Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ELIZ-OMENALDIA<br />
IRATZEDER - LERCHUNDI - URTEAGA<br />
Beloken 2010-I-17<br />
Joan da …<br />
Eta fraidetu.<br />
NAHI NUEN…<br />
Nahi nuen gizontzean osoki bizi, osoki ;<br />
Eta hortaz tirabiran aspaldi nintzen egoki…<br />
Nahi nuen bihotz osoz nere Jainkoa maitatu ;<br />
Nahi nuen indar oroz Herriarentzat bermatu.<br />
Nahi nuen bien maitez osoki bizi, osoki ;<br />
Bainan bien maitatzeko bihotz bakar bat izaki…<br />
Nahi nuen, euskal-apez, nere Jendea salbatu ;<br />
Nahi nuen mintzaldiez mundu guzia argitu.<br />
Eta hortaz tirabiran aspaldi nintzen egoki :<br />
Bizi osoz bizi nahi eta ez jakin nun aurki…<br />
*<br />
Joan naiz bidez, joan naiz mendiz : ea nun kausi argia<br />
Joan naiz eta hara tanpez, hara han… zeru-mendia !<br />
Iratzeder 6-11-41 (Biziaren olerkia, 97 orr.)<br />
3
AITA XAVIER DIHARCE-IRATZEDER (1920-2008)<br />
1920eko Urtarrilaren lauean<br />
sortu zen, Donibane Lohizunen,<br />
Xan Diharce, Pantxoa Diharce-<br />
Larretxe eta Delfi na Lassègue-<br />
Okelar senar-emazteen etxean,<br />
bostetarik laugarren haurra: hiru<br />
mutiko eta bi nexka. Diharce<br />
izen hori atzemaiten da jadanik<br />
14. mendean. 16. mendean,<br />
Salvat D’Iharce bat, Tarbes- eko<br />
apezpiku da( 1577-1602). 18.<br />
mendean (1783) huna oraino<br />
Jean Luc D’Iharce, erregearen<br />
medikua. (Piarres Charriton).<br />
Iratzederrek Donibanen berean egin zituen bere eskolak, hamabi urte<br />
arte. Orduan menturatu zen erraitera bere aitari: Aita, Uztaritzen sartu<br />
nahi nuke: apezteko xedea banuke. - Zer, hi apez? Euskara ez dakik eta! ! Zer<br />
akulu xixta ! Alta bakarretan entzuna zuen bere aitaren oihua: mintza<br />
Euskaraz! Etxea miatu ondoan, Piarres <strong>liburua</strong> atzemaiten du eta segidan<br />
lotzen da Euskarari, bere ama hiztegi.<br />
1933an sartu zen Uztaritzeko Seminarioan. Aita Lafi tte lagun trebatu<br />
zen euskaran, bai eta ere olerkietan. Pindar eta lano lehenetarik izanen<br />
da, seminario handian sartu zelarik 1938ean. 1939 ean, gerla. Lehen<br />
egunetan jakinen du familiak, Mixel semearen hil-berria.<br />
1941eko Azaroaren seian, Beloken sartu zen Xabier Diharce.<br />
1945ean, bere agintzak eginik, apeztu zen .Luzaz gazteen moldatzaile<br />
izanik eta ber denboran euskalzale kartsua, Liturgia berriaren lehen<br />
langileetarik izanen da. Kontzilioa idekiko delarik 1963an, Salmo guzien<br />
itzulpena euskaraz, bururatua zuen: Salmoak, zazpi urteren lana !<br />
1972an, Aita Xabier Belokeko abade izendatua da, 1987 arte. Segidan,<br />
Afrikarat doa, Belokek egina zuen frailetxe baten laguntzerat. 18 hilabeteren<br />
buruan, Belokerat itzuliko da, ezindua.<br />
4
PÈRE XAVIER DIHARCE – IRATZEDER<br />
(1920 – 2008)<br />
Jean Diharce naquit le 4 janvier 1920 à St Jean de Luz, fi ls de<br />
Pantxua Diharce et de Delfi na Lassègue-Okelar. Il fut le 4° de<br />
5 enfants : 3 garçons et 2 fi lles. Le nom Diharce est déjà mentionné<br />
au 14° siècle. Un Salvat d’Iharce fut évêque de Tarbes de<br />
1577 à 1602. Au 18° siècle voilà encore un Jean-Luc d’Iharce,<br />
médecin du roi.<br />
Jean Diharce fi t ses premières études à St Jean de Luz. C’est<br />
alors qu’il dit à son père : «Je voudrais entrer au séminaire d’Ustaritz<br />
: j’aimerais être prêtre.» «Toi, prêtre ? Tu ne sais pas parler<br />
basque !» Il avait souvent entendu son père lui dire : «Parle basque!»<br />
Il trouve chez lui un roman en basque : Piarres, et il se met<br />
au travail aidé par sa mère.<br />
Il entra au séminaire d’Ustaritz en 1933. Encouragé par l’abbé<br />
Pierre Lafi tte, il écrit bientôt des poèmes. Son nom d’écrivain<br />
sera désormais Iratzeder. En 1939 c’est la guerre. Dès le début le<br />
frère aîné d’Iratzeder, est tué au front. Le 6 Novembre 1941 Jean<br />
Diharce devient moine à Belloc et, suivant l’usage monastique,<br />
il change de prénom. Il sera désormais le P. Xavier Diharce. En<br />
1945, après avoir prononcé les voeux monastiques, il sera ordonné<br />
prêtre. Longtemps formateur des jeunes moines, il sera<br />
aussi un initiateur de la liturgie en basque. Quand s’ouvrira le<br />
Concile (1963) il avait déjà traduit le psautier : Salmoak, un<br />
travail de 7 ans. De 1972 à 1987 le P. Xavier sera abbé de Belloc.<br />
Puis le voilà parti en Afrique porter aide à une fondation<br />
monastique de Belloc. Au bout de 18 mois il devra rentrer, très<br />
fatigué.<br />
5
AITA GABRIEL LERCHUNDI (1908-1995)<br />
Gabriel Lerchundi 1908an sortu zen<br />
Ziburun. Haren haurtzaroaz xehetasun<br />
guti dugu. Beste bi anaia bazituen,<br />
bat,Etienne, Beloken fraile,<br />
eta beste hirugarren bat, Bastidan<br />
ezkondu zena.<br />
1918an deliberatu zuen Belokeko<br />
eskolan sartzea.<br />
Etzen Beloken frailetu bainan bai<br />
Lazkaon, Gipuzkoan, ezen mendearen<br />
hastapenetik fraile guziak<br />
haizatuak izan ziren Frantziako lurretarik.<br />
Lehen mailako eskolak Lazkaon egin zituen eta Gerla Handitik goiti, Beloken,<br />
han zagon Larresoroko Seminarioan. Bere azken aginzak eginik,apeztu<br />
zen1932an.<br />
Apeztu ta laster, Beneditanoek igorri zuten Jerusalemen zuten Seminario<br />
batetarat.<br />
1939ko gerla hasi zenean, berriz deitu zuten Belokerat eta hor hasi zuen eta<br />
bururatu bere lehen obra handienetarik bat : Kantikak k deitu <strong>liburua</strong>.<br />
Berantxago, beti sail berean, herriz herri ibili zen, organo joileeri erakusteko<br />
kantuak nola molda organoa lagun.Urte hetan Iratzederrekin argitaratu ere<br />
zuen Pasionea, hoinbeste herritan emana izana dena bai Iparraldean bai eta<br />
ere Hegoaldean.<br />
Zonbait urtez oraino igorria izan zen Jerusalemerat eta Hego Ameriketarat,<br />
musikaren aldetik ainitz egin baitzuen bereziki Syriako <strong>Eliz</strong>arentzat.<br />
1958an sartu zen aldeat Belokerat.<br />
Bere biziko obra handienak Euskal Herriko <strong>Eliz</strong>arentzat,orduan hasi beharrak<br />
zituen. 1963an, Kontzilioa hasi aintzin, Iratzederrek egin Salmoak k musikaz<br />
apainduak zituen : 157 lelo aire, 60 salmo aire, orotarat, 846 orrialde! Kontzilioko<br />
lanak hasten ahal ziren: Salmo landa lilitan zagon!<br />
6
PÈRE GABRIEL LERCHUNDI<br />
(1908-1995)<br />
Jean-Baptiste Lerchundi naquit à Ciboure en 1908. Nous savons<br />
peu de chose de son enfance. Il avait 2 frères : Bernard qui<br />
devint moine à Belloc (P. Etienne), et Gabriel qui se maria à La<br />
Bastide Clairence.<br />
En 1918 Jean-Baptiste entra au séminaire des moines de<br />
Lazkao (Guipuzcoa), puis à Belloc qui abrita le petit séminaire<br />
diocésain de 1903 à 1926. Il fi t profession monastique sous le<br />
prénom de Gabriel et fut ordonné prêtre en 1932. Aussitôt il<br />
fut envoyé au séminaire syriaque de Jérusalem. Au début de<br />
la guerre de 1939 il retourna à Belloc où il réalisa une de ses<br />
oeuvres maîtresses : Kantikak. Puis il parcourut les paroisses<br />
du Pays Basque comme formateur des organistes paroissiaux.<br />
En ces années, il publia Pasionea en collaboration avec P. Xavier<br />
Diharce, oeuvre qui sera souvent chantée en Pays Basque<br />
Nord et Sud. Il passa quelques années en Palestine et au Liban,<br />
puis au Venezuela. En 1958 il rentra défi nitivement à Belloc où<br />
il réalisa l’essentiel de son oeuvre. En 1963 il avait mis en musique<br />
Salmoak d’Iratzeder : 157 antiennes, 60 tons de psaumes,<br />
au total 846 pages. Les travaux du Concile pouvaient commencer.<br />
7
JUAN URTEAGA (1914-1990)<br />
Juan Urteagaren erroak Bizkaian<br />
atzemaiten ditugu: Balmaseda<br />
hirian.1914an sortu zen Juan Urteaga.<br />
1919an Urteagatarrak Donostiarat<br />
etorri ziren. Luis Urteaga, Juanen<br />
aita, orduko organo joile hoberenetarik<br />
zen. Ez da beraz harritzeko Juan,<br />
haren semea , zazpi urtetako piano<br />
joile trebatua balinbazen.<br />
1934an, diru laguntza bat ukanik,<br />
Pariserat joan zen Juan Urteaga. Orduko<br />
musikari famatuenekin egin zituen<br />
bere ikasketak, bereziki Marcel Dupré, organista aipatua.<br />
1940an muntatzen du, Donostian, kantari talde bat eta “Coro Easo”<br />
ren buru da. Urte aberatsak.1950 inguru hortan, galdegiten dute Porto-Rico<br />
ugarterat. Egun batez, ezindua,oto ixtripu batek arras zauritua<br />
uzten du. Badoa berriz Donostiarat.<br />
1959ko Urtarrilaren 12an, Donibane Lohizuneko organo joilea, Charles<br />
Lebout, zendu zen. Juan Urteagaren izena aintzinatzen dute eta zoingehiagoko<br />
batean,Urteaga da hautatua eta izendatua, Donibaneko<br />
organo handiaren arduradun. Bazuen nun zer egin! Igandetan,bi,hiru<br />
meza; ehorzketak; kantu berri egile, bai “Begiraleak”taldearentzat,<br />
bai “Estudiantina” xirribika joilentzat, bai eta laster,Euskal-Herriko<br />
koralentzat, gutienetik 300 bat euskal eliz-kantu sortu edo apaindu<br />
zituen. Bestalde, hemen ez ditugu aipatuko baizik, Belokentzat eta<br />
ainitz anaidirentzat egin dituen kantuak frantsesez...eta españolez !<br />
Hegaldaka labur hau bururatzean erraiten ahal dugu Iratzeder,Gabriel<br />
Lerchundi eta Juan Urteagaren lanak, liturgiari buruz, ezin izartuak<br />
direla. Itzulpenetan arizan diren guziak ez ditugu ahanzten, bixtan<br />
dena. Gutarik bakotxak Euskal-Herrian, berrogoi urte hotan parte<br />
hartu dugu gure elizkizunetan, eta ainitzak ezagutzen ditugu, orai<br />
frogatuko dugun bezala. Bainan ezin ditazke utz, aipatu gabe, gure<br />
koraleri esker hedatu diren kantu berriak: hiru ehunez goiti ! Seurki,<br />
deneri eskerrak zor diozkategu, bainan bereziki, gaurko gure omenaldia<br />
egiten zaioteneri: Aita Xabier Diharce, Iratzeder, Aita Gabriel<br />
Lerchundi eta Juan Urteaga.<br />
8
JUAN URTEAGA (1914-1990)<br />
Les racines de Juan Urteaga était en Biscaye, à Balmaseda. Il<br />
naquit en 1914, et en 1919 la famille Urteaga vint s’établir à<br />
Saint-Sébastien. Luis Urteaga, le père de Juan, était un organiste<br />
de talent.<br />
Rien d’étonnant si Juan, son fi ls, fut un excellent pianiste dès l’âge<br />
de 7 ans.<br />
En 1934, muni d’une bourse, Juan gagna Paris. Il continua sa<br />
formation à l’école d’organistes renommés, notamment Marcel<br />
Dupré. En 1940 il dirigea le Coro Easo. Ce furent des années de<br />
grande activité. Vers 1950 il part pour Porto Rico. Là-bas il sera<br />
victime d’un grave accident de voiture. Il revient à Donostia.<br />
Le 12 Janvier 1959, décès de Charles Lebout, l’organiste de St<br />
Jean de Luz. Pour lui succéder on avance le nom de Juan<br />
Urteaga qui est aussitôt choisi au concours. Il eut beaucoup à<br />
faire : le dimanche 2 ou 3 messes, les obsèques, des compositions<br />
nouvelles pour Begiraleak ainsi que pour l’Estudiantina.<br />
De plus il composa ou harmonisa quelque 300 cantiques. Mentionnons<br />
aussi les très nombreux chants divers qu’il composa<br />
pour le monastère de Belloc, en français.<br />
Ceci n’est qu’un survol de l’énorme travail accompli par Iratzeder,<br />
Lerchundi et Urteaga dans le domaine liturgique basque.<br />
N’oublions pas tous ceux qui ont participé aux traductions des<br />
textes liturgiques. On ne peut pas non plus passer sous silence<br />
la grande quantité de chants que les chorales paroissiales du<br />
Pays Basque ont fait connaître : plus de 300 !<br />
Nous exprimons notre reconnaissance aujourd’hui spécialement<br />
au Père Xavier Diharce, au Père Gabriel Lerchundi et à<br />
Juan Urteaga.<br />
9
1/ ABENDOALDIA – TEMPS DE L’AVENT<br />
Nor iganen da Jainko Jaunaren mendiraino ?<br />
Dagon tokian nor sartuko ?<br />
Eskuak eta bihotza garbi dabilana,<br />
Gezurretarat ez doana. (23. Salmoa)<br />
ATEARI JO C.12 (Ap. 3, 20-21-22,20).<br />
Hitzak : Iratzeder (1971). Doinua : Juan Urteaga (1972).<br />
1/ Ateari jo, begira nago :<br />
Jesusek dio, kanpotik dio,<br />
Begira nago, ateari jo.<br />
Ai, ez dagola kanpoan hola<br />
Gau hotzean jo,<br />
Bihotzean jo.<br />
Ez egon, Kristo,<br />
ateari jo :<br />
Sar zaite, zato !<br />
Gauden gaur mintzo.<br />
Sar zaite, zato !<br />
Sar gutan, Kristo !<br />
1/ « Je me tiens à la porte, dans le froid,<br />
je me tiens à la porte » dit Jésus.<br />
Ah, ne reste pas dans la nuit froide,<br />
à frapper à ma porte, à frapper à mon cœur …<br />
Christ, ne reste pas à frapper à ma porte,<br />
Entre, viens, que nous demeurions ensemble.<br />
2/ Écoute, mon appel, la nuit est noire,<br />
ouvre, écoute, mon appel.<br />
3/ Nous dînerons ensemble, toi avec moi,<br />
et moi avec toi, nous dînerons ensemble !<br />
(D’après le livre de l’Apocalypse de saint Jean 3, 20-21-22, 20).<br />
10<br />
2/ Ni deika entzun idek dezazun.<br />
Gaua zoin ilun, denak zoin ilun.<br />
Idek dezazun ni deika entzun.<br />
3/ Eginen dugu biek afari,<br />
Zu mintzo neri, ni mintzo zuri.<br />
Eginen dugu biek afari.
