonbait eta zonbait kantu<br />

ikasi eta kantatu dituzte ! Ainitz kantu berri edo zahar-berrituak sartu<br />

dira gure elizetan, koraleri esker. Gure kantika xaherrenetarik gehienak<br />

berrituak izan dira. Badira oraino baliatuko ditudunak, ondoko urtetan.<br />

Azken pundu bat nahi nuke aipatu : kantu frantses edo arrotz<br />

kotsia sartu dira gure egitarauetan … sobera, zonbaiten arabera. Bi hitzez<br />

erraiteko ene ikusteko moldea, aire eder bat atzemaiten dutalarik,<br />

izanik ere arrotza, aberasten daut ene nortasuna, bertzetan ere sortzen<br />

baita edertasunaren iturria. Etsenplu bat hartzen dut : gure liurgian<br />

ere, juanago eta ikerketak baliosago ateratzen dira. Orai hobeki ikusten<br />

dugu, mezan, Esker-Onezko otoitzean, hel-buru gorena dela : Hunen<br />

bitartez, Hunekin eta Hunetan, Gure Aita kantatu aintzin. Berthierk<br />

egin du bat zinez ederra, hartu duguna gure liturgian, Besta-Burutan<br />

kantatzeko. Izena ezarri ez baginu, nork erran lezake « frantses » aire<br />

bat dela ? Hasteko, herri oso batek kantatzen duelarik, bi edo hiru aldiz<br />

entzun dutan bezala, ez da deus ederragorik. Gure elizetako kantuen arduraduner,<br />

keinu bat. Nahi nuke erran hemen, nola eta zertako sar-arazi<br />

ditugun aire arrotzak gure elizkizunetan.<br />

1- Duela hogoi bat urte, Lurdeko beilan gertatzen ginelarik,<br />

bi urtetarik, Biarnes eta Euskaldunak elgarrekin, anitz kanturi ez<br />

ginen juntatzen ahal, gu Euskaldunak, ez gintuelakotz ezagutzen.<br />

43


Hara nola hasi ginen, Lurdeko kantu zonbaitzueri itzulpenen egiten :<br />

Gloria, pertsuak euskaraz, Saindu… Bat gaude… Zurekin goazi Jauna…Ogi<br />

guretzat emana… Bai, gora Jaungoikoa… osoki sartu direnak<br />

gure elizetan.<br />

2- Liturgia berria bultatu ginielarik duela berrogoi bat<br />

urte, bazen langilez ihaurri : galdatzea aski zen, ukaiteko segidan testo<br />

edo doinu berri. Orai besterik da ! nun dira Lerchundi eta Iratzeder, Urteaga<br />

eta Donetch eta beste ? Nun da, E.Larre gure azken pertsu egilea<br />

ordainduko duena ? Gure euskal alorra ez dugu, behar bada, aski miatzen.<br />

3- Gabezian, itzulpenetarat itzuli gira. Bixtakoa da, hitz<br />

eta doinuek euskal haritik behar luketela : ahal zenean,beti hala egin<br />

dugu. Nik uste halere hitzek, aireak baino pizu gehiago baduten. Bertsulari<br />

saio batean gertatzen zirelarik, zeren ondotik doatzi entzuleak ? Zer<br />

segitzen dute denek hoin erne eta bizi ? Bixtakoa : pertsularien hitzen<br />

eta ideien bidea, heien zuhurtzizko hitzak, edo berdin zirto eta gezien<br />

puntta xorrotxa ! Aireaz ez dira hala kexu ! Berdin, uste dut, elizako kantuetan<br />

: hitzek daukute mamia agertzen, sinestea azkartzen, fedea argitzen.<br />

Doinua euskalduna bada, seurki hobe : kantua hobeki jantzia da !<br />

4-Ohartu ahal zirezte, zonbait urte hotan, bizpahiru kantu<br />

ezartzen ditugula programaz kanpo. Euskal Herri barnean guti kantatuak<br />

dira, puxka bat zailak direlakotz. Ardura frantsesetik edo beste<br />

arrotz herrietarik ateraiak dira. Horiek emaiten ditugu bakarrik hiru edo<br />

lau koral aski handientzat, enplegia dutelakotz.<br />

Hurrankako xendra hartzen duenak ainitz leku eder huts egiten du. Zer<br />

daki mendi kasko ederrez, hango ur-sorgiez, hango ardi saldoez, sorhopila berde<br />

