LD39

# 39 - Setembre / Octòbre de 2017 - 5€
DORSIÈR
Memòria en partatge
RESCONTRE
Aurelia Lassaque
3QA
Christian Philibert

DIRECTEUR DE
PUBLICATION
Pierre Loubère
RÉDACTEUR EN CHEF
Sébastien Pugin
RÉDACTEURS
Silvan Chabaud
Caroline Dufau
MAQUETTISTE
Elodie Saulnier
IMPRESSION & ROUTAGE
P.R.D., Millau
Remerciements à nos partenaires,
relecteurs,contributeurs
et collaborateurs
Lise Gros, Sylvan Carrère,
Lili Pinçon, Miquèu Pujol,
Tristan Gahùs,Cathy Lacroix,
Manon Serres et Cécile
Chapduelh.
Lo Diari et lodiari.com sont
des publications de
l’IEO Midi-Pyrénées,
association sise
11 rue Malcousinat
31000 Toulouse
ISSN : 2427–5735
Edito
Sébastien PUGIN
Cap Redactor
Sauvagardar
tà hèr víver.
A l’ocasion de la sortida deu dusau volume
de Memòria en partatge per Pirèna Immatèria,
que ns’interessam a la canta pirenenca
d’expression occitana.
E mes de la fòrma plan agradiva, aqueth
libe/CD, basat sus cantas collectadas dens
las annadas 50 e 60, qu’ei ua escajuda. Per
ua part, aqueths enregistraments que’ns
confrontan a ua lenga e ua practica culturau
transmesas de faiçon “naturau” e doncas
sense nada interrupcion deu procèssus
de transmission. Que sauva un patrimòni
immateriau transmés per personas bajudas
au segle XIX au . Que podem escotar a l’encòp
a votz gessidas deu passat (dab ua lenga
mairau e autentica) e un repertòri portaire
d’un biais de víver la canta dens las Pireneas
bèth temps a.
Per ua auta part, eth riquèr d’aqueth tribalh
qu’ei d’estar virat de cap a l’avier. Per segur,
l’interès màger deu collectatge qu’ei la sua
vulgarizacion e la sua utilizacion futuras. E
l’emplec d’aqueth utís peu lector/auditor
qu’ei garantit per la sua simplicitat d’accès
(enregistraments, traduccions en francés e
passatge a la grafia classica de las paraulas
canta per canta).
Quan vegem l’atrèit deu monde tà la canta
dens pirenenca, l’efervescéncia a l’entorn de
la practica (quantitat de grops amators) e eth
dinamisme de l’empont actuau, que ns’avem
a arregaudir de la vitalitat d’aquera activitat
culturau en lenga nosta.
Eth tribalh de Pirèna Immatèria ne serà pas
desbrombat de tira. Nani. Au contra, aqueth
supòrt de bon utilizar que participarà de la
dinamica positiva de la canta pirenenca e que
permeterà aus apassionats e aus practicaires
de contunhar de s’apropriar aqueth patrimòni,
de l’interiorizar tà cantà’u, tribalhar, hèr víver
e donc hèr evoluar com tot patrimòni.

ABONATZ -VOS A
Somari
Code Postal :
Pays :
1 AN
24 € 2
6 NUMÈROS
M. Mme.
Nom - Structure :
Prénom - Contact :
Adresse :
N° Tél : E-mail :
LO DIARI
1 AN
6 NUMEROS
Vos cal decopar e tornar amb vòstre pagament a :
IEO MP - Lo Diari
11, rue Malcousinat
31000 Toulouse
abonatz - vos en linha 1
www.lodiari.com/le-magazine
Ville : Date et signature :
8
DORSIÈR
PAGE
6 • Fotomatòn
7 • Novèlas
• Mon volontariat
8 • Dorsièr
- Memòria en partatge
- Pascal Caumont
- Cantèra
- Arredalh
15 • Critica Literària
AURELIA LASSAQUE
MEMÒRIA EN PARTATGE
Tesaurs tà l'aviéner
Aurelia Lassaque, poèta en occitan
e en francés, sortís son tresen
recuèlh poetic « En quête d’un
visage » a las edicions Bruno
Doucey, e nos parla de son percors,
de son rapòrt a la lenga d’òc e a la
creacion literària.
16 • Libe Joens
17 • D'escart e de talvera
18 • Rescontre
Aurelia Lassaque
20 • Clic & Scroll
21 • Barrutlatges
Nissa
22 • Tresaur en lum
Au 1 èr de junh, l’associacion
bigordana Pirèna Immatèria
que publiquè lo dusau volume
de Memòria en partatge, un
libe-disc bilingüe de 19 cantas
e 7 tèxtes poetics. Aqueths dus
volumes que constitueishen
tesaurs d’oralitat inestimables.
22
RESCONTRE
PAGE
24 • Clinhada
Lo teatre de las originas
26 • Tòca Maneta
27 • TV
28 • Edicions
29 • Diariscope
30 • Agenda
Souhaite souscrire abonnement(s) à 24€ l’un, servi en zone 2 soit € de port, soit un total de €
réglés par chèque à l’ordre de « IEO MP »
Les informations recueillies à partir de ce formulaire font l’objet d’un traitement informatique destiné à l’IEO Midi-Pyrénées – Lo Diari.
Conformément à la loi « informatique et libertés » du 6 janvier 1978 modifiée, vous disposez d’un droit d’accès et de rectification aux
informations qui vous concernent.
L’abonnement est valable pour six numéros à compter de la réception du paiement. Tout nouvel abonnement reçu immédiatement avant ou
après le bouclage du numéro en cours pourra être reporté en conséquence.
1 - Abonnements Zone 1 uniquement (paiement par carte bancaire)
2 - Zone 1 : France Métropolitaine, frais de port inclus ; Zone 2 : DOM-TOM, Union Européenne et Suisse, 4 € de frais de port par an ;
Zone 3 : Reste du Monde (hors Union européenne et Suisse), 6 € de port par an.

Fotomatòn
CELTILL
JALABER
Quin e’t formès a l’audiovisuau ?
Començèi en amator, en realizant
filmes en occitan, quan èri
adolescent. M’agradèc, partiscoi
hèr la prumèra e la terminala dens
un licèu que proposava l’opcion
cinèma-audiovisuau. Puèi seguiscoi
le BTS audiovisuau especialitat
montatge au licèu de las Arenas
de Tolosa. Aquí hascoi un prumèr
semèstre en Istòria e Istòria de l’art.
Ara, trabalhi ende Piget sus la sason
2 de la seria Biais.
Èi per objectiu de contunhar les
estudis a l’ESAV** o en una auta
licéncia de cinèma.
Avant de préner part a la còla
Piget, qu’avès dejà la toa
equipa ?
Òc, començèi damb amics deu
collègi, puèi au licèu. Nos aperàvam
dejà Broa de Save, basats dens
le canton de l’Isla de Baish. L’an
passat, hascom de noste grop una
associacion. I a amics deu BTS que
se son ajustats, de ma promocion
e de la promocion seguenta. Vam
trabalhar amassa ende realizar
filmes de fin d’annada, en profitar
deus mejans e de l’ocasion ende
crear.
En darrèras, que ganhès lo prèmi
d’escritura Claude Nougaro. Qué
çò qui’ns preparas adara ?
Tot còp hèi un cort-metratge o
un escenari, me disi que le cau
presentar. Le darrèr es l’escenari
deus 300 Bolero, que ganhèc
aqueth prèmi. Rodèi le filme damb
le BTS on hascoi ma formacion de
montatge. Le filme es en cors de
post-produccion.
Parla’m drin de la seria Biais, que
montas tà Piget, difusada peu
magazina setmanèr Viure al País
sus FR3.
Es una seria « tuto-mentaira » de
formats corts, una mescla entre
le documentari, realizat e mes
en scena coma un tutoriau. Biais
recampa gèstes simples e practicas
de la vita vitanta, religats a la lenga
occitana. Jo, acabèi le BTS l’an
passat, e Amic Bedel, le realizator
de Biais, m’aperèc ende trabalhar
sus la seria. Soi fòrça content, es
una chança enòrma ende una
prumèra experiéncia professionala.
Ensagi de trobar e de ténguer le
ritme. I a la pression de hèr un
bon trabalh. Le hèit d’èster joen e
pas fòrt experimentat n’es pas vist
coma un handicap, la produccion
e le realizator son indulgents e me
sostenguen. Hèi de mon melhor,
ende me melhorar chic a chic.
En mès d’aquò, Biais me permet
de conservar l’occitan, de tornar
trabalhar damb la lenga.
A l’aviéner, e’t vedes perseguir
en lo montatge, l’escritura o la
realizacion ?
Se pòdi, pensi hèr un pauc de
tot. Quan soi a la realizacion,
estimi mès trabalhar damb autes
montaires, que van portar un aute
univèrs au projècte. De faiçon
generala, monti pas les filmes que
realizi, a despart deus projèctes
fòrça personaus. Espèri que poderèi
trobar un equilibri, montar e
realizar en parallèla. Èi enveja de
demorar en la creacion occitana.
Dempuèi la debuta damb Broa de
Save, trabalham en francés e en
occitan. Vam contunhar atau.
Caroline Dufau
* Piget : societat de produccion
audiovisuala en occitan / piget-prod.com
** ESAV : Escòla superiora d’audiovisual
de Tolosa
A l’ocasion de la Joanada d’Albi de
2017, lo Centre Cultural Ròcaguda
a realizat una exposicion a l’entorn
de la Sant Joan dins la literatura
occitana, ambe de tèxtes de plan
d’autors e autoras diferents que ne
parlèron dins lor òbra.
Las tematicas son ricas e variadas,
totjorn entre sòmi e realitat, entre
tradicion e supersticion. Christian
Mathieu nos parla de lutz e de
sentors : « L’estelum al cèl calelheja,
lo fuòc belugueja e nòl lo telhum ».
Anna Maria Ponrouch-Petit canta
las vertuts de las èrbas coma lo
trescalan, qu’aparan de la marrana
Andrea e Wissem son en volontariat
al dintre de Ràdio Lengadòc de
Montpelhièr. Dos camins e istòrias
diferents mas una volontat comuna
de trabalhar dins lo mitan de la ràdio
associativa.
La primièra parla l’occitan, son paire
es un afogat de la lenga nòstra.
Aquel calandron seguiguèt apuèi lo
licèu, d’estudis dins las arts plasticas
puèi viatgèt a travèrs Euròpa e
tanben al Brasil. Lo segond volontari
faguèt d’estudis en informatica, puèi
una escòla de 2 ans de tecnician
son e cercava un biais d’aprigondir
las seunas coneissenças dins lo
mitan professional de la ràdio en tot
descubrir l’occitan.
La mission d’Andrea es de pensar
de novèls biaisses de comunicar mai
que mai sus l’accessibilitat de las
produccions radiofonicas, coma per
exemple filmar d’emissions per una
retransmission sul site internet de
Ràdio Lengadòc. Wissem es puslèu
sul costat tecnic, enregistra e fa
lo montatge de bendas anóncias,
ajuda al montatge d’emissions
Novèlas
La Joanada
qué ne dison nòstres escrivans ?
e gardan del maissant sòrt, e Estieu
escriu que « tot dins lo fuòc de la
Sant-Joan èra salutari per l’òme,
aitanplan coma per sas bèstias e
sas recòltas ».
Perbòsc rapèla l’importància de
la fèsta en tèrra occitana, e de
tèxtes coma lo d’Amedeu Sabatié
li fan resson : « al lum de la flamba
lusenta tòrnan far viure sens crenta
l’istòria de mai de mila ans de
nòstra tèrra de pacans ». Apuèi,
plan segur, i a de tèxtes de Bodon,
de Marcèla Delpastre e de plan
d’autres. E tanben de cançons,
perqué coma ditz Nadau :
Mon volontariat :
Andrea Cheguettine-Ochea
Wissem Saidi
e a l’organizacion de platèus
d’enregistrament ràdio en exterior.
Aquò li permetèt de descubrir de
novèls logicials, equipaments tecnics.
Dins un ambient pro agradiu e una
còla dinamica, nòstres dos volontaris
an pogut trabalhar en autonomia,
far de proposicions mas tanben
collaborar ambe los permanents de
l’associacion e aprene plan de causas
dins aqueste mitan professional
particular.
Per Wissem, aquela experiéncia, li
confirmèt que lo son es la seuna
passion e vòl contunhar dins aquel
sens, va cercar de trabalh coma
tecnician son. Per Andrea li agradariá
de trabalhar dins la comunicacion o
de tornar viatjar.
Pendent lor volontariat, an seguit
una formacion cap a la lenga e son
d’acòrdi de dire qu’es plasent de
parlar una lenga diferenta al trabalh.
Cathy Lacroix
« lo mauvíver de tot dia, e lo tristèr
e lo despieit, còp sec lo huec que’us
cambia en mila estelas capvath
la nueit ».
Descobrissètz a travèrs los tèxtes
una tradicion que contunha d’alucar
de fuòcs cada annada pertot
en Occitània !
Centre Occitan Rochegude
Se l’exposicion vos interèssa,
contactatz lo Centre Cultural Occitan
de l’Albigés :
28 Rue Rochegude 81000 ALBI
05 63 46 21 43
centre-occitan-rochegude@orange.fr
www.centre-occitan-rochegude.org
6 – Lo Diari Lo Diari – 7

