06.05.2013 Views

nawili I Zveli qarTuli sasuliero mwerloba - Ganatleba

nawili I Zveli qarTuli sasuliero mwerloba - Ganatleba

nawili I Zveli qarTuli sasuliero mwerloba - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.

8<br />

<strong>nawili</strong> I<br />

<strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong> <strong>sasuliero</strong><br />

<strong>mwerloba</strong><br />

(V–XI ss.)<br />

rac erTxel cxovlad suls daaCndebis,<br />

saSviliSvilod gardaicemis.<br />

nikoloz baraTaSvili<br />

yoveli eri Tavisi istoriiT suldgmulobs, igia saganZe,<br />

sadac eri poulobs Tavis sulis Rones, Tavis sulis bge­<br />

ras, Tavis zneobiT da gonebiT aRmatebulebas, Tavis<br />

vi naobas, Tavis Tvisebas.<br />

ilia WavWavaZe<br />

mxolod gonebaSezRuduli adamiani aris Seuwy narebeli<br />

<strong>Zveli</strong> kulturuli monapovris mimarT, mas uWirs siaxlis<br />

miRebac da si<strong>Zveli</strong>s dafasebac.<br />

dimitri lixaCovi<br />

<strong>Zveli</strong> avtorebis kiTxvisas Cven raRac Zalze mniSv­<br />

nelovans viZenT, rac Semdgom Tanamedrove epoqisa da<br />

adamianebis ukeT gagebaSi gvexmareba.<br />

jerom bruneri


<strong>qarTuli</strong> xelnaweri wm. ekaterines monastris biblioTekidan.<br />

sinas mTa, egvipte. badri vadaWkorias foto<br />

9


Tavi I<br />

roca Zaladoba<br />

uZluria<br />

`Zalis sisuste isaa, rom Zalis meti<br />

araferi swams.~<br />

citata XX saukunis literaturidan


purobis scena `SuSanikis wamebidan~.<br />

mxatvari-ilustratori mamia malazonia


hagiografiis mxatvruli bunebisaTvis<br />

hagiografiis mizania rwmenisa da idealebisaTvis Tavda debuli<br />

ada mianis saxis Seqmna. hagiografia pirovnebis amaR le bas<br />

gviCvenebs. wesisamebr, mas erTi mTavari gmiri hyavs, nawar moebis<br />

saTauric ama ze metyvelebs.<br />

qristianuli religia TvaliT xilul, grZnobad samyaros<br />

mi iC nevs adamianis droebiT samyoflad, `wuTisoflad~, romlis<br />

miRma ar sebobs `zena sofeli~, anu zeciuri, maradiuli samyaro.<br />

RvTis xatad Seqmnilma adamianma dakarga msgavseba Tavis<br />

pirvelsaxesTan. adamianis misiaa qristes baZviT miwierisa da<br />

zeciuris SekavSireba. `xatsa TÂssa mamsgavse da sakrvelad<br />

grZ no badisa da gonierisa myo fobisad damawese~ (Sens saxes<br />

damamsgavse da xorcielisa da su lieris SemaerTeblad damadgine).<br />

daviT aRmaSenebelma am wi nadadebaSi Caatia epoqis msoflmxedvelobrivi<br />

mrwamsi.<br />

yovelive amis gaTvaliswinebis gareSe SeuZlebelia qristianuli<br />

mwerlobis gageba da TviT mowamis saxis wvdoma.<br />

wmindani xidis gamdebia wuTisofelsa da zena sofels Soris.<br />

igi `zecisa kacia da queyanisa angelozi~. amitom hagiografiul<br />

na warmoebSi aRiwereba namdvilad momxdari ambavi, wmindanis<br />

Ta na me d rove is toriuli garemo, Tumca hagiografisaTvis sinamdvile<br />

mxolod TvaliT xiluli samyaro ar aris. misTvis<br />

rea lobaa zena sofelic. misi mi zania wmindanis svlis Cveneba<br />

su lieri samyarosaken. Cveulebrivi eniT Wirs amis gamoxatva.<br />

mwer lebi Civian, rom sityva ver itevs sa Tqmels. amitom<br />

isini moiSvelieben bibliis saxe­simboloebs. es simboloebi<br />

konkretul mniSvnelobasTan erTad sulier Sinaarss mo icaven.<br />

aseTi simboloebia: `sZali qristesi~, `meTerTmete Jamis mu Saki~,<br />

`talantis gamravleba~ da sxv. TiToeuli maTgani saxarebis igavebidan<br />

iRebs saTaves.<br />

magaliTad, simbolo, romelic `SuSanikis wamebaSi~ mowamis<br />

sa xesac Zerwavs, siuJetur Txrobasac warmarTavs da nawarmoebs<br />

kompoziciuradac kravs _ es aris `sZali qristesi~. igi Segvaxsenebs<br />

saxarebis igavs aTi qalwulis Sesaxeb da migvaniSnebs,<br />

rom mowame RvTiuri siyvaruliT ganimsWvala.<br />

23


24<br />

m o v e m z a d o T t e q s t i s<br />

w a s a k i T x a d<br />

wamebaÁ wmidisa SuSanikisi<br />

iakob xucesi<br />

avtori<br />

`wamebaÁ wmidisa SuSanikisi~ <strong>qarTuli</strong> mwerlobis Cve namde moRweul<br />

uZ veles Zegladaa aRiarebuli.<br />

Sua saukuneebSi dRevandelobisgan gansxvavebulad esmodaT avto ris<br />

roli. erTaderT Semoqmedad miiCneoda RmerTi. avtori ki RvTis nebis<br />

aRmsruleblad iTvleboda. amitom xSirad igi arc gvimxelda Tavis vinaobas.<br />

amiTac aris gamowveuli, rom ar viciT bevri literaturuli<br />

nawarmoebis, xuroTmoZRvruli Zeglis, xatis, freskisa Tu sagaloblis<br />

SemoqmedTa vinaoba; ar viciT, pirvelma vin Targmna bibliuri wignebi,<br />

vin aago mcxeTis jvari, vin Seqmna yinwvisis angelozi, gelaTis mozaika,<br />

<strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong> sagaloblebi.<br />

`SuSanikis wamebis~ avtoris Sesaxeb ki sakmao cnobebi gvaqvs. teqsti<br />

dan Cans, rom misi saxelia iakobi. igi qvemo qarTlis sapitiaxSos karis<br />

eklesiis mRvdeli da SuSanikis sulieri moZRvari yofila. iakobi<br />

na warmoebis ara marto avtoria, igi personaJicaa. mowamebrivi gzis<br />

dasawyisidan dasasrulamde iakob xucesi mxarSi udgas SuSaniks, amxnevebs<br />

mas, sapyrobileSi moinaxulebs, TanaugrZnobs, sazrdos awvdis, rCevas<br />

aZlevs.<br />

nawarmoebidan Cans, rom iakob xucesi Rrmad ganswavluli pirovneba<br />

yofila.<br />

Txzuleba dawerilia SuSanikis mowamebrivi aRsasrulis (475 wlis<br />

17 oqtomberi) Semdeg, varsqenis sicocxleSive (mokles 482 wels) e.i.<br />

476­482 wlebSi.<br />

`SuSanikis wamebis~ avtoriseul xelnawers Cvenamde ar mouRwevia.<br />

mi si uZvelesi nusxa TariRdeba X saukuniT.<br />

V saukunis qarTli<br />

hagiografi realurad momxdar ambavs asaxavs. igi sagangebod aRniSnavs,<br />

rom TviTon iyo monawile yovelivesi. amitom mis nawarmoebs<br />

didi samsaxuris gaweva SeuZlia istorikosebisaTvis, igi Zvirfasi<br />

istoriuli wyaroa.<br />

iakob xucesis monaTxrobSi saintereso cnobebia V saukunis qar­<br />

Tlis Sesaxeb. moqmedeba iSleba qvemo qarTLlSi, im mxareSi, sadac bol­


nisis sionis taZris kedelze erT­erTi UuZvelesi <strong>qarTuli</strong> warweraa<br />

amokveTili.<br />

cnobilia, rom qvemo qarTlis pitiaxSi imxanad qarTlis mefes,<br />

vax tang gorgasals, eurCeboda da Zlier mfarvels sparseTSi eZebda.<br />

sparseTis samefo kars sapitiaxSoze gavlena adrec hqonia mopovebu ­<br />

li. varsqenis karze gaSinaurebuli `kaci erTi sparsi~ garkveuli uflebe<br />

biT sargeblobs pitiaxSis sasaxleSi.<br />

imJamindeli qarTlis sazogadoeba fenebad aris dayofili. feodalur<br />

sazogadoebas Seadgenen `aznaurni did­didni~, `aznaurni~ da<br />

`uaznoni~. Tavisuflebis armqoneTa, `uaznoTa~, Soris naxsenebi arian<br />

mona­msaxurni.<br />

nawarmoebSi gvxvdeba qarTvelTa yofa­cxovrebis SeswavlisaTvis<br />

saintereso cnobebi.<br />

qarTlis gaqristianebidan daaxloebiT saukunenaxevaria gasuli.<br />

saeklesio cxovreba warimarTeba qristianuli samyaros aRiarebuli<br />

centrebis (siria, palestina, bizantia) msgavsad; aSenebulia eklesiebi,<br />

Camoyalibebulia <strong>sasuliero</strong> fena: mTavarepiskoposi, episkoposi, xu ce si,<br />

diakvani. feodals karis eklesia aqvs da hyavs `episkoposi saxlisaÁ~.<br />

mowame dedofals xelTa aqvs saxareba, mowameTa wignebi, zepirad<br />

icis fsalmunebi. gansakuTrebiT mniSvnelovani ki isaa, rom iakob xucesis<br />

`SuSanikis wameba~ nasazrdoebi da STagonebulia bibliuri wignebiT,<br />

kerZod, saxarebiT. es ki imaze metyvelebs, rom imJamindeli<br />

msmeneli, mkiTxveli, Rrmad yofila gaTviTcnobierebuli sa xarebis<br />

nawarmoebSi aRwerili moqmedeba viTardeba da ba curtavSi, sapitiaxSos centrSi. curtavi<br />

bolnissa da rusTavs Soris, mdinareebis _ maSaverasa da xramis _ SesarTavTan mdebareobda.<br />