2/ EGUBERRIALDIA – TEMPS DE NOËL<br />
Jaunari kanta, gora kanta :<br />
Haren izena zeru lurretan handi baita.<br />
Herriak oro dei, bil-eta<br />
Jaunak eginak aipatuz egin denek besta. (104. Salmoa)<br />
GOIZ ARGIA P.31<br />
Hitzak : Iratzeder (1971). Doinua : Gabriel Lerchundi (1971).<br />
1/ Goiz argia, hilik zirenen iguzkia,<br />
Itsuen ganat etorria,<br />
Goza dezaten argi berri pizgarria.<br />
Zato, Jesus Jauna, diren guzien argia !<br />
Heldu da, huna Jaunaren Eguna.<br />
Ongi etorri Jaunak igorri Salbatzaileari !<br />
1/ Soleil levant sur ceux qui gisent dans la mort.<br />
Tu es venu pour que voient ceux qui ne voient pas,<br />
Et tu guéris l’aveugle-né. Ô viens, Seigneur Jésus !<br />
Lumière sur le monde, que nous chantions pour ton retour :<br />
Béni soit au nom du Seigneur<br />
Celui qui vient sauver son peuple !<br />
2/ Agneau pascal, Agneau qui sauves de l’exil,<br />
Tu es venu racheter les brebis perdues,<br />
Et tu payas le prix du sang. Ô viens, Seigneur Jésus !<br />
Berger des sources vives, que nous chantions pour ton retour :<br />
Béni soit au nom du Seigneur<br />
Celui qui vient sauver son peuple !<br />
11<br />
2/ Jainko Bildots, berriz herrirat gidaria,<br />
Odola duzu ixuria,<br />
Ardi galduer emateko zuk bizia.<br />
Zato Jesus Jauna, ur bizirako artzaina !<br />
3/ Jesu Kristo, Aitak zu baitan du gozoa,<br />
Urean sartuz eta hilez,<br />
Eman diozu gizonari bataioa.<br />
Zato, Jesus Jauna, Erreinurako bidea !<br />
3/ Béni de Dieu en qui le Père se complait,<br />
Tu es venu baptiser l’homme dans ta mort,<br />
Et le Jourdain baigna ton corps. Ô viens, Seigneur Jésus !<br />
Justice du Royaume, que nous chantions pour ton retour :<br />
Béni soit au nom du Seigneur<br />
Celui qui vient sauver son peuple ! (Liturgie des Heures, Didier Rimaud)
3/ GARIZUMALDIA – TEMPS DU CARÊME<br />
Jauna dut artzain : ez naiz egonen beharrean,<br />
Zer gainetarat nerabilan.<br />
Ur bazterreko pausa lekurat banerama,<br />
Pitz dakitan, pitz hor arima. (22. Salmoa)<br />
JAINKOA DUGU Z.45<br />
Hitzak : Iratzeder (Salmoak, 1963). Doinua : Juan Urteaga (1966)<br />
Jainkoa dugu bai ihes leku, bai indarra,<br />
Oren beltzetan esku emaile, zoin azkarra.<br />
Guk beldurrik ez mugi baladi, mugi lurra.<br />
Eta mendiak itsasperaino tanpez lerra.<br />
Guk beldurrik ez, jauz baladi jauz itsasoa,<br />
Mendiak urra, bai eta kraska lur osoa.<br />
Gurekin dugu zeruetako Jaun Goikoa :<br />
Menderen mende beti gure zain du besoa.<br />
Ur-handi batek bere ibaiez pizten dio<br />
Jaun Zerukoa den hiriari bozkario.<br />
Hartan da Jauna : deusik ezin du lurrerat jo ;<br />
Argi zirrintan Jainkoa lagun dagokio.<br />
Arrotz herriek zer zalaparta, zer orroa !<br />
Jainkoak oiku eta mundua urtuz doa.<br />
Gurekin dugu zeruetako Jaun Goikoa :<br />
Menderen mende beti gure zain du besoa.<br />
Zatozte, beha Jaunak zer lana, zer ahala :<br />
Gaitzeko gauzak munduan egin dituela.<br />
Bazterrez bazter mundu guzitik joan du gerla,<br />
Hautsiz ezpata eta kraskatuz arranbela.<br />
Geldi hor, aitor Jainko naizela ni Jainkoa,<br />
Jenderi eta lur guziari goragoa.<br />
Gurekin dugu zeruetako Jaun Goikoa :<br />
Menderen mende beti gure zain du besoa.<br />
12
Psaume 45<br />
Dieu est pour nous refuge et force, secours dans la détresse, toujours off ert.<br />
Nous serons sans crainte si la terre est secouée, si les montagnes s’eff ondrent au creux de la mer ;<br />
ses fl ots peuvent mugir et s’enfl er, les montagnes, trembler dans la tempête :<br />
Il est avec nous, le Seigneur de l’univers ; citadelle pour nous, le Dieu de Jacob !<br />
Le Fleuve, ses bras réjouissent la ville de Dieu, la plus sainte des demeures du Très-Haut.<br />
Dieu s’y tient : elle est inébranlable ; quand renaît le matin, Dieu la secourt.<br />
Des peuples mugissent, des règnes s’eff ondrent ; quand sa voix retentit, la terre se défait.<br />
Il est avec nous, le Seigneur de l’univers ; citadelle pour nous, le Dieu de Jacob !<br />
Venez et voyez les actes du Seigneur, comme il couvre de ruines la terre.<br />
Il détruit la guerre jusqu’au bout du monde, il casse les arcs, brise les lances, incendie les chars :<br />
« Arrêtez ! Sachez que je suis Dieu. Je domine les nations, je domine la terre. »<br />
Il est avec nous, le Seigneur de l’univers ; citadelle pour nous, le Dieu de Jacob !<br />
13
4/ PASIONEALDIA – TEMPS DE LA PASSION<br />
Leize hautarik zuri oihuz, entzun nezazu, entzun, Jauna !<br />
Dena beharri nitaratuz, entzun nik egin dei auhena ! (129. Salmoa)<br />
AFAL ONDOAN H.8-2<br />
Pasionea, 1954. Hitzak : Iratzeder. Doinua : Gabriel Lerchundi.<br />
Afal ondoan,<br />
xutitu zen Jesus eta erran zioten :<br />
« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />
1/ « Egiaz egiaz dautzuet<br />
Ez da sehia nausiari nausi ».<br />
« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />
2/ « Zu Aita ni baitan bezala<br />
Izan ditela denak bat gu baitan ».<br />
« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />
3/ « Hortarik da zinez jakinen :<br />
Ea zoin diren nerekilakoak ».<br />
« Elgar maita, nik maite zaituztedan bezala ! »<br />
Après le repas du soir, Jésus se leva et leur dit :<br />
« Aimez-vous les uns les autres, comme moi, je vous aime ! » (Jn 13, 34).<br />
1/ En vérité, je vous le dis, le serviteur n’est pas plus grand que son maître. (Jn 13, 16)<br />
2/ Que tous soient un, comme Toi, Père, tu es en moi. Qu’ils soient tous un en nous. (Jn 17, 21).<br />
3/ C’est à ce signe que l’on reconnaîtra ceux qui me suivent. (Jn 13, 35)<br />
14
5/ BAZKOALDIA – TEMPS PASCAL<br />
Eskerrak eman, nere arima, Jainkoari :<br />
Handi zare zu, handi, Jainkoa, izigarri.<br />
Dena dirdira, edertasuna duzu jantzi,<br />
Argi zabalaz inguratua zare bizi. (103. Salmoa)<br />
HIL DA ... BIZI DA ! I.5<br />
Hitzak : Iratzeder (1972). Airea : Mundu guziko ... Boz-emaile : Fr. de Bengoa.<br />
Hil da Kristo hil, gutan bizi da,<br />
Lurrekoak ditzan alda.<br />
Bil, gazteak, bil : gaur hasiko da<br />
Fededunen kristau-uda.<br />
1/ Gaua joana da, hotza joana da :<br />
Sor dezala lurrak fruitu.<br />
Bai, berriz beharko ditu<br />
Hil bihotzak Jaunak piztu.<br />
2/ Kristo bizi da, ezin hila da :<br />
Hau da gerokoen jabe,<br />
Bai, goazen beldurrik gabe :<br />
Nor ginuke jaunik hobe ?<br />
3/ Mende berriak, mundu berriak<br />
Ez zaizkigu beldurgarri.<br />
Zu argi, zu aintzindari,<br />
Nor nausitu, Kristo, guri ?<br />
R/ Christ mort et ressuscité vit en nous ...<br />
1/ Que Dieu réveille les coeurs morts ...<br />
2/ Christ est vivant : à qui d’autre irions-nous ? ...<br />
3/ Christ chasse en nous la peur ...<br />
15
6/ MENDEKOSTE – PENTECÔTE<br />
Zato, Jaunaren Izpiritua, etor zaite !<br />
Zutan sineste duten bihotzak, otoi, bete !<br />
Eta pitzazu heien baitan<br />
Amodiozko zure sua !<br />
LURRARI SU P.53<br />
Hitzak Iratzeder (1975 Luk 12, 49). Doinua : Mikel Erramouspé.<br />
Lurrari su emaiteko,<br />
Lurrari su gaur pizteko naiz etorri.<br />
Lurrari su emaiteko,<br />
Lurrari gaur pizteko herriz herri.<br />
1/ Denak itsu daudelako<br />
Denak itsu ez uzteko, naiz etorri.<br />
Denak itsu daudelako,<br />
Denak itsu ez uzteko nigargarri.<br />
2/ Zoriontsu dauden oro,<br />
Zoriontsu bihotz bero, naiz etorri.<br />
Zoriontsu dauden oro,<br />
Zoriontsu bihotz bero, bihotz berri.<br />
Ai zenbat nahi nuken,<br />
zenbat, zenbat, zenbat !<br />
gaur denak izan diten<br />
sutan eta bat.<br />
D’après l’évangile de saint Luc 12, 49 :<br />
« Je suis venu apporter un feu sur la terre,<br />