Dorsièr
MEMÒRIA
EN PARTATGE
Tesaurs tà l'aviéner
Au 1 èr de junh, l’associacion bigordana Pirèna Immatèria que publiquè lo dusau volume de
Memòria en partatge, un libe-disc bilingüe de 19 cantas e 7 tèxtes poetics, collectats au
près de la familha Porte-Labit-Crampe, aulhèrs-cantaires de Gedra en Bigòrra, tot pròche
de Gavarnia. Lo permèr numèro, pareishut en deceme de 2014, que presentèva dejà ua
seleccion de cants collectats en Bigòrra peu professor Xavier Ravier enter 1956 e 1962.
Gessits d’un paisatge sonòr unic, aqueths dus volumes que constitueishen tesaurs d’oralitat
inestimables. Pascal Caumont, cantaire e professor au conservatòri de Tarba, responsable de
la publicacion, que’ns liura la genèsi e los enjòcs d’aqueras parucions.
Pirèna Immatèria
L’associacion Pirèna Immatèria,
apitada en 2010, qu’a per tòca
de har víver la canta tradicionau,
notadament mercés a la produccion
de supòrts sonòrs. Los cantaires de
Vox Bigerri (dont Pascal Caumont),
las cantairas de Daunas de Còr, o
enqüèra l’autor Joan-Loís Lavit que’n
son membres ahuecats. Com punt
de partença, que i a lo constat de
l’abséncia d’edicion de collectatge
de cantas en Bigòrra. Quin e’s pòt,
dab un territòri ric de cantaires, au
repertòri vitèc e abondós ? Memòria
en partatge que’n planta las hicas,
en ua edicion bilingüa de las bròias.
L’introduccion hòrt documentada
que sensibiliza lo lector-auditor aus
contèxte e enjòc de la collècta, en
descríver dab tendressa aqueths
cantaires de tot dia. Qu’entram en ua
escota esmavuda d’aqueths tesaurs.
Tesaurs sonòrs
Lo permèr volume que potza preu
hons collectat per Xavier Ravier,
cercaire e professor. En las annadas
50, a l’atge de 25 ans, qu’entrà
com estudiant en l’equipa deu
Jean Séguy (1914-1973), lingüista e
professor a l’Universitat de Tolosa-
Miralh. Aqueth gran universitari que
lançà ua seria d’enquistas sonòras
suu terrenh, tà collectar de qué
constituir lo famós Atlàs linguistic e
etnografic de la Gasconha1. Originari
de Labatut-Ribèra a la termièra de
Gèrs, lo joen Xavier Ravier qu’arribà
donc en Bigòrra en 1956. Que pojà
preus vilatges, qu’estó arcuelhut
hens las maisons, micro a la man. En
aqueth contèxte, que començà las
soas recèrcas suus mites pirenencs,
tau com Milharís e la legenda de
l’arribada de las permèras nèus per las
Pireneas. Que’n profieità tanben entà
har cantar las personas ressorças, e
mià atau ua collècta parallèla cap a
la canta tradicionau. En tot saber que
lo monde collectat e estón vaduts
enter 1875 e 1905, qu’avem aquiu
testimònis d’un aute sègle, dab ua
immersion en un contèxte societau
qui ei adara complit. Lo dusau
volume Memòria en partatge suu
Simon Crampe e la soa familha, que
resulta d’ua seleccion enter aqueth
hons deu Xavier Ravier numerizat,
enregistraments mei recents deu
Pascal Caumont, o bandas hornidas
per aquera familha de cantaires. Que
s’i audeish a tres generacions, dab
un repertòri inedit e originau, en
ua lenga ancorada en país Tòi. Que
i arretrobam los articles « eth » e
« era » de la montanha, los feminins
pluraus en « -es », o enqüèra las
1 - editat peu CNRS en sheis volumes,
enter 1954 e 1973
fòrmas bracas monosillabicas de
quauques vèrbes : « aver » qui vad
« èr », « véger » qui vad « vér »... eca.
Ua lenga corporau
Aqueths testimònis que pòrtan
las marcas d’ua lenga anciana, qui
adara s’enten fòrt mensh en las bocas
joenas o neò-locutoras. Lo biaish de
bronir la « r », de har soar la « l » o
la « d » en la ganurra, qu’an ua auta
sabor. Aqueth engatjament deu còs
que s’arretròba solide en la canta.
Que n’ei ua constituenta màger, dab
ua incidéncia dirècta suu riquèr deu
son, de las armonicas, pr’amor deus
resonators corporaus mobilizats.
Entau Pascal Caumont, que hè
partida de « l’identitat sonòra » : «
Que’m sovengui deu mié gran-pair
qui parlava tanben ua lenga hòrt
dens la garganta, mes corporau.
Quan hèm passar aquesta mena
de votz en un espectrograma, que
vegem que lo son ei ric, cargat de
resonància. Mentre d’aver ua votz
mes modèrna, mes urbana, qu’ei
mes netejat, mes filtrat. » Que hè
lo comparar dab la cosina : « arrés
ne voleré pas d’un gost formatat,
industriau, normalizat. Tot parièr
entau son, las sabors enrasigadas
que son de bon guerdar ».
Lo Diari – 9

Dorsièr
Dorsièr
« La lenga musicau mairau »
Publicacions atau que desvolopan
l’accès aus hons sonòrs, qui vaden
fondamentaus entà l’aprentissatge
musicau o lingüistic. Los tèxtes que’s
hèn testimònis d’un tròç de vita,
pintraires d’un paisatge, d’un saberhar.
La familha aquesta qu’a la canta
per mejan d’expression. Que pòden
descríver en cançons lo paisatge o las
condicions rudas deu tribalh d’aulhèr.
« Eths que son en trin de’s hargar
cançons tostemps, que sembla que
lo broquet ei prèst a s’aubrir a tot
moment. Que i a cantas de qui
coneishen tots, que son capables
de las cantar atau au canton de la
taula, de s’inventar coplets. Qu’ei ua
vertadèra tradicion familiau » çò nòta
lo Pascal Caumont. Qu’an un estile
de composicion, ua vertadèra lenga
musicau mairau qui’s dessenha. Mes
se los Porte-Labit-Crampe ne son
pas los mei inventius entau ritme,
un auta familha 30 km mei ençà
que’s cargarà de compausar partidas
ritmicas mei originaus. Las cançons e
adobs que’s passejan e hargan atau
un repertòri mei ric. « Au revèrs de çò
que disen personas, que cau cercar
la version originau entà trobar la
version mes pregonda, au contra.
Quan passa d’ua boca a l’auta, que
vad mes rica. » Lo repertòri qu’ei
d’ua grana diversitat de tematicas :
dab cantas d’amor, bucolicas, cantas
entà arríder, parodias deu sacrat,
imitacions de bèstias, o enqüèra los
mites e legendas arcaïcas pirenencs.
La libertat de composicion b’ei grana,
e shens nat complèxe.
Monodia o polifonia ?
La canta pirenenca qu’ei fòrt
coneishuda entà la polifonia.
Mes aquiu que trobaratz sonque
enregistraments d’ua sola persona,
o duas en question-responsa o sus
la medisha linha melodica. N’i a pas
qu’ua sola cançon cantada a duas
votz : « Salut Campvielh », interpretada
per Simon Crampe e Carlo Kustre-
Crampe. Quin ei possible, d’aver ua
tradicion tan hòrta de cant polifonic
en Bigòrra e de non pas aver nat
enregistrament atau sus aqueths
supòrts ? Lo Pascal Caumont que
ns’ac explica per duas rasons. Dejà,
que cantèvan fòrt chic en polifonia
en lo parçan de Gedra. Mes la rason
màger qu’ei tecnica e contextuau. Las
enquistas en las annadas 50 que’s
hesèvan dab un sol micro, e lo Xavier
Ravier que s’adreçèva a ua persona.
Que profieitèva d’aver un informator
tà la lenga, tà dar seguida sus la
canta. Que sabem que s’i cantèvan
en polifonia « en cabaret », en las
tavèrnas o los bistròts, autanplan
en lo país Toí com en las Baronias.
« Aquiu que i avè mantuns tipes,
un que començava de cantar tot
sol, e los autes que s’apielavan tot
seguit, e que cantavan en polifonia.
Mes n’avèn pas encòra tròp l’idea
d’enregistrar la polifonia ad aquesta
epòca » ce’ns precisa lo Pascal.
Collècta e transmission
L’enjòc d’aqueras parucions qu’ei lo
de la transmission : auherir mascadura
aus qui an hami de’s constituir
ua « lenga mairau musicau » e de
s’immergir en aqueth banh. Los
formators en canta tradicionau que
s’emparan suus collectatges entà
neurir la creacion presenta, e muishar
aus aprenents a ahuecats que las
faiçons de cantar e son multiplas.
Aqueths vielhs collectats, per tant
que siin cantaires e cantairas de tot
dia e non-professionaus, qu’an ua
mestreja vocau de las granas. Entad
ac reconéisher, que’s cau des.har deus
formatatges sonòrs, tornar trobar
un curiosèr e ua finessa d’escota,
identificar las particularitats deu
son, deus temperaments musicaus,
e lo riquèr de la lenga cantada. Aquò
qu’ei enqüèra mélher de s’i atacar de
d’òra, tau com ac precisa lo Pascal
Caumont : « los mei joens, tanlèu
que’us preni en cors a partir de 6
o 7 ans, que comenci a hèr briòlas,
a’us hèr enténer petitas causas de
temperament, sense tròp insistir,
sense nomenar causas. Mes sonque
atau de sentir, de s’amusar dab
aquesta faiçon de hèr dab la votz, de
timbrar, d’engatjar lo còs. » Aqueths
archius que son utís entà emprenhà’s,
entà poder trobar ua cèrta libertat
en la practica de la canta, que sii
en lo timbre, las ornamentacions,
las armonias, los adobs, o lo hèit
de’s cambiar las paraulas e d’ajustar
d’autes coplets. Que s’ac hesèvan
atau, los cantaires d’auts còps, en ua
practica de tot dia. Qu’ei la libertat
aquera qui ei de bon apoderà’s.
Las parucions a viéner
Lo permèr volume qu’ei lo resumit
d’un quinzenat d’òras de bandas
magneticas deu Xavier Ravier. Pirèna
Immatèria que preved de sortir au
mensh quate volumes atau, d’apitar
ua colleccion, d’alandar au paisatge
sonòr de Gasconha : en Comenge, en
Armanhac, en las Lanas o en Biarn...
E que i a de qué téisher. Tesaurs,
que n’i a. En los projèctes a viéner,
que s’i parla tanben de l’edicion de
la conferéncia de l’istorian geografe
Gilbert Peiròt, Geografia cantada
en Bigòrra. La version conferéncia
cantada qu’estó presentada au
hestau Tarba en Canta au mes de
junh passat, dab tres joens cantaires,
estudiants deu conservatòri de Tarba,
qui interpretèn la cançon de Milharís
o enqüèra la famosa Cançon de
Grangèr. Duas cantas a tornar trobar
hens lo permèr volume de « Memòria
en partatge ».
PASCAL
CAUMONT
Passaire e cantaire contrabandèr
Professor e coordonator deu departament de l’Oralitat deu
Conservatòri de Tarba, Pascal Caumont que gavida tanben lo còr
Vox Bigerri, e assegura la direccion artistica deu hestau de polifonia
Tarba en Canta. Dab l’associacion Pirèna Imatèria, que dirigí la
parucion de dus volumes Memòria en partatge. Hòrt estacat a
l’oralitat e a la lenga occitana, que’s delecta d’observar e de neurir
los ligams teishuts mercés a la musica populara.
Gessit d’ua familha de musicaires
populars de l’Armanhac, originari de
Miranda d’un costat e de la Ribèra Baisha
de l’aute, que comptabiliza en la soa
familha mei de trenta-cinc musicians.
Tocaires de bals o de bandàs en passacarrèra,
que son en ua foncion hestiu e
sociau de la musica. « Jo que soi estat
format atau, en jogar trompeta e en
cantar au hons deu bus un chic n’importa
qué, en polifonia sauvatja ». Quan decidí
de se’n har lo mestièr, que se n’anà
estudiar la musica au conservatòri a
Tolosa. « Au cap d’un moment, que’m
didèi que n’èra pas la sola musica de qui
aimavi. Qu’aimi la musica en societat,
on lo monde e s’amassa ». Atau que’s
tornà virar de cap tà la musica e la canta
tradicionaus. Tà çò de la lenga, que parlà
occitan entiò l’atge de 7 ans dab lo granpair.
Que s’i tornà au moment quan passà
lo bac au licèu a Tolosa, justament dab un
professor d’occitan de Miranda :
« Que parlava coma calèva ! (arríders)
A partir d’aquí, que’m tornèi interessar
a la lenga. »
quan èra joena. » Enter 2005 e 2010,
lo Conservatòri occitan que’u passà
comanda tà ua seria d’enquistas. Adara
que segueish entà Pirèna Imatèria : « que
tieni a guardar aquera practica deu
collectatge, qu’ei genhèc d’encontrar lo
monde. N’ei pas sonque lo repertòri qui
ei interessant, qu’ei la faiçon : quin van
pausar la votz, obrir lo son, frasar, hèr
briòlas... Qu’ei açò qui’m passiona. »
De banhà’s en aqueth contèxte pirenenc,
qu’esfaça las termièras administrativas
e hè brocar las relacions hòrtas, qui an
existit de tostemps a jamei, d’ua part
e de l’auta de las montanhas. « Que
vedi los Pirenèus com un maine dab ua
continuitat deu Bascoat a la Catalonha.
Que i a ua mena de civilizacion dab ua
grana diversitat, on ei interessant de
véger tot çò qui ns’assembla. Qu’avi ajòus
qui èran contrabandèrs, enter Catalonha
e Gasconha. Que m’agrada a còps de
díser cap a la canta tradicionau : qu’ei mei
interessant d’estar contrabandèrs que
non pas guardas-termièra. Pr’amor que’s
neurish d’un costat a l’aute. »
Que’s hesó los permèrs collectatges
Passaire de memòria e de la canta
quan passèva lo diplòma de professor :
tradicionau, lo Pascal Caumont
en Gasconha, en Catalonha, en Italia, en
que’s hè a còps contrabandèr de las
Espanha.... o en çò de la soa companha
esteticas musicaus, dab notadament la
A seguir sus :
Anna Enjalbert, sortida d’ua familha
collaboracion de Vox Bigerri e Jim Black, voxbigerri.com
de cantaires de Roergue. « Qu’èi
batedor jazz american.
Caroline Dufau
tanben collectat la mia gran-mair de
qui avè dançat e cantat lo rondèu
Caroline Dufau
10 – Lo Diari Lo Diari – 11