25


sibrZneSi. sxvagvarad SeuZlebelia, vinaidan mas unda Ses Zleboda<br />

nawarmoebis gageba, rom wmindanis mowamebrivi Rvawlis Tanamonawiled<br />

egrZno Tavi.<br />

davakavSiroT<br />

ukve SeZenili codnisa da gamocdilebis<br />

axlTan dakavSireba<br />

kidev erTxel miubrundiT mocemuli Tavis saTaurs. rogor fiqrobT,<br />

ra aris Zaladoba? rodis aris, Tqveni azriT, Zaladoba uZluri (anu<br />

risi miRweva ar SeiZleba ZaladobiT)?<br />

26<br />

gavaanalizoT<br />

mxatvruli analizis elementebi<br />

I. avtori _ mTxrobeli _ personaJi. sityva avtori, ro melic la Tinuridan<br />

momdinareobs da `moqmed subieqts~, `dam fuZnebels~, `mxatvru li<br />

nawarmeobis SemTxzvels~ niSnavs, sxva dasxva mniSvnelobiT gamoiyeneba.<br />

pirvel rigSi, is aRniSnavs na warmoebis Semqmnels _ konkretul adamians<br />

Tavisi biografiiTa da xasiaTiT, anu avtors, rogorc pirovnebas. garda<br />

amisa, am sityviT aRiniSneba `avtoris saxe~ nawarmoebSi, anu avtori, ro-<br />

gorc personaJi (es maSin, rodesac mwerali Tavis TxzulebaSi sakuTar<br />

Tavs asaxavs). da bolos, es sityva gamoiyeneba, rodesac vsaubrobT<br />

avtorze, rogorc Semoqmedze, xelovanze, ostatze, romelic na warmoebis<br />

yvela detalSi amJRavnebs Tavs.<br />

avtori-personaJi amave dros nawarmoebSi gadmocemuli ambis mTxrobelicaa.<br />

oRond im gansxvavebiT, rom mTxrobeli SeiZleba ubralo TviTmxilvelic<br />

iyos, avtori-personaJi ki ambis aqtiuri monawilea.<br />

iakob xucesi samive rolSi gvevlineba, igi nawarmoebis avtoricaa,<br />

masSi gadmocemuli ambis mTxrobelic da personaJic. kiTxvis procesSi<br />

daakvirdiT iakob xucess, rogorc nawarmoebis personaJs, da scadeT,<br />

gamijnoT igi iakob xucesis, rogorc nawarmoebis avtorisagan.<br />

II. gmiri da antigmiri. personaJis sinonimad xSi rad ga moiyeneba Sesityveba:<br />

`literaturuli gmiri~. sityva `gmi ri~ personaJis dadebiT<br />

rolze, mis gansakuTrebulobasa da gamorCeulobaze amaxvilebs yuradRebas.<br />

gmiri mxatvrul nawarmoebSi gadmocemuli ambis centralu ri<br />

figuraa. antagonisti ki is personaJia, romelic gmirs upirispirdeba.


hagiografiis mizania rwmenisa da idealebisaTvis Tavdadebuli ada­<br />

mianis saxis Seqmna. Cveulebriv, mas erTi mTavari gmiri hyavs. mowames<br />

gzaze xvdebian adamianebi, romlebic abrkoleben, an piri qiT, amxneveben,<br />

TanaugrZnoben. isini mwerlis mTavar yuradRebas ver iqceven, magram ise<br />

arian daxatuli, rom mkiTxvels Tavs amaxsovreben.<br />

uaryofiTi personaJi, anu antigmiri, hagiografiul nawarmoebSi<br />

mowamis saxis warmoCenas emsaxureba, masTan dapirispirebaSi ikveTeba<br />

wmindanis Rvawli. hagiografiis mTavari gmiri mowamea da ara mtarvali.<br />

aseTi xedva aris Sua saukuneebis ferweraSic. idealur gmirs saxiT<br />

Cvensken Semobrunebuls xatavdnen, uaryofiT personaJebs ki profilSi<br />

warmogvidgendnen. miiCneoda, rom xati, freska cxovelmyofel zemoqmedebas<br />

axdenda mnaxvelze. amitom uaryofiT personaJs xatavdnen meore<br />

planze, an misi saxis erT nawils gviCvenebdnen, raTa borotebasTan naklebi<br />

kontaqti hqonoda adamians. magaliTad, iudas profilSi gamosaxavdnen.<br />

uaryofiTi personaJebis xatvis es tradicia Semdegac gagrZelda (ix.<br />

italiuri renesansis udidesi warmomadgenlebis _ jotos `iudas ambori~,<br />

ticianis `keisris dinari~ da sxv.).<br />

kiTxvis procesSi daakvirdiT, rogor migvaniSnebs avtori _ vin aris<br />

nawarmoebSi gmiri da vin _ antigmiri.<br />

gamoviyenoT<br />

kiTxvis strategia<br />

epoqis msoflmxedvelobis gaTvaliswineba. roca sxva epo qa Si Se ­<br />

q m nil mxatvrul nawarmoebs kiTxulobT, aucileblad unda gaiT vliswinoT<br />

im epoqis msoflmxedveloba. yvela nawarmoebi Tavisi drois<br />

nayofia da, Sesabamisad, im dro indeli rwmenisa da msoflmxedvelobis<br />

gaTvaliswinebis gareSe misi srulyofili gageba SeuZlebelia. gan sakuTrebiT<br />

es ha giografiaze iTqmis.<br />

hagiografiuli teqstebis gageba rom gagiioldeT, gul dasmiT waikiTxeT<br />

saxelmZRvanelos Sesavalsa da am Tavis da sawyisSi mocemuli<br />

paragrafebi: `adamianis ganviTarebis qris tianuli gza~ da `hagiografiis<br />

mxatvruli bunebisaTvis~; ase ve, Tavad teqstebis kiTxvis dros yuradRebiT<br />

gaecaniT Tan darTul komentarebs, romlebic leqsikuri<br />

erT e ulebis gar da, msoflmxedvelobrivi, sarwmunoebrivi da kulturuli<br />

realiebis ganmartebasac Seicaven.<br />

27


28<br />

wamebaÁ wmidisa SuSanikisi<br />

a aw damtkicebulad giTxra Tquen aRsasruli wmidisa<br />

da sanatrelisa SuSanikisi.<br />

I. iyo mervesa welsa sparsTa mefisasa. karad samefod<br />

waremarTa varsqen pitiaxSi, ZÀ arSuSaÁsi. rameTu pirvel<br />

igica iyo qristiane, naSobi mamisa da dedisa qristianeTaÁ,<br />

damtkicebulad danamdvilebiT, darwmune<br />

biT.<br />

iyo mervesa welsa sparsTa mefisasa es<br />

moxda sparsTa mefis mefobis merve wels<br />

(igulisxmeba perozi, romelic me fobda<br />

459-84 wlebSi).<br />

pitiaxSi sparsuli samoxeleo termini,<br />

erismTavari.<br />

varsqen pitiaxSi qvemo qarTlis mmar-<br />

Tveli V saukunis meore naxevarSi. qarT<br />

lis sa mefo xelisuflebas dau pi rispirda<br />

da irans miemxro, 482 w. vaxtang<br />

gorgasalma moakvlevina.<br />

arSuSa qvemo qarTlis pitiaxSi V saukunis<br />

Sua wlebSi. mematianis TqmiT, `kaci<br />

Wkviani da gamomrCeveli~. upirispirdebo<br />

da iranis dampyroblur politikas.


