Panduan Amalan 5S (AKMAL)

AKADEMI KASTAM DIRAJA MALAYSIA 

AMALAN 5S

A K A D E M I K A S T A M D I R A J A M A L A Y S I A 

KANDUNGAN 

Ogos 2010 

Muka surat 2 

PANDUAN PELAKSANAAN AMALAN 5S 


(AKMAL) 

DASAR, WAWASAN DAN SLOGAN 5S 7 

BAB 1: PENGENALAN KEPADA AMALAN 5S 

1. TUJUAN 8 

2. PENGENALAN 8 

3. RASIONAL AMALAN 5S 9 

4. FAEDAH AMALAN 5S 10 

5. OUTCOME DARI AMALAN 5S 10 

6. TENTANGAN (RESISTANCE) TERHADAP PELAKSANAAN AMALAN 5S 12 

7. BAGAIMANA MENJAYAKAN 5S 13 

8. KONSEP AMALAN 5S 14 

9. LANGKAH PELAKSANAAN AMALAN 5S 23 

10. KESIMPULAN 27


KANDUNGAN 

BAB 2: STANDARD PELAKSANAAN AMALAN 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 3 




1. TUJUAN 28 

2. LATARBELAKANG 28 

3. KEPERLUAN UTAMA 29 

4. RUANG PEJABAT 30 

5. RUANG KERJA/BILIK PEGAWAI 36 

6. BAHAGIAN PENGELUARAN 39 

7. STOR 40 

8. TEMPAT UMUM 44 

9. KAWASAN PERSEKITARAN PEJABAT 55 

10. KEUPAYAAN SUMBER MANUSIA 57 

11. KESELAMATAN PERSEKITARAN 58 

12. KESIMPULAN 58


KANDUNGAN 

BAB 3: PELAKSANAAN AUDIT DALAMAN AMALAN 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 4 




1. TUJUAN 59 

2. LATARBELAKANG 59 

3. TATACARA AUDIT DALAMAN 59 

4. KESIMPULAN 61 

LAMPIRAN-LAMPIRAN 

LAMPIRAN A: STRUKTUR PELAKSANAAN 5S AKMAL 62 

LAMPIRAN B: SENARAI TUGAS JAWATANKUASA INDUK AMALAN 5S AKMAL 63 

LAMPIRAN C: SENARAI SEMAK AUDIT DALAMAN AMALAN 5S 70


KANDUNGAN 

RAJAH-RAJAH/JADUAL 

Ogos 2010 

Muka surat 5 




FALSAFAH AMALAN 5S 10 

RAJAH 1: CARTA KITARAN 5S 15 

RAJAH 2: CONTOH WARNA KAD 15 

RAJAH 3: TINDAKAN TERHADAP BARANG/DOKUMEN YANG TIDAK DIPERLU- 

KAN 

RAJAH 4: TINDAKAN MENYUSUN BARANG/DOKUMEN DIPERLUKAN 18 

PETUA/TIPS/AMALAN BAIK UNTUK SUSUN 19 

RAJAH 5: TINDAKAN MELAKSANAKAN AMALAN SAPU 20 

RAJAH 6: TINDAKAN SERAGAM 21 

RAJAH 7: CARTA ALIRAN PELAKSANAAN AMALAN 5S 23 

JADUAL 1: RUMUSAN AMALAN 5S 

PELAN TINDAKAN PENAMBAHBAIKAN AMALAN 5S 88 

16 

22


KANDUNGAN 

GAMBAR-GAMBAR CONTOH AMALAN 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 6 




GAMBAR 1: KUBIKEL/BILIK PEGAWAI 89 

GAMBAR 2: LACI 90 

GAMBAR 3: STOR 91 

GAMBAR 4: BILIK FAIL 92 

GAMBAR 5: KAUNTER 93 

GAMBAR 6: TEMPAT MENUNGGU 93 

GAMBAR 7: TEMPAT MELETAK MESIN 94 

GAMBAR 8: TEMPAT MEMBUAT BINDING 94 

GAMBAR 9: PAPAN TANDA 95 

GAMBAR 10: TEMPAT/RUANG LETAK KERETA 95 

GAMBAR 11: LAIN-LAIN 96 

SUMBER RUJUKAN 98


Ogos 2010 

Muka surat 7 

DASAR, SLOGAN & WAWASAN amalan 5S 

“AKMAL mencapai prestasi 

cemerlang dalam penyampaian 

perkhidmatan berteraskan 

persekitaran kerja yang 

berkualiti menerusi amalan 

5S” 

“Warga AKMAL sentiasa 

mengamalkan 5S secara 

berpasukan demi mewujudkan 

persekitaran tempat kerja yang 

bersih, kemas, teratur dan 

selamat ” 

“PERSEKITARAN BERKUALITI 

PEMANGKIN KECEMERLANGAN”



1. TUJUAN 

Ogos 2010 

Muka surat 8 

Tujuan panduan ini adalah untuk membantu warga Akademi Kastam Diraja 

Malaysia (AKMAL) dalam pelaksanaan Amalan 5S ke arah mewujudkan 

persekitaran kerja yang berkualiti dan cemerlang. 