et comme je voudrais qu’il soit déjà allumé ! »<br />
16
7/ GORESPENA I - LOUANGE<br />
Kanta Jaunari, lur guzia !<br />
Pitz eta kanta, bai bozkaria, bai loria !<br />
Egin Jaunari soinu, kantu !<br />
Jo xirribika, jo salmo, ttunttun eta txistu !<br />
GORETS JAINKOA P.15<br />
Hitzak : Iratzeder (1979). Doinua : Xalbat Berterretche (1980).<br />
1/ Bai bihotzean, bai gorputzean<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Bai solasetan, bai urratsetan<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Jainkoa ganik baita mundua,<br />
Jainkoa ganat baitoa.<br />
2/ Bai egun argiz, bai gau betean,<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Lanean ariz eta jostetan<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Hori da hori bakotxarentzat<br />
zorionaren gakoa.<br />
Denek denetan gorets Jainkoa,<br />
denetan gorets Jainkoa !<br />
Denek denetan gorets Jainkoa,<br />
denetan gorets Jainkoa !<br />
17<br />
3/ Bai lantegian eta elizan<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Etxean eta herriko plazan<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Hauxe dadila goiz-arrats izan<br />
zuen biziko leloa.<br />
4/ Oren beltz eta poz-aldietan<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Bihotzez kanta, eskerrak eman<br />
gorets-azue Jainkoa.<br />
Hartan bakarrik, hartan gizonak<br />
du bihotzaren osoa.<br />
R/ Louez Dieu toujours et en tous lieux !<br />
1/ Louez Dieu par tout votre être …<br />
2/ Louez Dieu par toutes vos activités …<br />
3/ Louez Dieu chez vous et sur la place publique …<br />
4/ Louez Dieu par vos joies et vos peines …
8/ GORESPENA II - LOUANGE<br />
Eskerrak Zuri, on baitzare eta zuzen :<br />
Zuk hitza funski atxikitzen.<br />
Nik zuri oihu egin orduko, zuk ni entzun :<br />
Zer indar gaitzaz bete nauzun ! (137. Salmoa)<br />
DIREN GUZIEN KANTIKA (Daniel 3, 57-90).<br />
Hitzak : Iratzeder (1963). Musika : Juan Urteaga (Donibaneko Meza, 1968).<br />
Eskerrak eman diren guziek Jainkoari,<br />
Aipa zazue bai ta goraipa mendez mende, mendez mende.<br />
Eskerrak eman Jainkoari, eskerrak eman, gaineko urek,<br />
Jainko indarrek, eskerrak eman, eskerrak Jainkoari !<br />
Zuk iduzkia, zuk ilargia, Jainkoari !<br />
Eskerrak Aita, Semea eta Gogoari.<br />
Aipa ditzagun bai ta goraipa mendez mende !<br />
Eskerrak Zuri, zeru gain hartan Jaun baitzaude.<br />
Aipa zaitzagun bai ta goraipa mendez mende !<br />
Lurrak ditzola eskerrak eman Jainkoari.<br />
Aipa dezala bai ta goraipa bai !<br />
Mendez mende, bai ta goraipa bai !<br />
Aipa dezala bai ta goraipa mendez mende !<br />
D’ après le Cantique de Daniel 3, 57-88.56 (AT 41).<br />
Toutes les oeuvres du Seigneur,<br />
bénissez le Seigneur :<br />
A lui, haute gloire, louange éternelle !<br />
Vous, les cieux,<br />
bénissez le Seigneur,<br />
et vous, les eaux par-dessus le ciel,<br />
bénissez le Seigneur,<br />
et toutes les puissances du Seigneur,<br />
bénissez le Seigneur !<br />
Et vous, le soleil et la lune,<br />
bénissez le Seigneur,<br />
Bénissons le Père, le Fils et l’Esprit saint :<br />
A lui, haute gloire, louange éternelle !<br />
Bénis sois-tu, Seigneur, au fi rmament du ciel :<br />
A toi, haute gloire, louange éternelle !<br />
18
9/ EUSKAL HERRIA ETA ELIZA I<br />
Gure nahiak baino gorago<br />
Zuri begira ibilki,<br />
Euskal Herria barnetik maitez<br />
Denak bat gauden gizonki.<br />
Anaituz geroz, euskaldungoa<br />
Deusek ezin du aurtiki.<br />
OTOI ! JAINKOA T.7-1<br />
Hitzak : Iratzeder (1981). Doinua : Gabriel Lerchundi. Boz emaile : Aita Donostia.<br />
1/ Otoi ! Jainkoa, ez utz galtzerat<br />
Euskal lurrean fedea.<br />
Ixil ixila zuzen dabiltzan<br />
Fededuneri zuk beha.<br />
Orroit zoin duzun maite mundua,<br />
maite gu garen jendea.<br />
Otoi ! Jainkoa, ez utz galtzerat<br />
Euskal lurrean fedea.<br />
2/ Gure gazteri eman Jainkoa,<br />
Kristau fedean indarra.<br />
Gaur ez ditela Jainko-gabekin<br />
makur-biderat hek lerra.<br />
Orai munduak baitu denetan<br />
gizon kartsuen beharra,<br />
Gure gazteri eman, Jainkoa,<br />
Kristau fedean indarra.<br />
3/ Auzo-herrien altxagarria<br />
egin euskaldun herria.<br />
Herra gaindituz, gaiten denak bat<br />
mundu berrirat lehia.<br />
Ager dakigun dena maitasun<br />
Zutan den mundu berria.<br />
Auzo-herrien altxagarria<br />
egin euskaldun herria.<br />
1/ Dieu, raff ermissez la foi des Basques …<br />
2/ Dieu, implantez la foi chez les jeunes …<br />
3/ Que le Peuple Basque soit le levain des peuples voisins …<br />
19
10/ EUSKAL HERRIA ETA ELIZA II<br />
Barnetik zaiku husten hasia<br />
Euskal Herriko bihotza :<br />
Erdal-laparrak, erdal-loreak<br />
Gutan nausituz dabiltza.<br />
Loaren loaz ez gaitezen hil<br />
Nolaz ote ni ez mintza :<br />
Saindu berriak behar ditu bai<br />
Oraiko Euskal Herriak.<br />
EUSKAL SEMEA T.16<br />
Hitzak : Iratzeder (1979). Doinua : Xalbat Berterretche – Mikel Erramouspé – Jean Larrieu (1987).<br />
1/ Euskal semea Kristok hiltzeraino zaitu<br />
Bertze jendeak oro bezenbat maitatu,<br />
Noiz behar ote dute guziek onartu<br />
Euskaldun izaitea ez dela bekatu.<br />
2/ Zuhaur ezin izanez ez otoi etsitu<br />
Ez eta egin herraz tu egileari tu<br />
Gorrotoak bihotza barnez hiltzen baitu<br />
Laidoen gatik ere indartsu agertu.<br />
3/ Jende guzien Aita bai eta gurea,<br />
Euskal semean ikus Kristoren eitea,<br />
Gaur ez dezon herrak hil barnetik barnea<br />
Emozu goiko indar, goiko sinestea.<br />
1/ Quand donc admettra-t-on que le fait d’être basque n’est pas un péché ?<br />
2/ La haine étouff e le cœur : par-delà les aff ronts, montrons-nous forts !<br />
3/ Père de tous les hommes, emplis le cœur de tout Basque de ta force et de la foi en Toi.<br />
4/ Que la foi chasse la haine de nos cœurs !<br />
5/ Que la foi conduise chaque Basque au Royaume éternel !<br />
20<br />
4/ Jaunaren eguneko goizeko izarra<br />
Noiz gutan ote zauku argitu beharra ?<br />
Harekin baitukegu Kristoren indarra,<br />
Fedeaz igortzeko bihotzetik herra.<br />
5/ Gizonetan izarrak, zer fede dirdira !<br />
Ai, horrek sustatuak guziak balira !<br />
Euskal semeak oro, zerurat begira,<br />
Minez min hel ditela betiko Herrira.
11/ KANTARI GUZIEK - FINAL<br />
Aipa Jainkoa elizetan<br />
Aipa gaineko zeru hartan.<br />
Aipa eta jo esku-zarta,<br />
Jo mendi-soinu, itsas-tuta.<br />
Jo zeru-lurren irrintzina;<br />
Guzi-guziek aipa Jauna. (Sal 150)<br />
AIPA JAINKOA Z.150<br />
Hitzak : Iratzeder (1963). Doinua : Tomas Garbizu (1964).<br />
D’après le Psaume 150<br />
Louez Dieu dans son temple saint,<br />
louez-le au ciel de sa puissance ;<br />
louez-le pour ses actions éclatantes,<br />
louez-le selon sa grandeur !<br />
Aipa Jainkoa elizetan,<br />
Aipa gaineko zeru hartan.<br />
Aipa Jainkoa, egin bai kantu,<br />
Indarrak Harek gaitzak ditu.<br />
Aipa Jainkoa, egin bai kantu,<br />
Ospez berdinik nihun eztu.<br />
Aipa denek joz adar-oihu,<br />
Xilintx, atabal bai eta txistu.<br />
Aipa soinu joz herriz herri :<br />
Denek munduan Besta-Berri !<br />
Aipa jauz eta jo esku-zarta,<br />
Jo mendi-soinu, jo itsas-tuta.<br />
Jo zeru-lurren irrintzina ;<br />
Guzi guziek aipa Jauna !<br />
Gora bai gora, Jaunen Jauna !<br />
Et que tout être vivant<br />
chante louange au Seigneur !<br />
21<br />
Louez-le en sonnant du cor,<br />
louez-le sur la harpe et la cithare ;<br />
louez-le par les cordes et les fl ûtes,<br />
louez-le par la danse et le tambour !<br />
Louez-le par les cymbales sonores,<br />
louez-le par les cymbales triomphantes !
