19.04.2013 Views

moambe

moambe

moambe

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>moambe</strong><br />

saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresis yovelTviuri gazeTi<br />

marti, 2010<br />

#1<br />

ע”שת ןסינ<br />

www.georgianjews.org<br />

didi movlena<br />

sefer-Toris SebrZaneba qoTelis salocavSi


2<br />

<strong>moambe</strong><br />

saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresis<br />

prezidentis movaleobis Semsruleblis –<br />

gabriel mirilaSvilis misalmeba<br />

drouli da misasalmebelia semk-is xelmZRvanelobis<br />

iniciativa - kerZod, yovelTviur gazeT “moambis“<br />

saredaqcio kolegiis gafarToeba – aRniSnuli<br />

organos moculobis gazrdisa da Sinaarsobrivi<br />

gadaxalisebis mizniT.<br />

gazeTis SemoqmedebiTma koleqtivma miznad unda<br />

daisaxos saqarTvelos ebraelTa cxovrebaSi momxdari<br />

movlenebis realuri asaxva. imdenad, ramdenadac<br />

Cveni Temis warmomadgenlebi dasaxlebulni arian<br />

ara marto israelSi da saqarTveloSi, aramed<br />

ruseTSic, evropis qveynebSic da aSS-Sic, semk-is<br />

xelmZRvanelobam miiRo gadawyvetileba qarTulenovan<br />

gazeT “<strong>moambe</strong>”-s samomavlod daerTos Semoklebuli<br />

varianti ebraul enaze, aseve mokle anotaciebi<br />

rusul da inglisur enebze.<br />

kongresis mesveurTa mizania, Cveni Temis cxovrebiseuli<br />

movlenebi gasagebi gaxdes ara marto<br />

ufrosi TaobisaTvis, aramed maTi Svilebisa da<br />

SviliSvilebisTvisac.<br />

mivesalmebi gazeTis ganaxlebuli formatiT<br />

gamosvlis iniciativas da vimedovneb, rom mis safuZvlad<br />

darCeba ebrauli sulisa da mdidari memkvidreobis<br />

mqone mravalsaukunovani tradiciebis<br />

popularizacia. amasTan erTad, igi gaxdeba zogad-<br />

saganmanaTleblo cnobaric – kulturis, mecniereb-<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

isa da medicinis siaxleebis, msoflios sxvadasxva<br />

kuTxeSi mcxovreb ebraelobasTan kavSiris mqone da<br />

am samyaroSi mimdinare procesebis mematiane.<br />

axali, 21 - e saukune Zalze dinamiuria, cxovreba<br />

Cvens irgvliv swrafad icvleba, movlenebi<br />

Cqari tempiT viTardeba; sazogadoeba ki kongress<br />

uyenebs axal-axal sakiTxebs, rac droul reagirebas<br />

moiTxovs.<br />

“moambis “ saSualebiT Cven unda SevZloT aRniS–<br />

nuli sakiTxebis operatiuli gaSuqeba, raTa movizidoT<br />

da Cvens irgvliv SemovikriboT sazogadoebis<br />

farTo fenebi. swored es aris Cveni mizani<br />

– qarTul-ebrauli Temis gaerTianebasa da ganvi-<br />

Tarebaze zrunva.<br />

vimedovneb, rom gazeTis gafarToebuli SemoqmedebiTi<br />

koleqtivic am principebiT ixelmZRvanelebs.<br />

gisurvebT warmatebebs.<br />

aqve, vsargeblob SemTxveviT da msurs momavali<br />

fesaxis dResaswauli mivuloco Cvens Tems – israelSi<br />

da msoflios yvela kuTxeSi, vusurvo sixaruli,<br />

gamarjveba Sin da gareT, winsvla da ayvaveba.<br />

dae, wlevandel fesaxs sanatreli mSvidoba<br />

moetanos ebraeli xaxlisaTvis!<br />

xag fesax qaSer vesameax!


adamians rom sikvdilis Semdeg<br />

meore sicocxle xvdes wilad am<br />

qveyanaze, iSviaTobaa!.. misi danatovarni,<br />

nacnob-megobrebi da axloblebi<br />

TiTqos sabolood darwmundnen, rom<br />

uZvirfasesi kaci dakarges – gansxvavebuli<br />

da gansakuTrebuli, Zvirfasi<br />

da axlobeli did-patarisa, gamkiTxavi<br />

da Sembrale axlobel-Soreulisa;<br />

kaci maRali, kaci mdabali, didi<br />

saqmeebis mkeTebeli da mavan-mavanis<br />

sadardeblis erTi SexedviT amomcnobi,<br />

talkvesi gaWirvebisa...<br />

ai, im sityvebisa da gamoTqmebis is<br />

arasruli sia, romelic ganu–wyvetliv<br />

ismoda oTx aprils miSiko mirilaSvilis<br />

ojaxSi – gardacvalebis TerTmet<br />

TvisTavze.<br />

uamravi xalxi mosuliyo am Tavmdabali,<br />

xalasi iumoris mqone da bavSviviT<br />

gulubryvilo kacis wmida<br />

xsovnis pativsacemad, misi axloblebis<br />

mosakiTxad, maTdami kidev erTxel<br />

didi TanagrZnobis gmosaxatad.<br />

mWermetyveli rabinebi, israelis<br />

parlamentis wevrebi, saqarTvlos<br />

ebraelTa msoflio kongresis xelmZ-<br />

Rvaneloba, TanamSromlebi da qvelmoqmedni;<br />

Temis saxelovani adamianebi,<br />

ojaxis wevrebi, axloblebi, megobrebi,<br />

uamravi stumari israelis yoveli<br />

kuTxidan, sazRvargareTidan...<br />

ai, misi saflavic, lodis axal<br />

sasaflaoze, qarTvel ebraelTa didi<br />

rabis – xaxam rafael davaraSvilis<br />

gverdiT. “sicocxleSi maT udidesi<br />

sulieri megobroba akavSirebdaT da<br />

ai, sikvdilis Semdegac ar daaSora<br />

isini gamCenma... erTmaneTis gverdiT<br />

orives erTnairi saflavi arguna –<br />

es SemTxveviTi ar aris! marcxniv<br />

didi rabini ganisvenebs da marjvniv<br />

– didi cadiki, gana amas ukvdaveba ara<br />

hqvia?! “– grZnobamoZalebuli laparakobs<br />

miSiko mirilaSvilis saflavTan<br />

mlocveli jamaaTisa da ojaxis wevrebis<br />

garemocvaSi mdgari, israelis parlamentis<br />

wevri – abram mixaeli.<br />

minxis locva. saamayo mamis, miSiko<br />

mirilaSvilis, ori saxelovani va-<br />

JiSvili – mixaeli da gabrieli amboben<br />

kadiSs... SavebSi mosil Zvirfas<br />

meuRles misas – dodos ki Tavi<br />

Rirseuli kaci<br />

3<br />

semk<br />

sikvdilis<br />

Semdegac<br />

*** ***<br />

Cauqindravs da cremlad iRvreba... mis<br />

gverdiT mjdomi qaliSvili – irina<br />

mxarze xels usvams sayvarel dedas,<br />

efereba, amSvidebs...<br />

mamakacebi salocavad Sedian, saflavis<br />

Semogarens ki amjerad miSiko mirilaSvilis<br />

sayvareli ojaxis wevri<br />

qalebi avseben: meuRle, da, qaliSvili,<br />

rZlebi, SviliSvilebi... tirilisa da<br />

godebis miRma gamokveTilad moismoda<br />

mtkivneuli monatrebis amo–Zaxili<br />

yuradRebiani, tkbili da moalerse<br />

meuRlis, mamis, mamam–Tilis, babuisa...<br />

Soriaxlos mdgari, mirilaSvilebis<br />

erT-erTi yofili mezobeli qali<br />

kulaSidan cremliani xmiT igonebs:<br />

“miSikos mama rom gardaicvala da<br />

ojaxi daoblda, man Tavis Tavze aiRo<br />

pasuxismgebloba – sruliad axalgazrda,<br />

gamoucdeli biWi Sevida mamis<br />

warmoebaSi da daiWira misi adgili.<br />

sul cota xanSi gadaaxalisa, gaasuf-<br />

Tava da mwyobrSi Caayena yvela obieqti.<br />

xalxi gakvirvebuli iyo, es pirtitvela<br />

biWi rogor axerxebs amxela<br />

saqmis gaZRolaso! didi mondomebuli<br />

da niWieri iyo!..”<br />

miSikos Tvalcremlianma qaliSvilma<br />

Zvirfas mamikos sayvareli melodiebi<br />

waumRera – nazi, sevdiani, magram<br />

Zalze mgrZnobiare dabali xmiT...<br />

mirilaSvilebis ufrosi mZaxali qali<br />

– maro SafToSvili amaRelvebeli<br />

xmiT kiTxulobs miSikosadmi miZRvnil<br />

leqss...<br />

sakmaod Camobnelda, yarbiTis locvac<br />

damTavrda, mamakacebi gamovidnen<br />

salocavidan. qalbatonebs ki uWirdaT<br />

saflavis datoveba... gaitanes miSiko<br />

mirilaSvilis suraTi da xalxmac nel<br />

– nela iwyo gasvla.<br />

ara, ukvdavebas daviwyeba ar uweria!<br />

– radgan xalxis gulSi Semonaxuli<br />

siTbo didebuli adamianis – miSiko<br />

mirilaSvilisa saukuneobiT gaRvivdeba,<br />

alisfrad aenTeba, rogorc naTeli<br />

simbolo qarTul ebrauli Temisa da<br />

misi momavali Taobebisa.<br />

izolda krixeli<br />

xuTSabaTis saRamo idga – pirveli<br />

xuTSabaTis - miSiko [moSe] mirilaSvilis<br />

gardacvalebis Semdeg. gansvenebulis<br />

binaSi zRva xalxs moeyara<br />

Tavi. yvelas didi mwuxareba ewera<br />

saxeze. mec maT Soris gaxldiT. batoni<br />

miSikos umcrosma vaJma – gabrielma<br />

gverdze gamixmo da miTxra,<br />

xval diliT Cvens ojaxSi israelis<br />

sagareo saqmeTa ministri avigdor<br />

libermani modis samZimris saTqmelad<br />

da Tu SeZleb, Cvens gverdiT iyavio.<br />

marTlac, meore dRes, diliT,<br />

zustad daniSnul dros batoni avigdori<br />

Tanmxleb pirebiTan erTad<br />

mirilaSvilebis ojaxs ewvia, Tavisi<br />

samZimari gamoTqva da gansvenebul-<br />

Tan urTierTobis epizodebi gaixsena.<br />

aSkarad Canda, rom baton miSikosTan<br />

mas axlo urTierToba akavSirebda.<br />

saubris bolos batonma gabrielma<br />

hkiTxa – Tqven, rogorc mamaCemis<br />

megobari, yvelaze metad mis romel<br />

Tvisebas afasebdiT? - me misi Tvisebebidan<br />

yvelaze metad sxvisi Wirvaramis<br />

gaziarebisa da TanagrZnobis<br />

unars gamovyofdio - iyo pasuxi.<br />

da marTlac, qarTvelma ebraelebma<br />

batoni miSiko imitom Seiyvares,<br />

imitom miaCndaT ase maxloblad da<br />

Zvirfasad, rom igi maTi upirvelesi<br />

mosarCle da gamkiTxavi iyo.<br />

gansvenebulis Sesaxeb am erTi<br />

wlis manZilze imdeni iTqva da daiwera,<br />

rom Znelia raime daamato. da,<br />

mainc, darwmunebuli var, rom saTqmeli<br />

jer kidev bevria. nebismieri met-naklebad<br />

Rirebuli ram, cxovrebiseuli<br />

movlena iqneba es Tu xelovnebis nimuSi,<br />

srulyofilad da amomwuravad<br />

rom Seafaso, cota ukan unda daixio<br />

da distanciidan dainaxo. asea batoni<br />

miSikos SemTxvevaSic...<br />

erT brZenkacs uTqvams: ‘’netavi<br />

imas, vinc ara marto Tavisi fizikuri<br />

yofniT gvawrTobs, aramed<br />

Tavisi saxelis xsenebiTaco. darwmunebuli<br />

var, didi miSiko mirilaSvilis<br />

saxelis xseneba yovelTvis<br />

gagviTbobs guls da imedis naperwkals<br />

Cagvifens sulSi.<br />

baton miSikos ori sazrunavi hqon-<br />

cocxali rCeba<br />

da da ori qveyana hyavda saTayvanod<br />

– yolam haze da yolam haba – dRevandeli<br />

qveyana da momavali qveyana, anu,<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, Cveni warmavali<br />

wuTisofeli da meore – maradiuli<br />

samyaro, sulTa sasufeveli;<br />

RmerTi ki erTi hyavda – adonai<br />

exad uSmo exad... yolam haze savsea<br />

xiluliTa da arxiluliT, sulieriT<br />

da xorcieliT; solomon brZenisa ar<br />

iyos, ‘’zogi sagania – Tu ar dainaxe,<br />

ver irwmuneb, zogi ki iseTia – Tu<br />

ar irwmune, ver dainaxav.’’ adamianis<br />

buneba erTsac eswrafvis da meoresac.<br />

netavi imas, vinc am or sasufevels<br />

Soris sicocxleSive debs SemaerTebel<br />

xids da marTalTa [cadikTa]<br />

adgils imkvidrebs mama-papaTa Zvirfas<br />

aCrdilebs Soris. aseT netarTa<br />

savanes SeuerTda gansvenebulis gasxivosnebuli<br />

suli.<br />

Cems mexsierebas dRemde SemorCa<br />

misi erT-erTi saaxalwlo mimarTva:<br />

‘’vimedovneb, rom momecema Zala Rirseulad<br />

vemsaxuro RmerTsac da kacsac.<br />

es ar iyo litoni sityvebi, aseTi<br />

gaxldaT misi cxovrebiseuli kredo,<br />

misi cxovrebis mizani _ RmerTis da<br />

kacis samsaxuri. amqveynad kacTaTvis<br />

msaxureba RmerTis msaxurebad miaCnda<br />

da piriqiT.<br />

marTlac rom Rirseulad galia<br />

Tavisi amqveyniuri yofa, icxovra ise,<br />

rom veravin ityvis - misma cxovrebam<br />

fuWad Caiarao. amis dasturia is<br />

sayovelTao glova, is alali cremli,<br />

romliTac Cvenma xalxma gaacila<br />

igi Tavis ukanasknel gzaze. igi xom<br />

mTeli sicocxle sul imis mcdelobaSi<br />

iyo, rom Tavisi cremliT<br />

unugeSosTvis cremli SeeSro, davrdomilisTvis<br />

Semweobis xeli gaewvdina,<br />

dacemuli aRedgina.<br />

Rirseuli kaci sikvdilis Semdegac<br />

cocxali rCeba!<br />

yose Salom bimromav hu iayase<br />

Salom yalenu veyal qol israel<br />

veimru amen!<br />

prof. merab sareli


4<br />

<strong>moambe</strong><br />

sefer-Toris<br />

SebrZanebis<br />

zeimi<br />

aSdodSi<br />

bolo xanebSi qalaq aSdodis qarTul-ebrauli Temis saloca–<br />

vebSi gaxSirda sefer-Toris SebrZanebis SemTxvevebi. es mSvenieri<br />

tradicia fesaxis sadResaswaulo dReebSic grZeldeba.<br />

ebrauli sarwmunoebis mixedviT<br />

mSoblebis pativiscema da dafaseba<br />

- rogorc maT sicocxle-<br />

Si, ise sikvdilis Semdegac – umaRles<br />

Rirsebad iTvleba. raoden<br />

saamayo da amaRelvebelia, rom<br />

mamis gardacvalebidan 18 wlis<br />

Semdeg Svili aRasrulebs am uwmindes<br />

movaleobas da mamis neSamis<br />

mosamaRleblad sefer-Toras<br />

SeabrZanebs salocavSi!<br />

2 aprils aSdodSi salocav<br />

– midraS “ohel iosef”-Si, sadac<br />

xdeba rabinebis momzadeba<br />

da ebrauli kanonmdeblobis<br />

swavleba, gaimarTa didi saxalxo<br />

zeimi – qarTvel ebrael-<br />

Ta msoflio kongresis vice-prezidenti<br />

da aSdodSi religiuri<br />

moZraoba”or haxaim xai”-s prezidentma<br />

– ioseb mamisTvalovma –<br />

sefer-Tora SeabrZana mamis – gercel<br />

iosebis Ze mamisTvalovis – neSamis saxelze.<br />

ceremoniaze mowveuli iyvnen Temis Tavkacebi, rabinebi, reli–<br />

giuri kanonmdeblebi da sxvadasxva sferos warmomadgenlebi. damswre<br />

jamaaTis SeZaxilebisa<br />

da xasiduri<br />

mxiaruli musikis<br />

TanxlebiT ioseb<br />

mamisTvalovi moabr-<br />

Zanebs umSvenieres<br />

sefer-Toras, uamrav<br />

xalxSi ikvlevs gzas<br />

da miemarTeba Tebisaken,<br />

sadac mas elodebian<br />

axlo megobrebi, na-<br />

Tesaoba – qarTvel ebraelTa msoflio kongresis prezidentis movaleobis<br />

Semsrulebeli gabriel mirilaSvili, rabi iakob gagulaSvili,<br />

israelisa da Temis mTavari rabinebi.<br />

sefer-Toris brwyinvale sxivebma ufro meti sixaruliTa da rwmenis<br />

sinaTliT aavses mSvenieri salocavis Semogareni – zustad es<br />

didi sixaruli da uCveulo sinaTle iyo dasturi saxelovani da<br />

Rvawlmosili mamis – gercel iosebis Ze mamisTvalovis – neSamis<br />

samaradiso aRiarebisa.<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

mixael<br />

mirilaSvili<br />

`zakas~<br />

rwmunebulTa<br />

sabWos<br />

Tavmjdomarea<br />

rogorc am bolo xanebSi gaxda cnobili, mixael mirilaSvili “zakas”<br />

(“zihui korbanoT ason” - ubeduri SemTxvevebis msxverplTa amocnoba)<br />

rwmunebulTa sabWos Tavmjdomared iqna arCeuli.<br />

“zaka israel” - nebayoflobiTi organizaciaa, romelic am oci wlis<br />

win daarsda iehuda meSi zahavis TaosnobiT. igi israelis policiasa<br />

da maSvelTa razmebs exmareba teroristuli aqtebis, avariebisa Tu<br />

sxva ubeduri SemTxvevebis msxverplTa amocnobaSi, sxeulis dafantuli<br />

nawilebis (zogjer sisxlis) Segrovebasa da transportirebaSi.<br />

misi, rogorc Rrmad morwmune ebraelTa gaerTianebis, mTavari mizania<br />

micvalebulTa gapatiosneba da ebrauli wesiT dakrZalva.<br />

“zakas” moxaliseni, samarTaldamcavi struqturebis paralelurad,<br />

sxva organizaciebTanac TanamSromloben (aseTia, mag., ‘’magen david adomi’’).<br />

imavdroulad isini samoqalaqo Tavdacvis wevrebic arian, rac maT<br />

ubedurebis adgilebze TavianTi movaleobis Sesasruleblad saWiro<br />

uflebebs aniWebs. “zakas” TanamSromlebi dakargulTa aRmoCenasa da<br />

maT gamoxsnaSic Rebuloben monawileobas rogorc israelSi, aseve saz-<br />

RvargareT.<br />

Cvenda samwuxarod, israelSi ar arsebobs adamiani, romlisTvisac<br />

ucnobia “zakas” wminda saqmianoba. mtkivneulia amisi aRiareba, magram<br />

realobas ver gaveqceviT: rac ufro didia teroristuli aqtebisa da<br />

ubeduri SemTxvevebis sixSire, miT ufro izrdeba ‘’zakas’’ saqmianobis<br />

intensivoba da, Sesabamisad, misi sazogadoebrivi rezonansi.<br />

wlebis ganmavlobaSi ubedurebis msxverplTa pirveli Wirisuflebi<br />

da dampatiosneblebi xom ‘’zakas’’ wevrebi arian. ramdenjer gvinaxavs<br />

teleekranze, rogori gulmodginebiTa da sasoebiT epyrobodnen<br />

teroristuli aqtebis msxverplT, darSi Tu avdarSi, roca ukve yvela<br />

tovebda ubeduri SemTxvevis adgils, isini rCebodnen, raTa daRupulTa<br />

sxeulis erTi nawilic ar daetovebinaT, eZebdnen da kedlebidan Tu<br />

asfaltidan fxekdnen jer kidev SeumSral sisxls, xorcis nafleTebs,<br />

rom mSobliuri miwisTvis miebarebinaT.<br />

“zakas” rCeuli moxaliseni, romelTac samedicino ganaTlebac aqvT,<br />

mzad arian, sul ramdenime saaTSi, msoflios nebismier kuTxeSi, humanitarul<br />

an israel-ebraul interesebTan dakavSirebul ubedurebis<br />

adgilze gasamgzavreblad. am organizacias sxvadasxva qveyanaSi hyavs<br />

Tavisi warmomadgenlebi, romlebic saerTaSoriso urTierTTanamSromlobisTvis<br />

zrunaven.<br />

“zakas” wevrebi yovelTvis iq arian, sadac maTi daxmarebaa saWiro:<br />

xomald “kolumbias” daRupvis Semdeg aSS-Si, mombasaSi, baliSi, tabasa<br />

da TurqeTSi momxdari teroristuli aqtebis, tailandSi cunamis, axal<br />

orleanSi qariSxal “katarinas”, kunZul fokeTze TviTmrinavis Camovardnis<br />

da sul cota xnis win haitiSi momxdari ubeduri SemTxvevebis<br />

dros - maT didi daxmareba gauwies adgilobriv samedicino da<br />

Tavdacvis organoebs.<br />

raoden didi rwmena, sulieri Zala da nebisyofaa saWiro aseTi<br />

samadlo saqmis gasakeTeblad. ramdeni Wirisuflis ukanaskneli nugeSi<br />

yofila is faqti, rom tragikulad daRupuli maTi sayvareli adamianis<br />

sxeuli yvav-yornebis sajijgnad ar qceuli am RvTismosavi adamianebis<br />

wyalobiT.<br />

amitom asmagad did siamayes gvaniWebs is faqti, rom aseT organizacias<br />

milioni Sekeli Seswira qarTvel ebraelTa msoflio kongresis<br />

pirveli prezidentis, didi qvelmoqmedisa da uebro pirovnebis, netarxsenebuli<br />

moSe (miSiko) mirilaSvilis ufrosma vaJma, Tavadac bevri<br />

didi sikeTis mTesvelma mixael mirilaSvilma.E<br />

guliTadad vulocavT b-n mixaels “zakas” rwmunebulTa sabWos<br />

Tavmjdomared arCevas da vusurvebT kidev mravali sasikeTo saqmis<br />

Taosnobas.<br />

moamzada cisana biniaSvilma


egviptidan<br />

egviptidan gamosvla<br />

(me-14 saukunis ucnobi avtori)<br />

karga xnis manZilze mecnierebs<br />

sarwmunod ar miaCndaT egviptis<br />

monobidan ebraelTa gamosvlis ambavi.<br />

zogierTi mkvlevari imasac ki<br />

amtkicebda, TiTqos Zveli welTaRricxvis<br />

meore aTaswleulSi saer-<br />

Tod ar arsebobda ebraeli xalxi.<br />

Tanaxis mixedviT, swored meore<br />

aTaswleulSi [ebrauli kalendriT]<br />

moxvdnen ebraelebi egviptis<br />

monobaSi. aseT mkvlevarTa misamarTiT<br />

erT-erTi germaneli istorikosi<br />

werda: “SeiZleba warmovidginoT,<br />

rom ama Tu im xalxma Tavis<br />

Tavs miaweros sanaqebo saqmeebi,<br />

magram veraviTar logikas ver vxedav<br />

imaSi, rom erma yovelgvari safuZvlis<br />

gareSe mogviTxros, rom<br />

maTi winaprebi monebad iyvnen ucxoeTSi”.<br />

kamaTi egviptidan gamosvlis<br />

utyuarobis irgvliv gamowveuli<br />

iyo imiT, rom im periodSi mecnierebs<br />

jer kidev ar gaaCndaT sa-<br />

Tanado dokumentacia, romelic Suqs<br />

mohfenda istoriul sinamdviles.<br />

da raki sxvadasxva xalxebis mematianeebi,<br />

arcTu iSviaTad, TavianT<br />

fantazias eyrdnobodnen, mecnirebs<br />

egonaT, rom cnobebi ebraelTa istoriiis<br />

Sesaxeb mxolod meocnebe-<br />

Ta SeTxzuli iyo.<br />

egviptologiis aRmocenebis<br />

Semdeg mdgomareoba Zireulad Seicvala.<br />

frangma egviptologma Sampolionma<br />

gaSifra Zvelegvipturi<br />

ieroglifebi da ebraelTa gamosvlis<br />

epizodebsac farda aexada. Aarqeologiurma<br />

gaTxrebma sinaTle<br />

mohfina miwaSi Camarxuli papirusebis<br />

saidumlos. magram axal<br />

aRmoCenebTan erTad Cndeboda axali<br />

problemebic: dasazustebeli<br />

iyo, Tu saxeldobr rodis gamovidnen<br />

ebraelebi egviptidan da vin<br />

iyo is faraoni romelmac ebraelebi<br />

gamouSva.<br />

es sakiTxi SedarebiT iolad gadaiWra,<br />

roca gamoCenilma egviptologma<br />

flinders petrim samxreT<br />

egviptis qalaq neve-amonSi aRmoaCina<br />

egviptelTa gamarjvebis obeliski,<br />

romelic aRmarTuli iyo faraon<br />

merneptahis mier, Zveli wel-<br />

TaRricxvis daaxloebiT 1230 wels.<br />

obeliski mogviTxrobs faraon<br />

merneptahis Zlevamosil laSqrobaze<br />

qanaanelTa winaaRmdeg: ‘’qanaani<br />

da mTeli misi ukeTuri mosaxleoba<br />

damorCilebulia, aSqeloni aRebulia,<br />

gezeri Cvens xelTaa, israeli<br />

ki mTlianad ganadgurebulia, misi<br />

kvalic aRar darCa.”<br />

es aris pirveli araebrauli<br />

Zegli, sadac israeli misi namdvili<br />

saxeliTaa naxsenebi, rac imas<br />

mowmobs, rom ukve 1230 wels Cvens<br />

welTaRricxvamde, ese igi msajul-<br />

Ta epoqis dasawyisSi, igi ukve cno-<br />

“yoveli Taobidan TaobaSi adamiani ise unda xedavdes<br />

sakuTar Tavs, TiTqos TviTon gamosuliyos egviptidan”.<br />

sxva sityvebiT rom vTqvaT, galuTidan gamosvlis procesi<br />

galuTidan israelSi gadasvliT, erTi xelis dakvriT<br />

ki ar xdeba, - is kulturul da mentalur gadasvlas<br />

moiTxovs.<br />

israelis Zeni egviptidan udabnoSi gadadian, udabnodan<br />

ki israelSi. galuTsa da israels Soris gardamavali etapia, rodesac<br />

israelis Svilebs egvipteSi dabruneba surT, galuTis sazamTroebi da yabayebi<br />

enatrebaT.<br />

yovelma Temma, romelic israelSi amovida, es gardamavali etapi unda<br />

gaiaros, magram sabolood jobs gaiTviTcnobieros, rom galuTidan gamodis<br />

da israelis qveyanaSi Sedis. umetes SemTxvevaSi ufros Taobas ujdeba es<br />

Zvirad, Torem israelSi dabadebulT da gazrdilT unari SeswevT israelad<br />

yofna arCion.<br />

saqarTvelos ebraeloba israelSi metwilad sionisturi miswrafebiT amovida<br />

da ara gaWirvebisa da devnis gamo.<br />

rabebi, miecaT Tu ara pirveli SesaZlebloba, rkinis fardis gaxsnisTanave<br />

amovidnen israelSi, rac erec israelSi ebrauli wesiT cxovrebis survilma<br />

ukarnaxaT.<br />

israelSi amosvliT saqarTvelos ebrauli Temi israelis aTeistur sazogadoebas<br />

gaecno. mamapapuri wes-Cveulebidan bevri ram nel-nela gaqra da<br />

maTi adgili aTeisturma kulturam daikava. qarTvelma ebraulma Temma Tavisi<br />

tradiciuloba dakarga. saqarTvelodan amosuli ebraelobis didi nawili<br />

koncentrirebuli iqna iseT qalaqebSi, rogoricaa aSdodi da lodi, risi wy-<br />

gamosvlis istoriuli aspeqtebi<br />

galuTidan gamosvla<br />

bili iyo da qanaanSi cxovrebasac<br />

sakmaod didi xnis istoria hqonda.<br />

rogorc Cans, merneptahma mar-<br />

Tlac dalaSqra qanaanis qalaqebi,<br />

magram rac Seexeba israelis mTlianad<br />

ganadgurebas, es mis TavSeukavebel<br />

fantazias unda mivaweroT...<br />

asea Tu ise, erTi ram cxadia: egviptidan<br />

gamosvla am TariRamde<br />

didi xniT adre unda momxdariyo,<br />

vinaidan qanaanSi ebraelebi egviptidan<br />

gamosvlis Semdeg damkvidrdnen.<br />

swavlulebi varaudoben, rom<br />

es moxda merneptahis mamis ramzes<br />

II mefobisas da TavianT mosazrebas<br />

zurgs umagreben frangi mecnieris<br />

– navilis gamokvlevebiT, romelic<br />

man am asi wlis win Caatara mdinare<br />

nilosis deltaSi. gaTxrebis<br />

Sedegad man aRmoaCina ori uZvelesi<br />

qalaqis naSTebi uzarmazari<br />

sawyobebiT. orive qalaqi agebulia<br />

faraon ramzes meoris epoqaSi.<br />

Nnavili miiCnevda, rom mis mier<br />

aRmoCenili qalaqebi iyo pitomi da<br />

ramzesi, romlebic ebraelebma auges<br />

faraons. TviT saxeli ramzesi<br />

TanaxSi orjeraa naxsenebi – bereSiTis<br />

47-e Tavis me-11 muxlSi da SemoTis<br />

pirveli Tavis me-11 muxlSi.<br />

arsebobs sxva dokumentebic, romlebic<br />

mogviTxroben, rom ramzes II<br />

xanaSi xapruebi iZulebuli iyvnen,<br />

sasaxleebi aegoT faraonisTvis;<br />

xapruebi ki – ebraelebi iyvnen. aqedan<br />

daskvna _ swored ramzes II ai-<br />

Zula ebraelebi monurad emuSavaT.<br />

misi mefobis dros ebraelebi gamovidnen<br />

egviptidan, xolo misi vaJiSvilis<br />

zeobisas isini ukve qanaanis<br />

mkvidri mosaxleni iyvnen. maS, rodisRa<br />

aages ebraelebma pitomi da<br />

ramzesi? saguldagulo gamokvlevebi<br />

adastureben, rom es Teoria ar<br />

Seesabameba arc Tanaxs da arc im<br />

epoqis sxva wyaroebs.<br />

Tanaxis mixedviT, pitomi da<br />

ramzesi Sendeboda monobis peri-<br />

5<br />

semk<br />

odis dasawyisSi da ara boloSi,<br />

uSualod egviptidan gamosvlis win.<br />

marTalia ramzes II mefoba Zalian<br />

xangrZlivi iyo da 65 weliwads<br />

moicavs, magram Znelia drois am<br />

monakveTSi CavtioT monobis xanis<br />

umetesi nawili, egviptidan gamosvla,<br />

ormoc weliwads udabnoSi xetiali,<br />

qveynis damorCileba da iq<br />

dasaxleba. ramzes meoris Svilis -<br />

merneptahis dros ki ebraelebi qanaanis<br />

mkvidri mosaxleebi iyvnen.<br />

ramzes II metad agresiuli faraoni<br />

iyo. igi xSirad eomeboda sirias<br />

da Tavs esxmoda qanaanis miwas, -<br />

daamarcxa amoreelebi, libanis<br />

qedebze rom cxovrobdnen, daimor-<br />

Cila sidonis qalaqebi, bolos Sevida<br />

beT-SeanSi da Tavis Tavs daudga<br />

Zegli baSanis miwaze. aseTi mZlavri<br />

dampyroblis periodSi mecnierebs<br />

ebraelebis egviptidan gamosvla<br />

saeWvod miaCniaT. aseT versias Toris<br />

qronologiac ewinaaRmdegeba.<br />

‘’mefeTa’’ mesame wignSi laparakia<br />

mefe Selomos gamefebis meoTxe<br />

weliwadze, taZris kurTxevaze da<br />

aRniSnulia: “israelis ZeTa egviptidan<br />

gamosvlidan 480 wlis Semdeg<br />

daiwyo man RvTisaTvis taZris<br />

ageba”. teqstis Tanaxmad, egviptidan<br />

gamosvla moxda meTxuTmete saukunis<br />

bolo aTwleulSi Cvens eramde.<br />

am monacemebze dayrdnobiT, Segvi-<br />

Zlia vivaraudoT, rom ebraelebi<br />

egviptidan gamovidnen faraon TuTmos<br />

meoTxis dReebSi, romlis mefobac<br />

xanmokle iyo. TuTmosis Semdeg<br />

mefobdnen faraonebi – amenxotep<br />

mesame da amenxotep meoTxe.<br />

arc erTs da arc meores qanaanis<br />

ambebi ar ainteresebda. amitom,<br />

maTi mefobis periodSi ebraelebis<br />

mier qanaanis teritoriis dapyroba<br />

savsebiT sarwmunoa.<br />

Tamar kezeraSvili<br />

alobiTac maT Semoinaxes Temuri saTburi da israelobisken veRar gaikafes<br />

gza.<br />

israelis sazogadoebasTan gaTqvefis SesaZlebloba dakavSirebulia axalgazrda<br />

Taobis unarTan, ufro Rrmad Cawvdes iudaizmis safuZvlebs da erec<br />

israelSi Cveni cxovrebis mniSvnelobac gaisigrZeganos.<br />

Cven iudaizmTan Serwymul ebraelebad unda viqceT, pativi vceT mis tradicias,<br />

gavicnoT misi fesvebi, madloba vuTxraT Cvens mSoblebs, romlebic<br />

pirvelebi amovidnen israelSi da gardamavali Taobis niSa itvirTes.<br />

dRes, roca me Cveni Temis SvilebTan Sesaxvedrad mivdivar, romlebic amayoben<br />

imiT, rom maT israelis parlamentSi TavianTi warmomadgeneli hyavT, mniSvnelovnad<br />

mimaCnia vuTxra maT – me qarTveli ebraeli Temis amayi qaliSvili<br />

var, magram aRzrda-ganaTleba religiuri sionizmis saswavlebelSi miviRe, iq<br />

Camoyalibda Cemi ideologiuri gza. imis wyalobiT, rom Cemi mSoblebi rexovoTSi<br />

gadavidnen sacxovreblad, sadac qarTuli ebrauli Temi kompaqturad ar<br />

aris dasaxlebuli, israelis religiur garemoSi gavizarde da ideologiuri<br />

msoflmxedveloba religiuri sionisturi aRzrda-ganaTlebiT gaviRrmave.<br />

Cemi mrwamsi Camoyalibda Tel-avivis ulfanSi, ieruSalaimisa da bar-ilanis<br />

iudaizmis seminarebze, rexovoTSi, rabebis mier Catarebul Toris gakveTilebze,<br />

sadac israelTan kavSiris uwyvetelobisa da israelis qveynis dacvis<br />

mniSvnelobas maswavlidnen, roca aSS-sa da samxreT afrikaSi viyavi wargzavnili<br />

da israelis masmediaSi CaverTe. Cveni vinaobis garkvevis gareSe, Cvens<br />

fesvebTan kavSiris gareSe, verafers veweviT, fizikurad israelSi viqnebiT,<br />

magram sulierad galuTis samyaroSi gavagrZelebT cxovrebas.<br />

visac hgonia, rom Temis siamaye mxolod qarTuli folkloris, cekvebis,<br />

da simRerebis Semonaxvaa, is israelis mentalobaSi gvian an saerTodac ver<br />

Seva. fesaxis dResaswaulis damdegs me vloculob, rom gveRirsos galuTidan<br />

gamosvla, xolo rac mTavaria, gamoviyvanoT Cvengan galuTi da namdvil<br />

israelebad viqceT.<br />

cifi xotoveli<br />

israelis qneseTis wevri


6<br />

<strong>moambe</strong><br />

Tavisuflebis ukvdavi gakveTili<br />

nisani da iari _ Zvelebrauli kalendris es sakraluri<br />

Tveebi _ gansakuTrebuli azriT aris aRbeWdili Cveni xalxis<br />

cnobierebaSi. gazafxulis es ulamazesi dro, rodesac zamTris<br />

tyveobidan daxsnili da gamarjvebuli buneba irgvliv sicocxlesa<br />

da Tavisufal nebas amkvidrebs, _ imTaviTve sxvadasxva mi-<br />

Tologiur warmodgenas daukavSirda da Zveli xalxebis misteriebsa da sakulto dResaswaulebSi<br />

gajerda. swored am dros, anu, rogorc ToraSia naTqvami, nisanis Tvis meTxuTmete dRes, daiwyo<br />

egviptidan Cveni gamosvla _ tyvedqmnili xalxis ganTavisuflebis da erad dadginebis diadi epopea,<br />

romelic, ager ukve meoTxe aTaswleulia, aTasgvari legendiTa Tu gadmocemiT asazrdoebs Cveni<br />

xalxis fantazias; magram am legendebs realur cxovrebaSi Tavisi gagrZelebac aqvs: 1948 wels, drois<br />

amave monakveTSi _ iaris Tvis mexuTe dRes _ gamocxadda israelis damoukidebeli saxelmwifos Seqmna.<br />

es aris, ase vTqvaT, Jami meored gamosvlisa, rodesac oriaTaswliani galuTis RameSi CanTqmuli<br />

ebraeloba feniqsiviT aRdga da qveynierebis oTxiv kuTxidan arnaxuli aRtkinebiT daiZra aRTqmuli<br />

miwisaken. am ori TariRis urTierTkavSirSi, roca drosa da sivrceSi ase daSorebuli movlenebi<br />