2. PENGENALAN 

2.1 Selaras dengan usaha-usaha untuk mentransformasi perkhidmatan awam ke 

peringkat world class, pengurusan persekitaran tempat kerja adalah perlu demi 

memantap serta meningkatkan imej dan profesionalisme Akademi Kastam 

Diraja Malaysia (AKMAL). 

Pelaksanaan Amalan 5S dipercayai bermula daripada negara Jepun, dimana 

selepas Perang Dunia Kedua, syarikat-syarikat perindustrian di negara itu 

memikirkan cara-cara untuk meningkatkan produktivitinya di samping 

mengurangkan kos pengeluaran. Amalan 5S diilhamkan menerusi 

permasalahan yang wujud pada ketika itu. Antara lain, menerusi pendekatan 

JIT (Just in Time), Total Performance Management dan Toyota Production System 

(TPS). 

2.2 5S yang merupakan satu amalan budaya dalam masyarakat Jepun, memenuhi 

keperluan bagi memantapkan pengurusan persekitaran tempat kerja. Mula 

diperkenalkan di Singapura pada tahun 1986 dan telah diamalkan dengan 

jayanya di sana. Amalan ini kemudiannya dipraktikkan di Malaysia, Thailand, 

Korea, China, India, lndonesia, Sri Lanka, Rusia, Hungary, Poland, Bulgaria, 

Colombia, Uruguay, Brazil, Costa Rica dan Mexico. 

2.3 Di Malaysia, konsep Amalan 5S mula diperkenalkan pada pertengahan tahun 

1980an dan telah dipraktikkan dalam sektor swasta terutama syarikat-syarikat 

multi-nasional. Kini banyak agensi-agensi Perkhidmatan Awam mengamalkan 

Amalan 5S malah ada di kalangannya telah mendapat pengiktirafan menerusi 

persijilan daripada Perbadanan Produktiviti Malaysia (MPC). 

“PERSEKITARAN BERKUALITI PEMANGKIN KECEMERLANGAN”



Ogos 2010 

Muka surat 9 

2.4 Pengurusan persekitaran tempat kerja yang lebih seragam dan sistematik 

berdasarkan Amalan 5S merupakan satu pendekatan yang diterima dan 

dipraktikkan secara universal. Amalan 5S dapat membantu Akademi Kastam 

Diraja Malaysia (AKMAL) merancang dan melaksanakan usaha-usaha 

menghasilkan persekitaran tempat kerja yang kondusif bagi meningkatkan 

kualiti penyampaian perkhidmatan kepada pelanggan. 

3. RASIONAL AMALAN 5S 

3.1 Penampilan persekitaran tempat kerja yang cemerlang dapat meningkatkan 

kecekapan dan keberkesanan penyampaian perkhidmatan agensi kerajaan. 

Amalan 5S merupakan satu teknik pengurusan persekitaran yang dapat 

membantu meningkat imej Akademi Kastam Diraja Malaysia (AKMAL) selain 

daripada meningkatkan kecemerlangan penyampaian perkhidmatan kepada 

pelanggan. 

3.2 Menurut MAMPU, konsep Amalan 5S adalah mudah difahami oleh semua 

kakitangan Jabatan kerana: 

3.2.1 terminologi yang diguna pakai adalah mudah; 

3.2.2 konsepnya logik dan bersifat semula jadi terhadap perilaku manusia; 

3.2.3 ia boleh diguna pakai oleh semua jenis Jabatan/Agensi. 




4. FAEDAH AMALAN 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 10 

Antara faedah pelaksanaan pengurusan persekitaran tempat kerja yang 

cekap dan berkesan adalah: 

4.1 Mewujudkan persekitaran tempat kerja yan berkualiti dan produktif. 

4.2 Hasil kebersihan, kekemasan dan peningkatan tahap pengurusan 

penyelenggaraan. 

4.3 Lebih banyak idea kreatif dan inovatif diketengahkan oleh pekerja untuk 

penyelesaian masalah dan penambahbaikan. 

4.4 Semua pekerja akan lebih berdisiplin dan beretika untuk menghasilkan prestasi 

kerja yang lebih baik. 

4.5 Operasi di tempat kerja lebih senang, pantas dan selamat. 

4.6 Membina budaya kerja dan nilai bersama yang cemerlang; dan 

4.7 Menjadi kebanggaan semua pekerja dan meningkatkan imej organisasi. 

5. OUTCOME DARI AMALAN 5S 

5.1 Penjimatan kos: 

5.1.1 Penjimatan penggunaan inventori; 

FALSAFAH AMALAN 5S: 

SETIAP TEMPAT ADA BARANGNYA DAN 

SETIAP BARANG ADA TEMPATNYA. 

