22.06.2013 Views

uleba iyo qarTuli simRerisadmi am

uleba iyo qarTuli simRerisadmi am

uleba iyo qarTuli simRerisadmi am

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tbilisis<br />

vano<br />

sarajiSvilis<br />

saxelobis<br />

saxelmwifo<br />

konservatoriis<br />

tradiciuli<br />

mravalxmianobis<br />

kvlevis<br />

saerTaSoriso<br />

centris<br />

biuleteni<br />

Tbilisi. dekemberi. 2005<br />

3.<br />

7.<br />

10.<br />

12.<br />

13.<br />

15.<br />

19.<br />

22.<br />

24.<br />

26.<br />

28.<br />

32.<br />

3<br />

<strong>qarTuli</strong> polifoniis dacva<br />

da ganviTareba - iuneskos<br />

zrunvis sagani<br />

saqarTvelos eTnomusika 2005<br />

axali sanoto krebulisa da<br />

axali ans<strong>am</strong>blis prezentacia<br />

saqarTvelos folkloris<br />

erovnulidaTvaliereba- festivali 2005-2006<br />

simRerisa da cekvis ans<strong>am</strong>bl<br />

`sinaTlis” 80 wlis iubile<br />

vokaluri mravalxmianobis<br />

gavrceleba msoflios<br />

tradiciul musikalur<br />

kulturebSi<br />

qarTvelieTnomusikis- mcodneebi. grigol CxikvaZe<br />

folkloruli eqspedicia<br />

sagarejos raionSi (kaxeTi)<br />

folkloruli eqspedicia<br />

mesxeT-javaxeTSi<br />

folkloruli eqspedicia<br />

xelvaCauris raionSi raionSi (aWara)<br />

`Seni stili unda gqondes.<br />

viRacas ro daajavro da<br />

mi<strong>am</strong>sgavso, es n<strong>am</strong>Reri ar ari~<br />

interviu cnobil lotbar<br />

andro simaSvilTan<br />

erTi <strong>qarTuli</strong> xalxuri<br />

simRera. `vaxtanguri~


3<br />

biuleteni g<strong>am</strong>odis weliwadSi orjer,<br />

qarTulad da inglisurad,<br />

iuneskos mxardaWeriT<br />

© Tbilisis vano sarajiSvilis saxelobis<br />

saxelmwifo konservatoriis tradiciuli<br />

mravalxmianobis kvlevis saerTaSoriso centri, 2006<br />

ISSN 1512 - 228X<br />

redaqtorebi:<br />

rusudan wurwumia,<br />

T<strong>am</strong>az gabisonia<br />

mTargmnelebi:<br />

maia kaWkaWiSvili,<br />

kleiton pari<br />

dizainerebi:<br />

nika sebiskveraZe,<br />

giorgi kokilaSvili<br />

komp. uzrunvelyofa:<br />

T<strong>am</strong>az gabisonia<br />

kaxa maisuraZe<br />

st<strong>am</strong>ba: `Coxi~<br />

mis<strong>am</strong>arTi: saqarTvelo, Tbilisi, 0108, griboedovis q, #8, tel: 998953, 935260, faqsi: 987187<br />

E mail: polyphony@polyphony.ge, geomusic@conservatoire.ge, www. polyphony.ge


<strong>qarTuli</strong> polifoniis<br />

dacva da ganviTareba<br />

- iuneskos zrunvis<br />

sagani<br />

<strong>qarTuli</strong> mravalxmianobisadmi gansakuTrebuli<br />

d<strong>am</strong>okideb<strong>uleba</strong> iuneskos<br />

araerTxel g<strong>am</strong>ouxatavs. 1977 wels ded<strong>am</strong>iwidan<br />

galaqtikaSi gaigzavna Cveni civilizaciis<br />

yvelaze niSandoblivi JReradi<br />

movlenebi. <strong>am</strong>aTgan erT-erTi <strong>qarTuli</strong><br />

mravalxmianobis SesaniSnavi nimuSi `Cakrulo"<br />

<strong>iyo</strong>. 2001 wels ki, rogorc cnobilia,<br />

iuneskom <strong>qarTuli</strong> polifonia, msoflios<br />

sxva gansakuTrebul movlenebTan erTad,<br />

ar<strong>am</strong>aterialuri kulturuli memkvidreobis<br />

xelTuqmnel Zeglad g<strong>am</strong>oacxada. Tu<br />

imasac gaviTvaliswinebT, rom mravalxmiani<br />

simRera-galoba qarTvelebisaTvis saukuneebis<br />

manZilze <strong>iyo</strong> maTi erovnuli identobis<br />

niSani da sakuTari TviTmyofadobis<br />

simbolo, gasakviri araa, rom iuneskos aseT<br />

aRiarebaze g<strong>am</strong>oZaxilma saqarTveloSic<br />

ar daayovna da 2002 wels Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriaSi tradiciuli mravalxmianobis<br />

I saerTaSoriso simpoziumi<br />

moewyo.<br />

Cvens simpoziums gaumarTla _ masze<br />

dasaswrebad iuneskos ar<strong>am</strong>aterialuri kulturuli<br />

memkvidreobis seqciis direqtori<br />

q-ni noriko aikava da koordinatori<br />

q-ni anahit minasiani gvewvivnen. simpoziumi<br />

Tavisi s<strong>am</strong>ecniero sesiebiTa da sakoncerto<br />

progr<strong>am</strong>ebiT <strong>qarTuli</strong> simRera-galobis<br />

n<strong>am</strong>dvil triumfad iqca, r<strong>am</strong>ac waruSleli<br />

STabeWdileba datova stumrebze.<br />

mere movlenebi elviseburad ganviTarda:<br />

simpoziumis monawileebis rekomendacia Tbilisis<br />

saxelmwifo konservatoriaSi tradiciuli<br />

mravalxmianobis kvlevis saer-<br />

TaSoriso centris mxardaWeris Sesaxeb,<br />

iuneskoSi proeqtis wardgena, iaponiis<br />

saqvelmoqmedo fondis Funds-in-Trust-is g<strong>am</strong>oxmaureba<br />

<strong>qarTuli</strong> polifoniis dacvisa da<br />

ganviTarebis iuneskos progr<strong>am</strong>is dafinansebaze...<br />

4<br />

ttmmkksscc-iiss xxeellmmZZRRvvaanneellii rruussuuddaann wwuurrwwuummiiaa<br />

ase daiwyo 2003 wels saqarTveloSi<br />

iuneskos yvelaze ZviradRirebuli s<strong>am</strong>wliani<br />

progr<strong>am</strong>a, riTac <strong>am</strong> avtoritetulma organizaci<strong>am</strong><br />

niSani misca qarTul saxelmwifos,<br />

rom <strong>qarTuli</strong> mravalxmianoba msoflioSi<br />

g<strong>am</strong>orCeuli fenomenia, romelic dacvas,<br />

ganviTarebas _ erTi sityviT, yovelmxriv<br />

mxardaWeras imsaxurebs. es asec Caiwera saqarTvelos<br />

mTavrobasa da iuneskos Soris<br />

<strong>am</strong> proeqtTan dakavSirebiT dadebul xel-<br />

Sekr<strong>uleba</strong>Si.<br />

progr<strong>am</strong>a ori nawilisagan Sedgeboda<br />

- progr<strong>am</strong>iT g<strong>am</strong>oyofili Tanxis erTi nawili<br />

Tbilisis saxelmwifo konservatorias<br />

g<strong>am</strong>oeyo axladdaarsebuli kvleviTi<br />

centris saWiro aparaturiT aRsaWurvad<br />

da kvleviTi s<strong>am</strong>uSaoebis sawarmoeblad,<br />

xolo meore _ <strong>qarTuli</strong> xalxuri simReris<br />

saerTaSoriso centrs saqarTvelos 7 regionSi<br />

salotbaro skolebis dasafinanseblad<br />

da seminarebis Casatareblad.<br />

<strong>am</strong>denad, progr<strong>am</strong>a, erTi mxriv, qar-<br />

Tuli mravalxmianobis mecnierul Seswavlas<br />

emsaxureboda, xolo, meore mxriv, cocxali<br />

tradiciis gagrZelebas.<br />

minda mokled gi<strong>am</strong>boT, ra gaakeTes<br />

qarTvelma eTnomusikismcodneebma <strong>am</strong> proeqtis<br />

farglebSi.<br />

progr<strong>am</strong>a etapobrivad xorcieldeboda.<br />

misi s<strong>am</strong>i kontraqtidan pirveliT g<strong>am</strong>oyofili<br />

Tanxa mTlianad audioaqsesuarebiT<br />

aRWurvili kompiuterebis, saeqspedicio<br />

xmis C<strong>am</strong>weri teqnikisa da simpoziumebis<br />

Casatareblad aucilebeli sxvadasxva<br />

saxis proeqtorebis SeZenaze daixarja.


5<br />

qq-nnii nnoorriikkoo aaiikkaavvaa iiuunneesskkoo-ddaann<br />

((mmaarrccxxnniivv)) II ssiimmppoozziimmuuzzee<br />

sxvaTa Soris, <strong>am</strong> aparaturis aTviseba<br />

arc ise advili saqme aRmoCnda. Tavis<br />

droze qarTvel folkloristebs Tan<strong>am</strong>edrove<br />

teqnikasTan urTierTobis fsiqologiuri<br />

barieris daZleva 1997 wels fond<br />

"Ria sazogadoeba saqarTvelos" daxmarebiT<br />

mopovebuli erTaderTi kompiuteriT mouxdaT.<br />

magr<strong>am</strong> iuneskos mier SeZenili axali<br />

aparaturis raodenoba da xarisxi gvavaldebulebda<br />

centris yoveli Tan<strong>am</strong>Sromeli<br />

g<strong>am</strong>xdar<strong>iyo</strong> <strong>am</strong> teqnikis kvalificiuri<br />

momxmarebeli. <strong>am</strong>as ki ar<strong>am</strong>arto maTi,<br />

ar<strong>am</strong>ed maswavleblebis didi Zalisxmevac<br />

dasWirda.<br />

s<strong>am</strong>agierod, SeiZleba vTqvaT, rom<br />

dRes <strong>qarTuli</strong> mravalxmianobis mkvlevrebs<br />

<strong>am</strong> Tan<strong>am</strong>edrove cifruli aparaturis moxmarebis<br />

problemebi aRar gaaCniaT.<br />

iuneskos proeqtis daxmarebiT Sesa-<br />

Zlebeli gaxda konservatorias savelesaeqspedicio<br />

s<strong>am</strong>uSaoebis didi xniT daviwyebuli<br />

praqtikac aRedgina. sabWoTa kavSiris<br />

ngrevis Semdeg, Cvens eTnomusikismcodneebsa<br />

da studentebs erTxelac ar<br />

miscemiaT eqspediciis mowyobis SesaZlebloba.<br />

folkloristi ki, kabinetSi muSaobis<br />

rogori SesaZleblobac ar unda hqondes,<br />

Tavs mxolod maSin grZnobs bednierad,<br />

roca folklkorTan Sexeba yofaSi, anu misi<br />

arsebobis bunebriv garemoSi aqvs. <strong>am</strong><br />

orweliwadnaxevarSi 10 eqspedicia Catarda<br />

saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi - svaneTsa<br />

da kaxeTSi, TuSeTsa da guriaSi, mesxeTsa<br />

da aWaraSi.<br />

ttmmkksscc-iiss wweevvrreebbii TTaaTTbbiirrzzee<br />

unda iTqvas, rom folkloristebs<br />

movlili aqvT saqarTvelos yvela kuTxekunWuli,<br />

magr<strong>am</strong> folklori <strong>am</strong>ouwuravia,<br />

folkloruli procesi ganuwyvetliv grZeldeba<br />

da garda imisa, rom mecnierebi dResac<br />

ki axerxeben axali nimuSebis moZiebas, eTnosis<br />

cxovrebis din<strong>am</strong>ikaze dakvirvebis saukeTeso<br />

saSualeba ukve nacnobi nimuSebis<br />

axali interpretaciebis Caweraa.<br />

<strong>am</strong>itom aris CvenTvis Zalian mni-<br />

Svnelovani yoveli axali eqspedicia.<br />

Semdeg xdeba <strong>am</strong> eqspediciebSi mopovebuli<br />

masalis arqivireba, kompiuteruli<br />

d<strong>am</strong>uSaveba da monacemTa bazaSi Setana.<br />

Tbilisis konservatoriis saarqivo fondi<br />

inaxavs umdidres masalas _ es aris lilvakebze<br />

30-40-ian wlebSi Cawerili da jerac<br />

gauSifravi saeqspedicio masala, agreTve<br />

50-80-iani wlebis Canawerebi magnitofirze,<br />

romelic saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi<br />

eqspediciebis Sedegadaa mopovebuli. konservatori<strong>am</strong><br />

iuneskos progr<strong>am</strong>is wyalobiT<br />

daiwyo lazeruli diskebis g<strong>am</strong>ocema<br />

seriiT `Tbilisis konservatoriis audioarqividan".<br />

es seria gagrZeldeba man<strong>am</strong>, san<strong>am</strong><br />

fondSi arsebuli masala <strong>am</strong>is SesaZleblobas<br />

mogvcems. SeiZleba Zveli Canawerebisa da<br />

axali saeqspedicio masalis monacvleobiT<br />

g<strong>am</strong>ocemac. pirvel diskze 1952 wlis kaxeTis<br />

saeqspedicio masala Sevida. es aris akademiuri<br />

g<strong>am</strong>ocema, romelsac axlavs mecnieruli<br />

komentarebi.<br />

proeqtis umniSvnelovanesi nawili<br />

gaxldaT tradiciuli mravalxmianobis<br />

kvlevis centris qarTul-inglisur enovani<br />

vebgverdis Seqmna _ Tan<strong>am</strong>edrove s<strong>am</strong>yaro<br />

xom warmoudgenelia informaciis eleqtronuli<br />

saSualebebis gareSe, informaci-


is misaRebad, ki, ad<strong>am</strong>iani, upirveles yovlisa,<br />

internets mimarTavs. <strong>am</strong>itom ukanasknel<br />

xans TviTd<strong>am</strong>kvidrebis yvelaze gavrcelebuli<br />

saSualeba veb-gverdia _ Tu<br />

<strong>am</strong>isTvis saWiro saxsrebi gagaCniaT, Segi-<br />

ZliaT Tqveni Tavi msoflios warudginoT.<br />

gnebavT, miiRoT informacia <strong>qarTuli</strong> polifoniis<br />

Sesaxeb? inebeT, Tqven moipovebT<br />

mas, Tu SexvalT internetgverdze - www.<br />

polyphony.ge aq aris sxvadasxva saxis cnobebi<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri musikis Sesaxeb _<br />

naxavT mis zogad daxasiaTebas, gaecnobiT<br />

dialeqtebs, Sesrulebis Taviseburebebs,<br />

Seswavlis istorias, saSemsruleblo koleqtivebs,<br />

qarTul sasuliero musikas, garda<br />

<strong>am</strong>isa, miiRebT informacias tradiciuli<br />

mravalxmianobis centris daarsebis winaistoriisa<br />

da tradiciuli mravalxmianobis<br />

simpoziumebis Sesaxeb - erTi sityviT, veb<br />

gverdi daakmayofilebs imaT cnobismoyvareobas,<br />

visac <strong>qarTuli</strong> tradiciuli musikaluri<br />

kultura ainteresebs. aqvea gan-<br />

Tavsebuli <strong>qarTuli</strong> tradiciuli mravalxmianobis<br />

monacemTa bazis internetversiac,<br />

romlis Seqmna iuneskos progr<strong>am</strong>is<br />

erT-erTi ZiriTadi <strong>am</strong>ocana <strong>iyo</strong>. cxadia,<br />

arsebobs kidev ufro sruli kompiuteruli<br />

monacemTa bazac, romelic Tanda-<br />

Tan g<strong>am</strong>didrdeba _ jer igi saqarTveloSi<br />

da kavkasiaSi mcxovrebi xalxebis mravalxmianobis<br />

nimuSebiT Seivseba, s<strong>am</strong>omavlod<br />

ki msoflios xalxebis mravalxmianobis<br />

monacemTa bazad unda gadaiqces.<br />

sul raRac xuTiode wlis win Zneli<br />

warmosadgeni <strong>iyo</strong>, rom Cven SesaZlebloba<br />

gveqneboda msgavs proeqtze gvemuSava. qar-<br />

Tuli musikaluri folkloris monacemTa<br />

bazis gasakeTeblad jer koncefcia, Semdeg<br />

ki par<strong>am</strong>etrebi SemuSavda. magaliTad, Cven<br />

vwerT _'`xertlis naduri" da viRebT mTels<br />

informacias mis Sesaxeb _ ra Janris sim-<br />

Reraa, romeli kuTxis, Semsruleblebis ra<br />

SemadgenlobisTavisaa gankuTvnili, da, rac<br />

mTavaria, SegviZlia vnaxoT video-masala<br />

da movisminoT kidec. cxadia, <strong>am</strong>is SesaZlebloba<br />

mxolod axla mogveca, <strong>am</strong>itom<br />

nimuSebi video-masaliT TiTo-orolaa.<br />

iuneskos progr<strong>am</strong>iT gaTvaliswinebuli saqmianobis<br />

yvela aspeqti sasicocxlod mni-<br />

Svnelovani <strong>iyo</strong> <strong>qarTuli</strong> mravalxmianobis<br />

kvlevis s<strong>am</strong>omavlo perspeqtivebisaTvis.<br />

vebgverdi da monacemTa baza msoflios<br />

acnobs qarTul polifonias _ e.i zrdis<br />

misiT dainteresebulTa rigebs <strong>qarTuli</strong><br />

mravalxmianobis potenciur Semswavlelebs.<br />

aseTebi ki, sabednierod, mravlad aris rogorc<br />

musikosTa, ise, rac gansakuTrebiT<br />

sasixaruloa, sxvadasxva profesiis ad<strong>am</strong>ianebs<br />

Soris.<br />

qarTul simReras praqtikulad saqarTvelos<br />

farglebs gareT mravali ad<strong>am</strong>iani<br />

swavlobs, Cveni planetis TiTmis yvela<br />

kontinentze _ avstraliaSi, <strong>am</strong>erikaSi, evropasa<br />

da aziaSi. qarTul simReras jer<br />

mxolod afrikis kontinenti ar daupyria.<br />

hoda, didia maTi dainteresebac <strong>am</strong> sim-<br />

Reris TaviseburebebSi garkvevisadmi.<br />

swored <strong>am</strong>an gvafiqrebina, inglisur<br />

enaze g<strong>am</strong>ocemul<strong>iyo</strong> qarTvel moazrovneTa<br />

da, maT Soris pirvel qarTvel musikosmecnierTa<br />

narkvevebi <strong>qarTuli</strong> xalxuri<br />

simReris melodikis, kilo-harmoniuli Taviseburebebisa<br />

da mravalxmianobis bunebis<br />

Sesaxeb.<br />

aranakleb mniSvnelovania perioduli<br />

g<strong>am</strong>ocemis _ tradiciuli mravalxmianobis<br />

kvlevis saerTaSoriso centris biuletenis<br />

daarseba, romelic 6 TveSi erTxel<br />

g<strong>am</strong>oicema qarTul-inglisur enebze.<br />

axla Tqvens winaSe swored <strong>am</strong> biuletenis<br />

mes<strong>am</strong>e nomeria.<br />

cxadia, Cven vzrunavT imazec, rom<br />

Cvens mier g<strong>am</strong>ocemuli literatura da,<br />

maT Soris, biuletenebi, mkiTxvel<strong>am</strong>de mivides.<br />

Zalian gvixaria, rom kargi g<strong>am</strong>oxmaureba<br />

miviReT wignzec da biuletenebzec,<br />

ttmmkksscc-iiss bbeeWWddvviiTTii gga<strong>am</strong>moocceemmeebbii<br />

6


7<br />

maT Soris sazRvargareTidanac. didad<br />

vafasebT iseTi mecnierebis azrs, rogoric<br />

msoflioSi cnobili eTnomusikismcodneebi<br />

arian _ b-n diter qristenseni, tim raisi,<br />

Cveni didi gulSematkivari da megobari<br />

izali zemcovski da sxvebi.<br />

yvelaze metad ki v<strong>am</strong>ayobT <strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri musikaluri Semoqmedebis saxelmZRvaneloTi.<br />