TiTqmis sruli analogiiT imeoreben erTmaneTs, dRevandeli israelis mkvidrni raRac Rrma da Sefarul<br />

azrs vdebT, raSic TiTqos TvalnaTliv gacxadda Cveni istoriis saocari memkvidreobiToba.<br />

da kidev erTi; damoukideblobis dResaswauls win uZRvis erovnuli katastrofis, anu xsovnis dRe.<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, es aris dRe eris istoriuli mexsierebisa. xsovna da mexsiereba ki, rogorc<br />

cnobilia, Toris erT-erTi umTavresi postulatia, rac mravalmxriv gansazRvravs Cveni yofierebis<br />

azrs; kacobriobis bavSvobidan gamoxmobili miTi Tu enigma sadReisod, Cveni mowifulobis Jams, axlebur<br />

datvirTvas iZens, TiTqos erTdeba warsuli da awmyo da sruliad sxvagvar, zedroul ganzomilebaSi<br />

gadadis droTa sakraluri kavSiri.<br />

’ ’ ” ” ””arc erT ers ar gamouvlia imdeni<br />

satanjveli da wameba, ramdenic<br />

ebraelTa ers Tavs gadahxdenia. Aam<br />

odesmeDdidebuls da saxelganTqmuls<br />

ers bedma xelidan gamosxlita sam-<br />

Soblo da TviTmyofadoba da ganabnia<br />

igi mTels dedamiwis zurgze, CaaTesla<br />

ucxo qveynebSi, sadac ebraelebs<br />

moeloda yovelgvari tanjva da<br />

wvaleba,”’ ’ _ wers ilia WavWavaZe 1886<br />

wels ebrauli sakiTxisadmi miZRvnil<br />

Tavis erT-erT statiaSi. Ddiax, tanjva<br />

da wvaleba TiTqos odiTganve daebeda<br />

am uZveles ers. jer kidev kacobriuli<br />

civilizaciis gariJraJze bedma arguna<br />

ebraelebs egvipteSi oTxaswliani tyveoba,<br />

romlis gaxseneba axlac zaravs<br />

yovel morwmune iudevels. Yyovelwliurad,<br />

‘ ’fesaxis’ ’ dResaswaulze, im<br />

duxWiri wlebis mosagonrad xelSi<br />

aiRebs ebraeli xmiads (‘ ’macas)’ ’ ] da sevdiani<br />

xmiT waigalobebs: ‘ ’”ese ars puri<br />

tanjulobisa, romelsa sWamdnen mamani<br />

Cveni egvipteSi.”‘ ’ am ritualis daniSnulebaa<br />

_ momaval Taobebs Seaxsenos<br />

monobidan gamoxsnis saocari ambavi.<br />

Mmorwmune ebraeli igonebs ZvelTuZveles<br />

bibliur gadmocemas da istoria<br />

am wuTebSi misTvis raRac Sori da<br />

ganyenebuli cneba ki ar aris, aramed<br />

cxadi da xelSesaxebi realoba, romlis<br />

uCveulo da dramatul koliziebSi<br />

TiTqos TviTonac monawileobs:<br />

‘ ’”mamebisagan Svilebs, Taobidan Taobebs<br />

gadaecema ambavi egviptidan gamosvlisa,<br />

rogorc piradad gancdili Tavgadasavali,<br />

romlis daviwyebac SeuZlebelia”’<br />

’ _ gvamcnobs ebrauli sibrZne,<br />

romelsac zurgs umagrebs bibliuri<br />

Segoneba, yovladZlierma RmerTma rom<br />

ukarnaxa udabnoSi daZrul ebraelebs:<br />

”‘ ’gaxsovdes egviptidan Seni gamosvlis<br />

DRRe!’ ’”<br />

***<br />

rogorc Talmudisturi tradicia<br />

ganmartavs, yoveldRe, roca ki<br />

ebraelebi TavianT sjulis wigns<br />

Caxedaven, maT iseTi SegrZneba aqvT,<br />

TiTqos swored ‘ ’ ‘ ’”am dRes movidnen<br />

isini udabnoSi’ ’‘ ’” ([SemoT, 19)],<br />

‘ ’”U’<br />

’am dRes‘ ’”’ ’ _ amJamad, da ara romeliRac<br />

istoriul warsulSi. ase<br />

iyo yvelgan _ galuTis qveynebSi, ase<br />

iyo saqarTveloSic... ‘ ’”‘ ’amaRamis Ramesa‘ ’”’ ’<br />

_ fesaxis pirveli Ramis dadgomisTanave<br />

wamoiwyebda galobas sederis<br />

magidasTan dabrZanebuli babuaCemi da<br />

hyveboda moSes dabadebisa da cxovrebis<br />

uCveulo ambebs _ Tu varskvlavTmricxvelTa<br />

winaswarmetyvelebiT afo-<br />

piri ibruna moSem da Camovida mTidan,<br />

xelSi ori fiqali eWira... (SemoT 32,15).<br />

riaqebulma faraonma rogor gamoscada<br />

axlad dabadebuli moSe, rogor<br />

daudga win ori gobi _ erTi oqroebiT,<br />

meore ki gavarvarebuli nakver-<br />

CxlebiT savse _ imis molodinSi Tu<br />

saiT waiRebda axalSobili xels, rom<br />

amis mixedviT gadaewyvita misi bedi:<br />

Tu bavSvi oqros waetaneboda, es ukve<br />

misi Wkuis maniSnebeli iyo, Wkviani<br />

araegvipteli ki, qurumTa CagonebiT,<br />

saSiSroebas moaswavebda Zlevamosili<br />

faraonisTvis... marTlac, rogor<br />

waiRo Cvilma xeli oqrosaken, magram<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

"rom uambo Sens Svils da SvilTaSvils,<br />

rogor gavuswordi egviptes<br />

da ra saswaulebi movuvline mas..."<br />

SemoT<br />

bolo wuTs ufalma rogor warmoagzavna<br />

Tavisi angelozi, romelmac mxarze<br />

frTa gahkra axalSobils da xeli<br />

naRverdlisken uqcia. mere tkivilis-<br />

gan gamwarebulma bavSvma umal rogor<br />

itaka pirSi damwvari TiTebi da ena<br />

daifufqa, ris gamoc mTeli cxovreba<br />

enabrgvnili iyo... hyveboda babuaCemi da<br />

nel-nela, Cvenda uneburad, im Soreuli<br />

ambebis Tanamonawileebad gvxdida.<br />

ase gveCveneboda, rom misgan moyolil<br />

ambebs raRac ucxo da uCveulo na-<br />

Teli adga, romelsac TiTqos yvelani<br />

vinawilebdiT... egviptidan gamosvlis<br />

ambavi rom daiwyeboda babua bavSvebs<br />

gareT gagviZaxebda da Cvenc viTom im-<br />

Jamindeli movlenebis imitirebas vax-<br />

dendiT: karze davakakunebdiT, vin xar-<br />

To _ rom gamogvZaxebdnen, _ israelis<br />

Svilebi varT-Tqo, _ gavepasuxebodiT<br />

da Cveni ebraelobis dasturad<br />

Cvens damilavebul “ >(winadacveTil)<br />

nawils moviSveliebdiT; gagviRebdnen<br />

kars, isev sadResaswaulo trapezTan<br />

dagvsxamdnen da xmiadebiTa da sasusnavebiT<br />

gvimaspinZldebodnen...<br />

“”ebraul dResaswaulTa galereaSi<br />

fesaxi yvelaze erovnul dResaswauladaa<br />

miCneuli da Tavisi FfesvebiT yvelaze<br />

ufro metad exeba kacobriobis<br />

wminda warsuls, vidre msoflios erTa<br />

romelime sxva Cveuleba an rituali.<br />

Qqveyniereba ise gamoicvala, rom Znelia<br />

misi cnoba, xalxebi daWknen da gauCinardnen,<br />

istoriul asparezze adgili<br />

dauTmes axal xalxebs, horizonti gafarTovda,<br />

TiTqos sicarielisgan aRmocenda<br />

materikebi, bunebis arnaxuli<br />

Zalebi movidnen adamianis dasaxmareblad,<br />

misi cxovrebis Sesacvlelad, _<br />

DA<br />

da mxolod es xalxi darCa xeluxlebeli<br />

imTaviTve, erTguli Tavisi Tavisa,<br />

da Rrmad inaxavs gulSi xsovnas<br />

tanjul winaprebze. igi winandeburad<br />

loculobs Tavis maradiul RmerTze,<br />

imave sityvebiT, romlebiTac loculobda<br />

aTasi wlis winaT _ tyveobisa<br />

da Tavisuflebis eri, eri israelisa!”<br />

[(beniamin zeev hercli]...”)<br />

***<br />

“ ’ ”‘ ’oTxi madlis gamo gamoiyvana<br />

RmerTma ebraelebi egviptidan: TavianT<br />

saxelebs rom ar isxvaferebdnen, enas<br />

rom ar icvlidnen, saidumloebas rom<br />

ar gaTqvamdnen da abraamis aRTqmas<br />

[(‘ ’”‘ ’briT mila”)‘ ’ ’ ’ ] rom ar auqmebdnen”‘ ’ ’ ’ _<br />

vkiTxulobT rabinuli literaturis<br />

erT-erT ZeglSi. rogorc vxedavT, sakuTari<br />

enisa da erovnuli TavisTavadobis<br />

Senaxva yvelaze RvTiur madladaa<br />

Seracxili Talmudis avtorTa<br />

mier. ‘ ’ ”‘ ’egvipteSi yofnisas ebraelebi<br />

erT adgilas ikribebodnen da erTi<br />

ojaxiviT cxovrobdnen; maT fici dades,<br />

rom erTmaneTs mxarSi amoudgebodnen<br />

da wmindad Seinaxavdnen patriarqebis<br />

aRTqmas, ar daiviwyebdnen winaparTa<br />

enas da ar ilaparakebdnen egvipturad,<br />

raTa ar daewyoT kerpTayvaniscemloba,”‘<br />

’ ’ ’ _ gvamcnobs meore werilobi-<br />

Ti Zegli.<br />

***<br />

ormoci weli daatarebda moSe<br />

sjulmdebeli egviptidan daZrul<br />

ebraelebs, ormoci weli modioda<br />

ltolvili xalxi aRTqmuli qveynisaken,<br />

modioda tanjviTa da drtvinviT<br />

_ udabnos qarsa da almurSi. oTxaswliani<br />

tyveobis Semdeg es iyo ebraeli<br />

xalxis pirveli Sexeba TavisuflebasTan<br />

da, SesaZlebelia, Tavisuflebamowyurebuli<br />

sulis yvelaze didi<br />

Zalisxmeva mTeli kacobriobis istoriaSi.<br />

Hhaines moswrebuli Tqmisa ar<br />

iyos, ”israelebis egviptidan gamosvlis<br />

Semdeg sityva ””Tavisufleba”’ ’<br />

msoflios yvela enaze ebrauli aqcentiT<br />

warmoiTqmis...”<br />

***<br />

rac Seexeba udabnoSi gamosvlas da<br />

iq ormocwlian xetials, Tanaxis mogviano<br />

komentatorTa azriT, esec friad<br />

sakraluri da Rrmaazrovani aqtia: vidre<br />

adamiani yoveldRiuri saqmeebisgan<br />

ar ganitvirTeba da mosawyen yofiTobas<br />

ar ganerideba, vidre udabnoSi ar<br />

gaiWreba, rogorc Zveli meudabnoeni<br />

da winaswarmetyvelni sCadiodnen amas,<br />

_ igi mzad ar aris diadi misiis aRsas


‘ ’<br />

‘<br />

‘<br />

‘ ’<br />

‘ ’<br />

’ ]<br />

’ ‘<br />

’ ”<br />

‘<br />

‘<br />

’<br />

‘<br />

’ ’ ] ‘<br />

‘<br />

’<br />

’<br />

ruleblad. Aase rom, rogorc ZvelTa- miiRon Toris moZRvreba, Seikran erT napoleons Turme Cvevad hqonda,<br />

ganve uTqvamT, gza aRTqmuli qveynisak- mTlian erad, brZoliT daiZran qanaani- saRamoobiT Raribuli samoseli gaen<br />

udabnoze gadis...<br />

sken, daamxon ieriqonis galavnebi, damdaecva da ase SeniRbuli gamosuli-<br />

***<br />

kvidrdnen mamapapeul miwaze, SeqmnanN yo qalaqis quCebSi. seirnobisas Turme<br />

rogorc ukve iTqva, fesaxis erTi israelianTa mZlavri samefo, arnaxul ebraul ubnebsac miakiTxavda xolme.<br />

umTavresi atributia saritualo tra- simaRleze aiyvanon Zveli aRmosavle- erT saRamos, Cveulebisamebr gamosupezi,<br />

anu ’”sederi”,’ rac ebraulad wes- Tis sityviereba, misi filosofiurli, Sevida ebraul ubanSi da, misda<br />

rigs niSnavs. erTi SexedviT, aq TiTqos poeturi kultura, naxon didebisa da gasaocrad, iqauroba dacarielebuli<br />

SeusabamobasTan unda gvqondes saqme, dacemis, aRzevebisa da damdablebis daxvda. Eezo-saxlebSic Seixeda, magram<br />

radgan fesaxi Tavisuflebis dResas- wlebi.<br />

yvela kari gamoketili iyo. Kkarga xnis<br />

waulia, Tavisuflebis stiqia ki jer ki isini almodebul udabno- Zebnisa da gamokiTxvis Semdeg Turme<br />

Znelad hguobs pirobiTobebsa da Sez- Si arian da drtvinviTa da tanjviT sinagogas miadga, fexakrefiT Seipa-<br />

Rudvebs. magram brZeni rabinebi gvmoZ- miikvleven gzas qanaanis aRTqmuli ra SenobaSi da saocari sanaxaobis<br />

Rvraven: Tavisuflebac aris da Tavisu- miwisaken.<br />

mowme Seiqna: mTeli qalaqis ebraelflebac;<br />

adamianma SeiZleba borkilebi maTi winamZRolis Rvawli da Seoba, rogorc erTi, miwaze garTxmuli-<br />

daamsxvrios, cixis kedeli gamoangrios marTeba SeumCneveli ar darCeniaT yo da godebda. Nnapoleons gakvirvebiT<br />

da gareT gamosulma Tavi Tavisuflad Zveli saqarTvelos mkvidrT. Aai, ras ukiTxavs _ aseTi ra ubedureba dagaty-<br />

warmoidginos, magram, rogorc guSin- vkiTxulobT ’”qarTlis cxovrebaSi’ ’:” daT Tavs, ase mwared rom glovobTo! _<br />

delma monam da boganom, mainc ver Sei- ’”Semdgom amisa movida ambavi, vi- nabuqodonosorisgan da vespasianesgan<br />

grZnos WeSmariti Tavisuflebis xi- Tarmed mosem ganvlo zRva israelTa... iavarqmnil ieruSalaims davtiriTo, _<br />

bli, radgan Tavisufleba socialuri da gahkvirdnen yovelni da yovelTa upasuxia erT-erT uxucess. rogor Tu<br />

statusi rodia, igi, uwinares yovli- warmarTTa aqes RmerTi israelTa...” ieruSalaims _ kidev ufro gahkvirvesa,<br />

pirovnebis Sinagani mdgomareobaa. es RmerTi ki, bibliis mixedviT, bia imperators. maSin Turme rabinma,<br />

namdvili Tavisufleba mxolod maSin pirvelad xorebis mTasTan, mayvlov- romelsac oriaTaswliani sevda Cas-<br />

ikidebs fexs, roca adamiani gaiazrebs anSi gamoecxada moSes:<br />

dgomoda TvalebSi, Sexeda am ugunur<br />

Tavisi arsebobis mizans da daisax- ”gamoecxada uflis angelozi cecx- araebraels (goi)] da wvrilad auwya<br />

avs gzas, romliTac surs iaros _ ara lis alad Suagul mayvlovanSi. xe- taZris dangrevis odindeli istoria.<br />

iZulebiT, aramed sakuTari sulisa da<br />

nebis karnaxiT. kaci, romelsac ara aqvs<br />

Tavisi saxe da ara swams Tavisi Rmer-<br />

Ti, mainc monad rCeba, gindac saerTod<br />

ar hyavdes mbrZanebeli da zedamxedveli.<br />

es _ Tavisufleba ki ara _ misi<br />

profanaciaa, romelic ganukiTxaobas<br />

da anarqiasTan ufroa wilnayari.<br />

ai, amitom Tu daaweses brZenma Talmudistebma<br />

’sederis’ rituali, rogorc<br />

miniSneba wesrigisa da TviTdisciplinis<br />

aucileblobaze, rac WeSmariti Tavisuflebis<br />

winapirobaa.<br />

“***<br />

roca ebraelebi egviptidan gamovidnen,<br />

ukve Rirsi iyvnen imisa, rom sakuTari<br />

moZRvreba [(‘ ’Tora)’ HhqonodaT, _<br />

gvauwyebs Talmudi, _ magram ufals<br />

ubrZanebia: _ jerac Cemi Svilebi ferze<br />

ver mosulan, sul axlaxan daaRwies<br />

Tavi kirisa da alizis tyveobas, bevri<br />

maTgani daxeibrebulia da daavadmyofebuli,<br />

da sapyar-saxiCari xalxi Toris<br />

moZRvrebas ver aiTvisebso. ufalma<br />

ubrZana Tavis msaxur-angelozebs,<br />

gadmomxdariyvnen cidan da ganekurnaT<br />

sneuli xalxi: ”‘ ’dae, jer momjobindnen,<br />

suli moiTqvan, datkbnen ciuri mananiT,<br />

wyaros wyliTa da mwyerCitebiT da<br />

Semdeg eziaron Toris moZRvrebas...””<br />

albaT, sacnauri unda iyos am<br />

TqmulebaSi Camarxuli azri: raime moZ-<br />

Rvreba da ideologia mxolod Tavisufalma,<br />

sulierad da fizikurad srulyofilma<br />

xalxma unda miiRos. sxvagvarad<br />

gardauvalia, dRevandeli terdavs,<br />

cecxli ukidia mayvlovans, ma- Aam ambiT gaognebul napoleons uTqminologiiT<br />

rom vTqvaT, e. w. ”‘ ’ideologiuri<br />

gadaxrebi...”‘<br />

fesaxi. me-15 saukunis miniatura<br />

***<br />

gram ar iwvis mayvlis buCqi. vams: ’”WeSmaritad maradiuli eri xarT<br />

rogorc cnobilia, aRTqmul miwamde Tqva moSem: mival da vnaxav am Tqven, ori aTasi wlis uwindel ambavs<br />

ver miaRwia egvipteSi tyvednamyof- didebul sanaxavs, ratom ar iwvis guSindeliviT rom ganicdiTo...”<br />

ma xalxma; TviT moSe winamZRvaric ver mayvlovani...”<br />

am legendaSi Rrmad simboluri az-<br />

eRirsaA ’”rZisa da Taflis” qveyanaSi’ Tanaxis am epizodma mogvianebiT ria gacxadebuli.<br />

Sesvlas. Mmxolod udabnoSi, Tavisu- alegoriuli datvirTva miiRo, xolo WeSmaritebaa, rom yoveli adamiflebaSi<br />

Sobilma Taobam SeaRwia is- cecxlmodebuli buCqi ebraeli xalxis ani, uwinares yovlisa, mis Tanadroul<br />

raelis wilxvedr qveyanaSi; xolo or- simbolod aRibeWda momdevno Taobebis yofaSia CarTuli da dRevandeli,<br />

mocwlian xetialSi daRupuli modg- cnobierebaSi:<br />

zogjer umniSvnelo ambavic ki, ufro<br />

ma ’”udabnos Taobis”’ (”‘ ’dor hamidbar”)’ ’RmerTma moSes imitom aCvena alm- metad aforiaqebs Cvens cnobierebas,<br />

saxeliT moinaTla da amave saxelodebuli buCqi, rom mieniSnebina: ”ai, vidre aTasi wlis winandeli Tundac<br />

wodebiT damkvidrda istoriaSi... rogorc es buCqi ar iwvis, Tumca cecx- umniSvnelovanesi omebi, anu, rogorc<br />

***<br />

li ukidia, ise ver gaanadgurebs mteri homerosi ityoda, ’”yvelaze metad is<br />

ocdaeqvsi saukune! Mmeeqvse saukune israelis Svilebs.”’<br />

simRera itacebs kacis guls, romelic<br />

Cvens welTaRricxvamde...<br />

aseTia Talmudis komentari... axladgardaxdil ambebs mogviTxrobs.”’<br />

magram aqamde ebraelebs didi istoriuli<br />

gza aqvT gasavleli, _ unda<br />

***<br />

arsebobs gadmocema:<br />

ebraelTa mimarT, rogorc vxedavT,<br />

es WeSmariteba ar gamarTlda, rad-<br />

7<br />

semk<br />

gan maT yurTasmenas, Tanadroul mejlisebze<br />

metad, im dafdafis xmebi itacebda,<br />

romlis hangebze aRtkinebulma<br />

miriamma icekva mewamul zRvaze gadmosvlisas<br />

am samiaTas oTxasi wlis<br />

winaT. saamisod isini saukunoebrivma<br />

gamocdilebam Seamzada, raki imTaviTve<br />

yurad iRes mamaTa brZnuli Segoneba:<br />

‘ ’”yovel TaobaSi ebraelma sakuTar<br />

Tavs ise unda Sexedos, TiTqos igi Tvi-<br />

Ton gamovida egviptidan.’ ’”<br />

vin icis, aseTma memkvidreobiTobam<br />

gansazRvra kidec ebraelTa istoriis<br />

uCveulo qronometraJi...<br />

***<br />

axla movisminoT nawyveti erTi<br />

qarTuli romanidan, romlis avtori,<br />

Soreuli arqetipebis Ziebisas, saku-<br />

Tari gvaris genealogias Cahyveba da<br />

romeliRac istoriul SreebSi Tavisi<br />

winapris gaqvavebul lands waawydeba:<br />

”575 weli. Tve ivlisi. Ggardaicvala<br />

Tavadi irubaq irubaqiZe. Tavisi gvari<br />

qaldeidan gamohyavda. sityva ”‘ ’irubaq”’ ’<br />

qaldeuri Zirisaa... Tavadi iyo axovani<br />

tanad, lamazi Tvalad. cxviri hqonda<br />

orbuli, Subli _ Ria da maRali... kacis<br />

iqiT ixedeboda orWofuli mzeriT.<br />

Hhqonda naTeli. icoda saidumlo swavlani.<br />

sakuTriv _ mose da piTagor. Uuyvarda<br />

ufro mose. iyo suliT ficxeli<br />

da guliT Cvili: rogorc mose. xSirad<br />

uTqvams: ar aris xilva unaTlesi sinaisa.<br />

ar aris gaxeleba uficxelesi mcnebaTa<br />

dafis damsxvrevisa. Aar aris xalxis<br />

daurveba uZlieresi ormoci wlis<br />

udabnoSi xetialisa. Aar aris wyevla<br />

usaSinelesi israelisa... ar aris<br />

naRveli umZafresi aRTqmul qveynis<br />

arxilvisa da verxilvisa... icoda enebi:<br />

hebrauli da berZnuli. bevrjer<br />

uTqvia: RmerTebs marto hebrauliT<br />

Tu daelaparakebi. Rimils mis saxeze<br />

wlobiT ver naxulobdnen. cremli mis<br />

Tvalze aravis unaxavs; magram amboben:<br />

xSirad bavSvebi naxvretiT Seixedavdnen<br />

mis oTaxSi, naxulobdnen: igi<br />

stiroda. Ees xdeboda didi gaxarebis<br />

Jams. sTxzavda leqsebs. sul moseze<br />

mReroda...” (grigol robaqiZe)<br />

***<br />

PPPP.S.:<br />

aseTia, zogadad, egviptidan<br />

gamosvlis dResaswauli, romelic<br />

tradiciuli TvalsazrisiT, dResac<br />

grZeldeba. ‘ ’”ufalo RmerTo, Semoqmedo<br />

saswaulebisa mas Jamsa Sina da<br />

Cvens dReebSi”’ ’ _ gvamcnobs Zvelebrauli<br />

locva da alegoriulad migvaniSnebs,<br />

rom ‘ ’mas Jamsa Sina’ ’ momxdari<br />

saswauli erTjeradi aqti ki ar aris,<br />

aramed adamianis, rogorc srulyofis<br />

gzaze Semdgari individis, mudmivi<br />

swrafva da Zalisxmeva.<br />

diax, egviptidan gamosvlis saswauli<br />

dResac grZeldeba.<br />

cxadia, am konteqstSi saxeldobr<br />

arc mxolod egvipte moiazreba da arc<br />

mxolod egviptidan ltolvili Cveni<br />

winaprebi.<br />

aq ufro zogad da universalur<br />

kategoriebzea laparaki.<br />

Tavisuflebis SegrZneba ki, Sesa-<br />

Zloa, Cveni cxovrebis mudmiv Tanamdevad<br />

gavixadoT, imisda mixedviT Tu<br />

rogor amJRavnebs esa Tu is pirovneba<br />

Tu eri saamiso nebas Tu sulier<br />

mzaobas...<br />

jemal ajiaSvili


8<br />

<strong>moambe</strong><br />

safesaxo samzadisi suramSi<br />

Canaxati<br />

saqarTvelos ebraul dasaxlebebSi safesaxo samzadisi gansakuT–<br />

rebuli aRmavlobiT mimdinareobda, magram erT ramed Rirda suramis<br />

ebraelobis yureba am periodSi. Rarib-Rataksa da metismeti jafiT welmowyvetil<br />

ebraels aviwydeboda yvela sadardeli, misi azri da goni<br />

mxolod erTi sazrunaviT iyo dakavebuli – safesaxod “xamezi” ar darCenoda<br />

saxlSi da araferi mokleboda mis mravalricxovan jalabs!..<br />

saerTod, safesaxo samzadisi furimis dResaswaulis gasvlis Semdeg<br />

iwyeba, magram suramlebi bevrad ufro adre iWerdnen Tadarigs. marTalia,<br />

Raribebi iyvnen, magram erovnuli Tavmoyvareobis grZnoba uflebas<br />

ar aZlevdaT xeldakrefilni yofiliyvnen. fesaxi maTi gagebiT bevrad<br />

imaze meti iyo vidre dResaswauli!..<br />

jer kidev zamTris didTovlianobisas, sakvirao bazrobis dros gamoefinebodnen<br />

gareT da axlomaxlo soflebidan momaval glexebs xvdebodnen,<br />

rom kbili moesinjaT maTi frinvelisTvis da gadaewvitaT, Rirda Tu<br />

ara misi yidva da safesaxod Senaxva. siqaSres yovelTvis icavdnen, magram<br />

amjerad sagangebod usinjavdnen siciviT galurjebul frinvels kanis<br />

fers, frTebsa da kidurebs. orive xelSi daiWerdnen da zeviT-qveviT aTamaSebdnen,<br />

raTa safesaxod gankuTvnili batis, qaTmisa Tu indauris xmac<br />

gaegonaT, da raki sabolood darwmundebodnen maT vargisianobaSi, mxolod<br />

amis Semdeg Tu gadauxdidnen yinvisagan kbilebawakwakebul da<br />

moTminebidan gamosul glexs fuls.<br />

mas Semdeg, rac moimaragebdnen saklavs, SearCevdnen binis romelime<br />

myudro kuTxes, mouTbobdnen, ramdenadac es SeeZloT da Tadarigs<br />

iWerdnen maT gasasuqeblad. albaT arc erT Sinaur frinvels ar rgebia<br />

wilad esoden mefuri movla, kveba da mofereba, rogorsac es svebednieri<br />

frinvelebi iRebdnen fesaxis Semosvlamde. Tumca, umadurobas verc<br />

maT daswamebdiT, – yovel dilas Tbil-Tbili kvercxebiT ajildoebdnen<br />

mzrunvel patrons.<br />

ase gadioda dro da Tebervlis yvelaze civsa da qarbuqian TveSi dgeboda<br />

beSalaxis dResaswauli; surameli ebraelebi am dRes “korkotobasa”<br />

da “Svidferobas” eZaxdnen. ai, maSin ki iwyeboda sabeSalaxod Semonaxuli<br />

Cirisa da murabebis gamomzeureba! beSalaxis SabaT saRamos wyvili Tonis<br />

puris garda sufris SuaSi didi TefSiT idga korkotis fafa batis qonSi<br />

dabrawuli xaxviT. calke ki sagangebod stovebdnen cotaoden moxar-<br />

Sul xorbals, SabaT dilas moayridnen Saqars da, locvis gamobrZanebis<br />

Semdeg, bavSvebs gaatandnen ezoSi – es Citebs dauyareTo. mogexsenebaT,<br />

mkacri zamTris dadgomis win mxolod didsa da janmagar frinvelebs<br />

SeeZloT gadafrena Tbil qveynebSi; patara, umweo Citebi ki rCebodnen<br />

samSobloSi – an siciviTa da SimSiliT ixocebodnen an raRac saswaulebrivad<br />

Tu gadaurCebodnen kavkasiuri zamTris simkacres. ai, swored<br />

maT elodnen bavSvebi, uyvardaT am saxaliso seirSi monawileoba. TeTr<br />

qaTqaTa Tovlze lamazad mimoabnevdnen Saqarmoyrili moxarSuli xorblis<br />

marcvlebs da gulisfancqaliT elodnen Citis gamoCenas. siciviT<br />

iToSebodnen, magram adgilidan ar iZvrodnen da saxlSi ar Sediodnen<br />

vidre deda ar gamosZaxebdaT Tbili oTaxidan: “sanam ar moSordebiT mag<br />

adgils, Citebi ar moekarebian, SemodiT saxlSi da aqedan ucqireT!..”<br />

TiTo-orola Citi marTlac gamoCndeboda!..<br />

fesaxis namdvili mzadeba anu “fxekikvira” furimis dResaswaulis gasvlis<br />

meore dRidanve iwyeboda. aravis egonos, rom es gamoTqma mxolod<br />

saxl-karisa da ezo-midamos fxeka-dasufTavebas niSnavda! – ara, megobrebo!<br />

– “fxekikvira” surameli ebraelisTvis wlis yvelaze gamorCeuli<br />

movlena iyo!<br />

imis Semdeg, rac safurimo mxiaruli aJiotaJi, tkbileuliT urTierTis<br />

mokiTxva da arcTu ise piruTvneli degustacia CaTavdeboda (kargi dedisSvili<br />

iyaviT da surameli ebraeli qalisTvis safurimo namcxvari ar<br />

SegeqoT!), iwyebdnen darCenili namcxvrisa da tkbileulis saguldagulod<br />

SefuTva–Senaxvas Tavdaxurul vedroebsa da qvabebSi “fxekikviris”<br />

mZime, gadatvirTuli dReebisTvis. es imitom, rom didi dasaqmebisa da<br />

mouclelobis, fizikuri daRlisa da gawamawiis dros saSualeba hqonodaT<br />

namcxvriT piri CaetkbarunebinaT da cota suli moeTqvaT. im<br />

weliswyvetis dReebSi furimidan SemorCenil namcxvarsa da tkbileuls<br />

gansakuTrebuli gemo da aromati hqonda.<br />

namcxvrebis dedoflad qiSmiSiani iTvleboda. amitom mas yvelaze<br />

prestiJulsa da Znelad misagneb adgils miuCendnen, mis Semdeg medidurad<br />

iwonebda Tavs mzisferi Saqarguliani, mixak-dariCinis damaTrobeli<br />

surneliT Sezavebuli Tafliani, gaRuebuli mezonoTi da, rasakvirvelia,<br />

gozinayi!..<br />

1. ros israeli egviptelebs gamoerida<br />

da sxva xalxs - xalxi iayakobis,<br />

2. gaxda iuda misi siwminde<br />

da israeli - miseuli sabrZanebeli.<br />

3. ixila zRvam da ZrwolviT ukudga<br />

da iordane SiSneulad gare-miiqca.<br />

4. erkemlebiviT rokvidnen mTani,<br />

xtodnen borcvebi TikanTa mgvanad.<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

daRlili da araqaTgamoclili diasaxlisi gvian naSuadRevs erTi-ori<br />

wuTiT Caimuxlebda, garSemo Semoisxamda aseve gadaRlilsa da mSier qmar<br />

– Svils, saxeldaxelod daanayrebda im “xiawobis” drois Sesaferisad da<br />

bolos, sakompensaciod, yvelas saTiTaod Camourigebda namcxvars... oriod<br />

wuTis Semdeg ki kvlav SeuZaxebda – aba, SevvudgeT muSaobaso!..<br />

ase grZeldeboda yoveldRe ramdenime kviris ganmavlobaSi fesaxis Semosvlamde.<br />

simarTle unda iTqvas, bavSvebs maincdamainc ar uyvardaT es<br />

periodi, xeli gveSleba TamaSSi da swavlaSio – Ciodnen. xandaxan mamakacebic<br />