BEZPERAK<br />
BELOKEN – 2010-I-17<br />
Apezak :<br />
Entzun, Jainkoa, otoi ! entzun !<br />
Denek :<br />
Zatozkit, Jauna, laster lagun !<br />
Denek :<br />
Ospe Aitari Semeari bai Izpiritu Sainduari !<br />
Lehen bezala orai ere, hala dadila betiere ! Alleluia !<br />
22
ZOR BEZALA, ZURI, JAUNA P. 28 (Ap. 4, 11 ; 5, 9.10.12).<br />
1/ Zor bezala, zuri, Jauna, aintza eta indarra.<br />
Zuk ditutzu moldatuak bai zerua, bai lurra.<br />
Zure nahiz da mundua hoin izaitez ederra.<br />
Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />
2/ Nihork ez du Liburua zabaltzeko ahala.<br />
Hara bai Zuk hartu eta zabalduko duzula<br />
Hilik eman duzulakotz gizonentzat odola.<br />
Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />
3/ Herri, leinu, mintzai, jende gaitutzu gu bat egin,<br />
Denetarik erreinu bat Jainkoari sor dadin.<br />
Erregetu behar dugu lur guzian zurekin.<br />
Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />
4/ Hil izan den Bildotsari sekulako eskerrak.<br />
Ontasunak, jauntasunak zaizko eman beharrak.<br />
Hari agur, Hari ospe, bai zeruak, bai lurrak.<br />
Jainkoaren Bildotsari aintza eta indarra !<br />
Cantique de l’Apocalypse (Ap 4, 11 ; 5, 9.10.12) NT 9<br />
Tu es digne, Seigneur notre Dieu,<br />
de recevoir l’honneur, la gloire et la puissance.<br />
C’est toi qui créas l’univers ;<br />
tu as voulu qu’il soit : il fut créé.<br />
Tu es digne, Christ et Seigneur,<br />
de prendre le Livre et d’en ouvrir les sceaux.<br />
Car tu fus immolé, rachetant pour Dieu, au prix de ton sang,<br />
des hommes de toute tribu, langue, peuple et nation.<br />
Tu as fait de nous, pour notre Dieu,<br />
un royaume et des prêtres, et nous régnerons sur la terre.<br />
Il est digne, l’Agneau immolé,<br />
de recevoir puissance et richesse, sagesse et force, honneur, gloire et louange<br />
23
NERE JAUNARI – 109. SALMOA<br />
Batek eta gero denek :<br />
Jainkoak dio Kristori erran :<br />
« Jaun eta Jainko, jar eskuinean ».<br />
Batek :<br />
1. Nere Jaunari Jaunak dio : “ Jar eskuinean,<br />
Nik eman arte Zuri etsaiak zango pean ”.<br />
Denek :<br />
2. Jaunak eginen Zion-dik Zu Jaun mundu huntan :<br />
Etsai ditutzun jenden erdian Zu Jaun izan.<br />
Emazteek :<br />
3. Jaun zare sortzez piztu baitzare zeruetan :<br />
Argitu-aintzin sortua zaitut Nere baitan ”.<br />
Gizonek :<br />
4. Zin egina du Jainkoak eta behingoan :<br />
“ Apez zare Zu Melkizedek-en araberan ”.<br />
Emazteek :<br />
5. Bidean Jauna badabilkizu eskuinean,<br />
Erregeak joz hasarrearen egunean.<br />
Gizonek :<br />
6. Erresumetan emanen ditu hilak metan,<br />
Buruak ditu xehakaturen bazterretan.<br />
Emazteek :<br />
7. Edaten baitu bide ondoko ur-errekan :<br />
Horra zergatik beti burua gora daukan.<br />
Gizonek :<br />
8. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari,<br />
<strong>Eliz</strong>an ari den Izpiritu Sainduari.<br />
Denek :<br />
9. Lehen bezala Heieri ospe orai ere :<br />
Hala dadila menderen mende betiere.<br />
Denek :<br />
Jainkoak dio Kristori erran ...<br />
24
Psaume 109<br />
Oracle du Seigneur à mon seigneur :<br />
« Siège à ma droite,<br />
et je ferai de tes ennemis<br />
le marchepied de ton trône. »<br />
De Sion, le Seigneur<br />
te présente le sceptre de ta force :<br />
« Domine jusqu’au coeur de l’ennemi. »<br />
Le jour où paraît ta puissance,<br />
tu es prince, éblouissant de sainteté :<br />
« Comme la rosée qui naît de l’aurore,<br />
je t’ai engendré. »<br />
Le Seigneur l’a juré<br />
dans un serment irrévocable :<br />
« Tu es prêtre à jamais<br />
selon l’ordre du roi Melkisédek. »<br />
A ta droite se tient le Seigneur :<br />
il brise les rois au jour de sa colère.<br />
Il juge les nations : les cadavres s’entassent ;<br />
il brise les chefs, loin sur la terre.<br />
Au torrent il s’abreuve en chemin,<br />
c’est pourquoi il redresse la tête.<br />
25
AIPATUKO DUT – 110. SALMOA<br />
Batek eta gero denek :<br />
Gure Jainkoak egin guziak<br />
Ikustekoak, miragarriak.<br />
Batek :<br />
1. Aipatuko dut Jainkoa bihotz bihotzetik<br />
Gizon zuzenen biltzarretan.<br />
Denek :<br />
2. Jaunaren obrek ez dute nihun deus parerik :<br />
Goza gaitezen heien baitan.<br />
Emazteek :<br />
3. Zoin eder eta Zoin ikusgarri Haren lana !<br />
Zuzena Jauna sekulakotz.<br />
Gizonek :<br />
4. Mirakuiluen orroit-garri bat du emana :<br />
Gure Jainkoa dena bihotz.<br />
Emazteek :<br />
5. Jainkozaleri emaiten dauku jatekoa,<br />
Gurekin bat da betiere.<br />
Gizonek :<br />
6. Indar gaitzean zabaldu dauku maiz besoa<br />
Bertzen herriak diten gure.<br />
Emazteek :<br />
7. Haren egintzak bai osoki on eta zuzen ;<br />
Harek errana betikotz da.<br />
Gizonek :<br />
8. Menderen mende osoki berdin du irauten,<br />
Deusek ez nehork ezin alda.<br />
Emazteek :<br />
9. Betikoa du gurekilako batasuna :<br />
Saindu Saindua du izena.<br />
26
Gizonek :<br />
10. Jainko beldurra zuhurtziaren hastapena :<br />
Nundik ez aipa beti Jauna ?<br />
Emazteek :<br />
11. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari<br />
Bai Izpiritu Sainduari.<br />
Denek :<br />
12 . Lehen bezala Heieri ospe orai ere :<br />
Hala dadila betiere.<br />
Denek :<br />
Gure Jainkoak egin guziak<br />
Ikustekoak, miragarriak.<br />
Psaume 110<br />
De tout coeur je rendrai grâce au Seigneur<br />
dans l’assemblée, parmi les justes.<br />
Grandes sont les oeuvres du Seigneur ;<br />
tous ceux qui les aiment s’en instruisent.<br />
Noblesse et beauté dans ses actions :<br />
à jamais se maintiendra sa justice.<br />
De ses merveilles il a laissé un mémorial ;<br />
le Seigneur est tendresse et pitié.<br />
il a donné des vivres à ses fi dèles,<br />
gardant toujours mémoire de son alliance.<br />
Il a montré sa force à son peuple,<br />
lui donnant le domaine des nations.<br />
Justesse et sûreté, les oeuvres de ses mains,<br />
sécurité, toutes ses lois,<br />
établies pour toujours et à jamais,<br />
accomplies avec droiture et sûreté !<br />
Il apporte la délivrance à son peuple ;<br />
son alliance est promulguée pour toujours :<br />
saint et redoutable est son nom.<br />
La sagesse commence avec la crainte du Seigneur.<br />
Qui accomplit sa volonté en est éclairé.<br />
A jamais se maintiendra sa louange.<br />
27
Batek :<br />
1. Bai dohatsua Jaunaren beldur den gizona,<br />
Haren nahian goza gozatuz dabilana.<br />
Denek :<br />
2. Semeak azkar izanen ditu mundu huntan ;<br />
Zuzenen haurrak Jainko Jaunaren eskuetan.<br />
Emazteek :<br />
3. Haren etxean bada ontasun, gozotasun,<br />
Haren barneko argia deusek ezin ilun.<br />
Gizonek :<br />
4. Ilunbetan du zuzenen argi dirdiratzen,<br />
Hain baita ezti, bihotz oneko, eta zuzen.<br />
Emazteek :<br />
5. Denentzat badu bai ele ona, bai laguntza,<br />
Dauzkanak oro zuzenkienik badabiltza.<br />
Gizonek :<br />
6. Ezta sekulan lerratu eta eroriko ;<br />
Gizon zuzena aipatua da sekulako.<br />
BAI DOHATSUA – 111. SALMOA<br />
Batek eta gero denek :<br />
Jaun zerukoa maite duena<br />
Legean doa xuxen xuxena.<br />
28<br />
Emazteek :<br />
7. Ez berri beltzen beldurrik nehoiz pizten hari ;<br />
Haren bihotza osoki dago Jainkoari.<br />
Gizonek :<br />
8. Bihotza dauka bakean eta beldur gabe,<br />
Bere etsaiak ahalgetuak ikus arte.<br />
Emazteek :<br />
9. Behartsuentzat badu laguntza, badu argi ;<br />
Kopeta gora agertuko da lorioski.<br />
Gizonek :<br />
10. Gizon makurra ihartuko da herra minez ;<br />
Gizon makurren lehia beltzak indarrik ez.<br />
Emazteek :<br />
11. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari,<br />
<strong>Eliz</strong>an ari den Izpiritu Sainduari.<br />
Denek :<br />
12. Lehen bezala Heieri ospe orai ere :<br />
Hala dadila menderen mende betiere.<br />
Denek :<br />
Jaun zerukoa maite duena<br />
Legean doa xuxen xuxena.
Psaume 111<br />
Heureux qui craint le Seigneur,<br />
qui aime entièrement sa volonté !<br />
Sa lignée sera puissante sur la terre ;<br />
la race des justes est bénie.<br />
Les richesses affl uent dans sa maison :<br />
à jamais se maintiendra sa justice.<br />
Lumière des coeurs droits,<br />
il s’est levé dans les ténèbres,<br />
homme de justice, de tendresse et de pitié.<br />
L’homme de bien a pitié, il partage ;<br />
il mène ses aff aires avec droiture.<br />
Cet homme jamais ne tombera ;<br />
toujours on fera mémoire du juste.<br />
Il ne craint pas l’annonce d’un malheur :<br />
le coeur ferme, il s’appuie sur le Seigneur.<br />
Son coeur est confi ant, il ne craint pas :<br />
il verra ce que valaient ses oppresseurs.<br />
A pleines mains, il donne au pauvre ;<br />
à jamais se maintiendra sa justice,<br />
sa puissance grandira, et sa gloire !<br />
L’impie le voit et s’irrite ;<br />
il grince des dents et se détruit.<br />
L’ambition des impies se perdra.<br />
29
JAUNAREN HITZA<br />
Jondoni Paulok Korintiarreri 1a : 12, 4-11<br />
Haurrideak,<br />
4 ainitz gisetako dohainak badira, bainan Izpiritu bera.<br />
5 Ainitz gisetako zerbitzuak, bainan Jaun bera.<br />
6 Ainitz gisetako egintzak, bainan Jainko bera,<br />
guzietan guzia egiten duena.<br />
7 Bakotxari guzien onerako emana zaio<br />
Izpirituaren agertzeko dohaina.<br />
8 Bati zuhurtziaz hitz egitea emana zaio Izpirituaren bidez;<br />
beste bati, Izpiritu beraren arabera, jakitatez hitz egitea;<br />
9 beste bati, Izpiritu beraren baitan, sineste-dohaina;<br />
beste bati, Izpiritu bakarraren baitan, sendatzeko dohaina;<br />
10 bati, mirakuiluak egiteko ahala;<br />
beste bati profeta egitea,<br />
beste bati izpiritu faltsuak eta egiazkoa berextea,<br />
besteari hizkuntza arrotzez mintzatzea;<br />
eta beste bati hizkuntza horren erran-nahia adiaraztea.<br />
11 Horiek guziak, ordea, Izpiritu bakar eta berak egiten ditu,<br />
bere dohainak nahi duen bezala bakotxari emanez.<br />
30
Première Lettre de l’Apôtre Saint Paul aux Corinthiens 12, 4-11.<br />
Frères, les dons de la grâce sont variés, mais c’est toujours le même Esprit.<br />
Les fonctions dans l’Église sont variées, mais c’est toujours le même<br />
Seigneur. Les activités sont variées, mais c’est toujours le même Dieu qui<br />
agit en tous. Chacun reçoit le don de manifester l’Esprit en vue du bien<br />
de tous. A celui-ci est donné, grâce à l’Esprit, le langage de la sagesse<br />
de Dieu ; à un autre, toujours par l’Esprit, le langage de la connaissance<br />
de Dieu ;un autre reçoit, dans l’Esprit, le don de la foi ; un autre encore,<br />
des pouvoirs de guérison dans l’unique Esprit ; un autre peut faire des<br />
miracles, un autre est un prophète, un autre sait reconnaître ce qui vient<br />
vraiment de l’Esprit ; l’un reçoit le don de dire toutes sortes de paroles<br />
mystérieuses, l’autre le don de les interpréter. Mais celui qui agit en tout<br />
cela, c’est le même et unique Esprit : il distribue ses dons à chacun, selon<br />
sa volonté<br />
31
1/ Argiaren Egilea,<br />
Iduzkia duzu piztu,<br />
Argi berriz apaintzeko<br />
Munduaren hastapena.<br />
2/ Goiz arratsen artekoa<br />
Eguna deitu duzuna,<br />
Gaua jausten ari baita,<br />
Entzun dei eta nigarrak.<br />
HIMNOA<br />
ARGIAREN EGILEA (Lucis Creator)<br />
De la lumière Créateur très bon,<br />
source de la clarté diurnale,<br />
qui, par les premiers rayons d’une nouvelle lumière,<br />
prépares l’origine du monde;<br />
Toi qui veux que depuis l’aube<br />
jusqu’au soir soit nommé le jour,<br />
voici venir l’horrible faute,<br />
entends nos prières et nos larmes.<br />
Que notre âme atteinte par le péché<br />
ne soit pas exclue du bienfait de la vie,<br />
et que ne songeant à rien d’éternel,<br />
elle ne se prenne dans les fi lets de l’abîme.<br />
5/ Entzun, Aita guziz ona,<br />
Eta Zuk, Jainko Semea,<br />
Izpirituarekin bat,<br />
Nausi menderen mendetan.<br />
A-men.<br />
32<br />
3/ Hobenen gatik arimak<br />
Ez dezala gal Bizia,<br />
Gain hartakoak ahantziz<br />
Eta gaizkirat lerratuz.<br />
4/ Zeru atean jo beza,<br />
Bizi sarian sar bedi :<br />
Gal-bidetik baztertzean,<br />
Garbi bedi gaitzetarik.<br />
Qu’elle frappe à la porte du Ciel<br />
et pour récompense trouve la vie;<br />
évitons tout ce qui nous mène aux ténèbres,<br />
purifi ons-nous de tout manquement.<br />
Exauce-nous, Ô Dieu très bon,<br />
Et toi, l’Unique égal du Père,<br />
avec l’Esprit Consolateur,<br />
qui règne pour les siècles des siècles. Amen
KANTUZ ARI ZAIT (Magnifi cat) Z.153<br />
Emazteek :<br />
1. Kantuz ari zait nere arima Jainkoari<br />
Haren goresle kantuz ari.<br />
Gizonek :<br />
2. Haren loriaz bozkariotan dut gogoa:<br />
Salbatzaile dut nik Jainkoa.<br />
Emazteek :<br />
3. Naizen neskato apal hau baitu hautatua,<br />
Mendeek neri: “Dohatsua” !<br />
Gizonek :<br />
4. Zoin handi nitan Jainko Jaun guziz indartsua !<br />
Haren izena zoin saindua !<br />
Emazteek :<br />
5. Urrikalmenduz betea dago mendez-mende,<br />
Sineste duten jenden alde.<br />
Gizonek :<br />
6. Bere besoan duen indarraz Harek ditu<br />
Bihotz hantuak barreiatu.<br />
Emazteek :<br />
7. Beren alkitik handi-mandiak kendu ditu,<br />
Apalak aldiz goraltxatu.<br />
Gizonek :<br />
8. Gose zaudenak nasaiki ditu gozarazi.<br />
Aseak aldiz hutsik utzi.<br />
Emazteek :<br />
9. Behatu dio lzrael bere jendeari.<br />
Lehen bezala urrikari.<br />
Gizonek :<br />
10. Erran baitzuen gintuela gu lagunduko<br />
Abrahamtarrak sekulako.<br />
Emazteek :<br />
11. Ospe Aitari, gizon egin den Semeari,<br />
Bai Izpiritu Sainduari.<br />
Gizonek :<br />
12. Lehen bezala Heieri ospe orai ere !<br />
Hala dadila betiere !<br />
33<br />
Cantique de Marie (Lc 1)<br />
Mon âme exalte le Seigneur,<br />
exulte mon esprit en Dieu,<br />
mon Sauveur !<br />
Il s’est penché sur son humble servante ;<br />
désormais, tous les âges<br />
me diront bienheureuse.<br />
Le Puissant fi t pour moi des merveilles ;<br />
Saint est son nom !<br />
Son amour s’étend d’âge en âge<br />
sur ceux qui le craignent;<br />
Déployant la force de son bras,<br />
il disperse les superbes.<br />
Il renverse les puissants de leurs trônes,<br />
il élève les humbles.<br />
Il comble de biens les aff amés,<br />
renvoie les riches les mains vides.<br />
Il relève Israël, son serviteur,<br />
il se souvient de son amour,<br />
de la promesse faite à nos pères,<br />
en faveur d’Abraham et de sa race,<br />
à jamais.