da colad misa iyo asuli vardanisi, somexTa spaÁpetisaÁ,<br />

mamisagan saxeliT vardan, da siyuaruliT _ saxeli misi<br />

SuSanik, moSiSi RmrTisaÁ, viTarca-igi vTquT, siyrmiTgan<br />

TÂsiT. da ukeTurebisa mis saxisa qmrisa misisaÁsa maradis<br />

guls-etyÂn da evedrebin yovelTave locvis-yofad misTÂs,<br />

raÁTamca cvala igi RmerTman saxisa misgan ugunurebisa da<br />

iqmnamca gonierebasa qristÀssa.<br />

xolo amis ubadrukisa da samgzis sawyalobelisa varsqenisi<br />

viTar-me vin Tquas, yovlad ganwirulisaÁ, viTar-igi<br />

ganagdo sanatreli sasoebaÁ qristÀsi?! anu vin ara stirodis<br />

mas, romelsa arca Wiri exilva, arca SiSi, arca maxÂli, arca<br />

pyrobilebaÁ qristÀsTÂs?!<br />

rameTu raJams wardga igi winaSe sparsTa mefisa ara Tu<br />

pativisa moRebisaTÂs, aramed ZRunad Tavsa TÂssa Seswirvida<br />

mefisa mis mimarT uvaris-yofiTa WeSmaritisa RmrTisaÁTa da<br />

Tayuanis-scemda cecxlsa, rameTu yovliT kerZove Tavi TÂsi<br />

qristÀsgan ganagdo. xolo sawyalobeli ese colsa iTxovda<br />

sparsTa mefisagan, raÁTamca saTno-eyo mefesa, da esreT<br />

etyoda, viTarmed:<br />

_ romeli-igi bunebiTi coli ars da Svilni, iginica<br />

esreve movaqcine Sensa Sjulsa, viTarca-ese me.<br />

amas uqadebda, romel-igi ara aqunda ÃelTa SuSanikisgan.<br />

maSin ganixara mefeman da brZana colad misa asuli mefisaÁ.<br />

vardani vardan mamikoniani, gamoCenili<br />

so mexi sardali. saTaveSi Caudga iranis<br />

wi naaRmdeg ajanyebas. daiRupa sparselebTan<br />

brZo laSi.<br />

spaÁpeti spaspeti, mxe darTmTavari.<br />

ukeTurebisa mis saxisa qmrisa misisaÁsa<br />

ma radis guls-etyÂn Tavisi qmris uke Turebas<br />

guli sul ugrZnobda.<br />

evedrebin yovelTave locvis-yofad<br />

misTÂs yvelas evedreboda, rom elocaT<br />

misTvis.<br />

viTar-me vin Tquas rogor Tqvas vinmem.<br />

Ta yuanis-scemda cecxlsa aRiarebda<br />

cecxl Tayvanismcelobas, zoroastrizms.<br />

yovliT kerZove savsebiT, mTlianad.<br />

raÁTamca saT no-eyo mefesa rom Tavi moewo<br />

nebina me fisaTvis.<br />

bunebiTi coli kanonieri coli.<br />

iginica... movaqcine maTac movaqcev<br />

(maz de anur rjul ze).<br />

uqadebda hpirdeboda, aRuTqvamda.<br />

romeli-igi ara aqunda ÃelTa SuSa nikisgan<br />

risi dasturic ar hqonda SuSanikisgan.<br />

29


30<br />

davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />

1. ris Sesaxeb Txrobas gvpirdeba avtori? (cod.).<br />

2. rodis xdeba nawarmoebSi gadmocemuli ambavi? (cod.)<br />

3. Cans Tu ara teqstis mocemuli monakveTidan im konfliqtis arsi,<br />

romelic nawarmoebSi unda ganviTardes? (pasuxi da asabuTeT)<br />

(gag.).<br />

4. amoicaniT Tu ara gmiri da antigmiri da, Tu amoicaniT, ra niSnis<br />

(niSnebis) mixedviT? (gag.).<br />

5. Cans Tu ara, rom meuRlis saqcieli SuSanikisaTvis mou lodneli<br />

ar yofila? (gag.).<br />

6. rogor ganmartavs avtori varsqenis saqciels? (cod.).<br />

7. Sesaval statiaze (`V saukunis qarTli~), mocemuli monakveTis<br />

Sinaarssa da teqstis komentarebze dayrdnobiT aRadgineT<br />

nawarmoebSi gadmocemuli ambis istoriuli konteqsti (vin arian<br />

aq moxseniebuli istoriuli pirebi, ra urTierTobaa qarTlsa<br />

da sparseTs Soris, ra politikuri datvirTva eniWeba varsqenis<br />

saqciels?) (sinT.Sef.).<br />

8. rogor fiqrobT, ras unda niSnavdes nawarmoebis `da~ kavSiriT<br />

dawyeba? (anal.).<br />

II. da ijmna mefisagan sparsTaÁsa pitiaxSman. da viTarca<br />

moiwia igi sazRvarTa qarTlisaTa, queyanasa mas hereTisasa,<br />

zraxva-yo, raÁTa auwyos da wina miegebnen mas aznaurni,<br />

da misni Zeni, da msaxurni misni, raÁTa maT gamo, viTarca<br />

erTguli, soflad Sevides. da warmohmarTa sadiaspanoÁTa<br />

cxeniTa monaÁ TÂsi, viTarmca movida dabasa, romelsa saxeli<br />

hrqÂan curtav.<br />

da viTarca moiwia da Sevida winaSe SuSanikisa, dedoflisa<br />

Cuenisa, kiTxvaÁ hrqua. xolo sanatrelman SuSanik, viTarca<br />

winaÁwarmetyuelman, hrqua:<br />

ijmna wamovida.<br />

qarTli pirveli <strong>qarTuli</strong> saxelmwifo<br />

aRmosavleT saqarTvelos teritoriaze.<br />

Ca mo yalibda Zv.w. IV saukunis dasasruls.<br />

na warmoebSi asaxul xanaSi, vaxtang gorgaslis<br />

mefobis dros (V s.), qarTlis<br />

samefos Semad genlobaSi moeqca dasavleTi<br />

saq arTvelo da samxreT-dasavle-<br />

Ti sa qar Tvelos <strong>nawili</strong>.<br />

hereTi istoriuli mxare aRmosavleT<br />

saqar TveloSi.<br />

zraxva-yo ganizraxa.<br />

aznaurni didebulebi.<br />

sadiaspano cxeni sadespano, saSikriko<br />

cxeni.<br />

viTarmca movida rom mosuliyo.<br />

kiTxvaÁ hrqua moikiTxa.


_ ukueTu suliTa cxovel ars igi, cocxalmca xarT igica<br />

da Senca. ukueTu suliTa momkudar xarT, mokiTxvaÁ ege Seni<br />

Sendave moiqecin!<br />

xolo kacman man ver ikadra sityuad misa. xolo wmidaÁ<br />

SuSanik afucebda da hkiTxvida damtkicebulad. xolo kacman<br />

uTxra marTali da hrqua, viTarmed:<br />

_ varsqen uvar-yo WeSmariti RmerTi.<br />

viTarca esma netarsa SuSaniks, davarda igi queyanasa<br />

zeda da Tavsa damarT scemda da cremliTa mwariTa ityoda:<br />

_ sawyalobel iqmna ubadruki varsqen, rameTu uvaryo<br />

WeSmariti RmerTi da aRiara atroSani da SeerTo igi<br />

uRmrToTa.<br />

da aRdga da dauteva taZari TÂsi da RmrTis moSiSebiT<br />

eklesiad Sevida, da Tana miiyvanna samni igi Zeni misni da<br />

erTi asuli, da waradginna igini winaSe sakurTxevelsa, da<br />

esreT ilocvida da ityoda:<br />

afucebda aficebda.<br />

hkiTxvida damtkicebulad CaZiebiT, da-<br />

JinebiT ekiTxeboda.<br />

damarT Zirs, dabla.<br />

atroSani cecxlTayvanismcemloba, maz-<br />

deanoba (Zvel iranSi, agreTve ma Sindel<br />

axlo da Sua aRmosavleTSi gavrcelebuli<br />

religia).<br />

SeerTo SeuerTda.<br />

taZari aq: sasaxle.<br />

31


32<br />

_ ufalo RmerTo, Senni mocemulni arian da Sen daicven<br />

eseni.<br />

da viTarca mwuxrisa Jami aRasrules, saxlaki erTi mcire<br />

pova maxlobelad eklesiasa da Sevida mun Sina simwariTa<br />

savsÀ da mieyrdna yuresa erTsa da mwariTa cremliTa<br />

tiroda.<br />

III. xolo episkoposi igi saxlisa mis pitiaxSisaÁ, romelsa<br />

saxeli erqua afoc, ara mun iyo, aramed kacisa visame<br />

wmidisa vanad misrul iyo kiTxvad raÁsme sityÂsa. da meca,<br />

xucesi dedoflisa SuSanikisi, Tana vhyvandi episkopossa mas.<br />

da myis moiwia Cuenda diakoni SinaÁT da gÂTxra Cuen ese<br />

yoveli: moslvaÁ pitiaxSisaÁ da saqmeni dedoflisani. xolo<br />

Cuen aRvivseniT mwuxarebiTa da didiTa tiriliTa vtirodeT<br />

ganmwarebulni codvaTa CuenTa warmoCinebisaTÂs.<br />

mwuxrisa Jami aRasrules saRamos locva<br />

aRavlines.<br />

saxlaki senaki.<br />

yure kuTxe.<br />

vani saxli, samyofeli.<br />

SinaÁT Sinidan.<br />

codvaTa GuenTa warmoGinebisaTÂs Cveni<br />

codvebis gamoCenisTvis. <strong>sasuliero</strong><br />

pirebs miaCniaT, rom varsqenis rjulgadasvliT<br />

kidev erTxel gamovlinda<br />

ada mianis codvili buneba.


xolo me vijmen adre da miviwie dabasa mas, romelsa iyo<br />

netari SuSanik. da viTarca vixile igi ganmwarebuli, meca<br />

vtirode mis Tanave da varqu netarsa SuSaniks:<br />

_ Ruawlsa didsa Seslvad xar, dedofalo. ekrZale sarwmunoebasa<br />

qristÀssa, nuukue mterman, viTarca srsÂlman, sa-<br />

Zovari poos Sen Tana.<br />

xolo wmidaman SuSanik mrqua me:<br />

_ xuces, da meca didsa Ruawlsa ganmzadebul var.<br />

da me varqu mas:<br />

_ egrÀT ars. mÃne iyav, moTmine da sulgrZel!<br />

xolo man mrqua me:<br />

_ Cemda martoÁsa arian Wirni ese.<br />

xolo me varqu mas:<br />

_ Wiri Seni Wiri Cueni ars da sixaruli Seni sixaruli<br />

Cueni ars. Cueni ara xolo Tu dedofali oden iyav, aramed<br />

Cuen yovelTa, viTarca SvilTa, guxedevd.<br />

da varqu me sanatrelsa mas xuaSiadadre:<br />

_ viTar gegulebis, miTxar me, raÁTa uwyodi da aRvwe ro<br />

SromaÁ Seni.<br />

xolo man mrqua me:<br />

_ raÁsa mkiTxav amas?<br />

da me miuge da varqu mas:<br />

_ mtkiced sdgaa?<br />

da man mrqua me:<br />

_ nu iyofin Cemda, Tumca veziare saqmeTa da codvaTa<br />

varsqenisTa!<br />

me miuge da varqu mas:<br />

_ mware gonebaÁ aqus mas, guemasa da tanjvasa didsa<br />

Segagdos Sen.<br />

Ruawlsa didsa Seslvad xar didi gansacdeli<br />

mogelis.<br />

ekrZale gaufrTxildi.<br />

nuukue vaiTu.<br />

mteri igulisxmeba mteri RvTisa, eSmaki.<br />

srsÂli sirsvili (kanis daavadebaa),<br />

`ÃorcT mZoari~ (saba).<br />

saZovari poos sazrdo naxos, ixeiros.<br />

egrÀT ars asea.<br />

moTmine momTmeni, tanjvis damTmeni.<br />

xuaSiadad-re saidumlod, dafarulad.<br />

viTar gegulebis rac gulSi gaqvs, rasac<br />

apireb.<br />

raÁTa uwyodi rom vicode.<br />

SromaÁ Rvawli.<br />

mtkiced sdgaa? mtkiced dgaxar?<br />

nu iyofin Gemda ficis formulaa. niSnavs:<br />

RmerTma damifaros! RmerTma nu<br />

qnas!<br />

Tumca veziare rom veziaro.<br />

mware gonebaÁ aqus gaborotebulia.<br />

33


34<br />

xolo man mrqua me:<br />

_ umjobÀs ars Cemda ÃelTa misTagan sikudili, vidre<br />

Cemi da misi SekrebaÁ da warwymedaÁ sulisa CemisaÁ; rameTu<br />

masmies me pavlÀs mociqulisagan: `ara damonebul ars ZmaÁ<br />

gina daÁ, aramed ganeyenen~.<br />

da me vTqu:<br />

_ egreT ars.<br />

da vidre Cuen amas sityuasa Sina viyveniT, kaci erTi<br />

SekrebaÁ SeerTeba.<br />

masmies msmenia, gamigonia.<br />

pavle mociquli sxva mociqulTagan gansxvavebiT,<br />

pavle sicocxleSi ar damowafebia<br />

da arc Sehxvedria macxovars, metic, is<br />

qristes mimdevarTa moZule iyo. qristes<br />

gza ze Sedgomamde igi iyo savle (sauli),<br />

romaeli didgvarovani q. tarsidan. qristi<br />

anTa dasarbevad damaskoSi mimavalma<br />

sa ulma ixila zeciuri naTeli da Caesma<br />

macxovris xma: `saul, saul, raÁsa mdevni<br />

me?~ igi sam dRes mkvdariviT gonmixdili<br />

iyo. misi arseba SeiZra, mokvda <strong>Zveli</strong><br />

adamiani da gaiRviZa axalma adamianma.<br />

savle pavled iqca. qristianTa mdevneli<br />

qristes mociquli gaxda.<br />

ZmaÁ gina daÁ Zma an da (ase mimarTavdnen<br />

qris tianuli mrevlis wevr mamakacsa da<br />

qals).<br />

ara damonebul ars ZmaÁ gina daÁ, aramed<br />

ganeyenen es aris pavle mociqulis korin<br />

TelTa mimarT pirvel epistoleSi<br />

ga moTqmuli azri, romlis mixedviT, Tu<br />

ur wmuno meuRle morwmune meuRlisagan<br />

ar moiqceva qristes rjulze, maSin<br />

ganSoreba jobs; morwmunis neba<br />

Tavisufalia, igi da monebuli ar aris.