CaibuzRunebdnen – rodis morCeba es aliaqoTio...<br />

yvela gulisfancqaliT eloda sanatrel dResaswauls...<br />

fesaxis dadgomamde ori-sami dRiT adre namcxvari mTavrdeboda da namcecebis<br />

ZebniTa da lokviT iklavdnen tkbileulis survils... Tanac dafesaxebul<br />

saxlSi “xameziT” Sesvla ukve akrZaluli hqondaT, aivanze anda ezoSi<br />

unda eWamaT.<br />

samagierod iwyeboda dauToeba–afardvis, (is ojaxi ojaxad ar iTvleboda,<br />

sadac Tujis mZime Savi uTo ar inaxeboda), safesaxo WurWlis<br />

sardafebidan amotanis, aRalis gakeTebis, saklavis movlis, “xaroseTisTvis”<br />

nigvzeulis darCevisa da “xamezis” akrefis ritualebi. ai, es ki yvelas<br />

uyvarda, radgan TvalnaTliv xedavdnen fesaxis moaxloebas – bolos da<br />

bolos yvelaferi Tavis adgilze dgeboda, fanjrebs TeTri, qaTqaTa, gaxamebul-gauToebuli<br />

fardebi amSvenebda, kedlebs – diasaxlisis madliani<br />

xeliT moqarguli fardagebi, magidebs – qalis namziTvi sufrebi; Tu qalis<br />

mama baqoSi vaWrobda, sufra xasxasa ferebiani pluSis iqneboda, Tu moskov-<br />

Si – gamtkiculi sufTa bambisa, xolo Tu mama vaWari ar iyo, anda saerTod<br />

ar hyavda mama (omis Semdeg xom bevri oboli darCa!..), bebiis yvavilebiT<br />

moCiTul lamazfoCebian Tavsafarsac koxtad moargebda magidas.<br />

fesaxis Semomaval dilas ojaxis ufrosi mamakaci xamezis mokrefvasa da<br />

mis dawvas rom morCeboda, didi qvabiT Semodgamda jer kidev “fxekikviraSi”<br />

saguldagulod garecxil da gamomSral karTofils, raTa saRamomde<br />

ojaxis wevrebs saWmeli hqonodaT, Semdeg “Sifanerkidan” gamoiRebda Tavis<br />

saukeTeso tansacmels (xaTnobis kostumi), gadakidebda nikelis sawolis<br />

Tavze da ramdenjerme SeaTvalierebda, xom araferi miecxoo... saRamo xans<br />

kidev erTxel Camouvlida col-Svils, aba, Cems dabrunebamde fesaxis sufra<br />

sworad gaawyeT, araferi gamogrCeTo.<br />

mxolod amis Semdeg Caicvamda, daixuravda, win gaiZRolebda Tavis va-<br />

JiSvilebs da amayad Tavaweuli gaudgeboda locvis arcTu ise mokle gzas.<br />

Sinaganad uaRresad kmayofili da bednieri, madlobas swiravda did gam-<br />

Cens, rom saSualeba misca mas – Rarib suramel ebrael kacs, Rirseulad<br />

moewyo fesaxis agadis sufra – zustad ise, rogorc ToraSi weria...<br />

Semdeg ki, Tavis warmosaxvebSi CanTqmuli, Svilebs uyveboda egviptidan<br />

gamosvlis istorias...<br />

_ gveyofoda, Svilo, gveyofoda Cvena!..<br />

Tehilimi 114<br />

izolda krixeli<br />

5. rad SekrTi, zRvao, risTvis ukudeq,<br />

Senc, iordanev, SiSneulad ratom gabrundi?<br />

6. mTano, rad rokavT erkemlebiviT,<br />

rad xtiT, borcvebo, TikanTa mgvanad?<br />

7. qveynierebav, atortmandi uflis winaSe -<br />

iayakobis RmerTis winaSe! –<br />

8. vinc pitalo klde gardasaxa nakadulebad,<br />

kaJi - wyaros wylad ganaTxiera.


ebraeli xalxis ganTesvisa da<br />

ebrauli saTvistomoebis istoriasTan<br />

dakavSirebiT, pirvel rigSi<br />

dgeba xolme erTi da igive kiTxva:<br />

rodis movidnen ebraelebi ama Tu im<br />

qveyanaSi? da am TvalsazrisiT, imisda<br />

miuxedavad, Tu romel TariRs miviRebT,<br />

- iqneba es Zveli welTaRricxvis<br />

merve-meqvse, Tu meore saukuneebi,<br />

- qarTlis ebraelTa Temi meore<br />

galuTis erT-erT uZveles Temad<br />

rCeba. TavisTavad es sainteresoa da<br />

am problemis irgvliv sakmaod bevric<br />

iTqva. amave dros, TiTqmis srulebiT<br />

Seuswavleli rCeboda sxva aranakleb<br />

saintereso da mniSvnelovani problema:<br />

ra politikur da administraciul<br />

viTarebaSi da ra daniSnulebiT<br />

Seiqmna ebraelTa Temebi qar-<br />

Tlis sxvadasxva qalaqSi. ram ganapiroba<br />

Temis adgili imdroindeli qar-<br />

Tlis sazogadoebaSi da axal saxelmwifoSi<br />

misi oficialuri socialuri<br />

statusi Temis (an ufro sworad –<br />

Temebis) arsebobis pirveli eqvsasi<br />

wlis ganmavlobaSi.<br />

israelidan tyved wamoyvanili<br />

ebraelebis met-naklebad msxvili<br />

dasaxlebebi SuamdinareTSi - da saer-<br />

Tod axlo aRmosavleTSi - pirvelad<br />

Zv. welTaRricxvis merve saukuneSi<br />

gaCnda asurelebis mier ierusalimis<br />

dapyrobis Sedegad. asurelebma<br />

maT binadrobis garkveuli farglebi<br />

miuCines da xarkic daades. rogorc<br />

ToraSia naTqvami, asurelebma israelebi<br />

midiis qalaqebSi da gozanis mdinareze<br />

daasaxles.<br />

ebraelebis meore talRa daxloebiT<br />

amave teritoriaze meeqvse saukunuSi,<br />

babilonis tyveobis dros<br />

daasaxles. am or talRas pirobiTad<br />

pirveli galuTi SeiZleba vuwodoT.<br />

amis Semdeg ebraelebi ramdenime saukunis<br />

ganmavlobaSi jer asureT-babilonis<br />

saxelmwifoSi, mere ki, meeqvse<br />

saukunidan moyolebuli, iranis aqemenidur<br />

imperiaSi cxovrobdnen. es<br />

centralur xelisuflebaze damokidebuli,<br />

movale mosaxleoba iyo,<br />

romelsac TviTneburi gadasaxlebagadaadgilebis<br />

ufleba ar hqonda.<br />

ase gagrZelda Zv. w. meoTxe saukunemde,<br />

rodesac aleqsandre makedonelma<br />

aqemeniduri irani daamarcxa<br />

da axlo aRmosavleTSi Tavisi<br />

veeberTela imperia Seqmna. magram<br />

aleqsandre male (323 w.) gardaicvala<br />

- ise rom kanonieri memkvidre ar<br />

darCenia. male, meoTxe saukunis miwuruls,<br />

aleqsandres imperiis teritoriaze<br />

ramdenime e. w. elinisturi<br />

saxelmwifo Camoyalibda - kerZod,<br />

dRevandeli anatoliis dasavleT<br />

nawilSi, Savi zRvis mimdebare teritoriaze,<br />

pontos saxelmwifo gaCnda,<br />

axlo aRmosavleTis centralur<br />

raionebSi ki Seiqmna selevkidebis imperia,<br />

romelsac zogjer Zvel siriad<br />

ixsenieben. amave dros egvipteSi Camoyalibda<br />

ptolomeebis berZnul-egvipturi<br />

saxelmwifo, xolo aRmosavleTSi<br />

- kaspiis zRvis midamoebSi -<br />

gaformda parTiis sparsuli saxelmwifo.<br />

Sesabamisad, Zveli ebrauli<br />

mosaxleoba sxvadasxva politikuri<br />

erTeulis sazRvrebSi aRmoCnda. yvela<br />

es saxelmwifo Tavisi teritoriis<br />

gafarToebas cdilobda da kol-<br />

onistebis rolSi xSirad ebraelebs<br />

iyenebda.<br />

ase daiwyo meore galuTi.<br />

cnobilia, rom ukve mesame saukuneSi<br />

selevkidebma dasavleTSi, anatoliaSi<br />

axlad dapyrobil qveynebSi<br />

samocdaaTze meti ebrauli dasaxleba<br />

Seqmnes. es unda yofiliyo centraluri<br />

xelisuflebis sayrdeni<br />

punqtebi. zogjer ebraelebi calke,<br />

specialur punqtebSi saxldebodnen.<br />

magram ufro xSirad selevkidi mefeebi<br />

ebraelebs ukve arsebul qalaqebSi<br />

asaxlebdnen, sadac isini sakuTar ubnebad<br />

mkvidrdebodnen da aqtiurad<br />

ebmebodnen axali<br />

qveynis,<br />

axali qalaqissazogadoebriv-ekonomikur<br />

cxovreba-<br />

Si, Tumca (centralurixelisuflebisnebarTviT)mTlianadinarCunebdnen<br />

TavianTi religiuri<br />

da SidasaTemocxovrebis<br />

avtonomias.<br />

maT imis uflebac<br />

hqondaT, rom fuli<br />

daegrovebinaT<br />

ierusalimis dasaxmareblad.<br />

ebrael<br />

kolonistebs ormagi<br />

funqcia ekisrebodaT<br />

– ekonomikuri<br />

da samxedro.<br />

maTi mdgomareoba da<br />

keTildReoba mTlianad<br />

centralur xelisuflebaze<br />

iyo<br />

damokidebuli da,<br />

Sesabamisad, am xelisuflebisadmi<br />

erTgulebas mtkiced<br />

da Tanmimdevrulad icavdnen.<br />

elinisturi xelmwifeebis mier<br />

ebraelebis mimarT gatarebuli politikis<br />

Taobaze niSandobliv cnobebs<br />

Seicavs erT-erTi selevkidi mefis<br />

- antioq mesamis (223–187) werili,<br />

romelic man Tavis moxeles gaugzavna:<br />

„Cven SevityveT, rom frigiasa<br />

da lidiaSi ajanyeba mzaddeboda,<br />

da gadavwyviteT im qveynebis cixesimagreebSi<br />

da saxifaTo adgileb-<br />

Si davasaxloT ebraelTa ori aTasi<br />

ojaxi SuamdinareTidan da babilonidan.<br />

me darwmunebuli var, rom isini<br />

Cveni interesebis erTguli damcvelebi<br />

iqnebian. miT umetes, Cemi winaprebisagan<br />

vici, rom yovelTvis erTgulni<br />

iyvnen da mxardaWeras gviwevdnen<br />

yvelgan, sadac es saWiro iyo. me<br />

msurs davasaxlo isini am adgileb-<br />

Si da amasTanave SevunarCuno ufleba,<br />

TavianTi kanonebiT icxovron. miuCine<br />

maT sakarmidamo adgilebi da<br />

gamouyavi nakveTebi miwaTmoqmedebisaTvis<br />

da mevenaxeobisaTvis, da aTi<br />

wliT yvela gadasaxadisagan gaaTavisufle.<br />

sanam TavianTi mindvrebis<br />

mosavals miiRebdnen, dauniSne maT<br />

sarCo, rogorc Cems pirad mosamsaxureebs.<br />

gasamrjelo uboZe yvelas, vinc<br />

amaT raime daxmarebas gauwevs. erTi<br />

sityviT, izrune, rom es xalxi ara-<br />

vin Seaviwroos“. rogorc vxedavT,<br />

mefe ebraeli kolonistebis ekonomikur<br />

da sazogadoebriv mdgomareobas<br />

uzrunvelyofs da maT Tavis msaxurebad<br />

Tvlis.<br />

analogiurad ekidebodnen ebraul<br />

mosaxleobas egviptis elinisturi<br />

xanis mpyrobelebic. ase mag., egviptis<br />

pirvelma berZenma mefem, soterma<br />

(323–322), SuamdinareTidan egvipteSi<br />

bevri ebraeli wamoiyvana, zogi maTgani<br />

Tavis jarSi Caricxa da sxvebTan<br />

SedarebiT ufro maRali xelfasi<br />

dauniSna, zogs ki miwis nakveTebi<br />

dauriga da cixe–<br />

simagreeb-<br />

Si gaanawila,<br />

raTa saxelmwifosazRvrebi<br />

daecvaT da<br />

egviptelebi<br />

SiSsa da<br />

morCilebaSi<br />

hyolodaT.<br />

Zv. wel-<br />

TaRricxvis<br />

meoTxe saukunis<br />

bolos da<br />

mesame saukunis<br />

dasawyis-<br />

Si selevkidebis<br />

mxardaWeriT<br />

Seiqmna qarTlis<br />

samefo. rogorc<br />

qarTuli matiane<br />

gvauwyebs, mefe<br />

„farnavazi hmsaxurebdaantioqoss,mefesaasurasTanisa.’’selevkidebis<br />

saxelmwifo<br />

xels uwyobda<br />

qarTlis samefosekonomikurganviTarebas<br />

da, sxva<br />

qveynebis msgavsad, iq ebrael kolonistebs<br />

asaxlebda. umTavresad eseni<br />

iyvnen profesiuli xelosnebi<br />

da vaWrebi, romelTac saerTaSoriso<br />

vaWrobis gamocdileba hqondaT.<br />

am kolonistebs evalebodaT xelosnobis,<br />

vaWrobis da fuladi brunvis<br />

ganviTareba da, Sesabamisad, fuladi<br />

gadasaxadebis uzrunvelyofa -<br />

rogorc adgilobrivi xelisuflebis,<br />

iseve, albaT, selevkidebis sasargeblod.<br />

yovel SemTxvevaSi, qarTlis<br />

mmarTvelobisaTvis es iyo fuladi<br />

Semosavlis mudmivi wyaro. swored es<br />

iyo ebraeli kolonistebis Casaxlebis<br />

mizani da maTi ZiriTadi sazogadoebrivi<br />

funqcia, romelic Temis sa-<br />

Tanado socialuri statusiT iyo<br />

ganpirobebuli.<br />

marTlac, ebraelebi rom monaTmflobelur<br />

saxelmwifoSi movidnen,<br />

ucxoelebi iyvnen, realuri fizikuri<br />

Tavdacvis SesaZleblobas moklebulni,<br />

da maTi damoneba adgilobrivi<br />

aristokratiisaTvis saxarbielo<br />

saqme unda yofiliyo. magram maT<br />

saxelmwifo da kanoni icavda. meore<br />

mxriv, miwis sakuTrebis arqonisa da<br />

religiuri sxvaobis gamo isini arc<br />

mkvidr mosaxleobad iTvlebodnen.<br />

sxva eTnoreligiur TemebTan erTad<br />

ebraelebic gansakuTrebul socialur<br />

ebrauli saflavis qva (mcxeTa, me-4 s)<br />

9<br />

semk<br />

Tvalsazrisi<br />

kategorias - gerebis, an qarTulad -<br />

msxemebis kategorias ekuTvnodnen.<br />

antikur qarTlSi uZvelesi, jer<br />

kidev Toridan cnobili gerobis anu<br />

msxemobis socialuri instituti<br />

rom moqmedebda, amas TviT dedaqalaqis<br />

mcxeTis saxeli mowmobs. armazis<br />

mopirdapire mtkvris marcxena napirze<br />

uZvelesi droidan ucxoeli msxemebis,<br />

xelosnebis da vaWrebis, sxvadasxva<br />

Temi cxovrobda da aqedan unda<br />

gamomdinareobdes qalaqis saxelic -<br />

msxemT ubani, Semdeg ki msxemTa da<br />

mcxeTa. es iyo araqarTuli Temebis,<br />

maT Soris ebrauli Temis, koleqtiuri<br />

statusi, romelic Temis movaleobebsa<br />

da uflebebs gansazRvravda.<br />

aqedan naTelia, rom selevkidi mefeebis<br />

TaosnobiT da adgilobrivi xelisuflebis<br />

TanxmobiT qarTlSi Casaxlebuli<br />

ebraelebi ar iyvnen tyveebi<br />

an tyveobidan gamoqceuli uuflebo<br />

ltolvilebi - maT gansazRvruli<br />

ufleba–movaleoba hqondaT da<br />

sazogadoebriv organizmSi garkveuli<br />

adgili ekavaT.<br />

amas isic unda davumatoT, rom<br />

ebrauli Temis warmomadgenlebs sakmaod<br />

maRali adgili ekavaT qveynis<br />

kulturul cxovrebaSic. qarTuli<br />

anbanis Seqmnamde qarTlis samefoSi<br />

ori saliteraturo ena gamoiyeneboda<br />

- berZnuli da arameuli, - arameuli,<br />

romelic ebraeli mwignobrebisaTvis<br />

im dros faqtiurad dedaena<br />

iyo. arc is aris SemTxveviTi, rom<br />

„ninos cxovreba’’ qarTvel ebraelTa<br />

erT-erT damaxasiaTebel saqmianobad<br />

swored mwignobrobas asaxelebs da<br />

„kodiswyaros mwerlebs’’ da „sobe-qanaanis<br />

(“sobis kananelni”) mTargmnelebs’’<br />

ixseniebs.<br />

sakuTriv ebrauli qronologiuri<br />

tradiciis Tanaxmad, ebraelebi<br />

qarTlSi qveynis gaqristianebamde<br />

xuTas sami wliT adre movidnen. da<br />

Tu gaviTvaliswinebT, rom qristianoba<br />

qarTlis samefos oficialur religiad<br />

337 w. gamocxadda, maSin Zv.<br />

welTaRricxvis meore saukunes miviRebT,<br />

an ufro zustad - 166 wels,<br />

rac mTlianad emTxveva selevkidi mefis<br />

antioq meoTxis (175–163) zeobas.<br />

msxem-gerebis mdgomareobaSi Tavisi<br />

ufleba–movaleobebiT qarTlis<br />

ebraelTa Temma eqvsasi weli gaatara.<br />

axali welTaRricxvis meoTxe-mexuTe<br />

saukuneebSi saxelmwifos qristianizaciisa<br />

da feodalizaciis Sedegad<br />

ebraelTa Temis mdgomareoba sagrZnoblad<br />

Seicvala... magram es ukve sxva<br />

saubris sagania.<br />

kote lerneri<br />

profesori<br />

redaqciisagan: saqarTveloSi<br />

ebraelTa pirveli dasaxlebis Sesaxeb<br />

ramdenime Tvalsazrisi arsebobs, maT<br />

Soris yvelaze gavrcelebulia “qarTlis<br />

cxovrebis” versia, romlis mixedviTac<br />

ebraelebis pirveli nakadi Zveli<br />

welTaRricxvis 586 wels (pirveli taZris<br />

dangrevis Semdeg) moadga mcxeTas<br />

- saqarTvelos uZveles dedaqalaqs. b-n<br />

kote lerneri gansxvavebul Tvalsazriss<br />

gvTavazobs. sakiTxis mniSvnelobidan<br />

gamomdinare, redaqcia Txovs Sesabamisi<br />

dargis specialistebs, agreTve dainteresebul<br />

mkiTxvelebs, mogvawodon TavianTi<br />

gamoxmaurebebi.


10<br />

<strong>moambe</strong><br />

12 aprili evropel ebraelTa katastrofis dRea. didi, Zalian didi msxverpli gaiRo Cvenma xalxma, vidre xelaxla moipovebda<br />

Tavis dakargul samSoblos. jerac ar SeSrobia sisxli buxenvaldisa da osvencimis sasaklaoebs, antisemituri bacila ki<br />

mainc cocxlobs. vidre amqveynad kidev gaismis iudofobebis kacTmoZule xma, kacobriobas simSvidis ufleba ara aqvs. eqvsi<br />

milioni adamianis udanaSaulod daRvrili sisxli dRemde mogvZaxis...<br />

gvaxsovdes!<br />

babi iari evgeni evtuSenko<br />

babi iarze Zegli ara Cans,<br />

da RranteebSi Cagudul RarRils<br />

klde daswolia akldamasaviT,<br />

magram iseTi - xsenebad ar Rirs...<br />

me meSinia: o, sadReisod ise Zvelia Cemi asaki,<br />

viT xnovaneba ebrael xalxis.<br />

TiTqos marTla var Ze israelis -<br />

sjulis erTguli da mimdevari, -<br />

win mimiZRveba keTili Semwe<br />

da, rogorc Zveli iudeveli,<br />

davexetebi egviptis gzebze.<br />

xan meCveneba - dreifusi var,<br />

da Cemi mowme da mabezRari<br />

meSCanobaa... gamovaRwev? - RmerTma inebos!..<br />

jer ki utifrad maxvevia brbo sazizRari -<br />

ase uRmerTod Tavlafdasxmuls da Seginebuls.<br />

me Sen getyvi da, bediswera amas makmarebs,<br />

axia Cemze: Rirsi var, Rirsi!<br />

aSrialeben mandilosnebi<br />

briuseluri kabis maqmanebs<br />

da qolgis wvetebs mirtyamen cxvirSi.<br />

TiTqos wamiWers yelSi Toki da<br />

kvlav imdroindel cremlebs mogitan,<br />

- o, istoriav, gepatios es umsgavsoba:<br />

dRemde momtiris sisxliani belostokidan<br />

beddavsebuli Cemi bavSvoba...<br />

ielvebs dana, daxlidari myisve idroebs,<br />

vuyureb sisxlis uRmerTo livlivs<br />

da Jruanteli ZarRvebSi mivlis,<br />

aryis orTqli nTqavs galeqebul samikitnoebs,<br />

yars oxSivari xaxvis da nivris...<br />

da isev buri, qarboria da buruseTi -<br />

loTbazara brbo mtvrian furgons moaxriginebs:<br />

‘’- dascxe uriebs, -<br />

daixseni deda-ruseTi!’’ –<br />

Rmuis viRac da dediCemis mandils miginebs....<br />

es me var, me var - ana franki: mogZaxi, modi!..<br />

var gamWvirvale da molivlive,<br />

rogorc aprilSi alublis toti...<br />

es aRarasodes ganmeordeba<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

diax, es me var, da me miyvars: - wyalwyala frazebs<br />

sjobs siyvarulis Relva da SfoTi.<br />

bnel sakanSi varT, - atuzula bindi karebSi,<br />

SevyurebT ZrwolviT da SecbunebiT,<br />

veRarc ciT vtkbebiT da verc bunebiT...<br />

mxolod alersi SegviZlia... Tumca alersi<br />

cotas ar niSnavs - damerwmunebiT.<br />

rao?! - xma ismis? - ara uSavs - darabebia:<br />

momxvie xeli! - ukve darbazebs<br />

akrTobs aprilis mze mobarbace...<br />

karebs gvimtvreven? - araferia:<br />

albaT yinuli dacurda tbaze...<br />

... babi iarze Srialebs moli<br />

da - flateebiT gadaferdili -<br />

xeebi dganan uTqmeli risxviT<br />

da TiTqos vamCnev - wuTi-wuTze rogor vberdebi<br />

im drois eldiT, - tkivilebis im welTaRricxviT.<br />

mec tkivili var, gaqvavebul kivilad vdgavar -<br />

aTaseulTa aTasi wyevliT<br />

da SeCvenebiT guldakodili:<br />

gminva var, gminva, ganwiruli bavSvebis xma var<br />

da daxvretili bebris xrotini.<br />

gaduvlis ferfli damwvar keriebs<br />

da locvasaviT aRuvlens mermiss,<br />

rom maSindeli cecxlis geniebs<br />

kvlav guliscema moixseniebs<br />

da Setokeba yoveli nervis...<br />

de, moiSalos istoriam uRvTo braldeba,<br />

iquxos ‘’internacionalma’’,<br />

xmam Searyios ca da zeniti,<br />

roca amqveynad dasamardeba<br />

ukanaskneli antisemiti...<br />

Targmna jemal ajiaSvilma<br />

daxau...<br />

mwvaneSi Cafluli sikvdilis qalaqi...<br />

bilikebad qceuli qvafenilebi gvauwyeben ramdeni aTasi kacia Zmur saflavSi Camarxuli...<br />

mivyvebi bilikebs da viTvli...<br />

Cems gverdiT xanSiSesuli israeli wyvili cremlebs ver ikavebs:<br />

- mTeli Cemi ojaxi am dawyevlil banakSi amowyvites, marto me da Cemi da gadavrCiT. – meubneba israeli mamakaci<br />

da mZimed idebs xels mkerdze. – Svilo, Sen verasodes mixvdebi ra saSinelebaa CemTvis am dasaqcev adgilas yofna, magram<br />

erTxel xom mainc unda Camovsuliyavi...<br />

raRac pastoraluri siCumea, asobiT turisti aTvalierebs am sikvdilis banaks da cdilobs dumiliT gamoxatos<br />

Tavisi gancdebi.<br />

sqelZiriani sportuli fexsacmelebiT davabijeb moxreSil bilikebze, saSinel tkivils vgrZnob...<br />

Turme am bilikebze fexSiSvela arbeninebdnen ConCxadqceul qalebsa da bavSvebs...<br />

xeliskankaliT vexebi samuzeumo eqsponatebad qceul rkinis gisosebs, xis barakebis sulisSemxuTveli suni guls<br />

miRonebs da vcdilob swrafad Cavuaro “sawolebad” wodebul sarTulebian yuTebs...<br />

gafarToebuli TvalebiT vumzer sawamebel iaraRebs da yurSi bundovnad Camesmis raRac Soreuli, araadamianuri,<br />

ganwiruli kivili...<br />

aqeT-iqidan ismis fotoaparatebis Cxakuni...<br />

sikvdili mimzers ConCxadqceul bavSvTa Tvalebidan...<br />

xis kedelze Camokidebul suraTze mwkrivSi dganan ukanasknel gzaze mkerdze eqvsqimian varskvlavmibneuli nawamebi<br />

ebraelebi, romelTa danaSaulic mxolod is iyo, rom ebraelebad daibadnen.<br />

uneburad xels videb kiserze Camokidebul “magen davidze”.<br />

aTasobiT udanaSaulo adamianis sicocxlisa da sikvdilis istorias mogviTxroben xis dafebze Camwkrivebuli<br />

suraTebi...<br />

aqvea israelis kuTxec...<br />

TiTqos aq mosul yovel adamians Tavisi ukanaskneli vali mouxdiao amaod wamebulTa winaSe.<br />

oTaxi savsea israelis delegaciebis mier simbolurad motanili transparantebiT, droSebiT, samkerde niSnebiTa<br />

da almebiT...<br />

ezoSi qvis damrec svetzea aRmarTuli “menora”, israelis saxelmwifos arsebobis simbolo...<br />

iqve cocxali yvavilebis Taigulad qceula magen davidamokveTili Savi marmarilos obeliski...<br />

mikvnesis guli, Tvalze cremli TavisiT poulobs gzas.<br />

erTxel kidev vaCxakuneb fotoaparats, minda dapirebad waviRo Cems mravaltanjul miwis SvilebTan Zeglad aRmarTul<br />

kedelze mraval enaze amotvifruli anderZi:<br />

“es aRarasodes ganmeordeba!”<br />

daxau...<br />

rogor, rogor menatreba aqedan Cemi tanjuli, magram mainc amayi, Zlieri da mxargaSlili israeli...…<br />

cisana biniaSvili<br />

1. babi iari - adgili kievis<br />

ganapira ubanSi, sadac 1941<br />

wlis 29 seqtembers, qifuris dRes,<br />

faSistebma mSvidobiani ebraeli<br />

mosaxleobis arnaxuli sasaklao<br />

moawyes. oficialuri monacemebiT,<br />

im dRes daxvretilTa ricxvi<br />

33771 kacs Seadgenda. omis Semdeg<br />

xelisufleba karga xans dumiliT<br />

uvlida gverds babi iaris<br />

tragedias [ebraeli mosaxleobis<br />

ganadgurebas nacistebTan erTad<br />

adgilobrivi policiac moTaveobda]<br />

da daxocilTa samarxebze<br />

sportul-gamajansaRebeli kompleqsis<br />

mSeneblobiTa Tu sxva<br />

cinikuri xerxebiT cdilobda<br />

Tvali aexvia msoflio sazogadoebriobisaTvis<br />

- vidre erT<br />

dRes mSenebare obieqti ar Camoiqca<br />

da mSeneblebi Tan ar Caitana.<br />

evtuSenkos leqsi 1961 wels<br />

gamoqveynda. publikacias farTo<br />

saerTaSoriso gamoxmaureba<br />

mohyva, ramac mmarTveli partiuli<br />

elitis, metadre ki xruSCovis,<br />

guliswyroma gamoiwvia. leqsis<br />

musikaluri versia, romelic<br />

dimitri SostakoviCma Seqmna [me-<br />

13 simfonia], pirveli Sesrulebis<br />

Semdeg [1962 w.] karga xans aRar<br />

aJRerebula. miuxedavad amisa, qifuris<br />

dReebSi ukrainis ebraeloba<br />

mainc ikribeboda babi iar-<br />

Tan da erTdRiani SimSiliT,<br />

rogorc amas tradicia moiTxovs,<br />

da sulis mosaxsenebeli locvebiT<br />

pativs miagebda daxocilTa<br />

xsovnas. maT kvaldakval, amerikis<br />

ebraeloba gaerTianebuli<br />

erebis SenobasTan marTavda<br />

Sesabamis aqciebs.1991 wels, babi<br />

iaris tragediis 50-e wlisTavze,<br />

genocidis msxverplTa saerTa-<br />

Soriso xsovnis dReebSi, ukrainis<br />

saxelmwifos imJamindelma meTaurma<br />

leonid kravCukma samZimari<br />

gamoTqva msoflio ebraelobis<br />

mimarT da Tavisi xalxis saxeliT<br />

saqveynod moixada bodiSi im<br />

Semzaravi danaSaulisaTvis, 1941<br />

wlis seqtemberSi mis miwaze rom<br />

datrialda.<br />

2. alfred dreifusi - safrangeTis<br />

armiis oficeri,<br />

romelsac Tavisi ebrauli warmomavlobis<br />

gamo saxelmwifos<br />

Ralati daswames [e. w. dreifusis<br />

saqme - 1894 w.]. emil zolam weriliT<br />

- ‘’me brals vdeb’’ - sastikad<br />

gailaSqra am samarcxvino sasamarTlo<br />

procesis winaaRmdeg.


