nawili I Zveli qarTuli sasuliero mwerloba - Ganatleba
nawili I Zveli qarTuli sasuliero mwerloba - Ganatleba
nawili I Zveli qarTuli sasuliero mwerloba - Ganatleba
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
8<br />
<strong>nawili</strong> I<br />
<strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong> <strong>sasuliero</strong><br />
<strong>mwerloba</strong><br />
(V–XI ss.)<br />
rac erTxel cxovlad suls daaCndebis,<br />
saSviliSvilod gardaicemis.<br />
nikoloz baraTaSvili<br />
yoveli eri Tavisi istoriiT suldgmulobs, igia saganZe,<br />
sadac eri poulobs Tavis sulis Rones, Tavis sulis bge<br />
ras, Tavis zneobiT da gonebiT aRmatebulebas, Tavis<br />
vi naobas, Tavis Tvisebas.<br />
ilia WavWavaZe<br />
mxolod gonebaSezRuduli adamiani aris Seuwy narebeli<br />
<strong>Zveli</strong> kulturuli monapovris mimarT, mas uWirs siaxlis<br />
miRebac da si<strong>Zveli</strong>s dafasebac.<br />
dimitri lixaCovi<br />
<strong>Zveli</strong> avtorebis kiTxvisas Cven raRac Zalze mniSv<br />
nelovans viZenT, rac Semdgom Tanamedrove epoqisa da<br />
adamianebis ukeT gagebaSi gvexmareba.<br />
jerom bruneri
<strong>qarTuli</strong> xelnaweri wm. ekaterines monastris biblioTekidan.<br />
sinas mTa, egvipte. badri vadaWkorias foto<br />
9
Tavi I<br />
roca Zaladoba<br />
uZluria<br />
`Zalis sisuste isaa, rom Zalis meti<br />
araferi swams.~<br />
citata XX saukunis literaturidan
purobis scena `SuSanikis wamebidan~.<br />
mxatvari-ilustratori mamia malazonia
hagiografiis mxatvruli bunebisaTvis<br />
hagiografiis mizania rwmenisa da idealebisaTvis Tavda debuli<br />
ada mianis saxis Seqmna. hagiografia pirovnebis amaR le bas<br />
gviCvenebs. wesisamebr, mas erTi mTavari gmiri hyavs, nawar moebis<br />
saTauric ama ze metyvelebs.<br />
qristianuli religia TvaliT xilul, grZnobad samyaros<br />
mi iC nevs adamianis droebiT samyoflad, `wuTisoflad~, romlis<br />
miRma ar sebobs `zena sofeli~, anu zeciuri, maradiuli samyaro.<br />
RvTis xatad Seqmnilma adamianma dakarga msgavseba Tavis<br />
pirvelsaxesTan. adamianis misiaa qristes baZviT miwierisa da<br />
zeciuris SekavSireba. `xatsa TÂssa mamsgavse da sakrvelad<br />
grZ no badisa da gonierisa myo fobisad damawese~ (Sens saxes<br />
damamsgavse da xorcielisa da su lieris SemaerTeblad damadgine).<br />
daviT aRmaSenebelma am wi nadadebaSi Caatia epoqis msoflmxedvelobrivi<br />
mrwamsi.<br />
yovelive amis gaTvaliswinebis gareSe SeuZlebelia qristianuli<br />
mwerlobis gageba da TviT mowamis saxis wvdoma.<br />
wmindani xidis gamdebia wuTisofelsa da zena sofels Soris.<br />
igi `zecisa kacia da queyanisa angelozi~. amitom hagiografiul<br />
na warmoebSi aRiwereba namdvilad momxdari ambavi, wmindanis<br />
Ta na me d rove is toriuli garemo, Tumca hagiografisaTvis sinamdvile<br />
mxolod TvaliT xiluli samyaro ar aris. misTvis<br />
rea lobaa zena sofelic. misi mi zania wmindanis svlis Cveneba<br />
su lieri samyarosaken. Cveulebrivi eniT Wirs amis gamoxatva.<br />
mwer lebi Civian, rom sityva ver itevs sa Tqmels. amitom<br />
isini moiSvelieben bibliis saxesimboloebs. es simboloebi<br />
konkretul mniSvnelobasTan erTad sulier Sinaarss mo icaven.<br />
aseTi simboloebia: `sZali qristesi~, `meTerTmete Jamis mu Saki~,<br />
`talantis gamravleba~ da sxv. TiToeuli maTgani saxarebis igavebidan<br />
iRebs saTaves.<br />
magaliTad, simbolo, romelic `SuSanikis wamebaSi~ mowamis<br />
sa xesac Zerwavs, siuJetur Txrobasac warmarTavs da nawarmoebs<br />
kompoziciuradac kravs _ es aris `sZali qristesi~. igi Segvaxsenebs<br />
saxarebis igavs aTi qalwulis Sesaxeb da migvaniSnebs,<br />
rom mowame RvTiuri siyvaruliT ganimsWvala.<br />
23
24<br />
m o v e m z a d o T t e q s t i s<br />
w a s a k i T x a d<br />
wamebaÁ wmidisa SuSanikisi<br />
iakob xucesi<br />
avtori<br />
`wamebaÁ wmidisa SuSanikisi~ <strong>qarTuli</strong> mwerlobis Cve namde moRweul<br />
uZ veles Zegladaa aRiarebuli.<br />
Sua saukuneebSi dRevandelobisgan gansxvavebulad esmodaT avto ris<br />
roli. erTaderT Semoqmedad miiCneoda RmerTi. avtori ki RvTis nebis<br />
aRmsruleblad iTvleboda. amitom xSirad igi arc gvimxelda Tavis vinaobas.<br />
amiTac aris gamowveuli, rom ar viciT bevri literaturuli<br />
nawarmoebis, xuroTmoZRvruli Zeglis, xatis, freskisa Tu sagaloblis<br />
SemoqmedTa vinaoba; ar viciT, pirvelma vin Targmna bibliuri wignebi,<br />
vin aago mcxeTis jvari, vin Seqmna yinwvisis angelozi, gelaTis mozaika,<br />
<strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong> sagaloblebi.<br />
`SuSanikis wamebis~ avtoris Sesaxeb ki sakmao cnobebi gvaqvs. teqsti<br />
dan Cans, rom misi saxelia iakobi. igi qvemo qarTlis sapitiaxSos karis<br />
eklesiis mRvdeli da SuSanikis sulieri moZRvari yofila. iakobi<br />
na warmoebis ara marto avtoria, igi personaJicaa. mowamebrivi gzis<br />
dasawyisidan dasasrulamde iakob xucesi mxarSi udgas SuSaniks, amxnevebs<br />
mas, sapyrobileSi moinaxulebs, TanaugrZnobs, sazrdos awvdis, rCevas<br />
aZlevs.<br />
nawarmoebidan Cans, rom iakob xucesi Rrmad ganswavluli pirovneba<br />
yofila.<br />
Txzuleba dawerilia SuSanikis mowamebrivi aRsasrulis (475 wlis<br />
17 oqtomberi) Semdeg, varsqenis sicocxleSive (mokles 482 wels) e.i.<br />
476482 wlebSi.<br />
`SuSanikis wamebis~ avtoriseul xelnawers Cvenamde ar mouRwevia.<br />
mi si uZvelesi nusxa TariRdeba X saukuniT.<br />
V saukunis qarTli<br />
hagiografi realurad momxdar ambavs asaxavs. igi sagangebod aRniSnavs,<br />
rom TviTon iyo monawile yovelivesi. amitom mis nawarmoebs<br />
didi samsaxuris gaweva SeuZlia istorikosebisaTvis, igi Zvirfasi<br />
istoriuli wyaroa.<br />
iakob xucesis monaTxrobSi saintereso cnobebia V saukunis qar<br />
Tlis Sesaxeb. moqmedeba iSleba qvemo qarTLlSi, im mxareSi, sadac bol
nisis sionis taZris kedelze erTerTi UuZvelesi <strong>qarTuli</strong> warweraa<br />
amokveTili.<br />
cnobilia, rom qvemo qarTlis pitiaxSi imxanad qarTlis mefes,<br />
vax tang gorgasals, eurCeboda da Zlier mfarvels sparseTSi eZebda.<br />
sparseTis samefo kars sapitiaxSoze gavlena adrec hqonia mopovebu <br />
li. varsqenis karze gaSinaurebuli `kaci erTi sparsi~ garkveuli uflebe<br />
biT sargeblobs pitiaxSis sasaxleSi.<br />
imJamindeli qarTlis sazogadoeba fenebad aris dayofili. feodalur<br />
sazogadoebas Seadgenen `aznaurni diddidni~, `aznaurni~ da<br />
`uaznoni~. Tavisuflebis armqoneTa, `uaznoTa~, Soris naxsenebi arian<br />
monamsaxurni.<br />
nawarmoebSi gvxvdeba qarTvelTa yofacxovrebis SeswavlisaTvis<br />
saintereso cnobebi.<br />
qarTlis gaqristianebidan daaxloebiT saukunenaxevaria gasuli.<br />
saeklesio cxovreba warimarTeba qristianuli samyaros aRiarebuli<br />
centrebis (siria, palestina, bizantia) msgavsad; aSenebulia eklesiebi,<br />
Camoyalibebulia <strong>sasuliero</strong> fena: mTavarepiskoposi, episkoposi, xu ce si,<br />
diakvani. feodals karis eklesia aqvs da hyavs `episkoposi saxlisaÁ~.<br />
mowame dedofals xelTa aqvs saxareba, mowameTa wignebi, zepirad<br />
icis fsalmunebi. gansakuTrebiT mniSvnelovani ki isaa, rom iakob xucesis<br />
`SuSanikis wameba~ nasazrdoebi da STagonebulia bibliuri wignebiT,<br />
kerZod, saxarebiT. es ki imaze metyvelebs, rom imJamindeli<br />
msmeneli, mkiTxveli, Rrmad yofila gaTviTcnobierebuli sa xarebis<br />
nawarmoebSi aRwerili moqmedeba viTardeba da ba curtavSi, sapitiaxSos centrSi. curtavi<br />
bolnissa da rusTavs Soris, mdinareebis _ maSaverasa da xramis _ SesarTavTan mdebareobda.<br />
25
sibrZneSi. sxvagvarad SeuZlebelia, vinaidan mas unda Ses Zleboda<br />
nawarmoebis gageba, rom wmindanis mowamebrivi Rvawlis Tanamonawiled<br />
egrZno Tavi.<br />
davakavSiroT<br />
ukve SeZenili codnisa da gamocdilebis<br />
axlTan dakavSireba<br />
kidev erTxel miubrundiT mocemuli Tavis saTaurs. rogor fiqrobT,<br />
ra aris Zaladoba? rodis aris, Tqveni azriT, Zaladoba uZluri (anu<br />
risi miRweva ar SeiZleba ZaladobiT)?<br />
26<br />
gavaanalizoT<br />
mxatvruli analizis elementebi<br />
I. avtori _ mTxrobeli _ personaJi. sityva avtori, ro melic la Tinuridan<br />
momdinareobs da `moqmed subieqts~, `dam fuZnebels~, `mxatvru li<br />
nawarmeobis SemTxzvels~ niSnavs, sxva dasxva mniSvnelobiT gamoiyeneba.<br />
pirvel rigSi, is aRniSnavs na warmoebis Semqmnels _ konkretul adamians<br />
Tavisi biografiiTa da xasiaTiT, anu avtors, rogorc pirovnebas. garda<br />
amisa, am sityviT aRiniSneba `avtoris saxe~ nawarmoebSi, anu avtori, ro-<br />
gorc personaJi (es maSin, rodesac mwerali Tavis TxzulebaSi sakuTar<br />
Tavs asaxavs). da bolos, es sityva gamoiyeneba, rodesac vsaubrobT<br />
avtorze, rogorc Semoqmedze, xelovanze, ostatze, romelic na warmoebis<br />
yvela detalSi amJRavnebs Tavs.<br />
avtori-personaJi amave dros nawarmoebSi gadmocemuli ambis mTxrobelicaa.<br />
oRond im gansxvavebiT, rom mTxrobeli SeiZleba ubralo TviTmxilvelic<br />
iyos, avtori-personaJi ki ambis aqtiuri monawilea.<br />
iakob xucesi samive rolSi gvevlineba, igi nawarmoebis avtoricaa,<br />
masSi gadmocemuli ambis mTxrobelic da personaJic. kiTxvis procesSi<br />
daakvirdiT iakob xucess, rogorc nawarmoebis personaJs, da scadeT,<br />
gamijnoT igi iakob xucesis, rogorc nawarmoebis avtorisagan.<br />
II. gmiri da antigmiri. personaJis sinonimad xSi rad ga moiyeneba Sesityveba:<br />
`literaturuli gmiri~. sityva `gmi ri~ personaJis dadebiT<br />
rolze, mis gansakuTrebulobasa da gamorCeulobaze amaxvilebs yuradRebas.<br />
gmiri mxatvrul nawarmoebSi gadmocemuli ambis centralu ri<br />
figuraa. antagonisti ki is personaJia, romelic gmirs upirispirdeba.