sparsi movida da Sevida igi winaSe netarisa SuSanikisa da<br />

tiriliT ityoda:<br />

_ eseviTari saxli mSÂdobisaÁ viTar sawyalobel iqmna<br />

da sixaruli mwuxarebad gardaiqca!<br />

xolo zraxviTa iyo igi varsqenisiTa da zakuviT ityoda<br />

amas da unda monadirebaÁ netarisaÁ mis. xolo wmidaman man cna<br />

zakuviTi igi zraxvaÁ misi da moizRuda Tavi misi mtkiced.<br />

davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />

1. sad SeCerda sparseTidan mobrunebuli varsqeni da ratom? (cod.).<br />

2. raze migvaniSnebs avtoris komentari: `viTarca erTguli soflad<br />

Sevides~? (gag.).<br />

3. rogor gesmiT `suliTa cxovel~ da `suliTa momkudar~? (gag.).<br />

4. ra damokidebulebas amJRavnebs SuSaniki rwmenaSecvlili qmris<br />

mimarT (rogor moixseniebs mas)? (gag.).<br />

5. rodis Cndeba nawarmoebSi avtori, rogorc moqmedi piri (anu<br />

rodis moixseniebs is Tavis Tavs pirveli piris nacvalsxeliT) da<br />

vin aris igi? (cod.).<br />

6. saidan Cans, rom avtors imTaviTve hqonda ganzraxuli SuSanikis<br />

Rvawlis aRwera? (cod.).<br />

7. mowamisaTvis aucilebel romel sam Tvisebaze gaumaxvila xucesma<br />

SuSaniks yuradReba? (cod.).<br />

8. rogor fiqrobT, ras niSnavs SuSanikis sityvebi _ `Cemda martoÁsa<br />

arian Wirni ese~? (gag.).<br />

9. vis sityvebs imowmebs SuSaniki (gadmoeciT es sityvebi Tanamedrove<br />

<strong>qarTuli</strong>T) da ris uflebas aZlevs es miTiTeba mas? (cod.).<br />

10. rogor fiqrobT, vin unda iyos `kaci erTi sparsi~ da mis ra<br />

farul zraxvaze migvaniSnebs avtori? (gag.).<br />

11. risi Tqma SeiZleba dedoflisa da misi sulieri moZRvris<br />

urTierTobaze am epizodis mixedviT? (Sef.).<br />

unda monadireba netarisaÁ mis undoda<br />

ne taris (SuSanikis) gulis mogeba.<br />

mozRuda Tavi Sors daiWira Tavi.<br />

35


36<br />

IV. da Semdgomad samisa dRisa movida varsqen pitiaxSi.<br />

da uTxra sparsman man farulad da hrqua:<br />

_ me viTar micnobies, coli Seni gandgomil ars Sengan.<br />

da me gety Sen: nu ras ficxelsa sityuasa ety mas, rameTu<br />

dedaTa bunebaÁ iwro ars.<br />

da xvalisa dRÀ viTar aRdga pitiaxSi, gÂwoda Cuen,<br />

xucesTa, da mivediT. da sixaruliT SegÂmTxÂvna da gurqua<br />

Cuen:<br />

_ aw nuras meridebiT me da nucaRa gZag.<br />

da Cuen miugeT da varquT:<br />

_ warswymide Tavi Seni da Cuenca warguwymiden.<br />

maSinRa iwyo sityuad da Tqua:<br />

_ raÁsa Ãel-iwifa Cem zeda colman Cemman eseviTarisa<br />

saqmed? aw mivediT da arquT, viTarmed: Sen Cemi xati<br />

daamÃu, da sagebelsa Cemsa nacari gardaasx, da Seni adgili<br />

dagitevebies da sxuad warsrul xar.<br />

iwro SeWirvebuli, mwuxare, wuxilis ganmcdeli<br />

(iwroeba gasaWiri, SeWirveba).<br />

SegÂmTxÂvna Segvxvda, Segvegeba.<br />

raÁsa Ãel-iwifa Gem zeda colman Gemman<br />

eseviTarisa saqmed? ra ufleba hqonda<br />

Cems cols, ase momqceoda?<br />

xati aq: kera, ojaxis Rirseba.<br />

daamÃu daamxe, daaqcie.<br />

sagebelsa Gemsa nacari gardaasx Cemi<br />

sa receli Seuracxyavi, meuRleoba uaryavi.


xolo wmidaman SuSanik Tqua:<br />

_ ara Tu me aRmemarTa xati igi da memca davamÃu. xolo<br />

mamaman Senman aRhmarTna samartÂleni da eklesiani aRaSenna<br />

da Sen mamisa Senisa saqmeni ganhryunen da sxuad gardaaqcien<br />

keTilni misni; mamaman Senman wmidani Semoixuna saxid TÂsa,<br />

xolo Sen devni Semoixuen, man RmerTi caTaÁ da queyanisaÁ<br />

aRiara da hrwmena, xolo Sen RmerTi WeSmariti uvar-hyav da<br />

cecxlsa Tayuanis-ec. da viTarca Sen Semoqmedi Seni uvar-hyav,<br />

egreca me Sen Seuracx-gyav. da Tu mravali tanjvaÁ moawio<br />

Cem zeda, me ara veziaro saqmeTa SenTa.<br />

xolo Cuen ese yoveli miuTxarT pitiaxSsa. xolo man<br />

ganiwyo guli da ibrdRuenda misTÂs.<br />

V. merme miavlina jojik, ZmaÁ TÂsi, da coli jojikisi, Zmis<br />

coli TÂsi, da episkoposi saxlisa TÂsisaÁ da hrqua maT:<br />

_ esreT arquT: aRdeg da moved adgilsa TÂssa da nu<br />

egeviTari gonebaÁ gipyries. ukueTu ara, TreviT mogiTrio!<br />

da viTar miiwines da Sevides winaSe dedoflisa da<br />

mravalsa dasajerebelsa sityuasa etyodes mas, maSin wmidaman<br />

SuSanik hrqua maT:<br />

_ kacno brZenno, Tquen keTilad ityÂT, garna nu<br />

dagijerebies, Tumca me misa colad-Ra viyav? megona me,<br />

viTarmed igi Cemda movaqcio da RmerTi WeSmariti aRiaros,<br />

da aw me maiZulebT amas yofad? nu iyofin ese Cemda! da Sen,<br />

jojik, arRara Cemi mazli xar, da arcaRa me Seni Zmis coli,<br />

samartÂle martvilTa saxelze agebuli<br />

sam locvelo.<br />

martvili mowame. berZnuli war momav<br />

lobis sityvaa da Tavdapirvelad<br />

aRniSnavda mow mes, dammowmebels. Semdeg<br />

mieniWa wamebulis mniSvnelobac.<br />

martvili qristes hbaZavda, mas emo wmeboda,<br />

masaviT daiTmenda tanjvas. sarwmunoebisaTvis<br />

Tavdadebuli adamiani raki<br />

emowmeboda macxovris tanjvas, amitom<br />

`mowame~ (mowme) amave dros wamebulic,<br />

tan julic iyo.<br />

saqmeni ganhryunen (saqme ganhryuen)<br />

namoq medari waaxdine.<br />

sxuad gardaaqcien keTilni misni Secvale<br />

misi keTili saqmeebi.<br />

wmidani Semoixuna saxid TÂsa wmindanebi<br />

Semoikriba, Semoiyvana saxlSi.<br />

devni Semoixuen eSmakebi, uwmidurni Semo<br />

ikribe.<br />

hrwmena irwmuna.<br />

ganiwyo guli guli mouvida, gajavrda.<br />

ibr dRvenda misTvis brdRvinavda, brazobda<br />

masze.<br />

episkoposi saxlisa TÂsisaÁ igulisxme -<br />

ba sasaxlis karis episkoposi afoci.<br />

nu egeviTari goneba gipyries gons modi,<br />

gons moege.<br />

garna oRond.<br />

Tumca.. colad-Ra viyav? kidev coli<br />

viqnebi.<br />

37


44<br />

5. vin Sevida SuSanikis sanaxavad da am personaJis ra Tvisebaze<br />

metyvelebs es faqti? (cod. Sef.).<br />

6. ganmarteT SuSanikis sityvebi: `sisxli ese ganmwmedel ars<br />

codvaTa CemTa~ (gag.).<br />

7. romel epizodSi Cans nawarmoebis avtoris saxeli? (cod.).<br />

8. SeadareT erTmaneTs SuSanikisa da varsqenis damokidebuleba<br />

sadedoflo samkaulebis mimarT. rogor fiqrobT, ra ganapirobebs<br />

maT amgvar damokidebulebas? (anal.Sef.).<br />

es sainteresoa!<br />

daakvirdiT mocemul gamosaxulebas. es aris saflavis stela, romelic<br />

saberZneTSia aRmoCenili da <strong>Zveli</strong> welTaRricxvis V saukuniT<br />

TariRdeba. masze gamosaxulia warCinebuli qalbatoni, saxelad ge geso,<br />

moaxlesTan erTad. rogorc Cans, moqandakem gardacvlili qalbatonis<br />

si cocxlesTan gamoTxovebis scena gamosaxa: qalbatoni naRvliani saxiT<br />

dahyurebs samkaulebiT savse zardaxSidan amoRebul beWeds.<br />

gaixseneT sadedoflo samkaulebis ambavi `SuSanikis wamebidan~. rogor<br />

fiqrobT, SeiZleba Tu ara am or kerZo SemTxvevaze dayrd nobiT,<br />

vimsjeloT, rom samkauli aris wuTisoflis siameTa simbolo. rogor<br />

gesaxebaT, wuTisoflisadmi ra damokidebuleba mJRavndeba samkaulTa<br />

daTmobis am or epizodSi?