5.1.2 Menghalang kerosakan ke atas inventori; 

5.1.3 Menghalang salah letak peralatan dan perkakasan; dan 

5.1.4 Mempercepatkan proses pencarian dan pengesanan dalam sesuatu urusan kerja. 




5.2 Meningkatkan kecekapan penggunaan sumber: 

5.2.1 Mengoptimumkan penggunaan kawasan/tempat kerja; 

Ogos 2010 

Muka surat 11 

5.2.2 Penghapusan masa pencarian peralatan dan pembaziran bahan mentah/proses; dan 

5.2.3 Mempermudahkan kawalan dan penyelenggaraan. 

5.3 Meningkatkan kecekapan dan keberkesanan penyelenggaraan: 

5.3.1 Mengekalkan dan meningkatkan keupayaan jangka hayat mesin, peralatan dan 

kemudahan-kemudahan yang digunapakai; 

5.3.2 Mengekalkan dan meningkatkan keupayaan beroperasi mesin, peralatan dan 

kemudahan-kemudahan; dan 

5.3.3 Mengurangkan pembaziran dan kadar kerosakan mesin, peralatam dan kemudahan- 

kemudahan. 

5.4 Jaminan kualiti: 

5.4.1 Meningkatkan kualiti dan produktiviti perkhidmatan; 

5.4.2 Meningkatkan keupayaan melaksanakan kerja dengan lebih pantas dan selamat; dan 

5.4.3 Memastikan penyampaian produk/perkhidmatan cekap dan berkesan 

5.5 Meningkatkan keselamatan di persekitaran tempat kerja: 

5.5.1 Menghapuskan keadaan yang merbahaya; 

5.5.2 Meningkatkan tahap kesihatan di tempat kerja; 

5.5.3 Menghapuskan keadaan yang boleh mendatangkan kecederaan dan kemalangan; 

5.5.4 Mengelakkan berlakunya kesilapan dan kecuaian; dan 

5.5.5 Pematuhan kepada peraturan-peraturan. 




5.6 Meningkatkan motivasi pekerja: 

5.6.1 Perhubungan yang baik antara anggota; 

5.6.2 Membentuk disiplin yang tinggi; dan 

5.6.3 Membentuk semangat kerjasama dan kerja berpasukan. 

6. TENTANGAN (RESISTANCE) TERHADAP PELAKSANAAN AMALAN 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 12 

Antara bentuk persoalan mempamerkan tingkah laku penentangan 

pelaksanaan Amalan 5S ialah: 

6.1 Apa yang hebat sangat tentang Amalan 5S? 

6.2 Kenapa saya sebagai Ketua Jabatan, perlu mengetuai Amalan 5S? 

6.3 Kenapa perlu bersih, sedangkan ia akan kotor lagi? 

6.4 Adakah melakukan sisih dan susun akan meningkatkan output? 

6.5 Kenapa perlu tumpu pada suatu yang remeh seperti amalan 5S (sisih & susun)? 

6.6 Bukankah kita memang sudah lakukan amalan 5S? 

6.7 Sememangnya tempat kerja saya berserabut, tetapi saya tahu mana hendak 

mendapatkannya? 

6.8 Bukankah kita dah lakukan amalan 5S setahun dulu? 

6.9 Bukankah amalan 5S dan aktiviti penambahbaikan lain sesuai untuk kilang 

sahaja? 

6.10 Tidak tahukah bahawa kami terlalu sibuk untuk melaksanakan amalan 5S (sisih 

dan susun)? 

6.11 Siapa mereka, hendak arahkan saya buat amalan 5S? 

6.12 Kita tidak perlukan amalan 5S. Kita bukan kerja bermotifkan keuntungan, jadi 

buat kerja kita sajalah? 




7. BAGAIMANA MENJAYAKAN 5S 

7.1 Penglibatan Semua Kakitangan 

Ogos 2010 

Muka surat 13 

7.1.1 Semua kakitangan di dalam jabatan mesti melibatkan diri di dalam program 5S. 

7.1.2 Semua kakitangan harus memahami 6 sebab munasabah program 5S harus diamal di 

tempat kerja iaitu: 

7.1.2.1 tempat kerja yang bersih mempunyai PRODUKTIVITI tinggi 

7.1.2.2 tempat kerja yang bersih mempunyai MUTU tinggi 

7.1.2.3 tempat kerja yang bersih mengurangkan KOS 

7.1.2.4 tempat kerja yang bersih memastikan PENGIRIMAN tepat pada masanya 

7.1.2.5 tempat kerja yang bersih adalah tempat kerja yang SELAMAT 

7.1.2.6 tempat kerja yang bersih mempunyai SEMANGAT PERANSANG yang tinggi. 

7.1.3 Program 5S akan lebih berkesan jika dijadikan salah satu aktiviti di dalam aktiviti-aktiviti 

kumpulan kecil seperti Kumpulan Meningkatkan Mutu Kerja (QC) di bahagian-bahagian. 