batzuetan alha edo haize bidean goxoki etzanak ? Berdin egin behar dugu,<br />

nahi badugu gure kantuetaz bista orokor bat ukan. Goazen beraz bide handiz<br />

! 1989tik 2009rat, beraz hogoi urtez emanak izan diren kantuen zerrenda egin<br />

dut. Bana beste, urte bakotx 14 edo15 kantu eman ditugu. Euskaldun eta frantses-arrotzen<br />

kantuen mailean ere ekartzen dauku bere erakaspena .<br />

Kantu euskaldunak.............................251 kantu, orotara<br />

Kantu frantses edo arrotzak..................28 kantu, orotara<br />

Egia erran, azken hiru urte hotan 5,6,4 kantu frantses eman ditugu<br />

egitarau bakotxean. Horrek itsutu ote dituen bat edo beste !!<br />

44


Bururatzeko, huna nun elgarretaratu diren Euskal herriko koralak berrogoi urte<br />

hotan :<br />

1969 Hazparne 1989 Sara<br />

1970 Ezpeleta 1990 Donapaleu<br />

1971 Ziburu-Donibane Lohizune 1991 Hendaia<br />

1972 Ortzaize 1992 Maule<br />

1973 Itsasu 1993 Donibane Lohizune<br />

1974 Lekorne 1994 Donibane Garazi<br />

1975 Baigorri 1995 Uztaritze<br />

1976 Urruña + Barkoxe 1996 Baiona San Andres<br />

1977 Donibane Lohizune 1997 Urruña<br />

1978 Jatsu + Uztaritze 1998 Itsasu<br />

1979 Hazparne 1999 Hazparne<br />

1980 Sara + Donibane Garazi 2000 Ezpeleta<br />

1981 Senpere 2001 Baigorri<br />

1982 Milafranka-Bidarrai + Ziburu 2002 Bidarte<br />

1983 Baigorri 2003 Senpere<br />

1984 Urruña + Ortzaize 2004 Ortzaize<br />

1985 Ezpeleta 2006 Jatsu<br />

1986 Kanbo 2007 Ziburu<br />

1987 Baionako katedralean 2009 Donapaleu<br />

1988 Irisarri<br />

Orai langileak ttipitzen ari dira, beharorduak beti hor, bainan segitzeko<br />

nahikaria ere beti bizi ! Baitezpada segitu behar dugun lana da hori.<br />

Koralen lanaz kanpo, nola ez aipa hemen haurren eta gazteen mailean eginak<br />

izan diren lan ederrak :<br />

- Lehen lehenik agertuak Haurrak kantari.<br />

- Ezin berexizko hirukotea : Berterretx, Larrieu eta Erramuzpe.<br />

- Emile Larre, Mixel Lekuona, Jean Hounsaren eta Roger Idiart.<br />

- Iguzki lore taldeak hedatu kantu argi eta beroak.<br />

- Graxi eta Pantxika ama alabek egertu Katixima.<br />

- Errobiko Salbatore liburuxka.<br />

- Lapurdi irratiak hedatzen dauzkigun kantu eta testoak etb…<br />

- Ahantzi ditudanek barkatu !!...<br />

Aita Ignace Etchehandy,<br />

Beloke 2009ko Apirilaren 19an.<br />

45


LE CHANT DANS NOTRE LITURGIE<br />

Bref historique<br />

Dans une première partie, nous ferons un rapide survol de l’histoire du<br />

chant en basque dans notre liturgie .<br />

Dans une 2ème partie nous ferons un rappel de l’histoire des Chorales<br />

liturgiques du Pays Basque depuis la création de leur fédération en 1969.<br />

I<br />

À vrai dire, nous ne savons pas depuis quand on chante en basque dans<br />

nos églises. Les documents les plus anciens remontent au 17ème siècle .<br />

Le premier fut publié avec une approbation de 1630 par Joannes Etcheberri,<br />

curé de Ciboure, sous le titre suivant : Noelac eta berçe canta<br />

espiritual berriac.<br />

Ce titre laisse entendre qu’il y avait déjà d’autres chants, dont nous n’avons<br />