FEDEDUNEN OTOITZA<br />
Apezak :<br />
Gure bihotz eta fede guziaz, haurride maiteak,<br />
eskain ditzogun umilki Jainkoari gure galdeak.<br />
1/ <strong>Eliz</strong>a osoarentzat : Aita Saindua buru, Jesu Kristoren lekuko suhar ager<br />
dadin Jainkoaren ganat deraman bidean, egin dezagun otoitz.<br />
Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />
Écoute, Seigneur, le cri de tes enfants !<br />
2/ Baionako <strong>Eliz</strong>arentzat : apezpiku, apez eta laiko, elgarren errespetuan eta<br />
amodioan bizi gaitezen Ebanjelioaren arabera, egin dezagun otoitz.<br />
Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />
3/ Pour que l’Eglise, dans les diffi cultés qu’elle traverse, sache reconnaître l’action<br />
de l’Esprit Saint qui la purifi e et la rend plus conforme au message du Christ,<br />
prions le Seigneur.<br />
Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />
4/ Pour tous les laissés pour compte de la vie : les prisonniers, les torturés,<br />
les assassinés, les sans-travail, les sans-logis, pour tous ceux que la vie meurtrit<br />
prions le Seigneur.<br />
Entzun otoi Jauna zure haurren oihua !<br />
34
JAUNAREN OTOITZA A.32 G. Lerchundi<br />
Apezak :<br />
Salbatzaileak manatu eta erakutsiari jarraikiz beldur gabe kanta dezagun :<br />
Gure Aita zeruetan zirena<br />
Saindu izan bedi zure izena<br />
Etor bedi zure erreinua<br />
Egin bedi zure nahia zeruan bezala lurrean ere<br />
Emaguzu gaur egun huntako ogia<br />
Barkatu gure zorrak<br />
Guk ere gure zorduner<br />
Barkatzen diegunaz geroz<br />
Eta ez gu tentaldirat ereman<br />
Bainan atera gaitzazu gaitzetik.<br />
OTOITZA<br />
Egin dezagun otoitz.<br />
Jainko guziahaldun betierekoa,<br />
zeru lurrak zuk derabilzkatzu :<br />
entzun bihotz onez zure herriaren otoitzak,<br />
eta eman bakea gure egunetan.<br />
Zure Seme Jesu Kristo gure Jaunaren bitartez,<br />
Zurekin eta Izpiritu Sainduarekin batean,<br />
Jainko eta Errege bizi baita gizaldi eta gizaldi guzietan. Amen.<br />
Dieu éternel et tout-puissant,<br />
qui régis l’univers du ciel et de la terre :<br />
Exauce, en ta bonté, les prières de ton peuple<br />
et fais à notre temps la grâce de la paix. Par Jésus Christ.<br />
Apezak : Jauna zuekin – Eta zure izpirituarekin.<br />
Benedika zaitzatela<br />
Jainko guziahaldunak<br />
Aitak<br />
eta Semeak<br />
eta Izpiritu Sainduak – Amen.<br />
35
ZUK BIDEAN, AMA V.17<br />
Hitzak : Iratzeder. Doinua : Juan Urteaga (1975).<br />
Zuk bidean, Ama beti dirdiraraz argia,<br />
Sinesteaz doan goiti gaurko mundu berria.<br />
1/ Jainkoaren izar xuri, ilunbetan dirdir ari<br />
Jainkoaren izar xuri, argi eman, Ama, guri.<br />
2/ Aingeruen xoragarri, Kristorekin zira jarri,<br />
Aingeruen xoragarri denak egin barnez berri.<br />
3/ <strong>Eliz</strong>aren Ama saindu, zuk bezenbat bihotz nork du ?<br />
<strong>Eliz</strong>aren Ama saindu, bil denak bat munduz mundu.<br />
R/ Mère, que ta lumière guide le monde actuel !<br />
1/ Mère, notre étoile, éclaire-nous !<br />
2/ Mère des Anges, convertis nos cœurs !<br />
3/ Mère de l’Église, rassemble tes enfants !<br />
36
Kantua gure liturgian<br />
Historio puxka bat<br />
Orai ezagutzen dugun liturgia berri hunek erroak urrun eta barna<br />
dauzka.<br />
Lehen parte batean, hegaldaka labur bat eginen dugu ikusteko kantuak<br />
zer leku ukan duen gure elizetan aintzinagoko mendeetan, kontzilioa<br />
hasi arte, eta geroztik zeri buruz doan.<br />
Bigarren parte batean, aipatuko ditugu gure koralek egiten duten lana<br />
Euskal Herriko elizetan. Aipamen bat merezi dute zeren, helduden urtean,<br />
2009an. berrogoi urte eginen du hasiak direla lan ixil hortan. Gaia<br />
izanen da bakarrik Ipar aldeko elizetan egiten den lanaz.<br />
I<br />
Noiz danik kantatzen ote da gure Euskal Herriko elizetan ?<br />
Xuxen ez dakigu, bixtan dena. Ditugun dokumento zaharrenak hamazazpi<br />
garren mendekoak dira. Hor ditugu lekuko bi liburuxka ontsa ezagutuak.<br />
Bat, Joannes Etcheberri, Ziburuko apezak argitaratu zuena,<br />
1630 eko baimenarekin :<br />
Noelac eta berçe canta espiritual berriac<br />
« Canta berriac » erakusten dauku, bazela lehenago bertze liburuxka bat<br />
edo berdin gehiago agertuak kantu zaharragoko batzuekin. Bainan ez<br />
dugu herrestorik. Liburuxka hortan atzemaiten ditugu, oraino gure elizetan<br />
kantatzen ditugun kantu batzu : « çato Izpiritua... Canta arin mundutarrak...<br />
Ah, guiçona biçi haiz ixutua... »<br />
Bigarren liburuxka bat agertu zen Pau-en, geroxago 1686n,<br />
Gazteluçar, jesuista batek egina. Eguia catholicac salvamendu eternalaren<br />
eguiteco necessario direnac<br />
Hemen ere badira bi kantika ordutik kantatzen direnak gure elizetan : «<br />
Canta çagun guçiec ahalic gorena ... Creatura damnatua ». Beldurrik gabe<br />
erran ditake, liburu horiek agertu aintzin, eta hori aspaldian, kantatzen<br />
zela euskuaraz gure elizetan ! Dechepare-k, bertsutan egin « Doctrina<br />
Christiana », norentzat egin ote zien ez bazen herriak kantatzeko egina,<br />
berdin orai oraino Xuberon emaiten den pastoral baten modan ! Hala<br />
nola « hamar manamenduiak »:<br />
« Ador ezak Jangoiko bat, onets oroz gainetik ;<br />
Haren izena ez jura kausa gabe banoki;<br />
Igandiak eta bestak santifi ka debotki;<br />
Aita eta ama ohora hitzak,bizi izan luzeki ... »<br />
37
17. 18. 19. mendetan arras kantu guti izan da eginik Euskal haritik. Frantses<br />
kantuak sartu dira trumilka gure elizetan. Nolaz ez ! Zer entzuten zuten<br />
orduko apez gaiek beren seminario eta komentuetan : Gregorianoa<br />
eta frantses kantikak ! Etzen besterik. Aintzinagoko apezek, frantsesetik<br />
egin kantikak kantatzen zituzten lorian. Aita Lerchundik egin « Kantikak<br />
» <strong>liburua</strong>n erraiten du ahoan bilorik gabe : « Erran dezaket, egiaz, gure<br />
elizetako kantuetan, hiruetarik biga, frantsets kantuetarik hartuak izanak<br />
direla ».<br />
Beharrik, 19. mendearen undarrerat xutituko dira gizonak Euskal<br />
kantiken berritzeko.<br />
Gratien Adema, « Zalduby », “ Oi gurutzea, oi Gurutzea…” kantu<br />
famatuaren egilea.<br />
Jean Barbier hoinbeste kantika berritu baititu.<br />
Charles Bordes-ek 1899an, argitaratzen du : « La tradition au<br />
Pays Basque » liburu famatua. « La musique populaire basque », « Dix<br />
cantiques populaires basques », « Douze Noêls basques ».<br />
1892ean Aita Jaret misionestak argitaratzen du « Hazparneko<br />
Galbarioa », 74 kantiken bilduma batekin.<br />
1906an S. Hiriart, Larresoro-Belokeko organo joileak, argitaratzen<br />
du « Eskualdun <strong>Eliz</strong>a-kantuak », 200 bat kantika organoa lagun, balio<br />
handiko <strong>liburua</strong>, Euskal-Herriko organo joilek ontsa baliatu dutena .<br />
1936an Florentin Vogel, Donapaleuko organistak argitaratzen<br />
du « 50 Eskualdun kantika ».<br />
Hego aldean behar dira aipatu bi musikalari famatu :<br />
D. Resurreccion M. de Azkue. 1912 an argitaratu zuen « Canciones<br />
religiosas » 89 kantiken bilduma.<br />
Aita Jose Antonio de Donostia, kaputxinoak argitarazten ditu, «<br />
Euskual Eres sorta », 66 kantikekin (1916) eta « La musica popular vasca<br />
» ( Bilbao 1917).<br />
Bi azken hok egin dituzte beste ainitz lan musikari buruz, luzegi bailitake<br />
hemen aipatzea.<br />
20. mende erditsutan, gerla fi nitu ta laster, piztu zen Euskal-Herrian,<br />
bertze ainitz lekutan be zala, mogimendu bat beti emendatuz joanen<br />
dena : mundu zahar bat erortzera zoan, berri bat ari zen sortzen azpitik.<br />
1947an, gerla fi nitu bezain laster,Aita Gabriel Lerchundik argirarazten<br />
du, zonbait urte hetan ontzen ari zuen lan bat : « Kantikak »<br />
38
deitu <strong>liburua</strong>. Ainitz urtez, bizikletez kurritu zituen Euskal-Herriko ainitz<br />
parropia, orduan kantatzen ziren kantiken bilduma baten egiteko. Behin<br />
ere egina etzen lan bat, hoin xeheki ikertua eta balio handikoa. Handik<br />
laster, Belokeko gazte andana bat hasi zen, Iratzeder buru, liturgiari buruzko<br />
lan batzuetan. Sendi zen zerbait berriri buruz ari ginela.<br />
1947ko Otsailaren 3an, lehen aldikotz, bezperak Euskaraz kantatuak<br />
dira Mugerren.<br />
2001ko Otsailaren 3an,bezpera horiek berak kantatuak izan dira<br />
Mugerreko elizan, Euskal Kultur Erakundeari esker.<br />
1952 an Pio XII Aita Sainduak, Aste Sainduko <strong>Eliz</strong>kizun guziak<br />
berritzen ditu : Jesu-Kristoren hiltzea eta piztea, liturgiaren zentroan<br />
emanez : Denak hartarik doatzi, denak hartarat doatza. Liturgiari buruz<br />
hasi sailean, lehen <strong>liburua</strong> orduan agertu zen : Gau Saindua, Beloken.<br />
Orduan piztu su-garra handituz joanen da kontzilioa hasi arte .<br />
1953 an Belokeko gaztek kantatzen eta argitarazten dute lehen<br />
meza bat eskuaraz : Jainko Jaun zerukoa, dizka bat lagun. 10 urte kontzilioa<br />
hasi aintzin, gure elizetan kantatzen ziren Euskaraz : Urrikal, Aintza,<br />
Sinesten dut, Saindu, Gure Aita, Jainkoaren Bildotsa, nahitez orduko<br />
itzulpenetan.<br />
1954an agertzen da « Pasionea » Lerchundi-Iratzeder-en lana.<br />
Ainitz herritan emana izan da Pasione hori, zonbait urtez.<br />
Urte berean « Mortutik oihu » Jondoni Batistaren bizia. Lerchundi,<br />
Iratzeder, Ch. Lebout.<br />
1956ean : Eguberri: Aita Donostia-Iratzeder.<br />
1961 an « <strong>Eliz</strong>ako Liburua » agertzen da, Narbaits kalonjeak<br />
argitaratua, igande guzietako irakurgaiekin. Berant bazen ere, laguntza<br />
handia ekarri du ainitz girixtinoeri, kontzilioko lanak agertu artian.<br />
1963 an agertzen da Aipa Jainkoa Aita Lerchundi eta Aita<br />
Iratzeder-ek egina : Salmo andana bat, bi, hiru bozetan, Belokeko frailek<br />
kantatuak. Ainitz aldiz agertuko da dizka hori ondoko urtetan.<br />
1962ko Urriaren 11an idekitzen da Kontzilioa<br />
Mundu guzia gertakari horren beha zagon zonbait urte hetan.<br />
39
Ainitzek senditzen zuten mundu zahar bat lurrerat zoala eta berri bat<br />
ari zela sortzen petik. <strong>Eliz</strong>ak ere bazuen gaztetzearen beharra, maizegi<br />
gakotua baitzagon bere ohidura zaharretan. Orduan gertatu dira jakitate<br />
handiko langileak, <strong>Eliz</strong>ak behin ere ikusi etzuen berritze bati lotzeko.<br />
Alainan, liturgia guzia behar zen berritu, haste irakurgaietarik (lehen<br />
baino hiruetan gehiago), kantuen hitz eta doinu berriak asmatu, Sakramendu<br />
guzien irakurgaiak berritu, eta holako lanen hedatzeko EZKILA<br />