7.2 Penglibatan Pengurusan Atasan 

7.2.1 Program tersebut boleh dilaksanakan dalam masa bekerja atau di luar waktu bekerja 

mengikut budi bicara pengurusan atasan. 

7.2.2 Setiap orang harus diberitahu secara rasmi pentingnya program tersebut. 

7.2.3 Ketua Jabatan harus membuat pengumuman rasmi mengenai pelancaran program 

tersebut di mesyuarat atau maajlis yang bersesuaian untuk berkongsi berkongsi 

maklumat (information-sharing) dengan kakitangan. 




7.3 Sokongan Semua Pihak 

Ogos 2010 

Muka surat 14 

7.3.1 Keraguan seperti “mengapakah pengumuman pembuangan ditampalkan untuk Seiri?’, 

“Mengapakah 5S dianggap penting untuk pembaikan di bahagian-bahagian 

tertentu?” harus dilenyapkan. 

7.3.2 Setiap ahli jawatankuasa harus sentiasa memberitahu semua pihak mengenai kemajuan 

pelaksanaan 5S di peringkat jabatan. 

7.3.3 Setiap ahli jawatankuasa harus memberi galakan dan bimbingan kepada orang ramai 

supaya dapat melibatkan diri dalam aktiviti-aktiviti pelaksanaan 5S. 

8. KONSEP AMALAN 5S 

Amalan 5S merujuk kepada singkatan perkataan iaitu Sisih, Susun, Sapu, 

Seragam, dan Sentiasa Amal yang merupakan suatu kitaran proses berterusan 

yang digunakan bagi pengurusan persekitaran tempat kerja yang lebih 

sistematik dan praktikal. Melalui amalan ini, tempat kerja menjadi lebih teratur, 

tersusun dan selesa sepanjang masa (lihat Rajah 1). Ini akan menjadikan 

pegawai serta kakitangan lebih produktif dan cekap dalam menyumbang 

kepada kecemerlangan Jabatan. Uniknya mengenai amalan 5S ini ialah ianya 

adalah bermula dengan huruf ‘S’ baik di dalam Bahasa Melayu, Bahasa Inggeris 

ataupun Bahasa Jepun (Lihat Rumusan Amalan 5S dimuka 22). 

Amalan 5S bermula dengan aktiviti Sisih, diikuti dengan aktiviti Susun, Aktiviti 

Sapu, aktiviti Seragam dan aktiviti Sentiasa Amalkan. Kitaran ini adalah berulang 

-ulang demi mencapai objektifnya. 




RAJAH 1: KITARAN 5S 

8.1 SISIH 

SERAGAM SERAGAM SERAGAM SERAGAM 

SAPU SAPU SAPU SAPU 

SENTIASA 

SENTIASA 

AMALKAN 

AMALKAN 

AMALAN AMALAN AMALAN AMALAN 

5S 5S 5S 5S 

SUSUN SUSUN SUSUN SUSUN 

SISIH SISIH 

SISIH 

Ogos 2010 

Muka surat 15 

Sisih adalah tindakan mengasingkan barang/dokumen yang perlu daripada 

sekumpulan barang/dokumen yang tidak diperlukan di tempat kerja. 

8.1.1 Barang/dokumen perlu diasingkan kepada dua (2) kategori seperti berikut: 

8.1.1.1 barang/dokumen yang tidak diperlukan; dan 

8.1.1.2 barang/dokumen yang diperlukan. 

8.1.2 Barang/dokumen yang diasingkan mengikut dua (2) kategori di atas boleh dikenal pasti 

dengan pelbagai cara seperti label, kad pengasingan atau cara lain yang sesuai 

(Rajah 2) 

RAJAH 2: CONTOH WARNA KAD 

KUNING 

MERAH 

Kuning untuk barang yang perlu mendapat kelulusan untuk 

tindakan seterusnya. 

Merah untuk barang yang perlu dilupus. 




Ogos 2010 

Muka surat 16 

8.1.3 Barang/dokumen yang telah dikenalpasti perlu diuruskan dengan baik seperti 

menyediakan ruang untuk tujuan pelupusan atau penyimpanan seterusnya. Barang/ 

dokumen yang tidak diperlukan hendaklah diurus mengikut peraturan sedia ada seperti 

di Rajah 3: 

RAJAH 3: TINDAKAN TERHADAP BARANG/DOKUMEN YANG TIDAK DIPERLUKAN 

Barang/ 

dokumen 

Tidak Diperlukan 

Pengasingan Tindakan 

Barang/dokumen yang 

tiada nilai dan senang 

dibuang 

Barang/dokumen yang 

ada nilai dan boleh dijual 

Barang/dokumen tiada 

nilai tapi kos pelupusan 

tinggi 

Pelupusan mengikut 

peraturan sedia ada 




8.2 SUSUN 

Ogos 2010 

Muka surat 17 

Susun adalah tindakan menyusun dan melabel barang/dokumen yang 

diperlukan (kecuali barang/dokumen terperingkat). Dengan amalan Susun,, 

barang/dokumen akan nampak kemas dan teratur, proses pencarian akan 

dipermudahkan dan penggunaan ruang tempat kerja akan dapat 

dioptimumkan. 