Dorsièr
CANTÈRA
espaci entà la canta populara
ARREDALH
L’arredalh, es lo reviure, l’èrba que tòrna créisser dins un
camp aprèp la primièra dalhada, l’èrba que tòrna nàisser,
l’èrba nòva… 1
Dorsièr
En occitan, aver la « cantèra » que nomenta ua set inextinguibla de cantar,
e mei precisament de har soar cantas tradicionaus en polifonia, enter
cantaires ahuecats. Se los hestaus de jazz o de musica tradicionau qu’an lo
bœuf instrumentau com practica off, las hèstas en Biarn, Bigòrra e mei enlà,
qu’an la cantèra. Ua faiçon de las bròias de tornar botar la lenga cantada en
l’espaci public, e d’ac religar a moments de hèsta hargats collectivament,
totas generacions mescladas. Ajustar la soa votz pròpia au grop, entrar en
vibracion los uns dab los autes, tribalhar l’escota... tot un programa.
Que pòt gessir d’un estanquet,
d’un taulèr o d’ua taulada, shens
previéner. Sovent en fin de repaish,
o a l’aperitiu. Mes que’s pòt tanben
qui agi moments programats entad
aquò har. Mei anar mei, la cantèra
que s’organiza. Qu’ei mauaisit de
trobar un endret hestiu on l’espaci
sonòr ei pro neutre, shens viravira,
discòmobila o gròs empont
de hestassa qui impausin los sons
decibèls. L’espontaneïtat e la hami
de cantar que s’amainatjan. Quiòc,
la cantèra, que’s programa ! Los
cantaires qu’an besonh de béver
un còp, pausar lo cobde, botà’s
en aròu, e har anars-tornars d’un
gropet a l’aute. Que vad un rituau,
dab los sons còdis e rendetzve.
Lo qui ei vienut en quista de
vibracions que’s vien desassedar.
Tà que lo mei de monde possible
e posqui participar, que cau lançar
cançons coneishudas de tots.
Lhèu lo repertòri que s’uniformisa
d’ua hèsta a l’auta, dab cantas de
mòda. Qué que’n sii, aquera set de
frequéncias collectivas que torna
botar la lenga en contèxtes gaujós
e hestius.
Quadernets de cants, huelhas
volantas, karaoke... Mantuns
supòrts que son editats dab
paraulas escriutas en occitan
o en francés, per associacions,
organizators, talhèrs o estagis de
cant. Atau, l’escriut que vien au
secors de l’oralitat. Que permet
au monde ahamiat de seguir las
paraulas e de’s lançar en lo son.
Atau que religam suu moment
lo son e lo mot, la fonetica e lo
simbèu. Fòrt de talhèrs de canta
tradicionau occitana que graseishen
atau d’explorar las variantas
dialectaus, e de pagerar atau lo
riquèr lingüistic de la lenga nosta.
Los discs deus grops de cantairea-s
de Gasconha que constituan
un relais tà l’immersion e la
difusion d’aqueths repertòris. Tà
l’enregistrament, ua tendéncia
que punteja dempuish quauquas
annadas : los grops que daishan
glèisas e abadias, entà causir
ambients mei pagans, mei
populars, a l’imatge deu repertòri
de qui an causit d’interpretar. Vox
Bigerri que causishó, entau 10
ans deu grop, de mercar lo còp
en realizar dab Piget ua seria de
dètz videos musicau. Los cantaires
que son estats filmats en lòcs
emblematics de la cultura occitana
e de la vita vitanta, en presa de
son dirècta. Que ns’amia au mei
pròche d’on e’s basteish lo son.
Lo clip de « Alentorn de la taula »,
que s’acaba au Celtic Pub, lo bar
« cantèra-friendly » de Tarba,
dab un cinquantenat de cantaires
lambda, qui basteishen eths tanben
lo son. Un bròi omenatge ad
aqueras cantèras, bohadas frescas
de partatge e d’emocion collectiva.
Caroline Dufau
Arredalh es lo nom del grop de
Matèu Bares e de Wilfied Abo
dins la val de Luishon qu’existís
dempuèi 2012. De musica a dançar,
de musica a escotar, a mièg camin
entre lo fòlc e lo trad. Matèu
rescontrèt Michel Maffrand (Nadau)
a l’atge de 9 ans e es el que li
balhèt lo vam de la musica. La lenga
l’a apresa a l’ostal amels (amb’ls)
grands. Wilfried Abo a començat
la musica per la trompeta dins un
grop de museta puèi après aver
fach de cant liric al conservatòri,
ven d’acabar lo diplòma d’estudi
musical a Tarba ame (amb) Pascal
Caumont. La lenga l’a apresa en
escotar Nadau.
Parlar de la montanha, contar la
vida de las gents, rire amel (amb’l)
public, es aquò que lor balha vam.
Totes dos empastats de las cançons
de Nadau an représ lo concèpte :
d’en primièr vos racontan en
francés puèi vos fan la cançon
en òc : Lo combò eiretatge fòlc
e instruments trads fonciona.
Matèu comença per l’aire, li rebala
en tèsta, vira arrevira dins son cap
e un còp plan arrancat, comença
de trapar las paraulas. Presentacion
a Wilfried de la darrièra trobada
e paf ! Lo novèl tuba es tot prèst
per èsser arrengat. «Bon que
hicam un shinhau de polifonia,
que seré beròi non ? Tiò ! Un pauc
d’acordeon, un tonton, la flabuta, la
bodega, la guitarra, la boha, lo fifre,
lo clarin, i sèm».
1 - presentacion del grop sul sit d’Arredalh
Matèu e Wilfried son los
especialistas de l’arredalh, an
participat a la relança de sèt fèstas
localas amel (amb’l) grop, an fach
lo 1 èr bal gascon dins 23 vilatges
e dins lo vilatge de Wilfried, fasiá
almens 90 ans que i aviá pas pus
de fèsta ! L’important per aquestes
dos musicians es la trasmission, e
se son fixats per objectiu de tornar
donar vam a la practica musicala
en Comenge e en particular al cant
tradicional. Per tant la musica es
pas lor mestièr, Matèu es regent
d’occitan en escòla bilingua e
Wilfried es capitani de pompièrs
professionals...
Se demoratz luènh d’aquelas
montanhas que tan nautas son,
cap d’estrès ! Son a enregistrar lor
primièr album autoprodusit que
sortirà per la davalada de 2017, de
composicions en gascon de Matèu
e Wilfried, istòrias cantadas e tròces
de vida montanhòlas a dançar.
Manon Serres
En esperar, vos daissam ame (amb) lor sit :
http://arredalh.wixsite.com/groupe
12 – Lo Diari Lo Diari – 13

Critica Literària
ENTÀ COMANDAR …
Coma un aubràs
estrifat per
l’auristre / Leberon
Roland Pecout
Après le premier album Lo Virolet auto-produit en 2013 (écoulé à 900
exemplaires… le tout en auto-distribution) et une tournée qui amenèrent nos
quatre gascons de Rodez jusqu’au Portugal (!), l’heure fut venue de revenir
en studio pour concevoir un deuxième opus ... 2017 est donc l’année du
Calhavari ! (Charivari ! En gascon), second album de Papà Gahús, qui reste
dans la veine du rock ethnique, mêlant riffs de guitares et voix de personnes
issus de l’opération de collectage du patrimoine oral menée sur le territoire
pyrénéen ; Et quand on parle ici de sampling de voix, on ne parle pas de
saupoudrage esthétique : les voix choisies des personnes ressources font
partie intégrante de la démarche artistique de Papà Gahús. Mieux, elles
sont les fondements de « l’esprit Gahús ».
Calhavari ! marque donc le retour des artisans du rock bigourdan, plus que
jamais motivés à envoyer du bois … quitte à couper des scènes en deux.
Merci de nous soutenir en achetant ce disque !
Mercia de'ns sosténguer en tot crompar aqueste cap d'òbra !
papagahus.com
Roland Pécout dintrèt en literatura
en trevant leis espandis largs deis
Orients, nos dobriguèt lei pòrtas dau
levant e faguèt bufar un vent novèu
sus lei letras d’òc, dins leis annadas
setantas, amb son racònte de viatge :
Portulan, camins dau levant (dos
volumes, recentament reeditat en
un volume per vent terral). Après son
dire de viatjaire, d’escrivan nomada
que saup escotar lo monde e tornar
de luenh per mielhs saborejar lo país :
tot èra cambiat, tot èra de tornar
escriure, de tornar inventar. Dins
una lenga d’òc rica e carnala, Roland
Pécout saupèt nos faire sentir la
libertat despolhada, franca e sensuala
d’un Afganistan ara vengut un teatre
de guèrras infinidas. Sa lenga de
poesia quitèt plus de la trabalhar, de
l’afinar, dins una seria de romans e de
recuelhs de poèmas, dins d’articles,
d’assais, de reflexions sus lo viatge, la
musica, Mistral, lei Toaregs, Van Gogh
e tant d’autres subjèctes divèrses.
Dempuèi Mastrabelè, paregut ais
edicions Jorn en 1999, esperaviam,
coma de fontaniers en cèrca d’aiga
secreta, un autre recuelh poetic : es
ara causa facha amb aquèu polit
libre quadri-lenga (occitan-francésitalian-anglés).
L’autor, acostumat ai vèrs liures,
se dona aquí un ritme regulier amb
d’octosillabas que fan dançar la lenga
e de rimas crosadas plenas de musica.
L’encastre, classic donc, nos estona e
nos atriva coma un fiu d’Ariana que
volèm seguir au laberint dei paraulas.
Autre encastre, autra unitat : aquela
dau luec, d’una geografia precisa
qu’es aquela de Leberon, la montanha
provençala. Siam dins lei beutats
escalustradas d’un sèrre de cauquier
que faguèt pantaiar mai d’un poèta…
coma René Char d’alhors invocat dins
lo tèxte. Mai parlar de Leberon es
parlar dau monde, varalhar dins lei
combas es començar un viatge mai
lòng : atraversar lo temps prigond
de l’Istòria. Çò que nos pivèla dins
l’òbra de Pécout es bensai aquesta
espessor de l’escritura : la complexitat
dau monde, la pluralitat dei mondes,
la fòrça dei pòples e de seis istòrias,
sovent duras, ressònan dins lo tèxte,
de lònga. Caminar dins leis environas
d’Opeda o de Merindòu es, per
exemple, subran tombar au còr
dau chaple dei Vaudès que sembla,
estranhament, ai mortalatges de
Siria actuala. La poesia es ansin un
agach lucide, un biais de legir lo
païsatge dins sa totalitat, de dintrar
dins lo païsatge coma se dintra
dins un tablèu d’artista per i seguir
lei mila sentiers de l’umanitat. Leis
« esclargiments » qu’acompanhan lei
poèmas nos permèton justament de
sentir tota la riquessa dei referéncias.
Lo Leberon de Pécout es un luec
sensa confinha que concentra
totei leis alhors explorats, es una
immensitat pichòta per s’anar perdre,
i abandonar son « egò » dau biais
dei mistics tibetans… Un Leberon
ben luenh deis embarraments
provinciaus, una tèrra liura e una
lenga d’òc, viva, rebèla e solara que
tròba sei ressons, sei continuacions
dins leis autrei lengas dei reviradas,
qu’elei tanben, dobrisson a son torn
lei mila pòrtas dau monde.
Silvan Chabaud
Coma un aubràs estrifat per
l’auristre / Leberon
Roland Pecout
Edicions Tròba Vox
82 p. / 16 x 22.5
15.00€
Lo Diari – 15