uflis sanTeli adamianis sulia<br />

ieruSalaimi. ‘ ’ ”iad va Sem’ ’ [(xsovna da saxeli)] _ meore msoflio omSi<br />

daRupulTa xsovnis muzeumi. Eeqvsi milioni ebraeli Seiwira am omma, eqvsi<br />

milioni _ msoflio ebraelobis TiTqmis naxevari. am mxriv, evropis<br />

sxva qveynebTan erTad, didi msxverpli gaiRo yofili sabWoTa kavSiris<br />

ebraelobamac, magram amaze laparaks bolSevikuri diqtaturis qveyanaSi<br />

ratomRac gverds uvlidnen. [erTi yvelaze sando wyaroTagani, e. w. ‘ ’Savi<br />

wigni,’ ’ Sedgenili v. grosmanisa da i. erenburgis redaqciiT, 1948 wels,<br />

ukve sastambod gamzadebuli, aikrZala da rodis-rodis _ mxolod 80ian<br />

wlebSi eRirsa dRis sinaTles israelSi]... eqvsi milioni daRupulidan<br />

milionnaxevari bavSvia. maT saxelze muzeumSi erTaderTi sanTeli<br />

anTia [ ‘ ’(uflis sanTeli adamianis sulia’ ’ _ bibliur igavTa es sityvebi zed<br />

muzeumis karibWezea amotvifruli]), romelic milionnaxevar varskvlavad<br />

nawevrdeba veeba Senobis mosarkul tixrebSi da muzeumSi Sesvlisas ise-<br />

Ti STabeWdileba geqmneba, TiTqos Ria kosmosSi imyofebode. marTlacda,<br />

gamaognebelia am varskvlavebiT mogvrili STabeWdileba. cimcimeben varskvlavebi<br />

usasrulo sivrceSi da ucxo, Soreuli xma CurCuliT imeorebs<br />

im bavSvTa saxelebs, romelTa sulebi varskvlavebs Serwymia:<br />

Ffani friSmani _ 8 wlis<br />

debora laskeri _ 5 wlis<br />

ana franki _13 wlis...<br />

muzeumSi misasvlelad xeivans unda auyveT, romlis orive mxares moSriale<br />

xeebia Camwkrivebuli, _ es im araebraelTa saxelzea darguli [ ‘ ’(xasidei<br />

umoT-ha-yolam’ ’ _ msoflios xalxTa wmindanebi]), romelTa RvawliT<br />

araerTi ebraeli gadaurCa sikvdils. Yyovel xes konkretuli kacis saxeli<br />

hqvia. aqvea navi, romliTac romeliRac danielma meTevzem erT RameSi<br />

aTobiT ebraeli gadaiyvana mdinaris gaRma napirze da nacistebisgan okupirebuli<br />

qalaqidan gaxizna. orkviranaxevris ganmavlobaSi rva aTasamde<br />

ebraeli gadaurCeniaT ase Ddaniel meTevzeebs. faSistebma 1943 wels mainc<br />

moaxerxers xuTasamde ebraelis datyveveba, romelTagan zog-zogebi saswauliT<br />

gadaurCen Turme sikvdils da, omis damTavrebisas daniaSi rom<br />

dabrundnen, mTeli TavianTi qoneba da sakarmidamo xeluxlebeli daxvedriaT.<br />

, .<br />

muzeumSive Segaxseneben erT, amJamad ukve legendad qceul ambavs: roca<br />

germanelebma daniaSi saomari moqmedeba gamoacxades, adgilobriv xelisuflebas<br />

mosTxoves, mTeli qalaqis ebraeli mosaxleoba centralur moedanze<br />

gamosuliyo. yvelam icoda, rasac niSnavda aseTi moTxovna. meore<br />

dRes, dilaadrian, moedanze pirvelebi Turme daniis mefe da dedofali<br />

gamocxaddnen, romelTac mkerdze ebrauli eqvsqimiani varskvlavi [ ‘ ’magen<br />

david’ ’ _ daviTis fari] ekeTaT...<br />

* * * * * * * * * * * *<br />

Cvens xelTaa dokumenti, romelic, vfiqrob, daainteresebs mkiTxvels:<br />

parizi, 16 oqtomberi, 1944 w.<br />

baton Jordanias _ saqarTvelos respublikis prezidents<br />

batono prezidento!<br />

batonma ioseb eligulaSvilma macnoba im didsulovani Tanadgomis ambavi,<br />

rac Tqven gauwieT Tqvens Tanamemamule ebraelebs. Tqveni uangaro<br />

mecadineobiT, safrangeTis oTxwliani okupaciis dros maT ar SexebiaT<br />

rasistuli reJimis susxi. CemTvis cnobilia is didi madliereba, rasac<br />

Tqveni Tanamemamule ebraelebi gamoxataven Tqvens mimarT. Tavs movaled<br />

vracx, parizis ebrauli Temis saxeliT, gadmogceT madlobis sityvebi da<br />

gagiziaroT im giliTadi grZnobebi, rasac Cven ganvicdiT Tqveni keTilSobilebisa<br />

da samarTlianobis gamo.<br />

darwmunebuli brZandebodeT, batono prezidento, Tqvendami Cems<br />

gulwrfel pativiscemaSi.’ ’<br />

dokuments xels awers parizis mTavari rabini<br />

Jakob kaplani<br />

* * * * * * * * * * * *<br />

kidev erTi faqti, romlis gaxseneba, albaT, swored am konteqstSia upriani:<br />

“1938 wels, 9 noembers, moxda ebraelTa masobrivi darbeva, romelic<br />

cnobilia “brolis Ramis” saxelwodebiT (quCebSi mofenili SuSis namsxvrevebis<br />

gamo). im Rames daiRupa 92 ebraeli, mTel germaniaSi gadabuges sinagogebi,<br />

7000-mde maRazia da duqani daangries da gadawves, 30000-ze meti<br />

ebraeli daapatimres da sakoncentracio banakebSi gagzavnes...” (amonaweri<br />

ruT semuelsis wignidan “ebraelTa istoriis gzebze”).<br />

TiTqos am ambavs mainc unda gamoefxizlebina Zlierni ama qveynisani,<br />

magram maSin – im jojoxeTur codvis trialSi - viRas axsovda adamianTa<br />

keTili neba; irgvliv Zaladoba batonobda, CaxSuli iyo sindisis xma (aki<br />

hitleric cinikurad acxadebda – sindisi wminda ebrauli warmonaqmniao).<br />

“amaod vagzavnidi sagangaSo werilebs prezidentebTan da premierministrebTan,<br />

amaod varisxebdi zarebs, qveynebi da saxelmwifoebi ver davajere<br />

mosalodneli katastrofis gardauvalobaSi -” gulmokluli ityvis<br />

1993 wels aTenis erT-erT Sekrebaze 80 wels gadacilebuli gerhart rigneri<br />

- legendaruli moxuci, msoflio ebrauli kongresis erT-erTi TanaTavmjdomare.<br />

magram alag-alag mainc ar eZina adamianTa sindiss, patiosani<br />

da marTali goni yurs ugdebda daavadebuli msoflios majiscemas<br />

da, TiTqos moZaladeTa niSnis mosagebad, TanagrZnobisa da mxardaWeris<br />

xmas aSvelebda sasikvdilod ganwirul ebraelobas. “brolis Ramidan” sul<br />

raRac oci dRis Semdeg, 1938 wlis dekemberSi, umZimesi sabWouri ideologiuri<br />

wnexis pirobebSi, saqarTveloSi qveyndeba leqsi, romelsac xels<br />

awers ukeTilSobilesi qarTveli poeti aleqsandre abaSeli:<br />

ero devnilo, Zvelo israel,<br />

‘ ’pirvel mcnebaTa’ ’ kanonmdebelo!<br />

sinas mTis elvis mogaqvs isari,<br />

TviT ‘ ’dabadebis’ ’ dambadebelo!<br />

Sens mier Seqmnil RmerTs utoldebi,<br />

Seni golgoTac misi sworia,<br />

Seni cremliT da mware godebiTY<br />

amovsebuli sduRs istoria.KU<br />

sakuTar saxlis Zleuli mcveli<br />

inaxav keris did wyurvils axlac,<br />

mterma wagarTva samSoblo Zveli,<br />

magram Sen xedav samSoblos axals...<br />

vimeoreb - es aris 1938 weli, “axali samSoblos” Seqmnamde jer kidev<br />

aTi welia darCenili. samSoblo ki ara, ebraelobis, rogorc eris, yofnaaryofnis<br />

sakiTxi sasworzea Segdebuli.<br />

rogorc ityvian, komentarebi zedmetia...<br />

fragmentebi j. ajiaSvilis wignidan gamoiRviZe, qnaro<br />

kompiuterze muSaobis swavlebis<br />

kursi ufasod<br />

kompiuterisa da internetis<br />

gacnoba aTviseba<br />

kursis mizania:<br />

1. kompiuteris agebulebisa da amuSavebis ZiriTadi<br />

principebis gacnoba.<br />

2. internetis xmareba, informaciis moZebna da<br />

eleqtronuli fosta.<br />

3. nebismier veb-saitSi Sesvla da mTavrobis portalis<br />

GOV.IL upiratesoba.<br />

kursi gankuTvnilia 30 wlis asaks gadacilebuli<br />

qalebisa da kacebisaTvis<br />

aucilebelia wera-kiTxvis codna ivriTze<br />

11<br />

semk<br />

kursi gaixsneba israelis damoukideblobis dRis<br />

Semdeg, qalaqebSi:<br />

or-iehuda, ramla da beer-Seva<br />

kursze swavla iwarmoebs oTxi Tvis<br />

ganmavlobaSi, kviraSi<br />

erTxel, saRamos saaTebSi. gakveTilis<br />

xangrZlivoba 2 saaTi.<br />

kursi subsidirebulia kongresisa da<br />

lahavis centris mier.<br />

kursze swavlis msurvelebs SeuZliaT mimarTon<br />

proeqtis xelmZRvanels q-n rina dvirs tel: 054-6663080<br />

an kongresis ofisSi tel: 03-6204557, faqsi: 03-6204573


mxatvari cisana janaSvili<br />

12<br />

<strong>moambe</strong><br />

oTar sefiaSvili<br />

“ " ""me arc pirveli var da, albaT,<br />

arc ukanaskneli, vinc Salom koboSvilze<br />

saubrisas ixsenebs Seudarebel<br />

firosmans.<br />

firosmanic da koboSvilic,<br />

bajaRlo oqros zodiviT TviTnabadi<br />

unikaluri talantebi<br />

arian.<br />

firosmanze arcTu cotaa<br />

Tqmuli. koboSvilze ki, TiTqmis<br />

araferi an - umniSvnelod cota.<br />

rac Seexeba biografias, arc<br />

erTi maTganis - arc firosmanis,<br />

arca koboSvilis namdvili biografia<br />

ar gagvaCnia, arc maTi<br />

cxovrebisa da Semoqmedebis sando<br />

aRweriloba mogvepoveba.<br />

ar mofrTxilebian maT nakvalevs<br />

Tavis droze, ar SemounaxavT,<br />

ar daufasebiaT Rirseulad,<br />

xolo roca gamoerkvnen, gvianRa<br />

iyo.<br />

Salom koboSvili is fexbednieri<br />

mekvlea, vinc qarTvel<br />

ebraelTa kulturaSi saTave<br />

daudo saxviT xelovnebas. is<br />

Rirseulad moixsenieba pirvel<br />

qarTvel ebrael mxatvrad.<br />

grigol robaqiZe: "xedav firosmans<br />

da gjera saqarTvelo!"<br />

Cvenc: vxedavT Salom koboSvils<br />

da gvjera qarTveli<br />

ebraeloba!"<br />

es sityvebi amoRebulia Salva koboSvilze<br />

dawerili vrceli wignidan,<br />

romelze muSaobac axlaxan daasrula<br />

niu-iorkSi mcxovrebma Cvenma Tanamemamulem,<br />

cnobilma kinokritikosma da<br />

eseisti oTar sefiaSvilma. vbeWdavT<br />

erT-erT Tavs dasaxelebuli wignidan.<br />

kamara meaTe<br />

`me davxate adamiani.<br />

sulic unda mivaxato?~<br />

robert sTivensoni<br />

niadag aziiT sunTqavdao tfilisi,<br />

Tvali ki evropisken, metadre _<br />

parizze eWira mudam. erTxel firosmanisTvisac<br />

rom uTqvamT: axla Seni<br />

naxatebi tfilisgareT da ufro Sorsac<br />

kia cnobilio, mxatvars miamitad<br />

ukiTxavs Turme: _ parizSi Tu micnobs<br />

vinme?..<br />

saocari ki is aris, albaT, rom<br />

bevrs _ parizis siyvarulSi Camwvars,<br />

verc tfilisis rux-moiasamnisfro<br />

aTinaTis xibli auridebia. Tqmula:<br />

parizSi wasulic dRevandelobad ixilebao.<br />

me ki mgonia, oden parizSi ara,<br />

_ asevea tfilisSic. masac pariziviT<br />

Cumi, sevdanarevi Rimili sCvevia; aqac<br />

iseTive idumali da keTili gamoxedva<br />

aqvT quCebs, saxlebs, xeebs; iseTive<br />

TvalebiT iyurebian qaliSvilebi, poetebi,<br />

mxatvrebi... iqneb amitomaa, axla<br />

rom vixseneb erT Cveulebriv ambavs,<br />

igi amRvreuli drois qarmotanilad<br />

ki ara, bedad, aucdenel yismaTad ufro<br />

meCveneba: 1920-Si, imxanad axalgazrda<br />

rusi poeti, Semdgom _ cnobili mwerali<br />

da Jurnalisti ilia erenburgi,<br />

mTeli aTi weli parizis bohemur<br />

vnebaTRelvaSi daZirvis Semdeg, sam-<br />

SobloSi brundeboda swored tfilis-qalaqze<br />

gavliT... arada, marTla ra<br />

erTnairad airekla maSin parizic da<br />

tfilisic proletaruli amboxis grigalgadavlil<br />

rusuli inteligenciis<br />

bediRbalze _ misi Znelbedobis, yofna-aryofnis<br />

Jams! istoriuli sinamdvilis<br />

TviTmxilveli mwerali grigol<br />

robaqiZe igonebda: `tfilisi ucnauri<br />

qalaqia, xolo 1919-1920 wlebSi kidev<br />

ufro aucnaurda. gamorekili Tu gamoqceuli<br />

rusebi Tavs aq afarebden... vin<br />

ar iyo maSin tfilisSi?.. scenidan gaismoda<br />

kaCalovis xma (`samxatvro Teatri~<br />

aq iyo)... kompozitori n. Cerepnin<br />

kafeSi mTvrali naRvlobda ruseTze...<br />

mxatvari iuri sudeikin restorans<br />

xatavda, romelsac qarTvelma poetebma<br />

`qimerioni~ daarqves... mxatvar<br />

savelii sorins qarTvel yelmoRerebul<br />

Tavadis asulebis profilebi<br />

tiloze gadahqonda `lamazi _ metad<br />

lamazi~ xazebiT... dramatugi da Teatrali<br />

n. evroimov aqac `Teatrs TavisTvis~<br />

sTxzavda... futuristebmac aq<br />

gadadges nabiji dadaizmisaken... tfilisSive<br />

iyo ilia zdaneviCi (firosmanis<br />

erT-erTi pirveli aRmomCeni da<br />

apologeti. o.s.)... vasili kamenskic<br />

ewvia maSin tfiliss... tfilisi gaxda<br />

poetebis qalaqi. kafe ìnternacionalSi~<br />

igi kidec gamoacxades poetebis<br />

qalaqad. kidev meti: gaiZaxodnen<br />

_ poezia marto tfilisSiao... qveyana<br />

marTla iqceoda _ da mxolod tfilisi<br />

iyo erTad erTi qalaqi, romelic<br />

am `qcevas~ poeturi mReriT xvdeboda<br />

_ (udardelobiT xom ar aixsneba, aRmosavluriT<br />

Tu qarTuliT?)~... sxvaTa-<br />

Soris, mere poeti tician tabiZec igonebda,<br />

_ imxanad evropaSi myof ivan<br />

bunins rom unatria: `netav axla tfilisSi<br />

damsvao~...<br />

...da am àucnaurebul~ tfilis-<br />

Si, maSindel golovinis prospeqtze<br />

SemTxveviT Semoyril poet osip mandelStams<br />

gaucvnia ilia erenburgisTvis<br />

qarTveli kolegebi _ tician<br />

tabiZe da paolo iaSvili. swored es<br />

tragikuli bedis yvelaze naRdi `cisferyanwelebi~<br />

maspinZlobdnen erenburgs<br />

da xSirad daatarebdnen Turme<br />

im Rvinis sardafebsa da duqan-samikitnoebSi,<br />

romelTa kedlebzec moulodnelobiTa<br />

da Cumi, `kriniT Tqmuli<br />

tfilisuri motivebiT~ Tval-guls<br />

itacebdnen firosmanis naxatebi.<br />

im dros tician tabiZes jerac ar<br />

hqonda dawerili monografia firosmanze.<br />

mxolod eqvsi wlis Semdeg<br />

ityvis igi Zveltfilisel duqandarebsa<br />

da siraj-mikitnebze: isini iyvnen,<br />

`mediCebis gaafTrebiT rom icavdnen~<br />

nikalas suraTebso. cota mogvianebiT<br />

ki, ruseTSi gamova ilia erenburgis<br />

mogzaurobis narkvevTa wigni<br />

_ `TeTri naxSiri anu verTeris cremlebi~,<br />

romelSic msoflio ferwerul<br />

qmnilebebze TvalgawrTvnili avtori<br />

ganacxadebs: `tfilisis tavernebi<br />

firosmanis moxatulia. aq ar icnoben<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

martosulobis<br />

"Tu ikargeba xsovna, ikargeba warsuli, ikargeba identuroba, ikargeba kultura, vikargebiT Cven!"<br />

am mxatvars, romelic aafeTqebda abstraqtul<br />

parizs~.<br />

da dRemde ver amixsnia _ ase ratom<br />

damCenia guls es sityvebi? ra iyo<br />

igi _ winaTgrZnoba, gumaniT Caxvdoma<br />

Tu naTelxilva imisa, rasac sinamdvileSi<br />

axdoma ewera?!.. TumcaRa, manmade<br />

lamis naxevari saukunis gzaa savali.<br />

arada, maSin, 1920-Si, axalgazrda<br />

mwerali ukve Tvalxmierad Wvretda<br />

Turme Camomdgari drois avznianobas,<br />

rom warsulis kvalis aRgvis ugunuri<br />

wadili da ngreviT gaxeleba aryofnaSi<br />

CaZiravs mraval ganumeorebel<br />

faseulobas, maT Soris _ firosmanis<br />

mier moxatul tfilisis koloritul<br />

duqnebsa da Rvinis sardafebsac,<br />

romelTa kedlebic veRar Seinaxaven<br />

ukve saRebavCamoqerclil freskebs<br />

da ver daamowmebdnen maTi xelmqmnelis<br />

genias. is ki Semdeg _ gvian iqneba,<br />

sakvirveli ZaliT rom gacxaddeba<br />

muSambebze da fertiloebze gamoxmobili<br />

xilvebi saxalxo mxatvrisa,<br />

da dabrundeba nikala, rogorc miTi,<br />

rogorc igavi. da axdeba ilia erenburgis<br />

winaTgrZnoba Tu naTelxilvac,<br />

roca 1969 wlis gazafxulze parizis<br />

luvrSi gaixsneba firosmanis personaluri<br />

gamofena.<br />

da axla, roca daveZeb im dReTa movlenebis<br />

dasturs _ utyuar dokumentebs,<br />

gamogitydebiT, dabneuli da<br />

Semcbaric ki var: rom maSin, 1969-Si,<br />

Turme, araferi Tqmula sagulisxmo da<br />

Rirseuli da arc dabeWdila qarTul<br />

Jurnal-gazeTebSi firosmanis parizuli<br />

gamofenis gamo (cxadia, vgulisxmob<br />

TviTmxilvelTa da uSualo mowmeTa<br />

Tbilisi me-20 saukunis dasawyisSi<br />

met-naklebad vrcel korespodenciebs<br />

an werilebs, Torem ra saTvalavSi<br />

Casagdebia `sakdesis~ erTi ùsisxlxorco~<br />

kenti depeSa!)... da mxolod lamis<br />

ori aTeuli wlis Semdeg, 1987-Si,<br />

saqarTvelos mxatvarTa XI yrilobaze<br />

gaixsenebs Tavis gamosvlaSi mxatvari<br />

zurab leJava parizis luvrSi firosmanis<br />

gamofenis gaxsnas: `Cvens Tvalwin<br />

saocari sanaxaoba gadaiSala: luvrSi<br />

meore sarTulze amaval marmarilos<br />

orfrTiani kibis safexurebze idga napoleonisdroindel<br />

dragunTa ulamazes<br />

formaSi gamowyobili safrangeTis<br />

erovnuli gvardiis sapatio yarauli<br />

gaSiSvlebuli xmlebiT. me SemZra am<br />

moulodnelobam! xom verasodes warmoidgenda<br />

niko firosmanaSvili, rom<br />

gardacvalebidan ormociode wlis<br />

Semdeg mis Semoqmedebas aseTi triumfiT<br />

Sexvdeboda msoflio kulturis<br />

erT-erTi centri _ parizi?!..~ igi<br />

daasaxelebs im dRes luvrSi misul<br />

firosmanis niWis Tayvanismcemlebs,<br />

ZiriTadad _ franguli kulturuli<br />

elitis warmomadgenlebs da iqve,<br />

TiTqos gakvriT, aRniSnavs: àRelvebuli<br />

idgnen parzeli qarTvelebi, maT<br />

Soris mxatvrebi _ vera faRava da feliqs<br />

varlamiSvili~. _ magram sxvani?<br />

xom ueWvelia, rom sxvac araerTi iqneboda<br />

iq qarTuli diasporidan, magram<br />

im dros CvenSi `miRebuli ar iyo~ maTi<br />

xseneba. arada, ra saintereso da faseuli<br />

iqneboda CvenTvis dRes im adamian-<br />

Ta mRelvare, erovnuli siamayiT aRbe-<br />

Wdili saxeebis `cocxlad~ xilva kino<br />

Tu teleekranze! magram samwuxarod _<br />

arc gamofenis moTaveebs, arc saqarTvelos<br />

delegacias _ ar gaxsenebiaT<br />

qarTuli kulturis istoriisaTvis am<br />

mniSvnelovani movlenis kinofirze aRbeWvdis<br />

aucilebloba. gvian ki, mwerali-dramaturgi<br />

da kinodokumentalisti<br />

rezo TabukaSvili ityvis dananebiT<br />

Tavis film `franguli dRiuris furclebSi~:<br />

`Cvenda samarcxvinod, firosmanis<br />

parizul gamofenaze arc erTi kinokadri<br />

ar gadaRebula!..~<br />

da isev nikalasa da Salomis uiRblobis<br />

faqtebis Tanxvdoma; arc koboSvilis<br />

pirvel gamofenaze, 1940_Si,<br />

gadaRebula (kinokadrebs vin Civis!)<br />

erTi ubralo qronikaluri fotosuraTic<br />

ki da arc romelime gazeTSi<br />

gamoqveynebula mis Sesaxeb raime, Tundac<br />

òrsityviani~ informacia, romli-<br />

Tac gvecodineboda, Tu vin mivida maSin<br />

ebraelTa muzeumSi xalxuri mxatvris<br />

vernisaJis gaxsnaze; iyvnen Tu ara maT<br />

Soris qarTveli mxatvrebi, mwerlebi,<br />

mecnierebi? an _ ra iTqva pirveli<br />

qarTveli ebraeli mxatvris Semoqmedebis<br />

gamo? samwuxarod, im informaciaSi,<br />

romelic erTvis ilia papisimedovis<br />

narkvevs Salom koboSvilze<br />

(1940), konkretuli pasuxi ar aris gace


naTel-Crdili<br />

muli am SekiTxvebze. imJamad qarTvel<br />

ebraelobaSi profesionali xelovnebaTmcodne<br />

aravin iyo. amitomac Zalze<br />

dasanania, rom swavlul-eTnograf<br />

gercel CaCaSvils, _ Tundac gadasaxlebidan<br />

dabrunebis Semdeg, an gvianac<br />

ki, _ mecnierebaTa doqtors, sityva ar<br />

dauZravs da eTnografis TvaliT mainc<br />

ar ganuxilia Tanatomeli xalxuri mxatvris<br />

memkvidreoba. albaT amitomac<br />

meCveneba raRac Suqis gaelvebad, namdvil<br />

yismaTad Salomis uiRbloba-<br />

Si, rom 1949-Si kvlav Camova TbilisSi<br />

ilia erenburgi da amjerad ukve Tavad<br />

Seveyrebi sruliad SemTxveviT mas _<br />

saqarTvelos ebraelTa muzeumSi mosuls<br />

_ da CamrCeba xsovnaSi uSualod<br />

axalcixeli ebraeli vaWari.<br />

mxatvari Salva koboSvili<br />

mosmenili misi naTqvami koboSvilis<br />

suraTebis gamo.<br />

maxsovs: ukve amTavrebda gamofenis<br />

daTvalierebas ilia erenburgi, roca<br />

koboSvilis suraTebTan aRmoCnda.<br />

TiTqos misTvis bunebriv stiqiaSi moxvdao,<br />

uceb aenTo: `kargia, rom es naxatebi<br />

eqponatebSi ar gaTqvefila calke<br />

ilustraciebad, _ Tqva man. _ igi<br />

axali, moulodneli samyaroa CemTvis,<br />

oRond ar vici, ramdenad Seefereba da<br />

gamarTlebulia, _ Tqven rom aRniSnavT,<br />

koboSvils `qarTvel ebraelTa<br />

firosmans~ uZaxdneno. me mgonia, re-<br />

aluri msgavsebis mtkicebisaTvis martoden<br />

emociebi ar kmara, mTavaria sawyisebi,<br />

sulieri Zirebi. firosmani ufro<br />

stiqiaa, masSi Warbobs gzneba, gancda,<br />

an _ Tu gnebavT _ Tavdaviwyebac da<br />

mis xilvebSi TiTqos naklebad udevs<br />

wili fiqrsa da gansjas. is ferTa jadoTi<br />

Sepyrobili artistia, weliwadis<br />

droTa bunebriv cvlasaviT mosalodnelic<br />

da, imavdroulad, moulodneli<br />

da Znelad asaxsnelic. firosmani<br />

TiTqos dasabamidanve ganzogadebul<br />

mxatvrul saxeebad aRiqvams konkretul<br />

naturas... koboSvili ki, ver vityvi<br />

_ bolomde racionaluria-meTqi,<br />

magram masSi aSkarad Tavs iCens saku-<br />

Tari erovnuli geni _ fiqrs ver ir-<br />

axalcixeli qali.<br />

mxatvari Salva koboSvili<br />

qaTmis dakvla “qafaroTisTvis.” mxatvari Salva koboSvili<br />

idebs, verc Tandayolil xsovnas, da<br />

mudam cdilobs saTqmelis ara ganzogadebulad,<br />

aramed konkretul detalebSi<br />

gamoxatvas. me amas naturalizms<br />

ar vuwodeb, es _ ufro _ gancdilis<br />

da naazrevis marTlad gadmoRvris<br />

cda da wadilia... gaocebuli var<br />

am suraTebSi ebraelTa sacxovrisebis,<br />

yofiTi sagnebis, metadre _ kostiumebis<br />

araCveulebrivad zusti warmosaxviT.<br />

es xom namdvili ganZia eTnografebisa<br />

da Cacmulobis istorokosebisTvis.<br />

da ara marto maTTvis. me am naxatebSi<br />

naTlad davinaxe is gansxvave-<br />

ba da Tavisebureba yofiTi garemos da<br />

adamianTa ierisa, rac ase damaxasiaTebeli<br />

yofila saqarTvelos sxvadasxva<br />

kuTxeSi mosaxle ebraelTa TemebisaTvis<br />

(es cxadliv dasturdeba muzeumis<br />

materialuri eqponatebiT da dokumenturi<br />

fotoilustraciebiTac). raRa<br />

Tqma unda, es yovelive Tavad ama Tu<br />

im kuTxis mkvidr eTnosTan xangrZlivi<br />

TanacxovrebiT ganpirobebuli Taviseburebebia<br />

da sulac ar hgavs, vTqvaT,<br />

Zveli, pirvel msoflio omamdel<br />

ruseTis ebraelTa Ratak `mesteCkur~<br />

yoveldRiurobas, arc evropel aSkenazTa<br />

Temebis ganumeorebel sinamdviles,<br />

romelTa TviTmyofi erovnuli<br />

kultura, samwuxarod, mTlianad<br />

Caiferfla nacisturi vandalizmisa<br />

da arnaxulad sastiki omis qarcecxlSi...<br />

ra cocxlad da moxdenilad<br />

gadmoscems koboSvili TanatomelTa<br />

gamorCeuli ieriT Cawerilobas patara,<br />

provinciuli qalaqis mdore dinamikaSi.<br />

amis sailustraciod es ori<br />

suraTic ikmarebda _ `bazari axalcixeSi~<br />

da `mdidari ebraelis coli midis<br />

abanoSi~... zog suraTSi ki, me ebraelTa<br />

damaxasiaTebeli TviTironiac meniSna...<br />

da mainc, gansakuTrebiT moxibluli<br />

var àxalcixel ebrael qalTa CacmulobaSi~<br />

koboSvilis mier danaxul<br />

qarTuli da aRmosavluri elementebis<br />

sinTeziT, _ Tqva da iqve ikiTxa<br />

xazgasmuli cnobiswadiliT: _ sxvaTa-<br />

Soris, qarTveli ebraelebi, kerZod<br />

_ axalcixelebi, uSualod babilonidan<br />

misuli xom ar ariano?~ Semdeg ki,<br />

gvian, gavige, rom igi Turme sakuTari<br />

siriuli warmomavlobis Zirebs eZebda<br />

mudam.<br />

ar vici, ar maxsovs _ muzeumis<br />

`STabeWdilebaTa wignSi~ ra Cawera,<br />

anda, saerTod, dastova Tu ara raime<br />

Canaweri. verc imas vityvi dabejidebiT<br />

_ misi sityvebi stenografiuli sizustiT<br />

momyavs-meTqi (mas Semdeg didi<br />

dro gamoxda). magram cincxali ymawviluri<br />

cnobiswadiliT xsovnaSi aRbe-<br />

Wdili misi maSindeli zogi gamonaTqvamisa<br />

da azris sworad gadmocemaSi<br />

eWvi ar mepareba.<br />

...da isev vubrundebi 60-ian wlebs.<br />

igi oden `vefxistyaosnis~ 800 wlis iubiliT,<br />

an imxanad ierusalimis qarTvelTa<br />

jvris monasterSi gadaRebuli<br />

rusTavelis freskis fotoaslis<br />

CamotaniT ar darCenila Cemi Taobis<br />

xsovnaSi. ukve igrZnoboda òttepelis~<br />

sunTqva, TumcaRa, samwuxarod, mas ar<br />

dastyobia wina wlebidan gamoyolili<br />

saxelmwifo antisemitizmis susxis moduneba.<br />

albaT amitom iyo, rom maSin<br />

arc saqarTvelos ebraelTa muzeumis<br />

aRdgenaze ufiqria vinme mavans, arc<br />

Salom koboSvilis naxatebis Caketili<br />

sacavidan gamotanaze da maT sajaro<br />

gamofenaze... erTgvari Zvrebi ki,<br />

uTuod, xdeboda, metadre _ mwerlobasa<br />

da saxviT xelovnebaSi. ilandeboda<br />

axali drois niSnebi _ `gamougonebeli~,<br />

`SeuTxzavi~ cxovrebis, misi `Sinagani poeziis~<br />

danaxvisaken swrafva. ibadeboda<br />

àxali esTetika~. es ki, mogexsenebaT,<br />

`faseulobaTa gadafasebis~ gareSe ar<br />

xdeba. rusebma mas” фф”<br />

” ” ””эстетика “ “ “ ф честности”<br />

daarqves. me ki, maSin niWier axalgazrda<br />

kinematografistTa pirveli filme-<br />

13<br />

semk<br />

S. koboSvili.<br />

mxatvari cisana janaSvili<br />

bis ganxilvisas, mas `sindisis esTetika~<br />

vuwode. da axla, Tu im wlebis mxatvrul<br />

mignebaTa Zirebis danaxvas movindomebT<br />

tradiciaSi, Cem Tvalsawierze<br />

isev firosmanis da koboSvilis<br />

suraTebi aRmocendebian uTuod. iqneb<br />

amitomac iZenen CemTvis raRac idumal<br />

iers nikalasa da Salomis (erTdroulad)<br />

bedisa da ubedobis faqtebis<br />

gaxseneba: poeti gogla leoniZe ukve<br />

amTavrebda poemis weras firosmanze da<br />

paralelurad ganaaxla nikalas dakarguli<br />

saflavis Ziebac. maxsovs, 1963-Si,<br />

kukiaze erTi upatrono samarec gaiTxara,<br />

magram samwuxarod, es cdac xelmocarviT<br />

damTavrda. 1966-Si ki, e.w.<br />

`firosmanis kvalmaZieblobas~ TiTqos<br />

tragikuli wertili daesva: gogla<br />

leoniZem dakarga (ambobdnen, zemelze<br />

romeliRac kafeSi darCeniao) tyavis<br />

CanTa, romelSic edo xelnaweri poemisa<br />

firosmanze da wlebis manZilze<br />

rudunebiT Segrovili didZali masala<br />

_ interviuebi da mogonebebi sxvaTa da<br />

sxvaTa _ nikalas gamo. sasowarkveTili<br />

da sisxlgamSrali ambobda Turme<br />

poeti: vis raSi dasWirvebia is CanTa,<br />

an ra TavSi ixlis im Cem xelnawerebs,<br />

maTi wamkiTxveli xom, Cem garda, mainc<br />

aravinaao... es moxda 66-is gvian gazafxulze,<br />

agvistoSi ki gogla leoniZe<br />

gardaicvala. misi axloblebis TqmiT,<br />

im danakargiT gancdili simware ver<br />

gadaitana, dards gadahyvao...<br />

da ai, ormoci wlis Semdeg, 2006_<br />

Si, ukve aq, amerikaSi gavecani mweral<br />

giorgi sanadiraZis bolo namuSevars,<br />

romelSic igonebda, 60-anis dasawyisSi<br />

sagazeTo narkvevis dawera rom<br />

dauvalebiaT misTvis rusTavelis premiis<br />

pirvel lauriatebze da, amdenad,<br />

arcTu SemTxveviT, moxvedrila lado<br />

gudiaSvilis saxelosnoSi TaTariaxlad<br />

gamarTul purmarilze. iq gogla<br />

leoniZe Tamadobda da axalgazrda<br />

literatori gansakuTrebiT gauocebia<br />

(rogorc Tavad aRniSnavda), `roca<br />

poeti eris miZinebul saganZurze saubrobda<br />

da erTad axsena ori xalxuri<br />

mxatvari _ firosmani da Salom koboSvili~;<br />

ufro ki imitom, rom manmade<br />

mas Turme ebraeli mxatvris saxeli arc<br />

gaegona... da axla, roca yovelive amas<br />

vixseneb, fiqri meZaleba: iqneb nanobdameTqi<br />

b-ni gogla, Tavis droze rom ver<br />

Sexvda da ver esaubra Salom koboSvils<br />

nikalas gamo; an iqneb _ Sexvda<br />

kidec da misi naambobis Canawerebic im<br />

dakargul CanTaSi edo? _ vin icis?!..<br />

oTar sefiaSvili<br />

xelovnebis damsaxurebuli moRvawe


14<br />

sityva<br />

xaim vaicmanis saxelobis<br />

samecniero centri<br />

xaim vaicmanis<br />

saxelobis samecniero kvleviTi<br />

centri warmoa–<br />

dgens universitets am sityvis<br />

zusti gagebiT. – mis<br />

funqciebSi Sedis agreTve<br />

feinbergis saxelobis aspirantura,<br />

romelic meore da mesame xarisxis (doqtorati) mecnierebs amzadebs.<br />

qalaq rexovoTis teritoriaze mdebare mSvenier parkSi gegmazomieradaa ganlagebuli<br />

keTilmowyobili saswavlo korpusebi, sxvadasxva daniSnulebis laboratoria, studentTa<br />

sacxoverebeli korpusebi da “profesorebis quCa“”. xaim da vera vaicmanebis saxlmuzeumi<br />

parkis erT-erT borcvze dgas, xolo maTi saflavebi - samxreTiT mdebare fiWvisa<br />

da palmis xeebiT moCrdilul myudro kuTxeSi...<br />

msoflio mniSvnelobis mqone es samecniero centri mesame umaRlesi saswavlebelia<br />

israelSi, romelic gaixsna xaifis teqnionisa da ierusalimis ebrauli universitetis<br />