t e q s t i s w a k i T x v i s S e m d e g<br />

davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />

1. vin arian iakob xucesis nawarmoebis perosnaJebi? is toriuli pirovnebebi<br />

arian isini, Tu mwerlis fantaziiT SeTx zulni? SuSanikisa<br />

da varsqenis garda, kidev vis vxedavT nawarmo eb Si? (cod.).<br />

2. sad xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba? kidev romeli geografiuli<br />

adgilebia masSi naxsenebi? (cod.).<br />

3. gaixseneT da CamoTvaleT teqstSi naxsenebi wminda wignebi. sa suliero<br />

wodebebi da socialuri fenebi. (cod.).<br />

4. sparseTis romeli mtris winaaRmdeg ibrZvis varsqeni? (cod.).<br />

5. romeli personaJebi warmoTqvamen qvemoT moxmobil frazebs?<br />

mouZebneT TiToeul maTgans konteqsti. (cod.).<br />

a. `he, he, ganisuene!~<br />

b. `mtkiced sdgaa?~<br />

g. `uwess pitiaxSi~;<br />

d. `nuraraÁ gglian~;<br />

e. `mtki...~<br />

6. rogor gesmiT: `meaTerTmete moqmedi venaxisaÁ~? ratom moixseni ebs<br />

Tavis Tavs ase SuSaniki? (gag.).<br />

7. SuSanikisagan gansxvavebiT, varsqeni nawarmoebSi arsad ar asa buTebs<br />

sakuTar pozicias. rogor axsniT am faqts? (gag.).<br />

8. ra braldebas uyenebs SuSaniki varsqens? (gag.).<br />

9. vTqvaT, mxatvari xarT da `SuSanikis wamebis~ dasuraTeba ga dawy viteT.<br />

romel epizodebs SearCevdiT? (anal.).<br />

10. warmoidgineT Tavi SuSanikis epoqaSi. ra kiTxvebs dausvamdiT varsqens,<br />

iakob xucess, jojiks? (anal.).<br />

11. rogor fiqrobT, SuSanikis Tavdadeba mxolod pirovnuli mniSv nelobis<br />

mqonea (mowame TviTsrulyofas mieswrafvis), Tu mis saqciels<br />

sazogadoebrivi mniSvnelobac aqvs? (pasuxi daasabuTeT) (Sef.).<br />

mxatvruli analizis elementebi<br />

avtori _ mTxrobeli _ personaJi<br />

12. vin aris nawarmoebSi gadmocemuli ambis mTxrobeli?<br />

13. daaxasiaTeT iakob xucesi, rogorc personaJi.<br />

57


kiTxvis strategia<br />

gaviTvaliswinoT epoqis msoflmxedveloba<br />

14. daasaxeleT nawarmoebidan romelime adgili, mxatvruli saxe an<br />

gamonaTqvami, romelic epoqis msoflmxedvelobis gaTvaliswine bis<br />

gareSe TqvenTvis gaugebari darCeboda.<br />

58<br />

damatebiTi amocanebi<br />

davfiqrdeT literaturis bunebaze<br />

waikiTxeT ana kalandaZis usaTauro leqsi:<br />

roca sxivi gansasvenad<br />

yvavilebiT TeTr gvirgvinebs<br />

eaxleba da yvavili<br />

saalersod rtoebs gaSlis,<br />

ymai erTi miadgeba ucxo senaks,<br />

`_ rai ginebs?~<br />

`_ xuces, giwess pitiaxSi~.<br />

`SuSanikis wamebis~ romeli epizodiT aris es leqsi STagonebuli? rogor<br />

fiqrobT, ratom warmoadgina poetma es epizodi, rogorc mravalgzis ganmeorebadi<br />

moqmedeba _ `roca sxivi... eaxleba... miadgeba~, rogorc maradiuli<br />

awmyo da ara, rogorc ukve dasrulebuli, warsuli ambavi?<br />

zepiri metyveleba<br />

imsjeleT, SeiZleba Tu ara vuwodoT SuSaniks `zneobrivi gmiri~?<br />

arian Tu ara zneobrivi gmirebi dRes? vis SeiZleba vuwodoT Cvens droSi<br />

zneobrivi gmiri?<br />

moamzadeT zepiri gamosvla Temaze: `vis SeiZleba ewodos gmiri Cvens<br />

droSi~.<br />

ar dagaviwydeT !<br />

Tqveni msjeloba unda Seicavdes Teziss, anu debulebas, romlis<br />

dasabuTebasac apirebT, Tqveni debulebis dasasabuTebel argumentebs, da<br />

daskvnas, romelic dakavSirebuli iqneba TezisTan.


gaixseneT da gadmoeciT yvela is epizodi, sadac Cans `kaci erTi sparsi~,<br />

SeafaseT TiToeul SemTxvevaSi misi saqcieli da gamoitaneT daskvna:<br />

a. vin SeiZleboda yofiliyo es kaci da ra rols asrulebs igi qarTlis<br />

pitiaxSis karze?<br />

b. risi Tqma surs avtors am personaJze yuradRebis gamaxvilebiT?<br />

SeafaseT jojikis saqcieli da imsjeleT: Tu SeniSneT cvlileba mis<br />

pirovnebaSi?<br />

imsjeleT Temaze: iakob xucesi, rogorc nawarmoebis avtori da personaJi.<br />

moiSvelieT Semdegi gegma:<br />

• vin aris iakob xucesi da sad, romel epizodSi Cndeba igi pirvelad<br />

rogorc nawarmoebis personaJi?<br />

• romeli epozodidan xdeba CvenTvis cnobili nawarmoebis avtoris<br />

saxeli?<br />

• ra mizani amoZravebs mas SuSanikTan pirveli dialogis mixedviT?<br />

• iakobi purobis Semdeg nagvem dedofalTan (komentari);<br />

• rogor axasiaTebs iakobs misi emocia cixeSi nawamebi dedoflis naxvis<br />

Semdeg?<br />

• kidev rodis Cndeba iakobi dedoflis gverdiT?<br />

• romeli epizodebidan Cans SuSanikis damokidebuleba iako bi sadmi?<br />

• rogoria iakobis, rogorc avtoris, damokidebuleba sxva per sonaJebisadmi?<br />

• ra aris iakobis, rogorc hagiografis, mizani SuSanikis Rvawlis aRwerisas?<br />

kidev erTxel gadaxedeT am Tavis sawyis gverdze moxmobil citatas.<br />

rogor fiqrobT, ra kavSirSia is Tqvens mier Seswavlil nawarmoebTan?<br />

59


es sainteresoa!<br />

1983 wlis 15 noembers Tbilisis zaqaria faliaSvilis saxelobis<br />

operisa da baletis TaetrSi uCveulo premiera Sedga. mayurebelma ixila<br />

hagiografiuli nawarmoebis mixedviT dadgmuli pirveli <strong>qarTuli</strong><br />

sa opero speqtakli `iyo mervesa welsa...~<br />

musikis avtori _ biZina kvernaZe, libreto da dadgma robert sturu<br />

asi, diriJori jansuR kaxiZe, _ ewera afiSaze.<br />

saopero speqtaklma sazogadoebis araerTgvarovani reaqcia gamoiwvia.<br />

biZina kvernaZis musikam yvela aRafrTovana, samagierod kritikis qarcecxli<br />

daatyda Tavs libretos (scenaris) avtorsa da speqtaklis damdgmel<br />

reJisors.<br />

waikiTxeT qvemoT moyvanili recenzia da gaarkvieT, ram gamoiwvia mayureblis<br />

kritikuli damokidebuleba libretos avtorisa da damdgmeli<br />

reJisoris mimarT?<br />

60<br />

nana qavTaraZe<br />

pasionebi, anu ori `SuSanikis wameba~<br />

(nawyvetebi)<br />

biZina kvernaZis opera `iyo mervesa welsa~ Tematikis, saxeebis, musikaluri<br />

enis da dramaturgiis originalobis TvalsazrisiT qar­<br />

Tuli saopero xelovnebis axali sityvaa. es aris hagiografiuli nawarmoebis<br />

mixedviT dawerili pirveli <strong>qarTuli</strong> opera, romlis bgeraTa<br />

samyaroSi am saxis literaturis suli da koloriti trialebs. operis<br />

I moqmedebis safuZvlad aRebulma iakob curtavelis moTxrobis<br />

teqstma Tavidan bolomde gansazRvra musikis emociuri toni, saCino<br />

gaxada literaturuli wyaros zogierTi intonacia: ada mianuri siTbo<br />

da tkivilebi, siwminde, sulis simartove, Zala da amaRleba, qarTlis<br />

bedTan pirovnebis mimarTebis dramatuli simZafre.<br />

hagiografiulma safuZvelma garkveuli zemoqmedeba moaxdina agre<br />

Tve musikaluri dramaturgiis axali modelis Camoyalibebaze. hagiografiuli<br />

literaturis msgavsad, kvernaZis operasac SeiZleba vuwodoT<br />

`erTi gmiris nawarmoebi~. operis centrSi dgas SuSanikis saxe,<br />

romlis irgvliv ganfenilia musikaluri dramaturgiis mTe li sivrce,<br />

misi Semadgeneli yvela elementi. operis danarCeni per sonaJebi TiTqos<br />

mxolod imdenad arseboben, ramdenadac saWironi ari an SuSanikis sulieri<br />

samyaros mravalmxrivobis, misi tragediis gadmosacemad...<br />

SuSanikis saxis yvelaze Zlieri musikaluri gamoxatulebaa lait­<br />

Temaze agebuli misi `locva~. es aris SuSanikis amaRlebuli ganwyobis<br />

musikaluri portreti, romelic mowamebrivi suliTaa gamsWvaluli.<br />

biZina kvernaZem igi TiTqos qarTul freskebze asaxuli vedrebis


motivis Zlieri gancdiT dawera. am qarTul miniaturul `ave­marias~<br />

Saravandedad efineba kaTarsisuli siwminde, maRali sulis martoobis<br />

tkivili, aRsarebis intimis siTbo...<br />

rogoria am operis libreto da reJisoruli gadawyveta? pirvel<br />

yovlisa, unda iTqvas, rom libretos avtori da reJisori erTi da<br />

igive pirovnebaa. robert sturuas miznad ar dausaxavs curtavelis<br />

moTxrobis inscenireba, man gamoiyena mxolod misi motivebi, misca<br />

mas Tanamedrove JReradoba da, cxadia, rogorc yvela libretisti,<br />

isic uflebamosili iyo, Seeqmna Tavisi ideur­mxatvruli koncefcia.<br />

am koncefcias ki gamoxatavs iakob curtavelis teqstze dawerili I<br />

moqmedebisa da robert sturuas teqstze agebuli II moqmedebis libretoebis<br />

Sepirispireba. meore mxriv, msmenelis mwvave reaqcias swored<br />

libretos is <strong>nawili</strong> iwvevs, romelSic robert sturuam mkveTrad<br />

`gadauxvia~ curtavelis moTxrobisagan.<br />

sami novelisagan Semdgar II moqmedebaSi iakob xucesi, rogorc pilate,<br />

`samsjavros~ scenas gaiTamaSebs, romlis monawilenic arian<br />

sulebi. isini SuSanikis martvilobis TavianT versias gviamboben, Tayvans<br />

scemen da adideben mis saxels. SuSaniki ki uaryofs yvelafers:<br />

`SeCerdiT, xalxno, momigones, ar daijeroT!~ Turme SuSanikis tragedia<br />

ojaxis ngreva da varsqenis dakargva yofila, varsqenis gamazdeaneba ki<br />

samSobloze zrunvis aucileblobas gaupirobebia: `ugunuria xalxi, ar<br />

esmis simZime mefeTa xvedris~, _ ambobs varsqeni.<br />

amgvarad, libretos mixedviT, I moqmedebaSi Cvens winaSea Zlieri sulis,<br />

mtkice rwmenis SuSanikis _ mowamis saxe, II moqmedebaSi ki sturuaseuli<br />

SuSaniki amsxvrevs im fenomens, romelic Tavis warmodgenaSi curtavelis<br />

moTxrobis mravali Taobis qarTvelma mkiTx velma Seqmna...<br />

scenebi saopero speqtaklidan<br />

`iyo mervesa welsa~.<br />

SuSaniki - m. maRlaferiZe,<br />

xucesi - z. anjafariZe<br />

reJisori da scenaris avtori, romelic scenars mxatvruli nawarmoebis<br />

mixedviT qmnis, upirveles yovlisa, am nawarmoebis mkiTx velia.<br />

rogor fiqrobT, aqvs Tu ara mkiTxvels ufleba, Taviseburad, sxvebisagan<br />

gansxvavebulad waikiTxos (gaigos, aRiqvas) mxatvruli nawarmoebi?<br />

61


saganTaSorisi kavSirebi<br />

saxelmZRvaneloSi mocemuli `SuSanikis wamebis~ teqsti ilust ri ­<br />

rebulia Tanamedrove mxatvris, mamia malazonias, mier. mxatvari aSkarad<br />

Suasaukuneebis religiuri Sinaarsis saxviTi xelovnebiT aris<br />

STagonebuli.<br />

daakvirdiT Suasaukuneebis xatwerisa da freskuli mxatvrobis ni ­<br />

muSebs. maTze qristeSobisa da iesos ierusalimSi Sesvlis scenebia gamosaxuli.<br />