Libe Joens
D'escart e de talvera
La filha que charra amb la mar
Lo dròlle amb lo canh que parla
Aquí doas istorietas que se pòdon
legir caduna de son costat. Dos
enfants que vivon a cada cap de
la planeta ; dos enfants que la
mar dessepara, e que la mar farà
rescontrar.
D’un costat, trapam una dròlla,
esconduda dins una remesa,
qu’espèra un batèu amb sa
familha per traversar la mar grana
e escapar a las atrocitats de la
guèrra.
De l’autre costat, un dròlle, un pauc
solitari se passeja sus la plaja amb
son canh en tot esperant la represa
de l’escòla…
L’una parla a aquela mar tant
granda per se rassegurar ; l’autre
parla amb son canh.
Las doas istorietas s’entremesclan
lo jorn que Loïc, del temps
d’una passejada, tròba la bèla
Oyanà endormida sus la plaja.
Ne vei pas, d’en primièr que la
cabeladura fòrça negra e fòrça
longa que l’emmantèla tota, una
cabeladura coma n’aviá pas jamai
vista. Segurament que foguèt la
naufragada d’un tarrible auvari,
coma s’o pensan sos paires.
Aquelas istòrias entremescladas
nos contan lo polit rescontre entre
dos enfants, doas culturas, doas
lengas… L’istòria d’una amistat que
supèra las diferéncias e las leis d’un
monde que vira.
Un biais d’abordar amb los pichons
a comptar de 9 ans, tot en doçor
e en poesia, una tematica d’una
revoltanta actualitat.
Lili Pinçon
Claudine Galea
revirada en lengadocian :
Roland Pécout
revirada en gascon :
Sèrgi Javaloyès
Canopé Éditions
Libre de 56 p.
+ CD audiò
Prètz : 6,50€
Extrach :
« Oyanà agacha la mar tota doça, blava, tranquilla.
Siás dangierosa ? ela demanda.
Qu’ei un luxe era poesia, qu’ei
un luxe era letradura, qu’ac pensi,
mes un luxe accessible, que nos
podem dar s’ac volem. De pan e
de ròsas qu’avem besonh, ç’a dit
eth poèta, de luxe doncas autant
coma deth alimentari. Un « bon
sens » pegòt que deisharia créser
eth contrari : « ce n’est pas avec
du Verlaine qu’on fait marcher
les locomotives ! », ça nos getava
un professor de fisica gelós deth
de letras… Aqueth utilitarisme
que nos emposoa era vida, que
nos fè passar a costat de causas
que balharian gost, shuc, sens a
d’auguas oras.
Era Bigòrra qu’ei tèrra de poesia
autanplan coma u’auta, mes que
n’ac sabem o n’ac volem saber.
Plan solitaris que passan era sièva
eternitat eths bustes de Jules
Laforgue en parc Massey o de
Miquèu de Camelat ena plaçòta
d’Arrens en Lavedan, pòc de
monde que s’avisan deras placas
que bremban eth sovier de Filadèlfa
deth costat deths Tèrmes de
ITINERARIS
DE LUXE
Banhèras, o de Théophile Gautier
en còr de Tarba... O alavetz qu’ei
ua coneishença toristica leugèra,
sense sustot anar véser ena òbra
d’aqueths venerables : sacrats que
son, n’i toquem pas! Urosament
que i a licèus e associacions enà
entretier era halha pr’aquò, e
tanplan evocar eths autes escrivans
pòc o mens d’ací : Tristan Derême,
Lautréamont, Francis Jammes
(nascut a Tournay), Simin Palay, enà
parlar sonque deths dispareishuts…
Vertat que d’auguns an dus còps
tòrt : en prumèr d’èster escrivans,
en segond d’aver escrivut en
gascon ! Qu’ei atau que podetz
passar en un vilatge armanhaqués
on neishoc e on se moric un poèta
gascon deths grans sense que
deguns ac sàpia, a duas o tres
excepcions benlèu : que citi ací ena
sièva grafia Gondrin, patria d’André
Pic (Andriu), 1910-1958, dont vos
dèishi admirar se voletz aqueth
portau que quilhèc ath sièu
petit país.
GOUNDRI
Per Goundri qu’an û coumbent :
L’aure
soule y espouse lou bent,
taure
qui tume las grans parets.
Amne
mie, ès gnaute coumbent,
chets
psaume ?
Transposat en francés :
GONDRIN
Vers Gondrin ils ont un couvent
la brise
seule y épouse le vent,
taureau
qui heurte les grands murs.
Âme
mienne, y a-t-il un autre couvent,
sans
psaume ?
Tarba, Gèrda, Banhèras, Arrens,
Gondrin, de que passejà’s, en un
itinerari de luxe !
Miquèu Pujol
Disián tanben aquò dels cavals, mas los cavals m’escampèron pas
jamai pel sòl. Quand èri a galaupar, los sèrres se jonhián amb lo cèl.
I aviá pas ges de confinha. Èra ufanós. Tal coma siás tu. »
16 – Lo Diari Lo Diari – 17

Rescontre
ENTREVISTA
AURELIA
LASSAQUE
Aurelia Lassaque, poèta en occitan e en francés, sortís
son tresen recuèlh poetic « En quête d’un visage » a las
edicions Bruno Doucey, e nos parla de son percors, de
son rapòrt a la lenga d’òc e a la creacion literària.
Aurelia Lassaque, vòstre darrièr
recuèlh repren la tematica antica
d’Ulisses, vòstra Odissèa dins la
lenga occitana justament, coma
comencèt ?
Mon Odissèa… es simple, comencèt
dins Òlt, dins mon vilatge d’enfança
a Sant Martin lo Redon. I ai totjorn
ausit parlar de la lenga e quitament
parlar la lenga. Mas tot venguèt a
l’atge de 12 o 13 ans quand mon paire
decidiguèt d’ensenhar l’occitan al
licèu ont èra professor de letras e se
metèt a nos trasmetre la lenga, a mon
fraire e a ieu. Cada estiu, fasiam de
corses d’occitan, aviam un quasernet
per notar las paraulas, trabalhàvem,
un pauc coma amb de devers d’estiu !
Èra a l’encòp familial e escolar.
La « lenga de l’estiu » ? Una lenga
de libertat ?
Òc, aviái jamai vistas las causas aital,
mas perqué pas. Èra justament tanben
ligat a las vacanças que passàvem
al país catar (coma dison dins los
desplegants toristics). Eilà, se vendián
de pega-solets « crotz occitana », i
aviá tota una mitologia, una mena
de confusion qu’alimentava un sòmi.
En tot cas, comencèri d’entrar dins
l’occitan, de ne far un monde meu.
Es un viatge que vos menèt
tanben a la poesia ?
Descobriguèri la literatura occitana
en classa de prepa, a Tolosa, ont aguèri
l’astre d’aver un professor d’occitan
sonque per ieu ! Faguèri tanben las
escòlas d’estiu e aquí n’aprofiechèri
© Maxime Morin
per aprigondir ma lenga. Mas per çò
qu’es de ma venguda a la poesia, se
faguèt per accident. Un amic anglés
me demandèt de participar a un
concors poetic en lengas romanicas
a Bath als Reialmes Units. Mandèri
un poèma en occitan… sensa tròp
saupre… Ganhèri lo prètz e trobèri un
plaser grand dins l’escritura. Foguèt
la començança.
E vòstras influéncias literàrias
justament, ne podètz parlar un
pauc ?
Foguèri pivelada per la poesia de
Marcela Delpastre. Mas es un autor
grèc, Yánnis Rítsos que me marquèt
lo mai. Comprenguèri çò qu’èra la
poesia contemporanèa e quitèri plus
de m’i interessar.
Puèi arribèt vòstre primièr
recuèlh, Cinquena Sason (Letras
d’Òc)…
Òc, un recuèlh tot en occitan, que
ma lenga de poesia, primièr, foguèt
l’occitan. Après, me soi pausada la
question de la compreneson per los
non-occitanofònes, de la difusion mai
larga de mos tèxtes. Alara, de segur
assagèri de revirar en francés. Mas
èra fòrça marrit, foncionava pas. Es
aquí que desvolopèri un procediment
d’escritura bilingüa, un trabalh dins
las doas lengas, tre la creacion. Es a
dire que comenci d’escriure un vèrs
en occitan puèi rapidament fau la
version francesa, puèi tòrni a la version
occitana e fau de cambiaments…
d’aquel anar retorn, d’aquel dialòg
nais lo poèma. Un poèma en doas
versions originalas.
Participatz tanben a de « libres
d’artistas », nos podètz presentar
aquel trabalh, un pauc diferent de
las publicacions classicas ?
Los libres d’artistas son d’escambis
amb de pintres, de creators e son
mai que mai d’istòrias d’amistat. Lo
primièr que faguèri èra amb Robert
Lobet de las Éditions La Margeride,
es amb el d’alhors que faguèri lo libre
Ombras de luna, en 2013. Ai totjorn
considerada la poesia en dialòg amb
las arts en general, m’agrada fòrça lo
trabalh de Cocteau per exemple, sas
gravaduras, sos dessenhs… Ieu, escrivi
lentament, alara de far de rescontres
e de trabalhar amb d’autras personas,
aquò me motiva e me fa avançar.
Lo dialòg amb las arts, lo fasètz
dins las legidas publicas, los
escambis amb de musicians, la
mesa en votz de la poesia ?
Òc plan segur. Ai costuma de dire
que passi mai de temps a dire mos
tèxtes qu’a los escriure ! Mon idèa
es vertadièrament de tornar trobar la
votz, de dire, quitament de cantar de
còps los tèxtes. Soi sovent convidada
dins de festenals, i vau per far clantir
las paraulas, far entendre los poèmas.
Aquò me dona la possibilitat de
viatjar, de barrutlar dins Euròpa tota
e dins lo mond entièr.
Consacratz vòstre temps a
l’escritura e a la poesia en general ?
Òc, mon temps i es consacrat, en
granda part. Faguèri una tèsi, acabada
en 2012 (es tanben d’escritura !) mas
senon siái totalament dins la poesia.
Aguèri la possibilitat per aquel darrièr
libre En quête d’un visage d’èstre
ajudada per una borsa d’escritura
del Centre Regional de las Letras de
l’anciana region Miègjorn-Pirenèus,
çò que me butèt e me motivèt plan,
economicament es un sosten que
permetèt de trabalhar mai d’aise.
Aquel libre, En quête d’un visage,
repren l’istòria sens atge d’Ulisses,
perqué aquela re-escritura d’una
raconte mitologic ?
Ai crescut dins los racontes
mitologics, mon paire me contava los
grands mites grècs quand èri pichòta.
Fa part de mon imaginari, de mon
enfança. Explorèri l’istòria d’Ulisses,
perqu’es un raconte qu’a mai de 2800
ans, que nos parla d’exili e qu’es
d’una actualitat, d’una universalitat
poderosa. Mas las escrituras multiplas
d’aquela istòria a travèrs lo temps an
mes la lutz sus Ulisses e an sovent
oblidat la femna : « Ela » dins mon
libre, la part femenina. Ieu bastiguèri
mon tèxt sus un dialòg, me donèri
un encastre, e volguèri tornar donar
tota sa plaça a « Ela », l’amorosa, la
votz poetica e profetica essenciala au
debanar de l’Istòria. Aquò se mescla
amb l’emplec de doas lengas, tot un
entrebescar que dona son ritme al
libre qu’es un grand poèma, escrich
coma un roman…
Silvan Chabaud
En quête d’un visage
Aurelia Lassaque
Editions Bruno Doucey - 2017
Pour que chantent
les salamandres
Aurelia Lassaque
Editions Bruno Doucey - 2013
18 – Lo Diari Lo Diari – 19