hagiografiis mizania rwmenisa da idealebisaTvis Tavdadebuli ada<br />
mianis saxis Seqmna. Cveulebriv, mas erTi mTavari gmiri hyavs. mowames<br />
gzaze xvdebian adamianebi, romlebic abrkoleben, an piri qiT, amxneveben,<br />
TanaugrZnoben. isini mwerlis mTavar yuradRebas ver iqceven, magram ise<br />
arian daxatuli, rom mkiTxvels Tavs amaxsovreben.<br />
uaryofiTi personaJi, anu antigmiri, hagiografiul nawarmoebSi<br />
mowamis saxis warmoCenas emsaxureba, masTan dapirispirebaSi ikveTeba<br />
wmindanis Rvawli. hagiografiis mTavari gmiri mowamea da ara mtarvali.<br />
aseTi xedva aris Sua saukuneebis ferweraSic. idealur gmirs saxiT<br />
Cvensken Semobrunebuls xatavdnen, uaryofiT personaJebs ki profilSi<br />
warmogvidgendnen. miiCneoda, rom xati, freska cxovelmyofel zemoqmedebas<br />
axdenda mnaxvelze. amitom uaryofiT personaJs xatavdnen meore<br />
planze, an misi saxis erT nawils gviCvenebdnen, raTa borotebasTan naklebi<br />
kontaqti hqonoda adamians. magaliTad, iudas profilSi gamosaxavdnen.<br />
uaryofiTi personaJebis xatvis es tradicia Semdegac gagrZelda (ix.<br />
italiuri renesansis udidesi warmomadgenlebis _ jotos `iudas ambori~,<br />
ticianis `keisris dinari~ da sxv.).<br />
kiTxvis procesSi daakvirdiT, rogor migvaniSnebs avtori _ vin aris<br />
nawarmoebSi gmiri da vin _ antigmiri.<br />
gamoviyenoT<br />
kiTxvis strategia<br />
epoqis msoflmxedvelobis gaTvaliswineba. roca sxva epo qa Si Se <br />
q m nil mxatvrul nawarmoebs kiTxulobT, aucileblad unda gaiT vliswinoT<br />
im epoqis msoflmxedveloba. yvela nawarmoebi Tavisi drois<br />
nayofia da, Sesabamisad, im dro indeli rwmenisa da msoflmxedvelobis<br />
gaTvaliswinebis gareSe misi srulyofili gageba SeuZlebelia. gan sakuTrebiT<br />
es ha giografiaze iTqmis.<br />
hagiografiuli teqstebis gageba rom gagiioldeT, gul dasmiT waikiTxeT<br />
saxelmZRvanelos Sesavalsa da am Tavis da sawyisSi mocemuli<br />
paragrafebi: `adamianis ganviTarebis qris tianuli gza~ da `hagiografiis<br />
mxatvruli bunebisaTvis~; ase ve, Tavad teqstebis kiTxvis dros yuradRebiT<br />
gaecaniT Tan darTul komentarebs, romlebic leqsikuri<br />
erT e ulebis gar da, msoflmxedvelobrivi, sarwmunoebrivi da kulturuli<br />
realiebis ganmartebasac Seicaven.<br />
27
28<br />
wamebaÁ wmidisa SuSanikisi<br />
a aw damtkicebulad giTxra Tquen aRsasruli wmidisa<br />
da sanatrelisa SuSanikisi.<br />
I. iyo mervesa welsa sparsTa mefisasa. karad samefod<br />
waremarTa varsqen pitiaxSi, ZÀ arSuSaÁsi. rameTu pirvel<br />
igica iyo qristiane, naSobi mamisa da dedisa qristianeTaÁ,<br />
damtkicebulad danamdvilebiT, darwmune<br />
biT.<br />
iyo mervesa welsa sparsTa mefisasa es<br />
moxda sparsTa mefis mefobis merve wels<br />
(igulisxmeba perozi, romelic me fobda<br />
459-84 wlebSi).<br />
pitiaxSi sparsuli samoxeleo termini,<br />
erismTavari.<br />
varsqen pitiaxSi qvemo qarTlis mmar-<br />
Tveli V saukunis meore naxevarSi. qarT<br />
lis sa mefo xelisuflebas dau pi rispirda<br />
da irans miemxro, 482 w. vaxtang<br />
gorgasalma moakvlevina.<br />
arSuSa qvemo qarTlis pitiaxSi V saukunis<br />
Sua wlebSi. mematianis TqmiT, `kaci<br />
Wkviani da gamomrCeveli~. upirispirdebo<br />
da iranis dampyroblur politikas.
da colad misa iyo asuli vardanisi, somexTa spaÁpetisaÁ,<br />
mamisagan saxeliT vardan, da siyuaruliT _ saxeli misi<br />
SuSanik, moSiSi RmrTisaÁ, viTarca-igi vTquT, siyrmiTgan<br />
TÂsiT. da ukeTurebisa mis saxisa qmrisa misisaÁsa maradis<br />
guls-etyÂn da evedrebin yovelTave locvis-yofad misTÂs,<br />
raÁTamca cvala igi RmerTman saxisa misgan ugunurebisa da<br />
iqmnamca gonierebasa qristÀssa.<br />
xolo amis ubadrukisa da samgzis sawyalobelisa varsqenisi<br />
viTar-me vin Tquas, yovlad ganwirulisaÁ, viTar-igi<br />
ganagdo sanatreli sasoebaÁ qristÀsi?! anu vin ara stirodis<br />
mas, romelsa arca Wiri exilva, arca SiSi, arca maxÂli, arca<br />
pyrobilebaÁ qristÀsTÂs?!<br />
rameTu raJams wardga igi winaSe sparsTa mefisa ara Tu<br />
pativisa moRebisaTÂs, aramed ZRunad Tavsa TÂssa Seswirvida<br />
mefisa mis mimarT uvaris-yofiTa WeSmaritisa RmrTisaÁTa da<br />
Tayuanis-scemda cecxlsa, rameTu yovliT kerZove Tavi TÂsi<br />
qristÀsgan ganagdo. xolo sawyalobeli ese colsa iTxovda<br />
sparsTa mefisagan, raÁTamca saTno-eyo mefesa, da esreT<br />
etyoda, viTarmed:<br />
_ romeli-igi bunebiTi coli ars da Svilni, iginica<br />
esreve movaqcine Sensa Sjulsa, viTarca-ese me.<br />
amas uqadebda, romel-igi ara aqunda ÃelTa SuSanikisgan.<br />
maSin ganixara mefeman da brZana colad misa asuli mefisaÁ.<br />
vardani vardan mamikoniani, gamoCenili<br />
so mexi sardali. saTaveSi Caudga iranis<br />
wi naaRmdeg ajanyebas. daiRupa sparselebTan<br />
brZo laSi.<br />
spaÁpeti spaspeti, mxe darTmTavari.<br />
ukeTurebisa mis saxisa qmrisa misisaÁsa<br />
ma radis guls-etyÂn Tavisi qmris uke Turebas<br />
guli sul ugrZnobda.<br />
evedrebin yovelTave locvis-yofad<br />
misTÂs yvelas evedreboda, rom elocaT<br />
misTvis.<br />
viTar-me vin Tquas rogor Tqvas vinmem.<br />
Ta yuanis-scemda cecxlsa aRiarebda<br />
cecxl Tayvanismcelobas, zoroastrizms.<br />
yovliT kerZove savsebiT, mTlianad.<br />
raÁTamca saT no-eyo mefesa rom Tavi moewo<br />
nebina me fisaTvis.<br />
bunebiTi coli kanonieri coli.<br />
iginica... movaqcine maTac movaqcev<br />
(maz de anur rjul ze).<br />
uqadebda hpirdeboda, aRuTqvamda.<br />
romeli-igi ara aqunda ÃelTa SuSa nikisgan<br />
risi dasturic ar hqonda SuSanikisgan.<br />
29
30<br />
davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />
1. ris Sesaxeb Txrobas gvpirdeba avtori? (cod.).<br />
2. rodis xdeba nawarmoebSi gadmocemuli ambavi? (cod.)<br />
3. Cans Tu ara teqstis mocemuli monakveTidan im konfliqtis arsi,<br />
romelic nawarmoebSi unda ganviTardes? (pasuxi da asabuTeT)<br />
(gag.).<br />
4. amoicaniT Tu ara gmiri da antigmiri da, Tu amoicaniT, ra niSnis<br />
(niSnebis) mixedviT? (gag.).<br />
5. Cans Tu ara, rom meuRlis saqcieli SuSanikisaTvis mou lodneli<br />
ar yofila? (gag.).<br />
6. rogor ganmartavs avtori varsqenis saqciels? (cod.).<br />
7. Sesaval statiaze (`V saukunis qarTli~), mocemuli monakveTis<br />
Sinaarssa da teqstis komentarebze dayrdnobiT aRadgineT<br />
nawarmoebSi gadmocemuli ambis istoriuli konteqsti (vin arian<br />
aq moxseniebuli istoriuli pirebi, ra urTierTobaa qarTlsa<br />
da sparseTs Soris, ra politikuri datvirTva eniWeba varsqenis<br />
saqciels?) (sinT.Sef.).<br />
8. rogor fiqrobT, ras unda niSnavdes nawarmoebis `da~ kavSiriT<br />
dawyeba? (anal.).<br />
II. da ijmna mefisagan sparsTaÁsa pitiaxSman. da viTarca<br />
moiwia igi sazRvarTa qarTlisaTa, queyanasa mas hereTisasa,<br />
zraxva-yo, raÁTa auwyos da wina miegebnen mas aznaurni,<br />
da misni Zeni, da msaxurni misni, raÁTa maT gamo, viTarca<br />
erTguli, soflad Sevides. da warmohmarTa sadiaspanoÁTa<br />
cxeniTa monaÁ TÂsi, viTarmca movida dabasa, romelsa saxeli<br />
hrqÂan curtav.<br />
da viTarca moiwia da Sevida winaSe SuSanikisa, dedoflisa<br />
Cuenisa, kiTxvaÁ hrqua. xolo sanatrelman SuSanik, viTarca<br />
winaÁwarmetyuelman, hrqua:<br />
ijmna wamovida.<br />
qarTli pirveli <strong>qarTuli</strong> saxelmwifo<br />
aRmosavleT saqarTvelos teritoriaze.<br />
Ca mo yalibda Zv.w. IV saukunis dasasruls.<br />
na warmoebSi asaxul xanaSi, vaxtang gorgaslis<br />
mefobis dros (V s.), qarTlis<br />
samefos Semad genlobaSi moeqca dasavleTi<br />
saq arTvelo da samxreT-dasavle-<br />
Ti sa qar Tvelos <strong>nawili</strong>.<br />
hereTi istoriuli mxare aRmosavleT<br />
saqar TveloSi.<br />
zraxva-yo ganizraxa.<br />
aznaurni didebulebi.<br />
sadiaspano cxeni sadespano, saSikriko<br />
cxeni.<br />
viTarmca movida rom mosuliyo.<br />
kiTxvaÁ hrqua moikiTxa.