<strong>qarTuli</strong> folklori konservatoriaSi<br />

TiTqmis daarsebidan iswavleba,<br />

folkloristikac mis kedlebSi ganvi-<br />

Tarda, aq aswavlidnen <strong>qarTuli</strong> eTnomusikismcodneobis<br />

korifeebi _ dimitri arayiSvili,<br />

grigol CxikvaZe, Salva aslaniSvili,<br />

oTar CijavaZe, mindia Jordania,<br />

kaxi rosebaSvili, kukuri WoxoneliZe, edi-<br />

Ser garayaniZe. da miuxedavad <strong>am</strong>isa, <strong>qarTuli</strong><br />

folkloris saxelmZRvanelos Seqmnas,<br />

rogorc Cans, <strong>am</strong>ocanis sirTulis g<strong>am</strong>o,<br />

yvela s<strong>am</strong>omavlod debda.<br />

iuneskos progr<strong>am</strong>a <strong>am</strong> saqmis didi<br />

moraluri stimuli gaxda, r<strong>am</strong>ac mis Semdgenlebs,<br />

mTels saredaqcio jgufs misca<br />

Zala maTi win<strong>am</strong>orbedebis mier dagrovili<br />

codna SeekraT da lakonurad gadmoecaT<br />

saxelmZRvaneloSi, romelic konservatoriis<br />

saSemsruleblo fakultetis studentebisaTvis<br />

aris gankuTvnili. mas aqvs sanoto<br />

da misi identuri audio danarTi.<br />

<strong>am</strong>ave progr<strong>am</strong>is farglebSi ganxorcielda<br />

<strong>am</strong> saxelmZRvanelos Targmnac inglisur<br />

enaze, radgan <strong>qarTuli</strong> folkloriT<br />

dainteresebuli ucxoeli specialistebisagan,<br />

da moyvarulebisagan erTgvari<br />

dakveTac miviReT aseTi wignis mos<strong>am</strong>zadeblad.<br />

cota rTulada gvaqvs misi g<strong>am</strong>ocemis<br />

saqme _ <strong>am</strong>isTvis saWiro Tanxebi<br />

proeqtma veRar daitia.<br />

iuneskos s<strong>am</strong>mwliani proeqti udidesi<br />

mxardaWera <strong>iyo</strong> tradiciuli mravalxmianobis<br />

kvlevis centrisaTvis. saxelmwifos<br />

mier musikaluri folkloris kvlevaze<br />

g<strong>am</strong>oyofili mcireodeni, simboluri Tanxebis<br />

pirobebSi <strong>am</strong> proeqtma faqtobrivad<br />

SesaZlebloba mogvca gagvekeTebina<br />

imdeni, rac ar gakeTebula ukanaskneli 18<br />

wlis ganmavlobaSi.<br />

ver vityviT, rom qveyana ar cdilobs<br />

_ swored saxelmwifos dafinansebiT Catarda<br />

tradiciuli mravalxmianobis I saerTaSoriso<br />

simpoziumi 2002 wels. 2004<br />

wlis simpoziumis organizebaSi ki saqar-<br />

Tvelos mTavrobasTan erTad iuneskomac<br />

miiRo monawileoba. <strong>am</strong> simpoziumebma dagvarwmunes,<br />

rom <strong>qarTuli</strong> xalxuri <strong>simRerisadmi</strong><br />

sayovelTao interesi msoflioSi<br />

ar iklebs. <strong>am</strong>aze metyvelebs is g<strong>am</strong>oxmaurebebic,<br />

romlebic ukve gvaqvs 2006 wlis<br />

III simpoziumSi monawileobis msurvelTagan.<br />

proeqti didad daexmara qarTvel<br />

eTnomusikismcodneebs tradiciuli mravalxmianobis<br />

mecnieruli kvlevis axal<br />

safexurze ayvanaSi, axla saqme Cvenzea -<br />

s<strong>am</strong>omavlo perspeqtivebis garanti is valdebulebebi<br />

unda gaxdes, romelic qarTulma<br />

saxelmwifom <strong>am</strong> saerTaSoriso organizaciasTan<br />

gaformebuli xelSekrulebiT<br />

itvirTa, roca piroba dado, rom yvelafers<br />

iRonebs sakuTari unikaluri vokaluri<br />

polifoniis _ msoflios ar<strong>am</strong>aterialuri<br />

kulturuli memkvidreobis Sedevris<br />

gadasarCenad.<br />

tradiciuli mravalxmianobis II saerTaSoriso<br />

simpoziumi Catarda iuneskos<br />

mxardaWeriT, <strong>qarTuli</strong> mravalxmianobis<br />

dacvisa da ganviTarebis progr<strong>am</strong>is farglebSi.<br />

es proeqti kidev erTi g<strong>am</strong>oxat<strong>uleba</strong><br />

<strong>iyo</strong> <strong>qarTuli</strong> <strong>simRerisadmi</strong> <strong>am</strong> avtoritetuli<br />

organizaciis gansakuTrebuli<br />

d<strong>am</strong>okidebulebisa. es <strong>iyo</strong> istoriuli proeqti,<br />

romelmac <strong>qarTuli</strong> eTnomusikismcodneoba<br />

saerTaSoriso asparezze gaiyvana.<br />

<strong>am</strong>is dasturi <strong>iyo</strong> II simpoziumic, romelic<br />

organizebuli <strong>iyo</strong> Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis tradiciuli mravalxmianobis<br />

kvlevisa da <strong>qarTuli</strong> simReris<br />

saerTaSoriso centrebis mier da Catarda<br />

saqarTvelos prezidentis b-n mixeil saakaSvilis<br />

patronaJiT.<br />

dasasrul, minda kidev erTxel didi<br />

g<strong>am</strong>ovxato didi madliereba iuneskosa da<br />

iaponiis mTavrobis mimarT, romelTa erToblivi<br />

ZalisxmeviT SesaZlebeli gaxda <strong>am</strong><br />

istoriuli proeqtis ganxorcieleba. diax,<br />

istoriulisa, radgan man <strong>qarTuli</strong> eTnomusikismcodneoba<br />

saerTaSoriso asparezze<br />

gaiyvana.<br />

rusudan wurwumia


saqarTvelos<br />

eTnomusika 2005<br />

24 marts ans<strong>am</strong>bli `rusTavi~ Tbilisis<br />

filarmoniis sakoncerto darbazSi mayureblis<br />

winaSe wardga.<br />

12-13 maiss baTumis zaqaria faliaSvilis<br />

saxelobis saxelmwifo konservatori<strong>am</strong> Caatara<br />

`folkloruli da sasuliero musikis I festivali~.<br />

s<strong>am</strong>ecniero konferenciis garda<br />

gaimarTa folkloruli musikis saR<strong>am</strong>oebi,<br />

romlebSic monawileoba miiRes anCisxatis<br />

taZris gundma, ans<strong>am</strong>blma `mzeT<strong>am</strong>zem~, saqar-<br />

Tvelos sapatriarqos folklorulma ans<strong>am</strong>blma<br />

`basianma~ da sapatriarqos s<strong>am</strong>galoblo<br />

centrTan arsebulma qalTa ans<strong>am</strong>blma, romlisTvisac<br />

es pirveli sajaro g<strong>am</strong>osvla <strong>iyo</strong>.<br />

23 maiss anCisxatis taZris gundis<br />

wevrebma: malxaz erqvaniZem, daviT SuRliaSvilma,<br />

levan veSapiZem da vasil cecxlaZem<br />

koncerti Caatares germaniis qalaq gosekSi.<br />

koncerti qalaqis Zvel sasaxleSi gaimarTa.<br />

25 maiss igive ans<strong>am</strong>blis wevrebma monawileoba<br />

miiRo germaniis qalaq marburgSi<br />

Catarebul festivalSi `a cappella".<br />

mogvianebiT maT SeuerTdnen anCisxatis<br />

taZris gundisa da jguf `Zveli kiloebis"<br />

danarCeni wevrebi da gastrolebi gagrZelda<br />

latviaSi. koncertebi gaimarTa 28 maiss rigis<br />

domis (domski) sakaTedro taZarSi da 30 maiss<br />

qalaq liepaiaSi.<br />

ivnisSi ans<strong>am</strong>bli `rusTavi~ gastrolebiT<br />

gaemgzavra koreasa da iaponiaSi. 27<br />

ivniss q. nagoiaSi Sedga gaeros 60 wlisTa-<br />

visadmi miZRvnili saR<strong>am</strong>o, romelzec mxolod<br />

ans<strong>am</strong>bli `rusTavi~ <strong>iyo</strong> miwveuli. 22 seqtembers<br />

q. nagoiaSi saerTaSoriso bazroba-2005is<br />

daxurvaSi monawileobdnen `rusTavi~ da<br />

suxiSvilebis <strong>qarTuli</strong> nacionaluri baleti.<br />

ivlisSi kievSi Catarda festivali<br />

`Óêðàiíà ìðè~, romelSic monawileoba miiRo<br />

saqarTvelos sapatriarqos folklorulma<br />

ans<strong>am</strong>blma `basianma~ (xelmZRvaneli giorgi<br />

donaZe). ans<strong>am</strong>blma <strong>qarTuli</strong> xalxuri sim-<br />

ReriT dainteresebul pirTaTvis r<strong>am</strong>denime<br />

masterklasi Caatara. folklorulma koncertebma<br />

ki iseTi interesi g<strong>am</strong>oiwvia, rom n<strong>am</strong>dvil<br />

dResaswaulad iqca msmenelisTvis.<br />

20 agvistodan 15 seqtembr<strong>am</strong>de ans<strong>am</strong>blma<br />

`rusTavma~ koncertebi Caatara poloneTis<br />

r<strong>am</strong>denime qalaqSi (krakovi, varSava, vroclavi<br />

da sxva) da monawileoba miiRo bidgoSCis<br />

(City) musikalur festivalSi.<br />

qalTa folklorulma ans<strong>am</strong>blma `Tu-<br />

TarCela" zafxulSi monawileoba miiRo sarfSi<br />

g<strong>am</strong>arTul dResaswaul-zeimze "kolxoba". gansakuTrebiT<br />

didi emociiT da siyvaruliT<br />

miiRo adgilobrivma msmenelma ans<strong>am</strong>blis mier<br />

Sesrulebuli lazuri simRerebi.<br />

ans<strong>am</strong>bl `TuTarCelas~ SemoqmedebiT<br />

da repertuariT dainteresda germaneli re-<br />

Jisori ruT olSeni, romelmac 2004 wlis<br />

ivnisSi gadaiRo dokumenturi filmi <strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri kulturis Sesaxeb (simRera-cekva)<br />

_ `haeriviT aucilebeli~. <strong>am</strong> filmSi didi<br />

adgili eTmoba ans<strong>am</strong>bl `TuTarCelas~ yofiT<br />

da SemoqmedebiT cxovrebas da misi xelmZRvanelis<br />

T<strong>am</strong>ar buaZis SemoqmedebiT portrets.<br />

filmis premiera warmatebiT Sedga 2005 wlis<br />

oqtomberSi, q. TbilisSi, kinoTeatr `<strong>am</strong>iranSi".<br />

aannssa<strong>am</strong>mbbllii ``bbaassiiaannii~~ aannssa<strong>am</strong>mbbllii ``TTuuTTaarrCCeellaa~~<br />

8


9<br />

30 seqtembers festivalis, `Semodgomis<br />

Tbilisi~, farglebSi saqarTvelos erovnuli<br />

musikaluri centris darbazSi Sedga yovlawmida<br />

s<strong>am</strong>ebis sakaTedro taZris mgalobelTa<br />

gundis (xelmZRvaneli svimon jangulaSvili)<br />

da saqarTvelos sapatriarqos folkloruli<br />

ans<strong>am</strong>blis (xelmZRvaneli giorgi donaZe) koncerti,<br />

sadac Sesrulda rogorc sagaloblebi,<br />

aseve xalxuri simRerebic.<br />

13 oqtombridan 4 noembr<strong>am</strong>de ans<strong>am</strong>blma<br />

`rusTavma~ sagastrolo turne Caatara niderlandebis<br />

21 qalaqSi.<br />

14 oqtombers konservatoriis did sakoncerto<br />

darbazSi Catarda anCisxatis taZris<br />

gundis saangariSo koncerti.<br />

15 oqtombers anCisxatis taZris gundis<br />

(malxaz erqnaviZis) organizatorobiT Catarda<br />

folkloruli saR<strong>am</strong>o, romelSic monawileoba<br />

miiRes saqarTvelos sxvadasxva kuTxidan<br />

C<strong>am</strong>osulma momRerlebma. koncertis bolos<br />

ki Tbiliseli msmenelis winaSe pirvelad wardga<br />

sapatriarqos s<strong>am</strong>galoblo centrTan<br />

arsebuli qalTa ans<strong>am</strong>bli.<br />

17 oqtombers filarmoniis sakoncerto<br />

darbazSi Sedga folklorul ans<strong>am</strong>bl<br />

`Tbilisis~ (xelmZRvaneli robert gogola-<br />

Svili) 25 wlis iubilesadmi miZRvnili saR<strong>am</strong>o.<br />

oqtomber-noemberSi anCisxatis taZris<br />

gundma <strong>am</strong>erikis SeerTebul StatebSi erTTviani<br />

sakoncerto turi g<strong>am</strong>arTa. es misi pirveli<br />

viziti <strong>iyo</strong> okeanis gaRma.<br />

gundis maspinZeli gaxldaT organizacia<br />

`vilij harmoni~, romlis erT-erT xelmZRvanelTan<br />

fati kailerTan anCisxatelebi Tbilisis<br />

sax. konservatoriaSi g<strong>am</strong>arTuli tradiciuli<br />

mravalxmianobis II saerTaSoriso simpoziumis<br />

msvlelobis periodSi d<strong>am</strong>egobrdnen.<br />

erTi Tvis ganmavlobaSi anCisxatis taZris<br />

gundma Semoiara c<strong>am</strong>eti Stati, stumari <strong>iyo</strong><br />

didi qalaqebisa, rogoricaa: niu-iorki, bostoni,<br />

filadelfia, Cikago, blumingtoni, vaSingtoni<br />

da sxv. turis ganmavlobaSi sul gaimarTa<br />

24 koncerti. maT Soris, zog SemTxvevaSi _<br />

e. w. leqcia-koncerti (uili<strong>am</strong>sis universiteti,<br />

blumingtonis universiteti, kongresis<br />

biblioTeka da sxv.). studentTaTvis (aseve<br />

sxva msurvelTaTvis) tardeboda <strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri simRerebis Seswavlis praqtikuli<br />

mecadineobebi.<br />

aannCCiissxxaattiiss ttaaZZrriiss aannssa<strong>am</strong>mbbllii a<strong>am</strong>meerriikkaaSSii<br />

ssaaggaassttrroolloo kkoonncceerrttzzee<br />

sakoncerto mogzaurobaSi anCisxatelebs<br />

didi daxmareba gauwia <strong>am</strong>erikelma<br />

jon gremma, romelic <strong>qarTuli</strong> saeklesio<br />

galobis Seswavlis mizniT erTi weli cxovrobda<br />

saqarTveloSi da galobasTan erTad<br />

qarTul enasac (<strong>am</strong> mcire droisTvis) sakmaod<br />

kargad daeufla. jon grems ara mxolod<br />

gundis megzuroba da mZRoloba hqonda aRebuli<br />

sakuTar Tavze; igi moderatoris funqciasac<br />

mSvenivrad asrulebda koncertebze.<br />

<strong>am</strong>erikelTaTvis <strong>qarTuli</strong> kulturis,<br />

istoriisa da eTnografiuli yofis vizualurad<br />

warmodgenas xels uwyobda saarqivo<br />

fotoebisgan Semdgari slaid-Sou, romelic<br />

anCisxatis gundis megobris, luarsab togoniZis<br />

mier <strong>iyo</strong> momzadebuli.<br />

gansakuTrebuli emociiT ivseboda darbazebi<br />

maSin, rodesac koncerts <strong>am</strong>erikaSi<br />

mcxovrebi qarTveli emigrantebi eswrebodnen.<br />

24_26 noembers saqarTvelos mecnierebaTa<br />

akademiis istoriisa da eTnologiis institutma<br />

da saqarTvelos sapatriarqosTan arsebulma<br />

qristianuli kvlevis saerTaSoriso<br />

centrma Caatares saerTaSoriso simpoziumi<br />

Temaze: `qristianoba Cvens cxovrebaSi: warsuli,<br />

awmyo, momavali~.<br />

simpoziumSi monawileoba miiRo 200mde<br />

mecnierma, maT Soris 40-mde _ msoflios<br />

sxvadasxva qveynidan. simpoziumis Tavmjdomare<br />

<strong>iyo</strong> uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos<br />

kaTolikos-patriarqi ilia II,<br />

TanaTavmjdomareebi _ mecnierebaTa akademiis<br />

prezidenti akad. T<strong>am</strong>az g<strong>am</strong>yreliZe da<br />

qristianuli kvlevis saerTaSoriso centris<br />

xelmZRvaneli akad. daviT musxeliSvili.


kkoonnsseerrvvaattoorriiiiss ssttuuddeennttTTaa ffoollkklloorruullii<br />

aannssa<strong>am</strong>mbbllii<br />

simpoziumis muSaoba Svid seqciad warimarTa.<br />

bolos moewyo mrgvali magida, romlis<br />

Tema <strong>iyo</strong> `qristianoba afxazeTSi~<br />

(Tan<strong>am</strong>edrove problemebi).<br />

musikismcodneobis seqciis muSaobaSi<br />

monawileobdnen: magda suxiaSvili moxsenebiT<br />

`saRvTismsaxuro sagaloblebis xmaTa (ixosTa)<br />

semantikis SeswavlisaTvis; T<strong>am</strong>ar CxeiZe _<br />

`rva Pmis sistema WrelTa nusxebSi~; rusudan<br />

fifia _ `ioane minCxis aRdgomis sagaloblebi~;<br />

nestan sulava _ `sagaloblis liturgikuli,<br />

SemecnebiT-aRmzrdelobiTi da esTetikuri<br />

mniSvneloba~; ekaterine oniani _<br />

`<strong>am</strong>brosi nekreseli da misi mniSvneloba<br />

<strong>qarTuli</strong> nevmuri sistemis istoriaSi~; miranda<br />

Todua _ `xeTa simbolika X saukunis qar-<br />

Tul himnografiaSi~; simpoziumze moxsenebiT<br />

g<strong>am</strong>ovidnen, agreTve, tmksc-is direqtori,<br />

xelovnebaTmcodneobis doqtori, profesori<br />

rusudan wurwumia moxsenebiT `<strong>qarTuli</strong> tradiciuli<br />

saero da sasuliero musikaluri cnobierebis<br />

erTianobis sakiTxisaTvis~ da istoriis<br />

mecnierebaTa doqtori, saqarTvelos mecnierebaTa<br />

akademiis istoriisa da eTnologiis<br />

institutis w<strong>am</strong>yvani mecnierTan<strong>am</strong>Sromeli<br />

nino maisuraZe moxsenebiT `<strong>qarTuli</strong> himnografia<br />

da eTnikuri cnobiereba~.<br />

21 noembridan 15 dekembr<strong>am</strong>de TbilisSi<br />

s<strong>am</strong>uSaod imyofeboda venis fonogr<strong>am</strong>arqivis<br />

inJiner-konsultanti b-ni franc lexlaitneri.<br />

mis mier C<strong>am</strong>otanili aparatis meSveobiT<br />

SesaZlebeli gaxda aJRerebul<strong>iyo</strong> 500-mde lilvaki,<br />

romlebic aTeuli wlebis ganmavlobaSi<br />

inaxeboda: saxelmwifo arqivSi, Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis, saqarTvelos mecnierebaTa<br />

akademiis iv. javaxiSvilis saxelobis<br />

istoriisa da eTnologiis institutis,<br />

kinos, Teatris, musikisa da qoreografiis saxelmwifo<br />

muzeumis, s. janaSias saxelobis<br />

istoriis muzeumis, baTumis kulturisa da<br />

xelovnebis muzeumis arqivebSi.<br />

fonografis lilvakebze gakeTebuli<br />

Canawerebi XX saukunis I naxevars ekuTvnis.<br />

yvelaze adrindeli, kompozitor dimitri<br />

arayiSvilis mier sof. rokaSi (javis raioni)<br />

gakeTebuli Canaweri, 1910-iani wlebiT TariRdeba.<br />

igi inaxeba kinos, Teatris, musikisa<br />

da qoreografiis saxelmwifo muzeumSi.<br />

mravalmxrivia komp. Salva mSveliZis arqivi,<br />

romelic <strong>am</strong>ave muzeumSia daculi da saqar-<br />

Tvelos TiTqmis yvela kuTxeSi Caweril<br />

masalas moicavs. eTnologiis institutis<br />

arqivi Sedgeba prof. Salva aslaniSvilisa<br />

da prof. T<strong>am</strong>ar m<strong>am</strong>alaZis mier 1946-1952 wlebSi<br />

Catarebuli eqspediciebis Canawerebisagan.<br />

lilvakebidan Canawerebis kompiuter-<br />

Si gadatanas teqnikurad axorcielebda tmkscis<br />

Tan<strong>am</strong>Sromeli, fizikosi arCil xaraZe. gadaweris<br />

process Tvalyurs adevnebdnen: tmkscis<br />

menejeri maia kaWkaWiSvili da konservatoriis<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri musikaluri Semoqmedebis<br />

kaTedris wevrebi: daviT SuRliaSvili, T<strong>am</strong>az<br />

gabisonia, malxaz erqvaniZe, oTar kapanaZe, qe-<br />

Tevan maTiaSvili da nino nakaSiZe, romlebic<br />

SeZlebisdagvarad afiqsirebdnen saWiro informacias<br />

TiToeul simReraze.<br />

s<strong>am</strong>wuxarod, dazianebis g<strong>am</strong>o SeuZlebeli<br />

gaxda ormociode lilvakis aJRereba,<br />

romlebzec (anotaciebis mixedviT) aRbeWdili<br />

<strong>iyo</strong> Zmebi erqomaiSvilebis, varl<strong>am</strong> simoniSvilis<br />

gundis da sxvaTa xmebi...<br />

17 dekembers Tbilisis v. sarajiSvilis<br />

saxelobis saxelmwifo konservatoriis did<br />

sakoncerto darbazSi Catarda xalxuri musikis<br />

saR<strong>am</strong>o (saSobao koncertebis seriidan). monawileobdnen:<br />

Tbilisis saxelmwifo s<strong>am</strong>edicino<br />

universiteti folkloruli ans<strong>am</strong>bli<br />

`fesvebi~, saqarTvelos sapatriarqos folkloruli<br />

ans<strong>am</strong>bli `basiani~, saqarTvelos<br />

folkloris saxelmwifo centris ans<strong>am</strong>bli<br />

`laSari~. konservatoriis studentTa ans<strong>am</strong>blisaTvis<br />

ki (xelmZRvaneli _ eTnomusikismcodne<br />

natalia zumbaZe) es koncerti debiuti <strong>iyo</strong>.<br />

2005 wlis 25 dekembers, saqarTvelos<br />

sapartiarqoSi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis,<br />

uwmindesis da unetaresis<br />

ilia II-is locva-kurTxeviT moewyo ans<strong>am</strong>bl<br />

"TuTarCelas" CD-is prezentacia, romelic<br />

patriarqis saxelobis saerTaSoriso fondis<br />

dafinansebiT g<strong>am</strong>ovida.<br />

nino nakaSiZe<br />

:


21<br />

axali sanoto<br />

krebulisa da axali<br />

ans<strong>am</strong>blis prezentacia<br />

dRes ukve sayovelTaodaa cnobili<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri musikaluri Semoqmedebis<br />