aucune trace. Dans ce petit livre, nous trouvons des cantiques qui sont encore<br />

chantés dans nos églises : « çato Izpiritua …. Canta<br />

arin mundutarrak…. Ah, guiçona biçi haiz ixutua… »<br />

Un deuxième livret parut à Pau, en 1686, publié par le jésuite Gazteluçar<br />

. Eguia catholicac salvamendu eternalaren eguiteco necessario direnac<br />

. Ici aussi nous trouvons des cantiques encore utilisés, comme : « Canta<br />

çagun guciec ahalic gorena….Creatura damnatua . » On peut donc affi rmer<br />

sans risque de se tromper, que déjà auparavant on chantait en basque<br />

dans nos églises.<br />

En 1545 , Bernat Dechepare publie le livre intitulé « Linguae Vasconum<br />

primitiae . » Dans ce livre il y a une partie appelée « Doctrina Christiana »,<br />

avec des poèmes tels que « Hamar manamenduac. »<br />

« Adora ezak Jangoiko bat, onets oroz gainetik ;<br />

haren izena ez jura kausa gabe banoki ;<br />

Igandiak eta bestak santifi ka debotki ;<br />

Aita eta ama ohora hitzak , bizi izan luzeki … »<br />

Nous ne savons pas comment cela se chantait ; peut-être sur l’air des pastorales<br />

souletines ?<br />

Aux 17, 18, 19èmes siècles , il y a peu de créations musicales originales ; ce<br />

sont des adaptations d’airs du répertoire français que l’on trouve le plus<br />

46


souvent , ceux utilisés dans les couvents et séminaires . Le père Lerchundy<br />

écrivait dans la préface de Kantikak paru en 1948 : « Nous ne croyons pas<br />

exagérer en affi rmant que , pour les trois-quarts, le répertoire basque est<br />

constitué d’airs français plus ou moins basquisés .»<br />

Heureusement, vers la fi n du 19ème siècle se produit un renouveau, avec des<br />

auteurs tels que :<br />

Gratien Adéma , « Zalduby » : « O i gurutzea, oi Gurutzea … Adora dezagun<br />

… »<br />

Jean Barbier<br />

Charles Bordes, en 1899 , publie le livre « La tradition au Pays Basque », puis<br />

« La musique populaire basque », « Dix cantiques populaires basques », «<br />

Douze Noëls basques. »<br />

En 1892, le Père Jaret, missionnaire diocésain publie « Hazparneko Galbarioa<br />

», un recueil de 74 cantiques.<br />

En 1906, S. Hiriart, professeur de musique à Larressore-Belloc fait paraître<br />

« Eskualdun <strong>Eliz</strong>a-kantuak. » : 200 cantiques avec leur accompagnement,<br />

ouvrage de grande valeur, très utilisé par nos organistes basques.<br />

En 1936, Florentin Vogel, l’organiste de Saint-Palais, publie « 50 Eskualdun<br />

kantika. »<br />

En Hego-alde, il faut citer deux musicologues très connus :<br />

D. Resureccion M. Azkue, qui publia en 1912, « Canciones religiosas. »<br />

un recueil de 89 cantiques .<br />

Le capucin Jose Antonio de Donostia a publié en 1916-17 « Euskal eres<br />

sorta 66 kantikekin, et La musica popular vasca . »<br />

Ils ont aussi publié d’autres œuvres qu’il serait trop long de citer ici.<br />

En 1947, le père Gabriel Lerchundi fait paraître un ouvrage qu’il préparait<br />

depuis plusieurs années , sous le titre « Kantikak ». Pour cela il avait parcouru<br />

les paroisses du Pays Basque, pour recueillir tout ce qui se chantait<br />

alors, ce qui n’avait jamais été fait jusqu’alors.<br />

Il fi t reviser certains textes défectueux , fi t un choix dans les innombrables<br />

variantes musicales, inséra des cantiques composés par Iratzeder, dont<br />

il écrivit la musique. Un vrai travail de bénédictin toujours utilisé. Autour<br />

d’Iratzeder d’autres jeunes moines de Belloc vont se lancer au service de la<br />