_ ukueTu suliTa cxovel ars igi, cocxalmca xarT igica<br />
da Senca. ukueTu suliTa momkudar xarT, mokiTxvaÁ ege Seni<br />
Sendave moiqecin!<br />
xolo kacman man ver ikadra sityuad misa. xolo wmidaÁ<br />
SuSanik afucebda da hkiTxvida damtkicebulad. xolo kacman<br />
uTxra marTali da hrqua, viTarmed:<br />
_ varsqen uvar-yo WeSmariti RmerTi.<br />
viTarca esma netarsa SuSaniks, davarda igi queyanasa<br />
zeda da Tavsa damarT scemda da cremliTa mwariTa ityoda:<br />
_ sawyalobel iqmna ubadruki varsqen, rameTu uvaryo<br />
WeSmariti RmerTi da aRiara atroSani da SeerTo igi<br />
uRmrToTa.<br />
da aRdga da dauteva taZari TÂsi da RmrTis moSiSebiT<br />
eklesiad Sevida, da Tana miiyvanna samni igi Zeni misni da<br />
erTi asuli, da waradginna igini winaSe sakurTxevelsa, da<br />
esreT ilocvida da ityoda:<br />
afucebda aficebda.<br />
hkiTxvida damtkicebulad CaZiebiT, da-<br />
JinebiT ekiTxeboda.<br />
damarT Zirs, dabla.<br />
atroSani cecxlTayvanismcemloba, maz-<br />
deanoba (Zvel iranSi, agreTve ma Sindel<br />
axlo da Sua aRmosavleTSi gavrcelebuli<br />
religia).<br />
SeerTo SeuerTda.<br />
taZari aq: sasaxle.<br />
31
32<br />
_ ufalo RmerTo, Senni mocemulni arian da Sen daicven<br />
eseni.<br />
da viTarca mwuxrisa Jami aRasrules, saxlaki erTi mcire<br />
pova maxlobelad eklesiasa da Sevida mun Sina simwariTa<br />
savsÀ da mieyrdna yuresa erTsa da mwariTa cremliTa<br />
tiroda.<br />
III. xolo episkoposi igi saxlisa mis pitiaxSisaÁ, romelsa<br />
saxeli erqua afoc, ara mun iyo, aramed kacisa visame<br />
wmidisa vanad misrul iyo kiTxvad raÁsme sityÂsa. da meca,<br />
xucesi dedoflisa SuSanikisi, Tana vhyvandi episkopossa mas.<br />
da myis moiwia Cuenda diakoni SinaÁT da gÂTxra Cuen ese<br />
yoveli: moslvaÁ pitiaxSisaÁ da saqmeni dedoflisani. xolo<br />
Cuen aRvivseniT mwuxarebiTa da didiTa tiriliTa vtirodeT<br />
ganmwarebulni codvaTa CuenTa warmoCinebisaTÂs.<br />
mwuxrisa Jami aRasrules saRamos locva<br />
aRavlines.<br />
saxlaki senaki.<br />
yure kuTxe.<br />
vani saxli, samyofeli.<br />
SinaÁT Sinidan.<br />
codvaTa GuenTa warmoGinebisaTÂs Cveni<br />
codvebis gamoCenisTvis. <strong>sasuliero</strong><br />
pirebs miaCniaT, rom varsqenis rjulgadasvliT<br />
kidev erTxel gamovlinda<br />
ada mianis codvili buneba.
xolo me vijmen adre da miviwie dabasa mas, romelsa iyo<br />
netari SuSanik. da viTarca vixile igi ganmwarebuli, meca<br />
vtirode mis Tanave da varqu netarsa SuSaniks:<br />
_ Ruawlsa didsa Seslvad xar, dedofalo. ekrZale sarwmunoebasa<br />
qristÀssa, nuukue mterman, viTarca srsÂlman, sa-<br />
Zovari poos Sen Tana.<br />
xolo wmidaman SuSanik mrqua me:<br />
_ xuces, da meca didsa Ruawlsa ganmzadebul var.<br />
da me varqu mas:<br />
_ egrÀT ars. mÃne iyav, moTmine da sulgrZel!<br />
xolo man mrqua me:<br />
_ Cemda martoÁsa arian Wirni ese.<br />
xolo me varqu mas:<br />
_ Wiri Seni Wiri Cueni ars da sixaruli Seni sixaruli<br />
Cueni ars. Cueni ara xolo Tu dedofali oden iyav, aramed<br />
Cuen yovelTa, viTarca SvilTa, guxedevd.<br />
da varqu me sanatrelsa mas xuaSiadadre:<br />
_ viTar gegulebis, miTxar me, raÁTa uwyodi da aRvwe ro<br />
SromaÁ Seni.<br />
xolo man mrqua me:<br />
_ raÁsa mkiTxav amas?<br />
da me miuge da varqu mas:<br />
_ mtkiced sdgaa?<br />
da man mrqua me:<br />
_ nu iyofin Cemda, Tumca veziare saqmeTa da codvaTa<br />
varsqenisTa!<br />
me miuge da varqu mas:<br />
_ mware gonebaÁ aqus mas, guemasa da tanjvasa didsa<br />
Segagdos Sen.<br />
Ruawlsa didsa Seslvad xar didi gansacdeli<br />
mogelis.<br />
ekrZale gaufrTxildi.<br />
nuukue vaiTu.<br />
mteri igulisxmeba mteri RvTisa, eSmaki.<br />
srsÂli sirsvili (kanis daavadebaa),<br />
`ÃorcT mZoari~ (saba).<br />
saZovari poos sazrdo naxos, ixeiros.<br />
egrÀT ars asea.<br />
moTmine momTmeni, tanjvis damTmeni.<br />
xuaSiadad-re saidumlod, dafarulad.<br />
viTar gegulebis rac gulSi gaqvs, rasac<br />
apireb.<br />
raÁTa uwyodi rom vicode.<br />
SromaÁ Rvawli.<br />
mtkiced sdgaa? mtkiced dgaxar?<br />
nu iyofin Gemda ficis formulaa. niSnavs:<br />
RmerTma damifaros! RmerTma nu<br />
qnas!<br />
Tumca veziare rom veziaro.<br />
mware gonebaÁ aqus gaborotebulia.<br />
33
34<br />
xolo man mrqua me:<br />
_ umjobÀs ars Cemda ÃelTa misTagan sikudili, vidre<br />
Cemi da misi SekrebaÁ da warwymedaÁ sulisa CemisaÁ; rameTu<br />
masmies me pavlÀs mociqulisagan: `ara damonebul ars ZmaÁ<br />
gina daÁ, aramed ganeyenen~.<br />
da me vTqu:<br />
_ egreT ars.<br />
da vidre Cuen amas sityuasa Sina viyveniT, kaci erTi<br />
SekrebaÁ SeerTeba.<br />
masmies msmenia, gamigonia.<br />
pavle mociquli sxva mociqulTagan gansxvavebiT,<br />
pavle sicocxleSi ar damowafebia<br />
da arc Sehxvedria macxovars, metic, is<br />
qristes mimdevarTa moZule iyo. qristes<br />
gza ze Sedgomamde igi iyo savle (sauli),<br />
romaeli didgvarovani q. tarsidan. qristi<br />
anTa dasarbevad damaskoSi mimavalma<br />
sa ulma ixila zeciuri naTeli da Caesma<br />
macxovris xma: `saul, saul, raÁsa mdevni<br />
me?~ igi sam dRes mkvdariviT gonmixdili<br />
iyo. misi arseba SeiZra, mokvda <strong>Zveli</strong><br />
adamiani da gaiRviZa axalma adamianma.<br />
savle pavled iqca. qristianTa mdevneli<br />
qristes mociquli gaxda.<br />
ZmaÁ gina daÁ Zma an da (ase mimarTavdnen<br />
qris tianuli mrevlis wevr mamakacsa da<br />
qals).<br />
ara damonebul ars ZmaÁ gina daÁ, aramed<br />
ganeyenen es aris pavle mociqulis korin<br />
TelTa mimarT pirvel epistoleSi<br />
ga moTqmuli azri, romlis mixedviT, Tu<br />
ur wmuno meuRle morwmune meuRlisagan<br />
ar moiqceva qristes rjulze, maSin<br />
ganSoreba jobs; morwmunis neba<br />
Tavisufalia, igi da monebuli ar aris.