SeadareT isini `SuSanikis wamebis~ teqstis 31 da 54­e gverdebze<br />

ganTavsebul ilust raciebs:<br />

ra saerTo detalebs xedavT am namuSevrebSi? ra aiRo mxatvarma<br />

Suasaukuneebis religiuri mxatvrobis kanonikuri (savaldebulo) scenebidan<br />

da, Tqveni azriT, ra simboluri datvirTva mianiWa man am detalebs?<br />

62<br />

RvTismSoblis xatis detalebi. zarzma. XI s.


atenis sioni. XI s.<br />

mxeri. XIV s.<br />

63


64<br />

weriTi samuSao<br />

dawereT moTxrobis dasawyisi, sadac aSkarad gamoikveTeba ori<br />

dapirispirebuli personaJi. gamoiye neT maTi warmoCenis sxvadasxva<br />

xerxi: aRwereT am personaJebis ga moCena nawarmoebSi (anu maTi<br />

moqmedeba), qceva da metyveleba. Se giZliaT pirdapiri daxasiaTebis<br />

xerxsac mimarToT. Txroba SewyviteT maSin, roca CaTvliT, rom<br />

mkiTxvels ukve advilad SeuZlia amoicnos am or personaJSi gmiri<br />

da antigmiri, agreTve maT Soris mosalodneli konfliqtis xasiaTi.<br />

waikiTxeT Tqveni naweri klasSi (an waukiTxeT mewyviles) da<br />

gadaeciT moTxroba partniors dasamTavreblad.<br />

dasrulebuli moTxrobis wakiTxvis an mosmenis Semdeg, imsjeleT,<br />

ramdenad sworad amoicno mewyvilem Tqveni Canafiqri da<br />

moulodneli iyo Tu ara moTxrobaSi konfliqtis Semdgomi gan vi-<br />

Tareba da dasasruli.<br />

davaleba SeiZleba SeasruloT wyvilebSi an jgufebSi.<br />

dawereT ese: `gmiri Sua saukuneebis hagiografiul nawarmoebebSi da<br />

Gvens TanamedroveobaSi~ an: `gmiri da antigmiri dRes~, romelSic<br />

gadmoscemT Tqvens azrs imis Sesaxeb, Tu vin migaCniaT gmirad an<br />

antigmirad Tanamedrove samyaroSi (SegiZliaT imsjeloT, rogorc<br />

Tanamedrove literaturul an kinogmirebze, ise realuri cxovrebidan<br />

aRebul magaliTebze).<br />

o r T o g r a f i a<br />

teqstis ena<br />

damatebiTi asoniSnebi <strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong>saTvis<br />

Tqven ukve icnobT or gansxvavebul asoniSans, romlebic <strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong><br />

teqstebis werilobiT gadmosacemad gamoiyeneba, esenia: Á da Ã.<br />

kidev or gansxvavebul asoniSans unda mivaqcioT yuradReba <strong>Zveli</strong><br />

teqstebis kiTxvisas:<br />

1. uTuod SeamCnevdiT, rom zog iseT sityvaSi, romelSic dRes v iwereba<br />

da gamoiTqmis, Zvelad u asoniSani iwereboda: Tuali, Zuali, sxua, Zue li,<br />

quabi, dasua, hrqua da sxv.<br />

magram am SemTxvevebSi es asoniSani u xmovnad ar unda wavikiTxoT. es<br />

aris v –s msgavsi wyvilbagismieri Tanxmovani (orive bagis monawileobiT


Zvel qarTulSi ki ase ar iyo. daakvirdiT: SuSanikis senakSi mosuli yrma<br />

ikiTxavs:<br />

_ iakob manda arsa?<br />

TxrobiT kiloSi iqneboda: `iakob manda ars~. e.i. kiTxvas Zvel qarTulSi<br />

_a daboloeba (ars-a) gadmoscems.<br />

romelia kiTxvis gamomxatveli niSani winadadebaSi: `_ mtkiced sdgaa?~<br />

moZebneT msgavsi magaliTebi.<br />

`ra T a~ da `ra T amca~<br />

<strong>Zveli</strong> <strong>qarTuli</strong> teqstebis kiTxvisas uTuod SeamCnevdiT, rom sxvadaxva<br />

adgilas orive kavSiri gamoiyeneba: raÁTa da raÁTamca.<br />

magram maTi gamoyenebisas aucilebelia davakvirdeT am wevr-kavSirebTan<br />

Sewyobil zmnebsac da aRmovaCenT, rom pirvels kavSirebiTi kilos mwkrivebi<br />

Seewyoba, xolo meores _ TxrobiTi kilos mwkrivebi:<br />

raÁTa ganawesos.<br />

raÁTamca ganawesa.<br />

orive niSnavs: `rom ganawesos.~ –mca nawilaki (raÁTa-mca) TviTon aris<br />

matarebeli kavSirebiTis Sinaarsisa.<br />

d a v a l e b a : axla SegiZliaT damoukideblad daZebnoT raÁTa, raÁTamca<br />

kavSirebis winadadebebi da daakvirdeT, romeli mwkrivis formebi Seexameba<br />

maT.<br />

e n i s i s t o r i a<br />

iakob xucesis xelnawers rom Gvenamde moeRwia<br />

`SuSanikis wameba~ V saukunis literaturuli Zeglia, magram misi xelnawerebi<br />

mxolod gviandeli periodisaa moRweuli.<br />

sainteresoa, rogori iqneboda es teqsti, TviT iakob xucesis xeliT<br />

dawerili rom gvexila?<br />

rogorc mecnierebma daadgines, Semdegdroindeli xelnawerebisagan mTavari<br />

ganmasxvavebeli iqneboda is, rom pirvandeli teqsti xanmeti iqneboda,<br />

iseTive, rogoric aris palestinis udabnos monastris, bolnisis sionis da<br />

sxva uadresi warwerebi.<br />

xanmeti niSnavs imas, rom yvelgan, sadac ki unda iyos meore subieqturi<br />

an mesame obieqturi piris niSani, maSin iqneboda x _ TavsarTi:<br />

II subieqturi: Sen x-wer, x-akeTeb, x-cem...<br />

III obieqturi: igi mas x-wers, man mas x-rqua...<br />

67


agreTve vnebiTebi: x-iyo, x-iqmna...<br />

aseve zedsarTavis aRmatebiTi xarisxis formebi: x-udideÁs-i (udidesi), xumaRleÁs-i<br />

(umaRlesi), x-ufroÁs-i (ufrosi)...<br />

amis gaTvaliswinebiT, SegviZlia `SuSanikis wamebis~ pirvandeli teqsti<br />

aRvadginoT:<br />

da xijmna mefisagan sparsTaÁsa pitiaxSman. da viTarca moxiwia igi<br />

sazRvarTa qarTlisaTa queyanasa mas hereTisasa, zraxva-yo, raÁTa xauwyos da<br />

wina moxegebnen mas aznaurni, da misni Zeni, da msaxurni misni, raÁTa maT gamo<br />

viTarca erTguli soflad Sevides. da warmoxmarTa sadiaspanoÁTa cxeniTa<br />

monaÁ Tvisi, viTarmca movida dabasa, romelsa saxeli xrqvian curtav.<br />

d a v a l e b a :<br />

1. romelia am teqstSi xanmeti formebi da ras gamoxatavs maTSi x _<br />

TavsarTi?<br />

2. aRadgineT xanmeti formebi `SuSanikis wamebis~ Semdeg fragmentSi:<br />

`da raJams Semwuxrda, mouwodes colsa jojikisasa da inebes erTad<br />

purisa WamaÁ, raÁTamca moiyvanes wmidaÁ SuSanikca. da viTarca moiwia Jami<br />

purisaÁ, Sevides jojik da coli misi winaSe wmidisa SuSanikisa, raÁTamca<br />

masca aWames puri, rameTu yovelni igi dReni uzmasa gardaevlnes. da viTarca<br />

metad aiZules, da ZliT wariyvanes taZrad, xolo gemoÁ araraÁsaÁ ixila.<br />

xolo colman jojikisaman miarTua RÂnoÁ WiqiT da aiZulebda mas, raÁTamca<br />

igi xolo Sesua. hrqua mas wmidaman SuSanik risxviT:<br />

_ odes yofil ars aqamomde, Tumca mamaTa da dedaTa erTad eWama puri?!<br />

da ganyara Ãeli da WiqaÁ igi pirsa Sealewa da RÂnoÁ igi daiTxia~.<br />

es sainteresoa!<br />

sityva xucesi, romelic SiSanikis epoqaSi mRvdels aRniSnavs, warmoSobiT<br />

xanmeti forma yofila, kerZod, aRmatebiTi xarisxis forma (x-uceÁs) da igi<br />

imaves aRniSnavda, rasac Semdegdroindeli xarisxis forma uxucesi.<br />

68


m o v e m z a d o T t e q s t i s<br />

w a s a k i T x a d<br />

wamebaÁ wmidisa da netarisa haboÁsi<br />

ioane sabanisZe<br />

avtori<br />

`abos wameba~ arabTa batonobis dros, qarTvelTa didi gansacdelis<br />

Jams dawerili hagiografiuli nawarmoebia. man Cvenamde IX saukunis xelnaweriT<br />

