16.08.2013 Views

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>saxelmZRvanelo</strong> <strong>gamoicema</strong> <strong>euTos</strong> <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> umaRlesi<br />

komisris ofisis mxardaWeriT proeqtis `multilingvuri ganaTlebis<br />

reformis mxardaWera saqarTveloSi~ farglebSi.<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si wamodgenili mosazrebebi ekuTvnis `samoqalaqo<br />

integraciisa da erovnebaTSorisi urTierTobebis centrs~ da SesaZloa<br />

ar emTxveodes <strong>euTos</strong> euuk-is Tvalsazriss.<br />

The textbook is published in the framework of the project `Supporting Multilingual<br />

Educational Reform in Georgia`. The project is funded by the office of<br />

OSCE High Commissioner on National Minorities. The contents of this publication<br />

are the sole responsibility of Center for Civil Integration and inter-Ethnic Relations<br />

(CCIIR) and can in no way be taken to reflect the views of the OSCE High<br />

Commissioner on National Minorities.<br />

redaqtori:<br />

Salva tabataZe<br />

2


ISBN 978-9941-0-3081-9<br />

giorgi nozaZe<br />

maia inasariZe<br />

nino SaraSeniZe<br />

kaxa gabunia<br />

enisa da sagnis integrirebuli swavleba<br />

zogadsaganmanaTleblo skolebis<br />

sabazo da saSualo safexurebze<br />

UDC(uak)37.016+37.016:81-02831 e-688<br />

Tbilisi<br />

2010 weli<br />

3


Sinaarsi<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />

Tavi I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />

1. enis swavlebis roli da mniSvneloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />

2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . . . . 14<br />

3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT . . . . . . . . 20<br />

5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />

gamosayenebeli ZiriTadi principebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

6. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli aqtorebi . . . . . 29<br />

7. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . 31<br />

8. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . 34<br />

Tavi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . . . . 39<br />

2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

3. Secdomebze muSaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Tavi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

1. bilingvuri gakveTilis dagegmva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

Tavi 4 qarTuli enisa da maTematikis integrirebuli swavlebis<br />

sanimuSo gakveTilebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

danarTi (rekomendebuli funqciuri frazebi<br />

sagnis maswavleblebisTvis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

4<br />

27<br />

81<br />

136


Sesavali<br />

winamdebare wigni bilingvuri ganaTlebis maswav-<br />

leblebisTvisaa gankuTvnili. misi mizania meToduri daxmareba<br />

gauwios sabazo da saSualo skolis pedagogebs bilingvur<br />

klasebSi saswavlo masalis Tematur dagegmvaSi, gakveTilebis<br />

dagegmvasa da SefasebaSi.<br />

gzamkvlevis am nawilSi mimoxilulia is sakiTxebi, romlebic<br />

maswavlebelma saswavlo masalis dagegmvisa da swavlebis procesSi<br />

unda gaiTvaliswinos. es aris moswavlis swavlis stili da<br />

inteleqtis saxeebi, aseve motivaciis xelSemwyobi faqtorebi. aqve<br />

maswavleblebi gaecnobian Tematur dagegmvis komponentebsa da<br />

gakveTilis dagegmvis zogad principebs; aqve iqneba rekomendaciebi<br />

da axsna-ganmartebebi Sefasebis miznebze, tipebze, saxeebsa da<br />

meTodebze.<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s meore nawilSi Cven maswavleblebs<br />

SevTavazebT bilingvuri gakveTilebis scenarebs.<br />

5<br />

* * *<br />

ganaTlebis sistemam aucileblad unda gaiTvaliswinos<br />

enobrivi politikis sakiTxebi. ganaTlebis procesi, romelic,<br />

codnis SeZenasTan erTad, moicavs socialuri da kulturuli<br />

faseulobebis dauflebas, xorcieldeba enis saSualebiT.<br />

enis matarebelTa transnacionaluri ganlagebis gamo, erTi da<br />

igive ena erT qveyanaSi SeiZleba warmoadgendes saxelmwifo enas,<br />

meoreSi ki _ <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enas (magaliTad, somxuri da


azerbaijanuli enebi, romlebic saqarTvelos teritoriaze<br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebia, somxeTsa da azerbaijanSi ki - saxelmwifo<br />

enebi). garda amisa, arsebobs adgilobriv eTnikur <strong>umciresobaTa</strong><br />

garkveuli raodenoba, romlebic sakmaod mcirericxovanni arian da<br />

saukuneTa ganmavlobaSi cxovroben SezRudul teritoriaze<br />

(magaliTad, afxazebi, bacbebi). xsenebuli jgufebis warmomavloba<br />

da enebi gansxvavdeba umravlesobis eTnikuri warmomavlobisa da<br />

enisagan.<br />

udidesi mniSvneloba eniWeba qveynis moqalaqeTa cxovrebaSi<br />

saxelmwifo enis flobas: urTierToba saxelmwifo instituciebTan,<br />

oficialuri dokumentebis Sedgena, diskusiebi da debatebi<br />

parlamentsa Tu sxva saxelmwifo dawesebulebebSi - saxelmwifo<br />

enaze mimdinareobs; Sesabamisad, <strong>umciresobaTa</strong> piradi karieris<br />

ganviTarebisa Tu, sazogadod, qveynis cxovrebaSi CarTulobis<br />

uzrunvelyofis TvalsazrisiT, qarTuli enis daufleba uaRresad<br />

saWiro da aucilebelia. Tumca, faqtia, rom dResdReobiT, kvlav<br />

problemaa umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi<br />

saxelmwifo enis swavla-swavlebis sakiTxi.<br />

saxelmwifo doneze seriozulad dgeba <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

warmomadgenelTa mozardebisTvis Tanamedrove ganaTlebis sistemis<br />

farglebSi saxelmwifo enis iseT doneze swavlebis sakiTxi, rom<br />

maT SeZlon Sromis bazarze arsebul konkurenciaSi mSobliuri<br />

enis matareblebTan Tanabar pirobebSi miiRon monawileoba.<br />

Tumca, saxelmwifo prioritetebi ar SeiZleba iyos wminda<br />

ekonomikuri. maT unda hqondeT socialuri mimarTuleba im mizniT,<br />

rom mosaxleobas gauadvildes adaptacia socialur-ekonomikuri<br />

reorganizaciis periodSi. is garemoeba, rom mosaxleobis did<br />

jgufebs ar SeuZliaT srulfasovani monawileobis miReba<br />

ekonomikur an socialur cxovrebaSi enobrivi problemebis gamo,<br />

adasturebs enobrivi kompetenciebis gavlenas saxelmwifos<br />

6


socialur erTianobaze. erTi mxriv, socialuri da politikuri<br />

xasiaTis problemebs SeuZliaT daayenon dRis wesrigSi saxelmwifo<br />

enis Seswavla im doneze, rom mosaxleobam ar igrZnos Tavi<br />

ganaTlebasa da profesiul karieraSi daCagrulad. meore mxriv,<br />

igive problemebi axdens regionul da <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis Seswavlis stimulirebas.<br />

bevri mSobeli da Temi miiCnevs, rom Tu bavSvis ganaTlebis<br />

procesSi didi dro eTmoba meore da mesame enas, aman SeiZleba<br />

iqonios uaryofiTi gavlena bavSvis pirvel enaze da mis zogad<br />

ganviTarebaze. mSobliuri enis mniSvnelobis SegrZneba exmareba<br />

adamians imis gansazRvraSi, Tu ra adgili ukavia mas sazogadoebaSi.<br />

ena eTnikuri kuTvnilebis TvalsaCino niSania, amitomac is yvelaze<br />

advilad iqceva xolme ama Tu im eTnikuri jgufis simbolod da<br />

ZiriTad Taviseburebad konfliqtur situaciaSi. gamokvlevebi<br />

aCvenebs, rom konfliqturi situaciis warmoqmnis mizezi xdeba ara<br />

ena, aramed sul sxva problemebi. im dros, rodesac socialuri, da<br />

politikuri faqtorebi SeiZleba gaxdes konfliqtis mizezi, enebi<br />

warmoadgenen araTu problemas, aramed misi gadawyvetis<br />

saSualebasac.<br />

unda ganvasxvavoT erTmaneTisagan is programebi, romlebic<br />

Seqmnilia <strong>umciresobaTa</strong>Tvis im qveynis saxelmwifo enis<br />

swavlebisTvis, sadac isini cxovroben da, meore mxriv, ucxo enebis<br />

swavlebis programebi. meore enis swavleba / Seswavlis saboloo<br />

mizania, <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebma aqtiuri monawileoba<br />

qveynis sazogadoebriv cxovrebaSi.<br />

multikulturul sazogadoebaSi yvela wevri unda iyos<br />

Tanasworuflebiani - yvelas (miuxedavad eTnikuri, religiuri Tu<br />

enobrivi sxvaobisa) unda mieces konkurentunarian, Tanaswor<br />

garemoSi arsebobis ufleba.<br />

7


* * *<br />

dResdReobiT saqarTvelos saganmanaTleblo sivrceSi<br />

swavlebis erTaderT formad monolingvuri modeli rCeba:<br />

monolingvuria rogorc dominant (saxelmwifo) enaze mimdinare<br />

swavleba, aseve, eTnikur <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebis enebze<br />

mimdinare swavlebis forma: qarTul skolebSi swavlebis ena erTia<br />

(qarTuli); ucxo ena iswavleba, rogorc sagani; aseve, mxolod erT<br />

enaze mimdinareobs swavleba rusul, somxur, azerbaijanul, osur<br />

skolebSi - saxelmwifo ena iswavleba, rogorc sagani, iseve,<br />

rogorc sxva (ucxo) enebi.<br />

es iyo (da dRemde rCeba) sabWouri modeli. ra Tqma unda,<br />

saTanado pirobebis SeqmniT (garemo, ojaxSi salaparako ena,<br />

meTodikurad momzadebuli pedagogebi da sxva) SesaZlebelia<br />

moswavlem garkveul doneze aiTvisos esa Tu is ena, magram,<br />

samwuxarod, arc aseTi pirobebi gvaqvs (gansakuTrebiT, eTnikuri<br />

umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi) da amocanac<br />

(igulisxmeba konkurenciis gaweva erTian <strong>erovnul</strong> gamocdebSi -<br />

qarTul enaSi) araadekvaturia. maSin, rodesac ganaTlebis sistemis<br />

reforma mowodebulia, saerTod aRmofxvras repetitorobis<br />

instituti, am problemis arseboba Zalauneburad xels uwyobs<br />

(metic - erTaderT SesaZleblobad tovebs) socialuri<br />

TvalsazrisiT gaumarTlebel movlenas.<br />

Sesabamisad, unda vifiqroT institucionalur cvlilebebze -<br />

modelze, romelic principulad Secvlis midgomas saskolo<br />

sivrceSi enobrivi ganaTlebis TvalsazrisiT.<br />

8


9<br />

* * *<br />

saskolo mravalenovani ganaTleba nebismieri bavSvis<br />

momzadebis elementia multikulturul sazogadoebaSi, amasTan,<br />

bavSvis mSobliuri kulturuli garemo ki ar iTrguneba, aramed<br />

viTardeba da ukeT warmoCindeba meore enis garemosTan Sedarebis<br />

fonze.<br />

mravalenovani ganaTlebis (bilingvuri ganaTleba<br />

mravalenovani ganaTlebis konkretuli saxea) ZiriTadi gansxvaveba<br />

monolingvurisgan is aris, rom swavlebis ena mxolod saSualeba ki<br />

ar aris, aramed mizanic. aqedan gamomdinare, orive miznis<br />

(pirobiTad - sagnobrivi da enobrivi) misaRwevad saWiroa<br />

gamudmebuli balansireba sagnobriv Sinaarsze fokusirebul<br />

gakveTilsa da specifikuri enobrivi mimarTulebis gakveTils<br />

Soris.<br />

dasavleTis wamyvan qveynebSi miRebuli forma xdeba meore enis<br />

swavleba Sinaarsze dafuZnebiT (content-based second language teaching),<br />

anu sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavleba _<br />

swavlebis meTodika, romelic afarToebs enobriv kompetencias<br />

iseTi konkretuli sagnebis (sabunebismetyvelo, sazogadoebrivi,<br />

esTetikuri) Sinaarsze dayrdnobiT, romelic scildeba enis<br />

swavlebis Cveulebriv, tradiciul gakveTils. maswavlebeli,<br />

konkretuli sagnis swavlebasTan erTad, im enis codnis<br />

gaRrmavebaSic exmareba moswavles, romel enazec xorcieldeba<br />

sagnis swavleba.<br />

sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavlebis<br />

mizani, erTi mxriv, saxelmwifo enis saTanado doneze aTviseba,<br />

meore mxriv ki - <strong>umciresobaTa</strong> enebis SenarCunebasa da<br />

ganviTarebaze zrunvaa. aseTi konceptualuri midgoma <strong>umciresobaTa</strong>


warmomadgenlebs uxsnis enobrivi da masze, ase vTqvaT, `gadabmuli~<br />

<strong>erovnul</strong>i TviTidentifikaciis dakargvis safrTxis SegrZnebas da<br />

motivacias umaRlebs Semswavlelebsa da maT mSoblebs, Seiswavlon<br />

saxelmwifo ena: maTTvis cxadi xdeba, rom saskolo bilingvuri<br />

ganaTleba mozardis momzadebis instrumentia misi karieruli<br />

winsvlisa da socialur-ekonomikur Tu politikur sferoebSi<br />

warmatebis misaRwevad, amasTan, bavSvis mSobliuri kulturuli<br />

garemo ki ar iTrguneba, aramed viTardeba da ukeT warmoCindeba<br />

meore enis garemosTan Sedarebis fonze.<br />

ganaTlebis tradiciuli sistema umciresobis warmomadgenel<br />

bavSvebs sTavazobs arCevans: an ganaTlebas mSobliur enaze,<br />

romelsac Tan axlavs saxelmwifo enis formaluri swavleba, rac<br />

bavSvebs ar aZlevs saxelmwifo enis srulyofilad Seswavlis<br />

SesaZleblobas, an ganaTlebas saxelmwifo enaze, rac iwvevs<br />

umciresobis mSobliuri enis codnis simwires.<br />

bilingvuri ganaTleba <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenel bavSvebs<br />

sTavazobs orive enis myari codnis SeZenis SesaZleblobas ise, rom<br />

maT es enebi yoveldRiur cxovrebaSi gamoiyenon.<br />

10


Tavi I<br />

1. enis swavlebis roli da mniSvneloba<br />

enis roli adamianis cxovrebaSi ganusazRvrelia: ena ganasxva-<br />

vebs mas cxovelisgan, qmnis adamianad. SeiZleba iTqvas, rom enam<br />

Seqmna adamiani.<br />

adamians sxva cocxal arsebaTagan ganasxvavebs, upirveles yov-<br />

lisa, is, rom mas SeuZlia gamoiyenos sxvaTa mier mopovebuli (war-<br />

sulSi dagrovebuli) codna. es ki enis gareSe warmoudgenelia.<br />

ena xalxis, eris arsebobis upirvelesi niSania. ena ar aris erTi<br />

adamianis, konkretuli piris kuTvnileba - igi sazogadoebrivi mov-<br />

lenaa. metic - ena <strong>erovnul</strong>i msoflxedvaa, samyaros Taviseburi aRq-<br />

ma-Secnoba.<br />

enas ori ZiriTadi funqcia (daniSnuleba) aqvs: upirveles yovli-<br />

sa, igi azrovnebis iaraRia (enis eqspresiuli funqcia); magram<br />

azrovneba warmoudgenelia sazogadoebasTan, xalxTan urTierTobis<br />

gareSe. ase rom, enis meore funqcia uSualod ukavSirdeba pirvels<br />

- igi imavdroulad urTierTobis saSualebaa (enis komunikaciuri<br />

funqcia).<br />

rogorc zemoT iTqva, yoveli ena samyaros Tavisebur xedvas<br />

gvTavazobs da sxvadasxvagvarad aSuqebs cnebebs. erTi da imave cne-<br />

bis or sxvadasxva enaze Seswavla mis sxvadasxva kuTxiT ganxilvas<br />

gulisxmobs. `ramdenic meti ena ici, miT meti kaci xaro~... gadmogv-<br />

cems Zveli qarTuli sibrZne.<br />

11


saxelmwifo enis dauflebis saSualebebis SeTavazebiT, sax-<br />

elmwifo Tavis moqalaqeebs codnasa da CarTulobas sTavazobs.<br />

amasTanave, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom SeTavazeba moxdes<br />

ara mxolod ritorikul doneze, aramed gegmazomieri RonisZiebebis<br />

saxiT. zogadsaganmanaTleblo etapze saxelmwifo enis codnis<br />

uzrunvelyofa erT-erTi pirveli da realisturi amocanaa; amasTa-<br />

nave, cxadia, rom mizanmimarTuli RonisZiebebi mxolod am etapiT<br />

ar unda Semoifarglos. saxelmwifo enis Seswavla yvela asakobrivi<br />

jgufisaTvis unda gaxdes SesaZlebeli, rac uwyveti ganaTlebis<br />

saerTaSoriso mimarTulebasac Tanxvdeba. Tumca dReisaTvis sax-<br />

elmwifo enis swavlebis gaZlierebisaTvis yvelaze bunebrivi<br />

sivrce, rasakvirvelia, skolaa. aq imTaviTve igulisxmeba, rom im<br />

skolebSic, sadac mTeli saswavlo procesi moswavleTa mSobliur,<br />

xolo rusulenovani skolebis SemTxvevaSi _ rusul enaze mimdina-<br />

reobs, qarTuli ena da literatura savaldebulo sagania. Sesabami-<br />

sad, gansakuTrebuli organizaciuli da finansuri Zalisxmevis ga-<br />

reSe problemis gadaWra swored am etapidan aris SesaZlebeli.<br />

Tumca faqtia, rom, iSviaTi gamonaklisebis garda, moswavleebi<br />

skolas ver amTavrebdnen enis codniT aRWurvilebi. aq Tavis rols<br />

TamaSobda qarTuli enobrivi garemos ararseboba, yofiT situa-<br />

ciebSi enis gavrcelebis simwire.<br />

enis Seswavla metad xangrZlivi procesia da did dros moiT-<br />

xovs. yuradReba unda mivaqcioT erT mniSvnelovan detals: sazoga-<br />

dod, ganasxvaveben enobrivi kompetenciis or dones. erTi moicavs<br />

sabazo enobriv kompetencias interpersonaluri komunikaciisaTvis<br />

(siku _ sabazo interpersonaluri sakomunikacio unarebi _ es aris<br />

enis Sre, romelsac viyenebT yofiT situaciebSi da yoveldRiur<br />

urTierTobaSi. enis am Sres bavSvebi iTviseben ezoSi TamaSis,<br />

transportiT mgzavrobis, telefonze saubris, skolaSi<br />

moswavleebTan urTierTobis dros. socialuri urTierTobebi<br />

12


konteqstSia Casmuli da, rogorc wesi, damxmare saSualebebiTaa<br />

ganmtkicebuli _ Jesti, mimika da sxv. isini funqcionaluria da<br />

naklebad moiTxovs kognitur daZabulobas. ena naklebad aris<br />

datvirTuli specifikuri leqsikuri erTeulebiT); meore ki -<br />

kognitur-akademiuri rangis enobriv kompetencias (kalu _<br />

kognitur-akademiuri enobrivi unarebi; kalu aris formaluri<br />

akademiuri swavlis ena. is moicavs mosmenas, laparaks, kiTxvas da<br />

weras sagnobrivi Sinaarsis garSemo).<br />

skola is adgilia, sadac enis orive Sre intensiurad<br />

moqmedebs. swavlisa da cxovrebis sxvadasxva viTarebaSi<br />

moswavleebs orive enobrivi kompetencia esaWiroebaT. enis<br />

efeqturad aTvisebisaTvis, sazogadod, pirvel etapze sabazo<br />

sakomunikacio unarebi unda ganviTardes, rac aratradiciuli<br />

instruqtaJiT ukeT miiRweva.<br />

enebis swavlebis arsebuli, dRes moqmedi saskolo-saswavlo<br />

kursiT SesaZlebelia mxolod pirveli donis (siku) kompetenciebis<br />

daufleba, meore donis (kalu) enobrivi kompetenciis<br />

dasaufleblad ki gacilebiT meti dro da Tvisebrivad sxva tipis<br />

saswavlo strategiis SemuSaveba da damkvidrebaa saWiro; iseTi<br />

strategiisa, romelic moswavles daexmareba am enaze saazrovno<br />

operaciebis Sesrulebas.<br />

swored aseT strategias warmoadgens bilingvuri swavleba.<br />

moswavles uwevs meore enaze konkretuli sagnis Seswavla, rac imas<br />

niSnavs, rom mas uwevs am enaze azrovneba.<br />

13


2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi<br />

skola da ojaxi erTmaneTze axdens pirdapir gavlenas da<br />

skolisa da ojaxis TanamSromloba qmnis maqsimalurad efeqtur<br />

saswavlo garemos. bilingvuri ganaTlebis procesSi viTardeba<br />

orenovneba da ormagi wigniereba, radgan skolisa da ojaxis<br />

interesi emTxveva erTmaneTs.<br />

mSoblebs SeuZliaT zegavlena moaxdinon saskolo<br />

urTierTobebze, raTa skolam upasuxos maT moTxovnebs. samwuxarod,<br />

umciresobis moswavleTa mSoblebi gacilebiT iSviaTad<br />

erTiandebian da ayeneben moTxovnebs, realurad ki bilingvizmisa da<br />

bilingvuri ganaTlebis mxardasaWerad maTi xma uaRresad<br />

mniSvnelovania...<br />

skola, ojaxi da Temi urTierTdamokidebuli organizmia da<br />

erTmaneTTan TanamSromlobiT funqcionirebs. mSoblebs mravali<br />

funqcia aqvT; isini arian moxaliseebi, ase vTqvaT, skolis<br />

`arasruli ganakveTis TanamSromlebi~, maswavleblebi saxlSi,<br />

zrdasruli moswavleebi da damxmareebi. ojaxebs SeuZliaT<br />

uzrunvelyon maswavleblebi `codnis fondiT~, rac gulisxmobs<br />

codnasa da informacias, kulturul gamocdilebas, romlis<br />

meSveobiTac es ojaxebi Tavs irCenen, winaurdebian da warmatebebs<br />

aRweven... ojaxis codna, romelic SeiZleba skolam gamoiyenos,<br />

moicavs informacias yvavilebis, xeebis, nargavebis, mcenareTa<br />

Teslebis, soflis meurneobis, wylis ganawilebisa da sanavigacio<br />

sistemebis, administrirebisa da marTvis, cxovelebze zrunvis da<br />

veterinariis, medicinis, manqanaTmSeneblobis, sasoflo<br />

meurneobebis, rewvis, xaliCebis warmoebis eleqtrifikaciis,<br />

xalxuri tradiciebis, simRerebisa da cekvis, saxalxo da bunebrivi<br />

saSualebebiT mkurnalobis, arqeologiis, farikaobis, maTematikisa<br />

14


da biologiis da agreTve uamravi enisa da damwerlobis Sesaxeb.<br />

mSoblebsa da maswavleblebs Soris SesaZlebelia imdenad mWidro<br />

urTierTobebi ganviTardes, rom maswavleblebi iqcnen mSobelTa<br />

socialuri qselis nawilad, rac kidev metad gazrdis mSobelTa<br />

CarTulobas da saswavlo procesis efeqturobas.<br />

aRsaniSnavia, rom Zalian xSirad maswavlebelTa da mSobelTa<br />

urTierToba problematuria, isini xSirad ar TanamSromloben, ver<br />

ugeben erTmaneTs da yalibdeba antagonizmi skolasa da ojaxs<br />

Soris. skolisa da ojaxis urTierTobebis gaanalizebiT xSirad<br />

SesaZlebeli xdeba <strong>umciresobaTa</strong> moswavleebis akademiuri<br />

CamorCenis mizezebis povna da axsna.<br />

mSoblebma aucileblad unda gaacnobieron, rom maT gaaCniaT<br />

uflebebi da valdebulebebi da agreTve Zalaufleba, rom gavlena<br />

moaxdinon sakuTari Svilis ganaTlebis procesze: yvelaze mTavaria<br />

mSoblis dadebiTi damokidebuleba im faqtis mimarT, rom misi<br />

Svili swavlobs or an sam enaze. miuxedavad imisa, rom mSoblebma<br />

SesaZloa ar icodes romelime maTgani, mas mainc Tavisuflad<br />

SeuZlia daexmaros bavSvs, Seiswavlos es enebi. amisaTvis mSobeli<br />

regularulad unda ekiTxebodes bavSvs, ra Temaze saubroben<br />

skolaSi sxvadasxva gakveTilze, ra iyo misTvis mniSvnelovani, ra<br />

ainteresebs da aRelvebs... amiT bavSvi igrZnobs, rom rasac is<br />

akeTebs skolaSi, mniSvnelovani da seriozulia, igi dainteresdeba<br />

ufro metad. kargi iqneba, mSobelma gamoiyenos SesaZlebloba da<br />

iswavlos sakuTari Svilisgan is ena, romelsac ver flobs... es<br />

daexmareba bavSvs TviTSefasebaSi, swavlaSi da, rasakvirvelia,<br />

ganaviTarebs Tavad mSoblis enobriv SesaZleblobebsac.<br />

bevri miiCnevs, rom bavSvs unda elaparakon aramSobliur<br />

enaze, Tu is swavlobs mravalenovan klasSi. sinamdvileSi es ase ar<br />

aris. Tu mSobeli bavSvTan yovelTvis saubrobda mSobliur enaze<br />

da uceb daiwyebs saubars sxva enaze _ warmoiqmneba arabunebrivi<br />

15


situacia, bavSvica da mSobelic igrZnoben Tavs uxerxulad da<br />

Sedegi iqneba sawinaaRmdego... amitom aucilebelia, saxlSi<br />

gaagrZeloT laparaki im enaze, romelzec saubrobdiT adre. bavSvi<br />

sxva enebs mSoblis Carevis gareSec kargad iswavlis mravalenovan<br />

jgufSi.<br />

mSoblebisTvis saukeTeso rCevaa, daamyaron mWidro kontaqti<br />

maswavleblebTan. maswavleblebi iqnebian maTi madlierebi, Tu isini<br />

dausvamen kiTxvebs da mouyvebian, ra problemebi aqvT; aseve,<br />

mizanSewonilia saubari Svilis warmatebebze. erTad unda<br />

ganixilebodes sirTuleebi saSinao davalebebis Sesrulebisas da,<br />

aseve, erTad gamoinaxos gamosavali. bavSvebi da maswavleblebi<br />

iqnebian mSoblebis madlierebi, Tu isini dainteresdebiT, ra xdeba<br />

skolaSi. mSoblebma aucileblad unda miiRon monawileoba<br />

sxvadasxva saxis RonisZiebebSi da daeswron mSobelTa krebebs.<br />

16


3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi<br />

zogadad enis Seswavlis (dauflebis) meTodebi SeiZleba<br />

dayvanil iqnes Semdeg nusxamde:<br />

a) ucxo enis originalur wyarosTan Sexeba:<br />

enis matarebelTan urTierToba;<br />

enis matarebelTa metyvelebis mosmena;<br />

radios, magnitofonis, Canawerebis mosmena;<br />

televizoris, videos yureba;<br />

daumuSavebeli da araadaptirebuli teqstebis kiTxva<br />

(Jurnal-gazeTebi, reklamebi, firniSebi da a. S.);<br />

kompiuteruli programebis gamoyeneba;<br />

kompiuterTan urTierToba interaqtiur da avtonomiur<br />

reJimSi;<br />

kursis mosmena, sadac swavleba mocemul ucxo enaze<br />

mimdinareobs.<br />

b) ucxo enaze arsebuli specialurad SerCeuli zepiri<br />

gamoTqmebis an werilobiTi teqstebis gamoyeneba („xelmisawvdomi<br />

informacia“ sawyis etapze);<br />

g) enis matarebelTan uSualo dialogi. magaliTad,<br />

kompetentur mosaubresTan dialogSi monawileoba;<br />

d) ucxo enaze specialurad SemuSavebul da Seqmnil<br />

davalebebSi uSualo monawileoba („gasagebi informacia“<br />

damamTavrebel etapze);<br />

e) TviTswavleba (vinmes xelmZRvanelobiT), dasaxuli miznis<br />

ganxorcieleba da xelmisawvdom saswavlo saSualebaTa gamoyeneba.<br />

kvlevebma gviCvena, rom enebis swavlebis tradiciuli,<br />

gramatikisa da leqsikis dazepirebaze dafuZnebuli moZvelebuli<br />

oficialuri meTodebi, ar aris sakmarisi da rom bavSvebi ukeTesad<br />

swavloben interaqtiuri meTodebiT, roca isini ki ar izepireben,<br />

17


uSualod iyeneben enas. mravalenovani ganaTlebis kidev erTi win<br />

gadadgmuli nabijia, roca igi sxvadasxva enas iyenebs saswavlo<br />

kursis sxvadasxva nawilis Sesaswavlad. amis meSveobiT moswavleebs<br />

aqvT imis SesaZlebloba da stimuli, rom Tavisuflad flobdnen<br />

enebs. mravalenovan swavlebas safuZvlad udevs Zalian moqnili<br />

koncefcia, romelic sxvadasxva modelis gamoyenebas uSvebs,<br />

magaliTad, imis dadgenaSi, Tu saswavlo kursis ra moculoba unda<br />

iswavlebodes TiToeul enaze. gansxvavebuli SeiZleba iyos agreTve<br />

klasebis Semadgenlobac, magaliTad, klasSi garkveul<br />

gakveTilebze SeiZleba iyvnen umciresobisa da umravlesobis<br />

warmomadgeneli bavSvebi. amas didi upiratesoba aqvs sxvadasxva<br />

jgufebis bavSvebis dasaaxloeblad: am gziT uSualod<br />

stimulirdeba integrireba, Semcirdeba erTmaneTis mimarT mtrobis<br />

riski da dasustdeba uaryofiTi stereotipebi, romlebsac zogjer<br />

sxvadasxva saskolo sistema warmoSobs. umravlesobis<br />

warmomadgenel bavSvebs amiT umciresobis warmomadgenel<br />

klaselebTan daaxloebisa da maTi enisa Tu kulturis gacnobis<br />

SesaZleblobac eZlevaT. aqedan gamomdinare, maTSi gaRvivdeba sxva<br />

kulturisa da enis pativiscema iseve, rogorc sakuTarisa. aseTi<br />

bavSvebi ara mxolod ufro tolerantulebi gaizrdebian<br />

mravalferovnebis mimarT, aramed isini ukeTesad gaigeben<br />

mravalferovani sazogadoebis upiratesobas. Semdegi sakiTxi exeba<br />

asakis SerCevas - romeli asakidan SeiZleba mravalenovani<br />

ganaTlebis dawyeba. es is sakiTxia, romelTan dakavSirebiTac<br />

mTeli rigi qveynebis gamocdilebam gviCvena amgvari ganaTlebis<br />

adreul asakSi dawyebis upiratesoba. am dros ZiriTadi aqcenti<br />

gadatanilia patara bavSvebis mier enebis advilad Seswavlis<br />

unarze.<br />

Zalian efeqturad miiCneven mkvlevrebi transenobriv meTods.<br />

transenobrivi meTodi gulisxmobs, rom kiTxva da mosmena<br />

xorcieldeba erT enaze, xolo producireba (laparaki da wera) -<br />

meore enaze da swavlebis procesSi enebis funqciebi xSirad<br />

18


icvleba. magaliTad, gakveTilze moswavleebi kiTxuloben<br />

inglisurad, xolo diskusia am sakiTxze mimdinareobs espanurad,<br />

xolo maswavlebeli diskusiis procesSi akeTebs dazustebebs<br />

inglisurad. gakveTi-lis bolos moswavleebi asruleben weriT<br />

davalebas espanurad. meore gakveTilze enebis daniSnuleba<br />

icvleba, inglisuri gamoiyeneba producirebisTvis, xolo espanuri<br />

_ mosmenisa da kiTxvis unarebis gansaviTareblad...<br />

19


4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT<br />

saswavlo sagnis Sinaarsisa da enis aTvisebis integrireba<br />

bilingvuri saswavlo procesis erT-erTi mTavari amocanaa,<br />

romelic maswavlebelma unda Seasrulos, raTa Tavisi sagnis<br />

qarTulad swavlebaze warmatebulad gadasvla SeZlos. es marTlac<br />

rTuli problemaa, romlis gadaWrac mxolod maswavlebelTa<br />

TanamSromlobis Sedegad aris SesaZlebeli. aq, upirvelesad,<br />

igulisxmeba qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebsa da sxva<br />