sparsi movida da Sevida igi winaSe netarisa SuSanikisa da<br />
tiriliT ityoda:<br />
_ eseviTari saxli mSÂdobisaÁ viTar sawyalobel iqmna<br />
da sixaruli mwuxarebad gardaiqca!<br />
xolo zraxviTa iyo igi varsqenisiTa da zakuviT ityoda<br />
amas da unda monadirebaÁ netarisaÁ mis. xolo wmidaman man cna<br />
zakuviTi igi zraxvaÁ misi da moizRuda Tavi misi mtkiced.<br />
davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />
1. sad SeCerda sparseTidan mobrunebuli varsqeni da ratom? (cod.).<br />
2. raze migvaniSnebs avtoris komentari: `viTarca erTguli soflad<br />
Sevides~? (gag.).<br />
3. rogor gesmiT `suliTa cxovel~ da `suliTa momkudar~? (gag.).<br />
4. ra damokidebulebas amJRavnebs SuSaniki rwmenaSecvlili qmris<br />
mimarT (rogor moixseniebs mas)? (gag.).<br />
5. rodis Cndeba nawarmoebSi avtori, rogorc moqmedi piri (anu<br />
rodis moixseniebs is Tavis Tavs pirveli piris nacvalsxeliT) da<br />
vin aris igi? (cod.).<br />
6. saidan Cans, rom avtors imTaviTve hqonda ganzraxuli SuSanikis<br />
Rvawlis aRwera? (cod.).<br />
7. mowamisaTvis aucilebel romel sam Tvisebaze gaumaxvila xucesma<br />
SuSaniks yuradReba? (cod.).<br />
8. rogor fiqrobT, ras niSnavs SuSanikis sityvebi _ `Cemda martoÁsa<br />
arian Wirni ese~? (gag.).<br />
9. vis sityvebs imowmebs SuSaniki (gadmoeciT es sityvebi Tanamedrove<br />
<strong>qarTuli</strong>T) da ris uflebas aZlevs es miTiTeba mas? (cod.).<br />
10. rogor fiqrobT, vin unda iyos `kaci erTi sparsi~ da mis ra<br />
farul zraxvaze migvaniSnebs avtori? (gag.).<br />
11. risi Tqma SeiZleba dedoflisa da misi sulieri moZRvris<br />
urTierTobaze am epizodis mixedviT? (Sef.).<br />
unda monadireba netarisaÁ mis undoda<br />
ne taris (SuSanikis) gulis mogeba.<br />
mozRuda Tavi Sors daiWira Tavi.<br />
35
36<br />
IV. da Semdgomad samisa dRisa movida varsqen pitiaxSi.<br />
da uTxra sparsman man farulad da hrqua:<br />
_ me viTar micnobies, coli Seni gandgomil ars Sengan.<br />
da me gety Sen: nu ras ficxelsa sityuasa ety mas, rameTu<br />
dedaTa bunebaÁ iwro ars.<br />
da xvalisa dRÀ viTar aRdga pitiaxSi, gÂwoda Cuen,<br />
xucesTa, da mivediT. da sixaruliT SegÂmTxÂvna da gurqua<br />
Cuen:<br />
_ aw nuras meridebiT me da nucaRa gZag.<br />
da Cuen miugeT da varquT:<br />
_ warswymide Tavi Seni da Cuenca warguwymiden.<br />
maSinRa iwyo sityuad da Tqua:<br />
_ raÁsa Ãel-iwifa Cem zeda colman Cemman eseviTarisa<br />
saqmed? aw mivediT da arquT, viTarmed: Sen Cemi xati<br />
daamÃu, da sagebelsa Cemsa nacari gardaasx, da Seni adgili<br />
dagitevebies da sxuad warsrul xar.<br />
iwro SeWirvebuli, mwuxare, wuxilis ganmcdeli<br />
(iwroeba gasaWiri, SeWirveba).<br />
SegÂmTxÂvna Segvxvda, Segvegeba.<br />
raÁsa Ãel-iwifa Gem zeda colman Gemman<br />
eseviTarisa saqmed? ra ufleba hqonda<br />
Cems cols, ase momqceoda?<br />
xati aq: kera, ojaxis Rirseba.<br />
daamÃu daamxe, daaqcie.<br />
sagebelsa Gemsa nacari gardaasx Cemi<br />
sa receli Seuracxyavi, meuRleoba uaryavi.
xolo wmidaman SuSanik Tqua:<br />
_ ara Tu me aRmemarTa xati igi da memca davamÃu. xolo<br />
mamaman Senman aRhmarTna samartÂleni da eklesiani aRaSenna<br />
da Sen mamisa Senisa saqmeni ganhryunen da sxuad gardaaqcien<br />
keTilni misni; mamaman Senman wmidani Semoixuna saxid TÂsa,<br />
xolo Sen devni Semoixuen, man RmerTi caTaÁ da queyanisaÁ<br />
aRiara da hrwmena, xolo Sen RmerTi WeSmariti uvar-hyav da<br />
cecxlsa Tayuanis-ec. da viTarca Sen Semoqmedi Seni uvar-hyav,<br />
egreca me Sen Seuracx-gyav. da Tu mravali tanjvaÁ moawio<br />
Cem zeda, me ara veziaro saqmeTa SenTa.<br />
xolo Cuen ese yoveli miuTxarT pitiaxSsa. xolo man<br />
ganiwyo guli da ibrdRuenda misTÂs.<br />
V. merme miavlina jojik, ZmaÁ TÂsi, da coli jojikisi, Zmis<br />
coli TÂsi, da episkoposi saxlisa TÂsisaÁ da hrqua maT:<br />
_ esreT arquT: aRdeg da moved adgilsa TÂssa da nu<br />
egeviTari gonebaÁ gipyries. ukueTu ara, TreviT mogiTrio!<br />
da viTar miiwines da Sevides winaSe dedoflisa da<br />
mravalsa dasajerebelsa sityuasa etyodes mas, maSin wmidaman<br />
SuSanik hrqua maT:<br />
_ kacno brZenno, Tquen keTilad ityÂT, garna nu<br />
dagijerebies, Tumca me misa colad-Ra viyav? megona me,<br />
viTarmed igi Cemda movaqcio da RmerTi WeSmariti aRiaros,<br />
da aw me maiZulebT amas yofad? nu iyofin ese Cemda! da Sen,<br />
jojik, arRara Cemi mazli xar, da arcaRa me Seni Zmis coli,<br />
samartÂle martvilTa saxelze agebuli<br />
sam locvelo.<br />
martvili mowame. berZnuli war momav<br />
lobis sityvaa da Tavdapirvelad<br />
aRniSnavda mow mes, dammowmebels. Semdeg<br />
mieniWa wamebulis mniSvnelobac.<br />
martvili qristes hbaZavda, mas emo wmeboda,<br />
masaviT daiTmenda tanjvas. sarwmunoebisaTvis<br />
Tavdadebuli adamiani raki<br />
emowmeboda macxovris tanjvas, amitom<br />
`mowame~ (mowme) amave dros wamebulic,<br />
tan julic iyo.<br />
saqmeni ganhryunen (saqme ganhryuen)<br />
namoq medari waaxdine.<br />
sxuad gardaaqcien keTilni misni Secvale<br />
misi keTili saqmeebi.<br />
wmidani Semoixuna saxid TÂsa wmindanebi<br />
Semoikriba, Semoiyvana saxlSi.<br />
devni Semoixuen eSmakebi, uwmidurni Semo<br />
ikribe.<br />
hrwmena irwmuna.<br />
ganiwyo guli guli mouvida, gajavrda.<br />
ibr dRvenda misTvis brdRvinavda, brazobda<br />
masze.<br />
episkoposi saxlisa TÂsisaÁ igulisxme -<br />
ba sasaxlis karis episkoposi afoci.<br />
nu egeviTari goneba gipyries gons modi,<br />
gons moege.<br />
garna oRond.<br />
Tumca.. colad-Ra viyav? kidev coli<br />
viqnebi.<br />
37
44<br />
5. vin Sevida SuSanikis sanaxavad da am personaJis ra Tvisebaze<br />
metyvelebs es faqti? (cod. Sef.).<br />
6. ganmarteT SuSanikis sityvebi: `sisxli ese ganmwmedel ars<br />
codvaTa CemTa~ (gag.).<br />
7. romel epizodSi Cans nawarmoebis avtoris saxeli? (cod.).<br />
8. SeadareT erTmaneTs SuSanikisa da varsqenis damokidebuleba<br />
sadedoflo samkaulebis mimarT. rogor fiqrobT, ra ganapirobebs<br />
maT amgvar damokidebulebas? (anal.Sef.).<br />
es sainteresoa!<br />
daakvirdiT mocemul gamosaxulebas. es aris saflavis stela, romelic<br />
saberZneTSia aRmoCenili da <strong>Zveli</strong> welTaRricxvis V saukuniT<br />
TariRdeba. masze gamosaxulia warCinebuli qalbatoni, saxelad ge geso,<br />
moaxlesTan erTad. rogorc Cans, moqandakem gardacvlili qalbatonis<br />
si cocxlesTan gamoTxovebis scena gamosaxa: qalbatoni naRvliani saxiT<br />
dahyurebs samkaulebiT savse zardaxSidan amoRebul beWeds.<br />
gaixseneT sadedoflo samkaulebis ambavi `SuSanikis wamebidan~. rogor<br />
fiqrobT, SeiZleba Tu ara am or kerZo SemTxvevaze dayrd nobiT,<br />
vimsjeloT, rom samkauli aris wuTisoflis siameTa simbolo. rogor<br />
gesaxebaT, wuTisoflisadmi ra damokidebuleba mJRavndeba samkaulTa<br />
daTmobis am or epizodSi?