Liurgie ; On sentait alors un souffl e nouveau.<br />

Le 3 février 1947, à Mouguerre, les Vêpres furent chantées en basque.<br />

47


Le 3 février 2001, on les chanta de nouveau, dans l’église Mouguerre sous<br />

l’égide de l’Institut Culturel Basque.<br />

En 1952, le pape Pie XII renouvelle la Liturgie de la Semaine Sainte, pour<br />

remettre en valeur le Mystère Pascal, Mort et Résurrection du Christ,<br />

source et sommet de la Liturgie Chrétienne . Belloc publie alors le livret<br />

Gau saindua .<br />

En 1953, les jeunes de Belloc chantent et publient une première messe en<br />

basque, avec le disque Jainko Jaun zerukoa, qui sera utilisé dans nos églises<br />

pour les messes dites basses.<br />

En 1954 paraît « Pasionea » de LerchundI-Iratzeder, qui sera chanté dans<br />

quelques églises .<br />

La même année, « Mortutik oihu », la vie de St Jean Baptiste, de LerchundI,<br />

Iratzeder, Ch. Lebout<br />

En 1956 : Eguberri, de Aita Donostia-Iratzeder<br />

En 1961, le Chanoine Narbaitz fait paraître « <strong>Eliz</strong>ako <strong>liburua</strong>. » , œuvre<br />

collective, qui donne une traduction des textes de la messe ; missel complet<br />

dont il avait déjà publié une ébauche en 1947.<br />

En 1963, est édité le disque Aipa Jainkoa , de LerchundI-Iratzeder : des<br />

psaumes à 2 et 3 voix, chantés par les moines de Belloc, qui sera réédité plusieurs<br />

fois.<br />

Le Concile Vatican ii s’ouvre le 11 octobre 1962<br />

Un grand besoin de renouveau se faisait sentir dans tous les domaines de la<br />

vie chrétienne , et bien entendu dans la Liturgie. Des spécialistes de grand<br />

savoir et de grande foi se mirent au travail pour ce renouveau : pour les lectures<br />

bibliques ( trois plus nombreuses qu’auparavant ), les chants (paroles<br />

et musique ). Il fallait imprimer ces nouveaux textes : EZKILA qui venait de<br />

naître s’en chargea..<br />

Quelques uns se demandaient s’il était nécessaire de se lancer dans une telle<br />

entreprise : ne suffi sait-il pas de passer au « tout en français » ?<br />

48


La réponse vint lors de la rencontre mémorable des prêtres du Pays Basque<br />

au Grand Séminaire de Bayonne le 7 mars 1964 : la majorité opta pour la<br />

création coûte que coûte d’une liturgie en basque.<br />

Cette même année vit la parution de Salmoak, l’œuvre monumentale de<br />

Lerchundi et Iratzeder.<br />

Qui mesurera l’importance qu’eut cet apport ? Jusque là le peuple ne chantait<br />

que les psaumes des Vêpres, et en latin. La possibilité lui était donnée de<br />

se familiariser avec la prière des psaumes ?<br />

Un énorme travail de traduction des textes commença alors, qui a duré plus<br />

de dix ans.<br />

Rappelons les noms de tous ceux qui se réunissaient tous les lundis à Belloc<br />

pour les traductions :<br />

Pierre Andiazabal, secrétaire de la Commission de Liturgie, les Pères de Belloc<br />

Iratzeder, Joseph Olçomendy, Marcel Etchehandy, les chanoines Laffi te<br />

et Eppherre, les abbés Pierre Etchebarne, Emile Larre, Benoît Olhagaray,<br />

Marcel Larralde, Georges Bidart , Jean Hiriart-Urruty, Pierre Charritton, le<br />

père Mañex Erdozaincy etc..<br />

Pour la Musique , citons le Père Lerchundi, le chanoine Narbaitz,<br />

François Lopepe de Belloc, les abbés Donetch, Arrabit, les musisciens Juan<br />

Urteaga, Pierre Lagrenade, Thomas Garbizu, Juan Jose Olaizola.<br />

Ainsi en 1964, Ezkila publia :<br />

Le 2 janvier, Meza Nagusia de Lerchundi.<br />

Le 5 février Herriko Meza de Garbizu<br />

Le 19 février Meza laburra de Narbaitz<br />

Le 7 mai Igandeko Meza de Urteaga<br />

Le 28 juillet Euskal Meza de Olaizola<br />

De 1964 à 1967 paraissent les traductions des lectures du Missel Romain,<br />

en divers fascicules, sous le titre Irakurgaiak. Et aussi les traductions des<br />

prières du Missel Romain, en fascicules qui furent reliés en un seul volume.<br />