_ <strong>am</strong> uZvelesi da unikaluri saganZuris<br />

fasi. iuneskos mier 2001 w. <strong>qarTuli</strong> polifoniis<br />

materialuri kulturis Sedevrad<br />

aRiareb<strong>am</strong> umniSvnelovanesi cvlilebebi<br />

Seitana erovnul folklorul sivrceSi da<br />

gansakuTrebuli yuradRebis qveS moaqcia<br />

igi. saqarTvelos dedaqalaqSi tradiciuli<br />

mravalxmianobis kvlevis saerTaSoriso centris<br />

daarseb<strong>am</strong> xeli Seuwyo <strong>am</strong> sferoSi<br />

dagrovili problemebis TandaTanobiT mogvarebas<br />

(seriozuli sakvlevaZiebo muSaoba,<br />

SemkreblobiTi saqmianobis farTod gaSla,<br />

notirebuli masalis g<strong>am</strong>oqveyneba, konferenciebsa<br />

da simpoziumebSi monawileoba, saxalxo<br />

lotbar-Semsruleblebze monografiuli<br />

narkvevebis g<strong>am</strong>oqveyneba da a.S.). ukve<br />

gadaidga araerTi sagulisxmo nabiji, Tumc<br />

saTqmeli da gasakeTebeli kvlavac bevria.<br />

sul axlaxan saqarTvelos musikaluri<br />

sazogadoebis Tavjdomaris q-n manana<br />

axmetelis iniciativiT nacionaluri<br />

musikaluri folkloris didi qomagis avqsenti<br />

megreliZis arqividan <strong>am</strong>okrefili simRerebis<br />

axali qarTul-inglisurenovani albomis prezentacia<br />

da erTdroulad Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis studentTa fokloruli<br />

ans<strong>am</strong>blis debiuti Sedga. mSobliuri<br />

kulturis gulSematkivarni madlierebiT<br />

Seegebnen <strong>am</strong> saintereso faqts.<br />

rogorc cnobilia, avqsenti megreliZe<br />

XIX-XX saukunis gasayarze moRvawe momRerallotbarTa:<br />

Zuku loluas, s<strong>am</strong>uel CavleiSvilis,<br />

sandro kavsaZis, Zmebi erqomaiSvilebis,<br />

varl<strong>am</strong> simoniSvilis, rema Selegias, mixa<br />

jiRaurisa da sxvaTa saxelovani kohortis<br />

erT-erTi TvalsaCino figuraa. guruli<br />

simReris wiaRSi aRzrdilma avqsenti megreliZem<br />

siymawvileSive moixveWa sanaqebo<br />

momReral-mgaloblis saxeli da oci wlisa<br />

ukve seminariis mgalobelTa gundis regenti<br />

gaxda. aqedan daiwyo misi nayofieri<br />

SemoqmedebiTi gza, romelmac naxevar saukuneze<br />

meti gastana. <strong>qarTuli</strong> kulturis dauRalavi<br />

propagandistis, xalxur simReraTa Semkrebis,<br />

pedagogis, Teoriuli narkvevebis<br />

aa.. mmeeggrreelliiZZiiss aallbboommiiss pprreezzeennttaacciiaa<br />

avtoris, saxalxo gundebisa da sakravieri<br />

ans<strong>am</strong>blebis organizatoris, lotbaris, saeklesio<br />

gundis regentis, xalxuri instrumentebis<br />

popularizatoris, meCongureTa<br />

aTeulobiT ans<strong>am</strong>blis xelmZRvanelis moRvaweoba<br />

novaciebiT <strong>iyo</strong> aRbeWdili (qal-vaJ-<br />

Ta oTxxmiani mwyobris Sekreba, Sereuli sagundo<br />

mReris tradiciis danergva, miviwyebis<br />

piras mdgomi Conguris aRdgena da misi<br />

masobrivi gavrceleba xalxSi, meCongureTa<br />

mwyobris gundTan gaerTianeba, termin `dasis~<br />

Semotana da sxva,).<br />

avqsenti megreliZis yvela dasi mis<br />

mierve fiqsirebul nimuSebs asrulebda.<br />

saarqivo findSi dacul simReraTa ricxvi<br />

300-s aWarbebs. maT Sorisaa xalxuri simReris<br />

didostatebis s<strong>am</strong>uel CavleiSvilis, ivliane<br />

keWaRmaZis, aleqsandre maxaraZis, Zmebi erqomaiSvilebis,<br />

ermalo sixaruliZis, melqisedek<br />

nakaSiZisa da sxvaTagan Cawerili variantebi.<br />

avqsenti megreliZes ekuTvnis xalxur<br />

simReraTa da qalaquri melodiebis d<strong>am</strong>uSavebani,<br />

aseve axali formaciis sasimRero<br />

nawarmoebebi, romelTa sityvieri teqstebi<br />

sabWouri xanis ideologias exmianeboda,<br />

xolo musikaluri _ ZirZvel kilo-harmoniul<br />

Taviseburebebsa da intonaciur qargaze<br />

<strong>iyo</strong> dafuZnebuli.<br />

aRniSnuli albomi, romlis Semdgeneli<br />

musikismcodne nato moiswrafiSvilia, <strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri simReris saerTaSoriso centrSi,<br />

<strong>am</strong> ukanasknelisave xarjiT daibeWda. krebuls<br />

win uZRvis nato moiswrafiSvilisa<br />

da redaqtoris _ nato zumbaZis winasityvaobebi.<br />

masSi Tavmoyrilia cnobil lotbarmomRerlis<br />

mier Sekrebil-notirebuli, aseve<br />

lotbarobaSi aprobirebuli xalxuri Tu<br />

d<strong>am</strong>uSavebuli saarqivo masala. tradici


kkoonnsseerrvvaattoorriiiiss ssttuuddeennttuurrii aannssa<strong>am</strong>mbblliiss<br />

ssaaddeebbiiuuttoo kkoonncceerrttii<br />

uli simRerebis gverdiT aq SemoTavazebulia<br />

qalaquri da axalfolkloruli nimuSebi,<br />

xalxuri dasakravebi. metad sayuradReboa<br />

simReris saxelwodebasa da Seqmnis istoriasTan,<br />

gavrcelebis arealTan, Sesrulebis<br />

wessa da TaviseburebebTan, xmebis funqciebTan<br />

dakavSirebuli SeniSvnebi. krebulSi asaxulia<br />

notirebisa da Semsruleblobis d<strong>am</strong>axasiaTebeli<br />

Taviseburebani XX saukunis<br />

pirvel naxevarSi erTi moRvawis magaliTze.<br />

<strong>am</strong>denad, misi istoriuli mniSvneloba da<br />

praqtikuli Rireb<strong>uleba</strong> udaoa.<br />

<strong>am</strong> saSviliSvilo saqmis ganxorcieleba<br />

avqsenti megreliZis memkvidreTa _<br />

vaJis avqsenti megreliZisa da rZlis nato<br />

moiswrafiSvilis didi mcdelobis, maTi<br />

Tavdauzogavi jafis Sedegia. g<strong>am</strong>oCenili<br />

lotbar-momRerlis ojaxisaTvis gansakuTrebiT<br />

faseuli <strong>iyo</strong> <strong>qarTuli</strong> kulturis<br />

erT-erTi burjis b-n anzor erqomaiSvilis<br />

mxurvale Tanadgoma. aseve aRsaniSnavia nato<br />

zumbaZis (redaqtori), lela maqara-<br />

Svilisa (kompiuteruli uzrunvelyofa) da<br />

mzia tuRuSis (mTargmneli) mier gaweuli<br />

Sromatevadi s<strong>am</strong>uSao.<br />

2005 wlis 11 noembris s<strong>am</strong>axsovro<br />

TariRs aseve ukavSirdeba Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis studentTa folkloruli<br />

ans<strong>am</strong>blis `naTloba~, misi pirveli<br />

nabijebi. <strong>am</strong> ukanasknelis Seqmnis idea rva<br />

Tvis win daibada da konservatoriis reqtoratis<br />

mxardaWeriT ganxorcielda. mravalricxovan<br />

msurvelTagan mxolod 14 axalgazrda<br />

_ maT Soris momavali diriJorebi,<br />

musikismcodneebi, pianistebi, altisti da<br />

erTic moyvaruli musikosi SeirCa. konservatoriis<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri s<strong>am</strong>usiko<br />

22<br />

Semoqmedebis kaTedris rekomendaciiT axlad<br />

Seqmnili koleqtivis xelmZRvaneloba nato<br />

zumbaZes daevala. vinc mas kargad icnobs,<br />

d<strong>am</strong>eTanxmeba, rom nato xalxuri Semoqmedebis<br />

n<strong>am</strong>dvilad dauRalavi msaxuri, TxemiT terf<strong>am</strong>de<br />

folkloristia. igi niWieri, mravalmxrivi<br />

SesaZleblobebis mqone, Tu SeiZleba<br />

iTqvas, sinTezuri tipis profesionalia _ Teoretikosi<br />

da praqtikosi, organizatori,<br />

sazogadoebrivad aqtiuri pirovneba. n. zumbaZis<br />

saqmianobaSi unarianadaa SeTavsebuli<br />

seriozuli kvleviTi, intensiuri savelesaeqspedicio,<br />

warmatebuli saSemsruleblo,<br />

pedagogiuri Tu sagundo koleqtivebis xelmZRvanelis<br />

sapasuxismgeblo funqciebi. mis<br />

s<strong>am</strong>ecniero produqciaze Tvalis gadavlebac<br />

ki cxadyofs interesTa, Tu sakvlevaZiebo<br />

Tematikis mravalferovnebas. SemoqmedebiTi<br />

aqtivobis d<strong>am</strong>adasturebelia agreTve misi<br />

moxsenebebi araerT konferenciasa Tu saerTaSoriso<br />

s<strong>am</strong>ecniero forumze.<br />

ans<strong>am</strong>bl `mzeT<strong>am</strong>zes~ erT-erT w<strong>am</strong>yvan<br />

solists, saymawvilo foklorul-eTnografiuli<br />

studia `<strong>am</strong>er-imeris~ erT-erT musikalur<br />

xelmZRvanels karga xania avtoritetuli<br />

pedagog-leqtoris reputacia aqvs. gasuli<br />

saukunis 80-iani wlebidan ki misi xelmZRvanelobiT<br />

<strong>am</strong>er-imeris sxvadasxva kuTxeSi<br />

Catarebul eqspediciebSi igi margalitis<br />

maZieblis JiniT agrovebs xalxSi gafantuli<br />

nacnobi simRerebis axal-axal variantebsa,<br />

Tu jerac miugnebel musikalur nimuSebs.<br />

Cemdauneburad maxsendeba tician tabiZis<br />

cnobili poeturi frazis (`leqsebi <strong>iyo</strong> misi<br />

sagzali~) perifrazi. Tu zogierTi <strong>am</strong>as<br />

mikerZoebad, an metaforul gazviadebad C<strong>am</strong>iTvlis,<br />

bevri d<strong>am</strong>emowmeba, rom <strong>am</strong> ad<strong>am</strong>ianis<br />

sagzali da cxovrebis megzuri, ufro<br />

metic _ arsebobis azri _ swored xalxuri<br />

simReraa. <strong>am</strong>itomac upriani <strong>iyo</strong> konservatoriis<br />

mesveurTa arCevanis SeCereba nato<br />

zumbaZeze, romelsac mkveTrad g<strong>am</strong>oxatul<br />

erovnul patriotul suliskveTebasTan erTad<br />

kargad moexseneba, rom musika ad<strong>am</strong>ianuri<br />

urTierTobebis pirmSoa da <strong>am</strong> urTierTobaTa<br />

d<strong>am</strong>yarebis saSualeba (givi orjonikiZe). <strong>am</strong>iT<br />

aixsneba misi, rogorc xelmZRvanelis mowadineba<br />

_ sazafxulo ardadegebis garkveuli<br />

periodi studentebTan erTad soflad gaetarebina,<br />

rac urTierTdaaxloebas, saSemsruleblo<br />

Zalebis warmoCenasa da ukeT <strong>am</strong>oqmedebas<br />

Seuwyobda xels. drois mcire monakveTSi<br />

_ sul cxra dReSi axalbeda momRerlebi<br />

16 axal simReras daeuflnen.


23<br />

saans<strong>am</strong>blo muSaobis umTavresi SemoqmedebiTi<br />

principi simReraTa fonoCanawerebidan<br />

Seswavlis sirTulis daZleva, tradiciebTan<br />

organuli siaxlove da folkloris erTerTi<br />

umTavresi maxasiaTeblis _ sinkretizmis<br />

warmoCenaa. gansakuTrebiT TvalSisacemi da<br />

dasafasebelia, rom TiToeuli wevrTagani<br />

solistia. aq yvela yvela xmas mReris. yvela<br />

maTgani cekvavs da ukravs xalxur instrumentze.<br />

<strong>am</strong>gvari midgoma ganpirobebulia miswrafebiT,<br />

rom erovnuli musikaluri azrovnebisaTvis<br />

d<strong>am</strong>axasiaTebelma specifikurma<br />

kategoriebma cocxal JReradobaSi SeiZinos<br />

WeSmariti sicocxle.<br />

axladmowiful SemsrulebelTa debiuti<br />

sxvadasxva stilisa da Janris saConguro<br />

da uTanxlebo nimuSebiT <strong>iyo</strong> warmodgenili,<br />

risTvisac sagangebod SeirCa krebulis yvelaze<br />

saintereso da Rirebuli 10 guruli<br />

simRera.<br />

mokrZalebulma, TiTqos bednierebis<br />

mwvervalze myofma axalgazrdebma ST<strong>am</strong>beWdavad<br />

imReres `Sobis alilo~, `nina~, `manana~,<br />

`alifaSa~, `iar<strong>am</strong>aSai~ (a kapela), Tu<br />

saConguro akompanementiT Sesasrulebeli<br />

`ilias nana~, `simona doliZe~, `Sen Cemi xar<br />

me _ Seni~, da sxva. aqve unda iTqvas, rm studentTa<br />

sagundo repertuari gacilebiT mdidari<br />

da mravalferovania. masSi gaer-<br />

Tianebulia TiTqmis yvela dialeqtis naklebad<br />

cnobili, an ucnobi variantebi (umetesoba<br />

_ saeqspedicio Canawerebi) _ raWuli, megruli,<br />

svanuri, SavSuri, aWaruli, leCxumuri,<br />

imeruli, guruli, TuSuri, moxeuri, qarTlkaxuri.<br />

Tbilisis saxelmwifo konservatoriis<br />

studentebisa da maTi xelmZRvanelis er<br />

Toblivma garj<strong>am</strong> Cinebuli Sedegi g<strong>am</strong>oiRo.<br />

axladfexadgmuli koleqtivis auditoriasTan<br />

pirvelive Sexvedr<strong>am</strong> gviCvena, rom ans<strong>am</strong>bls<br />

kargi piri uCans. darbazis reaqci<strong>am</strong> d<strong>am</strong>swre<br />

sazogadoebis erTsulovani ganwyoba g<strong>am</strong>oxata<br />

_ <strong>am</strong>gvari w<strong>am</strong>owyebani rogorc arasdros,<br />

ise sWirdeba qveyanas, sadac saeWvo<br />

Rirebulebebisa da uRimR<strong>am</strong>o xelovnebis<br />

mimdevarTa ricxvi SemaSfoTebeli siswrafiT<br />

matulobs.<br />

T<strong>am</strong>ar mesxi<br />

saqarTvelos folkloris<br />

erovnuli daTvalierebafestivali<br />

2005-2006<br />

2005 wlis 30 seqtembers baTumSi<br />

sazeimod gaixsna saqarTvelos folkloris<br />

erovnuli daTvaliereba-festivali 2005-2006.<br />

misi organizatorebi arian saqarTvelos<br />

folkloris saxelmwifo centri da saqar-<br />

Tvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis<br />

s<strong>am</strong>inistro.<br />

gala-koncertSi monawileobdnen rogorc<br />

auTenturi jgufebi, ise meoradi folkloruli<br />

ans<strong>am</strong>blebi da individualuri<br />

Semsruleblebi xixaZiridan, xaragaulidan,<br />

ozurgeTidan, mestiidan, baTumidan, Tbilisidan,<br />

goridan da xaSuridan.<br />

daTvaliereba-festivalisaTvis folkloris<br />

saxelmwifo centrma sagangebod<br />

SeimuSava deb<strong>uleba</strong>, romelSic gansazRvra<br />

festivalis mizani; momzadebis, mimdinareobisa<br />

da monawileobis, Jiuris wevrobisa da<br />

monawileTa dajildoebis pirobebi;<br />

saSemsruleblo kriteriumebi; festivalis<br />

mosalodneli Sedegebi da mniSvneloba.<br />

daTvaliereba-festivalis mos<strong>am</strong>zadeblad<br />

da Casatareblad saqarTvelos raionebsa<br />

da regionebSi Seqmnilia sakoordinacio<br />

jgufebi. maT evalebaT monawileTa winaswari<br />

registracia, folkloris saxelmwifo<br />

centris mier Sedgenili anketebis<br />

Sevseba da festivalis sainformacio bazis<br />

Seqmna.<br />

folkloruli daTvaliereba-festivalebi<br />

saqarTveloSi didi xania tardeba,<br />

ffoollkklloorruull ddaaTTvvaalliieerreebbaa-ffeessttiivvaallzzee


Tumca folkloris saxelmwifo centris<br />

debulebiT gaTvaliswinebuli rigi cvlilebebi<br />

axlandel festivals principulad<br />

ganasxvavebs Zvelebisagan. gansakuTrebiT<br />

misasalmebeli da mxardasaWeria tradiciuli<br />

kulturis SesanarCuneblad dasaxuli<br />

Semdegi siaxleebi: monawileebma unda daicvan<br />

folkloris siwminde, moiZion da gaacocxlon<br />

sakuTari kuTxuri tradiciebi, SeinarCunon<br />

xalxuri saSemsruleblo manera,<br />

g<strong>am</strong>oiyenon tradiciuli sakravebi, sworad<br />

SearCion hangi, warmoadginon xalxuri Semoqmedebis<br />

yvela Janris nimuSebi. Jiuri<br />

anonimuria festivalis daxurv<strong>am</strong>de. yvela<br />

turi gadaiReba video-, foto- da audiofirebze.<br />

Jiuri maTi ganxilvis safuZvelze adgens<br />

Sedegebs TbilisSi. <strong>am</strong>ave dros s<strong>am</strong>omavlod<br />

SemoqmedebiTi muSaobis gasaumjobeseblad<br />

igi festivalis yvela monawiles umzadebs<br />

SeniSvnebisa da survilebis individualur<br />

pakets.<br />

folkloris saxelmwifo centri apirebs<br />

daTvaliereba-festivalis saukeTeso monawileTa<br />

CD da DVD albomebis, sainformacio-SemoqmedebiTi<br />

bukletebis g<strong>am</strong>ocemas.<br />

igi uSu<strong>am</strong>dgomlebs maT adgilobrivi mmar-<br />

Tvelobisa da TviTmmarTvelobis organoebTan,<br />

s<strong>am</strong>Tavrobo da aras<strong>am</strong>Tavrobo organizaciebTan<br />

ukeTesi s<strong>am</strong>uSao pirobebis Seqmnis mizniT.<br />

centri gegmavs dargebis mixedviT masterklasebis<br />

Catarebas festivalis farglebSi.<br />

zemoT C<strong>am</strong>oTvlili siaxleebis realurad<br />

ganxorcieleba tradiciul folklors<br />

marTlac Seuqmnis ukeTes sasicocxlo pirobebs.<br />

daTvaliereba-festivalis mizanic<br />

xom esaa.<br />

natalia zumbaZe<br />

ffoollkklloorruull ddaaTTvvaalliieerreebbaa-ffeessttiivvaallzzee<br />

simRerisa da cekvis<br />

ans<strong>am</strong>bl `sinaTlis"<br />

80 wlis iubile<br />

24<br />

2005 wlis 24 oqtombers akaki xoravas<br />

saxelobis msaxiobis saxlSi gaimarTa Tbilisis<br />

meriis transportis saqalaqo s<strong>am</strong>saxuris<br />

simRerisa da cekvis ans<strong>am</strong>bl "sinaTlis"<br />

80 wlisTavisadmi miZRvnili saiubileo<br />

koncerti. masSi monawileobdnen: suxi-<br />

Svilebis qoreografiuli studia da ans<strong>am</strong>bli<br />

`imedi", `erisionis" vokaluri studia,<br />

ans<strong>am</strong>bli `Tbilisi" da trio `megobroba",<br />

momRerlebi _ oTar berZeniSvili, giorgi<br />

uSikiSvili, enriko janeliZe. sityviT g<strong>am</strong>ovidnen<br />

Jurnalistebi, qoreografebi, mom-<br />

Rerlebi, musikosebi (omar Citaia, Tengiz<br />

uTmeliZe, besik svaniZe, oTar berZeniSvili,<br />

giorgi uSikiSvili, anzor kavsaZe).<br />

folkloruli koleqtivebis mier warmodgenili<br />

nomrebidan zogierTi arasworad<br />

(magaliTad, osuri cekva _ qarTulad)<br />

<strong>iyo</strong> dasaxelebuli; zogi ki aSkarad scildeboda<br />

xalxur tradiciebs (xalxuri cekvis<br />

musikalur TanxlebaSi g<strong>am</strong>oyenebuli <strong>iyo</strong><br />

gitara da sxva, qarTvelTaTvis aratipuri<br />

sakravebi; qoreografiul kompoziciaSi _<br />

megruli xalxuri simRerebi gaTan<strong>am</strong>edrovebuli<br />

akompanementiT.<br />

ar aris aucilebeli, qoreografi <strong>iyo</strong>,<br />

rom mixvde, Tu r<strong>am</strong>denad dascilda xalxur<br />

pirvelwyaros <strong>qarTuli</strong> qoreografia. tradiciuli<br />

cekvebis SenarCunebaze, simarTle<br />

Tu gnebavT, vokaluri ans<strong>am</strong>blebi ufro<br />

zrunaven. <strong>am</strong>as adasturebs maTi mcdeloba<br />

saqarTvelos sxvadasxva kuTxis ferxulebisa<br />

da sacekvao ileTebis Seul<strong>am</strong>azeblad, bunebrivad<br />

warmoCenisaken. qoreografebis mier<br />

dadgmul cekvebSi ki es yvelaferi pirwmindad<br />

ikargeba, rogorc, albaT, zedmetad<br />

sada, martivi. magr<strong>am</strong> es xom nebismieri (maT<br />

Soris, <strong>qarTuli</strong>) xalxuri cekvis mTavari<br />

Rirsebebia! <strong>am</strong> mxriv n<strong>am</strong>dvilad marTuli<br />

<strong>iyo</strong> folkloris saxelmwifo centris direqtoris<br />

_ giorgi uSikiSvilis SeniSvna, rom<br />

`<strong>am</strong> gziT siaruli folklors 4-5 weliwadSi<br />

dagvakargvinebs".