t e q s t i s w a k i T x v i s S e m d e g<br />
davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />
1. vin arian iakob xucesis nawarmoebis perosnaJebi? is toriuli pirovnebebi<br />
arian isini, Tu mwerlis fantaziiT SeTx zulni? SuSanikisa<br />
da varsqenis garda, kidev vis vxedavT nawarmo eb Si? (cod.).<br />
2. sad xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba? kidev romeli geografiuli<br />
adgilebia masSi naxsenebi? (cod.).<br />
3. gaixseneT da CamoTvaleT teqstSi naxsenebi wminda wignebi. sa suliero<br />
wodebebi da socialuri fenebi. (cod.).<br />
4. sparseTis romeli mtris winaaRmdeg ibrZvis varsqeni? (cod.).<br />
5. romeli personaJebi warmoTqvamen qvemoT moxmobil frazebs?<br />
mouZebneT TiToeul maTgans konteqsti. (cod.).<br />
a. `he, he, ganisuene!~<br />
b. `mtkiced sdgaa?~<br />
g. `uwess pitiaxSi~;<br />
d. `nuraraÁ gglian~;<br />
e. `mtki...~<br />
6. rogor gesmiT: `meaTerTmete moqmedi venaxisaÁ~? ratom moixseni ebs<br />
Tavis Tavs ase SuSaniki? (gag.).<br />
7. SuSanikisagan gansxvavebiT, varsqeni nawarmoebSi arsad ar asa buTebs<br />
sakuTar pozicias. rogor axsniT am faqts? (gag.).<br />
8. ra braldebas uyenebs SuSaniki varsqens? (gag.).<br />
9. vTqvaT, mxatvari xarT da `SuSanikis wamebis~ dasuraTeba ga dawy viteT.<br />
romel epizodebs SearCevdiT? (anal.).<br />
10. warmoidgineT Tavi SuSanikis epoqaSi. ra kiTxvebs dausvamdiT varsqens,<br />
iakob xucess, jojiks? (anal.).<br />
11. rogor fiqrobT, SuSanikis Tavdadeba mxolod pirovnuli mniSv nelobis<br />
mqonea (mowame TviTsrulyofas mieswrafvis), Tu mis saqciels<br />
sazogadoebrivi mniSvnelobac aqvs? (pasuxi daasabuTeT) (Sef.).<br />
mxatvruli analizis elementebi<br />
avtori _ mTxrobeli _ personaJi<br />
12. vin aris nawarmoebSi gadmocemuli ambis mTxrobeli?<br />
13. daaxasiaTeT iakob xucesi, rogorc personaJi.<br />
57
kiTxvis strategia<br />
gaviTvaliswinoT epoqis msoflmxedveloba<br />
14. daasaxeleT nawarmoebidan romelime adgili, mxatvruli saxe an<br />
gamonaTqvami, romelic epoqis msoflmxedvelobis gaTvaliswine bis<br />
gareSe TqvenTvis gaugebari darCeboda.<br />
58<br />
damatebiTi amocanebi<br />
davfiqrdeT literaturis bunebaze<br />
waikiTxeT ana kalandaZis usaTauro leqsi:<br />
roca sxivi gansasvenad<br />
yvavilebiT TeTr gvirgvinebs<br />
eaxleba da yvavili<br />
saalersod rtoebs gaSlis,<br />
ymai erTi miadgeba ucxo senaks,<br />
`_ rai ginebs?~<br />
`_ xuces, giwess pitiaxSi~.<br />
`SuSanikis wamebis~ romeli epizodiT aris es leqsi STagonebuli? rogor<br />
fiqrobT, ratom warmoadgina poetma es epizodi, rogorc mravalgzis ganmeorebadi<br />
moqmedeba _ `roca sxivi... eaxleba... miadgeba~, rogorc maradiuli<br />
awmyo da ara, rogorc ukve dasrulebuli, warsuli ambavi?<br />
zepiri metyveleba<br />
imsjeleT, SeiZleba Tu ara vuwodoT SuSaniks `zneobrivi gmiri~?<br />
arian Tu ara zneobrivi gmirebi dRes? vis SeiZleba vuwodoT Cvens droSi<br />
zneobrivi gmiri?<br />
moamzadeT zepiri gamosvla Temaze: `vis SeiZleba ewodos gmiri Cvens<br />
droSi~.<br />
ar dagaviwydeT !<br />
Tqveni msjeloba unda Seicavdes Teziss, anu debulebas, romlis<br />
dasabuTebasac apirebT, Tqveni debulebis dasasabuTebel argumentebs, da<br />
daskvnas, romelic dakavSirebuli iqneba TezisTan.
gaixseneT da gadmoeciT yvela is epizodi, sadac Cans `kaci erTi sparsi~,<br />
SeafaseT TiToeul SemTxvevaSi misi saqcieli da gamoitaneT daskvna:<br />
a. vin SeiZleboda yofiliyo es kaci da ra rols asrulebs igi qarTlis<br />
pitiaxSis karze?<br />
b. risi Tqma surs avtors am personaJze yuradRebis gamaxvilebiT?<br />
SeafaseT jojikis saqcieli da imsjeleT: Tu SeniSneT cvlileba mis<br />
pirovnebaSi?<br />
imsjeleT Temaze: iakob xucesi, rogorc nawarmoebis avtori da personaJi.<br />
moiSvelieT Semdegi gegma:<br />
• vin aris iakob xucesi da sad, romel epizodSi Cndeba igi pirvelad<br />
rogorc nawarmoebis personaJi?<br />
• romeli epozodidan xdeba CvenTvis cnobili nawarmoebis avtoris<br />
saxeli?<br />
• ra mizani amoZravebs mas SuSanikTan pirveli dialogis mixedviT?<br />
• iakobi purobis Semdeg nagvem dedofalTan (komentari);<br />
• rogor axasiaTebs iakobs misi emocia cixeSi nawamebi dedoflis naxvis<br />
Semdeg?<br />
• kidev rodis Cndeba iakobi dedoflis gverdiT?<br />
• romeli epizodebidan Cans SuSanikis damokidebuleba iako bi sadmi?<br />
• rogoria iakobis, rogorc avtoris, damokidebuleba sxva per sonaJebisadmi?<br />
• ra aris iakobis, rogorc hagiografis, mizani SuSanikis Rvawlis aRwerisas?<br />
kidev erTxel gadaxedeT am Tavis sawyis gverdze moxmobil citatas.<br />
rogor fiqrobT, ra kavSirSia is Tqvens mier Seswavlil nawarmoebTan?<br />
59
es sainteresoa!<br />
1983 wlis 15 noembers Tbilisis zaqaria faliaSvilis saxelobis<br />
operisa da baletis TaetrSi uCveulo premiera Sedga. mayurebelma ixila<br />
hagiografiuli nawarmoebis mixedviT dadgmuli pirveli <strong>qarTuli</strong><br />
sa opero speqtakli `iyo mervesa welsa...~<br />
musikis avtori _ biZina kvernaZe, libreto da dadgma robert sturu<br />
asi, diriJori jansuR kaxiZe, _ ewera afiSaze.<br />
saopero speqtaklma sazogadoebis araerTgvarovani reaqcia gamoiwvia.<br />
biZina kvernaZis musikam yvela aRafrTovana, samagierod kritikis qarcecxli<br />
daatyda Tavs libretos (scenaris) avtorsa da speqtaklis damdgmel<br />
reJisors.<br />
waikiTxeT qvemoT moyvanili recenzia da gaarkvieT, ram gamoiwvia mayureblis<br />
kritikuli damokidebuleba libretos avtorisa da damdgmeli<br />
reJisoris mimarT?<br />
60<br />
nana qavTaraZe<br />
pasionebi, anu ori `SuSanikis wameba~<br />
(nawyvetebi)<br />
biZina kvernaZis opera `iyo mervesa welsa~ Tematikis, saxeebis, musikaluri<br />
enis da dramaturgiis originalobis TvalsazrisiT qar<br />
Tuli saopero xelovnebis axali sityvaa. es aris hagiografiuli nawarmoebis<br />
mixedviT dawerili pirveli <strong>qarTuli</strong> opera, romlis bgeraTa<br />
samyaroSi am saxis literaturis suli da koloriti trialebs. operis<br />
I moqmedebis safuZvlad aRebulma iakob curtavelis moTxrobis<br />
teqstma Tavidan bolomde gansazRvra musikis emociuri toni, saCino<br />
gaxada literaturuli wyaros zogierTi intonacia: ada mianuri siTbo<br />
da tkivilebi, siwminde, sulis simartove, Zala da amaRleba, qarTlis<br />
bedTan pirovnebis mimarTebis dramatuli simZafre.<br />
hagiografiulma safuZvelma garkveuli zemoqmedeba moaxdina agre<br />
Tve musikaluri dramaturgiis axali modelis Camoyalibebaze. hagiografiuli<br />
literaturis msgavsad, kvernaZis operasac SeiZleba vuwodoT<br />
`erTi gmiris nawarmoebi~. operis centrSi dgas SuSanikis saxe,<br />
romlis irgvliv ganfenilia musikaluri dramaturgiis mTe li sivrce,<br />
misi Semadgeneli yvela elementi. operis danarCeni per sonaJebi TiTqos<br />
mxolod imdenad arseboben, ramdenadac saWironi ari an SuSanikis sulieri<br />
samyaros mravalmxrivobis, misi tragediis gadmosacemad...<br />
SuSanikis saxis yvelaze Zlieri musikaluri gamoxatulebaa lait<br />
Temaze agebuli misi `locva~. es aris SuSanikis amaRlebuli ganwyobis<br />
musikaluri portreti, romelic mowamebrivi suliTaa gamsWvaluli.<br />
biZina kvernaZem igi TiTqos qarTul freskebze asaxuli vedrebis
motivis Zlieri gancdiT dawera. am qarTul miniaturul `avemarias~<br />
Saravandedad efineba kaTarsisuli siwminde, maRali sulis martoobis<br />
tkivili, aRsarebis intimis siTbo...<br />
rogoria am operis libreto da reJisoruli gadawyveta? pirvel<br />
yovlisa, unda iTqvas, rom libretos avtori da reJisori erTi da<br />
igive pirovnebaa. robert sturuas miznad ar dausaxavs curtavelis<br />
moTxrobis inscenireba, man gamoiyena mxolod misi motivebi, misca<br />
mas Tanamedrove JReradoba da, cxadia, rogorc yvela libretisti,<br />
isic uflebamosili iyo, Seeqmna Tavisi ideurmxatvruli koncefcia.<br />
am koncefcias ki gamoxatavs iakob curtavelis teqstze dawerili I<br />
moqmedebisa da robert sturuas teqstze agebuli II moqmedebis libretoebis<br />
Sepirispireba. meore mxriv, msmenelis mwvave reaqcias swored<br />
libretos is <strong>nawili</strong> iwvevs, romelSic robert sturuam mkveTrad<br />
`gadauxvia~ curtavelis moTxrobisagan.<br />
sami novelisagan Semdgar II moqmedebaSi iakob xucesi, rogorc pilate,<br />
`samsjavros~ scenas gaiTamaSebs, romlis monawilenic arian<br />
sulebi. isini SuSanikis martvilobis TavianT versias gviamboben, Tayvans<br />
scemen da adideben mis saxels. SuSaniki ki uaryofs yvelafers:<br />
`SeCerdiT, xalxno, momigones, ar daijeroT!~ Turme SuSanikis tragedia<br />
ojaxis ngreva da varsqenis dakargva yofila, varsqenis gamazdeaneba ki<br />
samSobloze zrunvis aucileblobas gaupirobebia: `ugunuria xalxi, ar<br />
esmis simZime mefeTa xvedris~, _ ambobs varsqeni.<br />
amgvarad, libretos mixedviT, I moqmedebaSi Cvens winaSea Zlieri sulis,<br />
mtkice rwmenis SuSanikis _ mowamis saxe, II moqmedebaSi ki sturuaseuli<br />
SuSaniki amsxvrevs im fenomens, romelic Tavis warmodgenaSi curtavelis<br />
moTxrobis mravali Taobis qarTvelma mkiTx velma Seqmna...<br />
scenebi saopero speqtaklidan<br />
`iyo mervesa welsa~.<br />
SuSaniki - m. maRlaferiZe,<br />
xucesi - z. anjafariZe<br />
reJisori da scenaris avtori, romelic scenars mxatvruli nawarmoebis<br />
mixedviT qmnis, upirveles yovlisa, am nawarmoebis mkiTx velia.<br />
rogor fiqrobT, aqvs Tu ara mkiTxvels ufleba, Taviseburad, sxvebisagan<br />
gansxvavebulad waikiTxos (gaigos, aRiqvas) mxatvruli nawarmoebi?<br />
61
saganTaSorisi kavSirebi<br />
saxelmZRvaneloSi mocemuli `SuSanikis wamebis~ teqsti ilust ri <br />
rebulia Tanamedrove mxatvris, mamia malazonias, mier. mxatvari aSkarad<br />
Suasaukuneebis religiuri Sinaarsis saxviTi xelovnebiT aris<br />
STagonebuli.<br />
daakvirdiT Suasaukuneebis xatwerisa da freskuli mxatvrobis ni <br />
muSebs. maTze qristeSobisa da iesos ierusalimSi Sesvlis scenebia gamosaxuli.<br />
SeadareT isini `SuSanikis wamebis~ teqstis 31 da 54e gverdebze<br />
ganTavsebul ilust raciebs:<br />
ra saerTo detalebs xedavT am namuSevrebSi? ra aiRo mxatvarma<br />
Suasaukuneebis religiuri mxatvrobis kanonikuri (savaldebulo) scenebidan<br />
da, Tqveni azriT, ra simboluri datvirTva mianiWa man am detalebs?<br />
62<br />
RvTismSoblis xatis detalebi. zarzma. XI s.