Clic & Scroll
BaRuLa.de
LO SITE CAMINEJAIRE CONTRIBUTIU EN ÒC
http://barula.de
Au tornar d’un estiu de passejadas, qu’avetz plenhat l’aparelh
de fòto de vielhas pèiras e paisatges esmiraglants, grifonhat
nòtas e mapas entà non pas desbrembar quin anar tiò
d’aqueste endret meravilhós, güeitat l’addicion deu mei bon
restaurant de l’isla dab lo nom d’aqueth plat fòrt gostós...
Abans que tot e ns’escapi per la desbondada de la rentrada, lo
site web participatiu barula.de qu’arcuelherà los vòstes sentits,
conselhs e racontes. Vacancèrs, viatjaires, passejaires de tota
traca, partatjatz las vòstas « barrutladas » en tot har créisher la
comunautat d’internautas viatjaires occitanofònes.
Un rendetz-ve sus la tela deus
« vagamonds deu mapamond »,
BaRuLa.de que combina ua mapa
interactiva, ficas descriptivas jornau
de bòrd, e espaci d’expression
comunautari tipe blòg. Cada
contribucion qu’esplinga un lòc
sus la mapa, balha ua categoria
segon l’epòca o segon la natura
deu punt d’interès, e religa aquò a
ua fica acompanhada de fòtos. Dab
un motor de recèrca per mot-clau,
per contributor, per regions, per
tipe, o au briu de publicacion de
las ficas, l’internauta que’s passeja
en Occitània e aulhors (Uruguai,
Creta, Belgica, Galícia, Turquia,
Argentina...)
De la croniqueta istorica
documentada a las fòtos
publicadas a la lèsta, cada
contributor qu’a lo son estile. Los
barrutlaires occitans avisats qu’an
un espiar diferent suus monuments,
de lor o d’aulhors. Ubèrt a totas
las contribucions, lo site BaRuLa
qu’a totun ua carta precisa : cada
autor qu’ei tienut responsable de
çò que publica, los perpaus qui
van a l’encontre de çò permetut
per la lei ne son pas acceptats. Las
fòtos cargadas suu site que deven
estar la proprietat de l’autor o aver
l’acòrd deu son proprietari. Los
imatges que deven respectar la
vita privada, e non pas muishar ad
arres de reconeisheder. Lo contenut
que deu estar personau, shens nat
interès comerciau. Un còp aqueths
punts pres en compte, que’ns
podem inscríver sus BaRuLa, causir
un chafre e vàder contributor.
Après quauquas ficas sosmetudas
a la relectura de l’administratormoderator,
lo contributor que
vad autor e que ved las soas ficas
publicadas.
En un, dus, tres, quate o cinc
corets, los barrutlaires que balhan
nòtas aus endrets visitats. Qu’ac
esplingan per temporada istorica :
preïstòria dab pèiras hitas o
espugas, epòca gallò-romana, Edat
Mejan dab castèth, edifici religiós,
cripta, barri istoric... per elements
naturaus : laca, parc naturau,
punt de vista, montanha, bòscs...
per construccion : arquitectura,
bastit industriau, classic, òbra
d’engenheria... o enqüèra per
musèu o eveniments ponctuaus.
Atau ua seleccion de quauques
endrets presentats sus BaRuLa,
dont las ficas e fòtos urbeishen
l’apetit de la barrutlada : la pèira
hita d’Ar Roch’hell en Bretanha,
au cap de la plaja de Lopereg en
lo pinhadar, sus la comuna de
Lokmaria-Kaer ; la glèisa ortodòxa
de Senta Sòfia a Istambol en
Turquia, testimòni esmiraglant
d’estratas istoricas e religiosas ;
las curiositats naturaus tau com la
calanca de Calalònga en lo ueitau
arrondiment de Marselha en
Provença, o las gòrjas de Kakueta
en Sola au País basco.
Caroline Dufau
NISSA
A l’Extrèm Orient d’Occitània i a
una ciutat, l’antica Nikaïa, o coma
l’escriu lo bluesman poèta Joan Luc
Sauvaigo i a : « montanhas dapertot,
valadas que s’espòrjon toti devèrs la
mar, devèrs la vila coma un còrs que
si profonda emb ai braç tenduts 1 ».
Es aquí que s’installèron d’Homo
Erectus, i a 400.000 ans, sus lo pendís
dau mont Boron au site actuau de
« Terra Amata » (vos conselham
la visita dau musèu eponima).
Lei foceans i venguèron crear un
comptador, una vila sòrre d’Antíbol,
de Marselha o mai luenh d’Agde.
L’endrech es requist : una baia au pè
deis Aups que cabussan dins la mar.
1 - Joan-Luc Sauvaigo, Faulas de Nissa
edicions Jorn.
Se vos arrestatz a l’imatge
toristic, veiretz ren que de retirats,
ren que d’ostalariás per ricàs, ren
que passatemps de borgés, de
consomators frenetics… ren que lo
tablèu costumier de la Còsta d’Azur,
rosigada de betum. Pasmens, amb
un pauc de curiositat, un pauc de
paciéncia, podretz bensai seguir la
ratapinhata (simbòl de Nissa la rebèla)
dins lei carrieras popularas d’una vila
tròp desconeguda e pasmens tant
fièra e sauvatja.
Nissa es avant tota causa una lenga,
la varianta « nissarda » de l’occitan,
es a dire una fòrma particulara de
la lenga d’òc que servèt de trachs
ancians (la prononciacion de la « a »
finala per exemple). Aquò s’explica mai
que mai per la situacion geografica
de Nissa mai tanben per son istòria,
son restacament fòrt recent a
França (1860), sa dobertura cap a
Itàlia, Mediterranèa… Es interessant
de notar lei semblanças ambé lo
montpelhierenc, autra vila occitana
longtemps virada devèrs Malhòrca
e non devèrs França.
Barrutlatges
LA (RE)BÈLA
Sens comptar leis influéncias
montanhòlas evidentas que lei
« gavòts » son just en dessús, dins
lei valadas que remontan enjusc’ai
cimas de Mercantor. Podriam dire
que Nissa, d’un cèrt biais, concentra
totei lei caracteristicas d’Occitània :
urbanizacion, dobertura maritima,
nautas cimas montanhardas e relarg
sauvatge. Se volètz ausir la lenga, vos
fau benlèu anar passejar dins la vila
vièlha : lo babazok en nissard (de
l’arabi, « la pòrta dau mercat »), onte
lei carrieras estrechas vos tendràn
a la sosta de la tofor estivenca.
L’arquitectura barròca i costeja leis
ostaus tipics mediterraneans, fòrt
nauts e dei façadas òcras. I podretz
tastar la famosa « sòca », una mena
de crespèu de farina de cese que
se manja sus plaça, a la lèsta, e ben
caud ! O encara l’originala « torta de
blea » (torta de bleda), un dessèrt
de pas mancar. Lei nissards pòrtan
d’alhors lo chafre de « caga-blea »,
tant son consomator d’aquèu liume !
Après lei descubèrtas gustativas,
la musica vendrà ambé lo blues de
Joan-Luc Sauvaigo, lo fòlc de Maurís,
lo ragga carnavalesc de Nux Vomica,
l’estransi de Djé Balèti… E perqué pas
de poesia, amb lei paraulas fèras
d’Alan Pelhon, lo teatre de Francis Gag,
e tant e tant de riquesas culturalas.
Lei riquesas de la vila dobla : Nissa
la bèla/ Nissa la rebèla. Coma tant
de ciutats occitanas, tot es question
de temps e d’agach, e subretot de
volontat per passar de l’autre latz.
L’autre latz, l’autra riba : aquela de
Palhon, lo riu de la vila, ara escondut
e embetumat, mai qu’una legenda
ditz immortau e lèst per renàisser, a
la favor d’una plueia generosa.
Silvan Chabaud
20 – Lo Diari Lo Diari – 21

Tresaurs en lum amb lo CIRDÒC - Mediatèca occitana
A LA SORSA DEL COLLECTATGE :
FERDINAND BRUNOT
E LOS ARCHIUS DE LA PARAULA
A la virada del sègle XX, lo progrès tecnic conjugat al
desvolopament dels estudis de dialectologia permet a
Ferdinand Brunot, professor d’Istòria de la lenga a la
Sorbona, de realizar çò que sembla uèi constituir los
enregistraments sonòrs mai ancians en occitan.
Disc e ficha descriptiva de l’enregistrament original de Marguerite Genès, felibre lemosina, per Ferdinand
Brunot dins l’encastre de la campanha en Lemosin dels Archius de la Paraula, lo 26/08/1918.
Ferdinand Brunot dins son estúdio de la Sorbona a enregistrar de locutors angoleses en 1914.
Fòto pareguda dins Excelsior : journal illustré quotidien : informations, littérature, sciences, arts, sports,
théâtre, élégances del 21/05/1914.
Sorsa : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Dempuèi l’invencion del
fonograf en 1877, e la possibilitat
d’enregistrar la votz, mantun
projèctes de panteons sonòrs se
seguisson, segon l’exemple del
Phonogrammarchiv de Viena que
dubrís en 1889 e constituís uèi lo
fons d’archius sonòrs mai ancian
del mond.
En França, es Alfred Ponge que vòl
dubrir, en 1904, lo primièr musèu
fonografic, servant las grandas
voses del sègle. Per aquò faire
enregistra Frederic Mistral a legir
un de sos tèxtes, mas lo projècte
capita pas e los enregistraments
son pas conservats.
Es en 1911, per dobrir lo talh de
l’Institut de Fonetica de la Sorbona,
que Ferdinand Brunot (1860-1938)
crèa los Archius de la Paraula.
Mercés a un partenariat amb los
industrials Pathé, monta la primièra
estructura francesa dedicada a la
realizacion, l’estudi e la salvagarda
d’enregistraments sonòrs,
testimònis de la lenga parlada.
Aital los Archius de la Paraula
devon respondre al triple objectiu
de porgir de material innovant pels
estudis de dialectologia de l’Institut
de Fonetica, constituir una memòria
orala dels Grands Òmes del sègle
mas tanben de salvagardar de
traças de las lengas parladas sul
territòri francés. Per aquel darrièr
punt, Ferdinand Brunot s’endralha
dins la pensada de l’abat Grégoire,
considerant las lengas regionalas
coma de fenomèns arcaïcs a mand
de desaparéisser e incompatibles
amb tota nocion de progrès.
S’apiejant suls modèls d’enquèstas
escrichas coma l’Atlàs Linguistic de
França de Jules Gilliéron e Edmond
Edmont, Ferdinand Brunot met
en plaça un vertadièr protocòl
d’enquèsta e prevei una ampla
campanha d’enregistrament sonòr.
D’una durada de 12 ans, deu
cobrir 2500 localitats repartidas sul
territòri francés tot.
Fin finala, poirà menar pas que tres
missions : en junh-julhet de 1912
dins las Ardenas, en junh de 1913
dins lo Berrí puèi en agost de 1913
dins lo Lemosin.
Es pendent aquela darrièra
enquèsta, constituida de 72
enregistraments, que Ferdinand
Brunot se concentra sus la lenga
occitana. Abandonant l’estudi
dialectologic classic basat sus un
questionari, axa son enquèsta sus
la discussion liura amb los locutors
occitans, en particular mercés a
una avançada tecnologica mesa
en plaça en cooperacion amb la
societat Pathé : lo fonograf a doble
cornet que permet d’enregistrar
doas voses a l’encòp. Los locutors
son alara menats a parlar de la
bugada, del pan o encara de la
fabricacion del vin. Completant
lo trabalh dels folcloristas del
sègle XIX, Ferdinand Brunot
enregistra tanben un molon de
cants, provèrbis o contes, fins ara
solament consignats a l’escrich.
Mercés a aquela enquèsta, de
testimònis excepcionals nos
son arribats : los mai ancians
enregistraments sonòrs coneguts
de la lenga occitana parlada dins la
societat lemosina abans los grands
borrolaments de la Primièra Guèrra
Mondiala.
Enregistrament de locutors per Ferdinand
Brunot dins l’encastre de la campanha dins
las Ardenas del Archius de la Paraula.
Sorsa : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale
de France
La totalitat dels enregistraments sonòrs
produches pendent l’enquèsta de
Ferdinand Brunot en Lemosin, siá 48
disques planièrs Pathé safir de 30 cm de
diamètre son servats dins las colleccions
de la Bibliotèca Nacionala de França,
al dintre del departament audiovisual
e an fach l’objècte d’una campanha de
numerizacion. Son disponibles a l’escota
sus gallica.bnf.fr
Per mai d’informacions sul fons e aver
accès al còrpus d’enregistraments en
occitan, una sola adreça :
www.occitanica.eu/archives-paroles
Lo Diari – 23