saswavlo sagnebis maswavleblebs Soris aqtiuri da regularuli<br />

TanamSromloba.<br />

bilingvuri ganaTlebis winaaRmdeg erT-erTi mTavari<br />

argumenti is mosazrebaa, TiTqos moswavleebi saswavlo sagans ver<br />

iTviseben meore enis SezRuduli codnis gamo _ maT saswavlo<br />

sagani unda aiTvison enaze, romelic jer kidev aTvisebis<br />

stadiaSia. marTlac, kvlevebi adasturebs, rom akademiuri da<br />

rTuli enis gamoyeneba saswavlo sagnis aTvisebis dros gadaulaxav<br />

sirTuleebs uqmnis im moswavleebs, romelTac swavlebis enis mwiri<br />

codna aqvT. aseve, ar SeiZleba saswavlo sagnis Sinaarsis<br />

Seswavlis gadadeba _ es iwvevs CamorCenas swavlaSi tolebTan<br />

SedarebiT da swavlis survils ukargavs moswavles (ievina, 2009,<br />

gv.79). amas garda, sagnobrivi pedagogebi SiSoben, integrirebul<br />

gakveTilze enobrivi kompetenciebis amaRlebisTvis garkveuli<br />

drois daTmoba daazaralebs <strong>erovnul</strong> saswavlo gegmas mocemul<br />

saganSi (maTematikaSi, fizikaSi, geografiaSi da a.S.), romlis<br />

dafarvac savaldebuloa...<br />

swavlebis enisa da saswavlo sagnobrivi Sinaarsis<br />

integrireba niSnavs enobrivi komponentebis sagnobriv gakveTilebSi<br />

CarTvas. integrirebuli midgoma agebs xids meore enis gakveTilebsa<br />

20


da sagnobriv gakveTilebs Soris. am midgomis gamoyenebis Sedegad<br />

ori dadebiTi Sedegi miiRweva: meore enisa da sxva saswavlo sagnis<br />

masalis (sagnobrivi Sinaarsis) aTviseba.<br />

saswavlo sagnis gakveTilze maswavlebeli saswavlo masalas<br />

moswavlis Semecnebis donis Sesabamisad aswavlis, xolo moswavlis<br />

enis codnis donis Sesabamisad irCevs sakomunikacio aqtivobebs; ase<br />

rom, ena iqceva masalis aTvisebis saSualebad, instrumentad da ara<br />

swavlebis sagnad.<br />

enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavleba<br />

ramdenime umniSvnelovanesi unaris ganviTarebas moiTxovs<br />

pedagogisgan: es erTnairad exeba rogorc meore enis pedagogs, aseve<br />

sxva sagnebis maswavleblebsac:<br />

mravalferovani informaciis matareblebis gamoyeneba _<br />

raTa meore enis masala SeZlebisdagvarad martivad aRsaqmeli<br />

gaxdes, maswavlebelma informacia Semecnebis mravalferovani<br />

masalis gamoyenebiT unda miawodos moswavleebs: realuri sagnebis,<br />

cxrilebis, gamosaxulebebis, diagramebis, aseve demonstrirebis,<br />

winaswar wakiTxvisa da weris strategiebis gamoyenebiT.<br />

moswavleebze orientirebuli swavlebis procesis<br />

organizeba _ swavlebis centrSi unda iyos moswavle, misi<br />

interesebi da saWiroebebi. moswavle aris aqtiuri obieqti,<br />

maswavleblis funqciaa, moswavleebis TanamSromlobasa da<br />

TiToeuli moswavlis codnis miRebis procesSi aqtiur CarTvas<br />

Seuwyos xeli. maswavlebelma samuSao ise unda dagegmos, rom<br />

moswav-les analizis unari ganuviTaros, rac asaTvisebeli masalis<br />

SemdgomSi gamoyenebisTvis aris aucilebeli (ievina, 2010, gv. 82).<br />

integrirebuli gakveTilis Catarebas seriozuli momzadeba<br />

esaWiroeba: upirvelesad, gansasazRvria rogorc sagnobrivi, aseve<br />

enobrivi miznebi. gasaazrebeli da dasagegmia TiToeuli aqtivoba _<br />

dasazustebelia SerCeul aqtivobaSi TiToeuli enis _<br />

21


mSobliurisa Tu meore enis _ funqcia (magaliTad, terminebs,<br />

sqemebs, TvalsaCinoebas vadgenT qarTul enaze, aseve, qarTulad<br />

vaZlevT martiv instruqciebs: `upasuxe~, `moyevi gakveTili~,<br />

`Seasrule davaleba~ da sxva); rac Seexeba narativs (magaliTad,<br />

moswavlis mier davalebis moyola), am etapze ar unda vaiZuloT<br />

moswavle, meore enaze daZlios es rTuli davaleba.<br />

integrirebuli midgomis dagegmvisTvis upriania momzadebis<br />

Semdegi xerxi: sanam integrirebuli meTodis gamoyenebas daiwyebdes,<br />

sagnis maswavlebelma unda icodes, Tu ra xerxebs iyenebs meore<br />

enis pedagogi Tavis gakveTilebze. am informaciis misaRebad<br />

maswavleb-lebi erTmaneTis gakveTilebs unda daeswron da klasSi<br />

muSaobis process daakvirdnen. rasakvirvelia, kargia, Tuki sagnisa<br />

da enis maswavleblebi winaswar iqnebian momzadebulebi trenirebis<br />

gziT.<br />

enisa da sxva saswavlo sagnis maswavleblebma, erTad<br />

muSaobis dros, unda daadginon enobrivi sirTuleebi da<br />

moswavlisTvis saWiro unarebi, romlebic Sesabamisi sagnis masalis<br />

aTvisebisTvis aris aucilebeli (magaliTad, <strong>saxelmZRvanelo</strong>s<br />

wakiTxvis unari; savarjiSoebis rveulSi davalebis Sesrulebis<br />

unari; sxvadasxva terminis mniSvnelobis garkvevis unari; sakuTari<br />

azris gamoTqmisa da dasabuTebis unari da sxva).<br />

Semdegi nabiji sagnobrivi da enis maswavleblis erToblivi<br />

muSaobis procesSi im problemebis dadgenaa, romlebic SesaZloa<br />

SeeqmnaT moswavleebs ama Tu im masalis (igulisxmeba sagnobrivi<br />

masala) aTvisebisas. aseTi saxis problemebi SeiZleba warmoiSvas,<br />

magaliTad, imis gamo, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebis an sxva, damxmare<br />

teqstebis leqsika zedmetad rTulia. aseT SemTxvevebSi meore enis<br />

maswavlebeli exmareba sagnobriv pedagogs TvalsaCinoebebis<br />

SedgenaSi, sadac maqsimalurad gamartivebuli iqneba Sesaswavli<br />

aucilebeli terminebi da is martivi enobrivi konstruqciebi,<br />

22


omelTa gamoyenebiTac moswavle SeZlebs codnis gamovlenas meore<br />

enaze, ZiriTadi saTqmelis gadmocemas qarTulad.<br />

sagnobrivma maswavlebelma unda daadginos Tavisi sagnis<br />

swavlebis procesSi yvelaze xSirad gamosayenebeli sityvebis<br />

CamonaT-vali. meore enis maswavlebelTan TanamSromlobiT unda<br />

uzrunvelyos am sityvebis sworad gamoyenebis unari. SesaZloa,<br />

Zalian gamoadgeT ZiriTadi sityvebis moswavleebisaTvis winaswar<br />

gacnoba. maswavlebels SeuZlia, gakveTilis ganmavlobaSi<br />

gansakuTrebuli yuradReba gaamaxvilos iseT sityvebze, romelTac<br />

SeuZliaT moswavleTa azrovneba swori mimarTulebiT waiyvanon,<br />

daexmaron mizezSedegobrivi kavSiris povnasa da pasuxebis<br />

moZiebaSi.<br />

integrirebuli gakveTilis axsnisas aucilebelia<br />

mravalferovani vizualuri masalis gamoyeneba; magaliTad, SeiZleba<br />

qaRaldze amowerili da amoWrili, qarTul enaze Sesrulebuli<br />

saWiro terminebis mikroba. es damatebiTi informacia garkveuli<br />

periodis ganmavlobaSi SeiZleba darCes vizualur masalaze<br />

ganTavsebuli. roca darwmundebiT, rom moswavleebma axali<br />

terminebi aiTvises, mikrobili furclebis moxsna SegiZliaT. aseve,<br />

maswavlebelma unda Seqmnas situaciebi, romlebSic mas SeuZlia<br />

darwmundes, rom moswavleebi axal terminebs srulad daeuflnen.<br />

gakveTilis dagegmvisas maswavlebelma unda daisaxos<br />

umniSvnelovanesi miznebi da swored maT moargos Sesabamisi masala,<br />

raTa gamousadegari wvrilmanebisa da detalebis swavlebas<br />

aaridos Tavi. sagnis maswavlebels SeuZlia moZebnos<br />

alternatiuli saswavlo wignebi an sxva masala, romelTa<br />

ganmartebebic ufro Seesabameba meore enis aTvisebis procesSi myof<br />

moswavleebs. maswavlebels, aseve, SeuZlia ukve arsebuli teqstebis<br />

moswavlis enis codnis donis Sesabamisad adaptireba; ar unda<br />

dagvaviwydes, rom saWiroa pirvel rigSi Zalian martivad aRsaqmeli<br />

23


masalis momzadeba axali Temis saswavleblad, xolo Semdeg<br />

gakveTilebze enobrivi mraval-ferovnebis TandaTanobiTi zrda,<br />

sanam Tema srulad iqneba aTvisebuli.<br />

Zalian mniSvnelovania, gakveTilis dasawyisSi miznebi dafaze<br />

daiweros da qarTul enaze xmamaRla davasaxeloT (SesaZlebelia,<br />

moswavleebsac gavameorebinoT es miznebi). sasargeblo iqneba aseve<br />

imis ganmarteba, rom es gakveTili wina da Semdeg gakveTilebTan<br />

mWidro kavSirSia.<br />

sanam moswavleebi raime samuSaos Sesrulebas Seudgebodnen,<br />

maswavlebelma maT savarjiSos sruli aRwera unda gaacnos:<br />

sasurvelia, pedagogma SeZlos am aRweris qarTul enaze wardgena,<br />

Tumca, gaviTvaliswinoT, rom pirobis gageba umniSvnelovanesi<br />

komponentia da mSobliuri enis gamoyenebis SezRudva am<br />

komponentSi mizanSeuwonelia. amis Semdeg maswavlebels SeuZlia<br />

moswavleebs misces ufleba, es davaleba safexurebad Tavad<br />

Seasrulon. es xerxi gansakuTrebiT maTematikisa da sxva zusti<br />

mecnierebebis savarjiSoebis SesrulebisTvisaa xelsayreli.<br />

saWiroa, rom moswavleebs TanamSromlobisa da klasSi<br />

samuSaod urTierTkavSirisTvis winapiroba SevuqmnaT. yovlad<br />

dauSvebelia, rom maswavlebelma mxolod leqciis formati<br />

gamoiyenos _ TviTon ilaparakos bevri, xolo moswavleebi<br />

pasiurebi iyvnen; moswavleebis damoukidebel, wyvilebSi an<br />

jgufebSi muSaoba saukeTeso formaa integrirebuli swavlebisaTvis.<br />

isini aqtiurad unda iyvnen CarTulni gakveTilis yvela monakveTSi.<br />

am SemTxvevaSi moswavleebi kargad aiTviseben rogorc sagnobriv<br />

masalas, aseve, gaiumjobeseben enis codnas. maswavlebelma<br />

xelovnurad unda Seqmnas situaciebi, romlebSic moswavleebs<br />

SesaZlebloba miecemaT, sagnis Sesabamisi leqsika gamoiyenon da<br />

sagnobrivi Sinaarsis Sesaxeb sakiTxebze isaubron, aseve,<br />

werilobiT gamoTqvan azri qarTul enaze.<br />

24


enis aTvisebis procesSi moswavleebi saubrisas Secdomebs<br />

uSveben. es bunebrivi movlenaa. bilingvali maswavlebeli<br />

darwmunebuli unda iyos, rom moswavleebs esmiT informacia da ar<br />

unda miaqcios gadaWarbebiT didi yuradReba orTografiisa da<br />

stilistikis aspeqtebs. ra Tqma unda, maswavlebelma Tavad swori<br />

forma unda SesTavazos, magram misgan gamarTuli metyvelebis<br />

moTxovna gaumarTlebelia. mTavari roli enis sworad gamoyenebis<br />

aTvisebaSi enis maswavlebels uWiravs da ara ama Tu im sagnis<br />

pedagogs.<br />

integrirebuli gakveTilis warmatebuli SedegisaTvis didi<br />

mniSvneloba eniWeba sworad da gemovnebiT SerCeul aqtivobebs.<br />

airCieT aqtivobebi, romlebic moswavleebs daexmareba, Tavad<br />

aRmoaCinon axali informacia; maswavlebeli exmareba moswavleebs<br />

informaciis organizebaSi da Sesasrulebeli moqmedebebis<br />

Tanmimdevrobas ugegmavs. sabunebismetyvelo mimarTulebis an<br />

socialur mecnierebaTa gakveTilebze didi warmatebiT SeiZleba im<br />

xerxebis gamoyeneba, romlebSic moswavleebi proeqtis meTodiT<br />

ikvleven Tavisive arCeul Temas. maswavlebeli moqmedebs rogorc<br />

koordinatori _ moswavle gansazRvravs problemas, eZebs mis<br />

mizezebs, atarebs kvlevebs an eqsperiments da problemis<br />

gadawyvetis gzebs eZebs. enis codnis done, azris gasagebad<br />

gamoTqmis unari da proeqtis SemuSavebis procesSi sxvebis azris<br />

gageba iZens konkretul praqtikul mniSvnelobas. am dros<br />

SesaZlebelia qarTuli enis _ rogorc informaciis mogrovebis,<br />

monacemTa damuSavebis, argumentirebis saSualebad gamoyeneba.<br />

rekomendebulia, maswavlebelma gamoiyenos aqtivobebi,<br />

romlebSic moswavleebisTvis nakluli informaciis moZieba iqneba<br />

saWiro: am tipis aqtivobebs miekuTvneba roluri TamaSebi,<br />

situaciuri, kiTxva-pasuxebis savarjiSoebi, problemebis gadawyveta.<br />

TiToeul moswavles (klasSi an jgufSi) aqvs erTi an ori<br />

25


informaciis fragmenti, romlebic savarjiSos Sesasruleblad aris<br />

aucilebeli, magram ar aris saWiro informaciis srulad miwodeba.<br />

moswavleebma erTad unda imuSaon, unda gacvalon informacia. am<br />

xerxiT maTi metyvelebis da azrovnebis unaris gavarjiSeba da enis<br />

donis gaumjobeseba SeiZleba.<br />

26


5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />

gamosayenebeli ZiriTadi principebi<br />

gakveTilze gamoyenebuli terminebi, axali sityvebi da<br />

frazebi gaxadeT moswavleTaTvis gasagebi: moaxdineT maTi peri-<br />

frazireba, gaamartiveT isini, gamoiyeneT Jestikulacia, konteqsti,<br />

realizmi da a.S.<br />

gaxsovdeT, rom gageba (gacnobiereba) da warmoTqma (gadmoce-<br />

ma) ar aris erTi da igive. ar DdaaZaloT moswavleebs, gansakuTre-<br />

biT sawyiss etapze, kiTxvebze pasuxis gacema da sityvebis axsna.<br />

mieciT maT imis saSualeba, rom qceviT da moqmedebebiT moaxdinon<br />

reagireba Tqvens naTqvamze.<br />

praqtikuloba<br />

gadaamowmeT winadadebebi, romelTa warmoTqmasac apirebT<br />

gakveTilze sakuTari TavisaTvis ori SekiTxvis dasmis gziT: vi-<br />

tyodi Tu ara rodesme (davsvamdi Tu ara aseT SekiTxvas) Cems<br />

mSobliur enaze? Cem mier warmoTqmuli azri/SekiTxva dakavSire-<br />

bulia Tu ara im codnasTan da unarebTan, romelTa aTvisebasac va-<br />

pirebT programis mixedviT?<br />

interesunarianoba<br />

moerideT iseTi kiTxvebis dasmas, romelTa pasuxebi winaswar<br />

aris nagulisxmevi.<br />

27


mimzidveloba<br />

airCieT mimzidveli Sinaarsis masala da aseve muSaobis<br />

gasarTobi forma. rodesac maswavleblis mizania moswavlisaTvis<br />

enis ganviTareba, xSirad kiTxvebi da davalebebi warmodgenelia<br />

primitiuli saxiT, inteleqtualuri datvirTvis gareSe.<br />

moswavleebs esaWiroebaT axali, ucnobi masalebi, Secdomebze<br />

swavlis SesaZlebloba. iseTi davaleba, romelic moiTxovs<br />

problemis gadaWras, sadac aris moulodnelobebi, saubrisaTvis<br />

ufro met stimuls warmoadgens, gramatikul savarjiSoebTan<br />

SedarebiT.<br />

mieciT moswavleebs sakmarisad bevri Ria tipis davaleba,<br />

raTa aman gamoiwvios axali daugegmavi sityvebi da struqturis<br />

gadmocemis aucilebloba.<br />

SearCieT iseTi davaleba, romelic moiTxovs erTdroulad<br />

ramdenime unaris CarTvas, gaaerTianeT enobrivi Semoqmedeba da<br />

informatiuli elementebi.<br />

Tanmimdevruloba<br />

gakveTilis dagegmvis procesSi, orientireba moaxdineT<br />

moswavleTa gamocdilebaze, aRwereT, Tu rogor SeuZlia moswavles<br />

axlad SeZenili codnisa da unarebis gamoyeneba, da ramdenad<br />

sasargeblo iqneba maTi gamoyeneba momdevno gakveTilze axali<br />

masalisa da unarebis aTvisebis procesSi.<br />

28


6. swavla-swavlebis principebi zogadsaganmanaTleblo<br />

skolebis sabazo da saSualo safexurebze<br />

bilingvuri swavlebis warmatebiT warmarTvisaTvis aucilebelia<br />

swavla/swavlebis principebis gaTvaliswineba sabazo da saSualo<br />

skolaSi.<br />

principi 1. moswavle swavlobs ukeT, roca iTvaliswineben mis in-<br />

dividualur Taviseburebebs.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

SearCios swavlebis iseTi meTodebi, romlebic Seesatyvise-<br />

ba moswavlis asakobriv Taviseburebebs;<br />

SesTavazos moswavleebs mravalferovani aqtivobebi, sa-<br />

varjiSoebi, davalebebi maTi individualur TaviseburebaTa<br />

gaTvaliswinebiT (xasiaTi, swavlis stili, inteleqtualuri<br />

unarebi, Zlieri da susti mxareebi).<br />

aRWurvos moswavle saswavlo strategiebiT, romlebic mas<br />

swavlas gauadvilebs da ufro damoukidebels gaxdis.<br />

principi 2. moswavle ukeT iswavlis, Tu mas miecema pirovnuli po-<br />

tencialis ganviTarebis saSualeba.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

gamoumuSavos moswavleebs dadebiTi damokidebuleba sa-<br />

kuTari Tavis, sxvebis, swavlis, garemomcveli samyaros,<br />

saxelmwifo enis mimarT;<br />

Camouyalibos moswavleebs konstruqciuli damokidebule-<br />

ba Secdomis mimarT da gaacnobierebinos mas, rom Secdoma<br />

29


swavlis procesis ganuyofeli nawilia (Secdomebis gamo-<br />

vlena da gaanalizeba ganapirobebs winsvlas);<br />

mkafiod ganusazRvros moswavles, Tu ras elian misgan;<br />

Seqmnas ndobis atmosfero, sadac iqneba TanamSromloba<br />

da ara konkurencia, Sejibri.<br />

principi 3. moswavle ukeT swavlobs enas, rodesac igi motivirebu-<br />

lia.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

misces moswavles saSualeba daakvirdes asaTvisebel<br />

masalas damoukideblad, gamoTqvas varaudebi, aRmoaCi-<br />

nos, mixvdes, amoicnos, Seadaros, rasac Tanamedrove<br />

pedagogika codnis konstruirebas, agebas uwodebs;<br />

swavlebis Sinaarsi miusadagos moswavleTa interesebs;<br />

Seqmnas iseTi sakomunikacio, realuri situaciebi, ro-<br />

mlebic mimzidveli iqneba moswavleebisaTvis;<br />

dausaxos moswavleebs realisturi, daZlevadi amoca-<br />

nebi da miznebi, raTa moswavleebma igrZnon warmatebis<br />

gemo;<br />

waaxalisos warmateba, daafasos da Seafasos winsvla.<br />

mniSvnelovania im asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebac,<br />

romlebic mniSvnelovnad gansazRvravs warmatebas swavlebasa da<br />

swavlaSi.<br />

am etapze gasaTvaliswinebeli asakobrivi Taviseburebebia:<br />

fizikuri da fsiqikuri puberteti (momwifeba). 11-12 wlidan<br />

individis sulieri organizaciis iseTi cvlileba iCens Tavs,<br />

romelic, pirvel rigSi, mis moqmedebaTa Tu gancdaTa stiqiurad<br />

aRkveTaSi vlindeba. mozardis damokidebuleba movlenebTan da<br />

30


sagnebTan, iseve rogorc socialur sinamdvilesTan, sxvagvaria,<br />

vidre bavSvobis xanaSi. igi SemecnebiTia da ara gulubryvilo.<br />

mozardi cdilobs gaiazros movlenebi, swored amitom am asakSi<br />

iwyeba da Semdeg Zlierdeba mozardis fsiqologiuri da<br />

filosofiuri azrovneba. ganviTarebis am safexurze ”mes” manamde<br />

ramdenadme gaurkveveli cnobiereba icvleba cxadi da<br />

gamokveTili TviTcnobierebiT. masSi iRviZebs kritikuli<br />

damokidebuleba sakuTari Tavis mimarT da ara marto sakuTari<br />

Tavis, aramed sxvebis mimarTac. amitom masTan uxeSi<br />

damokidebuleba, mis kritikaze mZafri reagireba konfliqtis<br />

warmoSobis pirobad iqceva. am konfliqtma SeiZleba<br />

gamousworebebli ziani miayenos mozards. mas yvelaze da<br />

yvelaferze sakuTari Sexeduleba gaaCnia da es maswavlebelma<br />

unda gamoiyenos swavlebisa da swavlis procesSi. misces mas<br />

azris Tavisuflad gamoxatvis saSualeba, maT Soris meore<br />

enazec, ar miaqcios yuradReba aseT dros enobriv Secdomebs.<br />

am periodSi aRmocendeba sakuTari pirovnebis socialuri<br />

aRiarebisadmi Zlieri miswrafeba. mozards uCndeba Zlieri<br />

moTxovnileba, hqondes wona socialur garemoSi. amitom am dros<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba waxalisebas, sxvebis TvalSi<br />

misi avtoritetis amaRlebas, misi SesaZleblobebis maqsimalur<br />

warmoCenas. am etapze kvlav aqtualuria roluri TamaSebisa da<br />

situaciuri amocanebis gamoyeneba saswavlo procesSi, magram ise,<br />

rom moswavlem ar igrZnos sakuTari ususuroba enaSi. amisaTvis<br />

maswavlebelma winaswar unda moamzados moswavleebi, miawodos<br />

mas is enobrivi konstruqciebi da Sesabamisi leqsika, romlebic<br />

moswavles am amocanebis daZlevaSi daexmareba.<br />

gardamavali asakis erT-erT damaxasiaTebel movlenas<br />

warmoadgens SromiTi unarianobis daqveiTeba. gansakuTrebiT es<br />

SeimCneva vaJebTan. magram amis gadalaxvac SeiZleba, Tu<br />

31


maswavlebeli gamonaxavs swor gzas. erT-erTi piroba,<br />

davaZlevinoT mozards es sirTule, aris is, rom moswavlis<br />

Sroma, Tundac minimaluri SedegiT, dafasebuli da mowonebuli<br />

iqneba. mozardebisaTvis aucilebelia ufrosebis aRiareba, maSin<br />

maT xalisi uCndebaT gaamarTlon maswavlebelTa pozitiuri<br />

Sexeduleba. sakmarisia mozards daakisron ufrosis funqcia<br />

umcrosebis mimarT, rom maT Secvalon swavlisadmi (Sromisadmi)<br />

damokidebuleba. magaliTad, daxmaros umcrosklaselebs<br />

saswavlo proeqtis ganxorcielebaSi, speqtaklis dadgmaSi an<br />

Tundac waukiTxos maT saintereso moTxrobebi / zRaprebi<br />

qarTul enaze.<br />

kidev erTi damaxasiaTebeli Tavisebureba am asakisaTvis aris ara<br />

ubralod urTierTobis moTxovnileba, aramed Zlieri survili _<br />

ipovos gageba sxvebSi. yovel mozardSi Zlieria tendencia iyos<br />

aRiarebuli, gaugon da ar datovon gverdze.<br />

gardamavali asakis, gansakuTrebiT ki misi bolo fazisaTvis<br />

damaxasiaTebelia interesTa sruliad axali wris aRmoceneba.<br />

saxeldobr, mozards uCndeba interesi cxovrebis sxvadasxva<br />

sferos mimarT, gansakuTrebiT ekonomikuri sferos mimarT. man<br />

kargad icis qonebis an karieris mniSvneloba. aqedan gamomdinare,<br />

imis gacnobireba, rom keTildReobis miRweva da cxovrebaSi<br />

adgilis damkvidreba saxelmwifo enis dauflebiT SeiZleba, mas<br />

uRvivebs motivacias da es unda iyos mxardaWerili<br />

maswavleblebis mier.<br />

32


7. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli<br />

faqtorebi<br />

xelSemwyobi faqtorebi:<br />

Tavisufali garemo<br />

moswavleebs SeuZliaT icinon, isxdnen TavianT sayvarel po-<br />

zaSi, gadaadgildnen klasSi, saswavlo procesidan miiRon siamovne-<br />

ba.<br />

gariskvis survili<br />

adamianebs, romlebsac uyvarT gariskva, aseve uyvarT gamoc-<br />

noba. isini ar eridebian sasacilo mdgomareobaSi Cavardnas da<br />

Tvlian., rom ,, vinc ar riskavs, is ver imarjvebs.<br />

warmatebaSi darwmunebuli.<br />

1. moswavleebi, romlebic darwmunebulni arian TavianT<br />

warmatebaSi, advilad moiZieben sxva gzas, im SemTxeve-<br />

vaSi, Tu pirveli cda ar gaamarTlebs.<br />

2. moTmineba da gacnobiereba imisa, rom erTbaSad<br />

yvelafris gageba SeuZlebelia.<br />

3. moswavle, romelic martivad miiRebs im faqts, rom<br />

yvelafris gageba erTbaSad SeuZlebelia, im<br />

SemTxvevaSic aqtiurad iTanamSromlebs, Tu davalebis<br />

Sinaarsi Tavidan ar iqneba misTvis srulebiT naTeli.<br />

33


xelisSemSleli faqtorebi:<br />

aRelveba, nerviuloba<br />

yvelaze Zlieri filtri aris nerviuloba. Tu bavSvi nerviulobs,<br />

wrialebs, oflianobs, fexebs iqnevs, es niSnavs, rom enobrivi<br />

informaciis miRebas xvdeba ,,filtri''.<br />

gariskvis survilis arqona.<br />

adamianebi, romlebsac ar uyvarT riski, advilad ikargebian. maT<br />

eSiniaT Secdomebis daSvebis sxvebis TvalSi sasacilod gamoCenis.<br />

warmatebaSi daeWveba.<br />

moswavleebi, romlebsac sakuTari Tavis rwmena ar gaaCniaT,<br />

arc cdiloben, da amas imiT xsnian, rom mainc ar gamouvaT. isini<br />

yovel Secdomas aRiqvamen ara rogorc axlis swavlis<br />

SesaZleblobas, aramed rogorc sakuTar nakls, rom maT ar<br />

SeuZliaT swavla.<br />

didi moculobis informaciasTan Tavis garTmevis<br />

SeuZlebloba.<br />

moswavle romelsac ar SeuZlia imasTan Segueba, rom yvela-<br />

fris erTad gageba SeuZlebelia, maswavleblis mxridan moiTxovs<br />

gamudmebiT axsnas da amJRavnebs mouTmenlobas, Tu maswavlebeli<br />

myisierad ar uxsnis yvela sityvis mniSvnelobas.<br />

34


8. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis<br />

procesSi<br />

bilingvuri swavlebis procesis warmatebuli realizebisTvis<br />

aucilebelia TanamSromloba moswavleebs Soris, aseve,<br />

maswavleblebs Soris da moswavleTa da maswavleblebs Soris.<br />

aucilebelia, rom am TanamSromlobis mniSvneloba bilingvuri<br />

ganaTlebis mTavarma realizatorebma gaiazron: ara mxolod<br />

qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebma, aramed sxva sagnebis<br />

maswavleblebmac <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> skolebSi. bilingvuri<br />