Semdeg 1925 wels (xaim vaicm–anis uSualo iniciativiT). dasawyisSi igi iwodeboda,<br />

rogorc zivis samecniero-kvleviTi centri. xaim vaicmanis<br />

didi damsaxurebaa, rom swored es adgili airCia cdebis<br />

Casatareblad. igi cdilobda Seeqmna qimiuri formula im<br />

sasuqisa, romelic israelis soflis meurneobas saSualebas<br />

miscemda udabnosa da xriok adgilebSic moeyvana uxvi<br />

mosavali. finansuri daxmareba vaicmanma miiRo lord israel<br />

da ribka zivebis ojaxisagan, romelTac daaarses es samecniero-kvleviTi<br />

centri (igi sami patara laboratoriisagan<br />

Sedgeboda) maTi tragikulad daRupuli mcirewlovani vaJis<br />

saxelis ukvdavsayofad.<br />

vaicmanma didi xalisiT daiwyo centris gafarToebisa<br />

da popularizaciis saqme. msoflios sxvadasxva kuTxeSi eZebda<br />

mecnierebsa da swavlulebs, romelTac iwvevda kvlevebis<br />

Casatareblad. am movlenebTan dakavSirebiT 1944 wels aSSis<br />

sionistma ebraelebma meir vaisglasis TaosnobiT Seqmnes<br />

daxmarebis fondi, romelic centris ganaSenianebasa da gafarToebas<br />

isaxavda miznad. xolo 1949 wels, vaicmanis dabadebis<br />

75 wlisTavze, gaixsna samecniero – kvleviTi-centris<br />

mTavari Senoba.<br />

centrSi funqcionirebs ZiriTadi fakulteti, romelic<br />

aerTianebs mecnierebisa da teqnologiis ganviTarebis yvelaze<br />

Tanamedrove meTodebsa biologiis, bioqimiis, qimiis,<br />

fizikis, gamomTvleli manqanebisa da maTematikis dargebSi.<br />

studentebi samecniero kvlevebs atareben uaxlesi teqnikiT<br />

aRWurvil laboratoriebsa saswavlo-–sacdel klasebSi.<br />

vaicmanis centrSi swavla ebraul enaze warmoebs, magram stu–<br />

dentebs inglisuri enis srulyofili codnac moeTxovebaT.<br />

calke SenobaSi ganTavsebulia ganyofileba, romelic<br />

uzrunvelyofs Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisad saswavlo<br />

programebisa da pedagogiuri mecnierebis daxvewas.<br />

gansakuTrebuli yuradReba eTmoba sabunebismetyvelo, maTematikisa da programuli<br />

uzrunvelyofis ganaxlebuli versiebis sistematizacias.<br />

ase magaliTad, programa feraxi” saSualebas aZlevs umaRlesi saswavleblis studentebs,<br />

– rogorc adgilobrivebs iseve ucxoelebs, miRon specialuri stipendia saSualo<br />

da dawyebiTi skolebis moswavleTa daxmarebis sanacvlod. moswavle axalgazrdobisaTvis<br />

gaxsnilia specialuri kursebi, sadac imaRleben codnas sabunebismetyvelo mecnierebaTa<br />

sferoSi. iseTi obieqtebi, rogoricaa “samecniero baRi” da “axalgazrda mecnierTa forumi”,<br />

gansakuTrebul yuradRebas uTmoben saSualo skolis moswavleTa Soris warCinebuli da<br />

samecniero sakiTxebiT dainteresebuli axalgazrdobis mozidvas. yovelwliurad ewyoba”<br />

samecniero festivali”.<br />

centrSi warmatebiT funqcionirebs rigi ganyofilebebisa, romelic dakavebulia<br />

hidrologiis, energetikis, samTo-sainJinro da wiaRiseuli simdidris mopovebis, udabnos<br />

pirobebs Seguebuli mcenareebisa da wylis gaumtknarebis sakiTxebiT. Tana–medrove<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

samedicino, qimiur da<br />

teqnologiur sferoeb-<br />

Si mopovebuli udidesi<br />

warmatebebisa da msofli<br />

saxelis wya–lobiT, centris<br />

mesveurebi did daxmarebas<br />

uweven samecniero<br />

da sam–rewvelo xasiaTis obieqtebs, rogorc israelSi, ise msoflios sxva kuTxeebSi. amis<br />

meSveobiT vaicmanis centris saSemosavlo biujeti yo–velwliurad izrdeba; misi didi<br />

nawili ki xmardeba cen–tris ga–farToebis, ganaxlebisa da mowinave teqnologiebiT aR-<br />

Wurvis saqmes.<br />

pirveli kompiuteri “ “ “vaiceki” 1955 wels Seiqmna am centrSi, sul ramdenime welSi ki igi<br />

Secvala ufro srulyofilma da teqnikurad moxerxebulma gamomTvlelma manqanebma. dRes<br />

es fakulteti erT-erT yvelaze Zlier da Semosavlian akademiur erTeulad iTvleba. israelis<br />

saerTo erovnuli Semosavlis zrdaSi udidesi damsaxureba miuZRvis ara marto<br />

kompiuteruli fakultetis did miRwevebs, aramed bioqimiisa da samedicino disciplinebis<br />

ganyofilebebsac. am fakultetebis kursdamTavrebulebze<br />

didi moTxovnaa rogorc israelSi, iseve sazRvargareT. sadac<br />

isini muSaoben, samecniero – kvlevisa da winmswrafi proeqtebis<br />

gamarjveba garantirebulia. es faqti mTelma msofliom<br />

aRiara. amitomac aris, rom maT, rogorc ityvian, “itaceben”<br />

msoflios didi samecniero centrebi da maRali teqnologiebis<br />

bazarze momuSave kompaniebi. am fakultetis or mecniers<br />

mieniWa tiuringis saer–TaSoriso prizi kompiuteruli<br />

mecnierebis ganviTarebaSi Setanili wvlilisaTYvis. wels ki<br />

fakultetis profesoris – ehud Sapiras mier Seiqmna msoflioSi<br />

pirveli biologiuri kompiuteri.<br />

biologiis, bioqimiisa da qimiis fakultetebis erToblivi<br />

samecniero kvlevis nayofia israelis samamulo medicinis<br />

maRali done da, rasakvirvelia, is miRwevebi, romlebic<br />

yovelwliurad, zog–jer ki yovelTviuradac ki amdidreben<br />

Tanamedrove mZime daava–debaTa sawinaaRmdego medikamentebis,<br />

preparatebisa da meTodebis same–dicino katalogebis sias.<br />

dafantuli skleroziT daavadebulTaTvis Seqmnili wamali<br />

“ “ “ “ “ “ фффффф”фkopeqsoni”ф”<br />

vaicmanis samecniero centris bioqimiuri<br />

fakultetis mecnierTa Sromis Sedegia. am wamals dRes msoflios<br />

yvela kuTxeSi iyeneben, xolo misi warmoebis mTeli<br />

ufleba ekuT–vnis israelis farmakologiis udides firma<br />

“tevas”.<br />

bolo wlebSi israelSi sagrZnoblad Semcirda sisxlis,<br />

swori nawlavisa da mkerdis kibos SemTxvevebi. es dadebiTi<br />

tendencia ki pirdapiraa dakavSirebuli vaicmanis centrSi<br />

Seqmnil preparatze – “”arbitoksi”.<br />

wels nobelis premia qimiaSi mieniWa pirvel israel qals,<br />

profe–sor ada ionaTs 30 wliani samecniero-kvleviTi naSromisaTvis<br />

“”ribozomis struqturuli agebulebis gamokvleva”.”<br />

vaicmanis samecniero centris uSualo kavSirma da urTierT–TanamSromlobam israelis<br />

samxedro da kerZod, samxedro-sahaero mrewvelobasTan, udidesi Zvrebi moaxdina misi<br />

gaumjobesebisa da msoflio standartebis simaRleze ayvanis saqmeSi. samxedro iaraRis<br />

mwarmoebeli iseTi gaerTianebebi, rogoricaa ”rafaeli””, ”“taasi””, ”“elbiti””, ”“elsinti””<br />

da mravali sxva Tavis did warmatebebs umadlian am centris mecnierTa maRal profesiul<br />

dones.<br />

msoflios yvela kuTxidan Camodian studentebi da aspirantebi codnis asamaRleblad,<br />

samecniero xarisxis mosapoveblad, msoflio mniSvnelobis mqone samecniero centris<br />

esoden nayofieri Sromisa da muSaobis principebis gasacnobad. ramdeni didi mecnieri<br />

gamosula xaim vaicmanis saxelobis samecniero-kvleviTi centridan? vin moTvlis!<br />

yovelive ki daiwyo sami patara laboratoriis kedlebSi gasuli saukunis pirvel<br />

naxevarSi...<br />

izolda krixeli<br />

ada ionaTi abram herSko aharon Caxanoveri robert umani<br />

xaim vaicmanis saxelobis samec-<br />

niero kvleviTi centris qimiis<br />

fakultetis profesori.<br />

gamokvlevis Tema: ribozomis<br />

struqturuli agebuleba 2009<br />

weli<br />

israelis mecnierebi - 21-e saukunis<br />

nobelis premiis laureatebi<br />

xaifis teqnionis<br />

qimiis fakultetis profesori<br />

xaifis teqnionis<br />

qimiis fakultetis profesori<br />

erToblivi gamokvlevis Tema: ujredSi cilebis daSlis perioduli<br />

procesis aRmoCena. 2004 weli<br />

ieruSalaimis ebrauli universitetis<br />

ekonomikuri fakultetis<br />

profesori<br />

gamokvlevis Tema: dapirispirebis<br />

situacia da gadawyvetilebaTa<br />

miRebis strategia TamaSis<br />

dros. 2005 weli


SoTa bostanaSvili<br />

daibada 1948 w. qalaq TbilisSi.<br />

1972 wels daamTavra saqarTvelos<br />

politeqnikuri instituti,<br />

arqiteqtoris specialobiT.<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

sruli profesori,<br />

arqiteqturis saerTaSoriso<br />

akademiebis profesori, wevr-korespondenti,<br />

sruli wevri (1997-<br />

98).<br />

saqarTvelos saxelmwifo premiis<br />

da mravali saerTaSoriso premiebis<br />

laureati (1983, 1985, 1987,<br />

2003, 2006 ww.)<br />

asamde SemoqmedebiTi proeqtisa<br />

da realizaciis avtori.<br />

Rirsebis ordenis kavaleri.<br />

Tbilisi - orTaWala<br />

axalcixe<br />

vani<br />

oni<br />

ksaqarTvelos ebrauli saflavebi<br />

erTob mgrZnobiare da mtkivneuli<br />

Temaa israelSi da msoflios sxva qveyneb-<br />

Si damkvidrebuli qarTveli ebraelebisaTvis.<br />

redaqciam TxovniT mimarTa cnobil<br />

arqiteqtors da mecniers, ebrauli<br />

saflavebisa da sinagogebis aRiarebul<br />

eqsperts - b-n SoTa bostanaSvils, rom amis<br />

Sesaxeb Tavisi kompetenturi azri moewodebina<br />

Cveni gazeTis mkiTxvelisaTvis.<br />

galuTSi darCenili sinagoga da sasaflao sevdiani<br />

ambavia.., da sasixaruloc - galuTis boloa.<br />

sasaflao - galuTis xiluli kvali da vali<br />

(micva), micvalebulTa ”sicocxlis saxlis” (beTxaim)<br />

sazrunavs gviCens. am werilSi kvals gavavloT<br />

Tvali (sinagogebze sxva werilSi visaubroT).<br />

TbilisSi sami sasaflaoa: ”orTaWalis” (daxuruli<br />

sasaflao); ”navTluRis” da ”axali”, romelic qalaqis<br />

ukidures aRmosavleT nawilSia - varkeTilSi; misi<br />

farTobi daaxloebiT oTxi heqtaria, SemosazRvrulia<br />

RobiT da emijneba sxva sasaflaos. am adgils<br />

aqvs zedmetsaxeli - ”dampalo”. es axali drois<br />

sasaflao gasuli saukunis 50-iani wlebidan iwyebs<br />

Sevsebas ”axali” - aratradiciuli arqiteqturiT da<br />

gamoirCeva formaTa siWreliT, qandakebebis siuxviT<br />

da lapidaruli warwerebis simwiriT. ”dampalo”<br />

”xmamaRla” asaxavs socialur diferenciacias,<br />

materialur moWarbebas da damSret sulierebas.<br />

orTaWalis Zveli sasaflao, romelsac movlapatronoba<br />

aklia, iseve rogorc sxva sasaflaoebi,<br />

gansakuTrebuli yuradRebis Rirsia mravali niSniT<br />

(arqiteqturuli, istoriuli, eTnografiuli da sxva).<br />

saflavis qvebis warwerebidan irkveva, rom igi gasuli<br />

saukunis dasawyisSi daarsebula. aq dakrZalulia<br />

bevri gamoCenlili moRvawe. gansakuTrebul<br />

interess iwvevs saflavis qvebis arqiteqtura -<br />

maTi stilisturi simravle; rTuli profilebis<br />

ostaturi damuSaveba; Zvirfasi qvebis nairgvarovneba<br />

(bazalti, graniti, marmarilo, labradori da sxva).<br />

portretebis galerea da lapidaruli warwerebi<br />

saintereso masalaa mecnieruli kvlevisTvis.<br />

sasaflaos ukavia erTnaxevari heqtari farTi<br />

da SemoRobilia (Robe xSirad ziandeba). saWiroebs<br />

movla-patronobas, radgan saxezea unikaluri<br />

memoriali - ”ebrauli baRi”. analogiuri memorialia<br />

navTluRis sasaflao - ”daberebuli”, magram movlili,<br />

- es navTluRis (aSkenazebis) sasaflaoa.<br />

samwuxarod, unda aRiniSnos, rom samive sasaflaoze<br />

1991 – 2001 wlebSi moxda is, rac usaxelod darCa.<br />

zogadad mas saflavebis xelyofa ewoda, rac upirveles<br />

yovlisa, Cveni saerTo problemebis nawilia.<br />

quTaisis sasaflao ”safiCxias” araebrauli<br />

sasaflaos gayolebazea da misgan gamoyofilia RobiT.<br />

mravalmxriv sainteresoa, stilisturad gamorCeulia<br />

da mravalferovania ”safiCxias” saflavis qvebi.<br />

maTi gamorCeulobis mTavari niSani, kompoziciasTan<br />

da plastikasTan erTad, ornamenti da CuqurTmaa -<br />

quTaisuri kazmulobaa.<br />

axalcixis sasaflao mTazea Sefenili da warmoadgens<br />

”ebrauli mTis” tradiciul nimuSs. es zikuraTebiviT<br />

aRmarTuli saukunovani Zeglebi - gansakuTrebuli<br />

movlenaa saerTo ebraul kulturaSi (da aramarto<br />

ebraulSi). es Zeglebi warmoadgenen qviSa-qvis<br />

samsafexurian piramidebs. maTi fuZis zomebi 1,5X2,5<br />

m., simaRle 2 – 2,5 m. aRwevs, wona 1 – 2 tonas. qvebi<br />

moCuqurTmebuli da damuSavebulia arqiteqturuli<br />

profilebiT. analogiuri tipis Zegli fiqsirebulia<br />

ebraul enciklopediaSi (”Teqvsmettomeuli”. 2.<br />

t.), rogorc grafikuli gamosaxuleba antverpenis<br />

sasaflaodan da axlavs komentari, rom is ebrauli<br />

tradiciebis etalonia da ukanasknelad amsterdamSi<br />

unaxavT da CauxatiaT. Cans, rom axalcixis Sesaxeb<br />

informacia ar gaaCndaT.<br />

”yvelaze Zveli warwerebiani saflavis qvebi, rac<br />

vipove, ganekuTvneba 5506 (1749 w.) samyaros gaCenidan”<br />

- aRniSnavs iehuda Corni (53. 161).<br />

axalcixis sasaflao Zeglebi, pirvel yovlisa,<br />

xuroTmoZRvrebis didebulebas gadmogvcemen da<br />

15<br />

semk<br />

v a l i<br />

sazogado faseulobad gvevlinebian; isini zustad<br />

asaxaven ToraSi aRweril samsxverplos parametrebs:<br />

”gaakeTe samsxverplo akaciis xeTagan. xuTi wyrTa<br />

hqondes sigrZe, xuTi wyrTa sigane, oTxkuTxa iyos da<br />

sami wyrTa hqondes simaRle” (gamosv. 27:1). wyrTa,<br />

daaxloebiT 0,5 metria. amdenad metrul sistemaSi<br />

samsxverplos zomebia 2,5X2,5 m. da simaRle 1,5<br />

m. traqtati ”midoT” gvamcnobs, rom samsxverplo<br />

Sesdgeba erTmaneTze dadebuli, sami sxvadasxva zomis<br />

filisagan, ise rogorc safexurebiani piramida.<br />

axalcixis zikuraTebi TandaTan miwaSi eflobian<br />

- midian. bolo wlebSi ”ebrauli mTa” aSkarad<br />

SeTxelda da male gauCinardeba...<br />

awyuris Zveli sasaflaos adgils Znelad<br />

mivakvlie. es axalcixel ebraelTa Zveli namosaxlaris<br />

ukanaskneli nakvalevia. tye-RreSi mimofantuli<br />

”zikuraTebi” yvelaze ufro sevdiani suraTia - iqneb<br />

aseTia sxva, yvela ebrauli nakvalevis xvalindeli<br />

dRec.<br />

onSi ori ebrauli sasaflaoa. erTi - Zveli,<br />

gauqmebuli, sadac mxolod ramdenime masiuri qvis<br />

fila Cans ebrauli warweriT, danarCens ki miwa<br />

faravs. meore - moqmedi sasaflao - imave quCis<br />

boloSia, sadac sinagogaa. am quCas rabi daviT<br />

baazovis saxeli ewodeba.<br />

sasaflao mSvenier landSaftSia Cafluli,<br />

”ZvelTan” SedarebiT sakmaod mozrdilia (daaxloebiT<br />

erTi heqtari) da SemosazRvrulia RobiT. saflavis<br />

qvebi gamoirCevian formebis nairsaxeobiT, ornamentikiT,<br />

ebrauli lapidaruli warwerebiT da warmoadgenen<br />

oneli ebraelobis epigrafikul matianes.<br />

vanis da kulaSis sasaflaoebi da sinagogebi erTi<br />

quCis gaRma-gamoRmaa.<br />

vanis sasaflao yuradRebas ipyrobs imiT, rom<br />

saflavis Zveli fila-qvebi rkinabetonis sayrdenebze<br />

auweviaT israelSi wasul ebraelebs. es faqti<br />

erTis mxriv zrunvaa Zeglis gadarCenaze, meore<br />

mxriv exmianeba Soreul tradiciebs. mag. amsterdamis<br />

sasaflao (ebr. encik. t. 11. 347).<br />

kulaSis sasaflao, 1990-iani wlebidan, qarTveli<br />

qalbatonis (aw ukve misi rZlis) wyalobiT,<br />

gamorCeulad movlilia.<br />

cxinvalis axali sasaflaos qvis matiane gasuli<br />

saukunis 40-ian wlebSi iwyeba. 50-ian wlebSi ki<br />

waiSala Zveli sasaflaos kvali. am axlo xanebamde<br />

iq sacxovrebeli ganaSenianeba iyo.<br />

cxinvalis yofili mkvidri, mecnieri gerSon ben<br />

oreni - wiwuaSvili pirad werilSi igonebs: ”... am<br />

adgilas 1971 w. erTad miyrili saflavis qvebi iyo.<br />

... cxinvalSi sul 7 salocavi iyo, me piradad yvelas<br />

adgilmdebareoba vici. maTgan zogi nasaxlars, an<br />

nafuZars warmoadgens, zogi ki gauqmebuli salocavis<br />

saxiT me TviTon gadaviRe 1971 wels. iq sadac axla<br />

macis sacxobia, ori salocavi iyo erTad. yvela es<br />

adgili - Tundac mTlianad iyos waSlili kvali<br />

- fotofiqsirebis Rirsia, rogorc dokumenti<br />

salocavis iavaryofis”.<br />

banZis sasaflaos aSkarad etyoba garkveuli<br />

zrunva (kuratori b-ni soso ajiaSvili).<br />

goris da baTumis sasaflaoebs jer kidev<br />

hyavT patronad mcirericxvovani jamaaTi. (baTumis<br />

sasaflaoze yvelaze adreuli qva daTariRebulia<br />

1879 wliT. aq, arqiteqturuli TvalsazrisiT,<br />

ramdenime sruliad gamorCeuli saxis memorialia).<br />

rac Seexeba lailaSs, qarels, surams, saCxeres, soxums<br />

da ukve foTsac, ebrauli nakvalevis niSniT aSkarad<br />

akliaT sazogado zrunva.<br />

P.S. bolo ori aTeuli welia piradi da profesiuli<br />

movaleoba saqarTvelos ebraelTa nakvalevze<br />

”maxetialebs”. es erTdroulad nisan babalikaSvilis<br />

nakvalevia, vinc pirvelma aqcia ”ebrauli baRis”<br />

epigrafika mecnieruli gansjis sagnad. erTi saqmea<br />

maTi fotofiqsacia, zusti anazomebis Sesruleba,<br />

xuroTmoZRvruli da istoriuli kvleva da meorea<br />

maTi movla-patronoba, mecnieruli monografiis<br />

gamocema - wignad datoveba - Zalian sasurvelia.<br />

SoTa bostanaSvili


16<br />

<strong>moambe</strong><br />

rubrika Cveni saxelovani sportsmenebi<br />

nugzar janaSvili<br />

- me maqvs mTeli “Taiguli”<br />

e.w. israeluri daavadebebis,<br />

rac ki adamians SeiZleba<br />

sWirdes...<br />

- ras gulisxmobT, lev maiseeviC?<br />

- pirveli – saxsrebi...<br />

- es imitom, rom Tqven sul moZraobaSi<br />

iyaviT, 89 wlamde moaRwieT da axlac, rom<br />

ityvian, karg formaSi xarT...<br />

- sisxlZarRvebis Seviwroeba...<br />

- esec Tqveni sisxlsavse cxovrebis bralia,<br />

roca uars araferze eubnebodiT Tavs...<br />

- gulis iSemia, ariTmia...<br />

- Tqven mudam gqondaT mgrZnobiare guli,<br />

yvelaferi gulTan migqondaT da rasac akeTebdiT,<br />

gulianad akeTebdiT...<br />

- diabeti...<br />

-tkbili kaci xarT, lev maiseeviC, tkbili...<br />

***<br />

- yvelafers Casawerad da miT ufro<br />

gamosaqveyneblad ar mogiTxrobT, ymawvilebo.<br />

mexsierebas ar vuCivi, iseTi ambebic maxsovs,<br />

rac iqneb jobda kidec, damviwyeboda; magram<br />

rogorc guls, gonebasac ver ubrZaneb. Segi-<br />

ZliaT daijeroT, SegiZliaT ara, rom Cemi yvela<br />

partia, naTamaSevi oficialur saWadrako<br />

doneze, aqaa CemSi, magram ori da udavod Cemi<br />

cxovrebis umTavresi partia, romlebmac Cems biografias<br />

gansakuTrebuli daRi daasva, dRemde<br />

mikvirs da gamkvirvebia, arc maSin, da axla xo<br />

da xo, ar SemorCa xsovnas... Tumca, yvelafers<br />

jobia, Tavidan, dalagebiT giamboT...<br />

- Cveni gvari (gerSkoviCi) wminda ebrauli warmoSobisaa<br />

– gerS – ebraulad xeivans (“alei”)<br />

niSnavs. mamaCemi e.w. “nikolozis jariskaci”<br />

gaxldaT, e.i. 25 weli jarSi samsaxuri, cixesaviT,<br />

garantirebuli hqonda.<br />

- Tumca, erTi upiratesoba, Tu SeiZleba amas<br />

upiratesoba daerqvas, amgvar “misjilT” mainc<br />

hqondaT: samsaxuris dasrulebis Semdeg (vinc<br />

cocxali darCeboda, ra Tqma unda) SeeZloT<br />

TavianTi neba-surviliT amoerCiaT sacxovrebeli<br />

adgili ruseTis nebismier guberniaSi. da<br />

ai, mamaCemma Tbilisi airCia, sadac davibade<br />

kidec 1920 wels. deda aSkenazi rabinis qaliSvili<br />

gaxldaT, ase rom, Cems 100% ebraelobaSi<br />

eWvi ar SegeparoT... es ise, xumrobiT, ra<br />

Tqma unda, Torem yvelani ebraelebi ara varT<br />

am yolamze – ubralod, zogma viciT es, zogma<br />

– ara...<br />

- Tqven istoriis wignebidan mainc gexsomebaT<br />

stalinis epoqa. man iseTi avtoriteti moixveWa<br />

(Tu rogor da ra gzebiT, Sors wagviyvans<br />

amis garCeva) rom yoveli misi gamonaTqvami<br />

direqtivad aRiqmeboda, xolo despot xelisufalTan<br />

urTierTobisa da “status kvo”-s SenarCunebis<br />

saukeTeso saSualeba xelqveiTTaTvis<br />

– mliqvnelobaa, gansakuTrebiT es kunTmagarTa<br />

da WkuasustTa kastas exeba, ai sxvagvarad<br />

moazrovneTa da gonebagaxsnilTa bolo<br />

ki – represiebi da 1937-ia...<br />

- erTi sityviT, stalinma 30-ian wlebSi Tavis<br />

erT-erT gamosvlaSi sabWoTa sportis strategiul<br />

mimarTulebad 3 saxeoba – tanvarjiSi,<br />

Zalosnoba da Wadraki daasaxela. aqedan iwyeba<br />

Wadrakis masobrivi winsvla da ganviTareba<br />

Zmur kavSirSi. yalibdeba saWadrako wreebi<br />

skolebTan, pionerTa saxlebTan da sasaxleebTan,<br />

sportskolebTan... swored pioner-<br />

Ta sasaxlis aRzrdili gaxlavarT mec, xolo<br />

Cemi mwvrTneli iyo uspetakesi da upatiosnesi<br />

pirovneba – viqtor gogliZe.<br />

1933 wels moskovSi I sakavSiro turniri<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