Clinhada
Lo teatre de
las originas
Una companhiá, lo Teatre de las Originas,
fa parlar d’ela dins lo teatre occitan,
mediterranèu, en posant a las sòrgas dels
rituals tradicionals e ciclics (Carnavals, Sant
Joan etc…) e en menant una reflexion larga
e rica sus la plaça del teatre dins la societat e
sa relacion amb la cultura, la lenga, l’Istòria,
la memòria dels luòcs e dels òmes. Es un
trabalh bèl e ambiciós que desvelha l’ors, lo
lop, lo fuòc, lo fòl, lo tamarro 1 que dormís
dins cadun de nosautres e dins cada vila o
vilatge del miègjorn…
La companhiá del Teatre de las Originas :
Perrine Alranq, Marie Gaspa, Anna Wasniowska,
Isabelle François, Alex Krawczyk, Sûan Czepczynski.
1 - Lo tamarro : bèstia mitica del carnaval
dels joves de Pesenàs.
Lo teatre occitan ?
Lo teatre en occitan, lo teatre d’Occitània ? Lo teatre
a partir de la matèria « occitana » ? Mai de qué seriá
un teatre occitan ? Un teatre sonqu’en lenga d’òc ?
Vaquí de questions essencialas, sovent pausadas pels
primadièrs coma lo Teatre de la Carrièra, lo teatre de
la Mediterranèa, lo teatre de la Rampa, lei recèrcas de
Claudi Alranq, de André Neyton o André Benedetto,
Art Companhiá, Gargamèla… L’Istòria literària occitana
es plena de teatre, cal plan dire que l’espaci occitan,
dins sa pluralitat, noiriguèt una creacion originala a
mièg camin entre las tradicions popularas e l’escritura
dramatica. Podriam tornar a la Renaissença d’Òc dels
sègles 16 e 17, al teatre de Besièrs, a la Fèsta Dieu
d’Ais, a totas las expressions teatralas que faguèron
viure la lenga d’òc, al còr de las fèstas, al còr de las
vilas e d’un monde brusent e colorat qu’avèm de mau
d’imaginar ara. Pausar la question del teatre occitan,
en delai de la sola lenga, es benlèu pausar la question
de la plaça del teatre dins la vida vidanta, dins lo
quotidian de las femnas e dels òmes d’aicí ? E es
benlèu retrobar aquel ligam prigond entre lo teatre e
las grandas fèstas o los grands moments que ritman la
vida de nòstras societats coma los carnavals, las fèstas
dels mòrts, los solsticis, las vendémias etc… Fin finala
assajar de fargar un teatre en relacion dirècta amb la
cultura que l’enròda, la lenga, mai tanben la memòria
collectiva de l’endrech, sa fòrça inalienabla. Mai d’una
via es possibla, evidentament, e l’interès es que i aja
de recèrcas diferentas e d’exploracions multiplas dins
aquel domeni coma dins las arts en general.
La creacion d’una companhiá
Totas aquelas questions e totas aquelas problematicas
son abordadas e enfrentadas pel Teatre de las Originas
que se presenta coma un « teatre-laboratòri dels
imaginaris tradicionals ». Es un collectiu d’artistas,
nascut en 2004 e portat, a la debuta, per d’estudiants
eissits de la licéncia professionala creada per Claudi
Alranq a l’Universitat de Nissa. Lor tòca èra de
desvolopar un teatre de carrièra en relacion amb
son environament, amb la cultura mediterranèa e
occitana. D’annadas d’experimentacions a l’entorn de
rituals de carrièra, sovent delaissats o abandonats,
coma lo Carnaval de la Sant Blasi a Pesenàs, las fèstas
sasonièras coma la fèsta dels mòrts o la Sant Joan
d’estiu, van pauc a cha pauc menar lo collectiu dins
una dralha originala. La creacion de la companhiá ven
afortir e contunhar lo camin entamenat e permet de
dobrir las pòrtas d’una professionalizacion necessària.
Quatre comedianas, un regissor e una costumièra
fòrman lo còr d’aquela « tropa » que redobla
d’esfòrces e d’imaginacion per propausar d’espectacles
(pels mai pichons coma pels grands), d’atalhièrs, de
recèrcas, de rescontres e de creacions « sus mesura ».
Podriam dire que lo Teatre de las Originas s’inscriu
dins la granda aventura del teatre occitan tot en
explorant de novèlas possibilitats, tot en trobant sa
quita esséncia.
Las amiras, un projècte
Dins un mond voat a la globalizacion e al regne
del mercat, las recèrcas d’aquela tropa de Pesenàs
son luènh d’èstre anecdoticas… Cal plan dire que
l’espectacle (lo teatre coma la musica per exemple)
es sovent resumit a son aspècte mercant, redusit a
sa foncion economica. Sèm sovent dins una relacion
de consomacion. Lo Teatre de las Originas assaja el
de sortir d’aquel rapòrt en s’acercant del ritual festiu
qu’es una abolicion de las frontièras entre l’artista e lo
public. Fin finala l’idèa es de participar a l’elaboracion
d’un moment collectiu, fòrt, inter-generacional,
puslèu que de sonque presentar un espectacle. Lo
teatre deven un laboratòri per restaurar las tradicions
popularas oblidadas que fasián lo ciment de nòstras
societats dins una amira evolutiva e modèrna : pas
question de « conservar » una fèsta ancestrala mas
al contrari de la desvelhar, la transformar e la portar
a la nautor dels enjòcs del temps nòstre. Lo chantièr
es de talha, las demandas nombrosas, e entra dins
una soscadissa qu’es facha ara a l’escala mondiala :
l’UNÈSCO i trabalha e nos recòrda l’importància de las
fèstas ritualas per marcar lo passatge de las sasons,
los moments del calendièr agricòla o los periòdes
d’una vida umana tant coma la riquesa e l’espessor
de las memòrias collectivas. Podèm dire que lo Teatre
de las Originas òbra a la valorizacion del patrimòni
immaterial cultural (lo PCI, definit per l’UNÈSCO), es
aital que metèt a l’onor los famoses animals totemics
del Lengadòc amb un espectacle-ritual de carrièra : lo
charivari del PCI.
En sala o per carrièra
Lo Teatre de las Originas trabalha en francés e
en occitan, mescla las lengas e s’apièja adonc sul
patrimòni cultural immaterial per empurar una creacion
constanta. A l’ora d’ara la companhiá propausa dos
espectacles en sala, un espectacle de carrièra e
d’espectacles jove public a costat de comandas e de
trabalhs mai particulars, a l’entorn d’una fèsta locala o
d’un projècte pedagogic en mitan escolar, per exemple.
Los artistas an costuma de trabalhar amb de musicians,
es d’alhors amb Saboï que, primièr, comencèron
d’explorar los rituals de carrièra e las danças d’estransi.
Es aital que montèron la pèça Carnaval Aquò Rai
amb lo grop Grai’òli qu’es una vertadièra velhada en
musica, contes, cants : un percors iniciatic a las originas
de Carnaval e de sas fòrmas divèrsas dins la cultura
populara occitana. Mai recentament, presentèron
una pèça pels pichons (a partir de 5 ans) Cap a l’aucèl
escricha per Perrine Alranq e Anna Wasniowska :
un trabalh bèl a l’entorn dels rituals sasonièrs, de
l’ecologia, de la question de la trasmission. Participèron
a un projècte en mitan escolar, a Maruèjols, al collègi
Marcel Pierrel : i montèron un espectacle amb los
escolans que foguèt presentat a l’escasença d’un Total
Festum e qu’aligava problematica ecologica, politica,
fèsta del solstici e contes de la bèstia del Gavaudan.
Lo Teatre de las Originas participa tanben al projècte
academic occitan de Las Encontradas (Acadèmia
de Montpelhièr) que recampa los escolans que fan
d’occitan a l’escòla publica, cada annada, dins los
departaments de l’Acadèmia (Losèra, Aude, Gard, Erau).
Temporadas, rituals e deambulacions
La companhiá es en plen bolh e desbartassa
joiosament son camin de travèrsa dins l’univèrs
del teatre. Un camin que passa per de rendètz-vos
annadièrs, regulièrs : inscriches dins lo cicle natural
de las sasons. Es aital que Lo Teatre de las Originas
desvolopa son trabalh intitolat « temporadas » : basat
suls quatre moments fòrts de l’an que son Carnaval, la
Sant Joan (solstici d’estiu), Martror (Fèsta dels mòrts)
e Nadal (lo solstici d’ivèrn). Aqueles espectaclesrituals
mesclan deambulacions, musica, teatre e fan
participar lo « public », lo transfòrman en actor de la
fèsta. Aquelas creacions unicas se pòdon sonque jogar
a l’escasença dels periòdes tradicionals e s’adaptan als
luòcs investits, a son istòria, sa populacion. Es adonc
evident qu’aquelas « temporadas » devon entrar dins
un projècte global d’implicacion sul territòri. Lo teatre
s’inscriu aital dins la durada e al pus pròche de las
collectivitats umanas, marca los esperits d’un public
que deven actor d’un moment fòrt e tòrna prene en
man son luòc de vida.
Silvan Chabaud
Totas las entresenhas e las datas de venir sus :
www.theatredesorigines.fr
24 – Lo Diari Lo Diari – 25