25<br />

savalaloa, rom aseTi saxiT warmodgenili<br />

qoreografiuli kompozicia mayurebels<br />

moswons. arada, bolo periodis koncertebma<br />

d<strong>am</strong>arwmuna, rom mayureblis gansakuTrebuli<br />

simpaTia swored <strong>am</strong>gvari nomrebis mxaresaa.<br />

es ki Cveni gemovnebis dakninebasa da<br />

tradiciebis dakargvaze unda miuTiTebdes.<br />

kidev ufro s<strong>am</strong>wuxaro isaa, rom gaurkveveli<br />

warmoSobis ugemovnebo cekvas xotbas asx<strong>am</strong>s<br />

profesionali qoreografi an musikosi,<br />

visac ganaTlebiT gacilebiT meti kultura<br />

moeTxoveba. aseTi "profesionalebis" mo-<br />

Warbeba folklors d<strong>am</strong>axinjebiT emuqreba!<br />

rogorc Cans, qarTveli msmenelisa<br />

da mayureblis gemovnebis degradacia ufro<br />

aqtiurad sasaubro Temaa. ase rom yofil<strong>iyo</strong><br />

da profesionalebs saTqmeli droulad<br />

da piruTvnelad eTqvaT, iqneb, qarTul scenaze<br />

araswori saSemsruleblo normebi arc<br />

d<strong>am</strong>kvidrebul<strong>iyo</strong>. magr<strong>am</strong> faqtia, rom ase<br />

ar moxda. <strong>am</strong>itom ar unda gagvikvirdes, Tu<br />

gauTviTcnobierebel mayurebels <strong>am</strong>a Tu im<br />

koncertze ufro `Salaxos" tipis nomeri moewoneba<br />

da did ovaciebsac uZRvnis!<br />

vokaluri folkloruli jgufebidan<br />

yvelaze meti simRera iubilarma Seasrula.<br />

mis imdRevandel repertuarSi <strong>iyo</strong> rogorc<br />

glexuri folkloris (qarTl-kaxuri, svanuri,<br />

megruli), ise _ profesiuli musikis<br />

nimuSebi. aqve davZen, rom ans<strong>am</strong>blis ZiriTadi<br />

SemoqmedebiTi principebi (didi Semadgenloba,<br />

maRali xmebis gaormageba, diriJoroba, niuansireba<br />

da sxv.) ufro metad profesiul<br />

sagundo Semsruleblobas ekedleba.<br />

danarCenma vokalurma jgufebma da<br />

saxeldaxelod gaerTianebulma Semsruleblebma<br />

warmoadgines guruli, aWaruli,<br />

megruli, qalaquri da profesiuli simRerebi.<br />

koncertze g<strong>am</strong>osuli ans<strong>am</strong>blebi sakmaod<br />

ttrra<strong>am</strong>mvvaaiiss ddeeppooss mmuuSSaakkeebbiissaaggaann SSeemmddggaarrii<br />

ppiirrvveellii gguunnddii 11992244 wweellss<br />

gansxvavdebodnen da bolo xans qarTul<br />

folklorul SemsruleblobaSi g<strong>am</strong>okveTil<br />

tendenciebs asaxavdnen: zogi maTgani ufro<br />

axlos <strong>iyo</strong> xalxur sawyisebTan, zogi _<br />

naklebad, sxvani ki _ gvarianad Sors. xalxur<br />

tradiciaSi simReris Tanxlebad arasdros<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba erTidaimave dasaxelebis<br />

r<strong>am</strong>denime sakravi: aseTi r<strong>am</strong> g<strong>am</strong>oricxulia.<br />

Tu simReras sakravebi axlavs, isini, rogorc<br />

wesi, sxvadasxva jgufisaa! folkloruli<br />

ans<strong>am</strong>blebis mier msgavsi Secdomebis scenaze<br />

g<strong>am</strong>otanisa da profesionalTa mxridan<br />

maTi ukomentarod datovebis Semdeg<br />

maT sxvebic imeoreben.<br />

koncertze sityviT g<strong>am</strong>osulebma aRniSnes<br />

iubilaris didi Rvawli qarTul kulturaSi;<br />

moigones misi saintereso SemoqmedebiTi<br />

gza. ans<strong>am</strong>blis biografiis Ziri-<br />

Tadi momentebis gaxseneba Cveni biuletenis<br />

mkiTxvelisTvisac ar unda <strong>iyo</strong>s zedmeti.<br />

xalxuri simReris aTkaciani jgufi<br />

(romelic Semdeg Tbilisis transportis<br />

s<strong>am</strong>marTvelosTan arsebuli simRerisa da<br />

cekvis ans<strong>am</strong>bli "sinaTle" gaxda) tr<strong>am</strong>vais<br />

depoSi, vatman-konduqtorebisagan Seadgina<br />

mitrofane caguri<strong>am</strong> 1924 wels. tradiciuli<br />

s<strong>am</strong>osis Sekervis, xalxuri sakravebis<br />

SeZenis, ori mocekvavis d<strong>am</strong>atebisa da progr<strong>am</strong>is<br />

d<strong>am</strong>uSavebis Semdeg ans<strong>am</strong>blma daiwyo<br />

g<strong>am</strong>osvlebi deposa da mis SemogarenSi.<br />

1930-ian wlebSi jgufma cnobili lotbarisa<br />

da momRerlis _ mixeil kavsaZis<br />

xelmZRvanelobiT male miiqcia farTo sazogadoebisa<br />

da cnobili specialistebis yuradReba.<br />

man daainteresa dimitri arayi-<br />

Svilic, romelic piradad zrunavda momReralTa<br />

repertuaris g<strong>am</strong>didrebasa da daxvewaze.<br />

aannssa<strong>am</strong>mbbllii ``ssiinnaaTTllee~~ 11995511 wwlliiss xxaallxxuurrii<br />

SSeemmooqqmmeeddeebbiiss oolliimmppiiaaddaazzee


aqtiuri SemoqmedebiTi moRvaweoba<br />

Seaferxa s<strong>am</strong><strong>am</strong>ulo omma. Semdeg konkursi<br />

g<strong>am</strong>ocxadda da aTkaciani ans<strong>am</strong>bli erT weliwadSi<br />

gadaiqca simRerisa da cekvis mas-<br />

Stabur koleqtivad (90 momRerliTa da 30<br />

mocekvaviT). 1950-1951 wlebSi igi brwyinvaled<br />

g<strong>am</strong>ovida mxatvruli TviTmoqmedebis<br />

pirvel sakavSiro olimpiadaze saqarTvelosa<br />

da moskovSi. 50-iani wlebi metad warmatebuli<br />

<strong>iyo</strong> jgufis SemoqmedebiT biografiaSi.<br />

daiwyo misi triumfuli gastrolebi sabWoTa<br />

kavSirsa da sazRvargareT.<br />

<strong>am</strong>ave periodSi ans<strong>am</strong>blis rCeuli solistebisagan<br />

Seiqmna vokaluri kvarteti,<br />

romelmac Rrma kvali gaavlo <strong>qarTuli</strong> saestrado<br />

xelovnebis istoriaSi. man musikalurad<br />

gaaforma dauviwyari speqtaklebi<br />

da kinofilmebi ("arsena", "giorgi saakaZe",<br />

"WriWina", "abezara"); qarxana-fabrikebSi Caatara<br />

asobiT saqvelmoqmedo koncerti.<br />

60-iani wlebi ans<strong>am</strong>blis SemoqmedebiTi<br />

moRvaweobis zenitadaa Sefasebuli. nayofieri<br />

moRvaweobisaTvis mas pirvelad respublikaSi<br />

saxalxo ans<strong>am</strong>blis wodeba mieniWa.<br />

1965 wels jgufma 20 koncerti g<strong>am</strong>ar-<br />

Ta germaniis demokratiul respublikaSi.<br />

1968 wels `sinaTlem" moskovis davalebiT<br />

koncertebi Caatara praRaSi, sabWoTa<br />

kavSiris antidemokratiuli politikis winaaRmdeg<br />

mimarTuli SidaaSlilobis dros.<br />

Tavisi maRalprofesiuli xelovnebiT man<br />

mRelvare auditoriebis ovaciebi daimsaxura<br />

da sabWoTa kavSiris Selaxuli saerTa-<br />

Soriso avtoriteti ixsna. Seiqmna kinofilmi<br />

_ `mReris da cekvavs sinaTle".<br />

ans<strong>am</strong>blma udidesi roli Seasrula<br />

erovnuli xelovnebis popularizaciaSi. man<br />

koncertebi g<strong>am</strong>arTa daniaSi, fineTSi, avstriaSi,<br />

iugoslaviaSi, poloneTSi, bulgareTSi,<br />

CexoslovakiaSi, monRoleTSi.<br />

80-ian wlebSi, Rireb<strong>uleba</strong>Ta gadafasebis<br />

periodSi, "sinaTle" erTgulad ganagrZobda<br />

Tavis saqmes.<br />

dRes 80 wlis win Seqmnili ans<strong>am</strong>bli<br />

isev moRvaweobs. mis SenarCunebas mravalma<br />

ad<strong>am</strong>ianma, maT Soris, transportelTa<br />

sxvadasxva droisa da Taobis xelmZRvanelob<strong>am</strong>,<br />

Seuwyo xeli.<br />

natalia zumbaZe<br />

vokaluri<br />

mravalxmianobis<br />

gavrceleba<br />

msoflios<br />

tradiciul<br />

musikalur<br />

kulturebSi<br />

26<br />

eeTnomusikkologia<br />

ioseb Jordania<br />

melburnis universiteti,<br />

avstralia<br />

statiis mizania mkiTxvels Seuqmnas<br />

zogadi warmodgena msoflios sxvadasxva<br />

regionebSi vokaluri mravalxmianobis gavrcelebis<br />

Sesaxeb. mravalxmian kulturaTa<br />

didi raodenobis g<strong>am</strong>o mkiTxveli statiaSi<br />

ver ipovis dawvrilebiT cnobebs calkeuli<br />

mravalxmiani kulturebis Sesaxeb.<br />

san<strong>am</strong> uSualod daviwyebdeT saubars<br />

mravalxmiani kulturebis regionaluri<br />

stilebis Sesaxeb, saWiroa mokled ganvixiloT<br />

r<strong>am</strong>odenime mniSvnelovani sakiTxi:<br />

ra aris mravalxmianoba, anu rogor unda<br />

ganvsazRvroT es movlena.<br />

mravalxmianobas, rogorc wesi, gansazRvraven,<br />

rogorc iseTi tipis musikas, sadac<br />

erTdroulad ismis erTze meti simaRlis<br />

bgera. miuxedavad imisa, rom ZiriTadad<br />

veTanxmebi mravalxmianobis aRniSnul<br />

gansazRvrebas, mimaCnia, rom igi Zalian<br />

calmxrivia da ar iTvaliswinebs vokaluri<br />

mravalxmianobisaTvis uaRresad mniSvnelovan<br />

socialur faqtors. Cemi Rrma rwmeniT, vokaluri<br />

mravalxmianobis fenomenSi garkvevisaTvis<br />

aucilebelia g<strong>am</strong>ovyoT ori ZiriTadi<br />

faqtori, romlebic <strong>am</strong> movlenis arss asaxaven.<br />

esenia socialuri da musikaluri faqtorebi.<br />

mravalxmianoba SeiZleba warmodgenili<br />

<strong>iyo</strong>s kulturaSi rogorc erTiani<br />

movlena (anu movlena, romelic orive -<br />

socialur da musikalur faqtorebs moicavs),<br />

magr<strong>am</strong> mravalxmianoba aseve SeiZleba <strong>iyo</strong>s<br />