tardeboda WadrakSi moswavleTa Soris. axla<br />

rasac me mogiTxrobT, SeiZleba Tqven ar daijeroT,<br />

dawerT Tu ar dawerT, esec Tqveni prerogativaa,<br />

magram yvelaferi ase ki iyo.<br />

am turnirze wasvlis ori kandidati gaxldiT<br />

– me da Cemi megobari andria gamrekeli,<br />

brwyinvale adamiani da SemdgomSi saukeTeso<br />

qirurgi. moskovSi gamgzavrebamde ramdenime<br />

dRiT adre me avad gavxdi, amdenad gamrekelis<br />

wasvla turnirze sruliad binebrivi Canda, magram<br />

sxvagvarad sjida gangeba da viqtor gogliZe<br />

- man humanurobisa da samarTlianobis<br />

saukeTeso Tviseba gamoavlina – avadmyofs, saxlSi<br />

gamomigzavnis andrias CemTan sakontrolo<br />

mini-turniris gasamarTavad da gamarjvebulis<br />

gamosavlenad. xolo rogor iqceva am dros Tavad<br />

gamrekeli? – rogorc Zveli qarTveli TavadiSvili<br />

– aSkarad sustad TamaSobs CemTan,<br />

agebs da amas mwvrTnelTanac aRiarebs – aba,<br />

""ad mea ve esrim"",...<br />

lev maiseeviC<br />

avadmyof megobars mTeli ZaliT xom ar veTamaSebodio?!...<br />

diax, iyvnen aseTi adamianebi, da<br />

aseTi adamianebi, ar vaWarbeb, mxolod saqarTveloSi<br />

SeiZleba yofiliyvnen. gana boria pai-<br />

WaZis ambavi ar gaxsovT, waqceuli mekare rom<br />

wamoayena da burTi ar gaitana? Tanac ar dagaviwydeT,<br />

baton viqtor gogliZes gamrekeli<br />

rom gaegzavna moskovSi, momCivani eyoleboda<br />

viTom vinme? – me avad gaxldiT, gamrekeli ki<br />

Cemze aranakleb iyo momzadebuli...<br />

erTi sityviT, moskovSi me gavemgzavre.<br />

saukeTeso saTamaSo da sacxovrebeli pirobebi<br />

Segviqmnes – turnirze meore-mesame saprizo<br />

adgilebi gaviyavi boleslavskisTan – Semdgom-<br />

Si didostatTan da aranakleb cnobil mwvrTnelTan.<br />

magram mTavari ambebi mainc mere datrialda<br />

– Cven gvewvia Tavad mixeil botviniki<br />

– sabWoTa kavSiris 1931 wlis Cempioni da<br />

msoflio Cempionobis pretendenti, romelmac<br />

TamaSis erTdrouli seansi gamarTa oc dafaze.<br />

erTi partia waago, erTi – CemTan – yaimiT daasrula,<br />

danarCeni Tvrameti moigo. ai, swored es<br />

partiaa, romlis peripetiebi saerTod ar maxsovs.<br />

amitomac mjera zebunebrivis – maradonasi<br />

ar iyos, am miRwevaSi “haSemis” xeli eria!<br />

da ra xdeba TbilisSi dabrunebisas?<br />

Tbilisi mxvdeba rogorc gmirs! daijerebT,<br />

oci wlis (!) ganmavlobaSi TiTiT uCvenebdnen<br />

Cemze – ai, es ymawvilia, botvinikTan yaims rom<br />

miaRwiao da sulac ar gahkvirebiaT, roca erTi<br />

wlis Semdeg, isev moskovSi, isev erTdrouli<br />

TamaSis seansze TviT emanuel laskerTanac mivaRwie<br />

yaims! xolo es is meore partiaa, romlis<br />

paripetiebic absoluturad daviwyebuli<br />

maqvs!<br />

***<br />

saerTod me inJineri gaxlavarT, inJinermeqanikosi,<br />

da Cemi Segnebuli cxovreba SromaSi<br />

gamitarebia. mimuSavia TbilisSi, saaviacio<br />

qarxanaSi, moskovSi, vilniusSi, vasrulebdiT<br />

specialur saxelmwifo dakveTebs, romelic<br />

saidumlo grifiT igzavneboda moskovSi.<br />

rogorc Semdgom gavigeT, CvenTan damzadebuli<br />

bevri xelsawyo gamoiyenes iuri gagarinis<br />

I kosmosuri xomaldis asagebad. kidev mravali<br />

saidumlo xelsawyo dagvimzadebia, razedac me<br />

dRes ver mogiTxrobT...<br />

- lev maiseeviC, arc me, arc boris CaCanaSvili<br />

politbiurodan da miT umetes “kgb”-dan<br />

ar gaxlavarT, ase rom SegiZliaT mSvidad da<br />

Tavisuflad ilaparakoT.<br />

- maS, “Sinaurebi” xarT da “inaurebi” (aleqsi<br />

inauri – saqarTvelos uSiSroebis komitetis<br />

yofili Tavmjdomare – red.) ar gireviaT?<br />

– kargiT.<br />

g. ZoweniZisa da z. kvaWaZis xelmoweriT<br />

saqarTvelos damsaxurebuli inJinris wodeba<br />

1971 wlis 18 maisis dadgenilebiT momeniWa, magram<br />

Cemi cxovrebis mizani, gataceba, hobi, rac<br />

gnebavT, is daarqviT, mainc Wadraki iyo. damijerebT,<br />

rom me pirvelma viwinaswarmetyvele<br />

gafrindaSvilis msoflio Cempionoba?! roca 11<br />

wlis nonas partiis Canaweri maCvena vaxtang<br />

qarselaZem, me SevZaxe: ”es bavSvi msoflio Cempioni<br />

gaxdeba!” uniWieresi gogona gaxldaT<br />

nona...<br />

...erTxans vcxovrobdi da vmuSaobdi moskov-<br />

Si. im periodSi mimdinareobda pretendentTa<br />

matCebi – iwyeboda kasparovis varskvlavis gabrwyineba.<br />

nomenklatura yvelanairad xels uSlida<br />

mis winsvlas. pretendentTa finalur –<br />

kasparov – smislovis Sexvedras CafuSvac ki<br />

daemuqra. Tqven mogexsenebaT, ras niSnavda ma-<br />

Sin vertikaluri mmarTveloba – umaRlesi eSelonebis<br />

sityvieri miTiTebac kmaroda da... sab-<br />

WoTa respublikebis verc erTma xelmZRvanelma<br />

ver ikisra am matCis Catarebis organizeba. ma-<br />

Sin me moskovidan vilniusSi Cavedi da mikenasi<br />

(cnobili saWadrako moRvawe, saerTaSoriso<br />

katregoriis msaji – n. j.) davarwmune matCis<br />

gamarTvis aucileblobaSi. mikenasi gavleniani<br />

pirovneba gaxldaT, Seawuxa litvis maSindeli<br />

ministrTa sabWos Tavmjdomare da ai... litva<br />

mzadaa pretendentTa misaRebad! mTavari msaji,<br />

suraTze marcxnidan marjvniv: lev gerSkoviCi,<br />

maia CiburdaniZe da gari kasparovi<br />

suraTze marcxnidan marjvniv: vasili smislovi,<br />

arvidas mikenasi, lev gerSkoviCi da gari kasparovi<br />

arvidas mikenasi, msaji – Tqveni mona-morCili<br />

(sxvaTa Soris iq me momeniWa WadrakSi litvis<br />

sportis ostatis wodeba). kasparovis aRzevebas<br />

win veraferi daudgeboda, Tumca win iyo karpovi<br />

– kidev erTi nomenklaturuli barieri! magram<br />

es ukve sxva saubris Temaa...<br />

- es suraTebi kasparovTan da mis dedasTanaa<br />

gadaRebuli, Cans, Tqven ojaxuradac axlos<br />

iyaviT maTTan?<br />

- Zalian axlos. klara Saginovnas tolmis<br />

gemo axlac maxsovs (klara kasparova xom<br />

somexia, somxebs ki tolma kargad gamosdiT, -<br />

es ar icoda “miminom”, magram kargad icodnen<br />

gia daneliam da frunzik mkrtiCianma). garis<br />

mama gvarad vainStaini iyo, musikosi, mevio-


line, romelic axalgazrdul asakSi gardaicvala.<br />

klaramac da garimac uRrmesi madloba<br />

gadamixades matCis gadarCenisa da momavali<br />

msoflio Cempionis Seuferxebel winsvlaSi<br />

daxmarebisTvis. simarTle giTxraT, marTlac<br />

mimiZRoda wvlili...<br />

aa, es suraTebi? es suraTebi Cemi da lionia<br />

bronSteinis urTierTobasa da megobrobas<br />

asaxavs. igi aqac mewvia, naTaniaSi, sadac axla<br />

Tqven sxedxarT, mag divanze ijda da vsaubrobdiT.<br />

Tqven gaxsovT trockis namdvili gvari?<br />

- ra Tqma unda, bronSteini – erTdroulad<br />

wamoviZaxeT me da boriam – nuTu?...<br />

- me mets verafers maTqmevinebT, am gvaris<br />

gamo moWadrake bronSteini Zalian dazaralda.<br />

- ras gulisxmobT dazaralebaSi, lev<br />

maiseeviC, botvinikic ebraeli iyo da bron-<br />

Steinic, ra mniSvneloba hqonda mTavrobisTvis,<br />

romeli ebraeli avidoda saWadrako taxtze?<br />

- Zalze didi. botviniki (romelic simarTle<br />

giTxraT, saWadrako samyaroSi maincdamainc ar<br />

uyvardaT) e.w. mTavrobisTvis misaRebi pirovneba<br />

iyo (lev maiseeviCma mis Sesaxeb sxva epiTetic<br />

ixmara, Tanac qarTulad – didi goTverani kaci<br />

iyoo; ufro ‘’pikanturi’’ gamoTqmebic daayola,<br />

magram maTi gamoqveynebisgan Tavs SevikavebT),<br />

xelmZRvanelobisTvis sasurveli, xolo bron-<br />

Steini... bronSteini Zalian dazaralda – meTqi<br />

Tavisi gvaris gamo...<br />

- ki, magram, lev maiseeviC, Tqven raRacas malavT,<br />

trockizmi xom karga xnis aRmofxvrili<br />

iyo maSin?<br />

- eh, ymawvilebo (am dros boris CaCanaSvili<br />

68-s ukakunebs, me – 55 wlis “mozardi” gaxlavarT<br />

da Cven, bunebrivia, ymawvilebi varT -<br />

n.j.). stalinis Sinelis mgoni exlac eSiniaT...<br />

maSin ki jer kidev 1951 welia da sul male “eqimTa<br />

saqmec” agordeba da mTel kavSirSi antisemituri<br />

Rrubeli Camowveba... magram lionia da<br />

trocki?... ara, ara, Cemgan mis Sesaxeb mets verafers<br />

moismenT.<br />

- da mainc, lev maiseeviC, axla xom aRarc<br />

stalinia da “kgb”-s sidumlo seifebic didi<br />

xania gaixsna, gana ra saidumloa aseTi? – ar<br />

cxreba borisi.<br />

- kargiT, getyviT, xolo daskvnebi Tqven gamoitaneT,<br />

saWadrako enaze me etiuds SemogTavazebT<br />

da misi amoxsna TqvenTvis momindvia.<br />

-ki, batono...<br />

-msoflios Cempionobis gvirgvinisTvis mixeil<br />

botviniki da leonid bronSteini 1951 wels<br />

anatoli moSiaSvili<br />

60 wlisaa<br />

saerTaSoriso klasis sportis<br />

ostats, msoflio da evropis<br />

rekordsmens 60 metrze<br />

TarjrbenSi, evropis Cempionsa<br />

da Tasis mflobels anatoli<br />

moSiaSvils 60 weli Seusrulda.<br />

anatoli moSiaSvili 1950<br />

wlis 11 marts daibada q.<br />

quTaisSi. igi evropis 1974<br />

wlis Cempioni da evropis Tasis mflobelia; amave<br />

TamaSebis me-2 (1973 w.) da me-3 (1972 w.) priziori,<br />

studentTa msoflio TamaSebis me-2 (1973 w.), ssr<br />

kavSiris oTxgzis Cempioni da priziori, ssr kavSiris<br />

xalxTa me-5 spartakiadis Cempioni (1971 w.) 60 da<br />

110 metrze TarjrbenSi. aris msoflio da evropis<br />

rekordsmeni 60 metrze TarjrbenSi daxuruli darbazebisTvis.<br />

ssr kavSoiris rekordsmeni 110 metrze TarjrbenSi.<br />

anatoli moSiaSvili mravali wlis ganmavlobaSi<br />

iricxeboda ssr kavSiris nakrebi gundis SemadgenlobaSi<br />

da sportis am saxeobis pirvel nomrad iTvleboda.<br />

saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresi<br />

(“semk”-i) sportis mraval gulSematkivarTan erTad<br />

ulocavs saxelovan mZleosans – anatoli moSiaSvils<br />

60 wlis iubiles da uzsurvebs xangrZliv, jansaR<br />

sicocxlesa da bednierebas – dae xangrZlivi sicocxlis<br />

rekordic dagemyarebinos Cveno saxelovani<br />

sportsmeno.<br />

semk-is generaluri direqtori:<br />

prof. j. ajiaSvili<br />

semki-s sportuli komisiis Tavmjdomare:<br />

doq. b. CaCanaSvili<br />

Sexvdnen. bronSteini bolo ori turis win<br />

erTnaxevari quliT uswrebda botviniks – diax,<br />

darCenili iyo orad-ori saTamaSo partia, sadac<br />

aRmavlobis gzaze mdgar bronSteins ar<br />

unda gasWirveboda 1 qulis aReba mainc... xolo<br />

im bolo partiebis mimdinareobisas darbazidan<br />

fexi ar moucvlia maSindel “КГБ”-s erTerT<br />

maRalCinosans, - es icoda lioniamac, mec<br />

da kidev, SesaZloa, ramdenime pirovnebam, magram<br />

is rac icoda lioniam, ar vicodiT arc<br />

me da arc sxvam... da ai, bronSteini 2 darCenil<br />

partiaSi mxolod naxevar qulas agrovebs,<br />

matCi yaimiT sruldeba, xolo “fide”-s maSindeli<br />

(da axlandelic) wesebiT yaimis SemTxvevaSi<br />

saWadrako gvirgvins moqmedi Cempioni inarCeunebda.<br />

asec moxda...<br />

mere amobrwyindeba rigeli jadoqris – mixeil<br />

talis varskvlavi, romelic meteoriviT<br />

Caiqrolebs saWadrako galaqtikaSi da Tavbrus<br />

daaxvevs aramarto botviniks, nomenklaturasac<br />

da politbiurosac, magram es mere, xolo<br />

bronSteini amis Semdeg turnirebSi ki iRebda<br />

monawileobas da ramdenime saWadrako Sedevric<br />

Seqmna, magram pretendentTa kohortaSi, Tu<br />

ar vcdebi, aRar gamoCenila.<br />

***<br />

- 1990 wels amovedi israelSi da minda gulaxdilad<br />

giTxraT, rom me aq davinaxe sul<br />

sxva qveyana, sxva xalxi, ganwyobileba, adamianebi,<br />

romlebic uSiSrad, uamravi mtriT garemoculni<br />

akeTeben TavianT saqmes – aSeneben<br />

saxelmwifos. me aq davinaxe sxva ebraeli – ara<br />

mSiSara da qedmodrekili, aramed mebrZoli,<br />

simarTlis mTqmeli, mSromeli, davinaxe ebraeli,<br />

romelsac yvelgan da yvela viTarebaSi<br />

SeuZlia daicvas Tavisi Rirseba, simarTle,<br />

meoba – ra Tqma unda, aris gadaxrebic, aba,<br />

uamisod, romeli qveyana aSenebula? gaxsovT<br />

ben-gurionis reaqcia? - roca policiam moaxsena,<br />

rom Tel avivis centralur ubanSi daakaves<br />

qali, romelsac meZaveobiT gahqonda Tavi, bengurionma<br />

taSi Semohkra da wamoiZaxa – Cven<br />

ukve Cveni meZavebi gvyavs, ese igi saxelmwifo<br />

varTo! amitom, nu gagikvirdebaT axlagazrdobis<br />

zogjer zRvarsgadacilebuli da CvenTvis<br />

miuRebeli “celqobani”, damijereT, yvelaferi<br />

Caivlis, Camoyalibdeba da SegvrCeba saukeTeso<br />

momavali Taoba... ai es biWi, yuradRebiT rom<br />

gvismens ori saaTia, Cemi SviliSvilia, viqtor<br />

gerSkoviCi, jaric moiara, iswavla, axla erT-<br />

asaki ra mosatania<br />

17<br />

semk<br />

erT wamyvan kompaniaSi muSaobs, 2-metriani ymawvilia,<br />

es aris Cemi wamali, Cemi banki, Cemi guli<br />

da sicocxle... da Cemi momavalic...<br />

- geTanxmebiT, lev maiseeviC, araCveulebrivi<br />

zrdili da wesieri axalgazrdaa, Cvenc davrwmundiT<br />

am or-samsaaTian urTierTobaSi. Rmer-<br />

Tma gvimravlos amgvari axalgazrdoba.<br />

- da... erTic... xom ase miyvars Cemi israeli,<br />

me mainc vuCivi da arc movusveneb “bituax<br />

leumi”-s, vidre me, 89 wlis lev gerSkoviCs,<br />

martoxela moxucs, ar daminiSnaven 15-saaTian<br />

momvlel qals, da Tqvenc, orTaves, gekiTxebiT,<br />

mekuTvnis Tu ara rasac viTxov?<br />

- rogorc viciT, “bituax leumi” calke<br />

saxelmwifoa... maT TavianTi kriteriumebi aqvT...<br />

erTi es gviTxariT, lev maiseeviC, Tqven cota<br />

msaxioboba Tu SegiZliaT?<br />

- ara, namdvilad ar SemiZlia...<br />

- maS, ar gekuTvniT.<br />

***<br />

misi codnis, niWis, gamocdilebis gamoyeneba<br />

israelSic SeiZleboda.<br />

msoflio Wadrakis istoria ebraelTa gareSe<br />

warmogidgeniaT? steinicis, laskeris,<br />

botvinikis, bronSteinis, talis, fiSeris, kasparovis,<br />

debi polgarebis da sxvaTa da uamrav-<br />

Ta gareSe?<br />

da dRes Tu ezrdeba israels erT-erTi ase-<br />

Ti donis da potencialis moWadrake? Tu momavali<br />

Wadrakisa uebraelod unda moviazroT?<br />

es sagezeTo problema araa da arc Cveni gadasawyveti,<br />

ra Tqma unda, magram tyis gaSenebas<br />

rom 120 weli sWirdeba da mis ganadgurebas –<br />

ramodenime dRe, es xom viciT mainc.<br />

naTaniaSi 20 welia zis Wadrakis cocxali<br />

enciklopedia. zis da ixsenebs warsuls, aTvalierebs<br />

gacrecil suraTebs, jildoebs, sigelebs,<br />

ebrZvis “bituax leumis” (erovnul daz-<br />

Rvevas) da arc ki icis, rom goliaTs ufro<br />

daamarcxebs, vidre am biurokratiul monstrs.<br />

da mainc – “ad mea ve esrim, lev maiseeviC” – cxovreba<br />

xom brZolaa da 120 wlamde egeb daaSamaToT<br />

“miqel-gabrielic” da bituax leumic –<br />

RmerTma imedi nu mogviSalos – nurc Tqven da<br />

nurc Cven.<br />

nugzar janaSvili<br />

baT–iamis aqtivistTa jgufi qalTa saerTaSoriso dResTan<br />

dakavSirebiT binaze ewvia or xandazmul mandilosans – Tamar<br />

jinjixaSvilsa da mis umcros das – raxel jinjixaSvils. isini<br />

ara marto debi arian, ara marto erT SenobaSi cxovroben da ara<br />

marto oTxmoc wels gadascdnen didi xania... isini dRevandlamde<br />

erTad gegmaven, erTad fiqroben da zrunaven axloblebze, Temis<br />

problemebze, erTnairad ainteresebT saqveyno saqmeebi. albaT aq<br />

yvelaze upriania vixmaroT gamoTqma – “qalis asaki ra mosatania?!.”<br />

qalbatoni Tamari, darbaiseli da natifi didi bebia, samedicino<br />

dargis damsaxurebuli muSaki, sigelebiTa da janmrTelobis<br />

saministros warCinebuli muSakis medliTaa dajildoebuli. amasTan, Tamar krixeli warmoTqvams SabaTis locvas<br />

igi sami Svilis deda, uamravi SviliSvilis bebia da SvilTaSvilis<br />

didi bebia gaxlavT. israelis saxelmwifoze Seyvarebuli mudamJam mis mzegrZelobaze mlocvelia...<br />

q–n Tamaris umcrosi da – raxeli, SesaSuri garegnobisa da saTno bunebis qalbatoni, sicocxlisa da Rimilis<br />

motrfialea. ufrosi vaJis sikvdilma daukoda guli, magram aravis ar agrZnobinebs sakuTar tkivils. sul<br />

moZraobs, RiRinebs, yovel saqmes xumroba–siciliT akeTebs. dilaadrian ewveva ufros das pirveli sarTulidan<br />

mesameze, moikiTxavs, gaamxnevebs. erTad waisauzmeben da Semdeg Tavis binaSi miiCqaris – am dros Cemi qaliSvili<br />

rita mirekavs amerikidano!.. sul fusfusebs, sul moZraobs...<br />

Sescqeri am SesaniSnav qalbatonebs da fiqrob – ai, visgan unda iswavlos qalma!<br />

isini oTxi dani arian, ori “axalgazrda” dac uaxlovdeba ufrosi debis asaks, magram jerjerobiT mxolod<br />

lamazad dascinian siberes –aqtiur cxovrebasa da yofas misdeven...<br />

da mainc mTavari, risTvisac maT xalxis alali siyvaruli daimsaxures, es gaxlavT debi jinjixaSvilebis<br />

mudmivi mzadyofna adamianebis dasaxmareblad. rogorc ki Seityoben raime saqvelmoqmedo RonisZiebis Sesaxeb,<br />

oTxiveni mTeli Svilebisa da SviliSvilebis amaliT dairazmebian - mokle droSi Seagroveben saWiro Tanxasa Tu<br />

nivTebs da Cumad, yvelasagan dafarulad gagzavnian daniSnulebis adgilze.<br />

Cvens mier mirTmeuli lamazi yvavilebi, tkbileuli da saCuqrebi, kidev ufro feradovani gaxda mas Semdeg, rac<br />

qalbatonma Tamarma Tavisi cnobili SabaTis locva warmoTqva SesaSuri sizustiTa da xmiT... Cvens aRfrTovanebas<br />

sazRvari ar hqonda. amasobaSi q–n izolda krixelma saCuqrad nayid specialur finjnebSi orive das mcenareuli<br />

samkurnalo Cai moumzada.<br />

vimRereT da vimxiaruleT maTTan erTad.<br />

Semdeg ki Tamar jinjixaSvilis qaliSvilebma iseTi sufra gagviSales, romlis naxvasa da dagemovnebas araferi<br />

jobda!<br />

mxiaruli da sasiamovno Sexvedris Semdeg isRa dagvrCenoda, mTeli suliTa da guliT gvedRegrZelebina<br />

jinjixaSvilebis ojaxebi da dagveloca isini Cveneburi, tradiciuli locviT:<br />

“ad mea veesrim!”<br />

cira boTeraSvili


18<br />

<strong>moambe</strong><br />

awmyo Sobili warsulisagan<br />

eqimis Canaweri aris mSobeli momavalisa<br />

kacobriobis progresi sxva araferia ra _ Tu ara is, rom<br />

dRidan dRemde ganze iqnes gadaweuli SeuZleblobis sazRvari.<br />

frensis bekoni<br />

didi ingliseli moazrovnis zemoaRniSnul gamonaTqvamiT Tu SevafasebT medicinis<br />

ganviTarebis dRevandel etaps, marTlac rom sakvirvel suraTs davinaxavT.<br />

rac guSin ufrosi Taobis eqimebs SeuZleblad miaCndaT, dRes SesaZlebeli gaxda.<br />

ekonomikurma da teqnikurma progresma adamianis bevri Canafiqri realobad aqcia.<br />

Mmolekuluri biologiis ganviTarebam, urTulesma laboratoriulma da genetikurma<br />

gamokvlevebma, uaxlesi teqnologiiT aRWurvili aparaturis samedicino<br />

praqtikaSi danergvam, SesaZlebeli gaxada mTeli rigi dRemde ganukurnebadi daavadebebis<br />

adreul etapze gamovlena da maTi efeqturi mkurnaloba. Dda yvelaferi<br />

es sxvadasxva Taobis mecnierTa da mkvlevarTa erToblivi Sromis nayofia.<br />

saqarTvelodan gamosul ebrael eqimTa dRevandeli moRvaweoba warmoudgeneli<br />

iqneboda wina TaobaTa miRwevebis gareSe. magaliTisaTvis aRvniSnav m. sefiaSvils,<br />

romelic wlebis manZilze xelmZRvanelobda q. Tbilisis jandacvis ganyofilebas,<br />

prof. i. qurCiSvils, romelic ganagebda Tbilisis eqimTa daxelovnebis institutis<br />

medicinis istoriis kaTedras, g. boTeraSvils, romelic samtrediis raionis<br />

janganis Tavkaci gaxldaT, prof. d. mixaels [mixelaSvils] _israelis jandacvis<br />

saministros me-2 portfelis mflobels, ixilovis saavadmyofos direqtors da<br />

sxv.<br />

dResac Cvens Tems Rirseul medikosTa SesaniSnavi pleada amSvenebs, romlebic<br />

warmatebiT moRvaweoben israelSi [prof. m. mani, eqimebi i. xanani, r. eligeri, m.<br />

papiaSvili, n. manaSerovi, z. iakobaSvili, d. sariTi, r. gefeni da sxv.], evropaSi<br />

[prof. S. mardi, eq. n. davaraSvili, S. boTeraSvili da sxv.], ruseTSi [akademikosebi<br />

i d u m a l i s i t y v e b i<br />

Cveni wminda wignebi gvaswavlian, rom samyaro Rm-<br />

Tis aTi gamoTqmiT Seiqmna anu ebrauli anbanis asoebiT.<br />

am asoebis sxvadasxvagvari Sexameba gvaZlevs sityvas.<br />

magram sityva ufro metia, vidre asoebis ubralo kombinacia.<br />

sityvas Tavisi azri gaaCnia, romelic asoebze<br />

aRmatebulia da mbrZaneblobs maTze.<br />

amrigad, asoebiT TamaSi ubralo saqme araa. saidumlo<br />

swavlebis mixedviT, es ara imdenad asoebiT<br />

TamaSia, ramdenadac gansazRvruli ZalebiT. asoebiTa<br />

da sityvebiT TamaSs seriozuli da Rrma azri aqvs,<br />

damoukideblad imisa, maT ukan simbolur Tu realur<br />

Zalebs aRviqvamT.<br />

Tqma ar unda, rom enobrivi TvalsazrisiT asoebs<br />

fonetikuri mniSvneloba aqvT, da am kuTxiT isini<br />

sxvadasaxva SexamebiT kvlav da kvlav warmoiqmnebian<br />

( da warmoiTqmebian). magram asoebi ar unda ganvixiloT<br />

rogorc mxolod anbanis nawili; isini Tavisi<br />

arsiT elementarul Zalebs warmoadgenen, da swored<br />

am mimarTulebiT erTiandebian da sxvadasxva gzebiT<br />

examebian erTmaneTs.<br />

ebrauli asoebi TavianT sinaTles RvTiuri wyarodan<br />

iReben, da maTi mniSvneloba da naTeba gamudmebiT<br />

icvleba, msgavsad imisa, rogorc mTvare da dedamiwa<br />

sul mudam sxvadasxvagvarad aireklaven mzis sinaTles,<br />

da es maT urTierTmdebareobazea damokidebuli.<br />

RvTiuri enis asoebi ara mxolod samyaros qmnian.<br />

isini adamiansac qmnian, romelic Tavis TavSi yvela<br />

inteleqtualur dones moicavs. ase rom, RvTiuri enis<br />

asoebi Sors arian adamianis mier mogonilisagan. amas-<br />

Tanave, SeuZlebelia Rm-Tisa da adamianis metyveleba<br />

erTmaneTs SevadaroT. rodesac saubaria Rm-Tis metyvelebis<br />

Sesaxeb, ra Tqma unda, igulisxmeba ara is,<br />

rom Rm-Ti gamoscems raRac bgerebs, aramed is, rom<br />

zmnebi – “Tqma” an “warmoTqma” – aRniSnaven garkveul<br />

mimarTebebs _ azris gadatanas erTi ganzomilebidan<br />

meoreSi. fraziT _ “Rm-Tma Tqva”_ vcdilobT is azri<br />

gamovxatoT, rom man garkveuli gaazrebuli Setyobineba<br />

maRali donidan gadmosca ufro dabalze. Dda<br />

vinaidan Cven iZulebuli varT saxeebiT visargebloT,<br />

ra Tqma unda Sesaferisi metaforis sasesxeblad pirvel<br />

rigSi Cvenive sulier cxovrebas mivmarTavT.<br />

m o S e s k v e r T x i<br />

es kverTxi, samyaros dabadebis meeqvse dRes, Sebindebisas Seiqmna da ufalma gadasca<br />

adams samoTxeSi. adamidan igi gadavida enoxTan, enoxidan simasTan. Semdeg ki memkvidreobiT<br />

gadaecemoda abraams, isaks, iakobs, da bolos _ iosebs. iosebis sikvdilis Semdeg<br />

kverTxi faraonma daisakuTra. iTrom _ egviptelma varskvlavTmricxvelma _ romelic<br />

gumaniT grZnobda am kverTxis grZneul Zalas, gamosTxova faraons igi da Tavis baRSi<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

Tumca amgvari Sedarebidan raRacis Semecneba mainc<br />

SeiZleba. kerZod: fizikurad adamianis metyveleba<br />

sunTqvazea dafuZnebuli. es fundamenturi sunTqva,<br />

romelsac jer kidev ar sdevs Tan bgera, sxeulis<br />

organoebis ZalisxmeviT rom warmoiqmneba, Cveulebriv<br />

aRiniSneba pirveli asoTi _ “alef”; rogorc didma<br />

ebraelma kabalistma _ arizalma Tqva, asoTi, romelic<br />

moklebulia nivTobriobas. aqedanaa gamoTqma, rom samyaro<br />

Seiqmna “alefi”-s meSveobiT. esaa sunTqva _ mdumare,<br />

arara, esaa mamoZravebeli Zala, romelic yvela<br />

sxva asos ukan dgas, asoebisa, romlebic fonetikis<br />

TvalsazrisiT tuCebis, piris, enis, xorxis da a.S. sa-<br />

SualebiT sunTqvis kontrolis, cimcumis (SekumSva)<br />

Sedegad warmoiqmnebian.<br />

amrigad, ebrauli anbanis ocdaori aso _ qmnadobis<br />

fundamentaluri elementebis proeqciebi an simboloebi<br />

arian. yoveli aso raRac gansakuTrebul, konkretul<br />

Zalas asaxavs; asoebi _ specifikuri Zalebia,<br />

romlebic SemozRudulia, Semofarglulia.<br />

amdenad, sityva mravali sxvadasxva Zalis Sexamebaa,<br />

da sityvis warmoTqma _ raRac axlis, manamde ararsebulis<br />

gaCenaa, Seqmnaa sinaTlisa an myarisa, an zRvaSi<br />

romelime cicqna Tevzis farflisa. saerTo sityva _<br />

sinaTle, an zRva, an zRvis arsebani, _ dayvanil unda<br />

iqnas usasrulod mcire detalebamde.<br />

amdenad Rm-Tis metyvelebis, RvTaebrivi enis<br />

asoebi _ garkveuli Setyobinebis, informaciis, ambis<br />

umciresi fragmentebia. isini aucilebelia moqmedebis<br />

dawyebisa da ganviTarebisaTvis. isev gavimeorebT,<br />

rom RvTaebrivi Tvisebebi uaRresad vrcelia imisaTvis,<br />

raTa konkretuli gavlena iqonios calkeul adamianze.<br />

isini detalebad unda daiSalon, specifikur situacias<br />

rom miesadagon. aviRoT, magaliTad, RvTiuri siyvaruli<br />

_ SeuZlebelia is erTbaSad gadmoiRvarosMmTeli<br />

Tavisi siZlieriTa da yovlismomcvelobiT. is unda<br />

SeikumSos, SeiZinos mimarTuleba, forma, Tviseba, gansazRvruloba.<br />

sxva sityvebiT, imisaTvis, raTa qmediTi<br />

iyos, siyvaruli unda gadmovides Tavisi “asoebiT”, an<br />

maTi kombinaciiT. sityvebi is Suamavalebia, romlebic<br />

Tvisebas, impulss mimarTulebas aZleven, ubiZgeben moqmedebisaken,<br />

avseben zogadsa da konkretuls Soris ar-<br />

i. buziaSvili, r. sefiaSvili da sxv.], aSS-Si [eqimebi<br />

m. krixeli, n. koJiaSvili, m. nasyidaSvili da sxv.],<br />

saqarTveloSi [prof. g. wiwuaSvili, n. davaraSvili, n.<br />

iosebaSvili da sxv.].<br />

mainc ra aris qarTvel ebraelTa warmatebis said- merab sareli<br />

umlo? ra gaxda maTi swrafi integraciis safuZveli<br />

msoflios sxvadasxva samedicino dawesebulebaSi? pasuxi calsaxaa _ maTi maRali<br />

profesionalizmi.<br />

dRevandeli eqimi srulad unda flobdes Tanamedrove samedicino informacias<br />

da daxvewili praqtikuli Cvevebis karnaxiT moqmedebdes. aqsiomaa, rom<br />

avadmyofis efeqturi mkurnalobisTvis saWiro da aucilebelia medicinis Tanamedrove<br />

miRwevaTa jerovani codna.<br />

raoden sasixaruloa, rom dRes msoflios sxvadasxva qveynis wamyvani universitetebis<br />

samedicino fakultetebze codnas ewafebian Cveni Temis axalgazrdebi.<br />

eWvs gareSea, rom isini Rirseuli tradiciebis Rirseuli gamgrZeleblebi<br />

iqnebian.<br />

pativcemulo mkiTxvelo! Eeqimis profesia metad sapatio da amave dros sapasuxismgebloc<br />

gaxlavT. saqarTvelodan gamosuli ebraeli eqimebi vgrZnobT Cvens<br />

pasuxismgeblobas qarTveli ebraeli Temis mimarT. Ees pasuxismgebloba warmoSobs<br />

urTierTpativiscemas, did siyvaruls, romelic Cveni erToblivi winsvlisa da warmatebis<br />

sawindaria. vsargeblob SemTxveviT da mogmarTavT TxovniT, gamogvigzavnoT<br />

Tqveni korespondenciebi Semdegi rubrikebisTvis:.1. “kvali naTeli [gaxseneba],’’ 2.<br />

“’icnobdeT _ Cveni Tanamemamulea,’’ 3. “’axalgazrda specalisti.’’<br />

merab sareli<br />

israelis x. Sibas sax. samedicino centris sauniversiteto qirurgiuli klinikis<br />

ufrosi eqimi, saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresis samedicino komisiis Tavmjdomare,<br />

medicinis mecnierebaTa doqtori, profesori.<br />

israeli - samyaros safuZveli<br />

ebrauli Tqmuleba<br />

sebuli napralis udides<br />

nawils. Aase magaliTad,<br />

imisaTvis, raTa xesedma<br />

sinaTle warmoqmnas, unda<br />

moxdes yovlismomcveli<br />

RvTiuri siyvarulis<br />

Zalis gardaqmna iseT<br />

specifikur movlenaSi, eTer TofCiaSvili<br />

rogoricaa sinaTle. imisaTvis,<br />

rom sinaTle warmoqmniliyo, da ara raime sxva,<br />

metyvelebas unda mieRo specifikuri sityvieri forma:<br />

“dae iyos sinaTle!” Tumca, gansxvavebiT adamianTa Soris<br />

urTierTobisagan, fraza araviskenaa mimarTuli.<br />

Ees asoTa Sexamebaa, da yoveli aso aq gansakuTrebuli<br />

gamocxadebaa. Aam gamoTqmis mizania sasruli da konkretuli<br />

gaxdes is, rac sxvagvarad usasrulo da abstraqtuli<br />

iqneboda.<br />

Aamitomaa, rom Tumca sinaTlec da wyalic _ orive<br />

xesedis gamovlinebaa, CvenTvis isini erTi da igive<br />

saxiT, ra Tqma unda, ar warmoCindeba, erTi da igive<br />

araa.<br />

cneba “sinaTle”-c ki _ zogadi cnebaa, rameTu sinaTle<br />

sxvadasxvagvari SeiZleba iyos. imisaTvis, raTa<br />

sinaTle warmoqmniliyo, brZanebas Tan unda xleboda<br />

uamravi dazusteba, da swored am dazustebebs Seicaven<br />

gamoTqmis _ “dae iyos sinaTle!” _ asoebi. Ees erTgvari<br />

urTulesi ERvTiuri kodia. Toris yoveli aso,<br />

yoveli xmovani, yoveli maxvili _ informaciis esa Tu<br />

is donea. amasTanave sityvis mniSvnelobis mixedviT<br />

yoveli aso axal sazriss iZens. ase rom erTi da igive<br />

asos, imave formisa da agebulebis mqones, sxva konteqstSi<br />

SesaZlebelia sruliad sxva azri hqondes.<br />

asoebis erTi da igive kombinaciebic ki sxvadasxva<br />

konteqstSi sxvadasxva rames SeiZleba aRniSnavdnen.<br />

maTi yoveli axali Sexameba _ raime qmnilebis namdvili<br />

saxelia. ase rom, yvelafers, Seqmnils gamCenis<br />

mier, sakuTari saxeli gaaCnia, specifikuri mxolod<br />

misTvis, romelic asoebisagan Sedgeba da integrirebulia<br />

ufro farTe konteqstSi _ sityvaSi.<br />

prof.<br />

eTer TofCiaSvili-gigineiSvili<br />

dargo _ sxva xeebs Soris. magram idumali xeli akavebda mas da am kverTxis miaxloebis<br />

SesaZleblobas ar aZlevda. da ai, gamoCnda moSe, waikiTxa kverTxze gamosaxuli uCveulo<br />

sityvebi, gaiwoda misken marjvena da daubrkoleblad aiRo xelSi. amis Semxedvare<br />

iTro mixvda, rom uzenaesis nebiT swored moSes unda gaeTavisuflebina ebraelebi da<br />