Tòca-Maneta
TV
LO JÒC VIDÈO A L’E3
UN PÈ DINS L’ECONOMIA, L’AUTRE DINS L’ART
© 2017 ESA Entertainment Software Association
Chaspaires de maneta, picanhaires
de botons, balhaires de jòia a stick e
esportius de canapè, adiussiatz !
L’automobila a son salon, l’agricultura
a son salon, fin finala tot çò
que pesa un pauc dins l’economia a
son salon, mescla entre rencontres
professionals e animacions publicas.
Lo jòc vidèo fa pas excepcion, amb
mai d’un salon de renommada
internacionala, mas un en particular
subrenada, e senhoreja : l’E3 (Electronic
Entertainment Expo) de Los
Angeles.
Perque òc, lo vidèojòc es la primièra
industria culturala del monde, pas
mens. En chifras en tot cas. Per vos
situar, representa financièrament dos
còps l’industria cinematografica... e
vos gausi pas dire ont n’es lo mercat
del libre. Mas un còp qu’avèm parlat
de chifras, que nos demòra ? Darrièr
la dardena tindanta, ont s’amaga la
cultura ?
Es benlèu tota la paradòxa de
l’E3, capabla a l’encòp de presentar
son subjècte jos la forma de lindes
grafics vestits d’un vocabulari startupesc
positiu, coma per las lagremas
d’un pichon creatiu qu’accedís a la
reconeissença de sos pars e de las
referéncias artisticas del mitan.
Sul catalòg presentat a l’E3 ongan, i
a plan de causas de reténer, e de tota
mena, qu’anóncian çò que seràn las
practicas vidèoludicas de l’annada a
venir. Al mitan de las incontornablas
seguidas de jòcs a succès, coma
God of War o Far Cry 5 trobam
un nòu Assassin’s Creed, la saga
istoricò-esoterica en monde e epòca
dobèrts, que se debanarà aqueste
còp en Egipta antica, una situacion
sedusenta. Trobam tanben dos jòcs
de piratariá a mai d’un, Sea of Thieves
e Skull and Bones, e qualques gròssas
novetats, coma Anthem e sa rica
planeta de selva salvatja, un Dragon
Ball Fighter Z de tria pels amators de
castanha, Days Gone e son monde
pòst-apocaliptic poblat de zombis,
un Spider-Man filmic, un Super Mario
Odyssey leugièrament alucat, tanplan
coma un improbable rencontre entre
lo plombièr e los « Lapins Crétins »
que daissa pressentir de fòlas seradas
entre amics.
Tot aquò son pas que de gròssas
produccions, mas s’i presentèron de
causas mai confidencialas e çaquelà
interessantas : Ori e Life is Strange,
seguidas de polits primièrs opusses,
The Last Night e son ambient Blade
Runner, la dessenada aventura
musicala The Artful Escape, Cuphead e
sos grafismes escapats dels dessenhs
animats Warner de las annadas 30,
A Way Out, ont cal cooperar per se
sortir d’una preson, Ooblets, mena
de Pokemon poetic e repausant,
Vampyr, d’inspiracion neogotica...
Mas soi quasi-segur que l’anóncia
que marquèt lo mai l’E3 2017
foguèt la de Beyond Good & Evil
pel francés Michel Ancel que,
aprèp 14 ans d’espèra, mostrèt un
jòc qu’un primièr numèro aviá pas
que daissat entreveire : un monde
entre Valerian, Lo 5 en Element, Enki
Bilal, clafit d’umor, de creativitat, de
bonas idèias, d’una libertat immensa.
Semblariá que çò qu’Ancel ensaja
de crear es ren de mens qu’un jòc
d’exploracion espaciala ont se pòt
sautar d’una planeta a l’autra, visitar
de ciutats despaïsantas, amb un
scenari arrapaire, en soma lo sòmi
de tot jogaire. Que i arribe o pas
(comença juste lo desvolopament),
Ancel a çaquelà ganhat l’escomesa de
susprene, de provocar l’estrambòrd
e l’espèra.
La mena de liuç de creativitat
benvenguda dins un mèdia sul camin
d’una cèrta normalizacion.
Tristan Gahús
Dempuèi sa creacion en 2012, Tè
Vé Òc obrèt per se professionalizar.
Per çò faire creèt un emplec ajudat,
CDI dins l’encastre d’un CUI/CAE,
en genièr de 2015. Evidentament,
aquel emplec nos donèt la
possibilitat d’enriquesir nòstre
trabalh en creant d’activitats mai
precisas e mai ricas. L’associacion
fuguèt mai coneguda mercé a un
trabalh seriós de comunicacion, son
site venguèt mai complet e mes
a jorn regularament, d’emissions
mai bèlas fuguèron realizadas e la
preséncia de la salariada permetèt
a la còla de respondre a de
demandas d’intervencions dins de
luòcs divèrses (Cafès Òc, Festenaus,
Talhièrs de lenga per adultes,
Formacions CFPO, UOE de Nimes…)
Leis ajudas
Per realizar tot aquò, fau dire que
l’associacion reçaupèt d’ajudas
financièras de la Region e ara
de l’OPLO, dau Departament de
Gard, de la Comuna de Nimes,
dau Deputat Cavard e que
fuguèrem partenaris dau CIRDÒC
tre 2016. De produchs creats
per Tè Vé Òc fuguèron venduts
(projèctes pedagogics, clips, corts
metratges…), mas fau ben dire que
nòstrei mejans financièrs demòran
modèstes.
Pasmens, après lo perlongament
de l’ajuda a l’emplec que s’arrestarà
en genièr de 2018, lo problèma de
la perennizacion de l’emplec d’Amy
Cros se pausarà. E serà question de
la subrevida de nòstra associacion.
Coma perennizar
un emplec creat ?
Produccion audiò visuala associativa en occitan
Coma perennizar un emplec ?
Es evident que devem trobar de
solucions tre setembre de 2017
se volem capitar de sauvar lo
CDI d’Amy Cros. Lei subvencions
demòran desconegudas a l’avança.
De segur lei dorsièrs de demanda
seràn fachs, mas de qué serà la
resulta ? Nos fau tanben ensajar
de desenvolopar lei partenariats
qu’avem (CIRDÒC, Ràdio Lenga
d’Oc, FIMOC, CEP d’Oc) e ne trobar
d’autrei.
Lo camin es dificil per capitar e
pasmens baissam pas la tèsta que
nòstra volontat es de contunhar
de metre en evidéncia la lenga
e la cultura occitanas dins la
vida vidanta a un moment que
la trasmission es fondamentala
e la necessitat de donar enveja
d’aprene la lenga evidenta.
Lisa Gròs
Presidenta de Tè Vé Òc
© 2017 Freepik.com
26 – Lo Diari Lo Diari – 27

Edicions
Diariscope
Escura, la nueit
En temps de l’Empèri roman, dens un vilatge de la montanha pirenenca, un gojat qu’ei iniciat aus secrets
deus Dius antics. Un còp enviat en país romanizat, dens l’arribèra, ua ataca de barbares que capvira la soa
existéncia. Dab quauques companhs, que van perseguir dinc au Rin los barbares tad arrecaptar lo tesaur
panat. La quista que serà longa, mauaisida, dab un haish de suspresas, mes que s’i vanescàder.
Totun, quan lo gojat torna tà casa, tot qu’a cambiat en vilatge : los dius antics, la lenga vielha e van poder
subervíver aus mudaments deus temps ?
Un gran roman istoric qui ei de bon léger dinc au cap.
Joan Loís Lavit
Letras d’òc – Camins
15 x 21 cm - 168 p.
18.00 €
D’ont venon las estelas ?
D’ont venon las estelas ? Es lo conte pels mainatges qu’Eva Cassagnet nos propausa en lengadocian e en
gascon, e qu’es pòt escotar amb los QR còdes legibles per lo telefonet. Segur, cal levar lo cap per plan
comprene l’istòria. Aqueste polit libre pels mainatges, illustrat per l’autora, es disponible en doas versions :
lengadociana e gascona. Un resumit en francés es prepausat a la fin de las doas versions per permetre
a totes de plan seguir lo raconte e de saber fin finala d’ont venon las estelas. Una version audio del tèxt
es disponible per diferents supòrts numerics amb l’utilizacion, entre maites, de QR codes legibles per
telefonet.
Eva Cassagnet
IEO edicions
25 x 17,5 cm – 32 p
10.00 €
Una Séença à la Boursa plata
Una Séença à la Boursa plata es lo títol d’una pèça de propaganda anarquista publicada en 1905 a Seta, en
occitan e en francés, per lo carretièr Pascau Verdale.
Pendent una acampada sindicala a l’Ostau dau trabalh, se discutís sus la necessitat imperiosa d’aumentar
o pas l’escotisson - (las caissas son voidas !) -, per que los representants sindicaus pòscan contunhar de se
desplaçar dins França tota.
Per l’autor es l’escasença de condemnar las despensas demasiadas d’aqueles delegats qu’acumulan los
mandats sindicaus e que son pus interessats a sos privilègis qu’a defendre los interèsses das obrièrs.
Alan Cameliò - 2 tòmes indivisibles
Edicion IEO Lengadòc
21x29.7 cm
50.00 €
3 AU ENCONTRE DEUS
CLARINS OCCITANS
los 29, 30 de seteme e 1 er d’octobre
a Herran (31)
Dens lo cadre deu Festenal Occitània, que
poderatz assistir a un concèrt dab Arredalh,
profieitar deus repaishs e deu bal tradicionau,
e seguir concèrts de clarins (d’autboès)
d’Occitània e de las Pireneas.
En jornada : conferéncias e taulas redonas sus
l’ensenhament deus clarins populars occitans,
catalans e aragonés, estagis de tecnica sus la
respiracion abdominau, mustras...
Entresenhas : bouilleurdesons.fr
GENT QU’ESPLEITAS
Concèrt de Jan Dau Melhau
Lo 20 d’octobre
Sala de las hèstas de St Matia (87)
Après « Au naissent d’un trobaire » en mars
de 2014, que tornava préner las soas permèras
cantas, Jan Dau Melhau que contunha de
visitar la soa memòria de cançonèr dab 16
portrèits de personas o d’accessòris. Cantas
escritas entre 1974 e 1986 e que ne son pas
jamei estadas cantadas tà la màger part.
Entresenhas : cultureentete@orange.fr
28 – Lo Diari
Condes deth Coserans
Eth lengatge deths condes qu’é coma eth lengatge deth còr : que parla nà totis. Lops, broishas, hadas,
innocents, pastors… personatges estacants que hèn arríder o que hèn paur, que son totis aquiu mès dam
aquera pepita en mès : que parlan gascon ! Alavetz, se voletz descobrir eras suas aventuras nà partatjarlas
en ame eths vòstis, crompatz o crompatz-les aqueth album de condes deth Coserans que son estats
cuelhuts en occitan au près d’informators qu’an popat era lenga en tot nèisher.
Aquarellas de Laurie de Brondeau, enregistrament deth condaire Joan Pau Ferrè e musicas deth grop
ariegés Revelhet .
l21 x 29 cm
CD junt ath album
15.00 €
Las Aventuras de Rainard e Isengrin
Aicí l’adaptacion per Andrieu Lagarda dels racontes mai coneguts del famós Roman de Renart. Dins una
lenga blosa e aisida, descobriretz totas las rusas de la mandra e los torns que jòga a son compaire, lo lop
Isengrin. I tornaretz trobar tanben lo corbàs Tiecelin e son formatge saborós, lo poton de patz de Rainard
e de la mesenga, las caças del rei Nòble, lo leon, Cantaclar lo pol tant fièr coma finòt o lo panatòri de las
anguialas e dels cambajons.
Las illustracions originalas de S. Vissière acompanhan cada raconte pel plaser dels uèlhs e de l’esperit.
Racontes causits
Adaptacion occitana d’Andrieu Lagarda
Illustracions de Sophie Vissière
Letras d’òc
16 x 24 cm – 96p.
18.00 €
SETEME EN BIARN
a Auloron, Salias, Aramis e Laruns
La Garburada d’Auloron, lo 2 : repaishs e
concors de garbura, « humada » de las preparacions,
en musica, dança e passacarrèra.
La Hèsta de la Sau a Salias de Biarn, deu 7 au
10 : projeccion de filmes, conferéncias, corsa de
portaires de saussa (aiga salada), passacarrèra,
dança e musica, quadrilh de Salias...
La Hèsta deus Aulhèrs a Aramis, deu 14 au 17 :
passejadas, 26aus encontres vocaus pirenencs
dab lo famós concors de cant d’aulhèrs lo
dissabte au ser.
La Hèra deu hromatge a Laruns, los 30 seteme
e 1èr d’octobre : tonuda d’aulhas, iniciacion a la
degustacion e fabricacion de hromatge, marcat
artisanau e passacarrèra, bals aussalés.
Que s’i son ajustats tanben lo hestau de Siròs,
e la hèsta deu milhòc a Laàs.
A seguir sus : septembre-en-bearn.com