warmodgenili kulturaSi mxolod socia


27<br />

iioosseebb JJoorrddaanniiaa<br />

luri, an mxolod musikaluri faqtoris<br />

saSualebiT. socialuri mravalxmianoba gulisxmobs<br />

ad<strong>am</strong>ianTa jgufis mier aqtiur musikalur<br />

urTierTobas. musikaluri mravalxmianoba<br />

gulisxmobs iseTi tipis musikas,<br />

romelSic erTdroulad JRers erTze<br />

meti simaRlis bgera. aSkaraa, rom mravalxmianobis<br />

gansazRvris zemoT naxsenebi tradiciuli<br />

formulireba eyrdnoba mxolod<br />

musikalur faqtors da saerTod ar iTvaliswinebs<br />

socialur faqtors.<br />

socialuri da musikaluri faqtorebi<br />

yovelTvis ar Tanaarseboben konkretul<br />

kulturebSi. magaliTad, unisonuri (an oqtavuri)<br />

simReris fenomeni socialurad<br />

mravalxmianobaa (radganac saqme gvaqvs jgufur<br />

muzicirebasTan), magr<strong>am</strong> musikalurad<br />

es aris erTxmianoba (radgan ganxvavebuli<br />

simaRlis bgerebis SerwymasTan ara gvaqvs<br />

saqme). meore mxriv, centraluri aziis zogierTi<br />

kulturisaTvis d<strong>am</strong>axasiaTebeli solo obertonuli<br />

simReris tradicia musikalurad<br />

mravalxmianobaa, Tumca socialurad es ar<br />

aris mravalxmianoba.<br />

socialuri mravalxmianoba msoflioSi<br />

saocrad farTod aris gavrcelebuli.<br />

egreT wodebuli erTxmiani kulturebis<br />

umetes nawilSi (magaliTad, CinurSi, avstralieli<br />

aborigenebisa da <strong>am</strong>erikeli indielebs<br />

did nawilSi) vxvdebiT jgufuri simReris<br />

myar tradicias. SeiZleba isic iTqvas,<br />

rom, albaT, ar arsebobs iseTi kultura,<br />

romelSic saerTod ar arsebobs jgufuri<br />

simReris tradicia <strong>am</strong>a Tu im formiT. kacobri-<br />

obis musikaluri kulturis erT-erTi yvelaze<br />

Zlieri musikaluri universalia -<br />

antifonuri dialogi or monawiles Soris<br />

(es SeiZleba <strong>iyo</strong>s ori solisti, ori jgufi,<br />

anda kidev ufro xSirad - solisti da jgufi)<br />

warmoadgens socialuri mravalxmianobis<br />

yvelaze farTod gavrcelebul da martiv<br />

formas.<br />

statiaSi ZiriTadad ganxilulia is<br />

kulturebi, sadac mravalxmianoba warmodgenilia<br />

orive _ socialuri da musikaluri<br />

komponentebiT. Tu mravalxmianoba mxolod<br />

musikaluri komponentiT aris warmodgenili<br />

kulturaSi, aRniSnuli iqneba <strong>am</strong> kulturaSi<br />

mravalxmianobis elementebis arseboba. is<br />

kulturebi, sadac mravalxmianoba mxolod<br />

socialuri faqtoriT aris warmodgenili,<br />

<strong>am</strong> statiaSi ZiriTadad ar iqneba ganxiluli,<br />

Tumca mkiTxvels isev Sevaxseneb, rom msoflioSi,<br />

albaT, arc erTi kultura ar arsebobs,<br />

rom saerTod ar hqondes socialuri<br />

mravalxmianobis esa Tu is forma.<br />

sad unda gavavloT zRvari mravalxmianobasa<br />

da erTxmianobas Soris?<br />

mravalxmianobis Cemeuli gagebidan<br />

g<strong>am</strong>omdinare, zusti sazRvaris gavleba<br />

msoflios mravalxmian da erTxmian kulturebs<br />

Soris faqtobrivad rad SeuZlebelia.<br />

<strong>am</strong>is mizezi isaa, rom wminda erTxmiani<br />

kulturebi (anu kulturebi, romlebSic<br />

ar vxvdebiT arc socialuri da arc musikaluri<br />

mravalxmianobis araviTar niSnebs),<br />

rogorc Cans, saerTod ar arseboben msoflioSi.<br />

imisaTvis, rom kultura CaiTvalos<br />

mravalxmianad, masSi mravalxmianoba warmodgenili<br />

unda <strong>iyo</strong>s orive - socialuri da<br />

musikaluri faqtorebis mixedviT. kulturebi,<br />

sadac gavrcelebulia jgufuri unisonuri<br />

simRera da muzicirebis antifonuri formebi<br />

(magr<strong>am</strong> sadac ar vxvdebiT gansxvavebul<br />

xmebSi simReras), Seadgenen uzarmazar jgufs,<br />

sadac mravalxmianoba arsebobs mxolod<br />

rogorc socialuri movlena. swored<br />

kulturaTa <strong>am</strong> jgufs ganvixilavT, rogorc<br />

erTxmian kulturebs. meore mxriv, obertonuli<br />

simReris tradicia (solo orxmianoba),<br />

rogorc ukve aRvniSneT, musikaluri<br />

faqtoris mixedviT mravalxmianobaa, xolo<br />

socialuri faqtoris mixedviT ar aris<br />

mravalxmianoba. garda <strong>am</strong>isa, zogierTi sasimRero<br />

stili (<strong>am</strong> mxriv, gansakuTrebiT sayuradReboa<br />

unisonur-heterofoniuli sasim


Rero stili) Tavisebur 'saSualedo' adgils<br />

ikavebs mravalxmian da erTxmian sasimRero<br />

stilebs Soris.<br />

arseboben ki `mravalxmiani musikaluri<br />

kulturebi" da `erTxmiani musikaluri kulturebi?<br />

miuxedavad Cemi Sexedulebebisa, romlis<br />

mixedviTac msoflios mravalxmian da<br />

erTxmian sasimRero kulturebs Soris ar<br />

aris mkafio dayofa, kulturaTa mTeli rigi<br />

SeiZleba ganvixiloT, rogorc "mravalxmiani<br />

kulturebi" (sadac mravalxmianoba<br />

orive faqtoriT aris warmodgenili), iseve<br />

rogorc kulturaTa meore didi jgufi SeiZleba<br />

ganvixiloT rogorc "erTxmiani" kulturebi<br />

(sadac mravalxmianoba mxolod erTi<br />

faqtoriT aris warmodgenili). M<br />

mravalxmianobis an erTxmianobis arseboba<br />

sasimRero SemoqmedebaSi <strong>am</strong> musikaluri<br />

kulturis erT-erTi yvelaze mni-<br />

Svnelovani maxasiaTebelia. egreT wodebuli<br />

`mravalxmiani kulturebis" warmomadgenlebisaTvis<br />

d<strong>am</strong>axasiaTebelia erTxmiani<br />

melodiebis gaazreba mravalxmiani faqturis<br />

nawilad, da ucnobi melodiebisaTvis meore<br />

xmis ayoleba. mravalxmiani kulturis warmomadgenlebisaTvis<br />

xSirad xmaTa Sewyobili<br />

xmovaneba kulturulad ufro mniSvnelovania,<br />

vidre calkeuli xmis melodiuri ganviTareba.<br />

swored <strong>am</strong>itom aq musikaluri teqsti xSirad<br />

Sedgeba mokle ganmeorebadi frazebisagan<br />

da simRera xSirad saerTod ar <strong>iyo</strong>s agebuli<br />

erTi mTavari melodiis garSemo. socialuri<br />

kuTxiT Tu SevxedavT, davinaxavT, rom<br />

mravalxmian kulturebSi muzicirebis procesSi<br />

sazogadoeba xSirad ar <strong>iyo</strong>fa `Semsruleblebad"<br />

da `msmenelebad", radgan, rogorc,<br />

wesi, mTeli d<strong>am</strong>swre sazogadoeba erTdroulad<br />

aris Semsrulebelic da msmenelic.<br />

rac Seexeba egreT wodebul `erTxmian<br />

kulturebs", aq faqturis horizontaluri,<br />

linearuli ganviTareba absoluturad<br />

dominirebs da simRerebs, rogorc<br />

wesi, aqvT C<strong>am</strong>oyalibebuli da rTuli melodiuri<br />

struqtura. individualuri Semsruleblis<br />

roli uaRresad mniSvnelovania. individualuri<br />

Semsruleblis udides rols kulturaSi<br />

mivyavarT zogadad musikaluri kulturis<br />

profesionalizaciisaken. musikaluri<br />

sakravebis roli (gansakuTrebiT simebiani<br />

sakravebisa) gacilebiT ufro mniSvnelovania<br />

erTxmian, vidre mravalxmian kulturebSi da<br />

TviT sakravebic xSirad teqnikurad ufro<br />

28<br />

daxvewilia erTxmian kulturebSi. musikaluri<br />

kulturis profesionalizacias erTxmian<br />

kulturebSi xSirad mivyavarT bgeraTrigebisa<br />

da kiloebis rTuli Teoriuli sistemebis<br />

Seqmnisaken. da bolos, mravalxmiani kulturebisagan<br />

gansxvavebiT, sadac musikaluri<br />

Sesrulebis procesSi xSirad ar xdeba sazogadoebis<br />

dayofa `Semsruleblebad" da<br />

`msmenelebad", erTxmian kulturebSi, rogorc<br />

wesi, Semsruleblisa da msmenelis funqciebi<br />

mkafiodaa g<strong>am</strong>ijnuli erTmaneTisagan.<br />

ar unda dagvaviwydes isic, rom mTel<br />

rig qveynebSi erTmaneTis gverdiT mdebare<br />

regionebSi Tanaarseboben mravalxmiani da<br />

erTxmiani sasimRero stilebi.<br />

ra urTierToba arsebobs mravalxmianobis<br />

vokalur da sakravier formebs Soris?<br />

udavoa, rom vokalur da sakravier mravalxmianobas<br />

(da saerTod musikas) Soris<br />

nebismier kulturaSi arsebobs uaRresad<br />

Rrma Sinagani kavSiri. Tumca unda iTqvas,<br />

rom es kavSiri zogjer Zalian Zneli Ses<strong>am</strong>Cnevia<br />

da srulebiTac ar niSnavs imas,<br />

rom vokalur musikaSi mravalxmianobisa da<br />

erTxmianobis iseTive formebi iqneba gavrcelebuli<br />

rogorsac vxvdebiT sakravier musikaSi.<br />

magaliTad SeiZleba davasaxeloT centraluri<br />

aziis kulturebi, sadac erTmaneTis<br />

gverdigverd Tanaarseboben vokaluri erTxmianoba<br />

da sakravieri mravalxmianoba. saer-<br />

Tod, sakravieri mravalxmianoba gacilebiT<br />

ufro farTod aris gavrcelebuli, vidre<br />

vokaluri. <strong>am</strong> mxriv SeiZleba iTqvas, rom<br />

sakravieri mravalxmianobis gavrceleba<br />

garkveul paralelebs avlens socialuri<br />

mravalxmianobis farTo gavrcelebasTan, Tumca<br />

sakravieri mravalxmianoba mainc ar<br />

aris ise farTod gavrcelebuli msoflioSi,<br />

rogorc socialuri. kulturebSi, sadac<br />

vokaluri musika mravalxmiania, rogorc wesi,<br />

mravalxmianoba gvxvdeba sakravier musikaSic,<br />

magr<strong>am</strong> aris mTeli rigi qveynebisa,<br />

sadac sakravieri mravalxmianobis gverdiT<br />

Tanaarsebobs vokaluri erTxmianoba.<br />

vokaluri da sakravieri mravalxmianobis<br />

urTierTobis, albaT, erT-erTi yvelaze<br />

saintereso aspeqti is aris, rom sxvadasxva<br />

tipis tradiciuli sakravebi gansxvavebuli<br />

tipis paralelebs avlenen sakuTar<br />

vokalur musikasTan. kerZod, Casaberi sakravebi<br />

<strong>am</strong>JRavneben gacilebiT ufro mWidro kav-<br />

Sirebs vokalur musikasTan, vidre simebi-


29<br />

ani sakravebi. rogorc Cans, Casaber sakravebsa<br />

da simReras Soris arsebuli Rrma Sinagani<br />

kavSiris safuZvelia sunTqvis procesi, romelic<br />

saerToa rogorc simRerisaTvis, ise<br />

Casaber sakravebze dakvrisaTvis. vokalur<br />

da Casaber sakravier musikas Soris arsebuli<br />

mWidro kavSiri zog SemTxvevaSi sa-<br />

Sualebas iZleva, rom arqeologiuri masalebis<br />

mixedviT aRvadginoT da vivaraudoT<br />

vokaluri mravalmianobis tradicia ukve<br />

g<strong>am</strong>qral kulturebSi. aseTi daskvnis gakeTebis<br />

saSualebas iZleva zogierT arqeologiur<br />

kulturaSi napovni aSkarad polifoniuri<br />

tipis sakravebis arseboba (igulisxmeba ormagi,<br />

s<strong>am</strong>magi da oTxmagi fleitebi gansxvavebuli<br />

zomisa da funqciis milebiT, maT Soris<br />

burdonuli milebiTac).<br />

sad unda veZioT vokaluri mravalxmianobis<br />

sawyisebi? warmoiqmna Tu ara<br />

vokaluri mravalxmianoba erTxmiani sim-<br />

Reris ganviTarebis safuZvelze?<br />

pirdapir rom vTqvaT, <strong>am</strong> sakiTxs araferi<br />

ara aqvs saerTo mravalxmianobis Tan<strong>am</strong>edrove<br />

gavrcelebis suraTTan. <strong>am</strong>ave dros aSkaraa,<br />

rom mravalxmianobis warmoSobis sakiTxi<br />

did gavlenas axdens Cvenze, rodesac vcdilobT,<br />

rom mravalxmianobis msoflios sxvadasxva<br />

regionebSi gavrcelebis suraTi istoriul<br />

din<strong>am</strong>ikaSi gaviazroT. saukuneebis ganmavlobaSi<br />

musikismcodneebsa da eTnomusikikismcodneebs<br />

Soris arsebuli erToblivi rwmena imaSi,<br />

rom mravalxmianoba aris erTxmianobis bunebrivi<br />

ganviTarebis Sedegad warmoSobili<br />

gviandeli movlena, aSkarad moZvelebulia.<br />

mTeli rigi SesaniSnavad ganviTarebuli<br />

mravalxmiani tradiciebisa msoflios yvelaze<br />

ufro Zneladmisadgomi da ekonomikurad<br />

ganuviTarebeli regionebidan gvafiqrebinebs,<br />

rom vokaluri mravalxmianoba ad<strong>am</strong>ianuri<br />

kulturis uaRresad arqauli elementi<br />

unda <strong>iyo</strong>s. bolo 25 wlis ganmavlobaSi<br />

Cems publikaciebSi araerTxel g<strong>am</strong>ovTqvi mosazreba,<br />

rom ad<strong>am</strong>ianTa jgufuri simRerisa da<br />

mravalxmianobis saTaveebi unda veZeboT<br />

ad<strong>am</strong>ianuri evoluciis uZveles SreebSi. <strong>am</strong><br />

modelis mixedviT mWidro istoriuli kavSirebi<br />

arsebobda vokaluri mravalxmianobis, ad<strong>am</strong>ianuri<br />

azrovnebis, enisa da metyvelebis<br />

ganviTarebis evoluciur procesebs Soris.<br />

san<strong>am</strong> uSualod gadavidodeT mravalxmianobis<br />

gavrcelebis mimoxilvaze msoflioSi,<br />

unda aRvniSnoT, rom TavisTavad mravalxmianoba<br />

WeSmaritad msoflio movlenaa,<br />

romelic gavrcelebulia (sxvadasxva formebiTa<br />

da raodenobiT) msoflios faqtobrivad<br />

yvela kontinentze. upirveles yovlisa, swored<br />

mravalxmianobis farTo gavrcelebisa<br />

da stilebis mravalferovnebis g<strong>am</strong>o mravalxmianobis<br />

msoflio gavrcelebis rukis Sedgena<br />

iseve rTulia, rogorc msoflio musikaluri<br />

stilebis rukis Sedgena. Sesab<strong>am</strong>isad, rogorc<br />

adreve aRvniSneT, warmodgenili statia ar<br />

isaxavs miznad, detalurad daaxasiaTos msoflio<br />

mravalxmiani tradiciebis regionaluri<br />

stilebis mTeli mravalferovneba.<br />

ar daviviwyoT isic, rom Cveni statia<br />

Seexeba mxolod mravalxmianobis vokalur<br />

formebs. sakravieri mravalxmianoba statiaSi<br />

moxseniebuli iqneba mxolod vokaluri<br />

mravalxmianobis konteqstSi.<br />

da bolos, gvaxsovdes, rom statiaSi<br />

ganixileba mravalxmianobis gavrceleba ara<br />

msoflios Tan<strong>am</strong>edrove mosaxleobaSi, ar<strong>am</strong>ed<br />

kontinentebisa da regionebis adgilobriv<br />

mosaxleobaSi. anu, magaliTad, roca Cven<br />

ganvixilavT <strong>am</strong>erikis kontinentis musikalur<br />

kulturebs, Cven ZiriTadad saqme gveqneba<br />

CrdiloeT da s<strong>am</strong>xreT <strong>am</strong>erikis avtoqtoni<br />

indielebis musikalur tradiciebTan. <strong>am</strong>erikis<br />

Tan<strong>am</strong>edrove mosaxleobis musikalur kulturas<br />

(romelSic Serwymulia rogorc indielTa,<br />

aseve evropelTa, afrikelTa da azielTa<br />

mosaxleobisa da kulturis elementebi) Cven<br />

mxolod mokled movixseniebT. aseve Sevecdebi<br />

(sadac es SesaZlebelia) warmovadgino<br />

informacia <strong>am</strong>a Tu im regionSi mravalxmianobis<br />

SesaZlo gavrcelebis Sesaxeb adreul<br />

epoqebSi. es SesaZlebelia im SemTxvevebSi,<br />

roca mdidari da pirdapiri werilobiTi da<br />

arqeologiuri wyaroebi gvaZleven <strong>am</strong>is sa-<br />

Sualebas (rogorc magaliTad, CrdiloeT evropaSi,<br />

CrdiloeT afrikaSi, wina aziasa da<br />

centralur <strong>am</strong>erikaSi).<br />

mravalxmianobis gavrcelebis dasaxasiaTeblad<br />

ZiriTadad mivyvebi sxvadasxva<br />

disciplinebSi miRebul msoflios dayofas kontinentebad<br />

da regionebad. mimoxilvas daviwyebT<br />

afrikis kontinentis daxasiaTebiT, Semdeg<br />

TanmimdevrobiT ganvixilavT evropas, azias,<br />

<strong>am</strong>erikas, avstraliasa da okeanias.<br />

gagrZeleba biuletenis<br />

Semdeg nomerSi


qarTveeli eeTnomusikkismccodneeeebi<br />

grigol CxikvaZe<br />

(1900-1987)<br />

<strong>qarTuli</strong> eTnomusikismcodneobis sa-<br />

TaveebTan iwyeba erovnuli musikaluri folkloristikis<br />

patriarqis, tradiciuli kulturis<br />

didi mo<strong>am</strong>agis profesor grigol CxikvaZis<br />

xangrZlivi da mravlismomcveli moRvaweoba.<br />

grigol CxikvaZe cnobili musikosmoRvawis<br />

zaqaria CxikvaZis ojaxSi daibada,<br />

bavSvobidanve eziara xalxur hangebs da mas<br />

Semdeg mTeli cxovrebis manZilze erTi wu-<br />

TiTac ar mowyvetia mSobliuri musikiT<br />

gaJRenTil garemos.<br />

misi yrmobis wlebi ukavSirdeba qarTul<br />

gimnazias, sadac swavlobda niko kecxovelis,<br />

sandro SanSiaSvilis, mixeil mrevliSvilis,<br />

kote baqraZis, quji ZiZiSvilisa da sxvaTa<br />

gverdiT. pirveli qarTveli mevioline-virtuozis<br />

andria yaraSvilis xelmZRvanelobiT<br />

daeufla violinoze dakvras. ukravda da<br />

mReroda zaqaria faliaSvilis mowafeTa orkestrsa<br />

da gundSi, didi kompozitoris TanxlebiT<br />

asrulebda saviolino piesebsa Tu<br />

koncertebs.<br />

Tbilisis konservatoriaSi profesor<br />

viqtor vilSausTan dawyebuli mecadineoba<br />

man Teoria-kompoziciis ganxriT 1924 w. daasrula<br />

(prof. sergei barxudarianTan). <strong>am</strong><br />

periods emTxveva axalgazrda musikosis pirveli<br />

saqmiani nabijebic _ mixeil xerxeuliZesTan<br />

erTad TbilisSi sabavSvo Teatrisa<br />

da gundebis daarseba, saqvelmoqmedo koncertebis<br />

g<strong>am</strong>arTva (iyalToSi, eniselsa da<br />

SovSi).<br />

leningradis konservatoriaSi qristefore<br />

kuSnariovTan Teoriuli kursis gavlis<br />

Semdeg igi datoves anTropologiisa<br />

da eTnografiis institutis aspiranturaSi,<br />

romelic musikaluri folkloristikis xaziT<br />

daasrula (1935).<br />

s<strong>am</strong>SobloSi dabrunebisTanave gr. CxikvaZe<br />

Seudga aqtiur muSaobas musikaluri<br />

folkloris dargSi da naxevar saukuneze<br />

meti Sealia <strong>am</strong> saqmes. misi moRvaweoba mraval<br />

aspeqts moicavda da s<strong>am</strong>ecniero, pedagogiursa<br />

da sazogadoebriv asparezze ganvlili<br />

gza nacionaluri kulturis msaxurebis sa-<br />

2:<br />

magaliTo nimuSs warmoadgenda. igi xalxuri<br />

musikiT, misi siyvaruliT suldgmulobda<br />

_ pirdapiri da gadataniTi mniSvnelobiT.<br />

<strong>am</strong>as ukavSirdeboda da emsaxureboda gr.<br />

CxikvaZis Sromebi, statiebi Tu leqcia-saubrebi.<br />

pedagogiuri saqmianoba gr. CxikvaZem<br />

usinaTloTa da pirvel saSualo skolebSi,<br />

musikalur saswavlebelSi daiwyo (1919). 1935<br />

wlidan ki, uwyvetlad, sicocxlis bolomde<br />

moRvaweobda Tbilisis saxelmwifo konservatoriaSi,<br />

sadac mis mier <strong>qarTuli</strong> musikaluri<br />

folkloris specialuri da zogadi kursebi<br />

iqna SemoRebuli. aqve, wlebis manZilze<br />

uZRveboda misi iniciativiT daarsebul xalxuri<br />

s<strong>am</strong>usiko Semoqmedebis kaTedras (1970-<br />

77 ww.), kiTxulobda <strong>qarTuli</strong> musikis istoriis<br />

kurss (Seadgina prof. lado donaZesTan<br />

erTad), baqos konservatoriis studentebs<br />

acnobda <strong>qarTuli</strong> musikis istoriasa da erovnul<br />

folklors. paralelurad <strong>qarTuli</strong><br />

radios musikaluri folkloris ganyofilebas<br />

ganagebda.<br />

gr. CxikvaZis TaosnobiTa da akademikos<br />

niko kecxovelisa da simon janaSias xel-<br />

SewyobiT mecnierebaTa akademiaSi daarsda<br />

<strong>qarTuli</strong> musikaluri folkloristikis ganyofileba,<br />

romelsac Tavdapirvelad g<strong>am</strong>oCenili<br />

qarTveli swavluli profesori Salva aslaniSvili,<br />

xolo 1953-60 ww. TviT prof. gr.<br />

CxikvaZe xelmZRvanelobda. erTdroulad igi<br />

Tan<strong>am</strong>Sromlobda SoTa rusTavelis saxelo


31<br />

bis Teatralur institutSi, <strong>iyo</strong> simRerisa<br />

da cekvis saxelmwifo ans<strong>am</strong>blis s<strong>am</strong>xatvro<br />

xelmZRvaneli, saqarTvelos kompozitorTa<br />

kavSiris musikalur-qoreografiuli da istoriul-eTnografiuli<br />

sazogadoebebis, s<strong>am</strong>ecniero<br />

da s<strong>am</strong>xatvro sabWoebis wevri da sxv.<br />

gr. CxikvaZis pedagogiur moRvaweobaSi<br />

SeTavsebuli <strong>iyo</strong> TviTdisciplina da<br />

didi pasuxismgebloba. m<strong>am</strong>obriv mzrunvelobasTan<br />

erTad igi studentebTan sulieri<br />

erTianobis atmosferos <strong>am</strong>kvidrebda. Tavmdabali<br />

da axalgazrdebis keTilgonieri mrCeveli,<br />

udrtvinveli mwvrTneli da d<strong>am</strong>kvalianebeli,<br />

Cinebuli moubari, xSirad enakvimati, zogjer<br />

ficxic, magr<strong>am</strong> gansakuTrebulad<br />

TavdaWerili _ aseTi darCa b-ni grigoli<br />

misi mowafeebis mexsierebaSi.<br />

wlebis simravle verafers aklebda<br />

mis simxnevesa da komunikabelobas. leqciebsa<br />

Tu individualur mecadineobebze igi<br />

taqtiani momTxovnelobiT warmarTavda studentTa<br />

SesaZleblobebs mecnieruli safuZvlebis<br />

aTvisebis, profesiuli Tvalsawieris<br />

gafarTovebisa da folkloristikis<br />

Tan<strong>am</strong>edrove miRwevebis dauflebisaken. eqspediciebSi<br />

ki, mouwyobeli savele yofis<br />

pirobebSi, <strong>am</strong>tanobasa da mTis bilikebze energiul,<br />

sxart siarulSi tols ar udebda<br />

axalgazrdebs.<br />

gr. CxikvaZis SemkreblobiTi muSaobis<br />

adreuli cdebi 1917-18 ww. ganekuTvneba. misi<br />

pirveli informator-mTqmelebi iyvnen m<strong>am</strong>idebi<br />

_ kargi momRerlebi da gitaraze Semsruleblebi.<br />

pirveli eqspedicia ki anTropologiisa<br />

da eTnografiis institutis xaziT<br />

guriaSi moewyo. sicocxlis ukanasknel wleb<strong>am</strong>de<br />

(1982) gr. CxikvaZis mier Catarebuli<br />

s<strong>am</strong>ecniero eqspediciebis mizans warmoadgenda<br />

xalxSi gabneuli mravalsaukunovani<br />

<strong>qarTuli</strong> musikaluri memkvidreobis nimuSebis<br />

moZieba da dafiqsireba.<br />

saqarTvelos sxvadasxva regionebSi<br />

_ aRmosavleT Tu dasavleT saqarTvelos<br />

mTasa da barSi Catarebuli nayofieri SemkreblobiTi<br />

muSaobis Sedegad gr. CxikvaZem<br />

sxvadasxva dialeqtis (aRmosavleT saqarTvelos<br />

mTielTa, qarTl-kaxuri, lazuri, mesxuri da<br />

a. S.), Janris (Sromis, saistorio, sawesCveulebo,<br />

s<strong>am</strong>gzavro-salaSqro, saferxulo, lirikulsatrfialo<br />

da sxv.) saintereso erTi, or,<br />

s<strong>am</strong> da oTxxmiani nimuSebi Caiwera.<br />

gansakuTrebiT faseulia mis mier Sedgenili<br />

da misive redaqtorobiT g<strong>am</strong>ocemuli krebuli<br />

`<strong>qarTuli</strong> xalxuri simRera~, romel-<br />

sac w<strong>am</strong>ZRvarebuli aqvs qarTul-rusulenovani<br />

g<strong>am</strong>okvleva. aq ganxilulia <strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri musikaluri Semoqmedebis Taviseburebani<br />

da d<strong>am</strong>axasiaTebeli Tvisebebi. krebulSi<br />

warmodgenilia aRmosavleT saqar-<br />

Tvelos mTisa da baris nimuSebi. TiToeul<br />

nawilSi calkea g<strong>am</strong>oyofili instrumentuli<br />

musika. masSi Sesulia rogorc sxva krebulebSi<br />

ukve g<strong>am</strong>oqveynebuli (andria yaraSvilis, ia<br />

kargareTelis, zaqaria CxikvaZis, dimitri<br />

arayiSvilis, zaqaria faliaSvilis, Salva<br />

mSveliZis Canawerebi), ise g<strong>am</strong>ouqveynebeli<br />

masala (46 simRera).<br />

gr. CxikvaZis s<strong>am</strong>ecniero interesi qar-<br />

Tuli xalxuri musikaluri kulturis sawyisebis,<br />

<strong>am</strong> unikaluri memkvidreobis mravalmxrivi<br />

Seswavlisaken <strong>iyo</strong> mimarTuli. <strong>am</strong> kuTxiT<br />

mis pirvel solidur naSroms warmoadgenda<br />

1947 w. leningradSi warmodgenili Tema<br />

`Ãðóçèíñêàÿ ìóçûêàëüíàÿ êóëüòóðà ñ äðåâíåéøèõ<br />

âðåìåí äî XIX âåêà~, romlisTvisac sakandidato<br />

disertaciis daucvelad avtors xelovnebaTmcodneobis<br />

doqtoris xarisxi mieniWa.<br />

<strong>am</strong> xaziT kvleva-Zieba gaRrmavda Semdgom na-<br />

SromebSi, sadac musikalur-sasimRero masalis<br />

safuZvelze naTlad da reliefurad iqna<br />

warmoCenili <strong>qarTuli</strong> simReris specifikuri<br />

niSan-Tvisebebi.<br />

Ziebis sferoSi gr. CxikvaZis mier dasmul<br />

sakiTxTa Soris gansakuTrebuli aqtualobiT<br />

g<strong>am</strong>oirCeva <strong>qarTuli</strong> eTnomusikologiis<br />

erT-erTi kardinaluri problema<br />

mravalxmianobis saxiT. sxvadasxva drosa<br />

da saqarTvelos sxvadasxva regionebSi Segrovili<br />

TviTmyofi mxatvruli nimuSebis<br />

seriozuli analizis Sedegad klasificirebulia<br />

da gaSuqebuli <strong>qarTuli</strong> mravalxmiani<br />

musikaluri azrovnebis sxvadasxva formebi,<br />

maTi struqturuli Taviseburebani, ganxilulia<br />

warmarTuli s<strong>am</strong>usiko kulturis<br />

nimuSebi, romlebSic qristianob<strong>am</strong>deli rwmena-warmodgenebi<br />

da sinkretuli xasiaTi<br />

airekleba.<br />

sayuradReboa gr. CxikvaZis g<strong>am</strong>okvlevebi<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri instrumentariumis<br />

sakiTxebzec. xalxur sakravebs igi <strong>qarTuli</strong><br />

musikis istoriis mniSvnelovan wyarod miiCnevda.<br />

arqeologiuri masalisa (yazbegis<br />

ganZis brinjaos qandakeba, s<strong>am</strong>TavroSi aRmoCenili<br />

Zvlis sal<strong>am</strong>uri) da xeTur bareliefze<br />

g<strong>am</strong>osaxuli sakravebis safuZvelze<br />

werilobiTi wyaroebis gaTvaliswinebiT adgens<br />

warmarTuli xanis qarTul instrumen


tariums (simebiani da Casaberi sakravebi).<br />

gr. CxikvaZe ara erTi sadisertacio<br />

naSromis xelmZRvaneli, oponenti Tu recenzenti<br />

<strong>iyo</strong> TbilisSi, baqoSi, erevanSi, moskovSi,<br />

leningradSi, rigaSi. igi aqtiurad moRvaweobda<br />

rogorc pedagogiuri sazogadoebis esTetikuri,<br />

<strong>qarTuli</strong> sabWoTa enciklopediis xelovnebis,<br />

uZvelesi musikaluri kulturisa da musikaluri<br />

folkloris seqciebis Tavmjdomare, sazRvargareTTan<br />

saqarTvelos kulturuli urTierTobis<br />

sazogadoebis g<strong>am</strong>ge, mecnierebaTa<br />

akademiis istoriis institutis s<strong>am</strong>ecniero<br />

sabWos wevri da sxv.<br />

Rvawlmosili mkvlevari mWidro SemoqmedebiTi<br />

kontaqtebiT <strong>iyo</strong> dakavSirebuli<br />

<strong>am</strong>erikel, inglisel, frang, Sved, germanel,<br />

ungrel, iaponel, rus, ukrainel da sxva ucxoel<br />

kolegebTan.<br />

dro,rogorc Seucdomeli da mkacri msajuli,daumsaxureblad<br />

aravis arafers argunebs.<br />

b-ni grigolis saxelma gauZlo drois g<strong>am</strong>ocdas.<br />

<strong>qarTuli</strong> musikaluri folkloristikis<br />

mesaZirkvlis kurTxeuli garja dafasda _ mis<br />

mier aRzrdili ufrosi Taobis musikos-folkloristTa<br />

(mindia Jordania, kaxi rosebaSvili,<br />

kukuri WoxoneliZe, ediSer garayaniZe da sxv.)<br />

profesiuli enTuziazmiT, SemoqmedebiTi- s<strong>am</strong>ecniero<br />

naRvawiTa da axalgazrda, perspeqtiul<br />

specialistTa iSviaTi SromismoyvareobiT welg<strong>am</strong>arTuli<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri s<strong>am</strong>usiko Semoqmedebis<br />

kaTedra dRes tradiciul musikalur folklorTan<br />

dakavSirebuli saerTaSoriso movlenebis (konferenciebi,<br />

simpoziumebi) aqtiuri monawilea.<br />

T<strong>am</strong>ar mesxi<br />

grigol CxikvaZis s<strong>am</strong>ecniero<br />

naSromebi<br />

1. CxikvaZe, grigol. (1948). qarTveli<br />

xalxis uZvelesi s<strong>am</strong>usiko kultura. Tbilisi:<br />

saqarTvelos ssr musikaluri fondi.<br />

2. musikaluri sakravi _ ebani da misi<br />

raoba. (1955). krebulSi `masalebi saqarTvelos<br />

eTnografiisaTvis,~ VIII. Tbilisi: saqarTvelos<br />

mecnierebaTa akademiis g<strong>am</strong>omcemloba.<br />

3. <strong>qarTuli</strong> xalxuri simRera da<br />

SemkreblobiTi muSaoba. (1956). krebulSi<br />

32<br />

`<strong>am</strong>ierkavkasiis respublikebis musmcodneoba<br />

da musikaluri kritika~. moskovi:<br />

4. Ãðóçèíñêèå íàðîäíûå ïåñíè. (1956). ×õèêâàäçå,<br />

Ãðèãîðèé (Çàïèñü, îáùàÿ ðåäàêöèÿ, ïðåäèñëîâèå è<br />

ïðèìå÷àíèÿ). Ìîñêâà: Ãîñóäàðñòâåííîå ìóçûêàëüíîå<br />

èçäàòåëüñòâî .<br />

5. saqarTvelos ssr kompozitorebi. (1956).<br />

Tbilisi: xelovneba.<br />

6. Äðåâíåãðóçèíñêàÿ ìóçûêàëüíàÿ êóëüòóðà.<br />

(1957). Â ñáîðíèêå: Öóëóêèäçå, Àíòî í (ãë. ðåä.). Ãðóçèíñêàÿ<br />

ìóçûêàëüíàÿ êóëüòóðà. Ìîñêâà: Ãî -<br />

ñóäàðñòâåííîå ìóçûêàëüíîå èçäàòåëüñòâî. (ñòð. 7-<br />

20)<br />

7. <strong>qarTuli</strong> xalxuri simRera. (1960).<br />

CxikvaZe, grigol (redaqtor-Semdgeneli). I<br />

t. Tbilisi: sabWoTa saqarTvelo. (qarTul<br />

da rusul enebze).<br />

8. <strong>qarTuli</strong> s<strong>am</strong>usiko sakravebi (Casaberi).<br />