8.2.1 Barang/dokumen yang sama dikelompokkan mengikut jenis atau kategori dan 

mengikut keperluan seperti berikut: 

8.2.1.1 Barang/dokumen yang sering digunakan hendaklah disimpan dekat dengan ruang 

kerja dan cepat dicapai. Sebagai contoh, buku panduan telefon dan kertas catatan 

diletak berhampiran dengan telefon. Dari segi pengurusan ruang meja, alat tulis dan 

barang peribadi perlu disusun dengan kemas. Umpamanya, bagi meja yang 

mempunyai tiga (3) laci, laci pertama boleh dikhaskan untuk alat tulis, laci kedua untuk 

dokumen rasmi dan laci ketiga untuk barang peribadi; 

8.2.1.2 Barang/dokumen yang jarang digunakan seperti fail yang kurang aktif dan stok 

simpanan peralatan perlu disimpan di tempat yang dikhaskan dan boleh dicapai 

dengan cepat apabila diperlukan; dan 

8.2.1.3 Barang/dokumen yang tidak digunakan semasa urusan harian tetapi perlu dirujuk harus 

disimpan di tempat yang dikhususkan. Sebagai contoh fail yang telah ditutup, salinan 

perjanjian, salinan kontrak dan sebagainya. 

8.2.2 Semua barang/dokumen hendaklah disimpan dan disusun dengan kemas bagi 

mengelakkan berlakunya kehilangan, kecurian, kebakaran atau boleh mengakibatkan 

berlakunya sebarang kepada ancaman nyawa warga Jabatan. 

8.2.3 Barang/doklumen terperingkat perlu disimpan dengan mematuhi Akta/Pekeliling 

Keselamatan Pejabat Kerajaan. 

8.2.4 Barang/dokumen perlu disusun supaya tidak mudah jatuh. Tidak ada barang/dokumen 

yang diletakkan di ruang pintu kecemasan. 

8.2.5 Bahan-bahan yang mudah terbakar dan toksik seperti bahan kimia dan bahan racun 

perlu disimpan di ruang khas. 




RAJAH 4: TINDAKAN MENYUSUN BARANG/DOKUMEN DIPERLUKAN 

Barang / 

dokumen 

diperlukan 

Kelompok barang/dokumenn 

Barang/dokumen 

selalu digunakan 


jarang digunakan 

semasa urusan harian 


tidak digunakan 

semasa urusan harian 

tetapi perlu dirujuk 

dan mesti 

disimpan 

Ogos 2010 

Muka surat 18 

Tindakan 

Susun dekat dengan 

tempat kerja dan 

cepat dicapai 

Diletakkan di tempat 

yang dikhususkan dan 

mudah dicapai 

Diletakkan di tempat 

yang dikhususkan yang 

ditetapkan 




Petua/Tips/Amalan baik untuk SUSUN 

Ogos 2010 

1. Ikut kaedah “Masuk Dulu Keluar Dulu” untuk 

stok simpanan barang. 

2. Labelkan barang/dokumen di tempatnya. 

3. Letakkan barang/dokumen di tempat yang 

mudah dilihat dan mudah dikesan. 

4. Letakkan barang/dokumen di tempat yang 

mudah diambil dan disimpan semula. 

5. Boleh capai (retrieve) barang/dokumen sebaikbaiknya 

dalam masa 30 saat 

6. Asingkan alatan khas dan alatan biasa. 

7. Sediakan parkir (parking) untuk ruang mesin/ 

peralatan yang mudah alih seperti mesin 

fotostat, mesin pencetak, mesin faksimili, mesin 

penjilid dan sebagainya. 

Muka surat 19 




8.3 SAPU 

Ogos 2010 

Muka surat 20 

Sapu adalah tindakan bagi memastikan ruang tempat kerja atau peralatan 

bersih daripada habuk/debu yang boleh menjejaskan fungsi peralatan, kualiti 

produk dan kesihatan pelanggan serta pekerja. 