moaRwia.<br />

nawarmoebs wamZRvarebuli aqvs avtorisa da samoel qarTlis ka­<br />

Talikosis mimowera. swored es mimowera gvawvdis cnobebs hagiografis<br />

Sesaxeb.<br />

qarTlis kaTalikosi samoeli sTxovs ioane sabanisZes, aRweros maTi<br />

Tanamedrovis, abos, martviloba. igi ioanes miiCnevs RvTismosav, Rrmad<br />

ganswavlul pirovnebad da miandobs abos Rvawlis asaxvas, raTa es<br />

naSromi daidos eklesiaSi wamebulis mosaxseneblad da STamomavlobis<br />

gasamxneveblad.<br />

ioane sabanisZes mZime tvirTad miuCnevia kaTalikosis Txovna, magram<br />

uari ver Seubedavs da didi mokrZalebiT Sesdgomia am sapatio davalebis<br />

Sesrulebas.<br />

ioane sabanisZe, sxva hagiografebis msgavsad, marTlad aRwers wmin ­<br />

danis Rvawls. amas xels uTuod isic uwyobda, rom igi abos ara mxolod<br />

icnobda, masTan sulieri siaxlove, qristesmieri siyvaruli akav­<br />

Sirebda.<br />

avtoris Sesaxeb, am mimoweris garda, araviTari sxva cnoba ar mogvepoveba.<br />

magram erTi ram cxadia: mas brwyinvale ganaTleba miuRia, ioane<br />

sabanisZes Rrmad aqvs SeTvisebuli Tavisi epoqis mTeli kulturuli monapovari.<br />

abo awames 786 wlis 6 ianvars, xolo samoeli qarTlis kaTalikosi<br />

iyo 790 wlamde, maSasadame, `abos wameba~ dawerili unda iyos 786­790<br />

wlebSi.<br />

kompozicia<br />

Txzuleba oTxi Tavisagan Sedgeba. pirveli _ qadagebaa, romelSic<br />

av tori saqarTveloSi Seqmnil viTarebaze, wmindanobis arsze, wmindanis<br />

Rvawlis sazogadoebriv mniSvnelobaze da sxva sarwmuneobriv sakiTxebze<br />

msjelobs. meore da mesame TavebSi hagiografiuli Txrobaa, romelic<br />

sakuTriv abos ambavs aRgviwers; meoTxe Tavi ki wmindanis qebas, mis Sesx­<br />

69


ma­Semkobas warmoadgens. es Tavi <strong>qarTuli</strong> himnografiis anu <strong>sasuliero</strong><br />

poeziis pirvel nimuSadaa miCneuli.<br />

nawarmoebis Tavebad ase dayofa da dasaTaureba iSviaTad gvxvdeba<br />

hagiografiul <strong>mwerloba</strong>Si.<br />

70<br />

VIII saukunis qarTli<br />

VII saukunis dasawyisSi aRmocenebulma axalma religiam, islamma,<br />

uC veulo siswrafiT iwyo gavrceleba. arabebma cecxliTa da maxviliT<br />

daimorCiles mravali qveyana da VIII saukuneSi qarTlic daipyres.<br />

am periodisTvis qarTls arabi moxele, amira ganagebs. igi amave<br />

dros msajulicaa. qarTveli erismTavari amiras emorCileba. dasavleT<br />

saqarTveloSi myofi nerse erisTavi qarTlSi dabrunebis uflebas Tbilisis<br />

amirasgan iRebs. am dros arabebs igi erismTavris Tanamdebobidan<br />

ukve gadaYyenebuli hyavT.<br />

saqarTvelos istoriidan cnobilia, rom arabTa sastik laSqrobas,<br />

qarTlis msgavsad, verc afxazeTi (dasavleT saqarTvelo) gadaurCa,<br />

magram dampyroblebi iq ver gamagrdnen. axalmonaTlulma abom afxazeTSi<br />

mxolod qristiani mosaxleoba ixila, riTac didad gaixara.<br />

nerse erisTavs qarTlSi Tanamoazreebic hyolia. es, pirvel yov li sa,<br />

samoel kaTalikossa da ioane sabanisZeze iTqmis. qarTvelebs daunaxavT<br />

erovnuli gadagvarebis safrTxe da mas mxned win aRsdgomian.<br />

mZime uRlis miuxedavad, VIII saukunis qarTLlSi kulturuli cxovreba<br />

ar Camqrala. cnobilia, rom mravalWirgamovlili nerse erisTavis ojaxSi<br />

aRizarda VIII­IX saukunebis udidesi qarTveli moRvawe grigol xanZTeli.<br />

aq, erisTavis karze, miiRo man brwyinvale ganaTleba da Semdgom es codna<br />

qveynis sulier aRorZinebas moaxmara.<br />

geografiuli garemo<br />

Tu `SuSanikis wamebaSi~ moqmedeba mxolod qvemo qarTlSi mimdinareobs,<br />

`abos wamebaSi~ personaJebis samoqmedo garemo gacilebiT vrcelia:<br />

baRdadi, Tbilisi, CrdiloeTisaken mimaval gzaze _ dariali, Semdeg<br />

xazareTi, afxazeTi (dasavleTi saqarTvelo), isev Tbilisi. am gzis<br />

did nawils mTavari gmiri, abo, qarTlis erismTavar nersesTan erTad<br />

gaivlis.


davakavSiroT<br />

ukve SeZenili codnisa da gamocdilebis axalTan dakavSireba<br />

Tu gangicdiaT odesme Zlieri SiSi? SegiZliaT aRweroT, ra aris SiSi<br />

anu ras grZnobs SeSinebuli adamiani? rogor fiqrobT, SeiZleba Tu ara<br />

SiSis daZleva?<br />

gavaanalizoT<br />

mxatvruli analizis elementebi<br />

simbolo. VII klasis saxelmZRvaneloSi simbolo ase iyo ganmartebuli:<br />

`sagans, movlenas, adamians an adgils, romelic sakuTari Tavis gar da,<br />

kidev gamoxatavs, simbolos uwodeben~. SeiZleba asec iTqvas: `simbolo<br />

aris raRac konkretuli (sagani, movlena, moqmedeba), romelic raRac<br />

abstraqtuls (magaliTad, ideas) gamoxatavs~. maSasadame, simbolo aris<br />

konkretuli, xiluli da xelSesaxebi, is ki, rasac simbolo gamoxatavs<br />

abstraqtuli, uxilavi da mouxelTebelia.<br />

simbolo uzarmazar rols TamaSobs Sua saukuneebis qristianul es­<br />

TetikaSi. TviT qristianuli RvTismsaxureba da eklesiis Senobac ki<br />

sim bolurad gaiazreba. simboluria is, rom taZarSi yvelaze wminda<br />

ad gili, sakurTxeveli, aRmosavleTis mxares mdebareobs (qriste xom<br />

aRmo savleTSi daibada), simboluria freskebis ganlageba, freskebze gamosaxuli<br />

figurebi da maTi TiToeuli Jestic ki; Tavad taZari miwisa<br />

da zecis SemaerTebeli simboloa da sxv.<br />

`SuSanikis wamebis~ magaliTze Tqven naxeT, Tu rogor ixsneba am<br />

na warmoebis mTavari Tema bibliuri saxe­simbolos (`sZali qristesi~)<br />

meS veobiT. daakvirdiT, romel saxe­simbolos eniWeba gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba ioane sabanisZis nawarmoebSi abos mowamebrivi gzis ga azrebisaTvis.<br />

gamoviyenoT<br />

kiTxvis strategia<br />

teqstis dakavSireba istoriul konteqstTan. sxva epoqaSi Seqmnili<br />

mxatvruli nawarmoebis kiTxvisas am epoqis msoflmxedvelobasTan erTad,<br />

is istoriuli viTarebac unda gaiTvaliswinoT, romelic fonad gasdevs<br />

nawarmoebSi gadmocemul ambavs. amis gareSe misi siRrmiseuli gageba,<br />

iseve rogorc gmiris saqcielis mniSvnelobis gaazreba da Sefaseba<br />

srulyofili ver iqneba.<br />

yuradRebiT gaecaniT Sesaval statias: `VIII saukunis qarTli~, nawarmoebis<br />

im adgilebs, sadac avtori qarTlSi arsebul viTarebas aRwers<br />

da SeecadeT SeafasoT abos Rvawli istoriuli konteqstis gaTvaliswinebiT.<br />

71


72<br />

wamebaÁ wmidisa da netarisa<br />

haboÁsi<br />

mo senebaÁ wmidisa haboÁsi<br />

w glocav Tquen, qristÀs mimarT survieliTa guliTa<br />

momipyreniT saCinoni ege sasmenelni Tquenni da ufroÁs-<br />

Ra sacnobelni ege yurni gulisa da gonebisa Tquenisani<br />

ganhmarteniT smenad da maspinZel eqmneniT sityuaTa amaT<br />

CemTa.<br />

da ara Tu xolo Cemda martoÁsa saZiebel ars smenad<br />

sawadeli ese martÂlobaÁ wmidisa amis mowamisaÁ, ara med<br />

moÃsenebaÁ xseneba, mogoneba (ek lesiaSi<br />

wmindanis xsenebis dRes RvTismsaxurebisas<br />

galobdnen mis saxelze Seq<br />

mnil saga loblebs da kiTxulobdnen<br />

misi Rvawlis amsaxvel Txzulebas).<br />

ufroÁs-Ra ufro metad.<br />

sacnobeli Secnobis unaris mqone.<br />

ganhmarteniT gaxseniT.<br />

ara Tu xolo Gemda martoÁsa saZiebel<br />

ars smenad martÂilobaÁ mxolod<br />

me ki ar unda vcdilobde martvilobis<br />

mosmenas.


t e q s t i s w a k i T x v i s S e m d e g<br />

davfiqrdeT, gavaanalizoT, SevafasoT:<br />

1. ra viciT nawarmoebis avtoris Sesaxeb? romeli wyaro gvawvdis am<br />

cnobebs? (cod.).<br />

2. ramden nawilad aris dayofili ioane sabanisZis hagiografiuli<br />

Txzuleba da ra aris gadmocemuli TiToeul nawilSi? (cod.).<br />

3. vin iyo abo da risTvis ewama igi? (cod.).<br />

4. Tbilisis romel ubanSi dasajes sikvdiliT abo? (cod.).<br />

5. mxatvari rom iyoT, `abos wamebis~ romeli epizodebis daxatvas<br />

isurvebdiT? (anal.).<br />

6. ra aqvT saerTo `abos wamebas~ da `SuSanikis wamebas~? (anal.). ra<br />

ganasxvavebs am or teqsts erTmaneTisagan? (Sef.).<br />

7. daZebneT teqstobrivi paralelebi am or hagiografiul nawarmoebSi<br />

(anal.).<br />

8. SeadareT erTmaneTs abo da SuSaniki (anal.). SeiZleba Tu ara, am ori<br />

mowamis magaliTze vimsjeloT im saerTo kanonebis Sesaxeb, romelic<br />

hagiografiuli personaJis warmoCenas udevs safuZvlad? (Sef.).<br />

9. rogor fiqrobT, ra aris am nawarmoebis mTavari saTqmeli? (Sef.).<br />

10. Tqveni azriT, dResac gvmarTebs Tu ara `Cueulebisaebr mamulisa<br />

slvaÁ~? (Sef.).<br />

mxatvruli analizis elementebi<br />

simbolo<br />

11. TqvenTvis nacnobi romeli saxarebiseuli saxe-simbolo SegxvdaT<br />

ioane sabanisZis TxzulebaSi da ra datvirTva eniWeba mas am teqstSi?<br />

12. romel saxarebiseul saxe-simbolos eniWeba gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