AGENDA
05/10
SETEMBRE
Del 01/09 al 30/09
Exposicion « Temps de Janada », Albi
Exposicion a l’entorn de la Sant Joan dins
la literatura occitana, ambe de tèxtes de
plan d’autors e autoras diferents que
ne parlèron dins lor òbra. Estrena de la
mòstra e lectura de tèxtes lo dissabte 16
de setembre al Centre Occitan Ròcaguda.
Del 01/09 - 21h fins al 03/09
Festenal Trad’Azun, a Arrens e Marçós (65)
Talhièrs, estagis a l’entorn de l’occitan,
balètis lo ser (Ciac Boum, Brotto Lopez &
Votz en bal, Clica Drona e Dirty Caps), a la
sala de las fèstas - 20h
02/09
Cocanha a Concorès (46)
Festival’Céou
Sent Antonin (82)
21h - Visita nocturna au flambèu
21h30 - bal trad occitan amb Bassacada
02 e 03/09
Bisan de Menerbés
a Las tastas en Menerbés (11)
03/09 a 15h30
3 ena edicion del concors amator
" Conteurs et contaires ”, Ginolhac (46)
Entresenhas - 06 50 65 53 91
Pòrtas dobèrtas a l’Ostal Sirventés
Carcassona (11)
07,13, 21 e 28/09
Rescontres Escritura en occitan,
a Carcassona
occitan-aude.over-blog.com
08/09 a 21h
Nadau en concèrt - Aire/Ador (40)
A las arenas - 07 82 31 87 23
09-10/09 a 21h
Festejada de Murèth : vilatge occitan,
Passa-Carrièra e concèrt de Mauresca,
1 èr Festenal Occitan del Comitat de las
Fèstas de Buset de Tarn (31)
15h00 mercat occitan, 17h30 Lo Reviscol
(danças folcloricas occitanas), 20h00 La
Peiro Douso (concèrt), 21h00 Nadau
(concèrt), 23h00 Sound System Occitan
del Comitat
Entresenhas - 07 81 72 25 41
09/09 a 20h
Balade contée, Sent Alari las Plaças (87)
« Si tu sabias çò que la nuech te pòrta –
Contes et dires de la nuit en Limousin ».
Espaci Mazeròlas, Talhièr-Musèu de la
Tèrra, 4, carrefour de Puycheny.
PNR Périgord-Limousin – 05 53 55 36 00
La Mal Coiffée, Braçac Las Minas (43)
La Lampisterie
10/09
Festenal Los trobadors cantan l’art
roman, Sent Pàpol (11), Abadiá
festival-troubadoursartroman.fr
Balade vélocipédo-rituelotoponymique
Orador de Vairas (87)
Amb Jean-François Vignaud de l’IEO
Lemosin a la descobèrta de qualques
bonas fonts de la région - 9h
PNR Périgord-Limousin - 05 53 55 36 00
12-16/09 a 19h
« L’occitan pour les Nuls », Tolosa
Florent Mercadier, Teatre del Grand Rond
14 -16/09
30 ena Nuits de Nacre - Tulle (19)
Triptype – Brotto-Lopez – Erms…
Cai Baluze e plaça Gambettà
05 55 20 28 75
15/09
Concèrt Aqueles - Asuèlh,
Cessenon sus Òrb (34)
Chronos aux Pays Hauts Languedoc
et Vignobles
16/09 - 10h/18h
Foish - Ostal de las Associacions
Estagi de lenga
10h00 - Acuèlh
10h30/12h30 - talhièr cosina
12h30/14h00 - Repais tirat de la saqueta
14h00/16h00 - Talhièr cant amb Pascala
Respaud
16h30/18h00 - Jòcs de lenga
Inscripcions : IEO-Arièja
05 61 69 60 96 o ieo09@ieo-oc.org
15€ - a gratis per las personas ja inscritas als
corses de l´IEO-09
Nadau en concèrt
Sent Sardòs (82) a 21h
Sala de las fèstas - 06 52 98 27 27
Lo Mercat d’Occitània e Lo Grand
Passa-Carrièra
Plaça del Capitòli, Tolosa - 10h/19h
Jornada dança e cant en occitan
Maison des associations, Foix (09)
10h/18h - ieo 09 05 61 69 60 96
17/09
Jornada del Patrimòni, a Castras,
amb animacion del talhièr de canta de
Ròcaguda.
21/09 a 18h
Talhièrs d’iniciacion a la lenga occitana,
Nontron (24), amb Patrick Ratineaud,
Contes del País amb Odette Marcilllaud
Sala Gambettà - 05 53 56 61 89
Serada musicala Portugal-Occitània,
Tolosa, Festenal Occitània, Sant Pèire de
las Cosinas, 20h
22/09
Contes a Castèlnau d’Arri (11)
Lo Boçut que voliá faire lo torn de França,
amb Alan Roch
occitan-aude.over-blog.com
23/09
Alidé Sans, Chez Lily, Gèrm (65)
Festenal Occitània
Cafè-Concèrt chez Lily - 21h30
Du Bartàs, Issoire (63)
Dubèrtura de sason Animatis
Diada de Catalunya en associacion dab lo
Casal Català - Tolosa
18h30 - concèrt dab lo grop Cabotatge
20h - Repaish, Ostal d’Occitània
26/09 - 19h/20h30
Prumèr cafè signe
Iniciacion ludica a la LSF, Tolosa,
La Topina - Ostal d’Occitània
28/09
Concèrt de Caliu e Doctors de Trobar,
Tolosa - Ostal d’Occitània
29/09
Cinèma a Peçac (33)
Film de Patric Lavaud « Escotar los
ausèths arribar », Hestenau occitan
de Bordèu, Plaça de la Vena Republica,
21h00 - 5€
Teatre : « Lo torril », Alban (81)
Amb la tropa « Los de Ròcaguda »
dins lo quadre del festenal de teatre
amator « Mascarades »
a 20h30 - jol cobèrt Molièra.
Nadau en concèrt, Portèth de Garona (31)
Sala del confluent - 21h00 - 06 30 20 00 80
30/09
Festenal Les petits cailloux - Albi (81)
10h15 Joan lo contaire - conte occitan/
francés per totis cap a 3 ans
14h15 Yves Durand - Conte francés/
occitan per totis cap a 6 ans, Domeni de
La Molina - www.albioccitana.org
Montesquiu de Volvèstre
Sala de las fèstas a 20h30
Teatre “Al canton de Josefina” pels
Galejaires - Cercle occitan de Carbona.
OCTÒBRE
01/10 a 14h30
Cinèma, Cadilhac - Hestenau occitan de
Bordèu, Film d’animacion en occitan :
Paddington, Cinèma Le Lux - 4,2€
03/10
Conferéncia - Lo Telhan (33)
Hestenau occitan de Bordèu, Les langues
minoritaires en danger : l’occitan dans le
Médoc d'Alain Viaut, Pôle culturel de la
Haye, rue de Calavet Lo Telhan Medòc,
18h00 - entrada gratuit
Prumèr talhièr de lenga occitana (31)
La Topina – Ostal d’Occitània Tolosa - 19h
Teatre : « Lo torril » - Cuc de Vièlhmur (81)
jogat per la tropa « Los de Ròcaguda »
a 20h30
Cinèma, Hestenau occitan de Bordèu,
« Les Tourmentes » de Pierre-Yves
Vandeweerd, Cinèma Utopia - 4€
06/10
Lecturas musicalas, Hestenau occitan de
Bordèu, per Eric Fraj, tèxtes de Danièle
Estèbe-Hoursiangou, a la Mediatèca,
Plaça Gambettà - 18h - Entrada gratuita
Concèrt de Bassacada, Montalban
de 20h30 fins a 23h, 27 carrièra dels
Augustins - Espaci dels Augustins
Festenal Voix croisées, Tolosa
Aqueles e Quatuor Cacimbo
07/10
Senta Gabèla - sala del cinèma
Teatre “Al canton de Josefina”
pels Galejaires - 20h30
Bal tradicionau, Begla (33)
Hestenau occitan de Bordèu,
20h30 - amb Ginginha a gratis , Bohème
e autres grops. Sala Delteil - 6€/8€
Danças e bal, Gradinhan (33)
Hestenau occitan de Bordèu,
15h a 18h descobèrta danças gasconas,
21h bal gascon - Mascaret, Sala
Rencontre, Pargue de la tannerie - 5€
Les Lectures Aléatoires, Hestenau
occitan de Bordèu, Eric Fraj
19 carrièra dels Augustins - 5€
San Salvador, La Halle aux grains, Lavaur,
Festenal Occitània - 20h30
Estagi de canta francés-occitan
amb Yannick Guédec, Nontron (24)
14h30, Sala dau Tribunau - 05 53 56 61 89
Passejada toponimica, Sent Auvenç (87)
15h - a la sala de las fèstas
Passejada a l’entorn de Sent Auvenç
ambe J-F Vignaud de l’IEO Lemosin.
7 e 8/10
Viatge cultural a Seta
facebook.com/pg/fasetzlalenga/posts/
10/10
Cinèma, Senon (33) Hestenau occitan de
Bordèu, Projeccion de corts metratges
e documentaris / Mòstra de Cinèma
Occitan - Espaci Simone Signoret, 1
avenguda Carnot.
11/10
Rescontre d’autor ambe Micheu
Chapduèlh, Hestenau occitan de Bordèu,
Librariá Olympique, 23 carrièra Rode
18h - entrada gratuita
Cinèma : « Paddington », Tolosa
Film en occitan, Cinèma ABC - 18h30
Teatre a Marselhan(34)
La Rampa Tio : Peire Petit
15h - Teatre municipal
13/10
Lesat (09) a 20h30 a la sala de las fèstas
Teatre “La gata de la barona” pels
Galejaires - IEO-Arièja
05 61 69 60 96 o ieo09@ieo-oc.org
Conferéncia de Colette Milhé
Hestenau occitan de Bordèu,
« Les étranges relations à la langue
béarnaise de Bourdieu »
18h30 - entrada gratuita
Cinèma-concèrt amb Claude Sicre,
Vilafranca de Lauragués (31)
Fogal rural - 20h30
14/10
Mercat occitan animat,
Hestenau occitan de Bordèu,
10h00/18h00, Plaça Fernand Lafargue,
11h cantèra,
14h : visita de Bordèu comentada en
occitan pel guida conferencièr Julien
Pearson (guide@ostau-occitan.org),
15h : concèrt amb lo grop
Alenada de Begla.
Conferéncia de Miquèl Alet, Albi,
« un’enfança paisana dins las annadas 40 » e
presentacion de sos libres
a 17h - al Centre Occitan Ròcaguda.
Animacions la vesprada e balèti lo ser
amb Carivari Oc, Boujan-sus-Libron (34)
a la Sala de las Fèstas
de 16h fins a 23h30
Jornada dels Companhs de Paratge,
Mossolens (11) - “Vents e molins”
compagnonsparatge.blogspot.fr
Teatre, Villemoustoussou (11),
La Rampa Tio : Espanhòl d’aquí,
a la sala polivalenta.
17/10 a 19h
Talhièr de cosina, Tolosa
La Topina – Ostal d’Occitània Tolosa
18/10
Conferéncia / Concèrt d’Olivier Payrat,
Peçac (33), Hestenau occitan de Bordèu
« Chanter Bernard de Ventadorn »
Ostal dels Estudiants – Universitat
Bordeaux Montaigne
16h30 - entrada gratuita
Concèrt d'Olivier Payrat,
Hestenau occitan de Bordèu, Glèisa Sant
Pèire, Plaça Sant Pèire
20h30 - 10€ (tarifa redusida 5€)
19/10
Conferéncias per Jan Bonnemason,
Les noms de rues gascons à Bordeaux,
Hestenau occitan de Bordèu,
Bibliotèca Capucins / Sent Miquèl
10-12 plaça dels Capucins
18h00 - entrada a gratis
Rescontre Companhs de Paratge,
Vilespin (11) - 18h30
Batèstas de la Crosada en Lauragués
compagnonsparatge.blogspot.fr
20/10
Jan Dau Melhau en concèrt
« Gent qu’espleitas », Sant Matia (87)
20h30 - a la sala de las fèstas.
21/10
Concèrt de Papà Gahús,
Hestenau occitan de Bordèu,
Inglorious Bar Star - 21h00
4 plaça André Meunier
Serada lectura amb Joël Simon,
St-Céré (46) - Espaci occitan Carcinòl
Vox Bigerri, a Fontfreda (11)
Festenal Los trobadors cantan
l’art roman
18h30 - festival-troubadoursartroman.fr
Nadau en concèrt, Vilafranca de Panat (12)
Sala polivalenta - 21h00 - 05 65 46 46 53
Concèrt d'Aqueles, a Caramauç (81)
Fèsta dels 10 ans del Cèrcle Occitan de
Caramauç - 21h00 - sala Beregovoy
22/10
Massilia Sound System, Limós (11)
15h00 - al Festenal Les Bulles Sonores
www.past.is/ahccb
24/10
Conferéncia audiovisuala,
Musèu d’Aquitània de Bordèu
Hestenau occitan de Bordèu
Les noms de lieux gascons en sud
Gironde de Patrick Lavaud
18h00 - entrada gratuita
Nadau en concèrt,
Hestenau occitan de Bordèu
Teatre Fémina - 06 76 68 82 94
20h00 - 20€
26/10
Concèrt Feràmia e P.A.T.O.I.S., Tolosa
Ostal d’Occitània Tolosa, Los Dijòus
28/10
Nadau en concèrt, Ibòs (65)
Sala de las fèstas - 05 62 90 01 21
20h - 5€
Concèrt de sosten a las Calandretas de
Gironda, Peçac,
Hestenau occitan de Bordèu
Los Caps Negues e Alidé Sans, La MAC,
carrièra L. Aubrac, domeni universitari
Peçac - 21h
29/10 a 15h
Calmont - sala de las fèstas
Teatre “Al canton de Josefina”
pels Galejaires - al capèl.
Que voletz figurar
dens Lo Diari ?
N'esitetz pas a nos
comunicar las datas e las
informacions relativas aus
vòstes eveniments
dab l'adreça :
agenda.lodiari@gmail.com
30 – Lo Diari Lo Diari – 31

317 artistes
en concert sur 30 lieux
06 22
AU
OCT. 2017
Renseignements
tél : 05 34 45 05 92
JAZZ31.haute-garonne.fr
Création CD31/17/07 - Licences : 1-1099886, 2-1099888, 3-1099889
PARTENAIRES MÉDIA
LA HAUTE-GARONNE C’EST VOUS !