8.3.1 Amalan Sapu melibatkan aktiviti-aktiviti seperti berikut: 

8.3.1.1 Kenal pasti ruang dan peralatan yang perlu dibersihkan termasuk ruang atau bahagian 

yang tersorok seperti di belakang almari ataupun di atas rak yang tinggi; 

8.3.1.2 Kenal pasti pihak atu individu yang bertanggungjawab untuk membersihkan ruang dan 

peralatan tersebut; 

8.3.1.3 Laksanakan aktiviti bersih secara berjadual; 

8.3.1.4 Lakukan pemantauan secara berkala; dan 

8.3.1.5 Sediakan senarai semak untuk sapu dan letakkan di tempat yang sesuai. 

RAJAH 5: TINDAKAN MELAKSANAKAN AMALAN SAPU 

SAPU 

Kenalpasti ruang dan 

peralatan Tempat 

Kerja yang kotor 

Tindakan 

membersihkan 

kekotoran 

“PERSEKITARAN BERKUALITI PEMANGKIN KECEMERLANGAN” 

Bersih



8.4 SERAGAM 

Ogos 2010 

Muka surat 21 

Seragam adalah aktiviti penting di samping aktiviti Sisih, Susun, Selamat dan 

Sapu. Amalan Seragam melibatkan aktiviti seperti menyusun barang/dokumen, 

memberi nombor rujukan dokumen, memfail, melabel dan sebagainya. Ini akan 

memudahkan proses memfail dan mencari fail atau dokumen serta mencari 

barang apabila diperlukan 

8.4.1 Keseragaman dalam persekitaran tempat kerja membantu melancarkan pelaksanaan 

tugas supaya cekap dan berkesan. Salah satu kaedah amalan Seragam ialah 

penggunaan skema warna untuk memudahkan carian barang/dokumen di samping 

menceriakan ruang tempat kerja. Tindakan Seragam melibatkan aktiviti-aktiviti seperti di 

Rajah 6. 

RAJAH 6: TINDAKAN SERAGAM 

Sistem Nombor/ 

Rujukan 

Menyusun 

SERAGAM 

Melabel 

Mengguna skema 

warna 




8.5 SENTIASA AMAL 

Ogos 2010 

Muka surat 22 

Amalan Sisih, Susun, Selamat, Sapu, Seragam dan Sentiasa Amal hanya akan 

berkesan sekiranya semua tindakan yang ditetapkan diamalkan secara 

berterusan. Dengan itu, setiap warga organisasi perlu mematuhi peraturan, 

standard dan nilai kerja yang telah ditetapkan bagi tindakan-tindakan Sisih, 

Susun, Selamat, Sapu, Seragam dan Sentiasa Amal. Ini memerlukan disiplin dan 

penghayatan oleh semua anggota dalam membudayakan amalan-amalan 

tersebut dalam tugas seharian mereka. Setiap organisasi hendaklah 

menggunakan kemudahan dan sumber sedia ada yang tidak memerlukan kos 

yang tinggi mengikut kreativiti masing-masing bagi memastikan kejayaan 

pelaksanaan Amalan 6S. 

Kesimpulannya, pelaksanaan Amalan 5S bolehlah diringkaskan seperti di jadual 1 

berikut: 

JADUAL 1: RUMUSAN AMALAN 5S 

Bahasa 

Jepun 

Bahasa 

Inggeris 

Bahasa 

Melayu 

Maksud Contoh 

Seiri Sort Sisih Menyisih barang-barang yang tidak perlu: 

Mengasingkan dan melupuskan barang-barang yang 

tidak diperlukan di tempat kerja secara sistematik. 

Seiton Set In Order Susun Kekemasan: menyusun barang-barang yang 

diperlukan secara kemas dan sistematik supaya mudah 

diambil dan dikembalikan di tempat asal selepas 

digunakan. 

Seiso Shine Sapu Pembersihan: membersihkan dan memeriksa tempat 

kerja secara terperinci supaya tiada debu atau kotoran 

di atas lantai, peralatan dan persekitaran tempat kerja. 

Seiketsu Standardise Seragam Keseragaman: Mewujudkan piawaian amalan terbaik 

di tempat kerja dan memastikan piawaian tersebut 

dipatuhi di samping memastikan tempat kerja itu 

bersih dan teratur sepanjang masa. 

Shitsuke Sustain Sentiasa 

Amal 

Disiplin: Melatih pekerja untuk mengamal amalan 5S 

secara berterusan supaya menjadi tabiat dan budaya 

kerja organisasi. 


Membuang sampah 

Mencapai dokumen 

dalam tempoh 30 

saat. 

Tanggungjawab 

harian untuk 

pembersihan ruang 

dan peralatan kerja 

individu. 

Tempat 

penyimpanan 

peralatan dan 

dokumen yang jelas 

Lakukan amalan 5S 

secara harian.



9. LANGKAH PELAKSANAAN AMALAN 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 23 

Menurut Garis Paduan MAMPU, pelaksanaan Amalan 5S di Akademi Kastam 

Diraja Malaysia (AKMAL) hendaklah dirancang dengan rapi, dibuat 

pemantauan, penambahbaikan dan Sentiasa Amal yang berterusan. Kejayaan 

Amalan 5S ini bergantung kepada penglibatan pihak Pengurusan Atasan 

sebagai pendorong serta kerjasama dan komitmen semua warga organisasi. 

Aliran pelaksanaan Amalan 5S adalah seperti di Rajah 7. 