swavlebis procesis warmatebuli realizeba SeuZlebelia manam,<br />

sanam TiToeuli maswavlebeli mxolod Tavis sagans uRrmavdeba da<br />

imis Semdeg, roca igi gadis klasidan, ar interesdeba romelime<br />

konkretuli klasis mdgomareobiT, ar iqneba informirebuli imis<br />

Sesaxeb, Tu ras da rogor swavloben moswavleebi sxva<br />

gakveTilebze, gansakuTrebiT qarTulis, rogorc meore enis,<br />

gakveTilebze. ramdenime sagnis qarTul enaze swavlis dawyebis<br />

Semdeg izrdeba moswavlis datvirTva. maswavleblebisTvis<br />

sasargeblo iqneboda, xSirad Seikribon da isaubron imaze, Tu ras<br />

swavloben konkretuli klasis moswavleebi TiToeul saganSi. aseTi<br />

saxis informaciis gacvla aucileblad Seuqmnis maT samuSaos<br />

erTmaneTSi SeTanxmebisa da gaiolebis safuZvels. aseve,<br />

maswavleblebs SeuZliaT erTmaneTis gakveTilebs daeswron, raTa<br />

moswavleebis enis codnis doneSi darwmundnen. es TanamSromloba<br />

momgebiani iqneba maswavleblisTvisac, radganac kolegebs Soris<br />

TanamSromloba axali codnis SeZenas uwyobs xels da afarToebs<br />

TiToeuli maswavleblis warmodgenas Teoriisa da praqtikis<br />

gakveTilebze Sefardebis Sesaxeb.<br />

35


Cveulebrivi daxmareba ar niSnavs TanamSromlobas (rac, ra<br />

Tqma unda aseve aucilebelia), es aris samuSao procesis<br />

urTierTSeTanxmeba da kolegisTvis saswavlo gegmis<br />

daregulirebaSi daxmareba. Tu moswavleebi ver xedaven, rom mas-<br />

wavleblebi gundurad muSaoben, verc TviTon moaxerxeben amas.<br />

TanamSromloba unda ganixilebodes rogorc saSualeba, ro-<br />

melic moswavleTa urTierTkontaqts uzrunvelyofs, igi swavlebis<br />

socialuri mxarea. moswavle swavlebis procesSi erTveba, matu-<br />

lobs misi TviTSegneba da Tavdajereba, igi mzad aris riskisTvis,<br />

radganac klasSi dadebiTi socialur emociuri atmosfero sufevs.<br />

aseTi midgomisTvis Sesabamisi garemos Seqmnas, romlis<br />

centrSic moswavlea moqceuli, upirveles yovlisa, gaazreba sWir-<br />

deba, Tu ra unda gakeTdes imisaTvis, rom miRweul iqnes Tanam-<br />

Sromloba viwro gagebiT. es ara mxolod saubars iTvaliswinebs,<br />

aramed kompleqsur midgomas yvela unaris asaTviseblad. magaliTad,<br />

SesaZlebelia, teqsti TiToeulma moswavlem damoukideblad waikiT-<br />

xos, xolo Semdgom wyvilebSi ganixilon igi da mxolod amis Sem-<br />

deg daiwyon imaves ufro did jgufebSi keTeba da, sabolood,<br />

mTelma klasma erTad ganixilos... aseve, weriTi savarjiSoebis Se-<br />

sruleba nebismier safexurze SeiZleba. wakiTxvis an mosmenis win<br />

SesaZlebelia Temis zogadad ganxilva, raTa moswavleebs gavacnoT<br />

da gavuRvivoT interesi.<br />

jgufebSi da wyvilebSi muSaoba moswavleebs Soris Tanam-<br />

Sromlobas zrdis da maswavleblis mTel klasTan saubris auci-<br />

leblobis dros amcirebs. TanamSromlobis gamoyenebiT swavleba<br />

moswavles ayenebs yuradRebis centrSi da radikalurad cvlis<br />

klasikuri swavlebis models, roca maswavlebeli iwyebs saubars,<br />

moswavle mas pasuxobs, Sedegad maswavlebeli mis pasuxs afasebs.<br />

mcirericxovan jgufebSi muSaoba enis Sesaswavlad uaRresad<br />

mniSvnelovania. gasaTvaliswinebelia komunikaciuri swavlebis far-<br />

36


To SesaZleblobebi: uSualo garemo, Tavisufleba da moswavleTa<br />

CarTuloba, aseve, davalebebis diferenciaciis SesaZlebloba. mci-<br />

rericxovan jgufSi iqmneba bunebrivi dialogisTvis ukeTesi piro-<br />

bebi, vidre klasis organizebis nebismieri sxva xerxis gamoyenebis<br />

dros - moswavleebis organizebis es modeli, maswavleblisTvis mi-<br />

sawvdomi meTodebidan, erT-erTi yvelaze moqnili da pozitiuri,<br />

amasTan, integrirebis SesaZleblobis momcemia: jgufSi samuSao<br />

SeiZleba savarjiSoebze iyos koncentrirebuli, rac aviTarebs ro-<br />

gorc sworad, aseve Tavisuflad metyvelebis unars. mas SeuZlia<br />

sworad metyvelebis unaris ganviTarebis swavlebis efeqturobis<br />

gazrdac da moswavleebs jgufurad organizebuli samuSaos Segue-<br />

baSic daexmareba im donemde, rom maT SeZlon Tavisufali metyve-<br />

lebis savarjiSoebis Sesruleba erToblivad. pozitiur Sedegs aZ-<br />

lierebs maswavlebeli `CareviT~ (araformaluri swavlebiT), Ti-<br />

Toeul jgufTan misvliT, rac moswavleebs enis codnis faseul<br />

informacias aZlevs.<br />

37


9. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />

bilingvurad muSaobis dros ori ena gamoiyeneba, rogorc swav-<br />

lebis saSualeba anu instrumenti: moswavlis mSobliuri (umcire-<br />

sobis) ena da oficialuri (saxelmwifo) ena; an oficialuri ena da<br />

romelime ucxo ena. es ki imas niSnavs, rom maswavleblebi, romle-<br />

bic TavianT sagans moswavleebs bilingvurad aswavlian, muSaoben<br />

erT gundSi: gegmaven saswavlo masalas ara mxolod romelime kon-<br />

kretuli klasisTvis, aramed TiToeuli konkretuli TemisTvis, Se-<br />

saZlebelia raime konkretuli sakiTxisTvisac. am gziT saswavlo<br />

masalis zedmet gameorebas aridebs Tavs, SeTanxmebulia masalis<br />

Tanmimdevroba, aseve saswavlo masalis Seswavlis procesSi gamoye-<br />

nebadi ori enis urTierTTanamSromloba. aseve, mniSvnelovania<br />

swavlebis meTodebis gaazreba. im SemTxvevaSi, Tuki pedagogebi<br />

namdvilad profesionalurad zrunaven TavianTi moswavleebis cod-<br />

nasa da unarebze, yvela maswavleblis samuSao urTierTSeTanxme-<br />

bulia. amis Sedegad gakveTilisTvis gamoyofili dro efeqturad<br />

aris gamoyenebuli.<br />

swavlebis procesSi, ori enis gamoyenebis dros, ZiriTadi<br />

yuradReba unda mieqces konkretuli sagnis masalis aTvisebis pro-<br />

cess. enebi mxolod instrumentebia. mxolod dargis specialists<br />

SeuZlia Tavisi dargis Sesabamisi leqsikis swavleba. enis pedagogs<br />

- arc mSobliuri enis, arc meore enisas - ar SeuZlia iwinaswarme-<br />

tyvelos, SesTavazos da aswavlos yvelaferi romelime konkretuli<br />

enis farglebSi sxvadasxva mecnierebis sferoSi. amitom saswavlo<br />

sagnis maswavlebeli iyenebs, iribad amdidrebs moswavlis leqsikas<br />

da nawilobriv enasac aswavlis maT, imisda miuxedavad, es aris<br />

moswavleebis mSobliuri ena Tu swavlebis procesSi gamoyenebuli<br />

sxva ena.<br />

38


ar aris SemTxveviTi, rom bilingvuri swavlebis meTodolo-<br />

giis sakiTxebis Seswavlisas gansakuTrebuli yuradReba swavlebis<br />

procesSi, gakveTilis msvlelobis dros, enis gamoyenebas eqceva.<br />

enis arCevis ramdenime midgoma arsebobs. maswavlebels gaazrebuli<br />

unda hqondes, anu winaswar unda dagegmos enis gamoyenebis gegma<br />

gakveTilzec, moswavlis damoukidebeli muSaobis drosac, magali-<br />

Tad, saxlSi.<br />

enebis dagegmarebis meTods bevri aspeqti ganapirobebs.<br />

moswavlis asaki, zogadi ganviTareba, mSobliuri enis flobi-<br />

sa da meore enis aTvisebis done, socialuri gamocdileba,<br />

enis praqtikuli gamoyenebis gamocdileba, SesaZleblobebi,<br />

arsebuli codna da unarebi ganapirobebs imas, Tu ra raode-<br />

nobiT unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />

saswavlo miznebi, davalebebi ganapirobebs, Tu romel enaze<br />

unda tardebodes esa Tu is mecadineoba Tu samuSao.<br />

dabalansebuli saswavlo masalis aTvisebisTvis gamoyofili<br />

drois monakveTis dagegmva ganapirobebs imas, Tu rodis da<br />

romeli ena unda gamoviyenoT axali Temis swavlis, gameore-<br />

bis, ukve naswavli masalis ganmtkicebis an saSinao davalebis<br />

Sesrulebisa Tu Semowmebis dros.<br />

swavlebis meTodebis arCevani ganapirobebs, Tu ras da ra<br />

enaze aswavlis maswavlebeli, Tu rogor da ra enaze muSao-<br />

ben moswavleebi. mniSvnelovania, Tu ramdenad kargad icnobs<br />

maswavlebeli enis swavlebis meTodebs da ramdenad Seswevs<br />

maTi gamoyenebis unari.<br />

saswavlo sagnis Sinaarsi, misi sirTulis safexuri (Teori-<br />

ulica da yoveldRiur praqtikaSi gamoyenebis SesaZlebloba),<br />

sxva saswavlo sagnebTan kavSirSi, SesaZlebelia saswavlo<br />

masalis nawilis yofaSi aTviseba, aseve, meore enaSi, ganapi-<br />

robebs, Tu rodis unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />

39


gamoyenebuli saswavlo literatura, masala, masSi gamoyene-<br />

buli enis specifika (bavSvebis asakisTvis damaxasiaTebeli<br />

Tvisebebisa da enis ganviTarebis donis Sesabamisi - rogorc<br />

mSobliur enaSi, aseve meore enaSi) gansazRvravs, Tu rogor<br />

da rodis unda daexmaroT moswavleebs ara mxolod saswavlo<br />

masalis aTvisebaSi, aramed, aseve, mis gagebaSi meore enaze.<br />

sxva sagnebSi enis gamoyenebis gamocdileba (maswavleblis<br />

dagegmili) gansazRvravs, Tu ra ician ukve da ra SeuZliaT<br />

moswavleebs meore enis gamoyenebis dros.<br />

moswavlis saWiroebani ganaTlebis miRebis Semdgom procesSi.<br />

aq naxsenebia enebis (mSobliuri Tu meore) gamoyenebis (dagegma-<br />

rebis) mxolod zogierTi aspeqti, romelTa gaTvaliswineba mniSv-<br />

nelovania bilingvuri swavlebisa da swavlis dros. Tumca, kidev<br />

arsebobs TiToeuli saswavlo sagnis aTvisebis pirobebi. mudmivad<br />

unda vadevnoT Tvalyuri imas, Tu ramdenad iTviseben moswavleebi<br />

swavlebis sagans, izrdeba Tu ara meore enis gamoyeneba, umjobesde-<br />

ba Tu ara maTi mSobliuri enis codna.<br />

aqsiomaturia, rom yvelaze kargia swavlebis enad mSobliuri<br />

enis gamoyeneba. fsiqologiuri TvalsazrisiT, mniSvnelovania,<br />

radgan bavSvi avtomaturad iazrebs da unari aqvs, gamoxatos<br />

sakuTari mosazrebebi, roca procesi misTvis nacnob enaze<br />

mimdinareobs. socialurad mniSvnelovania, radgan moswavle<br />

sakuTari Tavis identificirebas axdens sakuTar TemTan.<br />

saganmanaTleblo kuTxiT, is swavlobs ufro swrafad da kargad<br />

mSobliur enaze, vidre misTvis ucxo enaze.<br />

mniSvnelovania, rom sruli Zalisxmeva mivmarToT, raTa bavSvebma<br />

SeZlon mSobliur enaze ganaTlebis miReba... ganaTlebis kuTxiT,<br />

mniSvnelovania, rom rac SeiZleba met xans gagrZeldes swavlebis<br />

procesSi mSobliuri enis gamoyeneba. swavlis dawyebis pirvel<br />

etapze ki umniSvnelovanesia, moswavle mSobliur enaze swavlobdes,<br />

40


adgan, erTi mxriv, kargad gebulobs am enaze da, meore mxriv,<br />

mSobliur enaze swavleba amcirebs im stress, rac moswavleSi<br />

Cndeba ojaxidan skolaSi Sesvlis dros.<br />

roca swavlebis procesSi ar xdeba mSobliuri enis gamoyeneba,<br />

moswavleebi sakuTar Tavs aRiqvamen CamorCenilebad,<br />

arasrulfasovnebad da sulelebad. maTi kultura Seuracxyofili,<br />

xolo moswavleebi SeSinebulebi, dabneulebi da travmirebulni<br />

xdebian. am yovelives SeiZleba hqondes grZelvadiani efeqtic.<br />

mSobliuri enis codna xels uwyobs meore enis aTvisebas.<br />

kvlevebma daadastures, rom moswavleebs, romlebic flobdnen<br />

mSobliur enas, ufro kargad hqondaT ganviTarebuli werisa da<br />

zepirmetyvelebis unarebi meore enaSi mSobliuri enis armcodne<br />

moswavleebTan SedarebiT. mSobliuri enis codna xels uwyobs<br />

unarebis transfers meore enis Seswavlisas.<br />

enobrivi kodebis Secvla (gadasvla mSobliuri enis<br />

gamoyenebidan - meore enis gamoyenebaze da piriqiT) farTod aris<br />

gavrcelebuli bilingvur klasSi. enobrivi kodebis Secvla ara<br />

mxolod gavrcelebulia umravles saganmanaTleblo situaciaSi,<br />

aramed bunebrivi procesicaa, radgan warmoadgens Seqmnili<br />

siZnelisadmi pragmatul pasuxs, radganac aseTi siZneleebi xSirad<br />

gvxvdeba, roca moswavleebi sagnobriv Sinaars swavloben im enaze,<br />

romelsac srulyofilad ver floben. swavleba moiTxovs Zalian<br />

did yuradRebas, xolo yuradRebis misapyrobad enis Secvla xSirad<br />

gauTviTcnobiereblad xdeba. maswavleblebi xSirad verc<br />

acnobiereben, rodis moaxdines enis Secvla, an saerTod Secvales<br />

Tu ara ena klasSi.<br />

enebis Secvlas klasSi moepoveba pedagogiuri da socialuri<br />

funqciebi mkvlevarTa dakvirvebiT, bilingvur klasSi mimdinare<br />

saubrebi da enebis cvlilebebi kargad asaxavs skolaSi arsebul<br />

konteqstsa da tradiciebs. magaliTad, maswavleblis mier enobrivi<br />

41


kodebis gamocvla SeiZleba niSnavdes gakveTilis dawyebas,<br />

gakveTilis sakiTxze gadasvlas, moswavlesTan specifikur<br />

interaqcias an gakveTilis Sinaarsidan saklaso menejmentze<br />

gadasvlas.<br />

klasSi enis gamoyeneba ganpirobebulia 3 faqtoriT: 1)<br />

maswavleblis enisadmi damokidebulebiT; 2) moswavlis enobrivi<br />

kompetenciiTa da enisadmi damokidebulebiT; 3) moswavlesa da<br />

maswavlebels Soris SeTanxmebiT. sawyis etapze enebis arCevani<br />

ganpirobebulia moswavleTa saWiroebebiT. maswavleblebi xSirad<br />

mimarTaven moswavlisaTvis nacnob enas masalis miwodebisas, Tumca<br />

am SemTxvevebSic did rols TamaSobs ganaTlebis sistemisa Tu<br />

skolis politika, romelic SeiZleba krZalavdes romelime enis<br />

gamoyenebas an piriqiT _ axalisebdes moswavlisaTvis gasageb enaze<br />

masalis miwodebas.<br />

saklaso oTaxSi enis gamoyeneba kidev ramdenime faqtoriTaa<br />

ganpirobebuli, kerZod, enebs Soris arsebuli statusiT, ori enis<br />

TanmimdevrobiTa da sinqronizaciiT, moswavlisa da maswavleblis<br />

SeTanxmebiT da a. S. saklaso oTaxSi mimdinare orenovani procesis<br />

gaazreba da axsna SesaZlebeli xdeba mxolod Temis, ekonomikuri,<br />

istoriuli, socialuri da politikuri konteqstis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

42


Tavi II<br />

1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />

bilingvuri swavlebis erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia<br />

teqstze muSaoba. ramdenadac bilingvuri klasebisaTvis specialuri<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi ar arsebobs, amdenad ZiriTad saswavlo saSua-<br />

lebad erTenovani <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi gamoiyeneba. am saxelmZRva-<br />

neloebis moxmareba bilingvuri klasebisaTvis garkveuli meTodikis<br />

gaTva;liswinebas moiTxovs, rac teqstze muSaobis principebs gu-<br />

lisxmobs.<br />

teqstze muSaoba ramdenime etapad unda daiyos. pirveli etapi<br />

gulisxmobs maswavleblis muSaobas teqstze. maswavlebeli winaswar<br />

amzadebs teqsts klasisaTvis. amisaTvis igi iTvaliwinebs klasis<br />

enobriv dones, winaswar aanalizebs im problemebs, romlebic<br />

klasSi SeiZleba gaCndes teqstis damuSavebis procesSi. pirvel<br />

rigSi, unda moxdes teqstis enobrivi damuSaveba. amisaTvis maswav-<br />

lebelma sasurvelia gamoyos ramdenime mimarTuleba:<br />

terminebi<br />

da cnebebi<br />

zogadi<br />

leqsika<br />

frazebi konstruqciebi funqciuri<br />

43<br />

frazebi<br />

gakveTilis enac yoveli etapisaTvis winaswar unda daigegmos.<br />

maswavlebelma winaswar unda gaiazros, Tu romeli sakiTxis Sesax-


eb romel enaze isaubrebs an rogor miawodebs dasamuSavebel masa-<br />

las _ TargmaniT, sqemiT, zepiri ganmartebiT Tu sxva saSualebiT.<br />

ganvixiloT TiToeuli mimarTuleba:<br />

terminebi da cnebebi<br />

rogorc aRiniSna, maswavlebelma teqsti winaswar unda daamu-<br />

Saos. teqstis damuSavebisas calke unda gamoiyos is terminebi da<br />

cnebebi, romlebic mniSvnelovania axali sakiTxisaTvis. misi miwo-<br />

deba klasisaTvis SeiZleba saTanado ganmartebebiT moswavlis<br />

mSobliur enazec, magram umjobesia terminebisa da cnebebisaTvis<br />

grafikuli organizatorebis, sqemebis an cxrilebis gamoyeneba. es<br />

efeqturi saSualeba moswavles daexmareba ara marto terminebisa<br />

da cnebebis aTvisebaSi, aramed masalis kargad gaanalizebasac Seu-<br />

wyobs xels, radgan sagakveTilo procesis dasrulebis Semdeg an<br />

momdevno gakveTilze es masala saSualebas miscems moswavles, im-<br />

sjelos ganxilul sakiTxze sayrdeni sityvebis, gaanalizebuli<br />

cnebebisa da terminebi gamoiyenebiT. Tu arsebobs specialuri<br />

TvalsaCinoeba mocemul sakiTxze, sasurvelia maswavlebelma misi<br />

terminebi da cnebebi aseve calke daamuSavebinos klass, raTa,<br />

TvalsaCinoebaze dayrdnobiT, moswavlem advilad SeZlos termine-<br />

bis aTviseba da maTi msjelobaSi gamoyeneba.<br />

zogadi leqsika<br />

calke unda imuSaos maswavlebelma im sityvebze, romlebic<br />

uSualodaa dakavSirebuli sakiTxTan, magram warmoadgens zogad<br />

leqsikas, anu isini sxva sakiTxebze an sagnebSi msjelobisasac das-<br />

Wirdeba moswavles. maTi aTviseba aamaRlebs moswavleTa enobriv<br />

kompetencias. amgvari leqsika sasurvelia klass miewodos rogorc<br />

TargmaniT, ise ganmartebiTi axsniT, sinonimiTa da antonimiT. leq-<br />

sikis aTvisebisaTvis amgvari sqema SeiZleba gamoviyenoT.<br />

44


sityva<br />

frazebi<br />

sityva<br />

gavrcelebuli<br />

sityvaTSexameba<br />

ganmarteba<br />

teqstis winadadeba<br />

axali winadadeba<br />

sinonimi<br />

antonimi<br />

aseve, calke dasamuSavebelia frazebi, anu is Sesityvebebi,<br />

romlebic Temis analizisas da msjelobisas gamoadgeba moswavles.<br />

isini sayrdeni frazebis rols Seasruleben, amitom sasurvelia<br />

teqstidan calke amoviRoT isini da mivawodoT moswavles saTanado<br />

ganmartebiT (aq SesaZlebelia misi mSobliuri enac davixmaroT).<br />

unda gvaxsovdes, rom teqstis Targmna araefeqturi gzaa; amdenad,<br />

rac ufro metad damuSavdeba teqsti frazebis TvalsazrisiT da<br />

gamoiyofa calkeuli elementebi sagakveTilo procesSi, miT ufro<br />

45


gauadvildebaT maT SemdgomSi rogorc konkretul, mocemul masa-<br />

laze, ise sxva sakiTxebze msjeloba. calkeuli frazebi safuZvlia-<br />

nad unda damuSavdes, radgan isini im enobriv saSualebaTa ricxvs<br />

ganekuTvnebian, romlebic zrdis moswavlis mier enis akademiuri<br />

flobis dones da zogadad amaRlebs mis enobriv kompetencias. sa-<br />

survelia garkveuli frazebis gamoyenebiT Seiqmnas axali teqsti,<br />

rogorc werilobiT, ise zepirad, daisvas SekiTxvebi da ase Semdeg.<br />

konstruqciebi<br />

calkea dasamuSavebeli enobrivi konstruqciebi. maTSi igu-<br />

lisxmeba is gramatikuli sakiTxebi, romlebic metad mniSvnelovania<br />

gamarTuli msjelobisaTvis. mSobliuri enis matareblisaTvis es<br />

sruliad arasaWiro sferoa, magram enis SemswavlelisaTvis ki me-<br />

tad mniSvnelovani, radgan man momavalSi SeZlos ara marto sakiT-<br />

xis Sesaxeb azris gamoxatva, aramed SeZlos gamarTuli, salitera-<br />

turo enis normebis dacviT agebuli msjeloba, sworad gamoiyenos<br />

saxelis brunvis, zmnis, Tandebulis, ricxvis formebi... yovelive es<br />

sakiTxebze msjelobisas unda miewodos enis Semswavlels, radgan<br />

calkeul gramatikul sakiTxebze msjeloba misi gamoyenebis praqti-<br />

kul mxares ar gulisxmobs. aseTi konstruqciebi calke unda damu-<br />

Savdes, raTa moswavlem kargad gaacnobieros romeli enobrivi<br />

forma (brunva, ricxvi, Tandebuli, zmnis dro, sxva gramatikuli ka-<br />

tegoria) unda gamoiyenos konkretul SemTxvevaSi. aseTi konstruq-<br />

ciebis miwodebisas, ra Tqma unda, gramatikul sakiTxebze ki ar ga-<br />

maxvildeba yuradReba, aramed enobriv formebze, rogorc azris ga-<br />

moxatvis saSualebaze. konstruqciebSi maswavlebelma yuradReba<br />

unda gaamaxvilos imaze, rom es konkretuli konstruqcia moiTxovs<br />

konkretul brunvas, mocemul Tandebuls, Sesabamis ricxvis formas<br />

da ase Semdeg, Tumca sruliadac araa saWiro gramatikuli terminis<br />

gamoyeneba. aseTi konstruqciebi calke unda amoiweros da mos-<br />

wavles unda ganemartos, rom swori da gamarTuli msjelobisaTvis<br />

46


saWiroa maTi Seucvlelad gamoyeneba, radgan winaaRmdeg SemTxveva-<br />

Si azri damaxinjdeba an Seicvleba. magaliTisaTvis: am garemoebam<br />

gamoiwvia, sakiTxTan dakavSirebiT mniSvnelovania, am problemis<br />

Taobaze, am movlenebma gamoiwvia saTanado Sedegi... calke gamota-<br />

nili aseTi konstruqciebi xels Seuwyobs moswavleTa gamarTuli<br />

metyvelebis unar-Cvevebis gamomuSavebas.<br />

funqciuri frazebi<br />

aseve calke unda damuSavdes da moswavleebs miewodoT is<br />

funqciuri frazebi, romlebic maswavlebels dasWirdeba sakiTxis<br />

axsnisas. magaliTad: vnaxoT cxrilze, daxazeT cxrili, SeavseT<br />

cxrili, SeusabameT swori forma, daakavSireT, daajgufeT, moaxdi-<br />

neT klasifikacia, miuwereT qarTuli Sesatyvisebi, sqemis / cxrilis<br />

mixedviT imsjeleT... da ase Semdeg. maTi ganmartebis gareSe mos-<br />

wavle ver SeZlebs davalebis sworad Sesrulebas. amdenad, maswav-<br />

lebelma winaswar unda gaTvalos, rogor warimarTeba teqstze mu-<br />

Saoba da moswavleebs specialurad, axsna-ganmartebiT unda miawo-<br />

dos is funqciuri frazebi, romlebic sagakveTilo procesSi das-<br />

WirdebaT, raTa aman SemdgomSi ar gamoiwvios Seferxeba.<br />

bilingvuri swavlebis erT-erTi umniSvnelovanesi sakiTxia<br />

teqstze muSaoba, radgan swored teqstia moswavlisaTvis sagnobri-<br />

vi codnis mimcemi da amave dros igi aris misi enobrivi kompeten-<br />

ciis amaRlebis umTavresi saSualeba, radgan enis akademiuri flo-<br />

bis dones mxolod am gziT vaRwevT. sxva SemTxvevaSi ena mxolod<br />

komunikaciis saSualebad darCeba enis SemswavlelisaTvis. amdenad,<br />

Tu teqstze muSaoba sworad ar warimarTa mizani verc erT sferoSi<br />

ver Sesruldeba da Tavad bilingvuri swavlebis formac safrTxis<br />

qveS dadgeba. es kargad unda axsovdes maswavlebels.<br />

47


2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba<br />

ian amos komenskim Tavis naSromSi `didi didaqtika~ didaqtikis<br />

erT-erT umTavresad TvalsaCinoebis principi miiCnia: `oqros kano-<br />

nad unda iqces piroba: moswavleebs unda meceT ufleba, SeigrZnon<br />

yvelaferi, rac ki SesaZlebelia SeigrZnon SegrZnebebis doneze:<br />

xilvadi - mxedvelobiT, xma - smeniT, suni - ynosviT, gemo - gemoTi,<br />

Sesaxebi - SexebiT.~<br />

ratom aris xilvadoba ase mniSvnelovani?<br />

komenskis azriT, ra enasac ar unda vaswavlideT _ mSobliur<br />

enasac ki _ unda vaCvenoT nivTebi, romelTa ganmartebac sityvebia<br />

da unda vaswavloT sityvebiT gamoTqma yvelafrisa, rasac vxedavT,<br />

rasac vexebiT, rasac vWamT, raTa metyvelebis procesi da azri yo-<br />

velTvis paralelurad mimdinareobdes da orive viTardebodes er-<br />

Tad. aravis ar SeiZleba wavakiTxoT is, rac mas ar esmis, an movT-<br />

xovoT imis ganxilva, ris gamoTqmac mas sityvebiT ar SeuZlia.<br />

vizualuri saSualebebi damxmare saswavlo saSualebebia, ro-<br />

melTac aCveneben, demonstrirebas ukeTeben gakveTilze, raTa ufro<br />

gasagebi da advilad aRsaqmeli gaxdes saswavlo masala, miwodebu-<br />

li informacia, Teoriuli azri da ase Semdeg. vizualur saSuale-<br />

bebs, Cveulebriv, saswavlo procesis garkveuli safexuris saWiroe-<br />

bebisa da moTxovnebis, aseve moswavleebis asakidan gamomdinare<br />

Tvisebebis Sesabamisad amzadeben. maT ajgufeben bunebriv, xelovnur<br />

da simbolur vizualur masalad.<br />

vizualuri masala SeiZleba iyos:<br />

a) bunebis obieqtebi (demonstrirebis dros, eqskursiebze da gaseir-<br />

nebis dros),<br />

48


) specialurad Seqmnili saSualebebi (plakatebi, sqemebi, gamosax-<br />

ulebebi, foto suraTebi, naxatebi, geometriuli figurebi, muliaJe-<br />

bi, grafikuli cxrilebi, tabulebi),<br />

g) simboluri saSualebebi (rukebi, globusebi),<br />

d) modelebi (aparatebi, xelsawyoebi),<br />

e) saekrano saSualebebi (kino filmebi, diafilmebi, diapozitivebi<br />

da sxva),<br />

v) audiovizualuri saSualebebi (video Canawerebi, audio Canawere-<br />

bi).<br />

jgufi:<br />

tradiciulad gamoiyeneba vizualuri swavlebis meTodis ori<br />

ilustrirebis meTodi (saswavlo masalis amsaxvel saSuale-<br />

bebTan dakavSirebuli - plakatebis, rukebis, naxazebis, sqeme-<br />

bis, gamosaxulebebis, fotosuraTebis, grafikebis, diagrame-<br />

bis, tabulebis - gamoyenebasTan);<br />

demonstrirebis meTodi (raTa naCvenebi iyos sivrciTi sas-<br />

wavlo saSualebebi);<br />

ilustrireba procesia, romlis mizania Teoriis garkveuli ka-<br />

noni an movlena ukeT gasagebi gaxados magaliTis, vizualuri saSu-<br />

alebebis, sityvieri ganmartebebis, moZraobis da ase Semdeg daxma-<br />

rebiT.<br />

demonstrireba SesaZlebelia vizualuri masalis damzadebis<br />

dros, saswavlo eqsperimentebis dros maT Sesaxeb Sefasebebis da<br />

ganmartebebis gziT, anu maswavleblis, moswavlis an sxva pirovnebis<br />

mier naTqvamis gamoyenebiT. demonstrireba Sesaswavli nivTis, ob-<br />

ieqtis, movlenis cocxlad dakvirvebis SesaZleblobas uzrunve-<br />

lyofs, amgvarad, Sesabamisi saswavlo masalis Sinaarsis ukeTesad<br />

gaazrebas da aTvisebas uwyobs xels.<br />

49


vizualuri saswavlo masalis gamoyeneba rom efeqturi<br />

gaxdes, mniSvnelovania gvaxsovdes da gaviTvaliswinoT ramdenime<br />

piroba da moTxovna.<br />

saswavlo procesSi vizualuri meTodebis gamoyeneba moswav-<br />

leebis vizualur mxatvruli azrovnebis ganviTarebas uwyobs<br />

xels; aaqtiurebs yuradRebas da Semecnebis unars; konkreti-<br />

zacias ukeTebs saswavlo an gamosakvlev Teoriul sakiTxebs;<br />

nanax movlenebs ukeTebs sistematizebasa da klasificirebas;<br />

swavlisadmi interess ukeTebs stimulirebas (Sesabamisad, po-<br />

zitiuri motivaciis Camoyalibebas uwyobs xels); procesis da<br />

movlenebis modelirebis SesaZleblobas iZleva, romelTa<br />

realur droSi dakvirveba SeuZlebelia; saswavlo masalis<br />

aTvisebis donis Sesaxeb konkretuli informaciis miRebis Se-<br />

saZleblobas iZleva;<br />

ar SeiZleba xilvadoba TviTmiznad iqces. vizualuri masalis<br />

optimalurad gamoyeneba niSnavs amis mizandasaxulad keTebas,<br />

saswavlo gakveTilis mizanTan da ZiriTad davalebasTan kav-<br />

Siris gaTvaliswinebiT. xilvadobis meTodi unda daba-<br />

lansdes sxva meTodebis gamoyenebiT.<br />

xilvadoba SeiZleba axali saswavlo masalis axsnis dros<br />

iyos gamoyenebuli, aseve ukve naswavlis ganmtkicebisTvis da<br />

Sefasebis dros. mniSvnelovania gvaxsovdes rom vizualuri<br />

masalis gamoyeneba gakveTilisTvis gamoyofili dros<br />

sagrZnoblad dazogvaSi gvexmareba.<br />

vizualuri masalis damzadeba SeuZlia maswavlebels (gamoye-<br />

nebis win an gamoyenebis dros) da aseve moswavleebs (indivi-<br />

dualurad an jgufebSi, wyvilebSi muSaobaSi). damzadebul<br />

masalaSi maswavlebels Tavisufali adgilebis datoveba<br />

SeuZlia, romelic Semdgom moswavles SeeZleba Seavsos (miax-<br />

atos, miaweros rame, an raimes saxeli daarqvas).<br />

50


vizualuri masalis gamoyenebis dros unda darwmundeT, rom<br />

mas yvela moswavle kargad xedavs.<br />

mniSvnelovania moswavleebis asakobrivi jgufisTvis damax-<br />

asiaTebeli Tvisebebis gaTvaliswineba, mexsierebis dominanti<br />

saxeobebi.<br />

bilingvuri swavlisa da swavlebis dros gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania grafikuli organizatorebis gamoyeneba. es xerxi<br />

kargad Seesabameba ori saswavlo sagnis swavlebis miznebs (meore<br />

enisa da raime sxva sagnisa). grafikuli organizatorebis gamoyene-<br />

biT, maswavlebeli uzrunvelyofs rogorc sagnis masalis, aseve<br />

enis aTvisebis warmatebulobas.<br />

grafikuli organizatorebi da maTi funqciebi:<br />

grafikuli organizatorebi informaciis struqturirebis<br />

xerxia _ mowesrigebis (dajgufebis) uniSvnelovanesi xerxi.<br />

grafikuli organizatorebi informacias vizualurad gvaCve-<br />

neben.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba aqtiur swavlas<br />

uwyobs xels. magaliTad: saSinao davalebis (savarjiSoebis)<br />

Sesrulebis dros, moswavleebi im enas iyeneben, romelzec<br />

laparakoben, kiTxuloben, weren, ismenen, fiqroben, xolo in-<br />

formaciis grafikulad ganlagebis dros isini iyeneben ro-<br />

gorc nacnob, aseve ucnob informacias.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba maswavlebels da<br />

moswavles Soris TanamSromlobas, anu kooperatiul swavle-<br />

bas, uwyobs xels,.<br />

grafikuli organizatorebi gvexmareba teqstis vizualurad<br />

mowesrigebaSi (mis gagebaSi). maTi gamoyeneba SeiZleba:<br />

1) teqstis an axali masalis wakiTxvis win,<br />

51


2) wakiTxvis Semdeg,<br />

3) weris an davalebis werilobiT Sesrulebis win,<br />

4) teqstis an davalebis ganxilvis dros,<br />

5) diskusiis dros,<br />

6) daskvnebis gakeTebis procesSi da a.S.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba moswavlis saswavlo<br />

Temis Sesaxeb arsebuli codnis dadgenaSi (gaazrebaSi) gvex-<br />

mareba, aseve _ axali codnis aTvisebisTvis moswavleebis<br />

momzadebaSi.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebis dros, moswavle da<br />

maswavlebeli erTmaneTisgan swavloben (masalasac, erTmane-<br />

Tis gagebas da erTmaneTTan urTierTobas). bilingvuri swav-<br />

lis procesSi aseT TanamSromlobas gansakuTrebuli mniSv-<br />

neloba aqvs. moswavleebi sakuTari codnis struqturirebas<br />

swavloben da aqedan gamomdinare swavlis sakuTar strate-<br />

gias irCeven.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba rogorc vizualuri,<br />

aseve sityvieri (verbaluri) informaciis gamoyenebas ganapi-<br />

robebs. es moswavleebs SesaZleblobas aZlevs airCion, vari-<br />

reba gaukeTon swavlis stils, sakuTari SesaZleblobebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebis upiratesobebi:<br />

SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />

moswavleebis enis codnis done sxvadasxvaa.<br />

SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />

moswavleebis aTvisebis unaris done sxvadasxvaa.<br />

SegviZlia ganvaviTaroT da gavafarTooT leqsikuri<br />

maragi.<br />

52


moswavlis codnas awesrigebs, xels uwyobs misi disku-<br />

siis unarisa da SesaZleblobis ganviTarebas, aseve sa-<br />

kuTari azris da mis xelT arsebuli informaciis ga-<br />

moTqmis.<br />

im moswavleTa azrisa da enis integrirebas uwyobs<br />

xels, romelTac gansxvavebuli (sxvadasxva) swavlis<br />

stili aqvT.<br />

ufro xelmisawvdoms xdis nebismieri saxis (esoden<br />

rTul, specifikur da ucxo) informacias (saswavlo sa-<br />

gans).<br />

ras unda mivaqcioT yuradReba grafikuli organizatorebis gamoye-<br />

nebis dros?<br />

yuradReba unda mieqces mTavar informacias, cnebebs, azrebs:<br />

mTavari unda gamoikveTos (ufro didi asoebi an naxatebi,<br />

ufro mkveTri feriT gaxazuli an gaferadebuli), naklebad<br />

mniSvnelovani ufro patara asoebiT, an sxvanairad unda dai-<br />

weros (weris mimarTulebis Secvla SeiZleba).<br />

grafikuli organizatorebi sxvadasxva moswavlis individua-<br />

luri gamocdilebisa da codnis dadgenis SesaZleblobas<br />

gvaZlevs, Semdgom am informaciaze dayrdnobiT axali codnis<br />

miRebis SesaZleblobas. es swavlis process realurad amar-<br />

tivebs da aadvilebs.<br />

xeli SeuwyveT cnebebis da zogadi saxelebis ganviTarebas!<br />

grafikuli organizatorebi gviCveneben mTavar azrs, Sesabami-<br />

si leqsikis daxmarebiT. daexmareT moswavleebs cnebebis Se-<br />

madgeneli nawilebis (atributebis) danaxvaSi. mizani aris ga-<br />

geba da swavla, amitom gamoiyeneT iseTi sityvebis maragi,<br />

53


omlebic ganmartavs, azustebs, ilustrirebas ukeTebs in-<br />

formacias.<br />

xSirad gamoiyeneT wera, kiTxva, azrovneba!<br />

moswavleebs rom grafikuli organizatorebis gamoyeneba an<br />

Sedgena SeeZloT, maT bevri unda ikiTxon, ifiqron da weron.<br />

roca moswavleebi grafikulad asaxaven informacias an kama-<br />

Toben mis Sesaxeb, maT uwevT masalis gadakiTxva, erTmaneTSi<br />

molaparakeba, saubari, damtkiceba, Sesabamisad xedaven movle-<br />

naTa urTierT kavSirs, urTierTobas, movlenebis ganviTare-<br />

bas, mizezebsa da Sedegebs.<br />

wera exmareba da xelSemwyobia dagegmarebisa da ganxilvisa!<br />

grafikuli organizatorebi efeqturi saSualebaa diskusiis<br />

principiT muSaobis, gegmis Sedgenis, weris organizebis dros.<br />

yvelafris Caweris Semdeg SegviZlia naSromis Sinaarsis daj-<br />

gufeba da gadaxarisxeba.<br />

ganaviTareT mimdinare diskusia!<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba azrebs mimarTulebas<br />

aZlevs. moswavleebi avTentur enas xmaroben - interpretire-<br />

bis, analizis, problemis gadawyvetis, daTanxmebis, ardaTanx-<br />

mebis, TanamSromlobis, Secdomebis daSvebis dros - saswavlo<br />

masalidan romelime specifikuri Temis Seswavlis procesSi.<br />

instruqciebis an grafikuli organizatorebis micemis dros<br />

Tqven exmarebiT dagegmvaSi.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebiT maswavlebeli mos-<br />

wavleebs aCvenebs mTavars raime Temis, cnebis Sesaxeb da<br />

xerxs, Tu rogor SeiZleba axali informaciis aTviseba. igi<br />

faqtobrivad rCevas an instruqcias iZleva, Tu rogor SeiZ-<br />

leba swavlis gagrZeleba (rogor SeiZleba am Temis aTviseba).<br />

54


grafikuli organizatorebi Sefasebis instrumentia. grafi-<br />

kuli organizatorebi moswavlis codnis, Segnebis, swavlis,<br />

fiqris donis obieqturad Sefasebis SesaZleblobas iZleva.<br />

55


3. Secdomebze muSaoba<br />

enis Seswavlis procesSi Secdomebi gardauvalia. igi enis aT-<br />

visebis Tanamdevi movlenaa. Sesaswavl enaze metyvelebis unaris<br />

ganviTareba aucileblad iwvevs Secdomebs, romlebic sxvadasxva<br />

faqtorebiTaa ganpirobebuli: rTulia Sesaswavli enis fonematuri<br />

struqturis srulad aTviseba da misi realizeba, sawarmoTqmo apa-<br />

ratis morgeba axali enis monacemebTan, aseve xdeba mSobliuri enis<br />

yalibis meqanikuri gadatana axal enobriv sistemaSi, an adgili aqvs<br />

konstruqciis arasrulad aTvisebas da miRebuli codnis arasrul-<br />

fasovnad gadatanas praqtikaSi. es da sxva mravali sakiTxi gansa-<br />

kuTrebulad TvalsaCinoa saklaso muSaobisas. rogor unda moiqces<br />

maswavlebeli? reagirebis gareSe datovos Secdomebi Tu meyseulad<br />

mianiSnos masze moswavles? mxolod gausworos Secdoma Tu imsje-<br />

los TiToeul maTganze? ra dro dauTmos Secdomebis analizs? Se-<br />

moitanos axali masala Tu isev imuSaos im masalaze, romelic jer<br />

kidev ar auTvisebia moswavles ise, rom ar dauSvas Secdoma? yvela<br />

Secdomaze hqondes reaqcia maswavlebels Tu mxolod zogierTze an<br />

SerCeviT imsjelos TiToeulze? ra dro dauTmos Secdomebis ana-<br />

lizs da rogor miawodos is klass? individualurad unda moxdes<br />

moswavleTa mier daSvebuli Secdomebis analizi Tu igi saklaso<br />

ganxilvis sagani unda gaxdes? _ es kiTxvebi da maTze pasuxis ga-<br />

cema mniSvnelovania saswavlo procesis srulyofilad agebisaTvis<br />

da sagakveTilo procesSi maswavleblis qmedebis sworad warmarT-<br />

visaTvis.<br />

pirveli da mniSvnelovani piroba, romelic unda Sesruldes,<br />

aris is, rom moswavle, romelic cdilobs Sesaswavl enaze martivi<br />

komunikaciis agebas da axerxebs Tundac elementarul komunikacias,<br />

56


ar unda SevaferxoT; anu am SemTxvevaSi uSecdomo metyveleba an<br />

Secdomebis analizi ki araa mTavari, aramed is, rom Sesaswavl<br />

enaze metyvelebis survili gavuCinoT enis Semswavlels / mos-<br />

wavles. es metad mniSvnelovani fsiqologiuri faqtoria, radgan<br />

enis Seswavlisas yvelas uviTardeba kompleqsi imisa, rom igi aras-<br />

worad an arasrulyofilad gadmoscems azrs. Tu maswavlebeli am<br />

SemTxvevaSi yovel Secdomaze reagirebs, sasurveli Sedegis nac-<br />

vlad, rom moswavlem gamarTulad ilaparakos, SesaZloa sruliad<br />

sapirispiro Sedegi miviRoT _ moswavles daekargeba Sesaswavl<br />

enaze metyvelebis survili.<br />

aRsaniSnavia is, rom Secdomebi mosalodnelia yvela doneze,<br />

magram sxvadasxva doneze Secdomebi sxvadasxvagvari iqneba. enis<br />

Seswavlis pirvelive safexurze Cndeba sawarmoTqmo problemebi. Se-<br />

saswavli enis fonematuri struqtura erTbaSad Zneli aRsaqmeli da<br />

warmosaTqmelia. miT ufro, es exeba specifikuri bgerebis sworad<br />

gamoTqmas. Semdgom etapze Tavs iCens sxvadasxvagvari gramatikuli<br />

sakiTxi. Secdomebi mudmivad vlindeba weraSi. yvela am sakiTxs<br />

etapobrivad da mizanmimarTulad unda damuSaveba. Secdomebze mu-<br />

Saoba saswavlo procesis ganuyofel nawilad unda iqces. enis<br />

swavlebisas Secdomebi gardauvalia, amdenad saswavlo procesis<br />

sworad dagegmva gulisxmobs Secdomebze specialur muSaobas. amg-<br />

varad dagegmili saqmianoba ki safuZveli gaxdeba, erTi mxriv, enis<br />

komunikaciuri aspeqtis ganviTarebisa, xolo meore mxriv, igi gana-<br />

viTarebs da aamaRlebs enis akademiuri flobis dones.<br />

Secdomebze muSaoba warmoTqmaSi<br />

sawarmoTqmo problemebi Tavs iCens enis swavlebis pirvelive<br />

dRidan, magram maTi gamosworeba mcire droSi ar moxdeba, rac ar<br />

unda gaZlierebuli da intensiuri muSaoba Catardes am mxriv. enis<br />

codnis donis amaRlebasTan erTad sawarmoTqmo problemebic mcir-<br />

57


deba, magram igi yovelTvis SeiZleba darCes aqcentis saxiT, anu<br />

srulyofilad swori warmoTqmac verasodes ganxorcieldes. ramde-<br />

nadac es SeiZleba ganvixiloT mkveTrad individualuri Tvisebebisa<br />

da unarebis gamovlenad, amdenad misi srulad daZleva mxolod in-<br />

dividis SesaZleblobebs SeiZleba mivandoT. zogierTi individi bu-<br />

nebrivi smenisa da sxva unar-Cvevebis Sedegad enis aTvisebis para-<br />

lelurad axerxebs sawarmoTqmo aparatis srulyofas da uaqcento<br />

metyvelebas, zogisaTvis ki es mudmiv maxasiaTeblad rCeba, Tumca<br />

SesaZloa, misi enobrivi kompetencia maRalic ki iyos. amdenad, sa-<br />

warmoTqmo problemebis analizisas unda moxdes mxolod ZiriTad<br />

problemebze aqcentireba. rogorc cnobilia, bgeris umTavresi max-<br />

asiaTebeli misi sityvaTganmasxvavebeli funqciaa _ bgeraTa Canac-<br />

vlebiT SeiZleba miviRoT sruliad gansxvavebuli mniSvnelobis si-<br />

tyva. amitom enis SemswavlelTan gansakuTrebulad unda mieqces yu-<br />

radReba amgvar problemebs enaSi da masze specialurad Seiqmnas<br />

savarjiSoebi, raTa sawarmoTqmo problema ar gadaizardos enobriv<br />

problemaSi. amisaTvis:<br />

specialurad damuSavdes Sesaswavli enis fonematuri struq-<br />

tura enis Semswavlelis mSobliur enasTan mimarTebiT da ga-<br />

moiyos gansxvavebuli bgerebi; am bgeraTa gamoyenebiT Seiqmnas<br />

winadadebebi da mcire zomis martivi, araavTenturi teqstebi,<br />

romlebsac gamoviyenebT rogorc sawarmoTqmo miznebisaTvis,<br />

ise karnaxisa da werisaTvis. yoveli nacionaluri jgufisaT-<br />

vis unda ganisazRvros SecdomaTa mosalodneli tipebi. maga-<br />

liTad, Turqul da azerbaijanulenovan moswavleebs, agreTve<br />

evropuli enebis umravles warmomadgenlebs uZneldebaT qar-<br />

Tuli enis yru mkveTr TanxmovanTa warmoTqma, rogorebicaa: p,<br />

t, k; rusulenovan enis Semswavlels gauWirdeba yru fSvin-<br />

vierebis warmoTqma: f, T, q. aseve rTulia afrikatebis (Z, c, w,<br />

j, C, W) warmoTqma zemoTCamoTvlili enebis warmomadgenle-<br />

58


isTvis, magram somxurenovani moswavlisaTvis es ar warmoad-<br />

gens gansakuTrebul problemas. qarTulisaTvis specifikuria<br />

enisZirismieri y Tanxmovani da misi sworad warmoTqma<br />

xangrZliv, SesaZloa dauZlevel problemadac ki darCes qar-<br />

Tuli enis SemswavlelisaTvis. amdenad am problemebze auci-<br />

leblad unda gamaxvildes yuradReba, magram srulyofili<br />

warmoTqmis survilma ar unda Seaferxos enis Seswavlis<br />

procesi da arc enis Semswavlels unda gauCndes iseTi gan-<br />

wyoba, rom es dauZleveli procesia. Tu Secdomebi ar cvlis<br />

sityvis mniSvnelobas, maTze specialurad yuradRebis gamax-<br />

vileba arcaa saWiro, radgan amgvari problemebi enobrivi<br />

kompetenciis amaRlebasTan erTad TandaTan Semcirdeba.<br />

gamoiyos iseTi bgerebi, romelTa araswori gamoyeneba gamoiw-<br />

vevs sityvis mniSvnelobis cvlas. qarTulisaTvis aseTia: p -<br />

f: papa - fafa, piri _ firi, puri _ furi, poni _ foni, paqti _<br />

faqti... T _ t: Tari _ tari, Taro _ taro, TuSi _ tuSi... q _<br />

k: qudi _ kudi, qari _ kari, qera _ kera, qula _ kula... c _<br />

w: celi _ weli, curavs _ wuravs... C _ W: Ciri _ Wiri, Cala _<br />

Wala... g _ R: gori _ Rori, gvari _ Rvari, gomi _ Romi, go-<br />

nieri _ Ronieri... R - y: Ria _ yia, Rele _ yeli... da ase Sem-<br />

deg. sasurvelia, enis Semswavlels sakiTxav da sawarmoTqmo<br />

masalad winaswar mivawodoT aseTi sityvebi, raTa man, erTi<br />

mxriv, yuradReba gaamaxvilos maT sworad warmoTqmaze da<br />

meore mxriv, Tavad icodes mosalodneli Secdomis arseboba.<br />

am sityvaTa gamoyenebiT sasurvelia, Seiqmnas winadadebebi an<br />

mcire moculobis teqstebi, romelTa gamoyeneba SeiZleba sa-<br />

kiTxavad, smenisa da gagebis unaris gasaumjobeseblad, kar-<br />

naxiT werisaTvis. aseve mizanSewonili iqneba Casasmeli sa-<br />

varjiSoebis miwodebac, romlebSic Tavad unda gansazRvros<br />

sityvis konteqsturi mniSvneloba da Tavad unda SearCios<br />

59


mocemul sityvaTagan erT-erTi. aseve mniSvnelovania specia-<br />

luri mizniT Seqmnili audio masalis miwodeba an maswav-<br />

leblis mier warmoTqmuli calkeuli sityvebisa da teqstebis<br />

demonstrireba.<br />

momzaddes specialuri savarjiSoebi sawarmoTqmo aparatis<br />

dasaxvewad; amisaTvis SeiZleba misaRebi iyos `enis gasatexeb-<br />

ic~, magram aq unda gaviTvaliswinoT is, rom enis gasatexis<br />

yvela sityva advilad asaxsneli da gasagebi unda iyos enis<br />

SemswavlelisaTvis.<br />

swavlebis procesSi sasurvelia maswavlebelma CainiSnos is<br />

Secdomebi, romlebsac warmoTqmisas uSveben moswavleebi da<br />

Semdgom Seqmnas specialuri savarjiSoebi maTTvis. amgvari<br />

savarjiSoebis SesaZlo tipebis: TvalsaCinoeba, romelzedac<br />

moxdeba swori da araswori formebis gamijvna (ra aris ga-<br />

moxatuli suraTze: qari Tu kari?, romelia wigni da romeli<br />

ciga?...), demonstrirebaze dayrdnobiT gameoreba, simReris an<br />

leqsis audioCanaweris mosmena da Semdgom moswavleebis mier<br />

imave teqstis gameoreba... es ukanaskneli SesaZloa xSirad Ta-<br />

vad maswavlebelma Seasrulos: mis mier wakiTxul an war-<br />

moTqmul teqsts imeoreben moswavleebi.<br />

moiZebnos masala (leqsebi, simRerebi...), romlebic gamosadegi<br />

iqneba sawarmoTqmo daniSnulebiT.<br />

aseve didi mniSvneloba eqneba multiplikaciuri da mxatvru-<br />

li filmebis naxvas specialuri davalebebiT (magaliTad,<br />

kiTxva-pasuxi: ra Tqva am gmirma? ra upasuxa meorem?...).<br />

Secdomebze muSaoba zepirmetyvelebaSi<br />

rogorc ukve iTqva, maswavleblis pirveli rigis amocanaa, rom<br />

ar Seawyvetinos moswavles metyveleba daSvebuli Secdomebis gamo.<br />

magram amave dros:<br />

60


maswavlebelma unda CainiSnos Secdomebi;<br />

maswavlebelma unda moaxdinos SecdomaTa klasifikacia;<br />

unda ganisazRvros SecdomaTa tipebi enis kompetenciis mixed-<br />

viT, anu moxdes im sakiTxebis gamoyofa, romelzedac yura-<br />

dRebis miqceva SesaZlebeli iqneba enis flobis konkretuli<br />

donisaTvis;<br />

Seiqmnas specialuri savarjiSoebi, testebi mosalodneli<br />

Secdomebis gamosasworeblad;<br />

asakisa da enis flobis donis mixedviT daigegmos samuSaoebi<br />

klasSi Sesasruleblad (maswavleblis saubari, specialuri<br />

ganmarteba, axsna, analizi...).<br />

gramatikul Secdomebze muSaoba<br />

gramatikuli Secdomebis gamosworeba metad xangrZlivi pro-<br />

cesia da igi gansakuTrebul muSaobas moiTxovs rogorc maswav-<br />

leblis, ise enis Semswavlelis mxridan.<br />

maswavlebelma unda CainiSnos yvela is Secdoma, romelsac<br />

moswavleebi uSveben zepirmetyvelebisas Tu werisas. magram yvela<br />

Secdomis analizi, bunebrivia, ver moxdeba erTbaSad, radgan igi<br />

moiTxovs rogorc enobrivi kompetenciis garkveul dones, ise ga-<br />

saTvaliswinebelia asakobrivi sakiTxic, radgan arsebobs Secdoma-<br />

Ta meqanikuri da gaazrebuli daZlevis gzebi. dawyebiTi klasebis<br />

moswavleebs sasurvelia mxolod swori forma mivawodoT xSirad<br />

daSvebuli Secdomebis sanacvlod da specialuri analizis gareSe<br />

mivaRwioT maT gamosworebas. asakobrivi da enobrivi kompetenciis<br />

zrdasTan erTad TandaTanobiT moxdeba enobrivi struqturisa da<br />

enobrivi meqanizmebis gaazreba da SecdomaTa safuZvlian analizs<br />

mxolod am SemTxvevaSi eqneba azri.<br />

gramatikuli Secdomebis analizisas mniSvneloba eniWeba imas,<br />

Tu ra iwvevs am tipis Secdomas. am SemTxvevaSi ramdenime aspeqti<br />

61


unda gaviTvaliswinoT: Secdoma SeiZleba gamowveuli iyos mSobli-<br />

uri enis analogiT, radgan enis Semswavlels pirdapir gadmoaqvs<br />

Tavisi enisaTvis damaxasiaTebeli konstruqcia Sesaswavl enaSi;<br />

gramatikul Secdomebs iwvevs enobrivi kompetenciis dabali done,<br />

anu Sesaswavli enis struqturis arcodna da enobrivi meqanizmebis<br />

gauTvaliswinebloba.<br />

rogor unda vimuSaoT gramatikul Secdomebze?<br />

pirvel rigSi unda moxdes SecdomaTa klasifikacia, magali-<br />

Tad: Secdomebi piris formaTa sworad gamoyenebis sakiTxSi,<br />

zmnis droTa formebis warmoebaSi, Secdomebi zmnur kon-<br />

struqciebSi, anu zmnasTan dakavSirebul saxelTa formebis<br />

sworad gamoyeneba, rTuli winadadebebis konstruqciebis<br />

Sedgena Tu sxva tipisa...<br />

sasurvelia Seiqmnas TvalsaCinoeba _ sqemebi, cxrilebi...<br />

romlebic asaxaven, rogorc Sesaswavli enis Taviseburebebs,<br />

aseve moaxdenen mosalodnel SecdomaTa sapirispirod swori<br />

formebis gaaqtiurebas;<br />

unda Seiqmnas specialuri savarjiSoebi TiToeuli sakiTxi-<br />

saTvis: Casma, swori formis SerCeva, areuli Tanmimdevrobis<br />

dalageba, zmnis, winadadebis, teqstis gadayvana sxva drois /<br />

piris formaSi, kiTxva-pasuxi pirTa formebis gaaqtiurebiT,<br />

minidialogis Sedgena mocemuli formebis gamoyenebiT, situ-<br />

aciuri TamaSebi Sesaswavli formebis gamoyenebiT, gamonakli-<br />

sebze specialuri muSaoba da ase Semdeg...<br />

mocemuli formebis gamoyenebiT winadadebebi an teqstis Sed-<br />

gena;<br />

informaciis gameoreba da axali winadadebis / informaciis<br />

damateba;<br />

dialogis Sedgena mocemuli an gansaxilveli formebis ga-<br />

moyenebiT (wyvilebSi muSaoba)...<br />

62


gramatikuli Secdomebze muSaobis erT-erTi efeqturi gzaa<br />

funqciuri gramatikis sakiTxebis miwodeba enis SemswavlelTaT-<br />

vis. igi gansakuTrebulad avlens gramatikis praqtikul daniS-<br />

nulebas da amave dros aviTarebs enobriv kompetenciebs komuni-<br />

kaciuri situaciebis mixedviT.<br />

Secdomebze muSaoba weris mimarTulebiT<br />

weriTi davalebebi metad mniSvnelovania rogorc uSualod<br />

weris unar-Cvevis, ise zogadad enobrivi kompetenciis ganviTarebi-<br />

saTvis. weris procesi metyvelebasTan SedarebiT nela da pasiuri<br />

codnis gaaqtiurebiT mimdinareobs, ramdenadac enis Semswavlels /<br />

moswavles sakmarisi dro aqvs azris gadmosacemad mis mier aTvise-<br />

buli masalidan gaazrebulad SearCios formebi. amdenad werisas<br />

daSvebuli Secdomebi saukeTeso indikatoria gaazrebuli codnis<br />

doneze arsebul problemaTa gamosavlenad. Tu weriT namuSevarSi<br />

Secdomebi mravladaa, es aSkarad aCvenebs, rom enis Semswavleli-<br />

saTvis garkveuli sakiTxebi jer kidev dauZlevelia. amdenad, weri-<br />

sas daSvebul Secdomebze mizanmimarTulad unda imuSaos rogorc<br />

enis Semswavlelmac, aseve maswavlebelma.<br />

weriTi davalebebis saxiT moswavles SesaZloa sxvadasxva sa-<br />

muSao mieces da TiToeuli maTgani Tavisebur midgomasa da muSao-<br />

bas moiTxovs. upirveles yovlisa ki unda aRiniSnos, rom didi<br />

mniSvneloba eniWeba weriTi namuSevris kargad gamoyenebas Secdoma-<br />

Ta analizisaTvis. amitom maswavlebelma aucileblad unda mianiS-<br />

nos yvela Secdomaze, xolo Semdgom gamokveTilad unda miuTiTos<br />

swori forma an azris gamoxatvis swori enobrivi saSualebebi. vi-<br />

zualizaciis es xerxi kargi saSualebaa moswavlisaTvis sakuTar<br />

SecdomaTa gasaanalizeblad.<br />

dawyebiT safexurze efeqturia karnaxi, radgan igi avlens im<br />

problemebs, romlebic mosmenis, gagebis, enis fonematuri struqtu-<br />

63


isa da orTografiis gaazrebis dones avlens. karnaxi kargad ga-<br />

moavlens, ra problemebia bgeraTa aRqmisa da sworad weris Tval-<br />

sazrisiT.<br />

weriTi davalebis erT-erTi saxeobas warmoadgens winadadebe-<br />

bisa da teqstebis Sedgena. am SemTxvevaSi vlindeba gramatikuli<br />

problemebi, rac aseve unda gaxdes Secdomebis gasworebisa da ana-<br />

lizi safuZveli. rveulSi, specialur adgilze, gamokveTilad, um-<br />

jobesia sqematurad da TvalsaCinod, saTiTaod unda gamoikveTos<br />

yvela Secdoma swori variantis CvenebiT.<br />

M metad efeqturi saSualebaa, moswavleTa mier Secdome-<br />

bis gasworeba. amisaTvis rveulSi unda gamoiyos adgili Secdomebis<br />

gasworebisaTvis, sadac moswavle Tavadve dawers Secdomis sanac-<br />

vlod swor, gamarTul variants.<br />

mokled, Secdomebis analizi weris mimarTulebiT amgvarad<br />

SeiZleba warmovidginoT:<br />

karnaxi da misi analizi;<br />

weriTi davaleba da misi analizi;<br />

naweris gasworebisas mieniSnos yvela Secdoma swori formis<br />

miTiTebiT;<br />

gamoiyos specialuri adgili Secdomebis gasworebisaTvis;<br />

Seiqmnas specialuri davalebebi, teqstebi tipur SecdomaTa<br />

gaanalizebisaTvis.<br />

dasasrul, kidev erTxel mivubrundeT im SekiTxvebs, romleb-<br />

ic daisva da sakiTxis gaTvaliswinebiT maT mokled gavceT pa-<br />

suxi:<br />

amdenad, Secdomebi reagirebis gareSe ar unda darCes, magram<br />

TiToeul maTganze dauyovneblivi reagireba Seaferxebs moswav-<br />

lis metyvelebis process. amitom sasurvelia, maswavlebelma Cai-<br />

niSnos Secdomebi, moaxdinos maTi klasifikacia da Semdgom<br />

gaaanalizos isini. enis Seswavlis sawyis safexurze SeiZleba<br />

64


mxolod mieniSnos swori formis Sesaxeb. aseve efeqturi iqneba<br />

TvalsaCinoebebis, gansakuTrebiT ki sqemebis, gamoyeneba. enobrivi<br />

kompetenciis zrdasTan erTad ki sasurvelia SecdomaTa analizi<br />

da maTze garkveuli msjeloba. SecdomaTa klasifikaciis Semdeg<br />

maswavlebelma enis aTvisebis procesSi TandaTanobiT unda gaaa-<br />

nalizos Secdomebi da igi etapobrivad miawodos klass. araa<br />

aucilebeli Secdomebis analizs mTeli sagakveTilo procesi<br />

daeTmos, an garkveuli TanamimdevrobiT moxdes maTze msjeloba.<br />

piriqiT, maTi gaanalizeba SeniSvnis xasiaTs unda atarebdes.<br />

aseve aucilebelia specialuri savarjiSoebis Sedgena, romleb-<br />

Sic ukve gaanalizebuli Secdomebis praqtikaSi gadatana moxde-<br />

ba. es kidev erTxel gamoavlens imas, ramdenad sworad iyeneben<br />

ganxilul formebs. sasurvelia Secdomebi mTel klasTan erTad<br />

gaanalizdes da ara individualurad, Tumca weris mimarTulebiT<br />

amas mainc individualuri xasiaTi eZleva.<br />

65


4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba<br />

B bilingvuri swavlebis procesis Sefasebisas gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva Tavad swavlebis processa da swavlebis<br />

strategiebs (formatuli Sefaseba) da Sedegebs (Semajamebeli<br />

Sefaseba). amisaTvis gamoiyeneba sxvadasxva xerxi, kerZod:<br />

dakvirveba, interviu, testebi da sxva. producirebis unarebis<br />

Sefaseba gulisxmobs pasuxs Semdeg kiTxvebze:<br />

ra informaciis / sametyvelo funqciis gamoyeneba Seu-<br />

ZliaT mSobliur da meore enaze moswavleebs Secdome-<br />

biT Tu uSecdomod (dasaxuli amocanebis Sesrulebis<br />

Sefaseba)?<br />

visTan _ maswavleblebTan, TanatolebTan da stumrebTan<br />

_ SeuZliaT urTierTqmedeba (komunikaciis problema)?<br />

rogoria maTi lingvisturi unarebi (enobrivi konstruq-<br />

ciebis aTvisebis donis Sefaseba da ara Secdomebis aR-<br />

nusxva)?<br />

SemfasebelTa amocanebSi unda Sediodes saswavlo procesis<br />

analizi (dakvirveba klasSi), maswavleblis / moswavleebis /<br />

mSoblebis urTierTobebi, saswavlo masalebi, aseve moswavleTa<br />

kompetenciebis testireba (formatuli / Semajamebeli). klasSi<br />

dakvirvebisas yuradReba unda mieqces ara marto moswavleebis,<br />

aramed maswavleblis qcevasac: ra gavlenas axdens is moswavleebze<br />

da rodis da rogor iyenebs enebs? rogor qmnis motivacias? rogor<br />

reagirebs Secdomebze? Secdomebis gasworebis rogor formebs<br />

iyenebs: modelirebas (swori formis Tanamimdevruli da xSiri<br />

gameoreba Secdomebis pirdapiri Sesworebis gareSe) Tu xelaxla<br />

66


formulirebas (moswavlis SecdomiT naTqvamis sworad da gasagebad<br />

formulireba)? rogor aris organizebuli saswavlo procesi?<br />

moswavleTa progresis Sesafaseblad bilingvur skolaSi<br />

yuradReba unda mieqces maT miRwevebs saganSi. bilingvur skolaSi<br />

moswavles xuTi weli mainc sWirdeba imisaTvis, rom igi daeuflos<br />

meore enas sagnebis Sesaswavlad. Aam xangrZlivobis gamo moswavles<br />

SeiZleba gauCndes sakuTari ususurobis gancda, Camouyalibdes<br />

dabali TviTSefaseba. am problemis gadasawyvetad arsebobs ori<br />

gza: pirveli _ bilingvuri klasis moswavleTa Sefaseba<br />

specialurad maTTvis Sedgenili standartebis mixedviT. am midgomam<br />

SeiZleba mSoblebisa da sagnebis maswavlebelTa gamoiwvios, radgan<br />

maTi survilia, moswavlis Sedegebi Seesabamebodes saxelmwifo<br />

standarts. amis gamo aucilebeli xdeba Cveulebrivi skolebisaTvis<br />

kuTvnili testebis gamoyeneba. Mmagram, amasTan, unda vifiqroT<br />

testebSi garkveuli cvlilebebis Setanis Sesaxeb. magaliTad, aseTi<br />

SeiZleba iyos orenovani testi. aseve SeiZleba moswavleebs<br />

SeiZleba mieceT damatebiTi dro, neba davrToT, isargeblon<br />

leqsikonebiT an gavumartivoT testuri davalebebis pirobebi.<br />

vafasebT ra bilingvur programebs, ar unda<br />

SemovifargloT mxolod enobrivi unarebis SefasebiT. unda<br />

Sefasdes Sinaarsi, mizani da meTodika.<br />

ras<br />

vafasebT?<br />

qvemoT gTavazobT savaraudo CamonaTvalis cxrils:<br />

moswavleTa<br />

Sefaseba<br />

kompetencias<br />

mSobliur enaSi;<br />

kompetencias sa-<br />

ganSi;<br />

67<br />

bilingvuri<br />

swavlebis<br />

komponentebis<br />

Sefaseba<br />

swavlebis meTodika;<br />

saswavlo Sinaarsi;<br />

maswavlebelTa ur-<br />

TierToba moswavle-<br />

bilingvuri<br />

modelis<br />

Sefaseba<br />

modelis efeq-<br />

turoba;<br />

bilingvuri<br />

swavlebis mas-


vin<br />

afasebs?<br />

kompetencias meore<br />

enaSi;<br />

motivacias;<br />

sxva kompetenciebi<br />

(kognituri unare-<br />

bi, socialuri un-<br />

arebi, sxva saswav-<br />

lo una-rebi);<br />

maswavleble-bi;<br />

saatestacio / saga-<br />

mocdo komisia.<br />

mizani moswavleTa Zlieri<br />

rogor<br />

vafasebT?<br />

da susti mxare-<br />

ebis gamovlena;<br />

standartis Sede-<br />

gebis miRweva;<br />

informacia mSo-<br />

belTaTvis;<br />

SerCeva.<br />

kiTxvarebi;<br />

testebi;<br />

interviu;<br />

dakvirveba.<br />

ebTan. wavlebelTa<br />

damkvirvebelTa jgufi.<br />

xarisxis kontroli;<br />

masalebis gadamuSa-<br />

veba;<br />

maswavlebelTa mom-<br />

zadebis done.<br />

interviu;<br />

dakvirveba klasSi<br />

Catarebul samuSa-<br />

oebze;<br />

zepirmetyvelebis<br />

analizi;<br />

saswavlo masalebis<br />

analizi.<br />

68<br />

momzadeba.<br />

gare monitor-<br />

ingis jgufi.<br />

gadawyvetilebis<br />

miReba modelis<br />

SenarCuneba /<br />

arSenarCunebaze,<br />

ganviTarebaze.<br />

saswavlo prog-<br />

ramebisanali- zi;<br />

kiTxvarebi;<br />

kvlevebi.<br />

gakveTilis Sefasebisas, rekomendebulia, rom maswavleblebma<br />

upasuxon Semdeg kiTxvebs:<br />

miRweuli iyo Tu ara gakveTilis gamokveTili miznebi?