atenis sioni. XI s.<br />
mxeri. XIV s.<br />
63
64<br />
weriTi samuSao<br />
dawereT moTxrobis dasawyisi, sadac aSkarad gamoikveTeba ori<br />
dapirispirebuli personaJi. gamoiye neT maTi warmoCenis sxvadasxva<br />
xerxi: aRwereT am personaJebis ga moCena nawarmoebSi (anu maTi<br />
moqmedeba), qceva da metyveleba. Se giZliaT pirdapiri daxasiaTebis<br />
xerxsac mimarToT. Txroba SewyviteT maSin, roca CaTvliT, rom<br />
mkiTxvels ukve advilad SeuZlia amoicnos am or personaJSi gmiri<br />
da antigmiri, agreTve maT Soris mosalodneli konfliqtis xasiaTi.<br />
waikiTxeT Tqveni naweri klasSi (an waukiTxeT mewyviles) da<br />
gadaeciT moTxroba partniors dasamTavreblad.<br />
dasrulebuli moTxrobis wakiTxvis an mosmenis Semdeg, imsjeleT,<br />
ramdenad sworad amoicno mewyvilem Tqveni Canafiqri da<br />
moulodneli iyo Tu ara moTxrobaSi konfliqtis Semdgomi gan vi-<br />
Tareba da dasasruli.<br />
davaleba SeiZleba SeasruloT wyvilebSi an jgufebSi.<br />
dawereT ese: `gmiri Sua saukuneebis hagiografiul nawarmoebebSi da<br />
Gvens TanamedroveobaSi~ an: `gmiri da antigmiri dRes~, romelSic<br />
gadmoscemT Tqvens azrs imis Sesaxeb, Tu vin migaCniaT gmirad an<br />
antigmirad Tanamedrove samyaroSi (SegiZliaT imsjeloT, rogorc<br />
Tanamedrove literaturul an kinogmirebze, ise realuri cxovrebidan<br />
aRebul magaliTebze).<br />
o r T o g r a f i a<br />
teqstis ena<br />
damatebiTi asoniSnebi <strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong>saTvis<br />
Tqven ukve icnobT or gansxvavebul asoniSans, romlebic <strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong><br />
teqstebis werilobiT gadmosacemad gamoiyeneba, esenia: Á da Ã.<br />
kidev or gansxvavebul asoniSans unda mivaqcioT yuradReba <strong>Zveli</strong><br />
teqstebis kiTxvisas:<br />
1. uTuod SeamCnevdiT, rom zog iseT sityvaSi, romelSic dRes v iwereba<br />
da gamoiTqmis, Zvelad u asoniSani iwereboda: Tuali, Zuali, sxua, Zue li,<br />
quabi, dasua, hrqua da sxv.<br />
magram am SemTxvevebSi es asoniSani u xmovnad ar unda wavikiTxoT. es<br />
aris v –s msgavsi wyvilbagismieri Tanxmovani (orive bagis monawileobiT
Zvel qarTulSi ki ase ar iyo. daakvirdiT: SuSanikis senakSi mosuli yrma<br />
ikiTxavs:<br />
_ iakob manda arsa?<br />
TxrobiT kiloSi iqneboda: `iakob manda ars~. e.i. kiTxvas Zvel qarTulSi<br />
_a daboloeba (ars-a) gadmoscems.<br />
romelia kiTxvis gamomxatveli niSani winadadebaSi: `_ mtkiced sdgaa?~<br />
moZebneT msgavsi magaliTebi.<br />
`ra T a~ da `ra T amca~<br />
<strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong> teqstebis kiTxvisas uTuod SeamCnevdiT, rom sxvadaxva<br />
adgilas orive kavSiri gamoiyeneba: raÁTa da raÁTamca.<br />
magram maTi gamoyenebisas aucilebelia davakvirdeT am wevr-kavSirebTan<br />
Sewyobil zmnebsac da aRmovaCenT, rom pirvels kavSirebiTi kilos mwkrivebi<br />
Seewyoba, xolo meores _ TxrobiTi kilos mwkrivebi:<br />
raÁTa ganawesos.<br />
raÁTamca ganawesa.<br />
orive niSnavs: `rom ganawesos.~ –mca nawilaki (raÁTa-mca) TviTon aris<br />
matarebeli kavSirebiTis Sinaarsisa.<br />
d a v a l e b a : axla SegiZliaT damoukideblad daZebnoT raÁTa, raÁTamca<br />
kavSirebis winadadebebi da daakvirdeT, romeli mwkrivis formebi Seexameba<br />
maT.<br />
e n i s i s t o r i a<br />
iakob xucesis xelnawers rom Gvenamde moeRwia<br />
`SuSanikis wameba~ V saukunis literaturuli Zeglia, magram misi xelnawerebi<br />
mxolod gviandeli periodisaa moRweuli.<br />
sainteresoa, rogori iqneboda es teqsti, TviT iakob xucesis xeliT<br />
dawerili rom gvexila?<br />
rogorc mecnierebma daadgines, Semdegdroindeli xelnawerebisagan mTavari<br />
ganmasxvavebeli iqneboda is, rom pirvandeli teqsti xanmeti iqneboda,<br />
iseTive, rogoric aris palestinis udabnos monastris, bolnisis sionis da<br />
sxva uadresi warwerebi.<br />
xanmeti niSnavs imas, rom yvelgan, sadac ki unda iyos meore subieqturi<br />
an mesame obieqturi piris niSani, maSin iqneboda x _ TavsarTi:<br />
II subieqturi: Sen x-wer, x-akeTeb, x-cem...<br />
III obieqturi: igi mas x-wers, man mas x-rqua...<br />
67
agreTve vnebiTebi: x-iyo, x-iqmna...<br />
aseve zedsarTavis aRmatebiTi xarisxis formebi: x-udideÁs-i (udidesi), xumaRleÁs-i<br />
(umaRlesi), x-ufroÁs-i (ufrosi)...<br />
amis gaTvaliswinebiT, SegviZlia `SuSanikis wamebis~ pirvandeli teqsti<br />
aRvadginoT:<br />
da xijmna mefisagan sparsTaÁsa pitiaxSman. da viTarca moxiwia igi<br />
sazRvarTa qarTlisaTa queyanasa mas hereTisasa, zraxva-yo, raÁTa xauwyos da<br />
wina moxegebnen mas aznaurni, da misni Zeni, da msaxurni misni, raÁTa maT gamo<br />
viTarca erTguli soflad Sevides. da warmoxmarTa sadiaspanoÁTa cxeniTa<br />
monaÁ Tvisi, viTarmca movida dabasa, romelsa saxeli xrqvian curtav.<br />
d a v a l e b a :<br />
1. romelia am teqstSi xanmeti formebi da ras gamoxatavs maTSi x _<br />
TavsarTi?<br />
2. aRadgineT xanmeti formebi `SuSanikis wamebis~ Semdeg fragmentSi:<br />
`da raJams Semwuxrda, mouwodes colsa jojikisasa da inebes erTad<br />
purisa WamaÁ, raÁTamca moiyvanes wmidaÁ SuSanikca. da viTarca moiwia Jami<br />
purisaÁ, Sevides jojik da coli misi winaSe wmidisa SuSanikisa, raÁTamca<br />
masca aWames puri, rameTu yovelni igi dReni uzmasa gardaevlnes. da viTarca<br />
metad aiZules, da ZliT wariyvanes taZrad, xolo gemoÁ araraÁsaÁ ixila.<br />
xolo colman jojikisaman miarTua RÂnoÁ WiqiT da aiZulebda mas, raÁTamca<br />
igi xolo Sesua. hrqua mas wmidaman SuSanik risxviT:<br />
_ odes yofil ars aqamomde, Tumca mamaTa da dedaTa erTad eWama puri?!<br />
da ganyara Ãeli da WiqaÁ igi pirsa Sealewa da RÂnoÁ igi daiTxia~.<br />
es sainteresoa!<br />
sityva xucesi, romelic SiSanikis epoqaSi mRvdels aRniSnavs, warmoSobiT<br />
xanmeti forma yofila, kerZod, aRmatebiTi xarisxis forma (x-uceÁs) da igi<br />
imaves aRniSnavda, rasac Semdegdroindeli xarisxis forma uxucesi.<br />
68
m o v e m z a d o T t e q s t i s<br />
w a s a k i T x a d<br />
wamebaÁ wmidisa da netarisa haboÁsi<br />
ioane sabanisZe<br />
avtori<br />
`abos wameba~ arabTa batonobis dros, qarTvelTa didi gansacdelis<br />
Jams dawerili hagiografiuli nawarmoebia. man Cvenamde IX saukunis xelnaweriT<br />
moaRwia.<br />
nawarmoebs wamZRvarebuli aqvs avtorisa da samoel qarTlis ka<br />
Talikosis mimowera. swored es mimowera gvawvdis cnobebs hagiografis<br />
Sesaxeb.<br />
qarTlis kaTalikosi samoeli sTxovs ioane sabanisZes, aRweros maTi<br />
Tanamedrovis, abos, martviloba. igi ioanes miiCnevs RvTismosav, Rrmad<br />
ganswavlul pirovnebad da miandobs abos Rvawlis asaxvas, raTa es<br />