En 1967 vint la permission de traduire la Prière Eucharistique, qui se disait<br />

en latin jusque là. Mais les responsables romains nous rappelèrent qu’il ne<br />

fallait qu’une seule traduction pour la même langue. Et ce fut le début d’un<br />

travail interdiocésain ( Bayonne, Pampelune, Bilbao, Victoria, Saint-Sébastien)<br />

En 1969 parut le Missel Romain rénové, et les livres des lectures bibliques<br />

que nous connaissons maintenant, imprimés d’abord par Ezkila.<br />

49


Les prières dites de l’Ordinaire de la messe demandèrent le plus de travail :<br />

il fallait aboutir à une traduction unique pour tous les dialectes, qui puisse<br />

être chantée dans la même musique dans toutes les églises du Pays Basque.<br />

Un concours fut lancé entre tous les musiciens basques, et un choix établi<br />

pour une messe dite offi cielle entre les prestations des divers auteurs. Ce<br />

choix fut fait en fi n 1969 à Saint Sébastien, par une commission présidée<br />

par le directeur de Conservatoire de cette ville, M. Escudero.<br />

La fédération des chorales<br />

II<br />

En 1966 , trois chorales se réunirent à St Jean de Luz, sous la direction de<br />

J.Urteaga (Begiraleak, Oldarra et le Chœur des moines de Belloc) pour chanter<br />

la Messe des Corsaires, œuvre magistrale d’Urteaga, qui se chante encore<br />

chaque année dans la même église.<br />

Il y avait des chorales dans certaines paroisses du Pays Basque. Pourquoi ne<br />

pas en susciter dans toutes les paroisses ? L’idée fi t son chemin.<br />

Et en 1968, un groupe de prêtres et de laïcs se réunit pour en discuter. Il en<br />

ressortit la conviction qu’une chorale apporterait un plus à nos célébrations :<br />

En aidant l’assemblée à apprendre des airs nouveaux,<br />

En rehaussant l’éclat des célébrations des fêtes<br />

Cela créerait des relations nouvelles entre paroisses.<br />

Ce serait une aide puissante pour renouveler et enrichir le répertoire<br />

de nos cantiques.<br />

Ainsi, le 23 janvier 1969, naquit au Petit Séminaire d’ Ustaritz, la Commission<br />

des Chorales du Pays Basque ( C.C.P.B. )<br />

Le 6 février 1969, la première réunion se tint à Belloc, présidée par le ch.<br />

Narbaitz et Pierre Andiazabal . En voici les membres : les abbés J.Camino,<br />

Arrabit, Donetch , Sarcou, le père Lopepé de Belloc et Pierre Lagrenade . On<br />

décida :<br />

De rassembler les partitions existantes de chants à 2,3,4 voix.<br />

De proposer chaque année un choix de chants.<br />

De demander aux musiciens de proposer du nouveau.<br />

De proposer chaque année un programme complet à toutes les<br />

chorales.<br />

50


Le premier rassemblement des chorales eut lieu à Hasparren le 23 novembre<br />

1969 : 600 choristes dirigés par M. Sarramagnan, venus de presque toutes<br />

les paroisses . L’abbé Camino présidait, le ch. Narbaitz prononça l’homélie.<br />

Ce fut splendide.<br />

Depuis, le travail continue… de la même façon .<br />

Le livret édité chaque année porte le même titre :<br />

Kanta Jaunari 1969 Hazparne …… Kanta Jaunari 2009 Donapaleu<br />

…<br />

Notre commission compte actuellement 13 membres : 5 abbés, 8 laïcs.<br />

Nous commençons par choisir le dimanche et l’église où aura lieu le Kanta<br />

Jaunari<br />

Au début, nous faisions deux rassemblements, à cause du nombre de choristes,<br />

l’un au Labourd, l’autre en Basse Navarre, ou en Soule, avec le même<br />

programme.<br />

Choix du maître de chœur (si possible du lieu). De l’organiste. Du président<br />

de la célébration.<br />

Choix des chants, en lien avec les lectures du jour.<br />

Des propositions sont faites, les musiciens ou les auteurs de cantiques sollicités<br />