SerCeuli strategiebis saSualebiT ramdenad moxerxda gakveTi-<br />

lis winaSe dasmuli amocanebis gadaWra?<br />

Seesabameba Tu ara gakveTilisaTvis gamoyofili drois gadana-<br />

wileba realur SesaZleblobebs da moswavleTa moTxovnebs?<br />

rogor gamoiyeneben moswavleebi gakveTilze miRebul codnas<br />

momavalSi?<br />

ra SeiZleboda gakeTebuliyo sxvagvarad?<br />

TviTSefaseba<br />

imisaTvis, rom moswavle SeeCvios sakuTari pasuxis Semowme-<br />

bas, Camouyalibdes Secdomis mimarT swori damokidebuleba, daZ-<br />

lios SiSi Secdomis winaSe, xSirad unda mivceT sakuTari namuSev-<br />

ris Sefasebis saSualeba. TviTSefaseba mas exmareba imis gacnobie-<br />

rebaSi, rom Secdomebis aRiareba da gamosworeba winsvlis aucile-<br />

beli pirobaa. TviTSefasebiT igi grZnobs met valdebulebas da<br />

cdilobs iyos maqsimalurad obieqturi.<br />

TviTSefasebis ramdenime xerxi arsebobs. yvelaze gavrcele-<br />

bulia swor pasuxebTan moswavleebis pasuxebis Sedareba. moswav-<br />

leebi am Sedarebis gziT Tavad aRmoaCenen sakuTar Secdomebs da<br />

Semdeg aanalizeben, ratom dauSves es Secdomebi, ris codna da-<br />

akldaT, ra ver gaiTvaliswines, iqneb koncentracia ver moaxerxes<br />

sakiTxTan dakavSirebiT an marTebuli gza ar airCies da sxva.<br />

TviTSefasebis procesSi mniSvnelovani swored sakuTari saq-<br />

mianobis refleqsiis procesia. es aRmoaCeninebs moswavles sakuTar<br />

sust mxareebs, romelTa dasaZlevadac unda mimarTos sakuTari Za-<br />

lisxmeva. Sedegiania TviTSefasebis iseTi xerxi, roca moswavle<br />

winaswar SemuSavebuli Sefasebis sqemis mixedviT afasebs sakuTar<br />

naSroms, Semdeg ucvlis mewyviles da erTmaneTis namuSevrebs afa-<br />

69


seben, bolos ki maswavlebeli afasebs. am SemTxvevaSic mniSvnelo-<br />

vania analizis procesi. ra daemTxva Sefasebis am sam SemTxvevaSi<br />

erTmaneTs, ra _ ara da ratom? ris codna ar eyo moswavles Tavad<br />

an mis Tanaklasels obieqturi SefasebisaTvis.<br />

70


Tavi III<br />

1. bilingvuri gakveTilis dagegmva<br />

riT gansxvavdeba bilingvuri gakveTili meore enis swavlebis<br />

gakveTilisgan?<br />

enis gakveTili gakveTili, romelzedac<br />

viTardeba ena<br />

programa yuradReba maxvildeba yuradReba sagnis<br />

enaze da enis Seswav- Sinaarsa da enobriv<br />

lis miznebze (codna unarebze (sagnis<br />

enaze da enis codna) codna da enis<br />

dagegmva<br />

gamoyeneba)<br />

yuradReba enaze, mis yuradReba enis ga-<br />

struqturaze, enis moyenebaze, vsaubrobT<br />

Seswavlis kontrolsa ra sagnis Sinaarsze;<br />

da praqtikul samu- yuradReba im Si-<br />

Saoze enaSi<br />

naarsze,<br />

wignSia.<br />

romelic<br />

aqtivobebi yuradReba producire- yuradReba sagnis Sibaze<br />

orientirebul naarsidangamomdi- aqtivobebze, savarji- nare savarjiSoebze;<br />

Soebi, romlbic unda aqcenti vizualur<br />

da SeiZleba kon- saSualebebze da matroldebodes.salis<br />

CarTva kiTxvisa<br />

da werisaTvis.<br />

enis arCeva maswavlebeli da moswavle iyenebs<br />

moswavleebi (SeZlebis- enas, romelic Seedagvarad)<br />

mTel sabameba mis codnas;<br />

gakveTilze urTi- maswavlebeli iyenebs<br />

erToben samizne enaze. enas mkacrad gegmiurad,<br />

fiqrobs ra<br />

moswavlesa<br />

ganze.<br />

da sa-<br />

71


gakveTilis dagegmvisas, upiratesoba unda mieniWos iseT sis-<br />

temas, sadac gamoyenebulia kritikuli azrovnebis principebi.<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, gakveTilis TiToeul fazaSi garkveuli<br />

problemis dasma unda moxdes. aucilebelia imis damaxsovreba, rom<br />

mecadineobis TiToeul fazaSi saWiroa Sesabamisi meTodisa da<br />

strategiis gamoyeneba. swavlebis strategiisa, Tu meTodis SerCevi-<br />

sas mniSvnelovania gakveTilis miznis da Sefasebis kriteriumebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

gakveTilis dagegmvisas, pirvel rigSi saWiroa gakveTilze ga-<br />

mokveTili miznebis Sefaseba da am miznebis ganxorcielebis Se-<br />

saZleblobis gansazRvra gakveTilisaTvis gamoyofili drois gan-<br />

mavlobaSi.<br />

aseve saWiroa gakveTilis TiToeuli fazisaTvis strategiis<br />

SemuSaveba. Tumca, unda gvaxsovdes, rom strategia aris mxolod<br />

saSualeba, romelic gvexmareba dagegmili Sedegebis miRwevaSi.<br />

gakveTilis Semdeg saWiroa miRweuli Sedegebis analizi da<br />

maTi Sesabamisobis dadgena winaswar SemuSavebul miznebTan. es<br />

maswavlebels aZlevs imis saSualebas, rom iswavlos sakuTar<br />

gamocdilebaze da ukeTesad dagegmos yoveli momdevno gakveTili.<br />

bilingvuri gakveTili:<br />

maswavleblis ena enis dagegmva masalebi sayrdeni masala<br />

moswavleTaTvis<br />

rogor leqsika da romel enas ra masala ra daxmareba<br />

frazebia saWiro enas rodis damWirdeba dasWirdeba yve-<br />

moswavleTa<br />

gamoviyeneb? da romel las da ra _<br />

organizebisaTvis? enis romeli enaze? calkeuls?<br />

saganTan<br />

kompetencia<br />

dakavSirebuli<br />

leqsika<br />

ganviTardeba?<br />

72


2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi<br />

a. gakveTilis Tema.<br />

b. motivacia.<br />

risTvis aris saWiro es gakveTili?<br />

ramdenad aris dakavSirebuli gakveTilis Tema im codnasTan,<br />

romlis SeZenac sxva gakveTilebis Sedegad moxda?<br />

dakavSirebulia Tu ara gakveTilis Tema adre miRebul<br />

codnasTan da momavalSi misaReb masalasTan?<br />

ramdenad aris gakveTilis Tema dakavSirebuli moswavleTa<br />

pirad gamocdilebasTan da maT interesebTan?<br />

rogor moxerxdeba am gakveTilis saSualebiT swavlis swavla<br />

da kritikuli azrovnebis ganviTareba?<br />

ra saxis informacias miiReben moswavleebi am gakveTilis<br />

saSualebiT?<br />

rogor unda moxdes gakveTilis gegmis SemuSaveba imgvarad,<br />

rom gaiRviZos TiToeuli moswavlis personalurma interesma?<br />

ra saxis kiTxvebis dasma moxdeba moswavleTaTvis, rogor<br />

gaarTmeven Tavs axali Temis gagebas, rogor SeZleben<br />

axali informaciis gaanalizebas, ideebis sinTezirebas da<br />

a.S.<br />

rogor SeiZleba gakveTilis Temis gamoyeneba imgvarad, rom<br />

ganviTardes kiTxvebis dasmis, analizis, diskusiis SesaZ-<br />

lebloba?<br />

Temis rogori aspeqtebiT aris SesaZlebeli moswavleTaTvis<br />

Semdgomi kvleviTi muSaobisaTvis xelSewyoba?<br />

73


ogor moxdeba aRniSnuli gakveTilis saSualebiT meore enis<br />

aTviseba da rogor Camouyalibebs moswavles dadebiT damoki-<br />

debulebas meore enis mimarT?<br />

ra saxis TanamSromloba iqneba sagnis maswavlebelsa da enis<br />

maswavlebels Soris?<br />

gakveTilis romel etapze da ra mizniT moxdeba mSobliuri<br />

enis da meore enis gamoyeneba?<br />

romeli sityvebis SeTvisebaa aucilebeli meore enidan,<br />

moswavlis leqsikonidan romeli sityvebis aqtivizaciaa<br />

aucilebeli?<br />

swavlebis ra saxis meTodebi da meTodologiuri xerxebi<br />

iqneba gamoyenebuli imisaTvis, rom moswavleSi ganaviTaros<br />

zepirsityvieri da werilobiTi saxiT meore enaze azris da<br />

grZnobis gadmocema?<br />

rogor ganxorcieldeba moswavleTa TanamSromloba da maT<br />

mier axalad aTvisebuli leqsikis gamoyeneba?<br />

g. gakveTilis miznebi<br />

yoveli gakveTilisaTvis saWiroa ramdenime miznis win wamoweva:<br />

mizani, romelic dakavSirebulia aTvisebuli masalis SinaarsTan;<br />

mizani, romelic aviTarebs moswavlis kritikul azrovnebas da<br />

misi swavlebis SesaZleblobebs;<br />

mizani, romelic aviTarebs meore enis SesaZleblobebs da iZleva<br />

kulturul garemoSi integrirebis saSualebas;<br />

d. winaswar wayenebuli pirobebi<br />

aucilebelia imis Sefaseba, Tu ra unda icodes da SeeZlos<br />

moswavles imisaTvis, rom warmatebiT gaarTvas Tavi axal masalas.<br />

ra winaswari codna gaaCnia moswavles Temis irgvliv?<br />

74


imisaTvis rom codna SenarCunebuli da xangrZlivi iyos,<br />

aucilebelia misi SeTviseba ukve nacnob da gasageb konteqstSi,<br />

amitom TiToeuli Temis aTvisebamde saWiroa rom moswavle<br />

flobdes winaswar informacias aRniSnuli Temis Sesaxeb.<br />

gvaZlevs Tu ara moswavleTa niWierebis done, azrovneba da<br />

swavlis unari imis saSualebas, rom maT daZlion maswavlebelTa<br />

mier gakveTilisaTvis SemuSavebuli masala?<br />

Tu xdeba swavlebis axali meTodis gamoyeneba,<br />

moswavleebisaTvis aucilebelia informaciis miwodeba. Tu<br />

gakveTilze gegmavT axali meTodis Setanas, maSin moswavleTa<br />

interesis gamowveva aRniSnuli meTodis mimarT SesaZlebelia<br />

kiTxvebis dasmiT. imis aucilebloba, rom Tavidanve ganviTardes<br />

swavlebis SesaZlebloba, Seexeba moswavleTa jgufur muSaobasac<br />

da swavlebis SesaZleblobis gaTavisebas<br />

ra donezea warmodgenili qarTuli enis codna da bilingvurad<br />

swavlebis mzaoba?<br />

maswavleblisaTvis aucilebelia Seafasos klasSi moswavleTa<br />

mier meore enis codnis done. agreTve aucilebelia imis damaxso-<br />

vreba, rom bilingvur meTodebSi mTavar princips warmoadgens ara<br />

gadaTargmna, aramed Sedareba.<br />

e. gakveTilis Sefaseba<br />

Sefasebis dros mniSvnelovania gvaxsovdes gakveTilis gamokve-<br />

Tili miznebi. fasdeba Semdegi:<br />

rogor aris aTvisebuli saswavlo masala;<br />

iswavles Tu ara moswavleebma fiqri da swavla;<br />

Seivses Tu ara moswavleebma meore enis codna;<br />

Sefasebis warmarTva SesaZlebelia sxvadasxva meTodebis<br />

gamoyenebis gziT. Tu Sefasebis procesSi CarTulebi arian<br />

moswavleebi, maT unda icodnen, Tu romeli davaleba fasdeba<br />

dadebiTad. amisaTvis aucilebelia naTlad Camoyalibdes da<br />

75


Seiqmnas im kriteriumebis formulireba, romelTa saSualebiTac<br />

moxdeba davalebis Sefaseba. Sefasebis kriteriumebis SemuSaveba<br />

umjobesia moswavleebTan erTad, uSualod Sesafasebeli davalebis<br />

Sesrulebis win.<br />

v. droisa da masalebis gadanawileba<br />

gakveTilis dawyebamde saWiroa imis gansazRvra, gakveTilis<br />

msvlelobisas saWiro iqneba Tu ara damxmare masalebi da<br />

xelsawyoebi. ufro rTulia drois gadanawileba. drois<br />

mizanmimarTuli gadanawileba warmoadgens erTgvar winapirobas<br />

imisaTvis, rom swavlebis procesi iyos dinamiuri, kargad<br />

mofiqrebuli, efeqturi, raTa maswavlebelma moaxerxos yvela<br />

winaswar dagegmili ideis ganxorcieleba.<br />

76


3. gakveTilis mimdinareobis dagegmva<br />

gakveTilis safuZvels warmoadgens swavlebisa da swavlis<br />

samsafexuriani meTodi<br />

a. gamxnevebis/waxalisebis faza<br />

waxalisebis fazis dagegmvisas aucilebelia iseTi strategiis<br />

SemuSaveba, romelic ukeT moaxerxebs:<br />

Temis irgvliv winaswari codnis gaerTianebas<br />

moswavleTa waxalisebas, swavlis mowadinebas.<br />

b. codnis gaTavisebis faza<br />

codnis gaTavisebis fazis dagegmvisas, unda moxdes imis Sefase-<br />

ba, Tu rogor moxerxdeba SerCeuli strategiis Sedegad gakveTilze<br />

miRebuli codnis gaTaviseba da rogor ganviTardeba TanamSromlo-<br />

bisa da damoukideblad muSaobis unari.<br />

g. ukukavSiris faza<br />

mocemuli fazis dagegmvisas, saWiroa imis gansazRvra, Tu ro-<br />

gor moxdeba SerCeuli strategiis Sedegad codnis SeTviseba,<br />

agreTve rogor imoqmedebs es strategia miRebuli codnis Semoqme-<br />

debiTad gamoyenebis procesze.<br />

kooperatiuli swavlebis mniSvneloba bilingvur ganaTlebaSi<br />

kvlevebi bilingvur ganaTlebaSi amtkicebs, rom jgufuri<br />

kooperatiuli swavlebis organizebisas:<br />

arsebobs Sinaarsis konteqstidan gagebis SesaZlebloba, agreTve<br />

upiratesoba arsebobs bevri drois TvalsazrisiTac da enis<br />

77


srulyofilad gamoyenebis saSualebiTac; Sinaarsisa da koncef-<br />

ciis ukeTesad gasagebad SesaZlebelia mSobliuri enis gamoyene-<br />

bac;<br />

meore enaSi garkveuli unarebis ganviTarebisas, SesaZlebelia<br />

mSobliuri enis codnis sistemiT operireba;<br />

xdeba moswavleTa stimulireba codnisa da enis aTvisebis<br />

procesSi aqtiurad CasarTavad;<br />

warmoCenilia da gamoyenebulia axali saswavlo masalebi;<br />

swavlebis procesSi yuradReba maxvildeba moswavleTa<br />

gansxvavebul Tvisebebze da stilze da viTardeba maTi<br />

mravalmxrivi SesaZleblobebi;<br />

icvleba maswavleblis roli - informaciis mimwodebeli<br />

adamianisgan, is gadaiqceva informaciis SeTvisebis<br />

organizatorad;<br />

tradiciuli gakveTilis msvlelobisas umeteswilad saubrobs<br />

maswavlebeli. aseTi gakveTilis tipuri sqema SegviZlia<br />

warmovadginoT Semdegi saxiT: maswavleblis SekiTxva-moswavlis<br />

,,swori pasuxi am SekiTxvaze. amavdroulad, TvalsaCinoa droSi<br />

SezRudva. Tu moswavle myisierad ver pasuxobs SekiTxvaze, is eZebs<br />

Sesaferis sityvas, aseT SemTxvevaSi ki maswavlebeli mas ar aZlevs<br />

dros da ekiTxeba sxva moswavles. jgufSi muSaobis dros<br />

aucilebelia da SesaZlebelia enis mravalmxrivi funqciebis<br />

gamoyeneba. rodesac moswavleebi saubroben erTmaneTSi, da ara<br />

mxolod maswavlebelTan, mkveTrad izrdeba enis funqciebis<br />

gamoyenebis SesaZlebloba. arsebobs TanamSromlobis meti<br />

variantebi, rac, Tavis mxriv, iZleva enis gavarjiSebis met<br />

saSualebas. mniSvnelovania isic, rom, rodesac moswavleebi<br />

saintereso problemis gadaWras cdiloben, am dros isini enas<br />

iyeneben ara imitom, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>s tradiciuli davaleba -<br />

,,SeadgineT winadadeba'' Seasrulon, aramed srulad iyeneben<br />

78


codnas meore enaSi. miuxedavad imisa, rom maTi saubari yovelTvis<br />

gramatikulad gamarTuli ar aris, am gziT moswavleebs aqvT azris<br />

gadmocemis saSualeba.<br />

aseve SeiZleba Seicvalos tradiciuli karnaxi, rodesac<br />

maswavlebeli dgas klasis winaSe da mTel klass karnaxobs<br />

garkveul teqsts. misi gardaqmna kooperatiul swavlebad<br />

SesaZlebelia moswavleTa dawyvilebis an jgufebad dayofis gziT,<br />

romlis drosac moswavleebi rig-rigobiT karnaxoben erTmaneTs<br />

srul teqsts, an gamotovebul sityvebs. am gziT mcirdeba stresi,<br />

moswavleebi koncentrirebas axdenen davalebaze da aqtiurad<br />

usmenen erTmaneTs. izrdeba TanamSromlobiTi damokidebuleba da<br />

individualuri pasuxismgeblobis grZnoba.<br />

yoveldRiuri urTierTobisas sakmarisia SezRuduli raodenobis<br />

sityvebis maragi da gramatikuli struqtura; sxvadasxva sakiTxTan<br />

dakavSirebiT sakuTari azris dafiqsirebisas moswavleebs<br />

uviTardebaT farTo leqsikis da enis gansxvavebuli modelebis<br />

gamoyenebis moTxovnileba.<br />

maswavleblebi xSirad sifrTxiliT ekidebian jgufebSi<br />

muSaobas. ase, magaliTad: `rogor SeiZleba viyo darwmunebuli,<br />

rom moswavleebi ar daiwyeben saubars mSobliur enaze? vifiqroT<br />

imaze, Tu rogor mivaRwioT sasurvel Sedegs martivi gziT: mkacri<br />

discipliniT Tu mizanmimarTuli davalebebis SedgeniT?~<br />

specialurad konstruirebuli davaleba, sadac yvela moswavles<br />

aqvs raRac nawili informaciisa da davalebis Sesruleba<br />

SesaZlebelia mxolod am informaciis SegrovebiT, iZleva<br />

pirdapiri reagirebis, individualuri pasuxismgeblobisa da<br />

aqtiuri mosmenis saSualebas.<br />

nuTu saocari ar aris is faqti, rom aTeuli wlebis<br />

ganmavlobaSi moswavleebi wyvilebad isxdnen merxebTan da,<br />

miuxedavad amisa, maT ar hqondaT emociis gaziarebisa da<br />

79


erTmaneTis daxmarebis saSualeba. jgufSi muSaobisas dabali<br />

enobrivi SesaZleblobis mqone moswavles aqvs saSualeba,<br />

SeekiTxos sxvas mSobliur enaze, xolo moswavle, romelic<br />

warmatebulia meore enaSi, moaxdens sakiTxebis perifrazirebas da<br />

amiT moaxdens saubris ganviTarebas.<br />

bilingvur ganaTlebaSi izrdeba maswavleblis roli.<br />

tradiciuli sagnis maswavlebeli zogjer fiqrobs: ,,me var sagnis<br />

maswavlebeli, CemTvis mniSvnelovania, Tu rogor aiTvisa moswavlem<br />

sagnobrivi masala. me vafaseb Sinaarss da ara enas. `bilingvuri<br />

ganaTlebis dros TiToeuli maswavleblis roli farTovdeba da is<br />

gadaiqceva aseve enis maswavleblad. pirvel rigSi, yvela<br />

maswavlebeli xdeba enis momxmarebeli, xSirad ki tardeba Semdegi<br />

principi: ,,viswavloT erTad~.<br />

80


Tavi IV<br />

qarTuli enisa da maTematikis<br />

integrirebuli swavlebis<br />

sanimuSo gakveTilebi<br />

81


VII klasi<br />

gakveTili 1<br />

gakveTili Temaze: `samkuTxedis utoloba~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma Seiswavlon<br />

samkuTxedis elementebis Tvisebebi, kerZod, ufro<br />

Rrmad gaerkvnen samkuTxedis agebulebaSi - daamyaron<br />

damokidebuleba misi gverdebis sigrZeebs Soris da ga-<br />

moiyenon es damokidebuleba amocanebis amoxsnisTvis;<br />

ganiviTaron geometriul obieqtTa grafikuli gamosax-<br />

ulebebis an obieqtTa urTierTmdebareobis Sesabamisi<br />

terminologiis gamoyenebiT aRweris unar-Cveva.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

tolferda samkuTxedis cneba, misi Tvisebebi, samkuTxe-<br />

dis gverdebsa da kuTxeebs Soris mimarTeba; SeeZloT<br />

martivi mizez-Sedegobrivi kavSirebis damyareba samkuT-<br />

xedTan da mis elementebTan dakavSirebul debulebebs<br />

Soris.<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis samkuTxedis elementebis<br />

urTierTganlagebis aRmwer ZiriTad terminebs, SeZlebs<br />

qarTulad aRweros samkuTxedis gverdebad gamosadegi<br />

monakveTebis sigrZeebs Soris damokidebuleba da gan-<br />

martos samkuTxedis utoloba.<br />

82


Sesaswavli leqsika/terminebi: samkuTxedis agebuleba, damokide-<br />

buleba samkuTxedis gverdebis sigrZeebs Soris, sam-<br />

kuTxedis utoloba, sami utolobis erToblioba. axali<br />

cneba: samkuTxedis utoloba.<br />

funqciuri frazebi: ganalage Cxirebi wrfis gaswvriv, daawyve<br />

Cxirebi erTmaneTis miyolebiT, ganaTavse Cxirebi erT-<br />

maneTis paralelurad, aRmoaCine kanonzomiereba, Sear-<br />

Cie monakveTebi, Sekari samkuTxedi, daamtkice debuleba.<br />

resursebi: sxvadasxva sigrZis Cxirebi.<br />

dro: 45 wT.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevTavazebT, 2 sm, 3 sm, 4 sm, 5 sm, 6 sm sigrZis<br />

Cxirebidan SearCion iseTi sameulebi, romlebiTac Seikvreba sam-<br />

kuTxedi. vTxovT, Seecadon aRmoaCinon kanonzomiereba da davsvamT<br />

kiTxvas – ratom ver Seikra zogierTi sameulis SemTxvevaSi samkuT-<br />

xedi? pasuxebis mosmenisa da maTi werilobiT Semoklebuli formiT<br />

dafiqsirebis Semdeg moswavleebs vetyviT, rom marTebuli pasux-<br />

is/pasuxebis SesarCevad Cven uaxloes ramdenime gakveTilze swored<br />

imis garkvevas SevecdebiT, Tu ra sigrZis monakveTebiT SeiZleba<br />

samkuTxedis Sekvra da romlebiT – ara da ratom, xolo mocemuli<br />

gakveTilis ZiriTad miznad samkuTxedis gverdebis sigrZeebs Soris<br />

damokidebulebis garkvevas davsaxavT.<br />

dro – 5-7 wT.<br />

83


moswavleTa motivacia<br />

davsvamT amocanas (# 5 <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan): turistuli ba-<br />

zidan sxvadasxva mimarTulebiT gavida ori jgufi. isini dabanakd-<br />

nen bazidan 4 da 5 km-Si mdebare punqtebSi. TiToeul jgufs aqvs<br />

radiogadamcemi, romelic iWers 10 km radiusiT. SeZleben Tu ara<br />

jgufebi erTmaneTTan dakavSirebas dabanakebis Semdeg? (ix. nax. gv.<br />

126). moswavleebs vubiZgebT imis gacnobierebisken, rom dasmuli<br />

amocanis maTematikuri modeli samkuTxedis gverdebis sigrZeebs<br />

Soris damokidebulebebis garkvevas moiTxovs.<br />

dro - 2-3 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

kiTxvebis saSualebiT moswavleebs SevaxsenebT samkuTxedis<br />

elementebs Soris mimarTebebs, kerZod, rom tolferda samkuTxedSi<br />

fuZesTan mdebare kuTxeebi tolia, samkuTxedis udidesi sigrZis<br />

mqone gverdis pirdapir udidesi gradusuli zomis kuTxe Zevs da<br />

piriqiT. moswavleebs vTxovT, dafaze samkuTxedis naxazs miaweron<br />

“udidesi gverdi”, “udidesi kuTxe” da a. S.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

axali Teoremis damtkiceba<br />

CamovayalibebT da davamtkicebT Teoremas, rom samkuTxedis<br />

nebismieri gverdis sigrZe danarCeni ori gverdis sigrZeTa jamze<br />

naklebia. moswavleebs avuxsniT, rom termini “samkuTxedis utolo-<br />

ba” sami utolobis erTobliobas aRniSnavs.<br />

dro – 12-15 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

amgvarad, gairkva, rom Tu mocemuli sami monakveTi romelime<br />

samkuTxedis gverdebia, maSasadame isini aucileblad akmayofile-<br />

ben samkuTxedis utolobas. aqedan gamomdinare, samkuTxedi mxolod<br />

im sami monakveTiT SeiZleba Seikras, romelTaTvisac sruldeba sa-<br />

84


mive piroba. moswavleebs SevTavazebT SearCion Cxirebis sameulebi<br />

samkuTxedis utolobis gamoyenebiT, Sekran samkuTxedebi da darw-<br />

mundnen, rom arc erTi sxva sameuli ar gamodgeba samkuTxedis Sek-<br />

vrisTvis.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

moswavleebs davavalebT daamtkicon, rom imis gasarkvevad,<br />

mocemuli sami monakveTisTvis sruldeba Tu ara samive piroba, sami<br />

monakveTidan sakmarisia, udidesi monakveTis sigrZe naklebi iyos<br />

danarCeni oris sigrZeebis jamze. debulebis Sinaarsis ilustra-<br />

ciisTvis moswavleebs vTxovT, samkuTxedis ori mcire gverdisTvis<br />

SerCeuli Cxirebi daawyon erTmaneTis miyolebiT erTi wrfis<br />

gaswvriv, xolo samkuTxedis udidesi gverdisTvis SerCeuli Cxiri<br />

ki qveS maT paralelurad ganaTavson da daakvirdnen miRebul su-<br />

raTs.<br />

amis Semdeg moswavleebs SevTavazebT, amoxsnan saxelmZRvane-<br />

los amocana #1. maRali SesaZleblobebis mqone moswavleebs<br />

vTxovT TviTon, damoukideblad daamtkicon, rom samkuTxedis nebis-<br />

mieri gverdis sigrZe metia danarCeni ori gverdis sigrZeTa sxvao-<br />

baze. debulebis Sinaarsis ilustraciisTvis vTxovT amjerad Cxi-<br />

rebi sxvagvarad ganalagon: ori didi gverdisTvis SerCeuli Cxirebi<br />

daawyon erTmaneTis qveS paralelurad, ise, rom kargad warmoCndes<br />

maT sigrZeebs Soris gansxvaveba; umciresi gverdisTvis gankuTvnili<br />

Cxiri ganaTavson maT qveS paralelurad da daakvirdnen miRebul<br />

suraTs.<br />

dro _ 5-7 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebis mier masalis aTvisebis dones SevamowmebT sa-<br />

varjiSoebis saSualebiT:<br />

85


<strong>saxelmZRvanelo</strong>s #4 da amocana - samkuTxedis ori gverdis<br />

sigrZea 8 sm da 6 sm. ra sigrZis SeiZleba iyos samkuTxedis mesame<br />

gverdi?<br />

dro _ 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

klasSi miRebul codnasa da gamocdilebaze dayrdnobiT,<br />

moswavleebma unda amoxsnan amocanebi: # 2, 6.<br />

86


gakveTili 2<br />

gakveTili Temaze `kuTxis biseqtrisis Tviseba~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma gamoiyenon<br />

samkuTxedebis tolobis niSnebi figuraTa Tvisebebis<br />

dasadgenad, kerZod, Seiswavlon kuTxis biseqtrisis<br />

Tviseba da gamoiyenon igi amocanebis amoxsnisTvis; ga-<br />

niviTaron geometriul obieqtTa grafikuli gamosax-<br />

ulebebis an obieqtTa urTierTmdebareobis Sesabamisi<br />

terminologiis gamoyenebiT aRweris unar-Cveva; ganivi-<br />

Taron samkuTxedTan da mis elementebTan dakavSirebul<br />

debulebebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis povnis<br />

unar-Cveva.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

wertilTa geometriuli adgilis cneba da misi magali-<br />

Tebi (magaliTad, wrewiri, monakveTis SuamarTobi); kuT-<br />

xis biseqtrisis, wertilidan wrfemde manZilis, marT-<br />

kuTxa samkuTxedis cnebebi, marTkuTxa samkuTxedebis<br />

tolobis niSnebi; SeeZloT geometriuli instrumente-<br />

bis (fargali, saxazavi, transportiri) gamoyeneba geo-<br />

metriuli figurebis gamosaxvisTvis da umartivesi ga-<br />

zomvebis CatarebisTvis; pirdapiri da Sebrunebuli<br />

Teoremebis Camoyalibeba.<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis planimetriis ZiriTad ter-<br />

minebs, qarTulad CamoTvlis wertilTa geometriuli<br />

adgilis magaliTebs, aRwers Teoremis Sedgenilobas.<br />

87


Sesaswavli leqsika/terminebi: amocanis maTematikuri modeli, wer-<br />

tilTa geometriuli adgili, kuTxis biseqtrisis<br />

Tviseba, wertilidan wrfemde manZili, Tanabrad<br />

daSorebuli wertilebi, Sebrunebuli Teorema.<br />

funqciuri frazebi: daxaze kuTxe, aage biseqtrisa, gazome manZili,<br />

Camoayalibe Teorema, gamoyavi Teoremis piroba da dask-<br />

vna, Seadare Tvisebebi.<br />

resursebi: geometriuli instrumentebi (fargali, saxazavi, trans-<br />

dro - 45 wT.<br />

portiri).<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevTavazebT, daxazon transportiris saSuale-<br />

biT kuTxe da aagon am kuTxis biseqtrisa; Semdeg aiRon nebismieri<br />

wertili biseqtrisaze da gazomon manZilebi am wertilidan kuTxis<br />

gverdebamde. amis Semdeg vTxovT, aiRon biseqtrisis gareT mdebare<br />

nebismieri wertili da gazomon manZilebi am wertilidan kuTxis<br />

gverdebamde. moswavleebma cda unda gaimeoron ramdenjerme da ga-<br />

moTqvan mosazreba biseqtrisaze mdebare wertilebis Tvisebis Se-<br />

saxeb. pasuxebis mosmenis Semdeg moswavleebs vetyviT, rom Cven ua-<br />

xloes ramdenime gakveTilze swored imis garkvevas SevecdebiT, Tu<br />

ra gansakuTrebuli Tviseba aqvT biseqtrisaze mdebare wertilebs,<br />

romelic ara aqvT biseqtrisis gareT mdebare wertilebs da rogor<br />

gamoviyenoT es Tviseba geometriuli da praqtikuli amocanebis<br />

amoxsnisTvis. mocemuli gakveTilis ZiriTad miznad kuTxis biseq-<br />

trisis Tvisebis garkvevas da mis damtkicebas davsaxavT.<br />

dro – 7-10 wT.<br />

88


moswavleTa motivacia<br />

davsvamT amocanas: or urTierTgadamkveT avtomagistrals<br />

Soris mdebare teritoriaze sad unda ganTavsdes sakonservo qarxa-<br />

na, rom igi Tanabrad iyos daSorebuli magistralebidan? moswav-<br />

leebs davaxazvinebT sqematur naxazs da vubiZgebT imis gacnobiere-<br />

bisken, rom dasmuli amocanis maTematikuri modeli garkveuli Tvi-<br />

sebis mqone wertilis mdebareobis SerCevas moiTxovs.<br />

dro - 2-3 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

kiTxvebis saSualebiT moswavleebs SevaxsenebT wertilidan<br />

wrfemde manZilis cnebas, marTkuTxa samkuTxedebis tolobis niS-<br />

nebs, agreTve, wertilTa geometriuli adgilis cnebas da davasax-<br />

elebinebT mis magaliTebs.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

axali Teoremis damtkiceba<br />

CamovayalibebT Teoremas, rom kuTxis biseqtrisis nebismieri<br />

wertili Tanabarad aris daSorebuli am kuTxis gverdebidan. saWi-<br />

ro naxazsa da mocemulobas moswavleTa daxmarebiT Sevadgen<br />

(evristikuli kiTxvebiT). amave meTodis gamoyenebiT, moswavleebis<br />

monawileobiT davamtkicebT Teoremis marTebulebas. moswavleTa<br />

yuradRebas gavamaxvilebT Teoremis Camoyalibebis formaze (kate-<br />

goriuli forma) da CamovayalibebT imave Teoremas pirobiTi for-<br />

miT (Tu wertili mdebareobs kuTxis biseqtrisaze, maSin is Tana-<br />

bradaa daSorebuli am kuTxis gverdebidan).<br />

dro – 5-7 wT.<br />

89


moswavleTa aqtivobebi<br />

moswavleebs vTxovT, damtkicebuli TeoremisTvis `Tu..., ma-<br />

Sin...~ konstruqciis saSualebiT gamoyon piroba da daskvna. moswav-<br />

leebs vTxovT, Camoayalibon damtkicebuli Teoremis Sebrunebuli<br />

Teorema (Tu wertili Tanabradaa daSorebuli kuTxis gverdebidan,<br />

maSin igi am kuTxis biseqtrisaze mdebareobs); maRali maTematikuri<br />

SesaZleblobebis mqone moswavleebs SevTavazebT Sebrunebuli Teo-<br />

rema warmoadginon kategoriuli formiT (kuTxis gverdebidan Tana-<br />

brad daSorebuli wertili am kuTxis biseqtrisaze mdebareobs).<br />

evristikuli meTodis gamoyenebiT, moswavleebs davexmarebiT, rom<br />

daamtkicon Sebrunebuli Teorema.<br />

dro – 10-12 wT.<br />

codnis gamyareba.<br />

moswavleebs davavalebT, rom Seasrulon <strong>saxelmZRvanelo</strong>s<br />

savarjiSoebi #2 da #4.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebs SevTavazebT gaakeTon daskvna – ra figuraa kuT-<br />

xis gverdebidan Tanabrad daSorebul wertilTa geometriuli ad-<br />

gili? vTxovT, rom Seadaron erTmaneTs monakveTis SuamarTobisa da<br />

kuTxis biseqtrisis Tvisebebi – ra msgavsebaa da ra gansxvaveba maT<br />

Soris?.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

klasSi miRebul codnasa da gamocdilebaze dayrdnobiT,<br />

moswavleebma unda amoxsnan amocanebi <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan #3 da #6.<br />