sortu berria zen argitaratzailea bultatu. Bainan, zioten zonbaitzuk, behar<br />
ote zen holako lan izigarri bateri lotu, ala aiseteneat lerratu, frantsets<br />
kantu eta testoak hartuz ? Etziren hartarik ari Euskal-Herriko apez eta<br />
euskaltzaleak !!<br />
1964ko Martxoaren zazpian, elgarretaratzen da apez andana bat<br />
gaitza Jaun Apezpikuaren inguruan : oldar gaitzean gehienek hartzen<br />
dute xedea, Euskal Lirurgia sorarazteko,zernahi gostarik ere. Zuhurtziazko<br />
xedea !<br />
Hain xuxen, urte berean argitaratzen da Aita Lerchundi eta aita<br />
Iratzeder-ek egin lan handia : Salmoak. Ez ditaike aski estima liburu<br />
horrek ekarri duen laguntza Kontzilioko lanak hastera zoatzin memento<br />
hartan. Lehenagoko liturgian etzen salmorik kantatzen, latinez baizik,<br />
erran nahi baita Euskal herrian batez, salbu bezperetan. Salmoek, liturgi<br />
berrian, leku handia ukanen dute.<br />
Denak lekuan ziren liturgi berriari lotzeko. Erromak, testo berriak<br />
agertu arau, talde bat itzulpenetan hasten zen eta segidan musikalariak<br />
aire berri egiten edo xahar berritzen.<br />
Lehen langilen izenak aipatu gabe ez ditazke utz :<br />
Testoen itzulpenetan : Pierre Andiazabal Liturgia Batzordearen<br />
buru han ziren, Pierre Lafi tte, Aita Iratzeder, Joseph Oçomendy,<br />
Marcel Etchehandy, Pierre Etchebarne, Mañex Erdozaintzi, Guillaume<br />
Epherre kalonjea, Jean Idiart-Urruty, Emile Larre, Marcel Larralde, Georges<br />
Bidart, Sarako apeza, Pierre Etchebarne, Itsasuko apeza, Benoît Olhagaray,<br />
Pierre Charriton eta beste.<br />
Kantuen mailean: Gabriel Lerchundi, Pierre Narbaitz kalonjea,<br />
Jean Donetch, François Lopepe, beneitanoa, Pierre Lagrenade,<br />
Martin Arrabit apeza, Juan Urteaga, Thomas Garbizu, Juan Jose Olaizola.<br />
Huna 1964 an, EZKILAN argitaratu ziren lehen lanak :<br />
• Urtarrilaren 2an, Lerchundu-ren Meza-Nagusia.<br />
• Otsailaren 5en Garbizu-ren Herriko Meza<br />
40
• Otsailaren 19n Narbaitz-en Meza-Laburra.<br />
• Maiatzaren 7an Urteagaren Igandeko Meza.<br />
• Uztailaren 28an J. Olaizolaren Euskal Meza.<br />
Bi talde horiek, 12 urtez, egin dute lan bat ezin sinetsizkoa : Liturgi guzia<br />
berritu daukute. Aipatuko ditugu bakarrik, etsenplu gisa, egin dituzten<br />
itzulpenak irakurgaietan :<br />
• Astelegunetako irakurgaiak 586 orri<br />
• Igandetako irakurgaiak : A B C urteak 421 orri<br />
• Bestetako irakurgaiak 118 orri<br />
• Abendoa – Eguberriko denbora 72 orri<br />
• Garizuma 160 orri<br />
• Bazko denbora 105 orri<br />
Ainitz kantu osoki berrituak izan dira, bai doinuaren aldetik, bai eta ere<br />
gehiago hitzen aldetik, Bibliaren mamiaz baitziren eberastuak.<br />
Sail hau bururatzean nahi nuke aipatu, hego aldeko eta ipar aldeko<br />
taldek egin duten lan baliosa, Euskara berean emanez mezako<br />
kantu guziak. Zinez hori izan da Euskara batuari buruz egin lehen<br />
urratsa, indar bat ekarri baitu gure elizkizuneri : Hitz berak, sineste berean.<br />
Koralen sortzea<br />
II<br />
1966an, J. Urteaga buru, hiru koral elgarretaratzen dira Donibane<br />
Lohizuneko <strong>Eliz</strong>an: Begiraleak, Oldarra eta Belokeko fraile andana bat, J.<br />
Urteaga-k egin Meza berri baten argitaratzeko xedearekin. Meza horrek<br />
fama handia ukanen du, ezen oraino kantatua da urte guziz,Donibaneko<br />
<strong>Eliz</strong>an, hau da : La messe des Corsaires.<br />
Orduan zen sortu ainitzen gogoan: zertako ez ditugu muntatuko<br />
gure herrietan koralak gure elizkizunen hobetzeko .Asmo horrek<br />
egin zuen laster bide Euskal Herriko elizetan .<br />
1968an apez eta laiko andana bat elgarretaratzen dira gai hortaz<br />
mintzatzeko. Zonbait pundu jalitzen dira: Koral batek laguntza<br />
handia ekar lezake gure elizkizunetan :<br />
- Kantu berrien ikasten lagunduko du herria,<br />
- Besta burutan ,kantu bat edo bestek bi,hiru bozetan ,zerbait berri ekar lezake,<br />
41
- Harreman bereziak sortuko dira herrien artean,<br />
- Kantu berak hedatuz ainitz herriren artean .<br />
1969ko Urtarrilaren 23an, Uztaritzeko Seminarioan, sortzen da<br />
Koralen batasun bat :<br />
Commission des Chorales du Pays Basque C.C.P.B.<br />
Euskal Herriko Koralen Abesbatza E.H.K.A.<br />
1969ko otsailaren 6an, lehen bilkura egin zuten Beloken.Pierre<br />
Narbaitz kalonjea eta Pierre Andiazabal buru, huna lehen arduradunen<br />
izenak : Joseph Camino, Arrabit, Jean Donetch, aita Lopepe Belokekoa,<br />
Pierre Lagrenade eta Paul Sarcou. Hauen lana :<br />
- <strong>Eliz</strong>ako kantuen bilduma bat egin, bi, hiru eta lau bozetan,<br />
- Hautaketak egin urte oroz koralentzat, xehetasun guziekin,<br />
- Musikalariak sustatu, kantu berrien egitera,<br />
- Koraler fornitu egitarau edo programa osoa urte oroz.<br />
Koralen lehen biltzarrea 1969ko Azaroaren 23an egina izan zen<br />
: han ziren 600 bat kantari Euskal Herriko herri gehienetarik etorriak.<br />
J. Camino meza emaile, Andiazabal apeza eta F. Lopépé beneditanoa<br />
laguntzaile. Narbaitz kalonjeak eman zuen predikia edo homelia, eta<br />
Sarramagnan kantu guzien gidari. Sekula ikusi etzen egun ederrenetarik<br />
bat Hazparneko elizan.<br />
Ordutik gure laneko ara beti bertsia izana da. Haste hastetik, izen<br />
bera emaiten diogu koraleri emaiten diotegun liburuxkari :<br />
Kanta Jaunari 1969 Hazparne ... Kanta Jaunari 2009 Donapaleu.<br />
Gure batzordeak hamar, dotzena bat lankide baditu, Euskal Herri guzitik.<br />
(orai, 2009an, 5 apez eta zortzi laiko).<br />
- Lehenik hautatzen dugu zoin igandetan eta zoin elizetan behar dugun<br />
Kanta Jaunari hori egin. Haste hetan, anitz kantari zelakotz, bi herritan<br />
egiten ginuen elgarretaratze hori: Bat Lapurdin, bestea Baxenabarren,<br />
edo Xuberon egitarau berarekin.<br />
- Hautatzen ere, nor izanen den kantuen gidari, ahalaz lekuko bat gai<br />
balinbada.<br />
- Nor organo joile. Nor meza emaile.<br />
- Zer gai behar luketen kantuek, hautatu igandeko irakurgaien araberan.<br />
- Batek edo biek egiten dute lehenik hautaketa bat, musikariak edo pertsulariak<br />
ikusiz, hitzak eta doinuak behar badira hunki edo hobetu. Lan<br />
hunek hartzen du hiru edo lau ilabete, gutienetik.<br />
- Denak berriz elgarretaratzen gira, azken hautuketen egiteko. Bi ilabete<br />
42
oraino azken hunkien egiteko eta argitaratzeko.<br />
- Zazpi zortzi kantari elgarrataratzen gira eta kantuak bederazka eta bozez<br />
boz kantatzen ditugu, kantarier helarazteko kantu ale bakotxarekin.<br />
Anitz estimatua den lana da : nor berak K7a har dezake etxerat, bere ber<br />
ikasteko.<br />
- Azken eginbide bat badugu oraino 10 urte hotan egiten duguna : liturgiaz<br />
arduratzen diren laiko andana bat elgarretaratzen dira bezperan,<br />
biharamuneko liturgia ontsa prestatzeko. Urtetik urtera nola ez dira trebatzen<br />
ari !<br />
- Zonbait urte hotan, egunaren ontsa fi nitzeko, elgarrekin bazkaltzen<br />
dira kantari guziak : ez baita memento txarrena !<br />
2009an berrogoi urte eginen du gure koralen batzordea sortua<br />
dela. Berrogoi urte gure kantariak lotzen direla kantu berri eta zaharreri.<br />
Berrogoi urte eskaintzen dutela lan hori <strong>Eliz</strong>ari eta Jainkoari, beren lanen<br />
artetik, gogotik ezarriz beren dohaina denen zerbitzuko. Ez dakigu<br />
beti zonbat gostatzen den emaitza hori, bereziki neguan, lanak fi nituta,<br />
lasterka kantatzera ! Eskerrak seurki deneri ! Zonbait eta zonbait kantu<br />
ikasi eta kantatu dituzte ! Ainitz kantu berri edo zahar-berrituak sartu<br />
dira gure elizetan, koraleri esker. Gure kantika xaherrenetarik gehienak<br />
berrituak izan dira. Badira oraino baliatuko ditudunak, ondoko urtetan.<br />
Azken pundu bat nahi nuke aipatu : kantu frantses edo arrotz<br />
kotsia sartu dira gure egitarauetan … sobera, zonbaiten arabera. Bi hitzez<br />
erraiteko ene ikusteko moldea, aire eder bat atzemaiten dutalarik,<br />
izanik ere arrotza, aberasten daut ene nortasuna, bertzetan ere sortzen<br />
baita edertasunaren iturria. Etsenplu bat hartzen dut : gure liurgian<br />
ere, juanago eta ikerketak baliosago ateratzen dira. Orai hobeki ikusten<br />
dugu, mezan, Esker-Onezko otoitzean, hel-buru gorena dela : Hunen<br />
bitartez, Hunekin eta Hunetan, Gure Aita kantatu aintzin. Berthierk<br />
egin du bat zinez ederra, hartu duguna gure liturgian, Besta-Burutan<br />
kantatzeko. Izena ezarri ez baginu, nork erran lezake « frantses » aire<br />
bat dela ? Hasteko, herri oso batek kantatzen duelarik, bi edo hiru aldiz<br />
entzun dutan bezala, ez da deus ederragorik. Gure elizetako kantuen arduraduner,<br />
keinu bat. Nahi nuke erran hemen, nola eta zertako sar-arazi<br />
ditugun aire arrotzak gure elizkizunetan.<br />
1- Duela hogoi bat urte, Lurdeko beilan gertatzen ginelarik,<br />
bi urtetarik, Biarnes eta Euskaldunak elgarrekin, anitz kanturi ez<br />
ginen juntatzen ahal, gu Euskaldunak, ez gintuelakotz ezagutzen.<br />
43
Hara nola hasi ginen, Lurdeko kantu zonbaitzueri itzulpenen egiten :<br />
Gloria, pertsuak euskaraz, Saindu… Bat gaude… Zurekin goazi Jauna…Ogi<br />
guretzat emana… Bai, gora Jaungoikoa… osoki sartu direnak<br />
gure elizetan.<br />
2- Liturgia berria bultatu ginielarik duela berrogoi bat<br />
urte, bazen langilez ihaurri : galdatzea aski zen, ukaiteko segidan testo<br />
edo doinu berri. Orai besterik da ! nun dira Lerchundi eta Iratzeder, Urteaga<br />
eta Donetch eta beste ? Nun da, E.Larre gure azken pertsu egilea<br />
ordainduko duena ? Gure euskal alorra ez dugu, behar bada, aski miatzen.<br />
3- Gabezian, itzulpenetarat itzuli gira. Bixtakoa da, hitz<br />
eta doinuek euskal haritik behar luketela : ahal zenean,beti hala egin<br />
dugu. Nik uste halere hitzek, aireak baino pizu gehiago baduten. Bertsulari<br />
saio batean gertatzen zirelarik, zeren ondotik doatzi entzuleak ? Zer<br />
segitzen dute denek hoin erne eta bizi ? Bixtakoa : pertsularien hitzen<br />
eta ideien bidea, heien zuhurtzizko hitzak, edo berdin zirto eta gezien<br />
puntta xorrotxa ! Aireaz ez dira hala kexu ! Berdin, uste dut, elizako kantuetan<br />
: hitzek daukute mamia agertzen, sinestea azkartzen, fedea argitzen.<br />
Doinua euskalduna bada, seurki hobe : kantua hobeki jantzia da !<br />
4-Ohartu ahal zirezte, zonbait urte hotan, bizpahiru kantu<br />
ezartzen ditugula programaz kanpo. Euskal Herri barnean guti kantatuak<br />
dira, puxka bat zailak direlakotz. Ardura frantsesetik edo beste<br />
arrotz herrietarik ateraiak dira. Horiek emaiten ditugu bakarrik hiru edo<br />