….<br />

Ce qui suppose un travail de 3 ou 4 mois.<br />

Puis une autre réunion, et c’est la préparation et l’édition des partitions, l’enregistrement<br />

d’une<br />

cassette, voix par voix, ce qui facilite l’apprentissage du chant.<br />

Dans ces 10 dernières années, nous avons tenu à préparer la célébration, la<br />

veille du rassemblement avec l’équipe liturgique du lieu .<br />

Et aussi, un repas fraternel rassemblant tous les choristes<br />

En 2009, c’est donc le 40ème anniversaire de notre Commission. 40<br />

ans que nos choristes apprennent des chants nouveaux ou anciens. 40 ans<br />

qu’ils prennent sur leur temps pour servir le Seigneur , l’Eglise, et leurs frères<br />

par leur chant.. Qui dira les eff orts qu’il faut faire pour se réunir régulièrement<br />

? Qu’ils en soient remerciés ! Que de cantiques nouveaux ont pris place<br />

dans nos liturgies.<br />

Que de vieux cantiques ont été renouvelés ; il en reste encore que nous pourrons<br />

chanter un jour.<br />

51


Un dernier point : avons-nous introduit trop de cantiques « étrangers » ?<br />

Certains le pensent.<br />

Voici mon point de vue : quand je trouve une musique que je trouve belle,<br />

qui m’aide à prier, pourquoi ne pas l’utiliser ? Un exemple : Nous comprenons<br />

mieux maintenant l’importance de la doxologie qui termine la Prière<br />

Eucharistique Par Lui, avec Lui et en Lui . J. Berthier a composé une musique<br />

vraiment très belle, que nous avons introduite dans notre liturgie des<br />

Fêtes. Si nous n’avions pas mis le nom du compositeur, qui se serait douté<br />

qu’il s’agissait d’un air « français » ? Disons ce qui nous a incité à adopter des<br />

airs de l’extérieur .<br />

1° Du fait des pélerinages à Lourdes, nous avons été amenés à adopter<br />

le répertoire des sanctuaires, traduit en basque. Ainsi : Gloria… Saindu,<br />

Bat gaude… Zurekin goazi, Jauna… Ogi guretzat emana… Bai gora Jaungoikoa…<br />

que l’on chante volontiers dans nos églises.<br />

2° Il y a 40 ans, les auteurs ne manquaient pas , soit pour les textes,<br />

soit pour la musique. Il suffi sait alors de demander… Où sont aujourd’hui<br />

les Lerchundy et Iratzeder, Urteaga, Donetch, et quelques autres ? Où est celui<br />

qui prendra la suite d’Emile Larre pour les textes ? Ou bien nous ne savons<br />

pas les trouver.<br />

3° Dans notre pauvreté, il faut bien recourir aux emprunts, paroles<br />

et musique. D’ailleurs les paroles sont plus importantes, car elles modèlent<br />

notre prière, éclairent notre foi. Regardons les auditeurs des bertsulari :ce<br />

qui leur importe ce sont les paroles<br />

4° Depuis quelques années nous ajoutons quelques chants hors<br />

programme, souvent venus « d’ailleurs » ; Plus diffi ciles, ils peuvent intéresser<br />