90


VIII klasi<br />

gakveTili 1<br />

gakveTili Temaze: `amocanebis amoxsna wrfiv orucnobian gan-<br />

tolebaTa sistemis saSualebiT”<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma ganiviTaron<br />

teqsturi amocanebis amosaxsnelad orucnobian wrfiv<br />

gantolebaTa sistemis Sedgenisa da amoxsnis unar-Cveva.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

wrfiv orucnobian gantolebaaTa sistemisa da misi amo-<br />

naxsnis cnebebi; SeeZloT wrfiv gantolebaTa sistemis<br />

amoxsnis sxvadasxva (grafikuli, Casmis, Sekrebis) xer-<br />

xis gamoyeneba.<br />

enobrivi miznebi: moswavle SeZlebs qarTulad CamoTvalos wrfiv<br />

orucnobian gantolebaTa sistemis amoxsnis xerxebi,<br />

ganmartos teqsturi amocanis pirobebis modelirebiT<br />

miRebuli Sedegebi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: wrfivi orucnobiani gantoleba, gan-<br />

tolebaTa sistemis amoxsnis xerxi, teqsturi amocana,<br />

ucnobis Semotana.<br />

funqciuri frazebi: Seadgine amocana, Seasrule savarjiSo, amoxseni<br />

sistema, SearCie sirTulis done, Seamowme/Seafase Tana-<br />

tolis namuSevari, moniSne Secdomebi.<br />

91


esursebi: gakveTili ar saWiroebs raime gansakuTrebuli<br />

dro: 45 wT.<br />

instrumentebis, TvalsaCinoebebisa da teqnologiebis<br />

gamoyenebas.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevaxsenebT, rom isini ukve daeuflnen wrfiv<br />

orucnobian gantolebaTa sistemis amoxsnis xerxebs da martiv<br />

SemTxvevebSi iyeneben kidec wrfiv orucnobian gantolebaTa siste-<br />

mas teqsturi amocanebis amosaxsnelad. mocemuli gakveTilis Ziri-<br />

Tad miznad dauflebuli codnis ganmtkicebas, sistemaTa amoxsnaSi<br />

daostatebasa da teqsturi amocanebis amoxsnis unar-Cvevebis Semd-<br />

gom ganviTarebas davsaxavT.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

moswavleTa motivacia<br />

moswavleebs avuxsniT wrfivi orucnobiani gantolebaTa sis-<br />

temis amoxsnisa da maTi gamoyenebiT teqsturi amocanebis amoxsnas-<br />

Tan dakavSirebuli roluri TamaSis Catarebis wesebs, gavacnobT<br />

TamaSis Semadgeneli yoveli aqtivobis droiT SezRudvebs da mos-<br />

wavleTa Sefasebis wesebs. moswavleTa naSromebis Sefaseba moxdeba<br />

Sefasebis specialuri sqemis saSualebiT. niSani iwereba qulaTa<br />

SesaZlo maqsimumidan dagrovili qulebis procentis mixedviT. niS-<br />

nis gansazRvrisTvis saWiro procentul intervalebsa da Sefasebis<br />

sqemas gavakravT dafaze. Sefasebis sqemis kriteriumebia moswavlis<br />

mier Sedgenili erTi amocanis/savarjiSos Tematuri Sesaferisoba<br />

da maTematikuri koreqtuloba, TanatolTa Sedgenili ori amoca-<br />

92


nis/savarjiSos Sesrulebis xarisxi da sxvisi naSromis Semowmeba-<br />

Sefasebisas gamovlenili kompetenturoba da miukerZoebloba. meti<br />

sirTulis/siZnelis savarjiSos Sedgenas Tu Sesrulebas meti wona<br />

aqvs, vidre naklebi sirTulis/siZnelis savarjiSos Sesrulebas; sa-<br />

varjiSos Sedgenas yvela SemTxvevaSi meti wona aqvs, vidre amoxs-<br />

nas; bonus-amocanis amoxsnas meti wona aqvs, vidre nebismieri donis<br />

savarjiSos Sedgenas (“bonus-amocanis” amoxsnaSi miRebuli qulebi<br />

kompensacias ukeTebs danarCeni savarjiSoebis Sesrulebisas daSve-<br />

buli Secdomebis mizeziT dakargul qulebs); Semowmeba-Sefasebisas<br />

Tanatolis naSromSi arsebuli Secdomis gamotoveba an, piriqiT,<br />

ararsebuli Secdomis “gamogoneba” dabla swevs moswavlis namuSe-<br />

vris jamur qulebs.<br />

dro – 10-12 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

saklaso oTaxis kedlebze gamovakrav didi formatis xuT<br />

furcels, romlebzec Cawerilia gansxvavebuli sirTulis an/da siZ-<br />

nelis TiTo-TiTo amocana/savarjiSo, romelTagan yvelaze<br />

rTuls/Znels aqvs “bonus-amocanis” statusi.<br />

I aqtivoba. yovelma moswavlem daTqmul droSi unda SearCios sir-<br />

Tulis/siZnelis misTvis Sesaferisi/sasurveli romelime done (gar-<br />

da yvelaze rTulis/Znelis), Seadginos da rveulis furcelze gasa-<br />

gebad Caweros erTi analogiuri sirTulis/siZnelis amoca-<br />

na/savarjiSo, romelsac TandarTuli xelmoweriT miakravs didi<br />

formatis Sesabamis furcelze TanatolebisTvis Sesasruleblad.<br />

TamaSis am aqtivobaSi moswavle “maswavleblis” rolSia, xolo pe-<br />

dagogi akontrolebs moswavleTa mier Sedgenili savarjiSoebis<br />

koreqtulobasa da Sesaferisobas (arakoreqtuli an Seuferebeli<br />

savarjiSoebi moswavleTa Semdgomi aqtivobebidan gamoiricxeba).<br />

93


II aqtivoba. yovelma moswavlem daTqmul droSi unda Seasrulos mis<br />

mier SerCeul doneze aranakleb rTuli/Zneli donis, Tanatolebis<br />

mier Sedgenili ori savarjiSo da Semdeg, survilis SemTxvevaSi,<br />

amoxsnas “bonus-amocana”. erTi savarjiSos Sedgena da ori savarji-<br />

Sos Sesruleba yvela moswavlisTvis savaldebuloa, mxolod maTi<br />

Sesrulebis Semdeg eZleva ufleba moswavles, rom amoxsnas “bonus-<br />

amocana”; winaaRmdeg SemTxvevaSi “bonus-amocanis” amoxsnis Sedegebi<br />

saboloo SefasebaSi ar gaiTvaliswineba. TamaSis am aqtivobaSi<br />

moswavle “moswavlis” rolSia. aqtivobis drois amowurvisTanave<br />

Sevkreb Sesrulebul da avtorTa mier xelmoweril naSromebs da<br />

gadavanawileb maT Semowmeba-SefasebisTvis im moswavleTa Soris,<br />

romelTac erTi da igive sirTulis/siZnelis done airCies.<br />

III aqtivoba. yoveli moswavle eZebs da aRmoCenis SemTxvevaSi moniS-<br />

navs Tanatolis Secdomebs. am aqtivobaSi igi kvlav “maswavleblis”<br />

rolSia.<br />

IV aqtivoba. wina aqtivobisTvis daTqmuli drois amowurvis Semdeg<br />

“gamsworeblisa” da naSromis avtoris yoveli wyvili erTad ganix-<br />

ilavs naSroms da amowmebs napovni Secdomebis realurobas (yoveli<br />

“Secdoma”, romelic ar dasabuTdeba, CaiTvleba baTilad). ganxilva-<br />

Si Caverevi mxolod im SemTxvevaSi, Tu avtori da “gamsworebeli”<br />

ver SeTanxmdnen an ver gaerkvnen sakiTxSi.<br />

sabolood, daTqmul drois amowurvis Semdeg, Sevkreb yvela ganxi-<br />

lul naSroms, romelic xelmowerilia rogorc avtoris, aseve<br />

“gamsworeblis” mier, imisaTvis raTa Semdegi gakveTilisTvis Seva-<br />

faso yoveli moswavle.<br />

dro - 28-30 wT.<br />

94


saSinao davaleba<br />

moswavleebma unda Seasrulon pedagogis mier Sedgenili da di-<br />

di formatis furclebze Tavdapirvelad warmodgenili xuTive sa-<br />

varjiSo, magaliTad (savarjiSoebi dalagebulia sirTu-<br />

lis/siZnelis zrdis mixedviT):<br />

1. aris Tu ara x - y = 6, x + y = 14 sistemis amonaxsni (10;4)? pasuxi<br />

daasabuTeT.<br />

2. daamtkiceT, rom sistemas 8x + 6y = 15, 4x + 3y = 8 ar aqvs amo-<br />

naxsni.<br />

3. amoxseniT sistema Casmis xerxiT 5y – 6x = -1, 6x + y = 25.<br />

4. garkveuli Tanxis erTi nawili Setanilia erT bankSi, romel-<br />

Sic wliuri daricxva (namati) 10%-ia, meore nawili – meore<br />

bankSi, sadac wliuri daricxvaa 9,6%. saerTo wliuri da-<br />

ricxviT 146 lari Sedga. Tu Tanxebs adgilebs SevucvliT<br />

(pirvel nawils meore bankSi gadavitanT, meores – pirvel<br />

bankSi), maSin daericxeba 148 lari. ra Tanxebia Setanili Ti-<br />

Toeul bankSi?<br />

5. “bonus-amocana”: gamoiyeneT sistemis amoxsnis Sekrebis xerxi<br />

da ipoveT a-s is mniSvnelobebi, romlebisTvisac mocemul<br />

sistemas uamravi amonaxsni aqvs 4ax – 5y = 10, 1,6x – y =a.<br />

95


gakveTili 2<br />

gakveTili Temaze: `kvadratuli fesvi~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma Seiswavlon<br />

kvadratuli fesvis cneba; ganiviTaron ricxvidan kva-<br />

dratuli fesvis amoRebis da ricxvis kvadratSi axa-<br />

risxebis operaciebis urTierTSebrunebulobis demon-<br />

strirebis unar-Cveva.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebs unda SeeZloT<br />

kvadratis farTobis da ricxvis kvadratis gamoTvla;<br />

ricxviT wrfeze ricxvebis gamosaxva wertilebiT da<br />

piriqiT, ricxviTi wrfis wertilebis Sesabamisi ricx-<br />

vebis povna; ricxvebis damrgvaleba mocemul Tanrigamde<br />

da ricxvebis miaxloebiTi mniSvnelobebis warmodgena<br />

mocemuli sizustiT (metobiT an naklebobiT).<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis iracionalobasTan dakavSi-<br />

rebul ZiriTad terminebs, aRwers ricxviTi RerZis<br />

wertilebis saSualebiT iracionaluri ricxvebis war-<br />

modgenis process, SeZlebs qarTul enaze ganmartos<br />

amofesva rogorc axarisxebis Sebrunebuli moqmedeba.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: kvadratuli fesvi, ariTmetikuli<br />

kvadratuli fesvi, radikalis niSani, axarisxebis<br />

Sebrunebuli operacia.<br />

funqciuri frazebi: warmoadgine ricxvebi ricxviTi wrfis<br />

wertilebiT, Cawere kvadratuli fesvis miaxloebiTi<br />

mniSvneloba, imuSave wyvilSi megobarTan erTad,<br />

gaarkvie – marTebulia Tu ara toloba.<br />

96


esursebi: gakveTilis Casatareblad saWiroa fargali da marTkuT-<br />

dro: 45 wT.<br />

xa samkuTxedis formis saxazavi. moswavleebs unda<br />

hqondeT kalkulatorebi.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevTavazebT daasaxelon 1-dan 100-is CaTvliT<br />

yvela is ricxvebi, romlebic raime naturaluri ricxvis kvadratia.<br />

moswavleTa gamokiTxvis Sedegad aRmoCndeba, rom aseTia mxolod 10<br />

ricxvi – 1 = 1², 4 = 2², 9 = 3² da a.S. Semdeg moswavleebs vkiTxavT, ar-<br />

sebobs Tu ara sxva (aranaturaluri) ricxvebi, romelTa kvadratic<br />

dasaxelebuli ricxvebis tolia – moswavleTa pasuxebis Sesabamisad<br />

miviRebT tolobebs 1 = (-1) ², 4 = (-2) ² da a. S. davaskvni, rom Cven ara<br />

marto ricxvis kvadratSi axarisxeba SegviZlia, aramed zogierT<br />

SemTxvevaSi im ricxvebis dasaxelebac ZalgviZs, romelTa kvadratic<br />

aris mocemuli ricxvi; sxvanairad, zogierT SemTxvevaSi SegviZlia<br />

kvadratSi axarisxebis Sebrunebuli operaciac SevasruloT – vipo-<br />

voT iseTi ricxvebi, romelTa kvadratSi axarisxebiT miviRebT mo-<br />

cemul ricxvs, anu vipovoT kvadratuli fesvi mocemuli ricxvidan..<br />

mocemuli gakveTilis ZiriTad miznad davsaxavT mocemuli ricxvi-<br />

dan kvadratuli fesvis cnebis gansazRvras.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

moswavleTa motivacia<br />

davsvamT amocanas: vipovoT im kvadratis gverdis sigrZe,<br />

romlis farTobia: a) 64 sm²; b) 25 sm²; g) 42 sm².<br />

dro - 2-3 wT.<br />

97


kavSiri wina masalasTan<br />

kiTxvebis saSualebiT moswavleebs SevaxsenebT ricxviT<br />

wrfeze ricxvebis gamosaxvas wertilebiT; ricxvebis damrgvalebas<br />

mocemul Tanrigamde da ricxvebis miaxloebiTi mniSvnelobebis war-<br />

modgenas mocemuli sizustiT (metobiT an naklebobiT).<br />

dro – 3-5 wT.<br />

axali cnebis Semoyvana<br />

CamovayalibebT ricxvidan kvadratuli fesvis gansazRvrebas<br />

da davsvamT kiTxvas – arsebobs Tu ara kvadratuli fesvi uaryo-<br />

fiTi ricxvidan. moswavleTa uaryofiTi pasuxis Semdeg ganv-<br />

sazRvravT arauaryofiTi ricxvidan ariTmetikuli kvadratuli fes-<br />

vis cnebas, gavacnobT ariTmetikuli kvadratuli fesvis simbo-<br />

los da davakavSirebT kvadratul fesvs ariTmetikul fesvTan: da-<br />

debiTi a ricxvidan kvadratuli fesvi ori ricxvia – ariTmetiku-<br />

li kvadratuli fesvi a (dadebiTi ricxvi) da misi mopirdapire<br />

ricxvi - a (uaryofiTi ricxvi). moswavleebs movuyvan 2 ricxvis<br />

arsebobis damadasturebel arguments – davxatav kvadrats, romlis<br />

gverdis sigrZea 1 sm da meore kvadrats, romlis gverdi Tavdapir-<br />

veli kvadratis diagonalis tolia (ix. <strong>saxelmZRvanelo</strong>s gv. 144,<br />

punqti 2). moswavleebTan evristikuli saubriT advilad damtkicde-<br />

ba, rom didi kvadratis farTobi orjer metia mcire kvadratis<br />

farTobze, anu tolia 2 sm². amgvarad, moswavleTa winaSea kvadrati,<br />

romlis gverdis sigrZe tolia 2 sm.<br />

dro – 12-15 wT.<br />

98


moswavleTa aqtivobebi<br />

davsvamT amocanas 2 ricxvis Caweris Sesaxeb aTobiT siste-<br />

maSi. moswavleTa yuradRebas gavamaxvilebT im faqtze, rom 2 ar<br />

aris arc erTi mTeli ricxvis kvadrati, radgan 1²< 2 < 2², (-1) ² < 2 < (-<br />

2) ². kalkulatorebis saSualebiT ramdenime cdis Semdeg moswavlee-<br />

bi aseve advilad darwmundebian, rom arc erTi sasruli aTwiladis<br />

kvadrati ar udris 2-s. 2 ricxvis Cawera SesaZlebelia mxolod<br />

ariTmetikuli kvadratuli fesvis saxiT. ricxvis 2 miaxloebiTi<br />

mniSvnelobebi ki SeiZleba sasruli aTwiladebiT warmovadginoT.<br />

magaliTad, measedebamde sizustiT, kalkulatoris gamoyenebiT 2 ≈<br />

1,41; meaTasedebamde sizustiT 2 ≈ 1,414. radgan kalkulatoris Ta-<br />

nrigebis raodenoba, rogorc wesi, ar aRemateba 7 an 8 Tanrigs, ami-<br />

tom kalkulatoris ekranze warmoCndeba ricxvis Canaweris mxolod<br />

nawyveti an damrgvalebuli mniSvneloba. magaliTad, Tu gsurT ipo-<br />

voT 42 miaxloebiT, kalkulatori giCvenebT 6,4807406 an 6,4807407<br />

damrgvalebis SemTxvevaSi, radgan 6-is Semdegi cifri metia an toli<br />

5-is.<br />

dro – 5-7 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

wina da ukana or mezobel merxTan msxdom moswavleebs SevTa-<br />

vazebT, erTmaneTisken Sebrundnen da Seadginon jgufi. TiToeulma<br />

jgufma ricxviT wrfeze unda warmoadginos ricxvebis 2 , - 2 ,<br />

42 , - 42 miaxloebiTi ganlageba; gamarjvebul (vinc ufro swra-<br />

fad da sworad Seasrulebs davalebas) jgufis liders dafaze da-<br />

vaxatvinebT ricxviT wrfes da movaniSninebT ricxvebis 2 , - 2 ,<br />

99


42 , - 42 Sesabamis wertilebs. Semdeg moswavleebs vTxovT, wyvi-<br />

lebSi Seasrulon <strong>saxelmZRvanelo</strong>s savarjiSoebi #2, 6, 8, 10.<br />

dro – 6-8 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebis mier masalis aTvisebis dones SevamowmebT sa-<br />

varjiSoebis saSualebiT: marTebulia Tu ara toloba 81 9 ? ra-<br />

tom? marTebulia Tu ara toloba 81 9<br />

? ratom? ras udris<br />

2<br />

( 2)<br />

? ratom? ras udris (- 2 )² ? ratom?<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

klasSi miRebul codnasa da gamocdilebaze dayrdnobiT,<br />

moswavleebma unda amoxsnan amocanebi <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan #1, 4, 7,<br />

13, 16 (g, e, v), 17, 18 (g), 19.<br />

100


IX klasi<br />

gakveTili 1<br />

gakveTilis Tema: `kvadratuli funqcia~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania moswavleebma umartives<br />

SemTxvevebSi gamoikvlion kvadratuli funqciis Tvise-<br />

bebi da kvadratuli wevris koeficientis (parametris)<br />

cvlilebis zegavlena misi grafikis (parabolis) mdeba-<br />

reobaze sakoordinato sibrtyeSi; parametrebis cvli-<br />

lebiT gamowveuli grafikis cvlilebebi daukavSiron<br />

maTTvis cnobil sibrtyis geometriul gardaqmnebs.<br />

winapirobebi: sakiTxis Sesaswavlad moswavlem unda icodes<br />

funqciis, misi grafikis, funqciis zrdadoba-<br />

klebadobis, kvadratuli funqciis, parabolis,<br />

simetriuli figuris, simetriis RerZis cnebebi; mas<br />

unda SeeZlos funqciis argumentisa da funqciis<br />

Sesabamisi mniSvnelobebis cxrilis saSualebiT<br />

funqciis grafikis ageba, mocemuli veqtoris<br />

saSualebiT figuris paraleluri gadatanis Sesruleba.<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis kvadratuli funqciis<br />

TvisebebTan dakavSirebul terminebs, SeZlebs<br />

qarTulad aRweros funqciis yofa-qceva grafikis<br />

mixedviT.<br />

101


Sesaswavli leqsika/terminebi: parametris cvlileba, grafikis ga-<br />

Wimva, grafikis SekumSva, Stoebis mimarTuleba.<br />

funqciuri frazebi: SeadgineT cxrili, aageT grafiki, SeadareT<br />

funqciis mniSvnelobebi, imuSaveT jgufurad, gamoik-<br />

vlieT funqciis Tvisebebi, gaakeTeT daskvnebi.<br />

resursebi: ujrebiani badis mqone kalkis furclebis sakmarisi<br />

dro _ 45 wT.<br />

raodenoba. sasurvelia moswavleebs hqondeT feradi<br />

flomasterebi an kalmebi.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevaxsenebT, rom maTTvis ukve cnobilia<br />

kvadratuli funqcia zogadi saxiT da is mniSvnelovani praqtikuli<br />

amocanebi, romlebic gvibiZgeben, rom gamovikvlioT kvadratuli<br />

funqciis Tvisebebi. am ukanaskneli problemis gadaWras mivyavarT<br />

kvadratuli funqciis grafikis agebis aucileblobisken, rac<br />

Sesrulda kidec wina gakveTilze umartives SemTxvevaSi, rodesac<br />

kvadratul funqcias aqvs saxe y = x². gakveTilis ZiriTad miznad y =<br />

a x² funqciis grafikis agebasa da Tvisebebis garkvevas davsaxavT,<br />

rodesac a koeficienti (parametri) gansxvavebulia 1-sgan.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

moswavleebs warvudgen ujrebiani badiT dafarul furcelze<br />

Sesrulebul naxazs, romelzec gamosaxulia y = x² funqciis grafiki<br />

da frontalurad Cavatareb y = x² funqciis Tvisebebis gamokiTxvas.<br />

102


klasis winaSe davsvamT problemas analogiuri Tvisebebis<br />

gamokvlevis Sesaxeb im SemTxvevaSi, rodesac a≠1.<br />

dro 3-5 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

moswavleebs davyofT 5 jgufad, SevTavazebT, Seadginon<br />

saWiro cxrilebi da aagon y = a x² funqciis grafiki a parametris<br />

Semdegi mniSvnelobebisTvis a = - 1, a = 2, a = - 2, a = ½, a= -½ (TiToeulma<br />

jgufma – TiTo). kalkaze Sesrulebuli naxazebi Seikribeba<br />

jgufuri samuSaoebis dasrulebisTanave da gamoifineba dafaze<br />

klasis win. CavatarebT grafikebis Sedarebas kalkis furclebis<br />

erTmaneTze dadebis gziT da moswavleebi TviTon gaakeTeben<br />

daskvnebs parametris mier miRebuli mniSvnelobebis cvlilebis<br />

zegavlenis Sesaxeb funqciis grafikis cvlilebaze. es daskvnebi<br />

Camoiwereba dafaze (magaliTad, Tu a > 0, maSin parabolis Stoebi<br />

zemoTaa mimarTuli; Tu a < 0, maSin – qveviT; grafiki simetriulia<br />

ordinatTa RerZis mimarT da a.S.). amis Semdeg moswavleTa ZalebiT<br />

gairkveva y = a x² funqciis Tvisebebic (magaliTad, Tu a > 0, maSin<br />

funqcia zrdadia [0,+ ∞) SualedSi da a.S.). es daskvnebic Camoiwereba<br />

dafaze.<br />

dro 18-20 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

klasSi Sesruldeba <strong>saxelmZRvanelo</strong>s # 6, 7, 8 savarjiSoebi<br />

moswavleTa mier jgufuri muSaobis Sedegad momzadebuli<br />

naxazebisa da dafaze Camowerili daskvnebis gamoyenebiT. garda<br />

amisa, momaval gakveTilze asaTvisebeli masalisken “xidis gadebis”<br />

mizniT moswavleebs SevTavazebT, amoxsnan <strong>saxelmZRvanelo</strong>s # 21<br />

amocana. maRali maTematikuri SesaZleblobebis mqone moswavleebs<br />

vTxovT, Caweron miRebuli grafikebis Sesatyvisi funqciebi.<br />

103


warmatebis SemTxvevaSi SesaZlebelia moswavleebma amoxsnan<br />

Sebrunebuli amocanebic.<br />

dro - 10-12 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebs vTxovT, gamoTqvan mosazrebebi romelime y = a x²<br />

saxis funqciis grafikisa da Tvisebebis Sesaxeb (magaliTad,<br />

rodesac a = 3, a = - 4, a = ⅔, a= -⅞).<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

moswavleebs mivcem <strong>saxelmZRvanelo</strong>s # 16, 18, 19, 20<br />

savarjiSoebs.<br />

104


gakveTili 2<br />

gakveTili Temaze: `elementaruli xdomiloba.<br />

albaToba. xdomilobis albaToba~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma Seiswavlon<br />

SemTxveviTi xdomilobani da maTi albaToba simravlu-<br />

ri analogiebis saSualebiT, kerZod, daamyaron Sesaba-<br />

misoba elementarul xdomilobaTa sivrcis qvesimrav-<br />

leebsa da SemTxveviT xdomilobebs Soris da gamoiye-<br />

non es damokidebuleba xdomilobaTa albaTobebis ga-<br />

moTvlisTvis; ganiviTaron elementarul xdomilobaTa<br />

sivrcis aRwerisa da xelSemwyob elementarul xdomi-<br />

lobaTa ricxvis dadgenisTvis variantebis daTvlis<br />

sxvadasxva xerxebis (magaliTad, cxrilis Sedgena, xise-<br />

bri diagramis an sxva sqemis Sedgena) gamoyenebis unar-<br />

Cvevebi; SeZlon SemTxveviTobis warmomqmneli mowyobi-<br />

lobebis saSualebiT erTi eqsperimentis Canacvleba<br />

meoreTi.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

simravlis, qvesimravlis, eqsperimentis, SemTxveviTi<br />

xdomilobis, cdis SesaZlo Sedegebis, aucilebeli da<br />

SeuZlebeli xdomilobebis, mocemuli xdomilobis xel-<br />

Semwyobi SesaZlo Sedegis da mocemuli xdomilobis<br />

sawinaaRmdego xdomilobis cnebebi; isini unda icnobd-<br />

nen SemTxveviTobis warmomqmnel mowyobilobebs (moneta,<br />

kamaTeli, ruleti, urna) da SeeZloT eqsperimentis Cat-<br />

areba maTi gamoyenebiT; agreTve, SeeZloT xdomilobaTa<br />

105


albaTobis gamoTvla im eqsperimentebisTvis, romlebsac<br />

sasruli odenobis tolSesaZlebeli Sedegebi SeiZleba<br />

hqondes, da albaTobis Tvisebebis gamoyenebiT.<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis albaTobis Teoriis ZiriTad<br />

terminebs, ecodineba SemTxveviTobis warmomqmneli mo-<br />

wyobilobebis qarTuli saxelwodebebi, SeZlebs qar-<br />

Tulad CamoTvalos variantebis daTvlis xerxebi, aR-<br />

weros SemTxveviTi eqsperimentis (cdis) elementarul<br />

xdomilobaTa sivrce.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: elementaruli xdomiloba, elementa-<br />

rul xdomilobaTa sivrce, xelSemwyobi elementaruli<br />

xdomiloba, tolSesaZlebeli xdomilobebi, eqsperimen-<br />

tis Canacvleba sxva eqsperimentiT, cda urnaSi birTvis<br />

CabrunebiT, cda urnaSi birTvis Cabrunebis gareSe.<br />

funqciuri frazebi: aRwere elementarul xdomilobaTa sivrce,<br />

CamoTvale xelSemwyobi elementaruli xdomilobebi, ga-<br />

moTvale xdomilobis albaToba, Caanacvle mocemuli<br />

eqsperimenti sxva eqsperimentiT.<br />

resursebi: SemTxveviTobis warmomqmneli mowyobilobebi (moneta, ka-<br />

dro _ 45 wT.<br />

maTeli, ruleti, urna).<br />

106


aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevaxsenebT, rom Tu cdis yvela SesaZlo Sedegi<br />

Tanabrad mosalodnelia, maSin xdomilobis albaToba ganisazRvre-<br />

ba, rogorc misi xelSemwyobi SesaZlo Sedegebis ricxvis Sefardeba<br />

yvela SesaZlo SedegTa ricxvTan. amasTanave, Teoriuli da praqti-<br />

kuli saWiroebebidan gamomdinare, sasurvelia ufro maRali maTema-<br />

tikuri simkacriT ganisazRvros da ufro zusti maTematikur-<br />

simboluri aparatiT aRiweros SemTxveviTi eqsperimentis, SemTxve-<br />

viTi xdomilobis da xelSemwyobi xdomilobis cnebebi. marTlac,<br />

magaliTad, kamaTlis gagorebis SemTxvevaSi xdomilobas “movida<br />

luwi” erTi xelSemwyobi SesaZlo Sedegi aqvs, Tuki eqsperimenti<br />

mdgomareobs luwis an kentis mosvlaSi; xdomilobas “movida luwi”<br />

sami xelSemwyobi SesaZlo Sedegi aqvs, Tuki eqsperimenti mdgoma-<br />

reobs romelime ricxvis mosvlaSi 1-dan 6-mde (CaTvliT). gakveTilis<br />

ZiriTad miznad swored albaTobis ZiriTadi cnebebis maTematiku-<br />

rad ufro zusti da cxadi ganmartebebis Semoyvanas davisaxav.<br />

dro - 3-5 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

CavatarebT or eqsperiments (Tu Sesabamisi mowyobilobebi<br />

xelT ara gvaqvs, maSin SesaZlebelia eqsperimentis Catareba war-<br />

modgeniT): I. erTi burTulis amoReba urnidan, romelSic 3 TeTri<br />

da 1 wiTeli burTia; II. ruletis datrialeba, romlis 4 toli seq-<br />

toridan 3 TeTradaa SeRebili, xolo 1 – wiTlad. moswavleebs<br />

vTxovT ipovon xdomilobebis “movida wiTeli”, “movida TeTri”<br />

albaTobebi am eqsperimentebSi. moswavleebs SevTavazebT, rom ami-<br />

107


saTvis Camoweron yvela SesaZlo Sedegi da yvela xelSemwyobi Se-<br />

saZlo Sedegi TiToeuli eqsperimentisTvis.UdavsvamT kiTxvas: SeiZ-<br />

leba Tu ara erTi eqsperimenti meoriT CavanacvloT, Tuki erT-erTi<br />

mowyobiloba xelmisawvdomi araa? ratom? cdis yoveli gameorebisas<br />

amoRebuli burTi urnaSi unda CavabrunoT Tu ara? ratom? urnidan<br />

birTvis amoRebis ra eqsperimentiT SeiZleba warmovadginoT monetis<br />

agdeba? kamaTlis gagoreba? cdis yoveli gameorebisas burTis Ca-<br />

bruneba aucilebelia Tu ara? ratom?A<br />

dro – 5-7 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

CamovayalibebT cnebebis `elementaruli xdomiloba”, “elemen-<br />

tarul xdomilobaTa sivrce”, “xdomiloba”, “xelSemwyobi elementa-<br />

ruli xdomiloba” gansazRvrebebs simravlis, elementisa da qvesi-<br />

mravlis terminebSi, moswavleebs SevTavazebT, Seadginon elementa-<br />

rul xdomilobaTa sivrce xisebri diagramis an/da cxrilis gamoye-<br />

nebiT eqsperimentisTvis “Cabrunebis gareSe zedized orjer TiTo<br />

burTulis amoReba urnidan, romelSic oTxi ernairi gadanomrili<br />

burTulaa nomrebiT 1, 2, 3, 4.” moswavleebs SevTavazebT elementa-<br />

rul xdomilobaTa sivrcis aRweras im SemTxvevaSic, rodesac pir-<br />

velad amoRebul burTulas Caabruneben meore burTulis amoRebis<br />

win. elementTa CamonaTvalis saxiT mocemuli am ori sivrcis Seda-<br />

reba moswavleebs cxadad warmouCens gansxvavebas eqsperimentebs<br />

Soris.<br />

dro – 10-12 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

moswavleebs davavalebT, gamoTvalon xdomilobis “alal-<br />

bedze SerCeuli birTvebis nomrebi luwi ricxvebiT gamoisaxeba”<br />

albaToba rogorc pirveli, aseve meore eqsperimentebisTvis. pirve-<br />

108


li eqsperimentis SemTxvevaSi mocemuli xdomilobis xelSemwyobi<br />

elementaruli xdomilobebis ricxvisa da sivrcis elementebis<br />

ricxvebis SefardebiT, miviRebT aRniSnuli xdomilobis albaTobas<br />

2:12=1/6. meore eqsperimentis SemTxvevaSi gveqneba 4:16=1/4. amis Semdeg<br />

moswavleebs vTxovT, damoukideblad gamoTvalon sxvadasxva xdo-<br />

milobebis albaTobebi 5-burTuliani urnis SemTxvevaSi orive saxis<br />

eqsperimentebSi (burTulebis CabrunebiT da Cabrunebis gareSe). ma-<br />

Rali maTematikuri SesaZleblobebis moswavleebs vTxovT, simrav-<br />

lur terminebSi ganmarton aucilebeli xdomiloba da SeuZlebeli<br />

xdomiloba; agreTve Caweron xdomilobis albaTobis gamosaTvleli<br />

formula, Tu xdomilobaTa sivrce n cali tolSesaZlebeli ele-<br />

mentaruli xdomilobisgan Sedgeba, xolo mocemuli xdomilebis<br />

xelSemwyobi elementaruli xdomilobebis ricxvia m.<br />

dro – 12-15 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebis mier masalis aTvisebis dones SevamowmebT sax-<br />

elmZRvanelos savarjiSoebis saSualebiT: moswavleebs erTi meoris<br />

miyolebiT SevTavazebT mravalarCevniani testis tipis amocanebs<br />

pirveli oci savarjiSos kenti nomrebidan.<br />

dro – 5-6 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

moswavleebma unda amoxsnan luwi nomris mqone amocanebi sax-<br />

elmZRvanelos pirveli oci savarjiSos farglebSi.<br />

109


X klasi<br />

gakveTili 1<br />

gakveTilis Tema: `moqmedebebi simravleebze.<br />

venis diagramebi~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma ganiviTaron<br />

simravleebs Soris mimarTebebis damyarebisa da<br />

gamosaxvis unar-Cvevebi TvalsaCino modelebis, kerZod,<br />

venis diagramebis saSualebiT; Seasrulon moqmedebebi<br />

simravleebze, romlebic mocemulia maxasiaTebeli<br />

Tvisebis saSualebiT, maT Soris TanakveTa, gaerTianeba,<br />

sxvaoba da damateba universalur simravlemde;<br />

adekvaturad gamoiyenon terminebi, simboloebi da<br />

cnebebi.<br />

winapirobebi: sakiTxis Sesaswavlad moswavlem unda icodes<br />

simravlis, mikuTvnebis, elementis, qvesimravlis,<br />

carieli simravlis da simravleebis tolobis cnebebi<br />

da simboloebi elementTa CamonaTvalis saxiT<br />

mocemuli simravlis SemTxvevaSi; mas unda SeeZlos<br />

elementTa CamonaTvalis saxiT mocemul simravleebs<br />

Soris mimarTebebis damyareba da simravluri<br />

operaciebis (gaerTianeba, TanakveTa, sxvaoba)<br />

Sesruleba.<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis simravleebze moqmedebebis<br />

qarTul saxelwodebebs, SeZlebs qarTulad ganmartos<br />

venis diagrama, verbalurad warmoadginos simboloebis<br />

saSualebiT Cawerili simravle an/da moqmedeba.<br />

110


Sesaswavli leqsika/terminebi: venis diagrama, sakuTrivi qvesi-<br />

mravle, universaluri simravle, qvesimravlis damateba<br />

universalur simravlemde.<br />

funqciuri frazebi: gaarkvie mimarTeba simravleebs Soris, Cawere<br />

maxasiaTebeli Tvisebis saSualebiT, Seasrule<br />

moqmedeba simravleebze, gamosaxe diagramis saSualebiT,<br />

daamtkice Tviseba.<br />

resursebi: gakveTili ar saWiroebs raime gansakuTrebuli<br />

dro - 45 wT.<br />

instrumentebis, TvalsaCinoebebisa da teqnologiebis<br />

gamoyenebas. sasurvelia moswavleebs hqondeT feradi<br />

flomasterebi.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevaxsenebT, rom maTematikur, sayofacxovrebo<br />

da logikur amocanebSi vxvdebiT viTarebas, rodesac saWiroa yvela<br />

im obieqtis identifikacia, romelic akmayofilebs ramdenime<br />

pirobidan erT-erTs an yvela maTgans, an ar akmayofilebs am<br />

pirobebs. maxasiaTebeli TvisebiT mocemuli simravleebis<br />

SemTxvevaSi es amocana umjobesia TvalsaCino modelebis<br />

saSualebiT – venis diagramebis gamoyenebiT - amoixsnas. gakveTilis<br />

ZiriTad miznad swored maxasiaTebeli TvisebiT mocemul<br />

simravleebs Soris mimarTebebis garkvevas davsaxavT. garda amisa,<br />

yuradRebas gavamaxvilebT simravleebze Sesrulebuli operaciebis<br />

Sedegebis Caweraze maxasiaTebeli Tvisebis saSualebiT (es<br />

operaciebia TanakveTa, gaerTianeba, gamokleba da kidev erTi, axali<br />

operacia – damateba universalur simravlemde).<br />

dro – 3-5 wT.<br />

111


moswavleTa motivacia<br />

moswavleebs davusvam amocanas yvela samkuTxedis, tolferda,<br />

tolgverda da marTkuTxa samkuTxedebis simravleebis<br />

urTierTmimarTebis Taobaze. TiToeuli mimarTebis dazustebis<br />

Semdeg davsvamT sakiTxs erTiani suraTis grafikulad gamosaxvis<br />

Sesaxeb venis diagramis saSualebiT.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

frontalurad Cavatareb gamokiTxvas aTze naklebi kenti<br />

ricxvebisa da aTze naklebi martivi ricxvebis urTierTmimarTebis<br />

Sesaxeb, rodesac es simravleebi elementTa CamonaTvalis saxiTaa<br />

mocemuli. Semdeg warvudgen maxasiaTebeli TvisebiT imave<br />

simravleebis Caweris nimuSs da avuxsniT Sesabamis simbolikas.<br />

dro _ 3-5 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

moswavleebs vTxovT Camoayalibon cnobili operaciebis<br />

gansazRvrebani, Semdeg zemoT mocemuli ori simravlis TanakveTa,<br />

gaerTianeba da sxvaoba gamosaxon venis diagramebiT da, bolos,<br />

Sedegi Caweron maxasiaTebeli Tvisebis saSualebiT. ganvixilavT<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s savarjiSoebs # 26, 39. aqtivoba mizanSewonilia<br />