RAJAH 7: CARTA ALIRAN PELAKSANAAN AMALAN 5S 

Persediaan 

Pelancaran 

Pelaksanaan 5S 

Audit 

Pengiktirafan 




9.1 PERINGKAT PERTAMA (PERSEDIAAN) 

Ogos 2010 

Muka surat 24 

Peringkat ini memerlukan agensi melakukan aktiviti-aktiviti seperti berikut: 

9.1.1 Menubuhkan Jawatankuasa Pelaksanaan 5S yang diketuai oleh Ketua Jabatan/agensi, 

contoh seperti di Lampiran A; 

9.1.2 Menyediakan Pelan Tindakan Amalan 5S meliputi gotong royong, ceramah kesedaran 

dan aktiviti 5S (Sisih, Susun, Sapu, Seragam dan sentiasa Amal); 

9.1.3 Menyenaraikan peranan urusetia, fasilitator, ketua kumpulan, juru audit dalaman. 

Contoh seperti di Lampiran B; 

9.1.4 Mendapatkan komitmen sepenuhnya Pengurusan Atasan terhadap pelaksanaan 

Amalan 5S. 

9.1.5 Menyediakan lawatan ke agensi yang telah mendapat pensijilan untuk tujuan 

pendedahan (sekiranya perlu). 

9.2 PERINGKAT KEDUA (PELANCARAN) 

Peringkat ini memerlukan aktiviti-aktiviti seperti berikut: 

9.2.1 Mempromosikan Amalan 5S melalui poster, banting dan sebagainya. 

9.2.2 Menghebahkan carta pelaksanaan Amalan 5S, peta kawasan dan senarai tugas serta 

tanggungjawab pegawai dan kakitangan. 

9.2.3 Menerangkan objektif Amalan 5S kepada pegawai dan kakitangan oleh Ketua 

Jabatan/agensi. 

9.2.4 Merasmikan pelancaran Amalan 5S dan melantik jawatankuasa, ketua-ketua zon 

secara rasmi oleh Pengarah AKMAL serta bacaan ikrar bersama. 

9.2.5 Mengurniakan anugerah-anugerah kepada para pekerja yang telah menunjukkan 

perubahan-perubahan penting. Ini akan memupuk sikap tanggungjawab yang lebih 

tinggi, meningkatkan kebanggaan terhadap tempat kerja dan menganggapnya 

sebagai keupayaan diri sendiri. 




9.3 PERINGKAT KETIGA (PELAKSANAAN 5S) 

Ogos 2010 

Muka surat 25 

Peringkat ini memerlukan agensi melakukan aktiviti-aktiviti seperti berikut: 

9.3.1 Mewujudkan kumpulan Amalan 5S mengikut kawasan masing-masing (Contoh: Zon Stor, 

Zon Kaunter, Zon Tempat Kerja Am dan lain-lain). 

9.3.2 Menyediakan peralatan dan bahan yang diperlukan untuk aktiviti gotong-royong 

(Contoh: Penyapu, plastik sampah dan lain-lain). 

9.3.3 Melaksanakan gotong-royong secara berkala—semua pegawai dan kakitangan 

jabatan/agensi terlibat. 

9.3.4 Melaksanakan SISIH seperti berikut: 

9.3.4.1 menyediakan kaedah membuang seperti Kad Pelupusan (Rajah 2); 

9.3.4.2 mengenalpasti barang/dokumen yang tidak sesuai untuk digunakan lagi. 

9.3.5 Melaksanakan SISIH dan SAPU setiap hari dengan melakukan aktiviti-aktiviti seperti 

berikut: 

9.3.5.1 menyediakan jadual pembuangan dan pembersihan. 

9.3.6 Melaksanakan SERAGAM dengan melakukan aktiviti-aktiviti seperti berikut: 

9.3.6.1 memastikan barang/dokumen yang telah disisih, sapu kemudiannya disusun dengan 

kemas dan teratur; 

9.3.6.2 melabelkan barang/dokumen mengikut kod nombor atau warna yang bersesuaian; 

9.3.6.3 menetapkan susunan barang/dokumen yang bersesuaian mengikut cara yang 

menampakkan kekemasan dan keseragaman. 




9.4 PERINGKAT KEEMPAT (AUDIT) 

Ogos 2010 

Muka surat 26 

Peringkat ini memerlukan Jabatan mengadakan kerja-kerja auditan secara 

berkala yang membabitkan aktiviti-aktiviti seperti berikut: 

9.4.1 menubuhkan pasukan Audit Dalaman Amalan 5S; 

9.4.2 menyediakan Pelan Tindakan Audit Dalaman dan Audit Luar; 

9.4.3 mewujudkan kriteria pengauditan dalaman dengan menanda aras kriteria audit seperti 

di Lampiran C; 

9.4.4 merancang dan melaksanakan aktiviti penambahbaikan Amalan 5S; 

9.4.5 membuat lawatan audit setiap bulan oleh sekumpulan pekerja dari pelbagai 

tanggungjawab pekerjaan dan ditugaskan menilai setiap unit berdasarkan ukuran 

penjagaan kebersihan tertentu. 