lau koral aski handientzat, enplegia dutelakotz.<br />
Hurrankako xendra hartzen duenak ainitz leku eder huts egiten du. Zer<br />
daki mendi kasko ederrez, hango ur-sorgiez, hango ardi saldoez, sorhopila berde<br />
batzuetan alha edo haize bidean goxoki etzanak ? Berdin egin behar dugu,<br />
nahi badugu gure kantuetaz bista orokor bat ukan. Goazen beraz bide handiz<br />
! 1989tik 2009rat, beraz hogoi urtez emanak izan diren kantuen zerrenda egin<br />
dut. Bana beste, urte bakotx 14 edo15 kantu eman ditugu. Euskaldun eta frantses-arrotzen<br />
kantuen mailean ere ekartzen dauku bere erakaspena .<br />
Kantu euskaldunak.............................251 kantu, orotara<br />
Kantu frantses edo arrotzak..................28 kantu, orotara<br />
Egia erran, azken hiru urte hotan 5,6,4 kantu frantses eman ditugu<br />
egitarau bakotxean. Horrek itsutu ote dituen bat edo beste !!<br />
44
Bururatzeko, huna nun elgarretaratu diren Euskal herriko koralak berrogoi urte<br />
hotan :<br />
1969 Hazparne 1989 Sara<br />
1970 Ezpeleta 1990 Donapaleu<br />
1971 Ziburu-Donibane Lohizune 1991 Hendaia<br />
1972 Ortzaize 1992 Maule<br />
1973 Itsasu 1993 Donibane Lohizune<br />
1974 Lekorne 1994 Donibane Garazi<br />
1975 Baigorri 1995 Uztaritze<br />
1976 Urruña + Barkoxe 1996 Baiona San Andres<br />
1977 Donibane Lohizune 1997 Urruña<br />
1978 Jatsu + Uztaritze 1998 Itsasu<br />
1979 Hazparne 1999 Hazparne<br />
1980 Sara + Donibane Garazi 2000 Ezpeleta<br />
1981 Senpere 2001 Baigorri<br />
1982 Milafranka-Bidarrai + Ziburu 2002 Bidarte<br />
1983 Baigorri 2003 Senpere<br />
1984 Urruña + Ortzaize 2004 Ortzaize<br />
1985 Ezpeleta 2006 Jatsu<br />
1986 Kanbo 2007 Ziburu<br />
1987 Baionako katedralean 2009 Donapaleu<br />
1988 Irisarri<br />
Orai langileak ttipitzen ari dira, beharorduak beti hor, bainan segitzeko<br />
nahikaria ere beti bizi ! Baitezpada segitu behar dugun lana da hori.<br />
Koralen lanaz kanpo, nola ez aipa hemen haurren eta gazteen mailean eginak<br />
izan diren lan ederrak :<br />
- Lehen lehenik agertuak Haurrak kantari.<br />
- Ezin berexizko hirukotea : Berterretx, Larrieu eta Erramuzpe.<br />
- Emile Larre, Mixel Lekuona, Jean Hounsaren eta Roger Idiart.<br />
- Iguzki lore taldeak hedatu kantu argi eta beroak.<br />
- Graxi eta Pantxika ama alabek egertu Katixima.<br />
- Errobiko Salbatore liburuxka.<br />
- Lapurdi irratiak hedatzen dauzkigun kantu eta testoak etb…<br />
- Ahantzi ditudanek barkatu !!...<br />
Aita Ignace Etchehandy,<br />
Beloke 2009ko Apirilaren 19an.<br />
45
LE CHANT DANS NOTRE LITURGIE<br />
Bref historique<br />
Dans une première partie, nous ferons un rapide survol de l’histoire du<br />
chant en basque dans notre liturgie .<br />
Dans une 2ème partie nous ferons un rappel de l’histoire des Chorales<br />
liturgiques du Pays Basque depuis la création de leur fédération en 1969.<br />
I<br />
À vrai dire, nous ne savons pas depuis quand on chante en basque dans<br />
nos églises. Les documents les plus anciens remontent au 17ème siècle .<br />
Le premier fut publié avec une approbation de 1630 par Joannes Etcheberri,<br />
curé de Ciboure, sous le titre suivant : Noelac eta berçe canta<br />
espiritual berriac.<br />
Ce titre laisse entendre qu’il y avait déjà d’autres chants, dont nous n’avons<br />
aucune trace. Dans ce petit livre, nous trouvons des cantiques qui sont encore<br />
chantés dans nos églises : « çato Izpiritua …. Canta<br />
arin mundutarrak…. Ah, guiçona biçi haiz ixutua… »<br />
Un deuxième livret parut à Pau, en 1686, publié par le jésuite Gazteluçar<br />
. Eguia catholicac salvamendu eternalaren eguiteco necessario direnac<br />
. Ici aussi nous trouvons des cantiques encore utilisés, comme : « Canta<br />
çagun guciec ahalic gorena….Creatura damnatua . » On peut donc affi rmer<br />
sans risque de se tromper, que déjà auparavant on chantait en basque<br />
dans nos églises.<br />
En 1545 , Bernat Dechepare publie le livre intitulé « Linguae Vasconum<br />
primitiae . » Dans ce livre il y a une partie appelée « Doctrina Christiana »,<br />
avec des poèmes tels que « Hamar manamenduac. »<br />
« Adora ezak Jangoiko bat, onets oroz gainetik ;<br />
haren izena ez jura kausa gabe banoki ;<br />
Igandiak eta bestak santifi ka debotki ;<br />
Aita eta ama ohora hitzak , bizi izan luzeki … »<br />
Nous ne savons pas comment cela se chantait ; peut-être sur l’air des pastorales<br />
souletines ?<br />
Aux 17, 18, 19èmes siècles , il y a peu de créations musicales originales ; ce<br />
sont des adaptations d’airs du répertoire français que l’on trouve le plus<br />
46
souvent , ceux utilisés dans les couvents et séminaires . Le père Lerchundy<br />
écrivait dans la préface de Kantikak paru en 1948 : « Nous ne croyons pas<br />
exagérer en affi rmant que , pour les trois-quarts, le répertoire basque est<br />
constitué d’airs français plus ou moins basquisés .»<br />
Heureusement, vers la fi n du 19ème siècle se produit un renouveau, avec des<br />
auteurs tels que :<br />
Gratien Adéma , « Zalduby » : « O i gurutzea, oi Gurutzea … Adora dezagun<br />
… »<br />
Jean Barbier<br />
Charles Bordes, en 1899 , publie le livre « La tradition au Pays Basque », puis<br />
« La musique populaire basque », « Dix cantiques populaires basques », «<br />
Douze Noëls basques. »<br />
En 1892, le Père Jaret, missionnaire diocésain publie « Hazparneko Galbarioa<br />
», un recueil de 74 cantiques.<br />
En 1906, S. Hiriart, professeur de musique à Larressore-Belloc fait paraître<br />
« Eskualdun <strong>Eliz</strong>a-kantuak. » : 200 cantiques avec leur accompagnement,<br />
ouvrage de grande valeur, très utilisé par nos organistes basques.<br />
En 1936, Florentin Vogel, l’organiste de Saint-Palais, publie « 50 Eskualdun<br />
kantika. »<br />
En Hego-alde, il faut citer deux musicologues très connus :<br />
D. Resureccion M. Azkue, qui publia en 1912, « Canciones religiosas. »<br />
un recueil de 89 cantiques .<br />
Le capucin Jose Antonio de Donostia a publié en 1916-17 « Euskal eres<br />
sorta 66 kantikekin, et La musica popular vasca . »<br />
Ils ont aussi publié d’autres œuvres qu’il serait trop long de citer ici.<br />
En 1947, le père Gabriel Lerchundi fait paraître un ouvrage qu’il préparait<br />
depuis plusieurs années , sous le titre « Kantikak ». Pour cela il avait parcouru<br />
les paroisses du Pays Basque, pour recueillir tout ce qui se chantait<br />
alors, ce qui n’avait jamais été fait jusqu’alors.<br />
Il fi t reviser certains textes défectueux , fi t un choix dans les innombrables<br />
variantes musicales, inséra des cantiques composés par Iratzeder, dont<br />
il écrivit la musique. Un vrai travail de bénédictin toujours utilisé. Autour<br />
d’Iratzeder d’autres jeunes moines de Belloc vont se lancer au service de la<br />
Liurgie ; On sentait alors un souffl e nouveau.<br />
Le 3 février 1947, à Mouguerre, les Vêpres furent chantées en basque.<br />
47
Le 3 février 2001, on les chanta de nouveau, dans l’église Mouguerre sous<br />
l’égide de l’Institut Culturel Basque.<br />
En 1952, le pape Pie XII renouvelle la Liturgie de la Semaine Sainte, pour<br />
remettre en valeur le Mystère Pascal, Mort et Résurrection du Christ,<br />
source et sommet de la Liturgie Chrétienne . Belloc publie alors le livret<br />
Gau saindua .<br />
En 1953, les jeunes de Belloc chantent et publient une première messe en<br />
basque, avec le disque Jainko Jaun zerukoa, qui sera utilisé dans nos églises<br />
pour les messes dites basses.<br />
En 1954 paraît « Pasionea » de LerchundI-Iratzeder, qui sera chanté dans<br />
quelques églises .<br />
La même année, « Mortutik oihu », la vie de St Jean Baptiste, de LerchundI,<br />
Iratzeder, Ch. Lebout<br />
En 1956 : Eguberri, de Aita Donostia-Iratzeder<br />
En 1961, le Chanoine Narbaitz fait paraître « <strong>Eliz</strong>ako <strong>liburua</strong>. » , œuvre<br />
collective, qui donne une traduction des textes de la messe ; missel complet<br />
dont il avait déjà publié une ébauche en 1947.<br />
En 1963, est édité le disque Aipa Jainkoa , de LerchundI-Iratzeder : des<br />
psaumes à 2 et 3 voix, chantés par les moines de Belloc, qui sera réédité plusieurs<br />
fois.<br />
Le Concile Vatican ii s’ouvre le 11 octobre 1962<br />
Un grand besoin de renouveau se faisait sentir dans tous les domaines de la<br />
vie chrétienne , et bien entendu dans la Liturgie. Des spécialistes de grand<br />
savoir et de grande foi se mirent au travail pour ce renouveau : pour les lectures<br />
bibliques ( trois plus nombreuses qu’auparavant ), les chants (paroles<br />
et musique ). Il fallait imprimer ces nouveaux textes : EZKILA qui venait de<br />
naître s’en chargea..<br />
Quelques uns se demandaient s’il était nécessaire de se lancer dans une telle<br />
entreprise : ne suffi sait-il pas de passer au « tout en français » ?<br />
48
La réponse vint lors de la rencontre mémorable des prêtres du Pays Basque<br />
au Grand Séminaire de Bayonne le 7 mars 1964 : la majorité opta pour la<br />
création coûte que coûte d’une liturgie en basque.<br />
Cette même année vit la parution de Salmoak, l’œuvre monumentale de<br />
Lerchundi et Iratzeder.<br />
Qui mesurera l’importance qu’eut cet apport ? Jusque là le peuple ne chantait<br />
que les psaumes des Vêpres, et en latin. La possibilité lui était donnée de<br />
se familiariser avec la prière des psaumes ?<br />
Un énorme travail de traduction des textes commença alors, qui a duré plus<br />
de dix ans.<br />
Rappelons les noms de tous ceux qui se réunissaient tous les lundis à Belloc<br />
pour les traductions :<br />
Pierre Andiazabal, secrétaire de la Commission de Liturgie, les Pères de Belloc<br />
Iratzeder, Joseph Olçomendy, Marcel Etchehandy, les chanoines Laffi te<br />
et Eppherre, les abbés Pierre Etchebarne, Emile Larre, Benoît Olhagaray,<br />
Marcel Larralde, Georges Bidart , Jean Hiriart-Urruty, Pierre Charritton, le<br />
père Mañex Erdozaincy etc..<br />
Pour la Musique , citons le Père Lerchundi, le chanoine Narbaitz,<br />
François Lopepe de Belloc, les abbés Donetch, Arrabit, les musisciens Juan<br />
Urteaga, Pierre Lagrenade, Thomas Garbizu, Juan Jose Olaizola.<br />
Ainsi en 1964, Ezkila publia :<br />
Le 2 janvier, Meza Nagusia de Lerchundi.<br />
Le 5 février Herriko Meza de Garbizu<br />
Le 19 février Meza laburra de Narbaitz<br />
Le 7 mai Igandeko Meza de Urteaga<br />