Catardes wyvilebSi da Sedegebi Sejerdes.<br />

dro - 8-10 wT.<br />

axali operaciis Semoyvana<br />

ganvsazRvravT universalur simravles da misi qvesimravlis<br />

damatebas, rogorc universaluri simravlisa da misi qvesimravlis<br />

sxvaobas, warmovadgen Sesabamis simboloebs da moswavleebs vTxovT,<br />

112


om Seecadon TviTon daxaton Sesabamisi venis diagrama. Semdeg<br />

moswavleebma unda Seasrulon savarjiSo # 38 <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan.<br />

Tu moswavleebi ver daZleven dasmul amocanebs, maSin me warvudgen<br />

pasuxs da vTxovT daasabuTon pasuxis samarTlianoba.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

moswavleebs vTxovT, daasabuTon Semdegi tolobebis<br />

samarTlianoba: A A'A=UU, A A'A=U . maRali SesaZleblobebis<br />

moswavleebs SevTavazebT de morganis kanonebis damtkicebas (<br />

(A 'A=U = A' B'A, (A B)'A=U A B ).<br />

dro _ 5-7 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

# 33.<br />

moswavleebs vTxovT, Seasrulon <strong>saxelmZRvanelo</strong>s savarjiSo<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

moswavleebs davalebad mivcemT savarjiSoebs # 24, 29, 36, 44,<br />

45. dainteresebul moswavleebs vTxovT, daasabuTon simravleebze<br />

moqmedebebis Tvisebebi, magaliTad: (A B A (B ,<br />

(A B A (B .<br />

113


gakveTili 2<br />

gakveTili Temaze: `centruli da RerZuli simetriebi~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania moswavleebma Seiswavlon<br />

centruli da RerZuli simetriebi, rogorc sibrtyis<br />

Tavis Tavze asaxvis kerZo SemTxvevebi, gaecnon maT<br />

Tvisebebs da SeZlon am Tvisebebis gamoyeneba amocane-<br />

bis amosaxsnelad; gamoiyenon koordinatebi am geome-<br />

triuli gardaqmnebis Sesrulebisa da gamosaxvisTvis.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

asaxvis, Seqcevadi asaxvis, geometriul figuraTa asaxva,<br />

mocemuli wertilis simetriuli wertilis ageba moce-<br />

muli wrfis an wertilis mimarT.<br />

enobrivi miznebi. moswavle Seiswavlis sibrtyis Tavis Tavze asax-<br />

vis ZiriTad terminebs, ecodineba asaxvis kerZo saxeo-<br />

baTa qarTuli saxelwodebebi, qarTulad ganmartavs<br />

figuraTa tolobas, SeZlebs CamoTvalos gadaadgilebis<br />

arsebiTi niSnebi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: sibrtyis asaxva Tavis Tavze, gadaad-<br />

gileba - moZraoba, centruli simetria, RerZuli sime-<br />

tria, toloba –kongruentuloba.<br />

funqciuri frazebi: aageT simetriuli figura, daamtkiceT Tviseba,<br />

imuSaveT wyvilebSi, SeajameT debulebebi, gaakeTeT<br />

daskvnebi, SeadareT Sedegebi.<br />

resursebi: fargali, transportiri, marTkuTxa samkuTxedis formis<br />

dro _ 45 wT.<br />

saxazavi.<br />

114


aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevTavazebT mocemuli wertilis an wrfis mi-<br />

marT simetriuli wertilebis agebas. davsvamT kiTxvas – akmayofi-<br />

lebs Tu ara ganxiluli Sesabamisoba asaxvis gansazRvrebas. gakve-<br />

Tilis ZiriTad miznad sibrtyis Tavis Tavze asaxvis Tvisebebis<br />

garkvevas da maT gamoyenebas davsaxavT.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

moswavleTa motivacia<br />

ganvsazRvravT centrul da RerZul simetriebs, davsvamT<br />

amocanas monakveTis anasaxis povnis Sesaxeb RerZuli da centruli<br />

simetriebis SemTxvevaSi da davazustebT gansazRvris ares da<br />

mniSvnelobaTa simravles TiToeulisTvis.<br />

dro – 5-7 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

moswavleebs gavaxsenebT Seqceuli asaxvis cnebas da<br />

davanaxeb, rom orive asaxva (RerZuli da centruli simetriebi) –<br />

Seqcevadi asaxvaa.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

moswavleebs davavalebT, daamtkicon, rom RerZuli simetria,<br />

iseve rogorc centruli simetria, manZilebs ar cvlis. samuSao<br />

unda Sesruldes wyvilebSi. warmatebul wyvils gamoviZaxebT<br />

dafasTan, rom warmoadginon Sedegi (TiToeulma - TiTo).<br />

CamovayalibebT moZraobis (gadaadgilebis) gansazRvrebas da sxva<br />

115


moswavleebs vTxovT, Seajamon Tanatolebis mier damtkicebuli<br />

debulebebi daskvnebis saxiT imis Sesaxeb, rom orive ganxiluli<br />

asaxva – gadaadgilebaa.<br />

dro – 12-15 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

CamovayalibebT mocemuli figuris simetriuli da<br />

kongruentuli figurebis da simetriuli figuris cnebebs sibrtyis<br />

sakuTar Tavze asaxvis “enaze” da vTxovT moswavleeebs, rom<br />

amoxsnan <strong>saxelmZRvanelo</strong>s amocanebi # 36, 38.<br />

dro – 8-10 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebis mier masalis aTvisebis dones SevamowmebT sax-<br />

elmZRvanelos # 40 savarjiSos saSualebiT.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

klasSi miRebul codnasa da gamocdilebaze dayrdnobiT,<br />

moswavleebma unda amoxsnan amocanebi <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan # 41, 43,<br />

44. dainteresebul moswavleebs SevTavazebT savarjiSos #42.<br />

116


XI klasi<br />

gakveTili 1<br />

gakveTili Temaze: `trigonometriuli funqciebis<br />

mniSvnelobaTa povna, nulebi;<br />

trigonometriuli funqciebis niSnebi~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma ganiviTaron<br />

grafikuli da algebruli meTodebiT trigonometriuli<br />

funqciiis Tvisebebis dadgenis unar-Cveva; Seiswavlon<br />

trigonometriuli funqciebis nulebi da niSanmudmivo-<br />

bis Sualedebi; CamouyalibdeT kalkulatoris saSuale-<br />

biT trigonometriuli funqciebis mniSvnelobebis pov-<br />

nis Cvevebi.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

trigonometriuli funqciebis gansazRvreba nebismieri<br />

kuTxisTvis, trigonometriul funqciaTa mniSvnelobebi<br />

0, π/6, π/4, π/3, π/2, 2π/3, 3π/4, 5π/6, π radianuli zomis mqone<br />

kuTxeebze da trigonometriul funqciebs Soris kavSi-<br />

ris gamomxatveli formulebi, agreTve, trigonome-<br />

triul funqciaTa perioduloba da maTi umciresi pe-<br />

riodebi; SeeZloT daamyaron mimarTeba erTeulovani<br />

wrewiris wertilebs, kuTxeebsa da trigonometriuli<br />

funqciebis mniSvnelobebs Soris.<br />

117


enobrivi miznebi. moswavle SeZlebs qarTulad aRweros trigonome-<br />

triuli funqciebis Tvisebebi, ganmartos msgavseba da<br />

gansxvaveba sxvadasxva funqciis Tvisebebs Soris.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: trigonometriuli funqciebis niSne-<br />

bis cxrili, kalkulatoris saSualebiT trigono-<br />

metriuli funqciis mniSvnelobis povna.<br />

funqciuri frazebi: gansazRvre funqciis niSani argumentis moce-<br />

muli mniSvnelobisTvis, gamoiyene funqciis periodu-<br />

loba, Cawere funqciis nulebi, gamoTvale funqciis<br />

mniSvneloba argumentis mocemuli mniSvnelobisTvis.<br />

resursebi: gakveTili ar saWiroebs raime gansakuTrebuli<br />

dro _ 45 wT.<br />

instrumentebis, TvalsaCinoebebisa da teqnologiebis<br />

gamoyenebas.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

martivi algebruli gardaqmnebis saSualebiT moswavleebs<br />

vuCvenebT, rom trigonometriul funqciebs Soris kavSiris<br />

amsaxveli formulebi saSualebas ar iZleva, romelime<br />

trigonometriuli funqciis cnobili mniSvnelobis saSualebiT<br />

calsaxad ganvsazRvroT sxva trigonometriuli funqciis<br />

mniSvneloba, Tuki cnobili araa am funqciis niSani argumentis<br />

mocemuli mniSvnelobisTvis. mocemuli gakveTilis ZiriTad miznad<br />

swored trigonometriuli funqciebis niSnebisa da nulebis<br />

dadgenas davsaxavT.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

118


moswavleTa motivacia<br />

moswavleebs vetyviT, rom dasmuli problemis gadaWra mraval<br />

gamoyenebas hpovebs geometriaSi (magaliTad, samkuTxedebis<br />

amoxsnisas), fizikaSi (meqanikis, eleqtromagnetizmis, optikis<br />

amocanebis amoxsnisas), trigonometriuli gantolebebis amoxsnisas.<br />

dro - 2-3 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

moswavleebs gamovkiTxavT trigonometriul funqciaTa<br />

periodebs. moswavleebs SevaxsenebT, rom trigonometriul<br />

funqciaTa periodulobis Seswavlis Sedegad SesaZlebeli gaxda<br />

trigonometriuli funqciebis mniSvnelobaTa povna yvela im<br />

kuTxeebisTvisac, romlebic periodis jeradiT aRematebian kuTxeebs<br />

[0, 2π] Sualedidan. radgan trigonometriul funqciaTa<br />

mniSvnelobebi zogierTi kuTxisTvis [0, π] Sualedidan<br />

moswavleebisTvis cnobilia, amitom SevamowmebT, iyeneben Tu ara<br />

moswavleebi funqciaTa periodulobas funqciaTa mniSvnelobebis<br />

gamosaTvlelad am kuTxeebisgan periodis jeradiT gansxvavebuli<br />

kuTxeebisTvis.<br />

dro _ 5-7 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

[0, π] Sualedis nebismieri kuTxisTvis trigonometriul<br />

funqciaTa mniSvnelobebi mocemulia specialur cxrilebSi an<br />

SeiZleba gamoiTvalos kalkulatoris saSualebiT, romelsac aqvs<br />

saTanado operaciebi. moswavleebs gavacnobT kalkulatoris<br />

saSualebiT trigonometriuli funqciebis mniSvnelobaTa povnis<br />

instruqcias da gamovaTvlevinebT trigonometriuli funqciebis<br />

mniSvnelobebs kuTxeebisTvis, romlebic SeiZleba gamosaxuli iyos<br />

119


ogorc gradusebSi, aseve radianebSi (<strong>saxelmZRvanelo</strong>s savarjiSo<br />

# 11). moswavleebs vTxovT, gaiTvaliswinon trigonometriuli<br />

funqciebis perioduloba da erTeulovani wrewiris saSualebiT<br />

gaarkvion is kuTxeebi [0, 2π) SualedSi, romelTaTvisac<br />

trigonometruli funqciebi nulis tol mniSvnelobebs iReben.<br />

TiToeuli funqciisTvis aseTi kuTxeebis dasaxelebis Semdeg<br />

davsvamT amocanas funqciebis nulebis simravlis dadgenis da misi<br />

aRweris Sesaxeb n Z cvladis gamoyenebiT. amis Semdeg<br />

“sokratuli” (evristikuli) meTodis gamoyenebiT warvmarTav<br />

muSaobas da erTeulovani wrewiris gamoyenebiT moswavleebs<br />

Sevavsebineb trigonometriuli funqciebis niSnebis cxrils, sadac<br />

gamoricxulia kuTxeebi, romlebic meoTxedebis sazRvris<br />

Sesabamisia. bolos funqciebis periodulobis gaTvaliswinebiT<br />

ganvixilav sakiTxs funqciebis niSnebis Sesaxeb, rodesac<br />

argumentis mniSvnelobebi (0, 2π) Sualedis miRmaa.<br />

dro – 12-15 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

trigonometriuli funqciebis niSnebis cxrils gamoviyenebT<br />

ori tipuri savarjiSos Sesasruleblad: a) mocemulia sin t = - ¼, π < t<br />

< 3 π/2. kalkulatoris gamoyenebis gareSe vipovoT cos t da tg t. b)<br />

mocemulia tg t = -2 , 3 π/2 < t < 2π. kalkulatoris gamoyenebis gareSe<br />

vipovoT sin t da cos t.<br />

dro – 7-10 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebis mier masalis aTvisebis dones SevamowmebT sax-<br />

elmZRvanelos #6, 7, 8 savarjiSoebis saSualebiT.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

120


saSinao davaleba<br />

erTeulovani wrewiris, klasSi Sedgenili cxrilisa da for-<br />

mulebis saSualebiT moswavleebma unda Seasrulon klasSi ganxi-<br />

lulis analogiuri savarjiSoebi # 12, 16 da amocanebi #13, 14 kuT-<br />

xis mdebareobis gansazRvris Sesaxeb. dainteresebul moswavleebs<br />

SevTavazebT #15 amocanasac.<br />

121


gakveTili 2<br />

gakveTili Temaze: `sivrcul figuraTa SeswavlaSi<br />

veqtorebis gamoyenebis magaliTebi~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebi gaiwafon veq-<br />

torebis gamoyenebaSi geometriuli debulebebis dasamt-<br />

kiceblad, logikuri kavSirebis povnaSi mocemul geo-<br />

metriul debulebebs Soris da deduqciur msjelobaSi;<br />

agreTve veqtorebis saSualebiT gamoyenebiTi xasiaTis<br />

amocanebis amoxsnaSi.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

veqtorebi da maTze operaciebi (Sekreba, skalarze ga-<br />

mravleba, skalaruli namravli); wrfisa da sibrtyis<br />

marTobulobasTan da orTogonalur dagegmilebasTan<br />

dakavSirebuli debulebebi, agreTve, sami marTobis de-<br />

bulebebi.<br />

enobrivi miznebi: moswavle daeufleba samganzomilebiani geome-<br />

triis (stereometriis) obieqtebTan dakavSirebul Ziri-<br />

Tad terminebs, ecodineba sibrtyeze orTogonaluri<br />

dagegmilebis elementebis qarTuli saxelwodebebi,<br />

SeZlebs qarTulad ganmartos stereometriis ZiriTadi<br />

debulebebi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: sami marTobis debulebebi, wrfisa da<br />

sibrtyis marTobulobis niSani, orTogonaluri dageg-<br />

122


mileba, wertilidan sibrtyeze daSvebuli marTobi,<br />

wertilidan sibrtyemde manZili, sibrtyisadmi daxrili,<br />

daxrilis gegmili sibrtyeze.<br />

funqciuri frazebi: SearCie amocanis amoxsnis xerxi, daasabuTe<br />

debuleba sxvadasxva xerxiT, imuSave jgufurad<br />

TanatolebTan erTad, SearCie koordinaTa sistema,<br />

Seamowme/Seafase megobris amonaxsni, SekiTxvas gaeci<br />

mokle werilobiTi pasuxi, warmoadgine amoxsnis<br />

Sedegebi, moamzade SekiTxvebi gaugebar sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT.<br />

resursebi: wiTeli an mwvane feris kalmebi an flomasterebi mos-<br />

dro _ 45 wT.<br />

wavleebisTvis.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

SevajamebT ganvlil masalas, CamovTvli ZiriTad amocanaTa<br />

tipebs, romelTa gadaWrac moswavleebs ZaluZT ganviTarebuli<br />

unar-Cvevebis saSualebiT da mocemuli gakveTilis ZiriTad miznad<br />

wina gakveTilebze dauflebuli codnisa da unar-Cvevebis<br />

ganmtkicebas davsaxavT.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

kiTxvebis saSualebiT moswavleebs SevaxsenebT Semdgomi<br />

jgufuri muSaobisTvis saWiro sakiTxebs: veqtorTa koordinatebi<br />

dekartis sakoordinato sistemaSi, veqtorTa skalaruli namravli,<br />

mravalwaxnagebi, piTagoras Teorema.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

123


moswavleTa aqtivobebi<br />

moswavleebs SevTavazebT “blics” - ramdenime mniSvnelovani<br />

Teoriuli xasiaTis Ria an daxuruli tipis SekiTxvas wina<br />

gakveTilze Seswavlil masalasTan dakavSirebiT (wrfisa da<br />

sibrtyis marTobuloba, orTogonaluri dagegmileba, sami marTobis<br />

debulebebi), romelTac swrafad, ramdenime wuTis ganmavlobaSi<br />

individualurad unda gaeces mokle werilobiTi pasuxi, magaliTad:<br />

CamoayalibeT wrfisa da sibrtyis marTobulobis gansazRvreba;<br />

CamoayalibeT wrfisa da sibrtyis marTobulobis niSani; ras<br />

ewodeba orTogonaluri dagegmileba? CamoayalibeT debulebebi sami<br />

marTobis Sesaxeb. moswavleebs vTxovT, gadaSalon saSinao<br />

davalebis rveulebi da sanam isini weren “blics”, Camovivli da<br />

aRvricxav, aqvs Tu ara TiToeul maTgans Sesrulebuli saSinao<br />

davaleba. “blicisTvis” gankuTvnili drois amowurvis Semdeg<br />

moswavleebs vTxovT wyvilebSi gacvalon nawerebi da erTmaneTs<br />

Seumowmon pasuxebis siswore, SeniSvnebi da rekomendaciebi feradi<br />

flomasterebiT unda Sesruldes. avtorisa da komentatoris mier<br />

xelmoweril nawerebs Sevagroveb moswavleTa miRwevebisa da<br />

progresis Semdgomi gaRrmavebuli analizisa da SefasebisTvis.<br />

dro – 10-12 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

moswavleebs davajgufebT arahomogenuri Semadgenlobis<br />

jgufebad da SevTavazebT Temis Sesabamis jgufur samuSaos<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>dan (ix. gv. 219. sami marTobis debulebebis<br />

damtkiceba <strong>saxelmZRvanelo</strong>sgan gansxvavebuli gziT – wrfisa da<br />

sibrtyis marTobulobis pirobis gamoyenebiT an piTagoras Teoremis<br />

gamoyenebiT; II. kubis wveroze modebuli da am wverosTan mimdebare<br />

waxnagebis diagonalebis gaswvriv mimarTuli sami Zalis tolqmedis<br />

124


povna sivrceSi koordinatTa sistemis gamoyenebiT an veqtorTa<br />

skalaruli namravlis gamoyenebiT). jgufebma daTqmul droSi<br />

werilobiT unda warmoadginon naSromi. yoveli jgufis nebismieri<br />

wevri mzad unda iyos, rom upasuxos maswavleblisa Tu Tanatolis<br />

SekiTxvebs, risTvisac jgufis yovelma wevrma TanagundelebTan<br />

erTad unda izrunos rogorc savarjiSoebis Sesrulebaze<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si mocemuli miTiTebebis gaTvaliswinebiT, aseve<br />

prezentaciisTvis mzaobaze. jgufebis muSaobis Sesafaseblad<br />

gamoviyenebT winaswar Sedgenil Sefasebis sqemas. gamarjvebuli<br />

jgufis wevrebs davajildoveb kalmebiT.<br />

dro – 22-25 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

moswavleebs vTxovT, Semdgom gakveTilze gansaxilvelad<br />

moamzadon SekiTxvebi yvela gaugebar sakiTxTan Tu saSinao<br />

davalebebis amouxsnel amocanebTan dakavSirebiT. moswavleebs<br />

gadavcemT sakontrolo werisTvis gasameorebeli sakiTxebisa da<br />

tipuri amocanebis CamonaTvals <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan imisaTvis, raTa<br />

Semdgomis momdevno gakveTilze sakontrolo samuSaoSi warmatebiT<br />

daZlion analogiuri amocanebi.<br />

125


XII klasi<br />

gakveTili 1<br />

gakveTili Temaze: `zogierTi racionaluri da<br />

iracionaluri funqcia~<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma Seiswavlon<br />

wilad-wrfivi funqcia, gamoikvlion misi Tvisebebi da<br />

aagon grafiki; ganiviTaron funqciaTa ojaxebis Seda-<br />

rebis unar-Cveveva iseTi Tvisebebis mixedviT, rogori-<br />

caa gansazRvris are da mniSvnelobaTa simravle, fesve-<br />

bisa da eqstremumebis SesaZlo raodenoba, niSanmudmi-<br />

vobis da zrdadoba-klebadobis Sualedebi, asimptoturi<br />

qceva, grafikis geometriuli Tvisebebi.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

wrfivi funqcia da misi grafiki, cvladebs Soris uku-<br />

proporciuli damokidebuleba, misi Tvisebebi da gra-<br />

fiki (hiperbola), polinomuri funqcia; figuraTa geo-<br />

metriuli gardaqmnebi sibrtyeze; SeeZloT martivi gar-<br />

daqmnebis Sesruleba algebrul gamosaxulebebze.<br />

enobrivi miznebi: moswavle Seiswavlis funqciis yofa-qcevis damax-<br />

asiaTebel ZiriTad terminebs, ecodineba funqciis Tvi-<br />

sebebis qarTuli saxelwodebebi, SeZlebs qarTulad<br />

aRweros funqciis grafikis Taviseburebani da ganmar-<br />

tos parametrebis zegavlena funqciis Tvisebebze.<br />

126


Sesaswavli leqsika/terminebi: racionaluri funqcia, wilad-wrfivi<br />

funqcia, polinomur funqciaTa Sefardeba, grafikis<br />

asimptoti, funqciis yofa-qceva argumentis usasrulod<br />

gazrdis/Semcirebisas.<br />

funqciuri frazebi: damoukideblad Seasrule savarjiSo, Seasrule<br />

geometriuli/algebruli gardaqmnebi, aRwere funqciis<br />

yofa-qceva, gamoiyene algebruli da grafikuli meTo-<br />

debi, gamoikvlie parametrebis zegavlena funqciis<br />

Tvisebebze.<br />

resursebi: gakveTili ar saWiroebs raime gansakuTrebuli<br />

dro _ 45 wT.<br />

instrumentebis, TvalsaCinoebebisa da teqnologiebis<br />

gamoyenebas.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevTavazebT funqciaTa axali ojaxis –<br />

racionaluri funqciebis Seswavlas maTi erT-erTi warmomadgenlis,<br />

wilad-wrfivi funqciis magaliTze. mocemuli gakveTilis ZiriTad<br />

miznad grafikuli da algebruli meTodebis gamoyenebiT wilad-<br />

wrfivi funqciis Tvisebebis garkvevas da funqciis Tvisebebze<br />

funqciis parametrebis cvlilebis zegavlenis aRweras davsaxavT.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

moswavleTa motivacia<br />

moswavleebs davusvamT amocanas: gaarkvieT, ra funqciis<br />

grafiki miiReba y = 1/x funqciis grafikisgan paraleluri<br />

127


gadataniT marcxniv (X RerZis paralelurad) 1 erTeuliT da zemoT<br />

(Y RerZis paralelurad 3 erTeuliT (ix. nax. gv. 244).<br />

dro - 2-3 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

moswavleebs vTxovT y = 1/x funqciis grafikis agebas da<br />

funqciis yofaqcevis aRweras, roca argumenti usazRvrod izrdeba,<br />

an mcirdeba.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

axali masalis wardgena<br />

moswavleebs gavacnobT racionaluri funqciis, wilad-wrfivi<br />

funqciis, funqciis grafikis asimptotis cnebebs, moswavleTa<br />

daxmarebT aRvwer wilad-wrfivi funqciis yofa-qcevas, roca<br />

argumenti usazRvrod izrdeba, an mcirdeba.<br />

dro – 7-9 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

frontaluri muSaobisTvis moswavleebs SevTavazebT<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s savarjiSoebs # 1, 4, 5, 6, 14 (a, b).<br />

dro – 10-12 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

moswavleebs davavalebT, damoukideblad Seasrulon<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s # 17 (a, g), xolo maRali SesaZleblobebis<br />

moswavleebs damatebiT – # 16 savarjiSoebi.<br />

dro – 8-10 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

128


moswavleebs vTxovT, individualurad upasuxon saxelmZRva-<br />

nelos # 20 savarjiSos kiTxvebs.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

klasSi miRebul codnasa da gamocdilebaze dayrdnobiT,<br />

moswavleebma unda amoxsnan <strong>saxelmZRvanelo</strong>s # 14 (d, e), 15, 17 (b,<br />

d), 21 amocanebi.<br />

129


gakveTili 2<br />

gakveTili Temaze: `dawyvilebuli monacemebi. korelacia.<br />

gabnevis diagrama”<br />

gakveTilis miznebi: gakveTilis mizania, moswavleebma Seiswavlon<br />

monacemTa or erTobliobas Soris kavSiri korelaciis<br />

koeficientis gamoyenebiT da am kavSiris saxeobebi; ga-<br />

niviTaron gabnevis diagramiT dawyvilebuli monaceme-<br />

bis warmodgenisa da misadagebis wrfis agebis unar-<br />

Cvevebi; gamoiyenon dauflebuli codna praqtikuli<br />

statistikuri amocanebis gadasaWrelad.<br />

winapirobebi: sakiTxis SeswavlisTvis moswavleebma unda icodnen<br />

SerCevis, monacemTa erTobliobis Semajamebeli ricxvi-<br />

Ti maxasiaTeblebis (centraluri tendenciisa da ga-<br />

fantulobis sazomebis), cvladebs Soris wrfivi da<br />

arawrfivi damokidebulebebis, ricxvis modulis cnebe-<br />

bi; SeeZloT monacemTa warmodgena diagramebis saSua-<br />

lebiT da sxvadasxvagvari diagramebisa Tu cxrilebis<br />

ganmarteba, monacemTa erTobliobis Semajamebeli ricx-<br />

viTi maxasiaTeblebis gamoTvla da maTi gamoyeneba sta-<br />

tistikuri prioblemebis gadaWrisTvis, mocemuli gan-<br />

130


tolebis mixedviT wrfis ageba sakoordinato sibr-<br />

tyeze.<br />

enobrivi miznebi. moswavle Seiswavlis statistikis ZiriTad termi-<br />

nebs, ecodineba monacemTa erTobliobebs Soris sta-<br />

tistikuri kavSirebis aRmwer sidideTa qarTuli saxel-<br />

wodebebi, SeZlebs amgvari kavSirebis niSan-TvisebaTa<br />

CamoTvlas, qarTulad ganmartavs diagramebs da amis<br />

safuZvelze gamoTqvams prognozs.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi: dawyvilebuli monacemebi, gabnevis<br />

diagrama, korelaciis koeficienti, misadagebis wrfe,<br />

monacemTa or erTobliobas Soris statistikuri kavSi-<br />

ri, SemTxveviTi faqtorebi, monacemTa or erTobliobas<br />

Soris wrfivi kavSiris sazomi.<br />

funqciuri frazebi: CamoTvale monacemTa erTobliobis Semajame-<br />

beli ricxviTi maxasiaTebelebi, Camoayalibe cen-<br />

traluri tendenciis sazomebis gamosaTvleli wesebi,<br />

Cawere gafantulobis sazomebis gamosaTvleli for-<br />

mulebi, aage gabnevis diagrama, daxaze misadagebis<br />

wrfe, ganmarte damokidebuleba misadagebis wiris<br />

daxrasa da korelaciis koeficients Soris, moaxdine<br />

eqstrapolacia/interpolacia, gamoTqvi prognozi,<br />

Seafase prognozis sandooba.<br />

resursebi: moswavleebs, sul mcire, unda hqondeT yvela saWiro<br />

operaciis (kvadratSi axarisxebisa da kvadratuli fes-<br />

vis amoRebis CaTvliT) mqone kalkulatorebi. sasurve-<br />

lia gakveTilis Catareba kompiuterul laboratoriaSi,<br />

sadac kompiuterebi CarTuli iqneba qselSi, ise rom<br />

kompiuterTa raodenoba sakmarisi iyos moswavleTa<br />

mcire jgufebisTvis samuSaod. am SemTxvevaSi kompiute-<br />

131


dro - 45 wT.<br />

rebSi CatvirTuli unda iyos standartuli saofise<br />

programebis paketi Excel programis CaTvliT.<br />

aqtivobebi<br />

gakveTilis ZiriTadi miznis gacnoba<br />

moswavleebs SevaxsenebT, rom raime movlenis Sesaxeb<br />

monacemTa sxvadasxva erTobliobebis aRwera, TvalsaCinod<br />

warmodgena da Semajamebeli ricxviTi maxasiaTeblebis gamoTvla<br />

mniSvnelovan safuZvels iZleva am movlenasTan dakavSirebiT<br />

efeqtiani gadawyvetilebebis misaRebad, magram yovelTvis sakmarisi<br />

araa. magaliTad, movlenis damaxasiaTebeli sidideebis cvlilebis<br />

erTmaneTze zegavlenis gaTvaliswinebisTvis saWiroa maT Soris<br />

kavSiris codna, magram xSirad maT Soris ar arsebobs<br />

funqcionaluri damokidebuleba SemTxveviTi faqtorebis<br />

zemoqmedebis gamo. amitom mniSvnelovania, SeviswavloT monacemTa<br />

or erTobliobas Soris kavSiri, am kavSiris saxe da misi sazomebi.<br />

Sesabamisad, mocemuli gakveTilis ZiriTad miznad moswavleTa mier<br />

monacemTa erTobliobebs Soris wrfivi kavSiris aRmoCenis<br />

saSualebis - gabnevis diagramis, wrfivi kavSiris sazomis -<br />

korelaciis koeficientis - da wrfivi kavSiris grafikuli<br />

gamosaxulebis – misadagebis wrfis Seswavlas davsaxavT.<br />

dro – 3-4 wT.<br />

moswavleTa motivacia<br />

132


davsvamT amocanas: aviakompaniis mier reisze bileTis fasis<br />

cvlasTan erTad icvleboda mgzavrTa raodenobebi.<br />

xF(fasi la-<br />

rebSi)<br />

yF(mgzavrebis<br />

raodenoba)<br />

99 150 130 105 219 167 180<br />

1200 1000 1050 1150 700 850 792<br />

savaraudod, ramdeni mgzavria mosalodneli, Tuki a) bileTis<br />

fasi 200 lari iqneba? b) 250 lari iqneba?<br />

Sewyvilebul monacemTa cxrilidan cxadia, rom bileTis fa-<br />

sis zrdasTan erTad mgzavrTa raodenobac klebulobs. moswavleeb-<br />

ma SeiZleba gamoTqvan mosazreba, rom monacemebi gamoxataven uku-<br />

proporciul an wrfiv klebad funqciur damokidebulebas bileTis<br />

fassa da mgzavrTa odenobas Soris. moswavleebs vubiZgebT imis<br />

gacnobierebisken, rom sinamdvileSi dasmuli amocanis gadaWra mo-<br />

nacemTa or erTobliobas Soris statistikuri xasiaTis kavSiris<br />

garkvevas da am kavSiris safuZvelze prognozis Camoyalibebas sa-<br />

Wiroebs. marTlac, mgzavrTa raodenobaze bileTis fasis garda mra-<br />

vali SemTxveviTi faqtori axdens zegavlenas. amitom erTi da igive<br />

fasis SemTxvevaSi sruliad SesaZlebelia mgzavrTa ori gansxvave-<br />

buli raodenoba. maSasadame, es kavSiri araa funqcionaluri damo-<br />

kidebuleba.<br />

dro – 5-7 wT.<br />

kavSiri wina masalasTan<br />

kiTxvebis saSualebiT moswavleebs SevaxsenebT monacemTa<br />

erTobliobis Semajamebel ricxviT maxasiaTeblebs (centraluri<br />

tendenciisa da gafantulobis sazomebs) da maTi gamoTvlis wesebsa<br />

Tu formulebs.<br />

dro – 2-3 wT.<br />

133


axali masalis wardgena<br />

moswavleebs gavacnobT Sewyvilebuli x da y monacemebis<br />

gabnevis diagramas da avuxsniT, rom zogierT SemTxvevaSi gabnevis<br />

diagramis mixedviT SeiZleba aRmovaCinoT kavSiri monacemTa or<br />

erTobliobas Soris; magaliTad, SesaZloa, rom (x;y) wertilebi<br />

dajgufdnen raime wrfis an sxva wiris (magaliTad, parabolis)<br />

maxloblobaSi (ix. nax. gv. 399). wrfivi da arawrfivi kavSirebisTvis<br />

gvaqvs, Sesabamisad, misadagebis wrfe da misadagebis wiri<br />

(parabola); Semdeg moswavleebs gavacnobT korelaciis<br />

koefiecientis, rogorc monacemTa or erTobliobas Soris wrfivi<br />

kavSiris sazomis, cnebas; agretve, korelaciis koeficientis<br />

gamosaTvlel formulas da misadagebis wrfis gantolebas.<br />

dro – 10-12 wT.<br />

moswavleTa aqtivobebi<br />

SemTxveviTi SerCevis wesiT dajgufebuli moswavleebi<br />

kalkulatorebis an kompiuteruli teqnikis saSualebiT<br />

samotivacio amocanisTvis aageben gabnevis diagramas, gamoTvlian<br />

korelaciis koeficients da daxazaven misadagebis wrfes. miRebuli<br />

Sedegebis safuZvelze, moswavleebs ukve SeuZliaT gamoTqvan<br />

mosazreba mgzavrebis raodenobis Sesaxeb a) da b) SemTxvevebSi da<br />

Seafason, ramdenad Zlieri wrfivi kavSiria monacemTa or<br />

erTobliobas Soris, anu, ramdenad sandoa maTi prognozi. marTlac,<br />

statistikuri kvlevis saSualebiT, mgzavrTa raodenobis<br />

miaxloebiTi mniSvnelobebi miiReba a) SemTxvevaSi interpolirebiT,<br />

radgan 99 < 200 < 219, xolo b) SemTxvevaSi eqstrapolirebiT,<br />

radgan 250 > 219. rac Seexeba prognozis sandoobas, bunebrivia,<br />

arasasurvelia maRali biznes-riskebi da amitom Sefasebas<br />

saWiroebs interpolacia/eqstrapolaciiT miRebuli miaxloebiTi<br />

134


mniSvnelobebis siaxlove realur mniSvnelobebTan. Amis SefasebaSi<br />

moswavleebs daexmareba korelaciis koeficientis niSani da<br />

mniSvneloba: Tu korelaciis koeficienti dadebiTia, maSin<br />

misadagebis wrfis daxris koeficientic dadebiTia da fasebis<br />

zrdasTan erTad mgzavrTa raodenobac izrdeba – fasebi da<br />

mgzavrTa raodenoba dadebiT korelaciaSia erTmaneTTan. piriqiT,<br />

Tu korelaciis koeficienti uaryofiTia, maSin misadagebis wrfis<br />

daxris koeficientic uaryofiTia da fasebis zrdasTan erTad<br />

mgzavrebis raodenoba klebulobs, anu fasebi da mgzavrTa<br />

raodenoba uaryofiT korelaciaSia erTmaneTTan. amasTanave, rac<br />

ufro axloa korelaciis koeficientis moduli 1-Tan, miT ufro<br />

koncentrirebulia wertilebi wrfis maxloblad gabnevis<br />

diagramaze anu miT ufro Zlieria wrfivi kavSiri monacemebis or<br />

erTobliobas Soris. maSasadame, rac ufro axlosaa korelaciis<br />

koeficientis modulis mniSvneloba 1-Tan, miT ufro sandoa<br />

interpolaciiT da eqstrapolaciiT miRebuli Sedegebi.<br />

dro – 5-7 wT.<br />

codnis gamyareba<br />

moswavleebs davavalebT, individualurad Seasrulon analo-<br />

giuri savarjiSo # 12 <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan.<br />