nawarmoebSi abos mxatvruli saxis gaazrebisaTvis?<br />

kiTxvis strategia<br />

teqstis dakavSireba istoriul konteqstTan<br />

13. SeafaseT abos Rvawli da misi mniSvneloba maSindeli qarTlisaTvis<br />

istoriuli konteqstis gaTvaliswinebiT.<br />

91


102<br />

zepiri metyveleba<br />

mkiTxvelis Teatri<br />

damatebiTi amocanebi<br />

Tqven mecxre klasis saxelmZRvanelodan iciT, ra aris mkiTxvelis<br />

Teatri da rogor unda warmoadginoT is. daiyaviT jgufebad da moamzadeT<br />

`abos wamebis~ teqsti mkiTxvelis TeatrSi warmosadgenad. jgufebis xelmZRvanelebma<br />

unda gaiTvaliswinon nawarmoebis Tavebis gansxvavebuli intonacia<br />

da Sesabamisad gaanawilon teqsti `Teatris msaxiobebs~ Soris.<br />

jgufuri gamokvleva da prezentacia<br />

abo _ Tbilisis mfarveli wmindani<br />

moiZieT masalebi abos, rogorc Tbilisis mfarveli wmindanis, Sesaxeb<br />

(rodis aris dawesebuli abos xsenebis dRe, abosadmi miZRvnili sagaloblebi,<br />

abos wamebis Temaze Seqmnili mxatvruli nawarmoebebi, mis saxelze dawerili<br />

xatebi, mis Sesaxeb arsebuli gamokvlevebi); agreTve, moinaxuleT TbilisSi<br />

abos saxelTan dakavSirebuli adgilebi (abos wamebis adgilze aRmarTuli<br />

jvari, abos niSi mtkvarTan, metexis ZirSi, misi saxelobis eklesia, abos qandakeba)<br />

da warmoadgineT Tqveni mokvleuli masala (zepiri moxseneba TvalsaCino<br />

foto an videomasalasTan erTad) auditoriis winaSe.<br />

weriTi samuSao<br />

dawereT Txzuleba saTauriT: abo _ SiSis daZlevis gza<br />

gaixseneT weriTi samuSaos Sesrulebis etapebi da ecadeT Tanmimdevrulad<br />

daicvaT isini. upirveles yovlisa, daakvirdiT Txzulebis saTaurs da<br />

gansazRvreT, ra kuTxiT unda warmarToT Txroba, rom saTaurs sworad upasuxoT<br />

(anu gansazRvreT weris mizani), Semdeg moiZieT teqstSi Tqveni miznis<br />

Sesabamisi magaliTebi, SeadgineT Txzulebis gegma da SeudeqiT davalebis<br />

Sesrulebas.


l e q s i k a<br />

gardagularZnes<br />

teqstis ena<br />

Zvel qarTulSi gularZna `gadaxras, gamrudebas, RvlarWnas~ niSnavda,<br />

xolo gularZnili gamrudebuls, daRvlarWnils. gularZna, daRvlarWna<br />

erTi sityvis variantebi Cans.<br />

amdenad, gardagularZnnes unda niSnavdes `gadaxares, gadadrikes~<br />

(mZlavrebiT, SiSiT).<br />

s t i l i<br />

ori mwerlis stilis gansxvaveba<br />

orive nawarmoebi _ `SuSanikis wamebac~ da `abo Tbilelis wamebac~ sarwmunoebrivi<br />

TavSewirvis ambavs mogviTxrobs. erTnairad mZafrad viTardeba<br />

mowameobrivi ambavi da Sedegic erTnairia. erTaderTi ram, rac am or<br />

nawarmoebs erTmaneTisagan sagrZnoblad ganasxvavebs, aris am ori mwerlis<br />

stili. erTis damaxasiaTebelia lakonizmi, xolo meorisa _ uxvsityvaoba.<br />

SevadaroT nawarmoebebis TiTo fragmenti erTmaneTs:<br />

1. `umjobeÀs ars Cemda ÃelTa misTagan sikvdili, vidre Cemi da misi<br />

Sek rebaÁ da warwymedaÁ sulisa CemisaÁ, rameTu masmies me pavleÀs<br />

mociqulisagan: `ara damonebul ars ZmaÁ gina daÁ, aramed ganeyenen~.<br />

2. `sadaRa Semiwynara me qristeman da ganmaSora Cemgan bneli igi<br />

pirvelisa mis umecrebisa CemisaÁ da Rirs myo naTelsa mas missa,<br />

arasada uvar-vyo me saxeli misi. daRaTu bevreuli oqroÁsa da vecxlisaÁ<br />

momcen me, ginaTu tanjviTa da guemiTa ganmikiTxon me, ver<br />

ganmaSoron me siyuarulsa uflisa Cemisasa. da aw Sen nu damayeneb,<br />

RmrTis msaxuro!~<br />

d a v a l e b a : axla pasuxi gaeciT kiTxvebs:<br />

a) romel mwerals ekuTvnis pirveli da romels _ meore nawyveti?<br />

b) asaxavs Tu ara es ori nawyveti erTgvar viTarebas da Tu asaxavs, ra<br />

TvalsazrisiT?<br />

103


g) romeli mwerali ufro lakonurad gadmoscems saTqmels?<br />

d) gamoyaviT is sityvebi da frazebi, romlebic erT-erTi maTganis uxvsityvaobas<br />

ganapirobebs.<br />

ivaraudeT, rogor ityoda qvemoT moyvanil fragmentSi gadmocemul<br />

saTqmels iakob curtaveli:<br />

`momipyreniT saCinoni ege sasmenelni Tqvenni da ufroÁsRa sacnobeli<br />

ege yurni gulisa da gonebisa Tqvenisani ganhmarteniT smenad da maspinZel<br />

eqmneniT sityvaTa amaT CemTa!~<br />

104<br />

stilizacia istoriuli Sinaarsis TxzulebebSi<br />

rodesac mwerali istoriul sinamdviles aRwers, igi cdilobs am sinamdvilis<br />

enobrivi Taviseburebebic asaxos. magram radganac im enobrivi viTarebis<br />

mTlianad aRdgena SeuZlebelia, mwerali mimarTavs stilizaciis xerxs.<br />

es imas niSnavs, rom igi calkeuli xerxebis gamoyenebiT qmnis si<strong>Zveli</strong>s<br />

STabeWdilebas, moaqvs Sesabamisi epoqis enobrivi `surneli~.<br />

am TvalsazrisiT or rames unda davakvirdeT:<br />

1. aris Tu ara gansxvaveba mwerliseul Txrobasa da personaJebis metyvelebas<br />

Soris?<br />

2. romel arqaul formebsa da sityvebs iyenebs mwerali istoriuli<br />

epoqis koloritis Sesaqmnelad?<br />

mwerali nodar wuleiskiri abos Rvawlis gadmocemisas zomierad mimar-<br />

Tavs stilizaciis xerxs da es upiratesad personaJTa metyvelebaSi vlindeba.<br />

magaliTad, mwerali `saCqarod~ Camosvlis mniSvnelobiT iyenebs zmnas<br />

`CamoiWra~, xolo `mokvlis~ magier `mokvdinebas~.<br />

d a v a l e b a : daakvirdiT dialogebs da moZebneT is sityvebi da formebi,<br />

romlebic stilizacias emsaxureba.<br />

daimaxsovreT!<br />

stili da stilizacia<br />

enis gamoyenebis Tavisebur maneras, romelsac mimarTavs avtori sakuTari<br />

Canafiqris gadmosacemad stili ewodeba.<br />

stili SeiZleba iyos martivi an rTuli, sada an amaRlebuli, sasaubro<br />

metyvelebasTan miaxloebuli an oficialuri da sxv.<br />

avtoris stili Tavs iCens rogorc sityvaTa arCevanSi, ise winadadebebisa<br />

da frazebis (abzacebis, mTliani teqstis) agebulebaSi. amitom sti-


lis gansazRvrisas unda daakvirdeT teqstSi gamoyenebul<br />

• leqsikur erTeulebs (sityvebs) da konkretul saxeebs;<br />

• winadadebebisa da frazebis agebulebas;<br />

ganmeorebebsa da paralelur struqturebs.<br />

•<br />

stilizacia ki ama Tu im stilis Segnebuli mibaZvaa da ZiriTadad<br />

is toriul Tematikaze Seqmnil nawarmoebebSi gamoiyeneba. aseTi tipis<br />

TxzulebebSi stilizacia aRwerili epoqis koloritis gadmocemas emsaxureba.<br />

amis magaliTia nodar wuleiskiris istoriuli romani.<br />

zogierT SemTxvevaSi stilizacia komikuri efeqtis Seqmnas isa xavs<br />

miznad. es parodiaa. parodia sxva Txzulebis an TxzulebaTa tipis iumoristuli<br />

imitaciaa. komikur efeqts parodiaSi nawarmoebis stilisa da<br />

Sinaarsis SeuTavsebloba qmnis. magaliTad, Tu Tqven arqauli enis elementebs<br />

Tanamedrove ambebis gadmosacemad gamoiyenebT, an yoveldRiur,<br />

wvrilman ambebze amaRlebuli, maRalfardovani stiliT isaubrebT, es<br />

parodia iqneba.<br />

weriTi samuSao<br />

dawereT Txzuleba stilizaciis xerxis gamoyenebiT<br />

•<br />

•<br />

•<br />

gansazRvreT mizani: istoriuli koloritis gadmocema Tu komikuri<br />

efeqtis Seqmna;<br />

gansazRvreT Txzulebis Janri: istoriuli moTxroba, iumoristuli<br />

moTxroba, satira, tragedia, komedia Tu sxva;<br />

moifiqreT Txzulebis Tema da fabula;<br />

ar dagaviwydeT:<br />

• TxzulebaSi unda gamoiyenoT stilizaciis xerxi miznisa da<br />

nawarmoebis Janris gaTvaliswinebiT;<br />

• Tu komikuri efeqtis Seqmnas ar isaxavT miznad, ar unda iyos<br />

Seusabamoba Tqveni Txzulebis Sinaarssa da formas Soris.<br />

umjobesia, Tu davalebas jgufurad SeasrulebT. Semdeg TiToeulma<br />

jgufma klasSi warmoadginos Tavisi Txzuleba, danarCenebma ki Seafason<br />

maTi namuSevari. Sefasebis mTavari kriteriumi unda iyos, Seesabameba<br />

Tu ara Txzuleba dasaxul mizans da ramdenad kargad gaarTves Tavi avtorebma<br />

dasmul amocanas. TiToeulma Semfasebelma Tavisi pozicia unda<br />

daasabuTos.<br />

105

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!