naSromi daidos eklesiaSi wamebulis mosaxseneblad da STamomavlobis<br />
gasamxneveblad.<br />
ioane sabanisZes mZime tvirTad miuCnevia kaTalikosis Txovna, magram<br />
uari ver Seubedavs da didi mokrZalebiT Sesdgomia am sapatio davalebis<br />
Sesrulebas.<br />
ioane sabanisZe, sxva hagiografebis msgavsad, marTlad aRwers wmin <br />
danis Rvawls. amas xels uTuod isic uwyobda, rom igi abos ara mxolod<br />
icnobda, masTan sulieri siaxlove, qristesmieri siyvaruli akav<br />
Sirebda.<br />
avtoris Sesaxeb, am mimoweris garda, araviTari sxva cnoba ar mogvepoveba.<br />
magram erTi ram cxadia: mas brwyinvale ganaTleba miuRia, ioane<br />
sabanisZes Rrmad aqvs SeTvisebuli Tavisi epoqis mTeli kulturuli monapovari.<br />
abo awames 786 wlis 6 ianvars, xolo samoeli qarTlis kaTalikosi<br />
iyo 790 wlamde, maSasadame, `abos wameba~ dawerili unda iyos 786790<br />
wlebSi.<br />
kompozicia<br />
Txzuleba oTxi Tavisagan Sedgeba. pirveli _ qadagebaa, romelSic<br />
av tori saqarTveloSi Seqmnil viTarebaze, wmindanobis arsze, wmindanis<br />
Rvawlis sazogadoebriv mniSvnelobaze da sxva sarwmuneobriv sakiTxebze<br />
msjelobs. meore da mesame TavebSi hagiografiuli Txrobaa, romelic<br />
sakuTriv abos ambavs aRgviwers; meoTxe Tavi ki wmindanis qebas, mis Sesx<br />
69
maSemkobas warmoadgens. es Tavi <strong>qarTuli</strong> himnografiis anu <strong>sasuliero</strong><br />
poeziis pirvel nimuSadaa miCneuli.<br />
nawarmoebis Tavebad ase dayofa da dasaTaureba iSviaTad gvxvdeba<br />
hagiografiul <strong>mwerloba</strong>Si.<br />
70<br />
VIII saukunis qarTli<br />
VII saukunis dasawyisSi aRmocenebulma axalma religiam, islamma,<br />
uC veulo siswrafiT iwyo gavrceleba. arabebma cecxliTa da maxviliT<br />
daimorCiles mravali qveyana da VIII saukuneSi qarTlic daipyres.<br />
am periodisTvis qarTls arabi moxele, amira ganagebs. igi amave<br />
dros msajulicaa. qarTveli erismTavari amiras emorCileba. dasavleT<br />
saqarTveloSi myofi nerse erisTavi qarTlSi dabrunebis uflebas Tbilisis<br />
amirasgan iRebs. am dros arabebs igi erismTavris Tanamdebobidan<br />
ukve gadaYyenebuli hyavT.<br />
saqarTvelos istoriidan cnobilia, rom arabTa sastik laSqrobas,<br />
qarTlis msgavsad, verc afxazeTi (dasavleT saqarTvelo) gadaurCa,<br />
magram dampyroblebi iq ver gamagrdnen. axalmonaTlulma abom afxazeTSi<br />
mxolod qristiani mosaxleoba ixila, riTac didad gaixara.<br />
nerse erisTavs qarTlSi Tanamoazreebic hyolia. es, pirvel yov li sa,<br />
samoel kaTalikossa da ioane sabanisZeze iTqmis. qarTvelebs daunaxavT<br />
erovnuli gadagvarebis safrTxe da mas mxned win aRsdgomian.<br />
mZime uRlis miuxedavad, VIII saukunis qarTLlSi kulturuli cxovreba<br />
ar Camqrala. cnobilia, rom mravalWirgamovlili nerse erisTavis ojaxSi<br />
aRizarda VIIIIX saukunebis udidesi qarTveli moRvawe grigol xanZTeli.<br />
aq, erisTavis karze, miiRo man brwyinvale ganaTleba da Semdgom es codna<br />
qveynis sulier aRorZinebas moaxmara.<br />
geografiuli garemo<br />
Tu `SuSanikis wamebaSi~ moqmedeba mxolod qvemo qarTlSi mimdinareobs,<br />
`abos wamebaSi~ personaJebis samoqmedo garemo gacilebiT vrcelia:<br />
baRdadi, Tbilisi, CrdiloeTisaken mimaval gzaze _ dariali, Semdeg<br />
xazareTi, afxazeTi (dasavleTi saqarTvelo), isev Tbilisi. am gzis<br />
did nawils mTavari gmiri, abo, qarTlis erismTavar nersesTan erTad<br />
gaivlis.
davakavSiroT<br />
ukve SeZenili codnisa da gamocdilebis axalTan dakavSireba<br />
Tu gangicdiaT odesme Zlieri SiSi? SegiZliaT aRweroT, ra aris SiSi<br />
anu ras grZnobs SeSinebuli adamiani? rogor fiqrobT, SeiZleba Tu ara<br />
SiSis daZleva?<br />
gavaanalizoT<br />
mxatvruli analizis elementebi<br />
simbolo. VII klasis saxelmZRvaneloSi simbolo ase iyo ganmartebuli:<br />
`sagans, movlenas, adamians an adgils, romelic sakuTari Tavis gar da,<br />
kidev gamoxatavs, simbolos uwodeben~. SeiZleba asec iTqvas: `simbolo<br />
aris raRac konkretuli (sagani, movlena, moqmedeba), romelic raRac<br />
abstraqtuls (magaliTad, ideas) gamoxatavs~. maSasadame, simbolo aris<br />
konkretuli, xiluli da xelSesaxebi, is ki, rasac simbolo gamoxatavs<br />
abstraqtuli, uxilavi da mouxelTebelia.<br />
simbolo uzarmazar rols TamaSobs Sua saukuneebis qristianul es<br />
TetikaSi. TviT qristianuli RvTismsaxureba da eklesiis Senobac ki<br />
sim bolurad gaiazreba. simboluria is, rom taZarSi yvelaze wminda<br />
ad gili, sakurTxeveli, aRmosavleTis mxares mdebareobs (qriste xom<br />
aRmo savleTSi daibada), simboluria freskebis ganlageba, freskebze gamosaxuli<br />
figurebi da maTi TiToeuli Jestic ki; Tavad taZari miwisa<br />
da zecis SemaerTebeli simboloa da sxv.<br />
`SuSanikis wamebis~ magaliTze Tqven naxeT, Tu rogor ixsneba am<br />
na warmoebis mTavari Tema bibliuri saxesimbolos (`sZali qristesi~)<br />
meS veobiT. daakvirdiT, romel saxesimbolos eniWeba gansakuTrebuli<br />
mniSvneloba ioane sabanisZis nawarmoebSi abos mowamebrivi gzis ga azrebisaTvis.<br />
gamoviyenoT<br />
kiTxvis strategia<br />
teqstis dakavSireba istoriul konteqstTan. sxva epoqaSi Seqmnili<br />
mxatvruli nawarmoebis kiTxvisas am epoqis msoflmxedvelobasTan erTad,<br />
is istoriuli viTarebac unda gaiTvaliswinoT, romelic fonad gasdevs<br />
nawarmoebSi gadmocemul ambavs. amis gareSe misi siRrmiseuli gageba,<br />
iseve rogorc gmiris saqcielis mniSvnelobis gaazreba da Sefaseba<br />
srulyofili ver iqneba.<br />
yuradRebiT gaecaniT Sesaval statias: `VIII saukunis qarTli~, nawarmoebis<br />
im adgilebs, sadac avtori qarTlSi arsebul viTarebas aRwers<br />
da SeecadeT SeafasoT abos Rvawli istoriuli konteqstis gaTvaliswinebiT.<br />
71
72<br />
wamebaÁ wmidisa da netarisa<br />
haboÁsi<br />
mo senebaÁ wmidisa haboÁsi<br />
w glocav Tquen, qristÀs mimarT survieliTa guliTa<br />
momipyreniT saCinoni ege sasmenelni Tquenni da ufroÁs-<br />
Ra sacnobelni ege yurni gulisa da gonebisa Tquenisani<br />
ganhmarteniT smenad da maspinZel eqmneniT sityuaTa amaT<br />
CemTa.<br />
da ara Tu xolo Cemda martoÁsa saZiebel ars smenad<br />
sawadeli ese martÂlobaÁ wmidisa amis mowamisaÁ, ara med<br />
moÃsenebaÁ xseneba, mogoneba (ek lesiaSi<br />
wmindanis xsenebis dRes RvTismsaxurebisas<br />
galobdnen mis saxelze Seq<br />
mnil saga loblebs da kiTxulobdnen<br />
misi Rvawlis amsaxvel Txzulebas).<br />
ufroÁs-Ra ufro metad.<br />
sacnobeli Secnobis unaris mqone.<br />
ganhmarteniT gaxseniT.<br />
ara Tu xolo Gemda martoÁsa saZiebel<br />
ars smenad martÂilobaÁ mxolod<br />
me ki ar unda vcdilobde martvilobis<br />
mosmenas.