gadawyvita, misTvis mieTxovebina Tavisi qaliSvili cifora.<br />

rabi eliazar ben horkanusis mixedviT


cotaodeni ram<br />

kabalis Sesaxeb<br />

„adamianis sulma unda icodes sulieri<br />

samyaroebis buneba, imisaTvis,<br />

raTa SeZlos maTSi cxovreba. manam,<br />

sanam suli ar miaRwevs Tavis fesvTan<br />

Serwymas, is iZulebulia itanjos<br />

droisa da sivrcis xlarTebSi.“<br />

(rabaniTi feiga aSlagi)<br />

kabalistebi amboben, rom suli<br />

Semqmnelis nawilia maRlidan, msgavsad<br />

kldidan motexili qvisa da maT Soris<br />

araviTari sxvaoba ar arsebobs, ubralod<br />

erTi mTelia da meore – nawili.<br />

kabalis arsi<br />

Semqmnelis SegrZnebis Ziebis meTods<br />

kabala ewodeba.<br />

me–20 saukunis udidesi kabalisti,<br />

wigni „zoaris„ komentarebis ocdaerTtomeulis<br />

da haris wignebis komentarebis<br />

eqvstomeulis avtori – rabi<br />

iehuda aSlagi (baal sulami) Tavis<br />

statiaSi „kabalis arsi“ kabalis aseT<br />

ganmartebas iZleva: „kabala, arc meti<br />

da arc naklebi, warmoadgens umaRlesi<br />

Zalebis zemodan qvemoT daSvebis mizez–Sedegobriv<br />

Tanmimdevrobas, romelic<br />

absolutur da mudmiv kanonebs<br />

eqvemdebareba. Zalebis, romlebic gaer-<br />

Tianebuli da mimarTulia erTi uaRresad<br />

maRali miznis misaRwevad, rasac<br />

„adamianisaTvis Semqmnelis amqveynad<br />

gamovlena“ ewodeba.“<br />

ubralo sityvebiT rom vTqvaT, kabala<br />

aris adamianis mier umaRlesi Zalis<br />

– Semqmnelis Secnobis meTodika. Semqmneli<br />

Cvengan dafarulia. amitom adamiani<br />

mis irgvliv mxolod materialur<br />

samyaros – Sedegebis samyaros aRiqvams,<br />

meore nawili ki, romelsac „umaRlesi<br />

samyaro“ – mizezebis samyaro ewodeba<br />

da romelic Cvens samyaros marTavs, dafarulia<br />

Cveni aRqmis organoebisagan.<br />

amitom CvenTvis gaugebaria CvenSi da<br />

Cvens cxovrebaSi momxdari movlenebis<br />

namdvili mizezebi da maTi Sedegebi.<br />

aqedan gamomdinare, xSirad ise viqceviT,<br />

rogorc ugunuri arsebebi. kabalistebis<br />

azriT, swored am umaRlesi marTvis<br />

miznis da kanonebis ucodinaroba, Cveni<br />

maTdami Seusabamobaa adamianTa tanjvis<br />

ZiriTadi mizezi.<br />

anu, sxva sityvebiT rom vTqvaT,<br />

amqveynad Cven mxolod erTi ram gvaklia<br />

– Semqmnelis SegrZneba!<br />

„adamianis mTavari samuSao, is um-<br />

Tavresi ram, rasac man cxovrebaSi unda<br />

miaRwios, mxolod Semqmnelis SegrZnebaa,<br />

rom SeigrZnos misi realoba, is, rom<br />

mTeli samyaro misi didebiTaa savse. da<br />

am SegrZnebis (da ara sxva ramis) misaRwevad<br />

unda ixmaros adamianma yvela<br />

Rone.“<br />

(baal sulami, „SamaTi“, statia<br />

№4)<br />

kabala ubralod codnas ki ar<br />

aZlevs adamians sulieri samyaros<br />

agebulebis Sesaxeb, aramed Sinaganad<br />

cvlis mas. adamiani iwyebs yovelive<br />

imis SegrZnebas, rasac swavlobs. es me-<br />

Todika saSualebas aZlevs mas, monaxos<br />

Tavis cxovrebaSi is wertili, sadac<br />

namdvilad gaaCnia Tavisufali arCevani<br />

da amiT realurad Secvalos Tavisi<br />

momavali.<br />

udidesi kabalisti – rav kuki ambobda:<br />

„iseve rogorc adamiani valdebulia<br />

Seeguos materialur bunebas<br />

da mis kanonebs, is aseve valdebulia<br />

Seeguos sulieri bunebis kanonebsac,<br />

romlebic mTels samyaroSi batonoben,<br />

samyaroSi, romlis nawilic TviT adamiania.“<br />

kabalisti<br />

kabalisti is adamiania, romelmac<br />

sulieri samyaro Seicno. adamiani,<br />

romelic erTdroulad or samyaroSi<br />

cxovrobs – fizikursa da<br />

sulierSi. ufro sworad, misTvis es<br />

erTi didi, usasrulod ufro naTeli,<br />

savse da mravalferovani samyaroa. ama-<br />

Si araferi saswaulebrivi araa, radgan<br />

is, kabalis swavlis meSveobiT, Tavisi<br />

aRqmis diapazons iseve afarTovebs,<br />

rogorc magaliTad mecnieri, romelic<br />

mikroskops an teleskops iRebs xel-<br />

Si.<br />

erTi SexedviT kabalisti aravisgan<br />

gamoirCeva, magram Sinagani mzeriT<br />

is xedavs mTeli samyaros agebulebas,<br />

movlenebis mizezs da maT mizans.<br />

es garkveulwilad amonaqarg suraTs<br />

waagavs: wina mxridan Cven ubralod<br />

suraTs vxedavT, xolo ukana mxridan<br />

Zafebis urTules bades, romelic<br />

am suraTs qmnis, gansazRvravs mas da<br />

TviTonac warmoadgens Tavisebur suraTs.<br />

amis msgavsad kabalisti ZalTa<br />

im dafarul bades aRiqvams, romelic<br />

Cvens realobas, Cveni cxovrebis suraTs<br />

xatavs.<br />

saukuneebis manZilze kabalistebi<br />

maT mier miRebul codnas Taobidan<br />

Taobas zepirad da werilobiT gadascemdnen.<br />

yvela droSi aseTi adamianebi<br />

erTeulebi iyvnen da kabalis saidumloebaTa<br />

gasaRebi mxolod maT xelT<br />

iyo. aman, ra Tqma unda, uamravi miTi<br />

da stereotipi warmoSva kabalis irgvliv.<br />

TviT kabalistebi, saukuneebis<br />

manZilze arc ki cdilobdnen am miTebisa<br />

da stereotipebis gaqarwylebas,<br />

ufro metic, xSirad TviT isini qmnidnen<br />

maT, radgan maTi azriT kacobrioba<br />

jer kidev ar iyo mzad kabalis Sesaswavlad.<br />

maT xalxis mier kabalisturi<br />

teqstebisa da meTodikis araswori interpretaciis<br />

SiSi hqondaT. amasTan<br />

kabalistebi am codnas Tanabrad umalavdnen<br />

rogorc arareligiur, aseve<br />

religiur masebs. isini elodebodnen<br />

iseT dros, rodesac adamiani ganviTarebis<br />

iseT dones miaRwevda, roca<br />

SeZlebda kabalisturi codnis miRebas<br />

da mis swor gamoyenebas.<br />

me–16 saukuneSi yvela drois<br />

udidesma kabalistma harim safuZveli<br />

Cauyara kabalis axal, gansakuTrebul<br />

– lureanul meTodikas, romelic SemdgomSi<br />

me–20–e saukunis udidesma<br />

kabalistma, iehuda aSlagma (baal sulami)<br />

ganaviTara. man haris Sromebs<br />

Cveni TaobisaTvis Sesabamisi adaptireba<br />

gaukeTa da aucilebeli komentarebi<br />

daurTo.<br />

baal sulamis moswavlem da gzis<br />

gamgrZelebelma, misma ufrosma vaJma,<br />

rav barux Salom aSlagma (rabaSi) Se-<br />

Zlo mamis mier naswavlebi iseT formaSi<br />

gadmoeca, rom gamosadegi yofiliyo<br />

Semqmnelis SegrZnebisagan yvelaze<br />

mSvidobiT, genioso!<br />

ufro daSorebuli, magram ukve masTan<br />

kavSiris maZiebeli Cveni sulebisaTvis.<br />

baal sulamamde da rabaSamde uamravi<br />

brZeni iyo, magram maTi gansakuTrebuloba<br />

imaSi mdgomareobs, rom am kabalistebma,<br />

daasrules ra sulierebis<br />

„titanebisagan“ informaciis gadmocema,<br />

SeZles misi morgeba sulTa axali<br />

TaobisaTvis.<br />

ai ras wers es ukanaskneli Tavisi<br />

wignis „aTi sfiris Talmudis“ SesavalSi:<br />

„survili maqvs davamsxvrio is<br />

rkinis kedeli, romelic kabalasa da<br />

Cvens Soris aRmarTula da gvaSorebs<br />

erTmaneTs - moyolebuli taZris dangrevidan<br />

Cvens Taobamde”.<br />

Tanamedrove adamiani ukve momzadebulia<br />

kabalisturi informaciis aRsaqmelad.<br />

man ganviTarebis iseT safexurs<br />

miaRwia, rom mzadaa umaRlesi<br />

samyaro warmoidginos ZalTa velebis,<br />

energiis, Suqis samyarod, samyarod materiis<br />

zemoT. swored aseTi samyaros,<br />

Zalebis, azrebis, Suqis samyaros Sesaxeb<br />

laparakobs kabala.<br />

winapiroba<br />

antuan de sent ekziuperi Tavis<br />

moTxrobaSi „adamianTa miwa“ moTvinierebul<br />

gazelebs ixseniebs, romlebic<br />

rkinis badiT SemoRobil sadgomSi cxovroben<br />

da arasodes ganucdiaT Tavisufleba.<br />

miuxedavad amisa, isini gamudmebiT<br />

rqebiT ubiZgeben Robes, TiTqos<br />

tyveobidan Tavis daRwevas cdilobeno.<br />

maT arc ki esmiT, rom es moqmedeba gan-<br />

Tavisuflebis maT qvecnobier survils<br />

gamoxatavs da ase, tyveobaSi, SeuZliaT<br />

mTeli cxovreba gaataron.<br />

„uyureb maT da fiqrob“,–ambobs ekziuperi,<br />

„maT sevda swvavT. sevda – es<br />

roca gsurs raRac, Sen TviTon ar ici<br />

ra... is arsebobs, is idumali da sanukvari,<br />

magram SeuZlebelia amis sityviT<br />

gamoxatva. Cven ki, Cven ra gvaklia?“...<br />

„veraferi Seedreba sulieri sisavsis<br />

im SegrZnebas, romelic Cven, CvenTvis<br />

gaucnobiereblad, ase gvwyuria.“...<br />

„rogor miiRweva is, es Sinagani Tavisufleba?“<br />

(antuan de sent ekziuperi, adamianTa<br />

miwa)<br />

Cvenc aseve gamomwyvdeulebi varT<br />

sakuTar TavSi da ase weliwadi weliwads<br />

misdevs, dRe – dRes, wuTi –<br />

19<br />

semk<br />

Cvenma Temma, sazogadoebriobam, israelis<br />

kulturulma samyarom gamorCeuli pirovneba<br />

dakarga - 54 wlis asakSi gardaicvala didi<br />

mxatvari, sayovelTaod aRiarebuli xelovani<br />

- meir fiCxaZe.<br />

israelis presa farTod gamoexmaura mis<br />

gardacvalebas.<br />

ai, zogierTi amonaridi gamoqveynebuli<br />

statiebidan:<br />

`meir fiCxaZis xelovnebam SeZra israelis<br />

sazogadoebrioba. misma gulwrfelma<br />

da mgrZnobiare bunebam, pirovnulma momxibvlelobam,<br />

gansakuTrebul niWierebasTan erTad, mravali adamianis guli<br />

moinadira da igi Tanamedroveobis gamorCeul xelovanad aqcia~ (`iedioT<br />

axronoT~).<br />

‘‘dRes israelis kulturis samyaro Tavs xris meir fiCxaZis winaSe. igi<br />

israelis xelovnebis fonze gansakuTrebuli stiliT gamoirCeoda. meir<br />

fiCxaZis mravalmxrivi niWi yvelas dagvakldeba’’ (israelis kulturis<br />

ministri limor livnaTi)’’.<br />

`gardaicvala meir fiCxaZe da Tavisi gardacvalebiT ukanasknelad SeZra<br />

israelis xelovnebis samyaro’’ (gaz. `maariv’’).<br />

saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresi uerTdeba israelis kulturisa<br />

da xelovnebis moRvaweTa did gulistkivils da samZimars ucxadebs<br />

gansvenebulis ojaxs.<br />

wuTs. Cveni cxovreba midis, ileva... ratom,<br />

risTvis?<br />

kabalis Sesaswavlad gansakuTrebuli<br />

winapiroba arsebobs – adamianis<br />

mwvave survili - Seityos Tavisi cxovrebis<br />

azri da gaxdes Tavisufali.<br />

„Tuki yuradRebas mivapyrobT mxolod<br />

erT, yvelasaTvis cnobil SekiTxvas,<br />

darwmunebuli var, rom Tqveni yvela<br />

kiTxva da eWvi kabalis SeswavlasTan<br />

dakavSirebiT umal gaqarwyldeba<br />

– es mwvave, mtkivneuli, samarTliani<br />

SekiTxvaa, romelic yovel amqveynad Sobils<br />

uCndeba: „ra aris Cveni cxovrebis<br />

azri?“<br />

(iehuda leib halevi aSlagi, „swavleba<br />

aTi sfiris Sesaxeb“)<br />

„Cven ukve xsnis pirasa varT da<br />

gvesmis „didi sayviris xma“.<br />

magram is jer kidev Cumi SrialiviT<br />

gaismis; iseve rogorc yovelive diadi<br />

mciresgan iwyeba, aseve iwyeba sayviris<br />

xma da igi TandaTanobiT Zlierdeba...<br />

Cveni Taoba xsnis Rirsia, imdenad<br />

ramdenadac is ukanaskneli Taobaa –<br />

Taoba, mdgomi sruli xsnis zRvarze da<br />

amitom Rirsi „maSiaxis Sofaris xmis“<br />

gagonebisa, romlis arsic yvelasaTvis<br />

Seqmnis umaRlesi saidumloebis gamxelaSia.“<br />

baal sulami, „maSiaxis Sofari“<br />

წყარო: კაბალის საერთაშორისო აკადემია<br />

http://www.kabbalah.info/<br />

მკითხველთა მოსაზრებებისა და<br />

კითხვებისათვის Kabbalah.ge@gmail.com<br />

gazeTis redaqciisagan: Zvirfaso<br />

mkiTxvelebo, Cvens mier zemoT SemoTavazebuli<br />

masala, kabalis sibrZnis<br />

Sesaxeb, mowodebulia kabalis Semswavleli<br />

saganmanaTleblo organizaciis<br />

– kabalis saerTaSoriso akademiis<br />

mier. Cveni mizania mkiTxvelma miiRos<br />

SeZlebisamebr sruli informacia<br />

am sibrZnis Sesaxeb, amitom moxaruli<br />

viqnebiT gazeTis furclebi davuTmoT<br />

nebismier kompetentur pirs (sasuliero<br />

moRvawe iqneba is Tu mecnieri)<br />

an organizacias, romelic moisurvebs<br />

Cvens gazeTSi kabalaze damatebiTi informaciis,<br />

statiebis an kabalisturi<br />

pirvelwyaroebis qarTuli Targmanebis<br />

gamoqveynebas.


20<br />

<strong>moambe</strong><br />

sinagogis kedlebSi Cakiruli istoria<br />

"zrizim makdimim<br />

lemicvoT"<br />

qveynad ori ebraelic rom darCes,<br />

erTi idaraSebs, meore ki moismens.<br />

moaruli gamoTqma<br />

Cveni sazogadoebisTvis cnobilia, rom gasul wels TbilisSi gaimar-<br />

Ta e.w. aSqenazebis ganaxlebuli sinagogis sazeimo gaxsnis ceremoniali.<br />

RonisZiebaSi didZali xalxi monawileobda. zeims daeswro da SekrebilTa<br />

winaSe sityva warmoTqva saqarTvelos prezidentma mixeil saakaSvilma.<br />

stumarTa Soris imyofeboda saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresis<br />

delegacia _ kongresis prezidentis movaleobis Semsruleblis Ggabriel<br />

mirilaSvilis meTaurobiT [dawvrilebiTi angariSi am RonisZiebis Sesaxeb<br />

gamoqveynda kongresis Jurnal ‘’erToba’’-Si.].<br />

sinagogis yoveli Senoba calke aRebuli istoriaa _ qvaSi gacxadebuli<br />

istoria. erTi aseTi dramatuli istoriis Sesaxeb mogviTxrobs winamdebare<br />

statiis avtoric.<br />

2009 wlis 15 seqtemberi. UuCveulo, Sei-<br />

Zleba iTqvas, sadResaswaulo ganwyobiT<br />

aRsavse dRe gaTenda Tbilisis ebrauli<br />

TemisaTvis. mizezi, namdvilad, gamorCeulad<br />

mniSvnelovani iyo. egreT wodebuli<br />

aSqenazebis salocavi axali sicocxlis<br />

aTvlas iwyebda.A<br />

didi madloba evraziul kongressa da<br />

mis prezidents aleqsandre maSkeviCs, biznesmenebs<br />

_ Temur safirsa da daviT iakobaSvils,<br />

saqarTvelos ebraelTa msoflio<br />

kongress, inJinrebs, mSeneblebs, muSebs,<br />

yvela imas, vinc CvenTvis es dRe realuri<br />

da cxadi gaxada.<br />

Cveni gazeTis furclebze gadavwyviteT<br />

im pirovnebis gaxseneba, romelic aTeuli<br />

wlebis ganmavlobaSi mTel dReebs swored<br />

am locvaSi atarebda, da sxvebTan erTad<br />

yvelafers akeTebda salocavis funqcionirebisaTvis.<br />

es pirovneba gaxldaT batoni<br />

qoen malqiel exiskelaSvili. did madloba<br />

mis vaJs, kakos, romelmac gadmomca gansvenebuli<br />

mamis Canawerebi. es Canawerebi Seicavs<br />

metad saintereso masalas Cveni warsulis<br />

ukeT gasacnobad. baton malqiels<br />

aRwerili aqvs TiTqmis 100 wlis winandeli<br />

Tbilisis kolorituli cxovreba; Zveli<br />

Tbilisi _ Tavisi qarvaslebiT, maRaziebiT,<br />

Rvinis sardafebiT, mekurtne muSebiTa da<br />

meezove qurTebiT; cocxlad da xelSesaxebad<br />

aqvs dasuraTxatebuli is adgilebi,<br />

romelSic umetesad ebraelebi saxlobdnen,<br />

aqvea “ `”<br />

’~qoanimebis~” ubani Tavisi ezogaremoTi,<br />

mcxovrebTa gvarebiT, CaixanebiT,<br />

kintoebiT, vaWrebiT, safosto yuTebiT,<br />

~“tunelis”~ SesasvlelTan aRebuli civi wylis<br />

gamyidvelebiT, Tbilisis sami qaSeri<br />

sasadiloTi (efro goreliSvili, xozi<br />

ioseba, gegelaT israelai davidaSvili),<br />

ebraelTa savaWroebiT _ Tofebad dalagebuli<br />

abreSumiT, farCebiT, kaverkotiTa da<br />

bastoniT, batistiT, mitkliT, xaliCebiTa<br />

da aTasgvari sxva qsoviliT. aRwerili aqvs<br />

bazrebi. mogviTxrobs, rogor moxvda misi<br />

ojaxi “Sav siaSi” da Semdeg rogor warimarTa<br />

misi cxovreba _ tipografia, swavla<br />

safinanso ekonomikurze, buRaltrad<br />

muSaoba finansTa saministroSi...<br />

CamoTvlili aqvs Tbilisis sinagogebi,<br />

kaSenis quCis #9-Si arsebuli ebraelTa<br />

rvaklasiani 102–e Sromis skola _ maswavleblebiT<br />

(skolis gamge _ iefim isakiC<br />

kokielovi); ivaniZis quCaze mdebare<br />

ebraelTa istoriis muzeumi _ yofili<br />

saldaTebis salocavi, aseve salocavi<br />

kaTolikebis quCaze, ebraeli axalgazrdebis<br />

mier Camoyalibebuli Teatri, sadac<br />

gercel baazovis piesebi idgmeboda.<br />

mogviTxrobs “~Raribkomebze da ozetze~”,<br />

gviyveba swavlul lineckize, (daxvrites<br />

1937 wels); lineckis ojaxidan wamoRebul<br />

Salom koboSvilis mier Sesrulebul suraTze<br />

“~espaneTis inkvizicia~”, aRwers rabi<br />

kufCans, rogorc metad darbaisel, warmosadeg<br />

pirovnebas da sxv.<br />

gTavazobT nawyvets baton malqiel exiskelaSvilis<br />

Canawerebidan (stili daculia).<br />

“1953 wels ianvris TveSi, mziani,<br />

Tbili, sasiamovno dila gaTenda. Dda,<br />

rodesac mravalni salocavSi salocavad<br />

mieSurebodnen, kaci Tu qali, ras<br />

xedaven: ‘’kagebes’’ da miliciis Tanam-<br />

Sromlebs yvela sinagoga dauluqiaT da<br />

misul ebrael xalxs salocavad aRar<br />

uSveben. amasTanave furneSi macis cxoba<br />

mimdinareobda. macaze momuSave muSebsac<br />

Semosvla aukrZales. sinagogis karebTan<br />

mcvelebi idgnen. im Ramesve patimrobaSi<br />

iyvnen ayvanili rabi yimanuel daviTaSvili,<br />

xaxmebi israel babalikaSvili, abram<br />

janaSvili, gamgeobidan abram gujiaS-<br />

vili, israel janaSvili, CanCalaSvili.<br />

amave dros daluqul iqna cxinvalelebis<br />

locva, da aSkenazebis locva. aSkenazebis<br />

locvidan patimrobaSi ayvanil<br />

iyvnen _ rabi kufCani, umaRlesi ToriT<br />

da iuridiuli akademikosi, ilia leiboviCi,<br />

iosef moskiCi da sxvebi”.<br />

Semdeg b-n malqiels aRwerili aqvs<br />

didi salocavi:<br />

“qalaq Tbilisis didi sinagoga _-<br />

erT-erTi saukeTeso sinagoga. didebuli,<br />

Zalze maRali, aguriT naSeni ori<br />

sarTuli, axalcixel ebraelTa fuliT<br />

agebuli, brolis eleqtro WaRebi, iatakze<br />

lamazad dafenili ‘’daroSkebi’’,<br />

tyavze dawerili moSes sefer-Torebi,<br />

macis gamosacxobi samuSao manqanebi,<br />

ezoSi macis gamosacxobad daWrili<br />

200 metro SeSa, gamomcxvari 5 tona<br />

maca, 20 tona fqvili tomrebiT – mTlad<br />

waiRes. mTlad daangries sinagogis<br />

naweri Semosaval-gasavlis sabuTebi,<br />

wignebi gamoitanes da rac moaswres, gam-<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

qebaTa-qeba maT,<br />

vinc micvebis<br />

Sesrulebas eswrafvis<br />

oitanes ezoSi, waukides cecxli, dawves.<br />

didi kvamli adioda caSi. gareT xalxi<br />

uyurebda; bevrs cremlebi sdioda<br />

Tvalebidan. Talmud Toris xis Senoba<br />

mTlad gaanadgures. frTeulis saklavi<br />

Senoba mTlad daangries. xis masala, yvela<br />

inventari manqanebiT mihqondaT _ 65<br />

sefer-Tora, seferToris Tajebi, bevri<br />

sxva faseulobani. gareT myofi xalxi<br />

- ebraeli, qarTveli, somexi, azerbaijanelebi,<br />

Turqebi - am suraTs uyurebdnen<br />

da CurCulebdnen. ori dRis Semdeg<br />

daibares gamgeobis danarCeni wevrebi:<br />

iakob SaTaraSvili, aron ZorelaSvili<br />

da me _ malqiel exiskelaSvili; salocavi<br />

rom gaaRes, SevediT, ras vxedavT:<br />

sabuTebi, saangariSo wignebi, rveulebi<br />

iatakze iyo dayrili, fexebiT zed<br />

sabuTebze dadiodnen, salocavis SigniT<br />

iatakis ficrebi adgil-adgil acvenili<br />

iyo. gviTsres: revizia unda Cavataro-<br />

To... es gafantuli Canaweri, Semosavalgasavlis<br />

rveulebi, aRricxvianobis<br />

Jurnalebi avkrife iatakidan, davawyve<br />

Tveebad, wlebad, ris Semdeg daiwyes revizia.<br />

Oori kvire mimdinareobda dokumentaluri<br />

revizia. saocari siswrafiT<br />

gavrcelda xma sinagogebis daluqvaze<br />

_ kaci Tu qali, yvelani mocvivdnen<br />

saxlebidan da kiTxulobdnen: ra xdeba,<br />

yvirodnen, ratom daluqeT sinagoga _<br />

gamCenis saxli, es xom wminda saxlia<br />

_ gamCenis qeba–didebisa... Cven ebraelebi<br />

varT, araviTar politikur muSaobas<br />

ar vqadagebT, vloculobT yovel<br />

dila-saRamos. Tavs SevaklavT<br />

da sinagogas ar dagaketinebT,<br />

waRebul sefer-Torebs ukan davibrunebT.<br />

Aar kmara, rom omSi<br />

germanelebma 6 milioni ebraeli<br />

_ kacebi, qalebi, bavSvebi _ gaSiSvlebulebi,<br />

Tmebgadaparsulebi _<br />

amoTxril veberTela ormoebSi<br />

cocxlad Cahyares da zemodan<br />

tyviebi daaxales, zogsac wvavdnen,<br />

da axrCobdnen... exla aqac<br />

daiwyeT ebraelebis awiokeba, gandevna,<br />

gadasaxleba, dapatimreba...<br />

maTgan mxolod myrali sityvebi<br />

ismoda _ ukve mosulia<br />

miTiTeba, ramdenime Tqvens xalxs gavasaxlebTo.<br />

me, malqiel exiskelaSvilma, piradad<br />

vnaxe es suraTi: Sua transportis<br />

sasiarulo gzaze usinaTlo daTiko<br />

Saliaxovi dawva. mogrovda xalxi, manqanebma<br />

CarTes signalebi, mocvivda bevri<br />

policieli, Seiqna tirili,…yvirili.<br />

Oori dRis Semdeg sinagogaSi kedlidan<br />

meore kedlamde gaabes wiTel naWerze<br />

warwera leninis sityvebiT. exalTan<br />

Camokides farda kinosuraTis<br />

saCveneblad. salocavad Sesuli xalxi<br />

ukan gamobrunda. ebraelebis saxlebSi<br />

daiwyes Cxreka. zogs udanaSaulod xsnidnen<br />

samsaxuridan. yvelas eSinoda.<br />

xalxi, gadasaxlebis molodinSi, Cemodnebze<br />

da boxCebze ijda, an Tu vinmes<br />

raime Zvirfasi nivTi ebada, momzadebuli<br />

hqonda. SeSinebulebma da dazafrulebma,<br />

ar icodnen, ramden dros miscemdnen<br />

gasaxlebisTvis.<br />

1953 wlis furimis dilas radiom<br />

gadmosca cnoba stalinis avadmyofobis<br />

zaira davaraSvili<br />

(tvinSi sisxlis Caqcevis) Sesaxeb. es<br />

Zalian sawyeni iyo mTeli sabWoTa kav-<br />

Siris mosaxleobisTvis.<br />

xalxSi miTqma-moTqma gavrcelda:<br />

iqneb gamCenma nesi dagvmarTos, aministia<br />

gamocxaddes, locvebi, xaxmebi, gamgeobis<br />

wevrebi da sxvebi gaanTavisuflon da<br />

am ubedurebas, am tanjva-awiokebas da<br />

Cagvras gadavurCeTo.<br />

Mmeore dRes gadmosces cnoba radioTi:<br />

ioseb besarionoviC stalini gardaicvala.<br />

didi glova iyo. gamokruli<br />

iyo warwerebi quCebSi, kedlebze,<br />

gamofenili iyo SavnaWriani droSebi.<br />

mTeli dRe radioTi gadmoicemoda samgloviaro<br />

musika.<br />

gavida ori kvira. gamocxadda aministia.<br />

rabebi, xaxmebi, gamgeobis wevrebi _<br />

yvela ganTavisuflebuli iqna. xalxi<br />

sixaruliT tiroda. locvis kedlebidan<br />

Camoglijes gakruli suraTebi da<br />

wiTel naWrebze dawerili leninis lozungebi,<br />

saCqarod daiwyes locvis dasufTaveba.<br />

locvis kantoraSi Seikriba<br />

gamgeoba. Dyvelas axsovda, sadac hqondaT<br />

dabinavebuli salocavidan waRebuli<br />

inventarebi. me, malqielma, zepirad<br />

vicodi yvela sagani. qaRaldze Camovwere<br />

inventarebis CamonaTvali. daviqiraveT<br />

didi manqana, wavediT _ me, malqieli,<br />

buhRalteri, xaim ajamelaSvili,<br />

amnon cacanaSvili, abram ajamelaSvili.<br />

dawerili siis mixedviT moviTxoveT<br />

sefer-Torebi da sxva nivTebi, wamoviReT<br />

salocavSi. manqana salocavTan gaCerda.<br />

xalxi mocvivda sixaruliT, tiriliT.<br />

manqanidan awvdidnen sefer-Torebs.<br />

TiTo adamians TiTo sefer-Tora ekava<br />

xelSi _ neli nabijebiT, simReriTa da<br />

galobiT miabrZanebdnen exal-akodeSSi<br />

dasabrZaneblad.” da ase Semdeg...<br />

“iyo rTuli periodi, roca aSkenazebis<br />

locva-sinagogaSi mlocvelebis<br />

ricxvi Semcirda. zogs isic ki undoda,<br />

rom sinagoga daketiliyo. salocavis<br />

SenobasTan iyo qalebis didi samkervalo.<br />

maT surdaT am salocavis aReba da<br />

klubad gadaqceva. am periodSi, yovel<br />

dilas da saRamos, locvis dawyebis win,<br />

videqi gareT, fexiT sasiarulo gzaze<br />

da didi TxovniT, siyvarulobiT vexvewebodi<br />

yvelas, erTi saaTiT SeerTebodnen<br />

minians, rom gamCenis samsaxuri<br />

ar Sewyvetiliyo.<br />

madloba RmerTs, dRemde locva arsebobs<br />

da mimdinareobs.’’ Qqoen malqieli.<br />

07-2007 weli.<br />

vubrundebi 15 seqtembris Tbilisis<br />

oqrosferi Semodgomis mzian dilas da im<br />

eniT gamouTqmel sixaruls, didi salocavis<br />

mimdebare teritoriidan aSqenazebis<br />

salocavisaken leseliZis quCaze sefer-<br />

TorebiT xelSi mocekvave da momRerali<br />

xalxis xilva rom iwvevda. Ees dRe namdvilad<br />

“Rm-Tma Seqmna CvenTvis samxiarulod<br />

da vimxiaruleT kidec.” Q<br />

qoen malqiel exiskelaSvilis neSama<br />

ki, darwmunebuli var, CvenTan erTad mxiarulobda...<br />

zecaSi.<br />

zaira davaraSvili<br />

istoriis mecnierebaTa doqtori


as welze meti xnis winaT merilendis Statis qalaq baltimorSi<br />

Camoyalibda pirveli ebrauli axalgazrduli centri. baltimoris<br />

magaliTs male wabaZes sxva qalaqebis sazogadoebrivma jgufebma<br />

da msgavsi organizaciebis Camoyalibeba daiwyes. dReisaTvis<br />

aSS-Si 400-ze meti msgavsi centri funqcionirebs da 750.000-ze<br />

met wevrs iTvlis.<br />

ebrauli centrebis Camoyalibebis istoria saTaves iRebs<br />

gasuli saukunis dasawyisidan.Aaxalgazrda aqtivistebi<br />

vaSingtonis pirvel quCaze mdebare uiliam robertsis saxlSi<br />

Seikribnen ebrauli klubis Camoyalibebis samomavlo perspeqtivis<br />

gansaxilvelad. imavdroulad ebraul wreebSi didi vaSingtonis<br />

farglebSi iseTi struqturis Seqmnaze bWobdnen, romelic ebrauli<br />

cxovrebis centralizacias da reglamentirebas moaxdenda.<br />

gadawyda me-16-e da “qiu”-stritis gadakveTaze mdebare Senobis<br />

Sesyidva da restavrireba.Aamas garda, ebrauli saTvistomos<br />

ZalisxmeviT Tanxebi gamoiyo “rokvil paiksa da montroz roudis”<br />

magistralebs Soris gadaWimuli miwis nakveTis Sesasyidad, sadac<br />

1969 wlis maisidan funqcionirebs didi vaSingtonis ebrauli<br />

sazogadoebrivi centri – SemoklebiT – ‘’jei si si.’’ Tuki<br />

dasawyisSi ebrauli centri sportuli jgufebisa da saleqcio<br />

fondebis CamoyalibebiT Semoifargleboda, dReisaTvis igi<br />

uzarmazar sazogadoebriv organizaciad iqca, romelic 17.000mde<br />

mudmiv wevrs aerTianebs, xolo mis seqciebSi 80.000-ze meti[!]<br />

kaci monawileobs... centris wliuri fondi 6.5 milion dolars<br />

aRemateba.<br />

ebrauli centris saqmianoba da misi sazogadoebrivi<br />

mniSvneloba imdenad mravlismomcvelia, programebi ki – ise<br />

mravalferovani, rom amaze laparaki Sors wagviyvans, amdenad,<br />

ramdenime maTganis CamoTvliT davkmayofildeT:<br />

xandazmulTa janmrTelobis reabilitaciis mizniT Seiqmna<br />

sagangebo seqciebi, saleqcio programebi... centrSi usinaTloTa<br />

dasaxmareblad arsebobs unikaluri gaerTianeba, romlis mTavari<br />

mizania maqsimalurad gazardos qveynis cxovrebaSi usinaTloTa<br />

21<br />

semk<br />

vaSingtonis ebrauli centri - jei si si<br />

saintereso Janri<br />

ramdenime xnis win niu-iorkSi gaimarTa prezentacia friad saintereso<br />

wignisa: “saqarTvelos cnobil mecnierTa da sazogado moRvaweTa zogierT<br />

naSromze Cemi Tvalsazrisi”, niu-iorki 2009, 275 gv. wigni dawerilia<br />

cnobili iuristisa da ekonomistis, ekonomikur mecnierebaTa doqtoris,<br />

profesoris, akademikosis, saqarTvelos Rirsebis ordenis kavaleris da<br />

Tbilisis erTgulebis medalosnis mixael roketliSvilis mier.<br />

am mSvenierma wignma, romelic avtorisgan saCuqrad miviRe, sasiamovno<br />

grZnobebi aRmiZra Tundac imis gamo, rom jer ar gamigia vinmes wigni<br />

gamoeces qarTulad naCuqari da ZRvnad mirTmeuli wignebis analiziT. am<br />

movlenam gamaxsena erTi mniSvnelovani detali.<br />

ieruSalaimSi, TalfioTis raionSi, aris israelis cnobili mwerlis,<br />

nobelis premiis laureatis Smuel iosef (Sai) agnonis saxl-muzeumi. igi<br />

ara marto ieruSalaimelTa, aramed israelis mcxovrebTa da turistTa<br />

erT-erTi sayvareli adgilia. saxl-muzeumis erTi oTaxi daTmobili aqvs<br />

mxolod im wignebs, romlebic didma mweralma miiRo saCuqrad sxvadasxva<br />

avtorebisagan. imisaTvis, rom am mwerlis Semoqmedebis atmosferoTi<br />

mecxovra, am saxl-muzeumSi megzuris movaleobas veweodi sazogadoebriv<br />

sawyisebze kviraSi erTxel.<br />

Sai agnonis saxl-muzeumSi Cemi xSiri stumrobis dros araerTxel<br />

minaxavs literaturis mkvlevarebi, studentebi, mwerlebi da Cveulebrivi<br />

damTvaliereblebi, romlebic swored aRniSnul oTaxSi isxdnen da ikvlevdnen<br />

an aTvalierebdnen didi mwerlisadmi ZRvnad mirTmeul sxvadasxva saxis<br />

wigns. amiT swavlobdnen raRac uxilav fardis miRma arsebul urTierTobebs<br />

wignis avtorsa da Sai agnons Soris da bevr zogierT moments, romelTa<br />

garkveva SeiZleba mxolod am wignze gakeTebul miZRvnaTa Seswavlis<br />

gziT.<br />

ar vici, apirebda Tu ara didi mwerali daewera rame Tavisi piradi<br />

biblioTekis am mniSvnelovan nawilze. rogorc misi STamomavlebi hyvebian,<br />

igi xSirad aTvalierebda am wignebs. gansakuTrebul yuradRebas iCenda<br />

erTi ZRvnad mirTmeuli patara sefer-Toris mimarT, romelmac meore<br />

msoflio omis qar-cecxli gamoiara da gadarCa. amboben, yovel SabaTs da<br />

dResaswaulSi swored am sefer-ToraSi kiTxulobda faraSas. igi sixaruls,<br />

rwmenas da siamayes matebda mas. mkvlevarisTvis an mkiTxvelisTvis wignze<br />

gakeTebuli warwerebi badeben sxvadasxva varaudebs, uneblied dasmul<br />

SekiTxvebs, eWvebs, qmnian ama Tu im warmodgenas gamCuqeblisa da saCuqris<br />

mimRebis urTierTobebSi. es warwerebi maTi kaligrafiis, Sinaarsis, tonis,<br />

siTbos an sicivis gamoxatvis gamo garkveul warmodgenas iZlevian wignis<br />

monawileoba. am sazogadoebis gamocdilebas<br />

sagangebod Seiswavlian merilendis Statis<br />

samedicino struqturebSi.<br />

30 welze metia, rac ebrauli<br />

sazogadoebrivi centri anu rogorc<br />

mas ebraul wreebSi uwodeben - “hibro<br />

houm’’ (ebrauli saxli) - yovelTviur<br />

gazeTs uSvebs inglisur enaze. es<br />

gazeTi cdilobs moicvas ara marto<br />

vaSingtonis ebrauli Temis cxovreba,<br />

eTer fiCxaZe<br />

aramed msoflioSi mimdinare procesebi<br />

- rogorc israelSi, aseve Cveni planetis<br />

cxel wertilebSi momxdari movlenebi.ebraul sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi gansakuTrebuli adgili ukavia ierusalimis ebrauli<br />