Le 28 juillet Euskal Meza de Olaizola<br />
De 1964 à 1967 paraissent les traductions des lectures du Missel Romain,<br />
en divers fascicules, sous le titre Irakurgaiak. Et aussi les traductions des<br />
prières du Missel Romain, en fascicules qui furent reliés en un seul volume.<br />
En 1967 vint la permission de traduire la Prière Eucharistique, qui se disait<br />
en latin jusque là. Mais les responsables romains nous rappelèrent qu’il ne<br />
fallait qu’une seule traduction pour la même langue. Et ce fut le début d’un<br />
travail interdiocésain ( Bayonne, Pampelune, Bilbao, Victoria, Saint-Sébastien)<br />
En 1969 parut le Missel Romain rénové, et les livres des lectures bibliques<br />
que nous connaissons maintenant, imprimés d’abord par Ezkila.<br />
49
Les prières dites de l’Ordinaire de la messe demandèrent le plus de travail :<br />
il fallait aboutir à une traduction unique pour tous les dialectes, qui puisse<br />
être chantée dans la même musique dans toutes les églises du Pays Basque.<br />
Un concours fut lancé entre tous les musiciens basques, et un choix établi<br />
pour une messe dite offi cielle entre les prestations des divers auteurs. Ce<br />
choix fut fait en fi n 1969 à Saint Sébastien, par une commission présidée<br />
par le directeur de Conservatoire de cette ville, M. Escudero.<br />
La fédération des chorales<br />
II<br />
En 1966 , trois chorales se réunirent à St Jean de Luz, sous la direction de<br />
J.Urteaga (Begiraleak, Oldarra et le Chœur des moines de Belloc) pour chanter<br />
la Messe des Corsaires, œuvre magistrale d’Urteaga, qui se chante encore<br />
chaque année dans la même église.<br />
Il y avait des chorales dans certaines paroisses du Pays Basque. Pourquoi ne<br />
pas en susciter dans toutes les paroisses ? L’idée fi t son chemin.<br />
Et en 1968, un groupe de prêtres et de laïcs se réunit pour en discuter. Il en<br />
ressortit la conviction qu’une chorale apporterait un plus à nos célébrations :<br />
En aidant l’assemblée à apprendre des airs nouveaux,<br />
En rehaussant l’éclat des célébrations des fêtes<br />
Cela créerait des relations nouvelles entre paroisses.<br />
Ce serait une aide puissante pour renouveler et enrichir le répertoire<br />
de nos cantiques.<br />
Ainsi, le 23 janvier 1969, naquit au Petit Séminaire d’ Ustaritz, la Commission<br />
des Chorales du Pays Basque ( C.C.P.B. )<br />
Le 6 février 1969, la première réunion se tint à Belloc, présidée par le ch.<br />
Narbaitz et Pierre Andiazabal . En voici les membres : les abbés J.Camino,<br />
Arrabit, Donetch , Sarcou, le père Lopepé de Belloc et Pierre Lagrenade . On<br />
décida :<br />
De rassembler les partitions existantes de chants à 2,3,4 voix.<br />
De proposer chaque année un choix de chants.<br />
De demander aux musiciens de proposer du nouveau.<br />
De proposer chaque année un programme complet à toutes les<br />
chorales.<br />
50
Le premier rassemblement des chorales eut lieu à Hasparren le 23 novembre<br />
1969 : 600 choristes dirigés par M. Sarramagnan, venus de presque toutes<br />
les paroisses . L’abbé Camino présidait, le ch. Narbaitz prononça l’homélie.<br />
Ce fut splendide.<br />
Depuis, le travail continue… de la même façon .<br />
Le livret édité chaque année porte le même titre :<br />
Kanta Jaunari 1969 Hazparne …… Kanta Jaunari 2009 Donapaleu<br />
…<br />
Notre commission compte actuellement 13 membres : 5 abbés, 8 laïcs.<br />
Nous commençons par choisir le dimanche et l’église où aura lieu le Kanta<br />
Jaunari<br />
Au début, nous faisions deux rassemblements, à cause du nombre de choristes,<br />
l’un au Labourd, l’autre en Basse Navarre, ou en Soule, avec le même<br />
programme.<br />
Choix du maître de chœur (si possible du lieu). De l’organiste. Du président<br />
de la célébration.<br />
Choix des chants, en lien avec les lectures du jour.<br />
Des propositions sont faites, les musiciens ou les auteurs de cantiques sollicités<br />
….<br />
Ce qui suppose un travail de 3 ou 4 mois.<br />
Puis une autre réunion, et c’est la préparation et l’édition des partitions, l’enregistrement<br />
d’une<br />
cassette, voix par voix, ce qui facilite l’apprentissage du chant.<br />
Dans ces 10 dernières années, nous avons tenu à préparer la célébration, la<br />
veille du rassemblement avec l’équipe liturgique du lieu .<br />
Et aussi, un repas fraternel rassemblant tous les choristes<br />
En 2009, c’est donc le 40ème anniversaire de notre Commission. 40<br />
ans que nos choristes apprennent des chants nouveaux ou anciens. 40 ans<br />
qu’ils prennent sur leur temps pour servir le Seigneur , l’Eglise, et leurs frères<br />
par leur chant.. Qui dira les eff orts qu’il faut faire pour se réunir régulièrement<br />
? Qu’ils en soient remerciés ! Que de cantiques nouveaux ont pris place<br />
dans nos liturgies.<br />
Que de vieux cantiques ont été renouvelés ; il en reste encore que nous pourrons<br />
chanter un jour.<br />
51
Un dernier point : avons-nous introduit trop de cantiques « étrangers » ?<br />
Certains le pensent.<br />
Voici mon point de vue : quand je trouve une musique que je trouve belle,<br />
qui m’aide à prier, pourquoi ne pas l’utiliser ? Un exemple : Nous comprenons<br />
mieux maintenant l’importance de la doxologie qui termine la Prière<br />
Eucharistique Par Lui, avec Lui et en Lui . J. Berthier a composé une musique<br />
vraiment très belle, que nous avons introduite dans notre liturgie des<br />
Fêtes. Si nous n’avions pas mis le nom du compositeur, qui se serait douté<br />
qu’il s’agissait d’un air « français » ? Disons ce qui nous a incité à adopter des<br />
airs de l’extérieur .<br />
1° Du fait des pélerinages à Lourdes, nous avons été amenés à adopter<br />
le répertoire des sanctuaires, traduit en basque. Ainsi : Gloria… Saindu,<br />
Bat gaude… Zurekin goazi, Jauna… Ogi guretzat emana… Bai gora Jaungoikoa…<br />
que l’on chante volontiers dans nos églises.<br />
2° Il y a 40 ans, les auteurs ne manquaient pas , soit pour les textes,<br />
soit pour la musique. Il suffi sait alors de demander… Où sont aujourd’hui<br />
les Lerchundy et Iratzeder, Urteaga, Donetch, et quelques autres ? Où est celui<br />
qui prendra la suite d’Emile Larre pour les textes ? Ou bien nous ne savons<br />
pas les trouver.<br />
3° Dans notre pauvreté, il faut bien recourir aux emprunts, paroles<br />
et musique. D’ailleurs les paroles sont plus importantes, car elles modèlent<br />
notre prière, éclairent notre foi. Regardons les auditeurs des bertsulari :ce<br />
qui leur importe ce sont les paroles<br />
4° Depuis quelques années nous ajoutons quelques chants hors<br />
programme, souvent venus « d’ailleurs » ; Plus diffi ciles, ils peuvent intéresser<br />
des chorales plus expérimentées.<br />
Si nous regardons la liste des chants que nous avons mis au programme<br />
de ces rencontres des chorales de 1989 à 2009, voici ce que nous<br />
constatons : chaque année nous avons chanté une quinzaine de cantiques ,<br />
qui sont ainsi répartis :<br />
Chants du répertoire basque………………….. 251<br />
Chants du répertoire français (ou autre) ……… 28<br />
A vrai dire, c’est surtout ces dernières années que les chants venus<br />
d’ailleurs ont été mis au programme.<br />
52
Pour terminer , voici où ont eu lieu nos rassemblements de chorales :<br />
1969 Hasparren 1989 Sare<br />
1970 Espelette 1990 Saint-Palais<br />
1971 Ciboure- St Jean de Luz 1991 Hendaye<br />
1972 Ossès 1992 Mauléon<br />
1973 Itxassou 1993 St Jean de Luz<br />
1974 Mendionde 1994 St Jean Pied de Port<br />
1975 Baigorry 1995 Ustaritz<br />
1976 Urrugne + Barcus 1996 Bayonne St André<br />
1977 St Jean de Luz 1997 Urrugne<br />
1978 Jaxu + Ustaritz 1998 Itxassou<br />
1979 Hasparren 1999 Hasparren<br />
1980 Sare + St Jean Pied de Port 2000 Espelette<br />
1981 St Pée s. Nivelle 2001 Baigorry<br />
1982 Villefranque. Bidarray + Ciboure 2002 Bidart<br />
1983 Baigorry 2003 Saint Pée sur Nivelle<br />
1984 Urrugne + Ossés 2004 Ossès<br />
1985 Espelette 2006 Jaxu<br />
1986 Cambo 2007 Ciboure<br />
1987 Bayonne Cathédrale 2009 Saint-Palais<br />
1988 Irissarry<br />
A l’heure actuelle le nombre des « ouvriers » diminue, les besoins sont toujours là .<br />
La volonté de continuer est toujours vivante . Il est indispensable que cette œuvre<br />
dure.<br />
En dehors des chorales, il faut mentionner aussi ce qui a été fait au niveau des enfants<br />
et des jeunes. Il y a eu là des réussites. Citons :<br />
Le recueil Haurrak kantari.<br />
Le trio inséparable : Berterretche , Larrieu , Erramouspé.<br />
Emile Larre, Jean Hounsaren, Michel Lecuona, Roger Idiart<br />
Iguzki lore et ses chants pleins de lumière et de chaleur.<br />
Graxi et Pantxika Solorzano (pour les enfants du Catéchisme).<br />
Le livret St Sauveur-Errobi<br />
Lapurdi Irratia qui diff use nos chants et nos textes.<br />
Excusez les oublis ! …<br />
Père Ignace Etchehandy de l’Abbaye de Belloc, le 19 avril 2009.<br />
(Traduit du basque par le Chanoine Pierre Andiazabal).<br />
53
AI ! ZERUAN …<br />
Ai ! zeruan eman behar betiereko pertsuak,<br />
Gain huntako ixiltzeak Jainkoa baitan ontuak.<br />
Ai ! zeruan entzun behar zoragarriko pertsuak,<br />
Oraiko hauk baitire-ta heien urrungo keinuak.<br />
Hil naizela derasate, ixil-ixila bainago ;<br />
Bainan, nola Jaun Goikoa, bizi naiz ezin geihago.<br />
Badakit nik sinesteaz, Jaunari oso bainago,<br />
Ehunetan badutala bizi-indarraz geihago.<br />
Ai ! zeruan eman behar betiereko pertsuak,<br />
Gain huntako ixiltzeak Jainkoa baitan ontuak.<br />
Maiz doazkit pertsu xortak bihotz barnetik gaindika,<br />
Ene fraide anaiekin nabilalarik aintzurka.<br />
Batean bat, bertzean bi, badoazkit maiz gaindika,<br />
Goiko zerbeit misterio xorta bakotxak baitauka.<br />
Bai, bizi naiz Jauna baitan, bizi naiz ezin gehiago<br />
Haren maitez, denen maitez, ixil-ixila bainago…<br />
Pertsuño hauk hurrupatuz, nik erraner so bazaude,<br />
Barne hotz, barnea huts egonen zare nik uste …<br />
Keinuz baizik aipatuer, fedez beterik, bazaude,<br />
Ai ! zoin zaren xoratuko Jauna sumatuz ni orde…<br />
Ai ! zeruan eman behar betiereko pertsuak,<br />
Oraiko hauk baitire-ta heien urrungo keinuak.<br />
Hemen hitzez, han arimez izanen dire pertsuak<br />
Eta Jainkoz du aseko hango euskaldun soinuak.<br />
Ai ! zeruan entzun behar zoragarriko pertsuak,<br />
Jainkoraino hel-araziz guk salbatuen kantuak.<br />
Iratzeder (Biziaren olerkia, 195 orr.)<br />
54