t e q s t i s w a k i T x v i s S e m d e g<br />
davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />
1. ra viciT nawarmoebis avtoris Sesaxeb? romeli wyaro gvawvdis am<br />
cnobebs? (cod.).<br />
2. ramden nawilad aris dayofili ioane sabanisZis hagiografiuli<br />
Txzuleba da ra aris gadmocemuli TiToeul nawilSi? (cod.).<br />
3. vin iyo abo da risTvis ewama igi? (cod.).<br />
4. Tbilisis romel ubanSi dasajes sikvdiliT abo? (cod.).<br />
5. mxatvari rom iyoT, `abos wamebis~ romeli epizodebis daxatvas<br />
isurvebdiT? (anal.).<br />
6. ra aqvT saerTo `abos wamebas~ da `SuSanikis wamebas~? (anal.). ra<br />
ganasxvavebs am or teqsts erTmaneTisagan? (Sef.).<br />
7. daZebneT teqstobrivi paralelebi am or hagiografiul nawarmoebSi<br />
(anal.).<br />
8. SeadareT erTmaneTs abo da SuSaniki (anal.). SeiZleba Tu ara, am ori<br />
mowamis magaliTze vimsjeloT im saerTo kanonebis Sesaxeb, romelic<br />
hagiografiuli personaJis warmoCenas udevs safuZvlad? (Sef.).<br />
9. rogor fiqrobT, ra aris am nawarmoebis mTavari saTqmeli? (Sef.).<br />
10. Tqveni azriT, dResac gvmarTebs Tu ara `Cueulebisaebr mamulisa<br />
slvaÁ~? (Sef.).<br />
mxatvruli analizis elementebi<br />
simbolo<br />
11. TqvenTvis nacnobi romeli saxarebiseuli saxe-simbolo SegxvdaT<br />
ioane sabanisZis TxzulebaSi da ra datvirTva eniWeba mas am teqstSi?<br />
12. romel saxarebiseul saxe-simbolos eniWeba gansakuTrebuli mniSvneloba<br />
nawarmoebSi abos mxatvruli saxis gaazrebisaTvis?<br />
kiTxvis strategia<br />
teqstis dakavSireba istoriul konteqstTan<br />
13. SeafaseT abos Rvawli da misi mniSvneloba maSindeli qarTlisaTvis<br />
istoriuli konteqstis gaTvaliswinebiT.<br />
91
102<br />
zepiri metyveleba<br />
mkiTxvelis Teatri<br />
damatebiTi amocanebi<br />
Tqven mecxre klasis saxelmZRvanelodan iciT, ra aris mkiTxvelis<br />
Teatri da rogor unda warmoadginoT is. daiyaviT jgufebad da moamzadeT<br />
`abos wamebis~ teqsti mkiTxvelis TeatrSi warmosadgenad. jgufebis xelmZRvanelebma<br />
unda gaiTvaliswinon nawarmoebis Tavebis gansxvavebuli intonacia<br />
da Sesabamisad gaanawilon teqsti `Teatris msaxiobebs~ Soris.<br />
jgufuri gamokvleva da prezentacia<br />
abo _ Tbilisis mfarveli wmindani<br />
moiZieT masalebi abos, rogorc Tbilisis mfarveli wmindanis, Sesaxeb<br />
(rodis aris dawesebuli abos xsenebis dRe, abosadmi miZRvnili sagaloblebi,<br />
abos wamebis Temaze Seqmnili mxatvruli nawarmoebebi, mis saxelze dawerili<br />
xatebi, mis Sesaxeb arsebuli gamokvlevebi); agreTve, moinaxuleT TbilisSi<br />
abos saxelTan dakavSirebuli adgilebi (abos wamebis adgilze aRmarTuli<br />
jvari, abos niSi mtkvarTan, metexis ZirSi, misi saxelobis eklesia, abos qandakeba)<br />
da warmoadgineT Tqveni mokvleuli masala (zepiri moxseneba TvalsaCino<br />
foto an videomasalasTan erTad) auditoriis winaSe.<br />
weriTi samuSao<br />
dawereT Txzuleba saTauriT: abo _ SiSis daZlevis gza<br />
gaixseneT weriTi samuSaos Sesrulebis etapebi da ecadeT Tanmimdevrulad<br />
daicvaT isini. upirveles yovlisa, daakvirdiT Txzulebis saTaurs da<br />
gansazRvreT, ra kuTxiT unda warmarToT Txroba, rom saTaurs sworad upasuxoT<br />
(anu gansazRvreT weris mizani), Semdeg moiZieT teqstSi Tqveni miznis<br />
Sesabamisi magaliTebi, SeadgineT Txzulebis gegma da SeudeqiT davalebis<br />
Sesrulebas.
l e q s i k a<br />
gardagularZnes<br />
teqstis ena<br />
Zvel qarTulSi gularZna `gadaxras, gamrudebas, RvlarWnas~ niSnavda,<br />
xolo gularZnili gamrudebuls, daRvlarWnils. gularZna, daRvlarWna<br />
erTi sityvis variantebi Cans.<br />
amdenad, gardagularZnnes unda niSnavdes `gadaxares, gadadrikes~<br />
(mZlavrebiT, SiSiT).<br />
s t i l i<br />
ori mwerlis stilis gansxvaveba<br />
orive nawarmoebi _ `SuSanikis wamebac~ da `abo Tbilelis wamebac~ sarwmunoebrivi<br />
TavSewirvis ambavs mogviTxrobs. erTnairad mZafrad viTardeba<br />
mowameobrivi ambavi da Sedegic erTnairia. erTaderTi ram, rac am or<br />
nawarmoebs erTmaneTisagan sagrZnoblad ganasxvavebs, aris am ori mwerlis<br />
stili. erTis damaxasiaTebelia lakonizmi, xolo meorisa _ uxvsityvaoba.<br />
SevadaroT nawarmoebebis TiTo fragmenti erTmaneTs:<br />
1. `umjobeÀs ars Cemda ÃelTa misTagan sikvdili, vidre Cemi da misi<br />
Sek rebaÁ da warwymedaÁ sulisa CemisaÁ, rameTu masmies me pavleÀs<br />
mociqulisagan: `ara damonebul ars ZmaÁ gina daÁ, aramed ganeyenen~.<br />
2. `sadaRa Semiwynara me qristeman da ganmaSora Cemgan bneli igi<br />
pirvelisa mis umecrebisa CemisaÁ da Rirs myo naTelsa mas missa,<br />
arasada uvar-vyo me saxeli misi. daRaTu bevreuli oqroÁsa da vecxlisaÁ<br />
momcen me, ginaTu tanjviTa da guemiTa ganmikiTxon me, ver<br />
ganmaSoron me siyuarulsa uflisa Cemisasa. da aw Sen nu damayeneb,<br />
RmrTis msaxuro!~<br />
d a v a l e b a : axla pasuxi gaeciT kiTxvebs:<br />
a) romel mwerals ekuTvnis pirveli da romels _ meore nawyveti?<br />
b) asaxavs Tu ara es ori nawyveti erTgvar viTarebas da Tu asaxavs, ra<br />
TvalsazrisiT?<br />
103
g) romeli mwerali ufro lakonurad gadmoscems saTqmels?<br />
d) gamoyaviT is sityvebi da frazebi, romlebic erT-erTi maTganis uxvsityvaobas<br />
ganapirobebs.<br />
ivaraudeT, rogor ityoda qvemoT moyvanil fragmentSi gadmocemul<br />
saTqmels iakob curtaveli:<br />
`momipyreniT saCinoni ege sasmenelni Tqvenni da ufroÁsRa sacnobeli<br />
ege yurni gulisa da gonebisa Tqvenisani ganhmarteniT smenad da maspinZel<br />
eqmneniT sityvaTa amaT CemTa!~<br />
104<br />
stilizacia istoriuli Sinaarsis TxzulebebSi<br />
rodesac mwerali istoriul sinamdviles aRwers, igi cdilobs am sinamdvilis<br />
enobrivi Taviseburebebic asaxos. magram radganac im enobrivi viTarebis<br />
mTlianad aRdgena SeuZlebelia, mwerali mimarTavs stilizaciis xerxs.<br />
es imas niSnavs, rom igi calkeuli xerxebis gamoyenebiT qmnis si<strong>Zveli</strong>s<br />
STabeWdilebas, moaqvs Sesabamisi epoqis enobrivi `surneli~.<br />
am TvalsazrisiT or rames unda davakvirdeT:<br />
1. aris Tu ara gansxvaveba mwerliseul Txrobasa da personaJebis metyvelebas<br />
Soris?<br />
2. romel arqaul formebsa da sityvebs iyenebs mwerali istoriuli<br />
epoqis koloritis Sesaqmnelad?<br />
mwerali nodar wuleiskiri abos Rvawlis gadmocemisas zomierad mimar-<br />
Tavs stilizaciis xerxs da es upiratesad personaJTa metyvelebaSi vlindeba.<br />
magaliTad, mwerali `saCqarod~ Camosvlis mniSvnelobiT iyenebs zmnas<br />
`CamoiWra~, xolo `mokvlis~ magier `mokvdinebas~.<br />
d a v a l e b a : daakvirdiT dialogebs da moZebneT is sityvebi da formebi,<br />
romlebic stilizacias emsaxureba.<br />
daimaxsovreT!<br />
stili da stilizacia<br />
enis gamoyenebis Tavisebur maneras, romelsac mimarTavs avtori sakuTari<br />
Canafiqris gadmosacemad stili ewodeba.<br />
stili SeiZleba iyos martivi an rTuli, sada an amaRlebuli, sasaubro<br />
metyvelebasTan miaxloebuli an oficialuri da sxv.<br />
avtoris stili Tavs iCens rogorc sityvaTa arCevanSi, ise winadadebebisa<br />
da frazebis (abzacebis, mTliani teqstis) agebulebaSi. amitom sti-
lis gansazRvrisas unda daakvirdeT teqstSi gamoyenebul<br />
• leqsikur erTeulebs (sityvebs) da konkretul saxeebs;<br />
• winadadebebisa da frazebis agebulebas;<br />
ganmeorebebsa da paralelur struqturebs.<br />
•<br />
stilizacia ki ama Tu im stilis Segnebuli mibaZvaa da ZiriTadad<br />
is toriul Tematikaze Seqmnil nawarmoebebSi gamoiyeneba. aseTi tipis<br />
TxzulebebSi stilizacia aRwerili epoqis koloritis gadmocemas emsaxureba.<br />
amis magaliTia nodar wuleiskiris istoriuli romani.<br />
zogierT SemTxvevaSi stilizacia komikuri efeqtis Seqmnas isa xavs<br />
miznad. es parodiaa. parodia sxva Txzulebis an TxzulebaTa tipis iumoristuli<br />
imitaciaa. komikur efeqts parodiaSi nawarmoebis stilisa da<br />
Sinaarsis SeuTavsebloba qmnis. magaliTad, Tu Tqven arqauli enis elementebs<br />
Tanamedrove ambebis gadmosacemad gamoiyenebT, an yoveldRiur,<br />
wvrilman ambebze amaRlebuli, maRalfardovani stiliT isaubrebT, es<br />
parodia iqneba.<br />
weriTi samuSao<br />
dawereT Txzuleba stilizaciis xerxis gamoyenebiT<br />
•<br />
•<br />
•<br />
gansazRvreT mizani: istoriuli koloritis gadmocema Tu komikuri<br />
efeqtis Seqmna;<br />
gansazRvreT Txzulebis Janri: istoriuli moTxroba, iumoristuli<br />
moTxroba, satira, tragedia, komedia Tu sxva;<br />
moifiqreT Txzulebis Tema da fabula;<br />
ar dagaviwydeT:<br />
• TxzulebaSi unda gamoiyenoT stilizaciis xerxi miznisa da<br />
nawarmoebis Janris gaTvaliswinebiT;<br />
• Tu komikuri efeqtis Seqmnas ar isaxavT miznad, ar unda iyos<br />
Seusabamoba Tqveni Txzulebis Sinaarssa da formas Soris.<br />
umjobesia, Tu davalebas jgufurad SeasrulebT. Semdeg TiToeulma<br />
jgufma klasSi warmoadginos Tavisi Txzuleba, danarCenebma ki Seafason<br />
maTi namuSevari. Sefasebis mTavari kriteriumi unda iyos, Seesabameba<br />
Tu ara Txzuleba dasaxul mizans da ramdenad kargad gaarTves Tavi avtorebma<br />
dasmul amocanas. TiToeulma Semfasebelma Tavisi pozicia unda<br />
daasabuTos.<br />
105