(1962-63). xelnaweri inaxeba Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis xalxuri Semoqmedebis<br />

kaTedraze.<br />

9. ×õèêâàäçå, Ãðèãîðèé. (1964). Îñíîâíûå òèïû<br />

ãðóçèíñêîãî íàðîäíîãî ìíîãîãîëîñèÿ.<br />

Ì îñêâà: Íàóêà. (VII ìåæäóíàðîäíûé êîíãðåññ<br />

àíòðîïîëîãè÷åñêèõ è ýòíîãðàôè÷åñêèõ íàóê). (rus.<br />

da ingl. enebze)<br />

10. ×õèêâàäçå, Ãðèãîðèé. (1965). Äîèñòîðè÷åñêàÿ<br />

ãðóçèíñêàÿ êîñòÿíàÿ ñàëàìóðè-ôëåéòà. Separatum.<br />

Budapest. Akademiai Kiado. / Europa et Hungaria.<br />

Congressus ethnographikus in Hungaria. Budapest.<br />

16-20. X. 1963/ (rusul enaze)<br />

11. <strong>qarTuli</strong> xalxuri oTxxmianoba (1965-<br />

67). xelnaweri inaxeba Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis xalxuri Semoqmedebis<br />

kaTedraze.<br />

12. musikis elementaruli Teoria. (1966).<br />

Tbilisi: ganaTleba.<br />

13. Grundtypen der Mehrstimmigkeit im grusinischen<br />

Volkslied. (1968). Sonderdruck aus: Beitrage zur<br />

Musikwissenschaft. Heft 3. Berlin. (<strong>qarTuli</strong> xalxuri<br />

simReris tipebi. (1968). krebulSi `wvlili<br />

musikalur mecnierebaSi~ berlini. (germanul<br />

enaze)<br />

14. La cultur musicale populaire georgienne. (1969).<br />

Bedi Kartlisa. Revue de kartvelologie. P. Paris. <strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri musikaluri kultura. almanaxi<br />

`bedi qarTlisa~. t. XXVI. parizi. (frangul<br />

enaze)<br />

15. musikaluri leqsikoni. (1971). yifSiZe,<br />

alisa da CxikvaZe, grigol (Semdgenlebi).<br />

Tbilisi: ganaTleba (ucxour-rusul-qarTul<br />

enebze)<br />

16. Ãðóçèíüñêi íàðîäíi ïiñíi. Ïiñåííèê. (1977).<br />

Êèiâ. (ukrainul enaze)<br />

mravalricxovani publikaciebi Jurnal-gazeTebSi,<br />

statiebi qarTul enciklopediaSi,<br />

sabavSvo operebi, simRerebi,<br />

romansebi da a. S.


33<br />

saveelee-SSeemkkreeblobiTi muSaoba<br />

folkloruli<br />

eqspedicia sagarejos<br />

raionSi (kaxeTi)<br />

2005 wlis 17-30 agvistos iuneskos<br />

proeqtis farglebSi moewyo tmksc-is eqspedicia<br />

sagarejos raionSi (mecnierTan<strong>am</strong>-<br />

Sromlebi nino maxaraZe, lela maqaraSvili).<br />

Tavidanve aRvniSnavT, rom dafiqsirebul<br />

masalaSi sWarbobs aRmosavleT saqarTvelos<br />

mTis simRerebis tipis safanduro<br />

repertuari (`stirian TuSis qalebi~,<br />

`mTaSi sal<strong>am</strong>urs vakvneseb~, `vaJkaco, mTaSi<br />

gazrdilo~, `SiraqSi erTma mecxvarem~, `Satilis<br />

asulo~ da a. S.), kaxuri Sairebis<br />

variantebi, sacekvaoebi (kaxuri, lekuri, osuri).<br />

mosaxleobaSi popularulia aWaruli<br />

hangebi.<br />

folklorul nimuSebTan erTad mopovebuli<br />

sityvieri masala adasturebs, rom<br />

saxadis, eliaobis, guTniT wylis xvnis, didebaze,<br />

aliloze siarulis wesebi, berikaobis<br />

dResaswauli aq kaxeTis danarCeni regionebis<br />

analogiurad tardeboda.<br />

sofel ToxliaurSi SevZeliT xmiT<br />

natirlis dafiqsireba uSualod panaSvidze.<br />

sasimRero da sakravieri musikis nimuSebi,<br />

<strong>am</strong>a Tu im ritualis aRwera, s<strong>am</strong>eurneo saqmianobasTan<br />

dakavSirebuli cnobebi SevkribeT<br />

eTnoforebisagan, romelTa asaki 65-80 welia<br />

(nikoloz kupataZe, T<strong>am</strong>ar mekaluaSvili, aleqsi<br />

maTiaSvili, JuJuna SioSvili). r<strong>am</strong>denime<br />

simRera, maT Soris qalaquri nimuSebi<br />

gitaris TanxlebiT, axalgazrdebmac Segvisrules.<br />

Toxliauris qalTa ans<strong>am</strong>blis wevrebi<br />

klubis g<strong>am</strong>gis _ l<strong>am</strong>zira zaqaiZis ZalisxmeviT<br />

ikribebian da SeZlebisdagvarad cdiloben<br />

mozard Taobas Seayvaron simRera.<br />

warmoSobiT fSavelma neli buge-<br />

CaSvilma fanduris TanxlebiT r<strong>am</strong>denime<br />

sasimRero nimuSi Cagvawerina da ukana fSavis<br />

laSaris mTavarangelozobis xatobis, zogierTi<br />

saqorwilo wes-Cveulebis Sesaxebac gvi<strong>am</strong>bo.<br />

<strong>am</strong>ave sofelSi gadaviReT adgilobrivi<br />

da Tbilisidan C<strong>am</strong>osuli bavSvebis<br />

T<strong>am</strong>aSobebi.<br />

SSaallvvaa aaxxvveerrddaaSSvviilliiss CCaawweerraa ((nniinnoowwmmiinnddaa))<br />

das<strong>am</strong>axsovrebeli <strong>iyo</strong> Sexvedra T<strong>am</strong>ar<br />

nacvliSvilTan (dab. 1926 w.) da nikoloz<br />

TaTaraSvilTan (dab. 1925 w.). meuRleebma<br />

sakuTari saxsrebiT aRadgines soflis eklesia<br />

da mudmivad zrunaven masze. maT ojaxSi<br />

movismineT locvebi, sadRegrZeloebi, sal<strong>am</strong>uris<br />

melodiebi, sacekvao ritmebi, safanduro<br />

`iavnana~,Bbatonma nikolozma papisagan<br />

_ boWormeliBxevisberisagan naswavli<br />

dalocva-d<strong>am</strong>wyalobebac gaixsena.<br />

SevityveT, rom aRdgomidan III da IV<br />

kviras Toxliauris maxloblad wminda giorgisa<br />

da RvTismSoblis eklesiebis karze<br />

imarTeba kalobnoba _ dReoba, romelzec<br />

Tavs iyrian maxlobeli soflebidan <strong>am</strong>osuli<br />

mlocvelebi. lxins Widaoba, doRi, cekva-<br />

T<strong>am</strong>aSi axlavs. mosaxleobas sazafxulo saZovrebi<br />

civis mTaze aqvs. nikoloz kupataZis<br />

cnobiT, iqauri mwyemsebi didgulisagan dResac<br />

<strong>am</strong>zadeben sal<strong>am</strong>urs, magr<strong>am</strong> <strong>am</strong>jerad maT-<br />

Tan Sexvedra ver SevZeliT.<br />

gasvla kidev xuT sofelSi movaxerxeT.<br />

es gaxlavT ninowminda, giorgiwminda, manavi,<br />

kakabeTi da udabno.<br />

ninowmindaSi klubis g<strong>am</strong>gis _ maia<br />

aleqsiSvilis daxmarebiT SevxvdiT or mefandures<br />

_ vasil roWikaSvilsa da Salva<br />

axverdaSvils, romlebmac si<strong>am</strong>ovnebiT mogvasmenines<br />

TavianTi repertuari, Sairebi,<br />

sacekvao hangebi. sofelSi ganTqmuli mom-<br />

Rerali _ qalia rostomaSvili, mgloviared<br />

yofnis g<strong>am</strong>o, mxolod Selocvebis Tqmaze<br />

dagvTanxmda. nadia ivaniaSvilis stumarTmoyvare<br />

ojaxSi Cawerili masalidan aRvniSnavdiT


vvaassiill rrooWWiikkaaSSvviillii nniinnoowwmmiinnddiiddaann<br />

eliko gogalaZe-rostomaSvilis (dab. 1941<br />

w.) mier Sesrulebul simRera-tirils, romelic<br />

afxazeTis omSi daRupul mebrZolebs<br />

eZRvneba.<br />

sofel kakabeTSi SevxvdiT 78 wlis<br />

uSangi masuraSvilsa da 76 wlis mixeil<br />

galustovs. isini mRerodnen mixa jiRaurisa<br />

da vano mWedliSvilis ans<strong>am</strong>blebSi. batoni<br />

uSangi fandurebsac <strong>am</strong>zadebs, SviliSvilebsa<br />

da sxva axalgazrdebs tradiciul sasimRero<br />

repertuars aswavlis, romlebic klubis g<strong>am</strong>gis<br />

_ niko gigoSvilis ZalisxmeviT periodulad<br />

ikribebian. moxucebma cnobil sasim-<br />

Rero nimuSebTan (`berikaci var~, `winwyaro~,<br />

`Conguro~, `orovela~, `iavnana~, `herio~,<br />

`garekaxuri saWidao~) erTad, `kakaburi mu-<br />

Suris~, `alilos~ fragmentebi, sacekvaoebi,<br />

Sairebi, sabWouri da qalaquri simRerebic<br />

SemogvTavazes. batonNnikos aqvs sakravebis<br />

patara koleqcia, saintereso foto, audio<br />

da video arqivi. <strong>am</strong>ave sofelSi fandurze<br />

mSvenivrad ukravs qalbatoni dariko mirziaSvili,<br />

romelic qalTa da bavSvTa ans<strong>am</strong>blebsac<br />

xelmZRvanelobs.<br />

sofel CailurSi yovelwliurad imar-<br />

Teba berikaoba. vfiqrobT, Tu SesaZlebloba<br />

mogvecema, kargi iqneboda <strong>am</strong> dResaswaulis<br />

firze aRbeWdva. agreTve, sofel koWbanSi<br />

fSavidan gadmosaxlebul moxuc mTqmelebTan<br />

Casvla.<br />

manavSi mcxovrebi kako feiqriSvili,<br />

adgilobrivi dastis wevria, romelsac qorwilebsa<br />

da panaSvidebze iwveven. igi r<strong>am</strong>denime<br />

sakravs flobs (dols, duduks, fan-<br />

34<br />

durs). <strong>am</strong>jerad misgan mxolod safanduro<br />

repertuaris r<strong>am</strong>denime nimuSi CavwereT. maT<br />

Soris `Saqara~, romlis variantebi 1980 wels<br />

<strong>am</strong>ave raionSi i. Jordanias xelmZRvanelobiT<br />

Catarebuli eqspediciis dros yvela sofelSi<br />

popularuli <strong>iyo</strong>.<br />

manavelma qalebma nadia maCuriZem da<br />

aniko eqvTimiSvilma eliaobis wesebi, safanduro<br />

simRerebi, s<strong>am</strong>kurnalo `iavnanis~ orxmiani<br />

variantis Sesr<strong>uleba</strong> SeZles. kaxidan<br />

g<strong>am</strong>oTxovilma ruizan sonaSvilma ingilouri<br />

dasaZinebeli `dai, dai~ Cagvawerina.<br />

vfiqrobT, gansakuTrebuli dakvirvebis<br />

obieqtad SeiZleba iqces sofel udabnos<br />

folkloruli tradiciebi. 1984 wlidan<br />

dafuZnebul <strong>am</strong> sofelSi saqarTvelos<br />

42 wertilidan migrirebuli ojaxebi cxovroben.<br />

maT Soris svanebi, raWvelebi, megrelebi,<br />

mesxebi, ingiloebi. . . <strong>am</strong>jerad mxolod mestiis<br />

raionis sofel latalidan gadmosaxlebul<br />

momRerlebs SevxvdiT. oTar farjianma,<br />

gunter ficxelanma, mirza iveCianma, petre<br />

nansyanma, rostom girgvlianma s<strong>am</strong>gloviaro<br />

`zari~, `wmindao RmerTo~, `jgriagiS~, `barbal<br />

dolaS~ (sof. beCos varianti), `irinola-marinola~,<br />

`vicbil-macbil~ Seasrules.<br />

svaneTidan gadmosaxlebuli ojaxebi<br />

ar wyveten kavSirs mTasTan, zafxulis dResaswaulebze<br />

adian latalSi da udabnoSic<br />

cdiloben m<strong>am</strong>a-papuri adaT-wesebis SenarCunebas.<br />

<strong>am</strong>asTan, sxva kuTxeebidan migrirebuli ojaxebi<br />

dakrZalvisas swored <strong>am</strong> s<strong>am</strong>gloviaro<br />

himnis Sesr<strong>uleba</strong>s iTxoven. vfiqrobT, momavalSi<br />

kargi iqneboda maT musikalur folklorSi<br />

mimdinare procesebze dakvirvebac.<br />

28 agvistos daveswariT sadResaswaulo<br />

wirvas sagarejos dodo garejelis saxelobis<br />

taZarSi, Semdeg vewvieT RvTismSoblis<br />

miZinebis taZars, gavesaubreT mgaloblebs.<br />

mravlad gadaviReT sxvadasxva masalisagan<br />

(akacia, TuTa, msxali) d<strong>am</strong>zadebuli<br />

fandurebi, romelsac aq umetesad Congurs<br />

eZaxian.<br />

madlobas movaxsenebT sagarejos kulturis<br />

saxlis direqtors, qalbaton TinaTin<br />

mezvriSvils da yvela im ad<strong>am</strong>ians, vinc daxmareba<br />

gagviwia.<br />

nino maxaraZe


35<br />

saveelee-SSeemkkreeblobiTi muSaoba<br />

folkloruli<br />

eqspedicia<br />

mesxeT-javaxeTSi<br />

2005 wlis 16-30 ivliss iuneskos progr<strong>am</strong>is<br />

farglebSi moewyo musikalur-folkloruli<br />

eqspedicia mesxeT-javaxeTis s<strong>am</strong><br />

sofelsa da axalcixeSi, romelSic monawileobdnen<br />

tmksc-is Tan<strong>am</strong>Sromlebi: TinaTin<br />

Jvania, qeTevan maTiaSvili da Tbilisis konservatoriis<br />

studentebi: nana gogolaZe, baia<br />

JuJunaZe da nino naneiSvili.<br />

<strong>qarTuli</strong> xalxuri Semoqmedebis ka-<br />

Tedraze dacul saeqspedicio Canawerebs<br />

Soris, aq<strong>am</strong>de, mesxeT-javaxeTis musikaluri<br />

yofis <strong>am</strong>saxveli masalebi ar moiZebneboda.<br />

fasdaudebeli mniSvneloba eniWeba Cveni eqspediciis<br />

wevrebis mier cifruli wesiT<br />

dafiqsirebuli 9 MD-sa (TiToeuli orsaaTnaxevari<br />

xangrZlivobis) da 1056 fotos.<br />

rogorc cnobilia, pirveli musikalur-folkloruli<br />

eqspedicia mesxeT-javaxeTSi<br />

1933 wels kompozitorma Salva<br />

mSveliZem, meore _ 1949 wels musikismcodnem<br />

da folkloristma grigol CxikvaZem<br />

moawyo. gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia<br />

kompozitor valerian maRraZis mier gaweuli<br />

intensiuri savele s<strong>am</strong>uSaoebi masxeT-javaxeTSi.<br />

sul axlaxan, tmksc-is proeqtis cvilis<br />

lilvakebidan cifrul matareblebze<br />

gadatanili S. mSveliZis saeqpedicio Canawerebi<br />

didad ga<strong>am</strong>didrebs Cvens warmodgenas mesxeTjavaxeTis<br />

musikalur folklorze.<br />

mesxeT-javaxeTis musikalur-eTnikuri<br />

suraTis ukeT Sesacnobad, mizanSewonilad<br />

mmiittoo ttaattuurraaSSvviillii ddaa vvaaJJaa xxuucciiSSvviillii<br />

xxiizzaabbaavvrraaddaann<br />

migvaCnia, oriode sityviT SevexoT zogierT<br />

faqts misi warsulidan.<br />

istoriulad mesxeT-javaxeTis teritoria<br />

iberiis s<strong>am</strong>efos ekuTvnoda da mis<br />

s<strong>am</strong>xreT-dasavleT nawilSi mdebareobda. igi<br />

qarTlis ganuyofeli nawili <strong>iyo</strong>. mis mosaxleobas<br />

eTnikurad qarTvelebi Seadgendnen,<br />

romlebic qarTulad metyvelebdnen da<br />

anTropologiuri tipiT, yofacxovrebiTa da<br />

zneCveulebebiT arafriT gansxvavdebodnen<br />

Sida da qvemo qarTlis mosaxleobisgan.<br />

istoriulma avbediTob<strong>am</strong> XIII saukunidan<br />

bevri r<strong>am</strong> Secvala <strong>am</strong> mxareSi. es<br />

cvlilebebi socialur-politikur, religiur<br />

da eTnikur sakiTxebs Tanabrad Seexo.<br />

iranisa da Turqebis Semosevebis Semdeg<br />

g<strong>am</strong>ahmadianebis procesi daiwyo, rasac mohyva<br />

qarTvelTa ayra mSobliuri miwawylidan.<br />

<strong>am</strong> periodSi xdeba qarTvelTa n<strong>am</strong>osaxlarze<br />

Turq-seljukebis da nawilobriv<br />

somexTa C<strong>am</strong>osaxleba. garkveuli drois<br />

Semdeg daiwyo grigorianuli da kaTolikuri<br />

eklesiis zrda adgilobrivi mosaxleobis<br />

xarjze. <strong>am</strong>is miuxedavad, mosaxleobis mcire<br />

nawilma mainc SeinarCuna kavSiri marTlmadideblur<br />

tradiciebTan.<br />

XIX saukunis dasawyisisTvis mesxeTjavaxeTSi<br />

arzrumidan 100000 ltolvili<br />

somexi C<strong>am</strong>oasaxles. <strong>am</strong>avdroulad aq Casaxleba<br />

iwyes qurTebma, berZnebma, duxaborebma<br />

da sxv.<br />

1944 wels mesxeT-javaxeTidan gasaxlebuli<br />

iqna Turqulenovani mosaxleoba, e.<br />

w. `Turqi mesxebi,~ imave periodidan aq<br />

saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebidan (imereTidan,<br />

aWaridan, svaneTidan) iwyes Casaxleba.<br />

nniinnaa ooqqrroommeelliiZZiiss CCaawweerraa ((mmuussxxii))