des chorales plus expérimentées.<br />

Si nous regardons la liste des chants que nous avons mis au programme<br />

de ces rencontres des chorales de 1989 à 2009, voici ce que nous<br />

constatons : chaque année nous avons chanté une quinzaine de cantiques ,<br />

qui sont ainsi répartis :<br />

Chants du répertoire basque………………….. 251<br />

Chants du répertoire français (ou autre) ……… 28<br />

A vrai dire, c’est surtout ces dernières années que les chants venus<br />

d’ailleurs ont été mis au programme.<br />

52


Pour terminer , voici où ont eu lieu nos rassemblements de chorales :<br />

1969 Hasparren 1989 Sare<br />

1970 Espelette 1990 Saint-Palais<br />

1971 Ciboure- St Jean de Luz 1991 Hendaye<br />

1972 Ossès 1992 Mauléon<br />

1973 Itxassou 1993 St Jean de Luz<br />

1974 Mendionde 1994 St Jean Pied de Port<br />

1975 Baigorry 1995 Ustaritz<br />

1976 Urrugne + Barcus 1996 Bayonne St André<br />

1977 St Jean de Luz 1997 Urrugne<br />

1978 Jaxu + Ustaritz 1998 Itxassou<br />

1979 Hasparren 1999 Hasparren<br />

1980 Sare + St Jean Pied de Port 2000 Espelette<br />

1981 St Pée s. Nivelle 2001 Baigorry<br />

1982 Villefranque. Bidarray + Ciboure 2002 Bidart<br />

1983 Baigorry 2003 Saint Pée sur Nivelle<br />

1984 Urrugne + Ossés 2004 Ossès<br />

1985 Espelette 2006 Jaxu<br />

1986 Cambo 2007 Ciboure<br />

1987 Bayonne Cathédrale 2009 Saint-Palais<br />

1988 Irissarry<br />

A l’heure actuelle le nombre des « ouvriers » diminue, les besoins sont toujours là .<br />

La volonté de continuer est toujours vivante . Il est indispensable que cette œuvre<br />

dure.<br />

En dehors des chorales, il faut mentionner aussi ce qui a été fait au niveau des enfants<br />

et des jeunes. Il y a eu là des réussites. Citons :<br />

Le recueil Haurrak kantari.<br />

Le trio inséparable : Berterretche , Larrieu , Erramouspé.<br />

Emile Larre, Jean Hounsaren, Michel Lecuona, Roger Idiart<br />

Iguzki lore et ses chants pleins de lumière et de chaleur.<br />

Graxi et Pantxika Solorzano (pour les enfants du Catéchisme).<br />

Le livret St Sauveur-Errobi<br />

Lapurdi Irratia qui diff use nos chants et nos textes.<br />

Excusez les oublis ! …<br />

Père Ignace Etchehandy de l’Abbaye de Belloc, le 19 avril 2009.<br />

(Traduit du basque par le Chanoine Pierre Andiazabal).<br />

53


AI ! ZERUAN …<br />

Ai ! zeruan eman behar betiereko pertsuak,<br />

Gain huntako ixiltzeak Jainkoa baitan ontuak.<br />

Ai ! zeruan entzun behar zoragarriko pertsuak,<br />

Oraiko hauk baitire-ta heien urrungo keinuak.<br />

Hil naizela derasate, ixil-ixila bainago ;<br />

Bainan, nola Jaun Goikoa, bizi naiz ezin geihago.<br />

Badakit nik sinesteaz, Jaunari oso bainago,<br />

Ehunetan badutala bizi-indarraz geihago.<br />

Ai ! zeruan eman behar betiereko pertsuak,<br />

Gain huntako ixiltzeak Jainkoa baitan ontuak.<br />

Maiz doazkit pertsu xortak bihotz barnetik gaindika,<br />

Ene fraide anaiekin nabilalarik aintzurka.<br />

Batean bat, bertzean bi, badoazkit maiz gaindika,<br />

Goiko zerbeit misterio xorta bakotxak baitauka.<br />

Bai, bizi naiz Jauna baitan, bizi naiz ezin gehiago<br />

Haren maitez, denen maitez, ixil-ixila bainago…<br />

Pertsuño hauk hurrupatuz, nik erraner so bazaude,<br />

Barne hotz, barnea huts egonen zare nik uste …<br />

Keinuz baizik aipatuer, fedez beterik, bazaude,<br />

Ai ! zoin zaren xoratuko Jauna sumatuz ni orde…<br />

Ai ! zeruan eman behar betiereko pertsuak,<br />

Oraiko hauk baitire-ta heien urrungo keinuak.<br />

Hemen hitzez, han arimez izanen dire pertsuak<br />

Eta Jainkoz du aseko hango euskaldun soinuak.<br />

Ai ! zeruan entzun behar zoragarriko pertsuak,<br />

Jainkoraino hel-araziz guk salbatuen kantuak.<br />

Iratzeder (Biziaren olerkia, 195 orr.)<br />

54

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!