dro – 5-7 wT.<br />

gakveTilze dasaxuli miznebis Sesrulebis Sefaseba<br />

moswavleebis mier masalis aTvisebis dones SevamowmebT sax-<br />

elmZRvanelos # 2, 3, 5, 6 savarjiSoebis saSualebiT.<br />

dro – 3-5 wT.<br />

saSinao davaleba<br />

135


klasSi miRebul codnasa da gamocdilebaze dayrdnobiT mos-<br />

wavleebma unda amoxsnan amocanebi <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan # 13, 17, 21.<br />

rekomendebuli funqciuri frazebi sxvadasxva<br />

sagnis maswavleblebisTvis<br />

1. misalmeba da socialuri kontaqti<br />

_ dila mSvidobisa!<br />

_ gamajobaT! rogor brZandebiT?<br />

_ gamarjobaT, bavSvebo! dasxediT!<br />

_ gamajobaT! daviwyoT muSaoba!<br />

_ mogesalmebiT! daikaveT Tqveni adgilebi!<br />

2. moswavlis gamokiTxva, misi gamoZaxebis gziT<br />

_ ... (moswavlis saxeli), modi, geTayva, mogviyevi ... !<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, gamodi dafasTan!<br />

136<br />

danarTi<br />

_ ... (moswavlis saxeli), SegiZlia ganmarto / Camoayalibo / daa-<br />

saxelo / dawero / gvaCveno ... ?<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, ganmarte / Camoayalibe / daasax-<br />

ele / CamoTvale / dawere / gvaCvene ... !


3. movaleobebis gadanawileba<br />

_ msurvelebi xom ar arian?<br />

_ mWirdeba damxmare, romelic... .<br />

_ romel Tqvengans surs?<br />

_ aris vinme, vinc mzad iqneboda... ?<br />

_ Tu arc erTs ar surs, maSin gTxov Sen, ... (moswavlis saxeli),<br />

moitane / gaarkvie... !<br />

_ me gavanawileb movaleobebs.<br />

_ kargi, ... (moswavlis saxeli), gTxov moitane...! xolo Sen, ...<br />

(moswavlis saxeli), unda gawmindo dafa!<br />

_ Semdeg kviraSi ... (moswavlis saxeli) da ... (moswavlis saxeli)<br />

Seasruleben Semdeg movaleobebs: ...<br />

_ Semdeg kviraSi morigeebi iqnebian ... (moswavlis saxeli) da ...<br />

(moswavlis saxeli).<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, daarige furclebi / gawminde<br />

dafa / moitane wignebi / daalage klasi / gaaRe fanjara!<br />

neli!<br />

_ ... (moswavlis saxeli), Sen iqnebi TamaSis wamyvani / xelmZRva-<br />

4. gancxadebebi<br />

_ dRes viwyeb axal Temas ... -is Sesaxeb.<br />

_ gakveTilis bolos Catardeba testi / Tavisufal Temaze ... .<br />

_ axla gagacnobT sakontrolo samuSaos Sedegebs.<br />

_ Semdeg gakveTilze muzeumSi mivdivarT eqskursiaze.<br />

_ xval mokle gakveTili iqneba, radganac skolaSi Tojinebis<br />

Teatris speqtakli / sportuli Sejibri / maswavlebelTa kreba<br />

tardeba.<br />

_ momaval kviraSi / Semdeg gakveTilze sakontrolo weraa.<br />

_ paraskevs, 18 saaTze mSobelTa krebaa.<br />

_ yuradReba! gakveTilebis cxrili Seicvala!<br />

137


_ am gakveTilis Semdeg ... .<br />

5. saSinao davalebebis akreba<br />

_ gadaSaleT Tqveni rveulebi.<br />

_ saSinao davaleba yvelam ukve dawera / Seasrula / gaakeTa /<br />

gaigo / SeZlo dasruleba.<br />

6. wina gakveTilis Temis gameoreba<br />

_ gasul / wina gakveTilze Cven vsaubrobdiT / davwereT ... .<br />

_ gavimeoroT mTavari cnebebi!<br />

_ gaixseneT cnebebi, romelic ganvixileT ... !<br />

_ ra darCa TqvenTvis gaugebari wina gakveTilze axsnili<br />

masalidan?<br />

_ gavixsenoT ramdenime faqti / TariRi / cneba / wesi / mizezebi /<br />

warmoqnis mizezebi!<br />

_ daasaxeleT wina gakveTilze naswavli terminebi!<br />

_ CamoayalibeT ...!<br />

_ gadaSaleT wignebi da gaimeoreT ...!<br />

7. axali Temis wardgena<br />

_ am kviraSi ganvagrZob saubars ...-is Sesaxeb.<br />

_ dRes gavecnobiT ... .<br />

_ daviwyoT ... Temis ganxilva / Seswavla.<br />

_ dRes SevavsebT ... -is Sesaxeb Semajamebel cxrils.<br />

_ aseTi problemis gadawyvetas SevecdebiT: ... .<br />

_ Tqven ras fiqrobT, ra aris ... ?<br />

138


_ dRes wina gakveTilze dawyebul Temis ... Sesaxeb gavagrZelebT<br />

musaobas / saubars.<br />

8. Temis, konkretuli detalebis ganmarteba:<br />

8.1. SekiTxvebi<br />

Txovna, gamoTqvan azri:<br />

_ ras fiqrob am sakiTxze / Temaze / mosazrebaze?<br />

_ ra azri / warmodgena gaqvs am sakiTxze?<br />

_ ras fiqrob ...-ze?<br />

_ eTanxmebi am mosazrebas / gamonaTqvams?<br />

_ safuZvlianad geCveneba es Tu ara?<br />

_ Sen ra mosazreba gaqvs?<br />

_ eTanxmebi amas?<br />

_ Sen rogor geCveneba?<br />

SekiTxvebi faqtebis Sesaxeb:<br />

_ romelia udidesi ... ?<br />

_ ra aris umTavresi ... ?<br />

_ rodis daiwyo / dasrulda ... ?<br />

_ sad mdebareobs ... ?<br />

_ ra simaRlisaa... ?<br />

_ romel jgufs miekuTvneba ... ?<br />

_ sad gaemgzavra ... ?<br />

_ ramden xans iarseba ... ?<br />

_ ra iyo ... ?<br />

Txovna, ganmarton:<br />

_ es rogor xdeba?<br />

_ Seni sityvebiT agvixseni!<br />

139


_ ra aris am moqmedebis mizezebi / Sedegebi?<br />

_ risTvis iqneboda es sasargeblo ... ?<br />

_ ratom moxda ... ?<br />

_ rogor gaxda ... ?<br />

Txovna, daamtkicon:<br />

_ SegiZlia ganmarto amwuTas naTqvami?<br />

_ SegiZlia daamtkico Seni mosazreba / gamonaTqvami?<br />

_ SegiZlia raime dokumentis / avtoritetuli avtoris citireba?<br />

_ es mosazreba safuZvlianad geCveneba?<br />

ras fiqroben danarCenebi?<br />

daskvnis gakeTebis Txovna<br />

_ gTxov, miTxari ra aris am TavSi / naSromSi ZiriTadi /<br />

mniSvnelovani?<br />

_ ra iyo am Tavis / naSromis mTavari azri?<br />

_ gTxov, am Tavis / naSromis / Temis Sesaxeb Sesaxeb mokle<br />

Sinaarsi dawere!<br />

_ rogor ggonia, ra iyo umniSvnelovanesi TariRebi / movlenebi /<br />

adgilebi am ... ?<br />

8.2. plakatebis da sxva vizualuri masalis<br />

gamoyeneba<br />

_ plakatze gamosaxulia / naCvenebia ... .<br />

_ dRevandel gakveTilze gamoviyenebT plakats / sqemas / films,<br />

raTa vnaxoT ... .<br />

_ ras adasturebs es eqsperimenti / es savarjiSoebi...?<br />

_ wignSi mocemuli naxatebi / gamosaxulebebi / cxrilebi<br />

gvaZlevs informacias ... .<br />

140


_ rukaze / wignSi / cxrilSi / koleqciaSi / cxrilSi SegiZliaT<br />

ixiloT ... .<br />

_ ra saintereso faqtebi / movlenebi naxeT am ... ?<br />

8.3. terminologia<br />

_ gavimeoroT aTvisebuli terminebi!<br />

_ amoiwere terminebi teqstidan! ganmarte isini!<br />

_ ipove teqstSi terminis aseTi ganmarteba: ... !<br />

_ es sityva ... TargmanSi niSnavs ... .<br />

_ es termini rveulSi CaviniSnoT!<br />

8.4. mniSvnelobis, Targmanis Sesaxeb SekiTxvebi<br />

_ ra aris am sityvis mniSvneloba / cnebis definicia?<br />

_ es cneba Seni sityvebiT ganmarte!<br />

_ rogor iTargmneba es ... enaze?<br />

_ rogor iTqmis es ... enaze?<br />

8.5. kiTxva<br />

_ waikiTxe teqsti wignis ... gverdze!<br />

_ ra aris teqstis mTavari azri / dedaazri?<br />

_ waikiTxe teqsti da dawere gegma / mokle Sinaarsi!<br />

_ ipove teqstSi aseT kiTxvebze pasuxebi: ... !<br />

8.6. Temebis dakavSireba axali Temis axsnis dros<br />

movlenebis Tanmimdevroba<br />

_ pirvel rigSi, ... , Semdeg ... .<br />

_ daviwyoT imiT, rom ... .<br />

_ upirveles yovlisa ... .<br />

_ Tavidan ... .<br />

_ daaxloebiT 2000 wels ... .<br />

_ maSin ... da Semdeg ... .<br />

141


_ ese igi ... amis Sedegad ... .<br />

_ am drois ganmavlobaSi ... .<br />

_ da bolos ... .<br />

_ dasasrul ... .<br />

movlenebis mniSvneloba:<br />

_ yvelaze mniSvnelovani, rac unda gavigoT, aris ... .<br />

_ mTavari problema is iyo, rom ... .<br />

_ kidev ufro mniSvnelovani is iyo, rom ... .<br />

_ gasaocari is iyo, rom ... .<br />

azris gamoTqma:<br />

_ Cemi azriT, ... .<br />

_ me vfiqrob, rom ... .<br />

_ me mimaCnia, rom ... .<br />

_ me vityodi, rom ... .<br />

_ SesaZlebelia, ise iyos, rom ... ?<br />

_ SesaZlebelia, rom ... .<br />

_ me maqvs eWvi, rom ... .<br />

_ me vgrZnob, rom ... .<br />

_ veWvob, rom ... .<br />

_ oficialuri azri aris - ... .<br />

SeTavazeba:<br />

_ me maqvs SemoTavazeba ... .<br />

_ SegviZlia ... .<br />

_ iqneb SegviZlia ... ?<br />

_ erTi xerxi, romlis daxmarebiTac SegviZlia situaciis gaum-<br />

jobeseba, aris ... .<br />

_ ar SegviZlia ... ?<br />

142


_ iqneb mogvesinja ... .<br />

_ Tqvens adgilze me movsinjavdi ... .<br />

_ adre Cven yovelTvis ... .<br />

_ tradiciuli midgoma aseTia: ... .<br />

_ ase moviqceT: ... .<br />

_ xom ar ajobebda, rom ... ?<br />

raime TemaSi CaRrmaveba:<br />

_ aqve ... .<br />

_ kidev ... .<br />

_ kidev ufro ... .<br />

_ aq gviCndeba SekiTxva ... .<br />

_ Tumca, ZiriTadi azri isaa, rom ... .<br />

_ am faqtma SeiZleba aseT sakiTxze dagva-<br />

fiqros: ... .<br />

_ mindoda Tqveni yuradReba kidev erTi aspeqtisTvis /<br />

garemoebisTvis / faqtisTvis / sakiTxisTvis mimeqcia.<br />

_ ara mxolod es, aramed aseT ... .<br />

_ garda imisa, rom ... .<br />

_ aqve davZendi, rom ... .<br />

mizezebis ganmarteba:<br />

_ es im mizezebis gamo moxda: ... .<br />

_ amitomac ... .<br />

_ am mizeziT ... .<br />

_ imasTan dakavSirebiT ... .<br />

_ amis gamo ... .<br />

_ ase ... .<br />

_ amis Sedegad ... .<br />

_ Sesabamisad ... .<br />

143


_ amgvarad ... .<br />

_ es aris imis mizezi, rom ... .<br />

winaswar gansazRvruli situaciebi, winapirobebi:<br />

Tu ase moxdeba, maSin ... .<br />

roca ase xdeba, Cveulebriv ... .<br />

rogorc ki es moxdeba, SegviZlia davelodoT ... .<br />

Tu rodesme aseTi situaciis mowmeni gaxdebiT, yuradRebiT daak-<br />

virdiT, rom ... .<br />

nu eliT, rom ... , sanam, upirveles yovlisa, ar iqneba ... .<br />

analizi:<br />

es aris ...-is magaliTi.<br />

es adasturebs, rom ... .<br />

es gavfiqrebinebs, rom ... .<br />

es SeiZleba niSnavdes, rom ... .<br />

es SeiZleba iyos ... SemTxveva. es amtkicebs, rom ... .<br />

amis interpretireba SeiZleba, rogorc ... .<br />

moswavlis naTqvamis gameoreba:<br />

_ axla Sen ambob, rom ... .<br />

_ sxva sityvebiT vityodi, ... .<br />

_ Tu sworad gagige, gindoda geTqva, rom ... .<br />

_ Seni naTqvamis gameorebiT ... .<br />

_ Sen migaCnia, rom ... .<br />

wina naTqvamSi Sesworebebis Setana:<br />

_ amiT mindoda meTqva, rom ... .<br />

_ amis safuZvelze vfiqrob, rom ... .<br />

_ vcdilob giTxraT, rom ... .<br />

_ imaves vityvi sxva sityvebiT: ... .<br />

144


oca mimzidvelad gamoiyureba:<br />

_ gamoiyureba ise, TiTqos ... , magram sinamdvileSi ... .<br />

_ erTi SexedviT SesaZloa ase mogeCvenebaT ... , magram, faqtobri-<br />

vad ... .<br />

upiratesoba:<br />

_ me mirCevnia, rom ... .<br />

_ me ufro momwons, roca Tqven ... .<br />

eWvis gamoTqma:<br />

_ eg SesaZlebelia, magram ... .<br />

_ eg simarTlea, magram Tu dafiqrebulxar, rom ... .<br />

_ geTanxmebi, magram gaiTvaliswine, rom ... .<br />

_ eg kargi azria, erTaderTi ... .<br />

_ ki, oRond gaxsovdes, rom ... .<br />

_ eg SesaZlebelia, magram Tu gaiTvaliswine is faqti, rom ... .<br />

sakiTxis sxva aspeqtze yuradRebis gadatana:<br />

_ SesaZlebelia, magram ... .<br />

_ ar dagaviwydes, rom ... .<br />

_ rasac Sen ambob, marTalia, Tumca ... .<br />

_ me mainc mgonia, rom ... .<br />

ganmartebis Txovna:<br />

_ SegiZlia ganmarto, rogor ... ?<br />

_ gTxov gangvimarte Seni pasuxi / azri!<br />

_ SegiZlia ganmarto, ratom airCie es pasuxi?<br />

_ gTxov, gaSale Seni pasuxi!<br />

_ es imas niSnavs, Sen fiqrob, rom ... ?<br />

145


ame?<br />

ganzogadeba:<br />

_ saerTod ... .<br />

_ zogadad Tu ganvixileT ... .<br />

_ zogadad saubrisas ... .<br />

_ Cveulebriv ... .<br />

_ rogorc yovelTvis ... .<br />

_ tipobrivia is, rom ... .<br />

8.9. codnis Semowmeba da gasameorebeli kiTxvebi<br />

_ yvelaferi gaigeT?<br />

_ SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />

_ ... wakiTxvis / mosmenis / yurebis Semdeg gaugebari xom ar aris<br />

_ ras niSnavs es termini / cneba / warmodgena?<br />

_ gTxovT, Tqveni sityvebiT gadmosceT!<br />

_ am TavSi / naSromSi / TemaSi romelia sami mTavari nawili?<br />

_ ra iyo amis naklovaneba / gamomwvevi mizezebi / safuZveli?<br />

_ rogori Sedegebi gamoiwvia arCevnebma / skandalma / gamoyofam<br />

/ gaerTianebam?<br />

_ rogori gamoxmaureba / Sedegebi mohyva am movlenebs?<br />

9. miTiTebebi samuSaos organizebis Sesaxeb<br />

jgufuri samuSao<br />

_ dRes Cven jgufebSi / wyvilebSi vmuSaobT!<br />

_ daiyaviT patara jgufebad 3-dan 5-mde adamiani jgufSi!<br />

146


saxeb.<br />

_ danarCens wyvilebSi muSaobiT SevasrulebT!<br />

_ davaleba jgufSi waikiTxeT!<br />

_ dawereT ... , ris Sesaxebac SeTanxmdiT!<br />

_ dainawileT movaleobebi jgufSi!<br />

_ 15 wuTis Semdeg unda moyveT Tqveni samuSaos / miRwevebis Se-<br />

_ jgufidan erTi adamiani gamoyaviT / airCieT jgufSi erTi ada-<br />

miani, romelic Tqvens azrs gagvacnobs da erTi - romelic infor-<br />

macias Caiwers!<br />

miTiTebebi jgufSi diskusiis dros<br />

_ pirvel rigSi, daiyaviT jgufebad!<br />

_ pirvel jgufs eqneba Tema ... , meore jgufs eqneba ... da mesame<br />

jgufs eqneba ... .<br />

_ airCieT erTi, vinc ilaparakebs da erTi adamiani, vinc yvela-<br />

fers Caiwers!<br />

_ TiToeulma moswavlem unda moamzados moTxroba Tavisi idee-<br />

bis / faqtebis da maTi CarTviT / maT gaacnos danarCenebi.<br />

_ gTxov, Cvenc gagvacani Seni azri!<br />

_ Sen ra azris xar?<br />

_ Sen rogor fiqrob?<br />

_ mogviyevi!<br />

_ Seadare Seni mosazreba jgufis mosazrebas!<br />

_ isaubre da sakiTxi ganixile Seni jgufis wevrebTan!<br />

_ daasabuTe Seni mosazreba magaliTebis / konkretuli faqtebis<br />

daxmarebiT!<br />

_ roca Tqvens jgufebSi yvelani mzad iqnebiT, mogviyveT, Tu ra<br />

gaakeTeT, Cven yuradRebiT mogismenT.<br />

_ Seni referati / aRmoCena yvelas gagvacani!<br />

147


_ daakonkrete Seni ideebi!<br />

_ sxvebsac SesTavaze azri gamoTqvan da SekiTxvebi dasvan!<br />

TamaSebi rolebis ganawilebiT<br />

_ dRe rolebSi TamaSi monawileobas miiReben ... .<br />

_ gTxovT, gadiT da derefanSi daicadeT!<br />

_ rolebis CamonaTvali waikiTxeT!<br />

_ TamaSi wamyvani iqneba ... .<br />

_ airCieT da gainawileT rolebi Tqvens jgufSi!<br />

_ mayureblebo, daaxasiaTeT msaxiobebi!<br />

individualuri davalebebi<br />

_ amjerad individualurad vmuSaobT!<br />

_ yuradRebiT waikiTxe davaleba!<br />

_ damoukideblad Seavse / Seasrule ... !<br />

_ ipove ... / Seadare ... / daadgine ... / daaskveni ... / gvanaxe ... /<br />

daamtkice, rom ... / ipove ... / Camoayalibe ... / daajgufe ... / aRniSne ...<br />

/ moniSne ... / gamoikvlie ... / demonstrireba gaakeTe ... / aRwere ... !<br />

_ Sens gankargulebaSi 10 wuTia.<br />

_ SeTxze ambavi am sityvebis gamoyenebiT!<br />

_ waSale zedmeti sityvebi!<br />

_ gamoiyene cxrili / ruka / atlasi / sayrdeni sityvebi!<br />

_ ipove / moZebne <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si / ... gverdze / rukaze ... !<br />

_ daajgufe ... warmoSobis / zomis / simaRlis / mniSvnelovnebis<br />

mixedviT!<br />

_ Seadare sididis / farTis mixedviT!<br />

_ mocemuli gegmis mixedviT aRwere ... !<br />

_ Seadgine ... sqema!<br />

_ gaarkvie ... wyoba / funqciebi!<br />

148


sakontrolo samuSaoebi da gamocdebi<br />

_ airCieT / moniSneT swori pasuxi!<br />

_ gadaxazeT araswori debuleba / sityvebi!<br />

_ teqstis wakiTxvis Semdeg upasuxeT kiTxvebs da SeavseT<br />

tabula!<br />

_ wereT fanqriT / pastiT!<br />

_ am davalebis Sesrulebis dros ar SeiZleba koreqtoris /<br />

leqsikonis / <strong>saxelmZRvanelo</strong>s gamoyeneba.<br />

_ moifiqreT da uwodeT gamosaxulebas saxeli!<br />

_ ganmarteT am sityvaTa mniSvneloba!<br />

saSinao davalebebi<br />

_ gadaSaleT dRiurebi da CaiwereT ... !<br />

_ Semdegi kviris ganmavlobaSi dawereT Tema ... Sesaxeb!<br />

_ dawereT moTxrobis / statiis / Tavis gegma!<br />

_ gaxazeT mTavari!<br />

_ saxlSi unda iswavloT ... Tavis mexuTedan meSvide gverdamde.<br />

10. aTvisebuli Temis mokle Sinaarsi<br />

_ dRes Tqven gaigeT ... .<br />

_ dRevandeli Temis umTavresi nawili iyo ... .<br />

_ axla Tamamad SegviZlia ganvacxadoT, rom ... .<br />

_ warmodgena SeviqmeniT ... Sesaxeb.<br />

_ mokled rom vTqvaT, ... .<br />

_ yovelive naTqvamis gaTvaliswinebiT, ... .<br />

_ adre naswavlis gameorebis Sedegad, ... .<br />

11. klasis gakontroleba<br />

_ gTxovT yuradRebas!<br />

_ nu laparakobT!<br />

_ imuSaveT damoukideblad!<br />

149


daT!<br />

_ gTxovT, nu xmaurobT!<br />

_ wynarad isxediT!<br />

_ imuSaveT odnav Cumad!<br />

_ iyaviT yuradRebiT!<br />

_ usafrTxoebis wesebi daicaviT!<br />

_ nu uSli sxvebs!<br />

12. Sefaseba<br />

_ gmadlobT samuSaosTvis!<br />

_ Zalian kargi namuSevaria.<br />

_ dRes kargi Sedegebi gvqonda!<br />

_ es Sen / Tqven Zalian kargad / kargad gamogivida / gamogivi-<br />

_ mSvenieria! brwyinvalea! sakmaod kargia!<br />

_ brwyinvale naSromia!<br />

_ mSvenieri azria!<br />

_ kargi pasuxia!<br />

_ Tqveni naSromebi Sinaarsiani da sainteresoa.<br />

_ yvelaferi SevZeliT, rac gvqonda dagegmili.<br />

_ dRes Tqven kargad imuSaveT!<br />

_ ratom ar aris yvela piroba Sesrulebuli?<br />

_ rogor moxda, rom ar aris ... ?<br />

_ Tqven zedapirulad imuSaveT.<br />

_ ratom ar gadaamowmeT faqtebi?<br />

_ es saerTod ar Seexeba am Temas.<br />

_ ase Tu imuSaveT, Sors ver wavalT.<br />

_ am naSroms azri saerTod ar aqvs.<br />

_ darwmunebuli var ukeT SegeZlo.<br />

_ SemdgomSi meti yuradReba miaqcie ... .<br />

_ Sengan ukeTes / ufro moculobiT pasuxs velodi.<br />

150


_ unda Seecado da kidev ukeTesi gamova.<br />

_ ise, ara uSavs, magram dagaviwyda dagewera / gagexaza /<br />

gamogeTvala / dagemtkica ... .<br />

13. dasasruli<br />

_ raime SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />

_ yvelaferi gasagebia?<br />

_ Semdeg gakveTilze gavagrZelebT.<br />

_ momeciT dRiurebi, niSnebs CagiwerT!<br />

_ Semdeg gakveTilze moitaneT ... .<br />

_ yvelaze kargi Sedegebi dRes ... hqondaT.<br />

_ gaxsovdeT, rom xval unda wamoiRoT ... !<br />

_ ar dagaviwydeT, rom xval gakveTili 09:45 -ze daiwyeba!<br />

14. damSvidobeba<br />

_ momaval Sexvedramde!<br />

_ SevxvdebiT Semdeg gakveTilze!<br />

_ warmatebiT!<br />

_ gmadlobT, dReisTvis sul es aris.<br />

_ Tavisuflebi xarT.<br />

_ gmadlobT yuradRebisTvis.<br />

_ kargad iyaviT, Semdeg Sexvedramde!<br />

151


ibliografia:<br />

zurab baRaSvili, marika oZeli, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />

Tareba (2006).<br />

kolin beikeri, bilingvizmisa da bilingvuri ganaTlebis<br />

safuZvlebi. ,,samoqalaqo integraciisa da<br />

erovnebaTSorisi urTierTobebis centris’’ 2010 wlis<br />

qarTuli versiis gamocema.<br />

bilingvuri ganaTleba, samagido wigni maswavleblebisTvis;<br />

Tbilisi, 2009.<br />

kaxa gabunia, enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavlebis<br />

Taviseburebebi bilingvur klasSi; bilingvuri<br />

ganaTleba, # 1, 2010.<br />

nino doborjginiZe, maia inasariZe, mosmenisa da zepirmetyvelebis<br />

unaris ganviTareba (2006).<br />

maia inasariZe, maia naWyebia, qarTuli enisa da literaturis swavlebis<br />

Tanamedrove meTodebi; Tbilisi, 2006.<br />

maia inasariZe, nino doborjginiZe, kiTxvis unar-CvevaTa ganviTareba<br />

(2006).<br />

meTodikuri miTiTebani qarTulis, rogorc meore enis swavlebis<br />

procesSi (maswavlebelTa gzamkvlevi); Tbilisi, 2007.<br />

maia meliqiZe, Wabuki qiria, qarTuli enis gramatikis swavleba<br />

(2006).<br />

multilingvuri ganaTlebis programis debuleba, 2010, saqarTvelos<br />

ganaTlebisa da mecnierebis saministro.<br />

152


marika oZeli, zurab baRaSvili, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />

Tareba (2006).<br />

saqarTvelos <strong>erovnul</strong>i saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,<br />

<strong>erovnul</strong>i saswavlo gegma; http://www.ncac.ge/index.php?m=854<br />

Salva tabataZe, maia inasariZe, qeTevan CaCxiani, Wabuki qiria<br />

interkulturuli ganaTlebis praqtikuli<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> maswavleblebisTvis; Tbilisi, 2010.<br />

Wabuki qiria, maia meliqiZe, leqsikaze muSaobis meTodika meore enis<br />

swavlebisas (2006).<br />

nino SaraSeniZe, Secdomebis analizi da maTze muSaoba enis<br />

aTvisebis procesSi; bilingvuri ganaTleba, # 3, 2010.<br />

Tamar jayeli, marine xuciSvili, meore enis swavleba dawyebiT<br />

skolaSi (2006).<br />

Tamar jayeli, marine xuciSvili, weris unar-CvevaTa ganviTareba<br />

(2006).<br />

English Language Arts, A Curriculum Guide for the Middle Level (Grades 6-9) Saskatchewan<br />

Education<br />

English Language Arts 6-9: A Bibliography for the Middle Level<br />

Tibinská, Eva, Teória a prax jazykového vzdelávania v oblasti materinského jazyka na<br />

základných školách na Slovensku. - In: Studia Academica Slovaca. 30.<br />

Prednášky XXXVII. letného seminára slovenského jazyka a kultúry.<br />

Red. J. Mlacek. Bratislava, Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania<br />

FF UK 2001, s. 315 - 328.<br />

Tibinská, Eva, Základné zásady didaktiky a metodiky vyučovania slovenčiny ako cudzieho<br />

jazyka. In: Studia Academica Slovaca 34. Prednášky XLI. letného<br />

seminára slovenského jazyka a kultúry.Ed. J.Mlacek, M. Vojtech. Bratislava,<br />

Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania FF UK 2005, s.<br />

165 -173.<br />

Čvrtníčková, D. a kol.: Cieľové požiadavky na hodinách SJaL<br />

Metodická príručka prináša nové chápanie problematiky výučby SJaL<br />

Čvrtníčková, D. a kol.: Klasifikácia slohových prác<br />

Anotácia: Súbor žiackych slohových prác niektorých žánrov a ich klasifikácia.<br />

Dagmar Čtvrtníčková<br />

ŠPECIALIZAČNÉ INOVAČNÉ ŠTÚDIUM,Názov projektu: Inovácia obsahu a metód<br />

vyučovania SjaL<br />

Ministerstvo školstva Slovenskej republiky, UČEBNÉ PLÁNY PRE 1. AŽ 9. ROČNÍK<br />

ZÁKLADNÝCH ŠKÔL, Schválilo Ministerstvo školstva Slovenskej<br />

republiky , 2003<br />

Brasee, E.N. & Capelluti, J. Dissolving boundaries: Toward an integrative curriculum.<br />

Columbus,1995<br />

Jacobs, H.H. Mapping the big picture: Integrating curriculum and assessment, Alexandria,<br />

1997<br />

Martinello, M.L. & Cook, G.E. Interdisciplinary inquiry in teaching and learning. New<br />

York: Merrill, 1994<br />

153


154


gamomcemloba<br />

`saimedo~<br />

155

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!