1960 wels gr. CxikvaZe werda: `orive<br />

eqspedici<strong>am</strong> (laparakia S. mSveliZis 1933<br />

wlisa da gr. CxikvaZis 1949 wlis eqspediciebze)<br />

sasargeblo muSaoba Caatara da Tumca<br />

mcire raodenobiT, magr<strong>am</strong> mainc Zvirfasi<br />

sasimRero masala Caiwera. Segrovili masala,<br />

miuxedavad simcirisa, Tavisi xasiaTisa da<br />

Sinaarsis mixedviT gvafiqrebinebs, rom ufro<br />

dakvirvebuli Seswavla SesaZleblobas<br />

mogvcems mivagnoT Zvirfas nimuSebs, romlebic<br />

Tavisi fesvebiT dakavSirebuli iqnebian<br />

Cveni xalxis mravalsaukunovani cxovrebis<br />

SinaarsTan...~(gr. CxikvaZe, `<strong>qarTuli</strong><br />

xalxuri simRera~, 1960 w., gv.21-22).<br />

igive SeiZleba iTqvas dResac. Cvens<br />

mier g<strong>am</strong>okiTxuli 46 eTnoforisgan mi-<br />

Rebuli informaciis mixedviT SeiZleba davaskvnaT,<br />

rom sakuTriv mesxuri warmoSobis<br />

sasimRero Semoqmedeba naklebadaa SemorCenili.<br />

s<strong>am</strong>agierod, dRemde moaRwia Tavis droze<br />

qalaquri yofidan Semosulma da gavrcelebulma<br />

aRmosavluri Stos qarTulma qalaqurma<br />

simRer<strong>am</strong>. `saiaTnouris,~ `baiaTis,~ `ieTim<br />

gurjis~ da sxv. saxelwodebebiT simRerebs<br />

aq ar<strong>am</strong>arto xandazmulebisgan, ar<strong>am</strong>ed axalgazrdebisganac<br />

xSirad gaigonebT.<br />

axalcixeSi Cven SevxvdiT mesxuri<br />

musikaluri tradiciebis saukeTeso mcodnes,<br />

aw gansvenebul SoTa alTunaSvils,<br />

pirovnebas, romelmac aTwleulebis manZilze<br />

u<strong>am</strong>rav mesxs Seaswavla ukve miviwyebuli<br />

mesxuri simRerebi. ans<strong>am</strong>bl `mesxeTis~<br />

repertuarSi (romlis xelmZRvaneli Tavad<br />

<strong>iyo</strong>) mis mier araerTi mesxuri simRera d<strong>am</strong>uSavebuli<br />

iqna s<strong>am</strong> xmaSi. rogorc b-n So-<br />

T<strong>am</strong> aRniSna, es simRerebi xalxSi erT xmaSi<br />

imRereboda. Cven misgan swored es variantebi<br />

CaviwereT: `oTxi wyaro sdis,~ `mraval-<br />

J<strong>am</strong>ier,~ `geguTisa mindorzeda,~ `varZioba-<br />

Ziobasa~ da sxv.<br />

rodesac eqspediciis masalebs v<strong>am</strong>u-<br />

SavebdiT, maTi daxarisxebisas r<strong>am</strong>denime<br />

iseTi par<strong>am</strong>etri g<strong>am</strong>ovyaviT, rac <strong>am</strong> regionisTvis<br />

gansakuTrebiT niSandoblivia. erTerTi<br />

maTgani, imis g<strong>am</strong>o rom mraval xmaSi<br />

mReris tradicia mesxur muzicirebaSi dakargulad<br />

iTvleba, <strong>am</strong> tradiciasTan dakav-<br />

Sirebuli yvela saxis infomaciis Tavmoyraa.<br />

<strong>am</strong> mxriv, gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia<br />

g<strong>am</strong>onaTqv<strong>am</strong>ebi, romlebic banis xmis funqcias<br />

ukavSirdeba. magaliTad, `d<strong>am</strong>jdari,~<br />

`banze adevneba~ (igulisxmeba melodiisTvis<br />

dabali xmis Sewyoba)...<br />

36<br />

warsulSi mesxeTSi gavrcelebuli sakravTa<br />

mwyobris aRwerisas awyviteli zurab<br />

ivaniZe (81 wlisa) aRniSnavs, rom `WiWila,~<br />

romelsac `meisac~ eZaxdnen _ bans aZlevdao,<br />

an, `roca 3-4 Tulumi (gudastviris mesxuri<br />

saxelwodeba) erTad ukravda, erT-erT maTgans<br />

dabali xma g<strong>am</strong>ohyavdao~...<br />

eqspediciis mniSvnelovani monapovaria<br />

mesxuri musikaluri yofisTvis erT dros<br />

sakmaod d<strong>am</strong>axasiaTebeli nimuSebi. mag. `orovela~,<br />

romelic 97 wlis musxeli giorgi<br />

jinWvelaZisgan CaviwereT. friad niSndoblivia<br />

is, rom nimuSi kilo-intonaciurad da kompoziciurad<br />

qarTl-kaxuri `orovelebis~ msgavsia.<br />

rac Seexeba meore nimuSs, rogorc irkveva,<br />

igi uwin sakmaod popularuli sacekvao<br />

yofila mesxeTSi. sruldeba simReriTa<br />

da taSiT glosolaliebze: `d<strong>am</strong>, dilili,<br />

dillilo...~ unda iTqvas, rom msgavsad `orovelasi~,<br />

isic Zalian axlosaa sacekvaoebis<br />

qarTl-kaxur variantebTan. <strong>am</strong> nimuSis sakmaod<br />

originaluri s<strong>am</strong>xmiani varianti iqna<br />

Cawerili xizabavreli mito taturaSvilisagan<br />

(63 wlis) akordeonis TanxlebiT (bans<br />

da Sua xmas ukravda akordeonze).<br />

mniSvnelovani infomacia Zvel mesxur<br />

repertuarze mogvawoda mesxuri tradiciebis<br />

SesaniSnavma mcodnem musxelma mari<strong>am</strong><br />

JuJunaZem (73 wlis). gansakuTrebuli<br />

aRniSvnis Rirsia cnobebi mesxuri saferxulo<br />

simReris `oqromWedelos~ Sesrulebis<br />

formasa da wesze. q-ma mari<strong>am</strong>ma dauzarlad<br />

Seaswavla eqspediciis wevrebs simRera Tvisi<br />

ferxuliT.<br />

Zveli mesxuri tradiciebis g<strong>am</strong>oZaxilia<br />

yofaSi dRemde SemorCenili erTReriani<br />

Tvlebiani Casaberi sakravi `stviri~. s<strong>am</strong>ive<br />

sofelSi aRmoCndnen pirovnebebi, romlebic<br />

SesaniSnavad <strong>am</strong>zadeben da ukraven stvirs.<br />

musxeli vaJa meliqiZis (63 wlis), vaso ivaniZis<br />

(65 wlis), awyviteli giorgi dias<strong>am</strong>iZis<br />

(78 wlis), iluSa ivaniZis (78 wlis), xizabavreli<br />

mito taturaSvilisgan Cawerili stviris<br />

d<strong>am</strong>zadebis wesi, Tvlebis raodenoba da ganlageba,<br />

musikalur-intonaciuri Sinaarsi<br />

erTmaneTis msgavsia, rac imaze mianiSnebs,<br />

rom Zveli mesxuri tradicia Casaberi sakravisa,<br />

romelic <strong>am</strong> regionis ZiriTadi s<strong>am</strong>eurneo<br />

saqmianobis _ mesaqonleobis ganuyofeli<br />

nawili <strong>iyo</strong>, dRemde cocxlobs.<br />

rac Seexeba mesxuri musikaluri yofisTvis<br />

dResdReobiT yvelaze d<strong>am</strong>axasiaTebel<br />

repertuars. marTalia, erT dros qalaqidan<br />

SemoWril zurna-duduksa da dol-garmons


37<br />

qarTul soflur yofaSi ise xSirad veRar<br />

SexvdebiT, magr<strong>am</strong> mesxeTSi igi kvlav aqtualuria<br />

(Tumca, zogierTi eTnofori <strong>am</strong><br />

tradiciis gadavardnazec saubrobs). magaliTad,<br />

sofel awyvitaSi TiTqmis yvela ojaxs Tavisi<br />

`musikosi~ hyavs, romlebic erTad ukraven<br />

da mRerian saqorwilo da sxvadasxva<br />

salxino sufrebze. obieqturi mizezebis<br />

g<strong>am</strong>o maTi erTad Sekreba ver moxerxda.<br />

aseTi ans<strong>am</strong>blis mxolod erTi wevri CaviwereT<br />

_ oleg ivaniZe (46 wlis), romelmac Tavis<br />

vaJTan da meuRlesTan erTad Seasrula<br />

Tan<strong>am</strong>edrove tipis simRerebi e. w. `saqorwilo~<br />

repertuaridan: `ra l<strong>am</strong>azi xar, Sen,<br />

TuSis qalo~, `roca Sen dalalebs qari<br />

Slis,~ `siWabuke da axalgazrdoba~ da sxv.<br />

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia e. w.<br />

`meqorwile musikosebis~ frTis virtuozi<br />

Semsrulebeli, Cvens mier ukve naxsenebi<br />

mito taturaSvili xizabavridan, romelic<br />

SesaniSnavad flobs sakravebs (duduki, zurna,<br />

klarneti, sxvadasxva tipis sal<strong>am</strong>urebi,<br />

akordeoni, fanduri).<br />

rogorc zemoT iTqva, mesxeT-javaxeTSi<br />

cxovrobdnen da dResac cxovroben sxvadasxva<br />

erovnebis ad<strong>am</strong>ianebi. cnobilia, rom adgilobrivi<br />

qarTvelebi maTd<strong>am</strong>i yovelTvis<br />

keTilmezoblurad iyvnen ganwyobilni. miuxedavad<br />

imisa, rom Turqulenovani mosaxleobis<br />

wasvlidan ukve 60 welia gasuli, yvelas,<br />

visac Tavis droze maTTan urTierToba<br />

hqonda, dResac kargad axsovT Turquli ena<br />

da simRerebi.<br />

gansakuTrebiT sainteresod migvaCnia<br />

musxeli aniko JuJunaZisa (71 wlis) da awyviteli<br />

zurab ivaniZisagan (81 wlis) Cawerili<br />

zRapris kiTxvis wesi, sadac erTmaneTs<br />

enacvleba monakveTebi qarTul da Turqul<br />

enaze. niSandoblivia is, rom Turqul enaze<br />

saTqmel kupletebs isini Turqul kiloze<br />

<strong>am</strong>Rerebdnen. warsulSi, rogorc irkveva, <strong>am</strong><br />

kupletebs aRmosavluri simebiani sakravis,<br />

sazis TanxlebiT asrulebdnen.<br />

rogorc cnobilia, axalcixe internacionaluri<br />

qalaqia. sxvadasxva erovnebaTa<br />

Soris urTierTpativiscema mesakraveTa ans<strong>am</strong>blis<br />

eTikaSic vlindeba. mag. qorwilebSi,<br />

lxinTan Tu WirTan dakavSirebiT mJReri<br />

qarTveli da somexi instrumentalistebis<br />

repertuari orive eTnosisTvis d<strong>am</strong>axasiaTebeli<br />

nimuSebiTaa warmodgenili.<br />

gansakuTrebuli STabeWdileba moaxdina<br />

Cvenze somex SemsrulebelTa triom<br />

axalcixidan _ arsen meliqianis (45 wlis)<br />

_ duduki, zurna, klarneti, xaCatur akofianis<br />

(45 wlis) _ akordeoni, garegin geianis<br />

(71 wlis) _ daira, doli, vokali _ SemadgenlobiT.<br />

didi ostatobiTa da profesionalizmiT<br />

g<strong>am</strong>oirCeoda maT mier Sesrulebuli<br />

somxuri dasakravebi: `pepo~, `mTvarian<br />

R<strong>am</strong>es,~ `eRiSis cekva,~ <strong>qarTuli</strong> sim-<br />

Rera-dasakravi `civ z<strong>am</strong>TarSi~.<br />

2005 wlis ToTxmetdRiani eqspedicia<br />

mesxeT-javaxeTSi intensiuri savele s<strong>am</strong>u-<br />

Saoebis dasawyisi unda gaxdes <strong>am</strong> regionSi.<br />

aseT aucileblobas TviT mesxeT-javaxeTSi<br />

Seqmnili realuri mdgomareoba ganapirobebs.<br />

mxedvelobaSi gvaqvs im codnisa da<br />

g<strong>am</strong>ocdilebis drouli movla-patronoba,<br />

rasac aq mxolod xandazmuli ad<strong>am</strong>ianebi<br />

atareben.<br />

TinaTin Jvania<br />

folkloruli<br />

eqspedicia xelvaCauris<br />

raionSi (aWara)<br />

2005 wlis agvisto-seqtemberSi<br />

iuneskos progr<strong>am</strong>is mxardaWeriT moewyo<br />

tmksc-is eqspedicia aWaraSi, xelvaCauris<br />

raionSi. masSi monawileobdnen folkloris<br />

kaTedris Tan<strong>am</strong>Sromlebi _ xelovnebaTmcodneobis<br />

kandidati nato zumbaZe (xelmZRvaneli),<br />

laboranti oTar kapanaZe, studentebi<br />

_ Teona ruxaZe da salome cecxlaZe,<br />

teqnikur mxares uzrunvelyofda biofizikosi,<br />

progr<strong>am</strong>isti laSa martaSvili.<br />

eqspediciis mizani uSualod xelvaCauris<br />

raionis soflebSi SemorCenili<br />

musikaluri masalis fiqsireba <strong>iyo</strong>. ori<br />

kviris ganmavlobaSi moviareT aT<strong>am</strong>de sofeli<br />

da CaviwereT didi raodenobiT rogorc<br />

musikaluri, ise sityvieri masala, r<strong>am</strong>ac<br />

Seadgina 7 minidiski (TiTo maTgani 150<br />

wuT<strong>am</strong>de); garda <strong>am</strong>isa, gadaviReT 300-mde<br />

foto da r<strong>am</strong>denime videoklipi.


aWaris raionebSi, maT Soris _ maWaxlis<br />

xeobaSi 1989 welsac moewyo Tbilisis<br />

saxelmwifo konservatoriis eqspedicia<br />

ediSer garyaniZis, nato zumbaZisa da qeTevan<br />

baiaSvilis monawileobiT. rogorc gairkva,<br />

adgilobriv mosaxleobas Cveni stumrobis<br />

drosac kargad axsovda aRniSnuli eqspedicis<br />

wevrebi, maT Soris, qalbatoni natoc.<br />

<strong>am</strong>itomac <strong>iyo</strong>, rom isedac stumarTmoyvare<br />

aWarlebma gansakuTrebuli siTboTi<br />

migviRes da araferi daiSures Cvens dasaxmareblad.<br />

wlevandeli eqspedicia Tavdapirvelad<br />

maWaxlis xeobis sofel zemo CxutuneTs<br />

estumra da r<strong>am</strong>denime araCveulebrivi dRe<br />

gaatara. SesaniSnavi moxuci momRerlebis _<br />

xusein (valiko) qobulaZis, zaqro ferseliZisa<br />

da suleiman (iago) nagervaZisgan CaviwereT<br />

araerTi aWaruli sofluri simRera (`naduri:,<br />

`mayruli", `osa", `nai-nai", `nanina") da sakravieri<br />

hangebi; aseve _ qalaquri tipis<br />

r<strong>am</strong>denime nimuSi. cifruli fotoaparatis<br />

wyalobiT movaxerxeT 82 wlis valiko qobulaZis<br />

virtuozuli cekvis gadaRebac. Zir-<br />

Zveli aWaruli cekvis ileTebis aseT mcodnes<br />

dRes iSviaTad Tu naxav. zemo CxutuneTSi<br />

sof. qedqedidan specialurad gvestumra<br />

vladimer arjevaniZe, romelic Semsruleblebs<br />

sxvadasxva simReraSi daexmara. garda<br />

<strong>am</strong>isa, man ostaturad Segvisrula sxvadasxva<br />

safanduro dasakravi. zemo CxutuneT-<br />

Si musikaluris garda, CaviwereT mniSvnelovani<br />

sityvieri informacia xmebis saxelebis,<br />

Sesrulebis formis, simRerebis warmoSobis,<br />

zzaaqqrroo ffeerrsseelliiZZee,, xxuusseeiinn qqoobbuullaaZZee,,<br />

ssuulleeiimmaann nnaaggeerrvvaaZZee ((zzeeddaa CCxxuuttuunneeTTii))<br />

38<br />

tradiciuli repertuarisa da sxvadasxva<br />

ritualis Sesaxeb.<br />

vewvieT or mezobel sofels _ qvemo<br />

CxutuneTsa da CiquneTs. musikaluri masala<br />

qvemo CxutuneTSi TiTqmis ver moviZieT, Tumca<br />

SevagroveT sakmao odenobis sityvieri<br />

informacia, maT Soris _ Selocvebi. <strong>am</strong>as<br />

garda, SevxvdiT baton haidar kaxiZes, romelmac<br />

u<strong>am</strong>ravi saintereso r<strong>am</strong> gvi<strong>am</strong>bo aWarul<br />

simRerebze, cekvebze, sakravebsa da zogadad<br />

maWaxlis xeobaSi gavrcelebul sxvadasxva<br />

tradiciaze.<br />

CiquneTSi Cawerili masalidan g<strong>am</strong>ovyofdi<br />

91 wlis axmed gabruSiZis mier garmonze<br />

Sesrulebul dasakravebs. aqve gvinda,<br />

eqspediciis saxeliT madloba gadavuxadoT<br />

baton SoTa kirkitaZes, romelic CiquneTSi<br />

Cveni d<strong>am</strong>kvalianebeli <strong>iyo</strong> da Tavadac araerTi<br />

sakravieri hangi Segvisrula.<br />

r<strong>am</strong>denime dRe davyaviT kirnaTsa da<br />

maradidSi, sadac ZiriTadad sakravieri hangebi<br />

da erTxmiani simRerebi CaviwereT. kirnaTSi<br />

Saqro kaxaberiZisgan movismineT dudukze<br />

Sesrulebuli `xorumisa" da `gandaganas"<br />

Zveli variantebi, aseve _ r<strong>am</strong>denime sasimRero<br />

hangi. saintereso <strong>iyo</strong> maradidSi qalebisgan<br />

Cawerili simRerebi: `gelino", `nai-nai",<br />

`Sairebi" da dasakravebi fandurze.<br />

dagv<strong>am</strong>axsovrda stumroba q<strong>am</strong>il kaxi-<br />

ZesTan sofel kobaleTSi. batoni q<strong>am</strong>ili,<br />

imis garda, rom kargi Semsrulebelia, en<strong>am</strong>axvilobiTac<br />

g<strong>am</strong>oirCeva da eqspediciis<br />

wevrebi eqspromtad SeTxzuli SairebiTac<br />

"dagvajildova". misgan sxvadasxva sakravze<br />

vvaaxxttaanngg xxoorrooiiSSvviillii ((zzeemmoo jjooWWoo))


39<br />

(sal<strong>am</strong>uri, duduki, klarneti) Sesrulebuli<br />

sasimRero da sakravieri hangebi CaviwereT.<br />

batonma q<strong>am</strong>ilma CvenTan erTad r<strong>am</strong>denime<br />

simRerac Seasrula.<br />

sofel urexSi SevxvdiT garmonis<br />

ostats _ zurab varSaniZes. batoni zurabis<br />

mier gakeTebuli garmonebi marTlac<br />

araCveulebrivi JReradobiT g<strong>am</strong>oirCeva.<br />

batoni zurabisa da misi Zmisgan (gur<strong>am</strong> var-<br />

SaniZe) CaviwereT virtuozulad Sesrulebuli<br />

sacekvao hangebi.<br />

saintereso <strong>iyo</strong> Sexvedra xoroiSvilebis<br />

ojaxTan sofel zemo joWoSi. g<strong>am</strong>ovyofdi<br />

ojaxis ufrosis, vaxtang xoroiSvilis, mier<br />

qemenCaze Sesrulebul dasakravebs, radgan<br />

aWaruli dasakravebi <strong>am</strong> sakravze TiTqmis<br />

ar aris Cawerili.<br />

s<strong>am</strong>wuxarod, ver movaxerxeT r<strong>am</strong>denime<br />

Semsruleblis naxva, maT Soris, ver<br />

SevxvdiT sofel TxilnarSi arsebul mom-<br />

ReralTa jgufs. adgilze ar dagvxda axalgazrda<br />

meWibone, romelic adgilobrivTa<br />

TqmiT, erTaderTia mTel raionSi. veravisgan<br />

CaviwereT dasakravebi Congurze, veravin<br />

gvimRera aWaruli akvnis nanac. es garemoba<br />

naTlad miuTiTebs, rom <strong>am</strong> raionSi, iseve<br />

rogorc Cveni qveynis bevr sxva kuTxeSi,<br />

tradiciuli musikaluri Semoqmedeba miviwyebis<br />

gzazea. aqve ar SemiZlia, sixaruliT<br />

ar g<strong>am</strong>ovexmauro maWaxlis xeobis uxucesi<br />

momRerlebis survils, Seqmnan <strong>am</strong> xeobis<br />

folkloruli ans<strong>am</strong>bli. <strong>am</strong> gziT marTlac<br />

bevri r<strong>am</strong> gadaurCeba daviwyebas.<br />

bolos minda, sagangebod aRvniSno<br />

aWarlebis gansakuTrebuli stumarTmoyvareoba,<br />

romlis msgavsi marTlac iSviaTia. swored<br />

<strong>am</strong>an g<strong>am</strong>oiwvia eqspediciis wevrebis d<strong>am</strong>egobreba<br />