universitetis mxardaWeriT Camoyalibebul “ebrauli ganaTlebis<br />

instituts”. am universitetis mecnierebma sagangebo programa<br />

SeimuSaves, romelic dainteresebul pirebs ebrauli istoriis,<br />

filosofiis, poeziisa da religiis dargSi miRebuli codnis<br />

gaRrmavebis SesaZleblobas aZlevs. am institutTan mudmivad<br />

moqmedeben sagangebo komitetebi, romlebic zrunaven yvela asakis<br />

studentTaTvis individualuri programebis SesamuSaveblad.<br />

gansakuTrebuli yuradReba eqceva yofili sabWoTa kavSiris<br />

respublikebidan Camosul ebraelTa mozidvas, romelTaTvisac<br />

xangrZlivi drois manZilze ucxod rCeboda rogorc ebrauli,<br />

aseve amerikuli kulturis monapovrebi.<br />

***<br />

rogor fiqrobT, Zvirfaso mkiTxvelo, - sasurvelia, an<br />

SesaZlebelia Tu ara aq, israelSic Camoyalibdes Tundac mcire<br />

masStabis msgavsi sazogadoeba, mxolod im gansxvavebiT, rom<br />

amerikaSi ebrauli kulturis Seswavlasa da SenarCunebazea<br />

gamaxvilebuli yuradReba, aq ki qarTvel ebraelTa interesebis<br />

gaTvaliswinebiT viRvawoT?<br />

eTer fiCxaZe<br />

gamCuqeblis pirovnebaze.<br />

is, rac aRvniSneT mwerlis Sai agnonis biblioTekaSi saCuqrad miRebul<br />

wignebis Sesaxeb, igive iTqmis akademikos mixael roketliSvilis mier<br />

saCuqrad miRebuli wignebis Sesaxebac. pirvel yovlisa, baton mixaelis<br />

sasaxelod unda iTqvas, rom igi gulgrili araa saCuqrad miRebuli wignebis<br />

mimarT. batoni mixeili ara marto kiTxulobs maT, aramed recenzias<br />

ukeTebs, Sefasebas aZlevs, SeniSvnebs ukeTebs, aqebs, zogjer sinanulsac<br />

gamoTqvams, swavlobs maT da arc megobrul darigebas aklebs avtorebs. rac<br />

mTavaria, wignis avtoris gamoxmaurebani sxadasxva gamocemaze saSualebas<br />

aZlevs mkiTxvels, rom recenzirebuli wignebidan “Seiwovos” is sikeTe,<br />

rac am wignebSia CaRvrili da CaduRabebuli. yovel recenzirebul naSroms,<br />

gamokvlevas Tu mxatvruli Rirebulebis Semcvel nawarmoebs TiTqosda<br />

xelaxala gadaSlis xolme “Tvalsazrisis” avtori da mkiTxvelTan erTad<br />

kiTxulobs gamokvlevas Tu nawarmoebs, raTa Cvenc migvaRebinos garkveuli<br />

doza im siamovnebisa, rac man adre ukve miiRo.<br />

ase gvaziara batonma mixaelma mkiTxvelebi saqarTvelos eqs-prezident<br />

eduard SevardnaZis “memuarebs”, akademikos paata guguSvilisadmi miZRvnil<br />

krebuls, prof. ramaz abesaZis naSroms “ekonomikuri ganviTareba”, prof.<br />

rozeta asTianis wigns “patara qveyanas didi Secdomis ufleba ara aqvs”,<br />

mweral guram baTiaSvilis wigns “var daraji Cemi Zmisa” da missave<br />

“saxeebi da situaciebi”, eldar mamisTvaliSvilis wigns “qarTvel<br />

ebraelTa istoria”, giorgi xuxaSvilis wigns “bibliuri motivebi” da ase<br />

Semdeg. “TvalsazrisSi” bevri wignia ganxiluli, yvelas CamoTvla Sors<br />

wagviyvanda.<br />

akademikos mixael roketliSvilis wigni Sedegia im uzomo siyvarulisa,<br />

romelsac avtori ganicdis wignebisa da maTi avtorebis mimarT. aRniSnul<br />

wignSi, Sefarulad, sayvareli avtoris kidev erTi azria Cadebuli: ar<br />

gegonoT, rom es Cemi bolo wignia, siurprizebs kidev elodeT!<br />

veliT, batono mixael, 120 wlamde kidev bevri droa darCenili.<br />

axali Janri, romelic Tqven SemogvTavazeT, friad sainteresod<br />

mesaxeba.<br />

d-ri gerSon ben-oreni (wiwuaSvili)<br />

ieruSalaimi


22<br />

<strong>moambe</strong><br />

Cai SaqriT Tu uSaqrod?<br />

bolo wlebSi sagrZnoblad gaxSirda Saqris<br />

daavadebis SeTxvevebi Cvens TemSi. samarTlianoba<br />

moiTxovs aRiniSnos, rom es arasasurveli procesi<br />

mTel msoflioSi mimdinareobs da rasakvirvelia,<br />

israelic “ar CamorCeba” am mxriv aravis!..– Cvens<br />

qveyanaSic yovelwliurad izrdeba Saqriani diabetiT<br />

daavadebulTa ricxvi, magram qarTul ebraul<br />

TemSi igi procentulad gansakuTrebiT maRalia.<br />

semk-is xelmZRvanelobam mosaxleobaze daxmarebis<br />

mizniT gadawyvita am SemaSfoTebeli faqtis<br />

mizezebis gamokvleva – sagangebod SerCeuli<br />

kvalificiuri samedicino personalisa da saTanadod<br />

momzadebul pirTagan Semdgari jgufis (dietologebi,<br />

swori kvebis specialisti mrCevlebi,<br />

eqimi endokrinologebi) meSveobiT moawyos Sexvedrebi<br />

mosaxleobasTan mTeli qveynis masStabiT. salocavebsa<br />

da sxva saxis sakrebuloebs gaegzavnebaT<br />

axsna – ganmartebiTi prospeqtebi; moxdeba mosaxleobis<br />

farTo fenebis gamokiTxva, maTi kvebisa da cxovrebis<br />

niris Seswavla – gamokvleva, raTa miRebuli<br />

Sedegebis safuZvelze samedicino personalsa da<br />

mTel samuSao jgufs gauadvildeT gegmis Sedgena<br />

mosaxleobaze samedicino informaciisa da daavadebis<br />

Tavidan acilebis Tanamedrove meTodebis droulad<br />

miwodebis mizniT.<br />

am saxis RonisZieba pirvelad tardeba Cvens Tem-<br />

Si.<br />

***<br />

ramdenime kviris win vestumre Cems saojaxo eqims<br />

Cveulebrivi wliuri gamokvlevis pasuxebiT. man<br />

guldasmiT gamsinja, Semdeg CaaTvaliera analizis pasuxebi,<br />

gamiRima da momigo: “yoCaR, rom Saqari normaluri<br />

gaqvT!” – me me cota gamakvirva am pasuxma<br />

da odnav dabneulma vkiTxe: “ratom ar unda mqondes<br />

normaluri?” – eqimma qalma saTvale moixsna, gadmoixara<br />

Cemsken da Zalze seriozuli xmiT momigo:<br />

“qalbatono, iciT Tu ara, rom Cemi pacienti qarTveli<br />

ebraelebis oTxmoc procentze meti Saqris<br />

daavadebiT itanjeba? maTi naxevari insulinis miRebas<br />

saWiroebs!.. ra mogdiT, gamagebineT?!” – me gakvirvebT<br />

Sevxede eqims da xma ver amoviRe...<br />

marTlacda, megobrebo, ra mogvdis? – sxvebma Seam-<br />

Cnies Cveni Temis problema da migviTiTes, Cven ki,<br />

rogorc ityvian, “yurze gvZinavs” – arc ki vsaubrobT<br />

am Temaze!<br />

naxevari saukunis win saqarTveloSi vcxovrobdiT<br />

da simarTle unda iTqvas, didad ar viyaviT<br />

ganebivrbulni samedicino mom–saxurebiT. ufro bed<br />

– iRbalze viyaviT mindobilni vidre wamal – eqimze,<br />

iSviaTad Tu gavigonebdiT Saqris daavadebis SemTxvevebs<br />

da isic, moxucebSi anda im ojaxis wevrebze,<br />

romelTac “CamomavlobaSi” hqondaT es daavadeba. es<br />

ki imdenad bunebrivad iTvleboda, rom aravis ukvirda<br />

da aravin kiTxulobda – ratom? ra mizeziT?<br />

magaliTad, sakvebis iseTi saxeobani, rogoricaa –<br />

TeTri fqv–ilis nawarmi, xaWapuri, SaqriTa da cximiT<br />

mdidari namcxvreuli, makaroni, brinji da tkbili<br />

xili – fufunebis sagnad iTvleboda da<br />

Tqven warmoidgineT, sazogadoebrivi mdgomareobis<br />

garkveul safexursac ki warmoadgenda. sufraze<br />

cxel xaWapurTan erTad rom moarTmevdnen surnelovan<br />

Cais, bordosfer alublis murabasa da TovliviT<br />

TeTr Saqars, arc ki davfiqrdebodiT, ise CaviyridiT<br />

gazeTi Seicavs Toris wminda sityvebs. gTxovT gaufrTxildeT!<br />

WiqaSi sam-oTx natex Saqars da zed ramdenime kovz<br />

murabasac davayolebdiT!.. vWamdiT da vsvamdiT didi<br />

siamovnebiT da araviTari sindisis qejna ar gvawuxebda<br />

im wuTebSi; madloba RmerTs, janmrTelobasac<br />

ar vuCiodiT!..<br />

dRes ki wamodges is gmiri, romelic gabedavs da<br />

iseTsave tkbil Cais dalevs, rogorc imJamad!..<br />

gavida dro. daviwyeT amosvla da dasaxleba<br />

israelSi. aq dagvixvda cnobili “kufaT xolimis”<br />

samedicino personali mTeli Tavisi mdidari<br />

gamocdilebiT. ise gamogvikvlies, rom erTi organoc<br />

ar dagvitoves Seuswavleli. mokle xnis gavlis<br />

Semdeg verc mivxvdiT, rogor momravlda Cvens irgvliv<br />

sxvadasxva daavadebis mqone axlobeli Tu<br />

nacnobi. maT Sesaxeb ki manamde ara vicodiT ra!..<br />

gavida wlebi. SevegueT israelur klimatsa da<br />

sakvebs. aqauri bazrebisa da maRaziebis sursaTsanovagis<br />

siuxvema da mravalferovnebam ise gaaxalisa<br />

da gaamdidra Cveni futkariviT moZravi da kulinariis<br />

moyvaruli qalbatonebis fantazia, rom dRes<br />

isini TavianTi moxerxebiTa da sakuTari naxelaviT<br />

ar Camouvardebian israelis iseT cnobil kulinarebsa<br />

da konditorebs, rogoric arian – israel<br />

aharoni, xaim qoeni Tu karin goreni.<br />

ai, axla ki movida dro gadavxedoT Cvens saqveynod<br />

cnobil sufras. me aq gangeb ar aRvniSnav sufris<br />

daniSnulebas – dRes xom waiSala zRvari (avalalod!..)<br />

sazeimo da samwuxaro sufrebs Soris! sulo<br />

da gulo, rac ginda moisurve! – Citis rZec ki<br />

ar aklia magidas! magram... yoveli ulufidan TiTo<br />

lukmac rom gavsinjoT, isic ki didi tvirTi iqneba<br />

Cveni patara kuWisTvis gadasamuSaveblad da muWisodena<br />

gulisTvis – mZime dawolis gasaZlebad...<br />

maS ase, mivdivarT garkveuli daniSnulebis sufraze,<br />

davyofT iq ramdenime saaTs. vzivarT, vWamT<br />

da vsvamT yvelafers, rasac moarTmeven!.. viRlebiT,<br />

viwyebT mTqnarebas, magram xalxis gverideba da isev<br />

vubrundebiT Cvens win gaSlil nair – nair sanovages...<br />

cnobili suraTia yoveli CvenganisaTvis, xom<br />

marTalia?! – modiT axla davsvaT kiTxva – ra mosdis<br />

Cvens organizms aseTi intensiuri kulinaruli<br />

datvirTvis Semdeg? sad midis kaloriebis an Saqris<br />

is didi raodenoba, romelic Cvenma patiosanma da<br />

dauRalavma kuW – nawlavma gadaamuSava ramdenime<br />

saaTis ganmavlobaSi?<br />

pasuxi erTia: sabolood yvelaferi grovdeba<br />

sisxlSi!<br />

magram sixli xom adamianis organizmis yoveli<br />

kuTxe – kunWu–lisaken miedineba! misi yoveli umniSvnelo<br />

cvlilebac ki Sesabamis gavlenas axdens<br />

yvela organoze. swored amis mizezia meore dRes<br />

Tavis tkivili, moTenTiloba, TvalebSi bindis Camowola,<br />

uxasia–Toba... es movlenebi Tu meore da mesame<br />

dResac gagrZelda, auci–leblad gaviqceviT eqimTan.<br />

– “wyurvilis grZnobis gaZliereba, xel – fexis<br />

bJuili, sisuste?” – imeorebs eqimi Cvens Civils,<br />

Tavs usiamod iqnevs da saswrafod gvagzavnis sisxlis<br />

analizis gasakeTeblad...<br />

aRmoCnda, rom Saqris daavadebazea laparaki! –<br />

“saidan, rogor? “ – gakvirvebulni vkiTxulobT<br />

Cven...<br />

ra aris Saqris daavadeba da ra mizezebiT warmoiSoba<br />

igi?<br />

Saqris daavadeba gamowveulia organizmSi metaboluri<br />

sistemis – nivTierebaTa cvlis – moSliT.<br />

sxva daavadebebTan SedarebiT igi yvelaze metadaa<br />

dakavSirebuli kvebis wessa da saxeobasTan. dadgenilia,<br />

rom SaqriT daavadebulTa 90% iwonis bevrad<br />

imaze mets, vidre unda iwonides Tavis asakTana<br />

da simaRlesTan SedarebiT. rodesac organizmi<br />

sistematurad iRebs bevrad imaze met sakvebs, vidre<br />

mis saWmlis momnelebel sistemas ZaluZs gadaamuSaos,<br />

droTa ganmavlobaSi xdeba nivTierebaTa cvlis<br />

moSla da sxva funqciaTa darRvevebis paralelurad<br />

yalibdeba Saqris daavadebac.<br />

Saqari adamianis organizmis energiis wyaroa, misi<br />

miReba iseve aucilebelia, rogorc cilebis, cximebis,<br />

vitaminebisa da miner–alebis. Saqari cocxali organizmis<br />

ujredis erT – erTi sasi–cocxlo komponentia,<br />

amitom aucileblad unda miewodos mas gar–<br />

kveuli raodenobiT.<br />

Saqris zedmeti raodenobis miRebisas pankreasis<br />

jirkvali iZu–lebuli xdeba gamohyos normaze<br />

meti hormoni insulini, raTa moaxerxos miRebuli<br />

Saqris mTeli raodenobis ganeitraleba. garkveul<br />

sazRvramde adamianis organizmi axerxebs am wonasworobis<br />

dacvas. magram Tu SaqriT mdidari sakvebis<br />

miReba kvlav Cveuli wesiT gagrZelda, pankreasis<br />

jirkvali iZulebuli gaxdeba gamohyos kvlavindeburad<br />

didi raodenobis hormoni, rac sabolood<br />

mis dasustebas gamoiwvevs. garkveuli drois Semdeg<br />

mcire raodenobis insulins miawvdis organizms<br />

an saerTod Sewyvets mis gamoyofas. vinaidan Saqari<br />

insulinis gareSe sisxlis ujredSi ver Sedis, amitom<br />

xdeba misi didi raodenobiT dagroveba. ase<br />

yalibdeba Saqriani diabeti. gamodis, rom am saSiSi<br />

daavadebis ZiriTadi mizezia gadametebuli kveba da<br />

Saqris didi raodenobiT miReba.<br />

Saqris daavadeba ganekuTvneba hormonalur daavadebaTa<br />

ricxvs. hormoni es aris gansakuTrebuli<br />

daniSnulebis nawilaki , romelic xels uwyobs sxvadasxva<br />

organoTa urTierTkavSirsa da harmoniul<br />

muSaobas. isini pirdapir sisxlSi Sedian da masTan<br />

erTad miemar–Tebian saTanado daniSnulebiT. hormon<br />

insulins sasicocxlo mniS–vneloba aqvs SaqriT<br />

daavadebulTaTvis.<br />

saSiSia sisxlSi Saqris donis aweva, magram aranakleb<br />

saSiSia (zogjer ufro metadac ki!) misi mkve-<br />

Tri dacema. uecari stresebis anda Zlieri nerviulobis<br />

dros pankreasis jirkvali gamohyofs insulinis<br />

did raodenobas, romelic mTlianad STanTqavs<br />

sisxlSi arsebul Saqars da iwvevs misi donis minimumamde<br />

dacemas. am dros adamiani fiTrdeba, ewyeba<br />

kankali da zogjer gonsac kargavs. am mov–lenas<br />

“komas” eZaxian. es Zalze saSiSi situaciaa. avadmyofs<br />

Tu droulad ar miewoda Saqari an tkbili<br />

siTxe, SesaZloa miiRos tvinis seriozuli dazianeba<br />

anda daiRupos kidec...<br />

dilis saaTebSi Saqris done dabla iwevs, amitom<br />

didi mniSvneloba eniWeba dilis sauzmis droulad<br />

miRebas. aucilebelia Saqris donis yoveldRiuri<br />

kontroli, kvebis mkacri reJimis dacva, insu–<br />

linis garkveuli dozis sistematuri da drouli<br />

miReba, swori wesiT cxovreba, sporti, sufTa haerze<br />

seirnoba.<br />

megobrebo, mogexsenebaT, iraneli ebraelebis si-<br />

Zunweze uamravi anegdoti dadis mosaxleobaSi. erT<br />

maTganze msurs mogaxsenoT: qalma namcxvari gamoacxo<br />

da qmars daaxvedra. saRamos Cais sufras rom<br />

Semousxdnen, qmarma namcxvris erTi lukma miawoda<br />

cols, romelsac saamo Rimili moefina saxeze –<br />

calke qmris saqcieli esiamovna da calke namcxvari<br />

egemriela. Tvalebi milula, saxe gaebadra da daeloda<br />

meore lukmasac... qmari ki Sescqeris sarkastuli<br />

RimiliT da pasuxobs: “ Wirime, gana yovel lukmas<br />

erTi da igive gemo ara aqvs? rad ginda meti?!..<br />

“<br />

es mxolod anegdotia da xumrobad iTvleba, magram<br />

netavi ki yovel SaqriT daavadebuls hyavdes<br />

gverdiT iraneli Zunwi meuRlis msgavsi vinme “keTili<br />

angelozi”, romelic tkbileulis erTi lukmis<br />

gasinjvas daajerebs...<br />

winamdebare statiaSi mxolod mokled da Zalze<br />

zogadad SevexeT Saqriani diabetis daavadebis sa-<br />

SiSroebas. Cveni mizania, upirveles yovlisa, am problemaze<br />

yuradRebis gamaxvileba. naTqvamia, “vinc Wiri<br />

damalao, Wirma is damalao.” Tu ar daviwyeT mas-<br />

Tan SebrZoleba, SesaZloa saSiSroebis winaSe aRmovCndeT<br />

Cvenc, Cveni ojaxica da momavali Taobebic...<br />

RmerTma jer wamali gaaCina da Semdeg adamiani.<br />

SaqriT daavadebulTaTvis mTavar wamlad sworad<br />

SerCeuli sakvebi unda gadaiqces.<br />

sibere ki bunebrivad gvexveva Tavs, Tmas gviTe-<br />

Trebs da welSi gvxris, Zvlebis moculobas gvimcirebs<br />

da naoWebs gvimravlebs, magram mTavari is ki<br />

ar aris , ramden wels vicocxlebT, aramed is Tu<br />

ramdenad xarisxianad gavlevT RmerTisgan naCuqar<br />

mSvenier gzas – sicocxlisas!<br />

“SaqariviT tkbili” cxovreba namdvilad kargia,<br />

magram umjobesia rac SeiZleba meti “Saqari amogvdiodes<br />

piridan” da nu dagvaviwydeba kidev erTi mSvenieri<br />

gamoTqma: “Sens pirs Saqari!..”<br />

ruTi mixaeli


Znuli<br />

azrebis<br />

***<br />

samkauli da samSvenisi mxolod mSveniers amSvenebs.<br />

Talmudi<br />

***<br />

Tu iswavli imdeni gasce, ramdensac Rebulob, Tu gecodineba mousmino, sanam<br />

SeekamaTebode, meored Tu awoni, sanam gacxardebi, Tu xandaxan dasTmob da<br />

Seundob kidec, Tu odnav mainc ecdebi sxvebis gaxarebas, Tu daimaxsovreb, rom<br />

moTmineba gamarjvebas uwyobs xels, _ maSin sabolood gecodineba Sen da<br />

ecodineba yvelas, rom namdvilad gaizarde da iqec adamianad.<br />

rabi kiplingi<br />

***<br />

antikuri droidanve Cven warmovadgenT sulierebis xalxs, romlisTvisac Tora<br />

erTsa da imave dros samSoblocaa, xelisuflebac da konstituciac.<br />

smolenski<br />

***<br />

adamians ori Tvali imitom misces, rom erTi TvaliT Tavisi megobris Rirsebebi<br />

dainaxos, meore TvaliT ki _ sakuTari naklovanebebi.<br />

rabi meir ferSmiSleneli<br />

***<br />

mxolod sxvaTa yofaSi TanamonawileobiT eniWeba azri da mniSvneloba Cvens<br />

sakuTar yofierebas,<br />

martin buberi.<br />

***<br />

Cven vaWarTa Svilebi varT, magram winaswarmetyvelTa SviliSvilebi<br />

vaicmani.<br />

***<br />

kaci qalSi megobars eZebs da Tavis nekns poulobs.<br />

sulcbergeri<br />

***<br />

ebraelebma imdeni sikeTe moutanes qveynierebas, amasTan erTad imdeni Tavsatexi<br />

gauCines mas, rom kacobrioba arasodes iqneba samarTliani maT mimarT.<br />

ernest renani<br />

***<br />

me ebraeli var da araferi ebrauli CemTvis ucxo ar aris.<br />

luzato<br />

***<br />

swavluli kaci mefeze ufro didia: swavluli rom mokvdes, mas veRaravin<br />

Secvlis, mefis Secvla ki yvelas SeuZlia.<br />

Talmudi<br />

***<br />

me mzad var uaresisTvis, magram ukeTesis imedi maqvs.<br />

dizraeli<br />

***<br />

furimi erTia, amani ki aTasi.<br />

andaza<br />

***<br />

bolo antisemiti maSin mokvdeba, roca mokvdeba bolo ebraeli.<br />

pereci<br />

***<br />

kokas qva daeca da vai kokas, koka qvas daeca da isev vai kokas.<br />

midraSi<br />

***<br />

eqimis movaleoba mxolod da mxolod isaa, rom bunebas daexmaros.<br />

rambami<br />

***<br />

damexmare, rom wamovdge. dacema me TviTonac SemiZlia.<br />

andaza.<br />

skivri<br />

ebrauli<br />

iumori<br />

23<br />

semk<br />

***<br />

iankel, rogorc iqna, meSvela, xelSi Cavigde wigni ‘’rogor gavxde<br />

milioneri.’’<br />

- gilocav.<br />

- magram wignis naxevari amoglejilia.<br />

- ara uSavs, naxevari milionic kargi fulia.<br />

***<br />

rabinTan midis Sewuxebuli kaci da ekiTxeba:<br />

- rabi, xuTi Svili myavs. rogor moviqce, rom meeqvse ar meyolos?<br />

- limonaTi dalie.<br />

- ‘’imis’’ win Tu ‘’imis’’ mere?<br />

- ‘’imis’’ magier.<br />

***<br />

ori odeseli qali kamaTobs:<br />

- Sen ici vina xar? Sen – beberi meZavi xar.<br />

- beberio?! rogor makadre!..<br />

-<br />

-<br />

***<br />

rogora xar?<br />

leniniviT: arc mmarxaven, arc maWmeven.<br />

***<br />

rabinoviCi me-15 sarTulidan vardeba. mexuTe sarTuls rom gausworda,<br />

fanjris iqidan viRacam gamosZaxa:<br />

- rabinoviC, rogoraa saqme?<br />

- jerjerobiT ara uSavs.…<br />

***<br />

rotSildis didebuli mavzoleumis win frankfurtis sasaflaoze<br />

aRtacebuli dgas ori ebraeli da keTili SuriT Sehyureben mdidrul<br />

akldamas. bolos erTma amoioxra:<br />

- eh, kargia kargi cxovreba.<br />

***<br />

- me davazRvie mTeli qoneba xanZrisa da setyvis SemTxvevisTvis –<br />

eubneba levenbaxi levins.<br />

- xanZari kidev mesmis, magram setyvis gamowvevas rogor axerxeb?<br />

***<br />

ebraeli sabWoTa kavSiridan israelSi moemgzavreba. moskovis sabaJoSi<br />

Cemodans uxsnian da breJnevis portretze miuTiTeben:<br />

- ra aris es?<br />

- jer erTi, ‘’ra’’ ki ara - ‘’vin:’’ _ Cveni partiis generaluri mdivani<br />

leonid ilias Ze breJnevi.<br />

igive scena meordeba bengurionis aeroportSi:<br />

- vin aris es?<br />

- jer erTi, ‘’vin’’ ki ara - ‘’ra:’’ oqros CarCo.<br />

***<br />

ainStainis samecniero karieris dasawyisSi erTi Jurnalisti<br />

dainteresda, Tu ra azris iyo didi mecnieris coli Tavisi qmris<br />

Sesaxeb.<br />

- Cemi qmari geniosia! – Tqva ainStainis colma _ mas SeuZlia<br />

absoluturad yvelafris gakeTeba, garda fulisa.<br />

`<strong>moambe</strong>~ - saqarTvelos ebraelTa msoflio kongresis<br />

yovelTviuri gazeTi.<br />

mTavari redaqtori: jemal ajiaSvili<br />

saredaqcio kolegia:<br />

gerSon ben-oreni (wiwuaSvili), cisana Samir-biniaSvili,<br />

Tamar kezeraSvili, izolda krixeli, eTer fiCxaZe, nugzar<br />

janaSvili.<br />

dakabadoneba da dizaini: levan ajiaSvili<br />

calkeul SemTxvevebSi redaqcia SeiZleba ar iziarebdes<br />

avtoris Sexedulebebs.<br />

ebraul sakuTar saxelTa xmarebisas, saTemo gazeTis<br />

specifikidan gamomdinare, upiratesobas TemSi damkvidrebul<br />

tradicias vaniWebT (moSe - moses nacvlad, Slomo - solomonis<br />

nacvlad da a.S.).<br />

redaqciis misamarTi: Tel-avivi, dizingofis q. 50, 64332.<br />

tel.: +972 3 620 45 57<br />

faqsi: +972 3 620 45 73<br />

veb misamarTi: www.georgianjews.org<br />

el. fosta: wcje1@netvision.net.il


2010 ץרמ<br />

# 1<br />

ע”שת ןסינ<br />

www.georgianjews.org<br />

ילבוטוח יפיצ כ”ח<br />

יירוהש הדבועה תוכזב .תיתדה תונויצה<br />

זוכיר ןיא הבש ריע איהש ,תובוחרל ורבע<br />

תילארשי הביבסב יתלדג ,הדעה לש לודג<br />

ךוניחהמ יגולואידיא ןעטמ יתלביקו ,תיתד<br />

.יתד ינויצה<br />

לתב יתדמל הב אנפלואב הבצעתה יתוישיא<br />

רבבו םילשוריב תודהיל תושרדמב ,ביבא<br />

תובוחרב םינבר לצא הרותה ירועישב ,ןליא<br />

לע הרימשה לע תובישחה תא יתוא ודמילש<br />

יתישעש תוחילשב ,לארשי ץרא לע רשקה<br />

תובלתשהב,הקירפא םורדבו ב”הראב<br />

אללו ,ונלש תוהזה תנבה אלל .תרושקתב<br />

,הרושב איבהל לכונ אל םישרושל רוביח<br />

ץראב יתולג םלועב תויחל ךישמנ אלא<br />

.לארשי<br />

רומישב איה תיתדע הוואגש בשוחש ימ<br />

תורפסה ,םירישה ,םידוקירה ,רולקלופה<br />

תויחל ךישמהל ףידעמ ,תיניזורגה הפשהו<br />

חספה גחב .לארשי ץרא ךותב היזורגב<br />

,תולגהמ תאצל הכזנש תללפתמ ינא בורקה<br />

ךופהלו ,ונכותמ תולגה תא איצוהל רקיעבו<br />

.תמאב םילארשיל<br />

ןועידי<br />

03-6204573 :סקפ 03-6204557 :לט 64332 א”ת לע לדגמ 50 ףוגניזיד :תבותכ .היגרואג ידוהי לש ימלועה סרגנוקה םעטמ רואל אצוי<br />

תולגהמ תאצל יליוושאלירימ לאירבג<br />

תיניזורגה הדעה תא הפשח ץראל הילעה<br />

הברהו ,תינוליחה תילארשיה הרבחל<br />

םלעיהל הלחה ןבל באמ הרבעש תרוסמהמ<br />

תוברתה תא ץמאל ולחה המוקמבו<br />

תא הדביא תיניזורגה הדעה .תינוליחה<br />

םירעב ויה םירוגמהש הדבועהו תויתרוסמה<br />

הממחה תא ורמיש דודשאו דול ומכ תוזכורמ<br />

.תוילארשיל חתפיהל ילבמ תיתדעה<br />

רושק תילארשיה הרבחב עמטיהל תלוכיה<br />

רבחתהל הריעצה הרבחה לש תלוכיב<br />

תא ןיבהלו ,רתוי קומע םוקממ תודהיל<br />

םידוהי ונתויה לש הקומעה תועמשמה<br />

.לארשי ץראב םייחש<br />

,תודהיל םירבוחמה םילארשיל ךופהל ונילע<br />

,םישרושה תא ריכהל ,תרוסמה תא דבכל<br />

ולעש םיצולחה םירוהה רודל הדות ריכהלו<br />

.רבעמ רוד לש ריחמ ומלישו ץראל<br />

הדעה ישנא תא רקבל העיגמ ינאשכ םויה<br />

,תסנכב הגיצנ םהל שיש ךכ לע םיאגש<br />

הדעל האג תב ינא ,םהל רמול יל בושח<br />

ךרדה בוציעו ךוניחה תא לבא ,תיניזורגה<br />

לש שרדמה תיבב יתלביק תיגולואידיאה<br />

תא תוארל םדא בייח רודו רוד לכב“<br />

,”םירצממ אצי אוה וליאכ ומצע<br />

תולגהמ האיציה ךילהת ,תורחא םילימב<br />

רבעמה לש דחא עגרב שחרתמ וניא<br />

רבעמ שרוד אוה .לארשי ץראל תולגהמ<br />

.ילטנמו יתוברת<br />

רבדמהמו,רבדמל םירצממ רבוע לארשי םע<br />

בלש שי ץראל תולגה ןיב .לארשי ץראל<br />

בושל םעפ ידמ הצור לארשי םע ובש םייניב<br />

םיאושיקלו םיחיטבאל םיעגעגתמ ,םירצמל<br />

.תולגה לש<br />

תא רובעל הכירצ ץראל התלעש הדע לכ<br />

רוחבל הילע הפוסב לבא םייניבה תפוקת<br />

.ץראה לא תסנכנו תולגהמ תאצוי איהש<br />

לבא ,ריחמה תא םלשמ בורל םייניבה רוד<br />

רוחבל לוכי ץראב לדגו דלונש ריעצה רודה<br />

.תוילארשיב<br />

ינויצ ןוזח ךותמ ץראל התלע היזורג תודהי<br />

םינברה .תופידר וא הקוצמ ךותמ אלו<br />

הנושארה תונמדזהב ץראל ולעש םיצולחה<br />

ךותמ תאז ושע ,לזרבה רעש תחיתפ םע<br />

.לארשי ץראב םיידוהי םייח תויחל ןוצר<br />

לש םוקמ אלממ תכרב<br />

ימלועה סרגנוקה אישנ<br />

היגרואג ידוהי לש<br />

יליוושאלירימ לאירבג<br />

ללגב דחוימב ,.היגרואג ידוהי לש ימלועה סרגנוקה תוליעפב יונישה ךרובמ<br />

ןותיעל ותוא ונחפהו ”ןועידי“ ןותיע לש תכרעמה ירבח רפסמ ונלדגהש הדבועה<br />

.םיאשונה תניחבמ ןהו הרוצה תניחבמ ןה רתוי ינוגברו בחרומ<br />

ןפואבו תינמז וב ראתל הרטמל ומצעל םישל ךירצ ןותיעה לש םירצויה תווצ<br />

,היגרואגבו ץראב קר אל םייחה ,היגרואג ידוהי ייחב לוחיש יוניש לכ ילאיר<br />

.תירבה תוצראבו הפוריא תוצראב ,היסורב םג אלא<br />

הדעה ברקב תויומשרתהה תא ”ןועידי”ה ךרד ץיפהל – סרגנוקה ילהנמ תרטמ<br />

. םהידכנו םהידלי ברקב םג אלא ,רגובמה רודה ברקב קר אל<br />

היצזירלופופהש ,תווקלו תשדוחמ תנוכתמב ןותיעה תאצוה ןויער ךרבל יילע<br />

.וסיסבב וראשיי םינשה תואמ תרוסמהו הרישעה תשרומה ,תידוהיה חורה לש<br />

,האופרו עדמ ,תוברת ישודיחב – יכוניח ללכ עדימ רוקמל ךופהי אוה ,הז םע דחי<br />

תא ריאיו םלועה תוניפ לכב םייחה םידוהיה םע רשקה תא ךישמי אוה<br />

.ריהב רואב םלועב םישחרתמה םיכילהתה<br />

תוריהמב הנתשמ ונביבסמ םייחה ,דואמ ימאניד אוה – שדחה 21-ה האמה<br />

םיאשונ סרגנוקה ינפב דימעמ רוביצהו .ריהמ בצקב םיחתפתמ םיעוריאה ,קזב<br />

.יניינעו ריהמ ,ןוכנ ןורתפ םישרוד רשא ,םאתהב םישדח<br />

תא ריהבהל םיכירצ ונא היגרואג ידוהי לש ימלועה סרגנוקה ןותיע תועצמאב<br />

רתוי בחר ךבדנ ונביבסמ ץבקלו ךושמל ידכ ,תילאיר הרוצבו תינמז וב םיאשונה<br />

ילארגטניא קלחל ןמזמ הכפה ונתדע .רוביצה לש<br />

הילוח אוה היגרואג ידוהי לש ימלועה סרגנוקהו ,תילארשיה תוירוביצה לש<br />

ידוהי לכ ןיב תרשקמ<br />

חופיטלו דוחיאל גואדל איה תירקיעה ותרטמל .םלועה תוניפ לכב םייחה היגרואג<br />

.היגרואג תודהי תדע לש<br />

תונויער יפ לע דובעת ןותיעה לש בחרומ םירצוי תווצ םגש הווקת ילוכ ינא<br />

.וחילצהו ולע.םהב עייתסיתו הלא<br />

,החמיש הל לחאלו םלועה לכבו לארשיב היגרואג תודהי תא ךרבל יילע .ףוסבו<br />

.םייחה ימוחת לכב גושגשו םודיק ,החלצה<br />

.ןוחטיבו םולש לארשי םעל איבי אבו ברקה חספ גחו ןתיי ימ<br />

.חמשו רשכ חספ גח<br />

ררועתת“ ורפסמ עטק איבמ יליוושאי’גא לאמג ’פורפ – ”ראי יבאב“<br />

איגב היינשה םלוע תמחלמב הללוחתהש הידגרטה תא ראתמה ”רוניכ<br />

1941 רבמטפסב 19 -ב השבכנ רשא ,הניארקואבש בייק ברעמ-ןופצב<br />

-םינידה יפ-לע ,וחצרנ וב רבמטפסב 30 -ו 29 םימיב .םינמרגה ידי לע<br />

עטק םג םסרפתמ ןאכ .םידוהי 33,771 ,ןפורגצזנייאה לש תונובשחו<br />

וקנשוטבי ינגבי ררושמה ידי-לע בתכנה ,”ראי יבאב“ המאופהמ םגרותמ<br />

.יליוושאי’גא לאמ’ג ידי-לע םגרותו 1961 תנשב<br />

,הזדח’ציפ רתא - .יס .יס.יאג – ”ןוטגנישווב ידוהי זכרמ“<br />

תיאנותיעכ הדיקפת בקע התהש הב ,ב”הראמ הצרא הבש ןמזמ אל רשא<br />

ןוטגנישווב ידוהיה זכרמ לע ונל תרפסמ ,”הקירמא לוק“ וידרב<br />

.ויתויוליעפו

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!