SemsruleblebTan da maspinZlebTan.<br />

aqve minda, eqspediciis saxeliT uRrmesi<br />

madloba gadavuxado xelvaCauris g<strong>am</strong>geobis<br />

Tan<strong>am</strong>Sromlebs, gansakuTrebiT, baton<br />

iakob abaSiZes, romlis gareSec sakmaod gagviWirdeboda<br />

eqspediciis Catareba. madlobas<br />

vuxdiT Cvens yvela maspinZels guliTadi<br />

miRebisa da dauzarebeli megzurobisTvis.<br />

oTar kapanaZe<br />

`Seni stili unda<br />

gqondes. viRacas ro<br />

daajavro da<br />

mi<strong>am</strong>sgavso, es n<strong>am</strong>Reri<br />

ar ari~<br />

interviu cnobil lotbar<br />

andro simaSvilTan<br />

kaxuri simReris SesaniSnav Semsrulebelsa<br />

da lotbars _ andro simaSvils<br />

<strong>am</strong>aswinandel eqspediciaSi Sevxvdi, Tbilisis<br />

saxelmwifo konservatoriis tradiciuli<br />

mravalxmianobis kvlevis saerTaSoriso centris<br />

proeqtze muSaobisas. Cveni pirveli<br />

orsaaTiani saubari TelavSi Sedga da xsenebuli<br />

proeqtiT g<strong>am</strong>osacem masalas exeboda.<br />

<strong>am</strong>is Semdeg Zia andros mis mSobliur ar-<br />

TanaSic vewvie da intervius saintereso masalebi<br />

Seemata.<br />

andro simaSvili mravali RirsebiT<br />

Semkuli n<strong>am</strong>dvili qarTveli kacia: sakuTari<br />

s<strong>am</strong>Soblosa da misi istoriis SesaniSnavi<br />

mcodne, bavSviviT dauzareli, araCveulebrivi<br />

maspinZeli, kargi mosaubre da moqarTule.<br />

82 wlis momRerali kaxuri simReris cocxali<br />

matianea. igi siyvaruliTa da gatacebiT<br />

saubrobs qarTul simReraze da umisod<br />

yofa ver warmoudgenia.<br />

1952 wels, roca Tbilisis saxelmwifo<br />

konservatoriis folkloruli eqspedicia<br />

g. CxikvaZis xelmZRvanelobiT arTanaSi iwerda<br />

simRerebs, 29 wlis andro eniselSi imyofeboda<br />

(1949-1954 wlebSi igi yvarlis raionis<br />

<strong>am</strong> soflis profteqnikur saswavlebelSi<br />

direqtoris moadgile <strong>iyo</strong> kult-masobriv<br />

dargSi). marTalia, Caweraze ar yofila, magr<strong>am</strong><br />

icis, rom maSin kantoraSi Sekrebilan.<br />

_ biZaCemi abria (abr<strong>am</strong> simaSvili, n.<br />

z.), Turme, ar mivida, daimala. adre, 1937 wels<br />

ro moskovSi dekada <strong>iyo</strong>, maSin vano<br />

mWedliSvilsa qonda davalebuli xalxis<br />

SerCeva da erTi wliT adre C<strong>am</strong>ovida, movida<br />

Cvensa, iq naxa, moismina biZaCemis simRera<br />

_ stumari ro movidoda, maSin sufraze<br />

mReroda ki ara, cecxls anTebda! roca <strong>am</strong><br />

kacma uTxra, ro Sena unda TbilisSi wagiyvano<br />

da mere iqidan moskovSi wavalTo, gaTe-


nebuli ar <strong>iyo</strong>, ro abria adga loginidan,<br />

wavida da erTi kvira saxlSi aRar mosula.<br />

is kaci mTeli 3-4 dRe <strong>iyo</strong> Turme Cvensa.<br />

abria garedana zveravda da Tu gaigebda,<br />

isev aq ario, wavidoda da venaxSi, qoxSi<br />

eZina. im kacs isic ki eTqva, ro SeiZleba<br />

operaSi g<strong>am</strong>ogiyvanoT, g<strong>am</strong>ReroTo, magr<strong>am</strong><br />

abrias eg sul ar ainteresebda: me Tu ar<br />

w<strong>am</strong>ovweqi, ai, egre, planis TavSi da vazebs ar<br />

gavxede, yurZnis mtevnebi ro ari C<strong>am</strong>okidebuli,<br />

iq ra mindao, kaco!<br />

giorgi simaSvili andros m<strong>am</strong>a yofila,<br />

solomon CaCauri ki _ maTi mezobeli<br />

(swored isini arian solistebi 1952 wels<br />

arTanaSi Caweril simRerebSi). giorgis stumari<br />

ara hyolia, solomoni iq ar yofil<strong>iyo</strong>.<br />

solomonma r<strong>am</strong>denime simRera icoda,<br />

bevri ara (maT Soris, `Cakrulo~, `mokle<br />

mravalJ<strong>am</strong>ieri~). giorgi ufro I xmas mReroda<br />

xolme, solomoni _ II-s, magr<strong>am</strong> orives orive<br />

SeeZlo.<br />

_ solomon CaCauri `CakruloTi~ gavacileT<br />

s<strong>am</strong>aris kar<strong>am</strong>de, im simRerasa mReroda<br />

gansakuTrebuli, Taviseburi koloritiT.<br />

_ Cven ojaxSi `mokle mravalJ<strong>am</strong>ieriT~<br />

ixsneboda grZeli sufra (stumrebi<br />

ro bevri gvyavda). bolos koncertsac <strong>am</strong>iTa<br />

vxsnidiT. sufraze 4-5 piri momRerlebi iyvnen<br />

xolme. simReras bolomde ki ar aTqmevinebdnen,<br />

warTmevaze <strong>iyo</strong> saqme, mere viRaca<br />

da<strong>am</strong>Tavrebda.<br />

Zia andro `mokle mravalJ<strong>am</strong>ieris~<br />

Zvel saeqspedicio Canawers ismens da misi<br />

d<strong>am</strong>Tavrebis Semdeg agrZelebs I (maRal)<br />

xmas, salotbaro skolis moswavle ki II-s<br />

eubneba.<br />

_ es dasasruli aklia Canawers, sxva<br />

momRerlebi Tu iyvnen sufraze, ase daasrulebdnen.<br />

3:<br />

_ daaxloebiT erTi 50-mde simRera<br />

icodnen sufraze da meti veRar exarjebodaT<br />

xolme _ erTi sadRegrZelo, erTi simRera,<br />

erTi sadRegrZelo, erTi simRera. . .<br />

_ ra simRerebi <strong>iyo</strong> magdeni?<br />

_ `mokle mravalJ<strong>am</strong>ieriT~ iwyeboda,<br />

mere gadadiodnen `grZel mravalJ<strong>am</strong>ierze~<br />

da `Cakruloze~, mere <strong>iyo</strong> `SaSvi-kakabi~, `beri<br />

kaci var~, `guSin Svidi gurjaneli~. erTi<br />

kide, biZaCemi mReroda xolme da, sxvaTa<br />

Soris, gansakuTrebuli stilis simReraa,<br />

`JuJuna wvimas~ motivze da isa mReroda<br />

`kargi kacisa coloba rad gixarian qalaoo~.<br />

Zalian ise, variaciebiT <strong>am</strong>didrebda (mReris<br />

I, II da III xmebs).<br />

andro simaSvilis winaprebi fSavlebi<br />

yofilan, TianeTis raionis sofel artnidan.<br />

iqauri xalxi me-17 saukunis II naxevarSi<br />

C<strong>am</strong>osaxlebula kaxeTSi da soflis saxelic<br />

Tan w<strong>am</strong>ouRia.<br />

_ Cemi winaprisaTvis es adgilebi miuciaT<br />

dasasaxleblad. ro C<strong>am</strong>osaxlebula,<br />

iqve qristes saxelze eklesia augia, RvTaeba<br />

hqvian (`simaanT RvTaeba~, _ asea aRricxuli),<br />

aseTi sagvareulo eklesia gvaq. erT dros,<br />

albaT, didi gvaric iqneboda...<br />

_ Zvelad arTanaSi yaralaSvilebi<br />

yofilan momRerlebi, ori ojaxi _ biZa-<br />

Svilebi. stumrebi ro yavdaT, m<strong>am</strong>aCemi da<br />

biZaCemi sul iq iyvnen. me ar movswrebivar,<br />

1924 wels gaasaxles. m<strong>am</strong>aCems marto yaralaSvilebisgan<br />

ki ara, sxva momRerlebisganac<br />

uswavlia simRera. biZaCemi abria mReroda<br />

farnaoz yaralaSvilTan. iseTi xma qonda<br />

farnaozs, Cemi xma ra mosataniao, _ ityoda<br />

xolme. TiTon abrias 3 dRe ro emRera, xma<br />

ar Cauvardeboda da arc iRleboda. kargi<br />

msmelic <strong>iyo</strong>, kargi mSromeli kaci.<br />

arTanaSi ans<strong>am</strong>bli andros ufrosma<br />

Zm<strong>am</strong> _ mixeilma C<strong>am</strong>oayaliba. 100-mde simRera<br />

hqoniaT d<strong>am</strong>uSavebuli _ Zveli da sabWouri...<br />

CemTan saubrisas Zia andro Tan mReris:<br />

iwyebs, maRalzec gadadis da bansac miCvenebs<br />

_ ise, rogorc xalxuri simReris n<strong>am</strong>dvil<br />

ostatebs sCveviaT. Txrobisas xSirad axsenebs<br />

xmebs _ I-s, II-s, <strong>am</strong>itom davazustebine, romelia<br />

I da romeli _ II, da romel simReras<br />

romeli maTgani iwyebs. I-s maRals xmas eZaxis,<br />

II-s ki _ Suas, simaRliT saSualos. saubari<br />

mReris stilsac Seexo.<br />

Seni stili unda gqondes. viRacas ro<br />

daajavro da mi<strong>am</strong>sgavso, es n<strong>am</strong>Reri ar ari.<br />

gonaSvilis xmas, n<strong>am</strong>Rerals ad<strong>am</strong>iani sadac<br />

ginda, iq cnobs, magr<strong>am</strong> me didi winaaRmdegi<br />

var, imas da<strong>am</strong>sgavso.


41<br />

_ andro Zia, Tqveni Taobis kaci Tu<br />

aris vinme, rom TqvensaviT mRerodes da<br />

sxva xma giTxraT?<br />

_ arTanaSi ori kaci d<strong>am</strong>rCa Cveni ans<strong>am</strong>blidan.<br />

kargad mRerian I-II-s (erT-erTi<br />

Cemi n<strong>am</strong>owafaria skolaSi), magr<strong>am</strong> im erTsac<br />

raRaca tragedia SeemTxva...<br />

vanTidan dadis erTi kaci aqa, TelavSi,<br />

I xmas mReris, mxolod patara xma aq, susti...<br />

uSangi SarvaSiZea, 75 wlis kaci.<br />

andro Zia TelavSi bavSvebsac <strong>am</strong>ecadinebs,<br />

paraskevsa da SabaTs, ar unda, swavlaSi<br />

xeli SeuSalos. miaCnia, rom bavSvebs saswavlo<br />

procesi ar unda daerRveT, isev<br />

TviTon `unda Seiwuxos Tavi~.<br />

andro simaSvili 1923 wlis 6 oqtombers<br />

dabadebula arTanaSi.<br />

_ 30-ian wleb<strong>am</strong>de zogierTi momentebi<br />

sizmariviT maxsovs. maxsovs is <strong>am</strong>bavi,<br />

ro Cven saxlSi stumrebi modiodnen xolme<br />

da <strong>iyo</strong> simReraca da qeific, drostarebac.<br />

TelavSi ro Sexvdebodnen erTmaneTs nacnobebi,<br />

naTesavebi, megobrebi m<strong>am</strong>aCemis, papa-<br />

Cemis, daelaparakebodnen, kaco, ra xania simaanTs<br />

ara vyofilvarT, modi erTi, gavuaroT<br />

im xalxso, iqve faitons naxavdnen, Casxdebodnen<br />

da movidodnen. im dros yvelafers<br />

baraqa qonda. ar dayovndebodnen m<strong>am</strong>abiZebi...<br />

_ Tqvens pataraobaSi aliloze Tu<br />

dadiodnen?<br />

_ wina saR<strong>am</strong>os dadiodnen xolme patara<br />

biWebi, mwyemsi biWebi (zogi meRore<br />

<strong>iyo</strong>, zogi _ mecxvare, zogi _ msxvilfexa<br />

pirutyvis mwyemsi). saR<strong>am</strong>oi C<strong>am</strong>oivlidnen<br />

xolme, TaviseburaTa mRerodnen, ubralo<br />

`alilo~ icodnen, maincd<strong>am</strong>ainc saintereso<br />

ar <strong>iyo</strong>.<br />

_ exla rom aris arTanuli `alilo~,<br />

iseTi Tu mogismeniaT Zvelad?<br />

_ ai, rogor movismine: es <strong>iyo</strong> 1930 weli.<br />

Soba Tendeboda. m<strong>am</strong>aCemi adga, Turme,<br />

sufra unda gaawyon, ga<strong>am</strong>zadon. ezoSi ZaRlma<br />

daiwyo yefa. g<strong>am</strong>eRviZa. viRaceebi movidnen,<br />

balkomze Semovidnen, daiZaxes `agaSenoT, aga-<br />

SenoT!~ da daiwyes `alilo~. es `alilo~<br />

imdenad C<strong>am</strong>rCa gulSi, ro roca pirvelad<br />

movismine gonaSvilis xma, simRera radioSi,<br />

vifiqre, kaco, neta is kaci xo ar gacocxld<strong>am</strong>eTqi.<br />

s<strong>am</strong>i kaci movidnen. axalgazrdebi iyvnen,<br />

albaT, 40 wlis asak<strong>am</strong>de, arcki. ro daiwyo<br />

`alilo~, san<strong>am</strong> dasawyisi (solo, n. z.)<br />

C<strong>am</strong>oaTava, biZaCemi da m<strong>am</strong>aCemic gavidnen<br />

karebSi, daudgnen gverdze da biZaCemma I xma<br />

uTxra, abri<strong>am</strong>, danarCenebma _ bani (papaCemi<br />

SigniT <strong>iyo</strong> da iqidan <strong>am</strong>bobda bansa). sufra<br />

ukve gaSlili <strong>iyo</strong>, g<strong>am</strong>zadebuli. im dRisiT,<br />

ar vici, erTi 7-jer imReres `alilo~. imReres,<br />

mere mezoblebTan gadavidnen, imaTac umReres,<br />

TiTo WiqiT daloces ojaxi da wavidnen.<br />

me Zalian C<strong>am</strong>rCa es gunebaSi. mere iwyeba<br />

koleqtivizaciis periodi. TandaTan es Zveli<br />

saritualo <strong>am</strong>bebi ukan ixevs. modis revoluciuri<br />

simRerebi.<br />

_ mere ukve aRar dadiodnen?<br />

_ dadiodnen, magr<strong>am</strong> erTi simRera <strong>iyo</strong><br />

_ `Cveno stalin, Cveno mkvidro, Cveno dido<br />

mo<strong>am</strong>agev~ da im motivze mRerodnen `alilos~.<br />

exla kide movlen da `alilo, alilo,<br />

alilo~ (daiZaxeben, n. z.) da eg ari, garbian.<br />

_ 1966 weli unda yofil<strong>iyo</strong>. nafareuleli<br />

saSa CikvaiZe (isic kargi mom-<br />

Rerali kaci <strong>iyo</strong>, sxvaTa Soris, biZaCemi da<br />

is partniorebi iyvnen da Zalian kargad<br />

mRerodnen erTmaneTSi) movida m<strong>am</strong>aCemis sanaxavad.<br />

sufra gavSaleT, Cveulebriv, dasxdnen<br />

da igoneben warsuls, Zveleburs da saS<strong>am</strong><br />

uTxra: abri, modi erTi, `alilo~ vimReroT,<br />

kaco, r<strong>am</strong>deni xania, ar gvimReriao. imReres<br />

<strong>am</strong>aT es `alilo~. im R<strong>am</strong>es raRaca d<strong>am</strong>emarTa,<br />

<strong>am</strong>ekviata es melodia, ZilSi TandaTan vixseneb<br />

TiTeul niuanss _ rogori <strong>iyo</strong> Casvla, rogor<br />

ari gadasvla. meore dRes venaxSi wavedi,<br />

Tana vmuSaob da Tan es perseveracia<br />

d<strong>am</strong>emarTa. verafriT ver movicile. iqve,<br />

venaxis mezoblad iosebi cxovrobda,<br />

CaxutaSvili (Cemi partniori <strong>iyo</strong>, CemTan<br />

erTad mReroda ans<strong>am</strong>blSi, naTlim<strong>am</strong>ebi<br />

viyaviT erTmaneTisa). gadavedi imasTan da<br />

vuTxari, egeTi <strong>am</strong>bavia da es `alilo~ unda<br />

aRvadginoT-meTqi. I xma dav<strong>am</strong>uSave, vici,<br />

magr<strong>am</strong> II xma, ori Tu ara varT, igre... san<strong>am</strong><br />

d<strong>am</strong>aviwydeba es melodia, unda aRvadginoT.<br />

mzis Casvl<strong>am</strong>de egre mwvaneze varT w<strong>am</strong>owolili<br />

da vRiRinebT CvenTvis da, rogorc <strong>iyo</strong>,<br />

iinntteerrvviiuu aannddrroo ssiimmaaSSvviillTTaann


gavmarTeT es I-II xma. meore dRes aq mecadineoba<br />

gvqonda, Cemi Zma C<strong>am</strong>ovida Telavidan,<br />

mixeili: movida da movasmenineT `alilo~.<br />

erT-or adgilas Segviswora.<br />

_ andro Zia, aRdgomasTan dakavSirebiT<br />

Zvelad ra icodnen?<br />

_ Cemi m<strong>am</strong>a da biZebi im eklesias<br />

(`RvTaebas~, n. z.) Semouvlidnen xolme<br />

simReriT `qriste aRdga mkvdreTiT~ (<strong>am</strong>bobs<br />

I xmas, Semdeg _ II-sa da bansac). sxva-<br />

Ta Soris, sagalobeliviT aris eg, magr<strong>am</strong><br />

raki qristes saxelze <strong>iyo</strong> es eklesia<br />

aSenebuli, <strong>am</strong> simReriT Semouvlidnen xolme<br />

s<strong>am</strong>jer. mere iqve sufras gaSlidnen.<br />

imRereboda, Cveulebriv, sufruli simRerebi.<br />

_ raime ferxuls xom ar ab<strong>am</strong>dnen<br />

aRdgomisas?<br />

_ ara, aq egeni ar icodnen, magr<strong>am</strong><br />

erTxel me da Cemma Zmebma vimRereT `Savlego~<br />

da m<strong>am</strong>aCemma gviTxra, ega saferxuli<br />

simReraa, ro d<strong>am</strong>Tavrdeba, mere ferxulze<br />

gadadiodao (mReris I, II da III xmebs).<br />

_ sxva saferxulo simRera xom ar<br />

gagigiaT?<br />

_ scenaze vakeTebdiT xolme `visia,<br />

visias~. esec mere daebmeboda, simRera ro<br />

C<strong>am</strong>oTavdeboda: `aba, biWo dauare, he, he,/<br />

ferxuli C<strong>am</strong>ouare, he, he~... <strong>am</strong>aSi, <strong>iyo</strong> vinme<br />

irakli xmalaZe, qoreografi, da is momexmara<br />

Cem ans<strong>am</strong>blSi (maSin me ar vicodi<br />

fer-xulis <strong>am</strong>bebi): C<strong>am</strong>ovida, erTi r<strong>am</strong>denime<br />

dRe <strong>iyo</strong> eniselSi da iq gavakeTeT.<br />

_ u<strong>am</strong>indoba rom <strong>iyo</strong> xolme, ra icodiT<br />

im dros?<br />

_ gonjaoba. C<strong>am</strong>oivlidnen dedakacebi,<br />

moxucebi, roca xSiri wvimebi <strong>iyo</strong>, ra-<br />

Raca kuklasaviT imas gaakeTebdnen, dadgebodnen<br />

da mRerodnen: `gonjaobaze davdivarT,<br />

gonjav, gviwyaleo,/ aRar gvinda ta-<br />

42<br />

laxi, aexla gvinda koraxi~... bani ar qonda,<br />

erT xmaSi mRerodnen. gana awyobili sim-<br />

Rera <strong>iyo</strong>, yvela Tavis xmaze <strong>am</strong>bobda. xalxi<br />

raRacas gautanda. gvalvis dros<br />

nafareulelebma erTxel guTani Cades wyalSi,<br />

Sig dedakacebi Seebnen da RmerTs ugalobdnen<br />

viTom: `aRar gvinda koraxi, exla gvinda<br />

talaxio~.<br />

_ es gonja Tojinas erqva?<br />

_ albaT, imito ro maxinji unda<br />

yofil<strong>iyo</strong>, arc kaci <strong>iyo</strong>, arc qali, raRac<br />

Zvelmanebs Caacmevdnen, an didi wverebi qonda,<br />

zogs _ ulvaSebi.<br />

_ micvalebulze tirili xom TqvenTanac<br />

ician?<br />

_ baniT tirili icodnen. zogi ostati<br />

<strong>iyo</strong> mageebisa. <strong>iyo</strong> erTi-ori qali da<br />

isinic daixocnen. kargad moTqv<strong>am</strong>dnen. banis<br />

mTqmelebic iyvnen, kargi mTqmelebi. Tu vinme<br />

aurevda, pirze xels miafarebdnen.<br />

gaaCumebdnen. ubanoT ar itirebdnen. erTi<br />

ro da<strong>am</strong>Tavrebda, axla meore gaagrZelebda,<br />

mes<strong>am</strong>e, meoTxe. magr<strong>am</strong> <strong>am</strong> bolo dros Semoi-<br />

Res, im micvalebuls ki ar tirian, yvela<br />

Tavis mkvdarsa tiris, mainc tiriliao!<br />

bolo dros Zia andro, rogorc Tvi-<br />

Ton gviTxra, `sxva raRaceebiTac dainteresebula~<br />

_ Seuqmnia simRera xalxuri<br />

masalis (magaliTad, TuSuri `dalaobis~<br />

ritualis) safuZvelze. tradiciulisagan<br />

gansxvavebiT, misi simRera 3-xmiania. aqvs<br />

meore simRerac _ `aragvelebis laSqruli~...<br />

saubars dasasruli ar uCans. kiTxvas<br />

pasuxi mosdeva, pasuxs _ simRera, simReras<br />

_ ferxuli da isev Tavidan. an ki ra<br />

gasakviria: andro simaSvili xom simReriT<br />

suldgmulobs!<br />

biuletenis momdevno nomeri g<strong>am</strong>ova 2006 wlis ivnisSi


eerTi <strong>qarTuli</strong> xalxuri simRReera<br />

notebze gadaiRo<br />

oTar kapanaZem

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!