9.5 PERINGKAT KELIMA (PENGIKTIRAFAN) 

Peringkat kelima adalah mendapatkan pengiktirafan/pensijilan. Aktiviti-aktiviti 

berikut boleh dilakukan: 

9.5.1 Sistem Penghargaan mengurniakan anugerah-anugerah kepada para pekerja yang 

telah menunjukkan perubahan-perubahan penting untuk memupuk sikap 

tanggungjawab yang lebih tinggi, meningkatkan kebanggaan terhadap tempat kerja 

dan menganggapnya sebagai keupayaan diri sendiri. 

9.5.2 Pemberian pengiktirafan Amalan 5S secara berkala kepada bahagian/seksyen/unit 

terbaik. 

9.5.3 Mendapat pensijilan daripada MAMPU atau agensi yang diiktiraf oleh MAMPU. 




10. KESIMPULAN 

Ogos 2010 

Muka surat 27 

Kakitangan AKMAL haruslah 

menjadikan Amalan 5S sebagai 

satu usaha untuk mewujudkan 

persekitaran tempat kerja yang 

bersih dan kemas, membolehkan 

operasi AKMAL/jabatan/agensi 

menjadi lebih mudah, pantas dan 

selamat serta meningkatkan 

produktiviti kerja. Amalan 5S 

hendaklah diterapkan agar 

menjadi sebahagian daripada 

budaya kerja cemerlang agensi 

dan terus menyumbang kepada 

peningkatan kualiti penyampaian 

perkhidmatan dan peningkatan 

imej AKMAL dan Jabatan. 




1. TUJUAN 

Ogos 2010 

Muka surat 28 

Tujuan bahagian ini ialah bagi menetapkan standard (piawaian) untuk tindakan 

kebersihan, kekemasan, keseragaman dan keselamatan secara minima yang 

boleh dilaksanakan oleh warga AKMAL dalam pelaksanaan Amalan 5S. 

2. LATAR BELAKANG 

Imej Jabatan yang dipamerkan dalam pelaksanaan amalan 5S ialah seperti 

berikut: 

2.1 Persekiratan semua peringkat ruang pejabat hendaklah pada status ”sentiasa di 

tahap yang bersih, kemas dan selamat” mengikut standard yang ditetapkan. Ini 

terbahagi kepada 9 kategori utama utama yang merangkumi keseluruhan 

persekitaran persekitaran tempat kerja iaitu: 

2.1.1 Keperluan Utama 

2.1.2 Ruang Pejabat 

2.1.3 Ruang Kerja/Bilik Pegawai 

2.1.4 Bahagian Pengeluaran 

2.1.5 Tempat Penyimpanan/Stor 

2.1.6 Tempat Umum 

2.1.7 Kawasan Persekitaran Jabatan 

2.1.8 Keupayaan Sumber Manusia 

2.1.9 Keselamatan Persekitaran 




2.2 Keseragaman Pelabelan 

Ogos 2010 

Muka surat 29 

2.2.1 Tidak keterlaluan dan memudahkan capaian (access) serta bermaklumat; 

2.2.2 Tulisan (font) Arial dan di bold; 

2.2.3 Saiz minimum tulisan arial 18 (kesesuaian saiz mengikut kategori pelabelan); 

2.2.4 Saiz keluasan label: panjang x lebar minimum 1 cm x 1 cm; 

Warna label pelabelan (mengikut warna buku program dan dilaminate bagi yang 

bersesuaian); dan 

2.2.5 Material adalah bersesuaian 

2.2.6 Terkeluar dari persepsi ”persekitaran taska atau tadika” 

2.2.7 Keseragaman warna penandaan; dan 

2.2.8 Keseragaman material. 

3. KEPERLUAN UTAMA 

Sudut 5S Utama perlu mengandungi perkara-perkara berikut: 

3.1 Dasar/Objektif/Matlamat Amalan 5S 3.9 Jadual Giliran bertugas 

3.2 Carta Organisasi Amalan 5S 3.10 Jadual perjumpaan kumpulan 

3.3 Carta Perbatuan/Gantt Chart 3.11 Pelaksanaan perjumpaan kumpulan di 

sudut 5S mengikut jadual yang 

dirancang. 

3.4 Nama-nama kumpulan 3.12 Sudut 5S hendaklah berimej Jabatan 

dengan hiasan yang tidak keterlaluan 

atau berlebih-lebihan 

3.5 Rekod aktiviti sebelum dan selepas 

pelaksanaan sesuatu aktiviti Amalan 5S 

(gambar) 

3.6 Info berkaitan Amalan 5S untuk tujuan 

promosi 

3.13 

3.7 Slogan Amalan 5S 3.13.2 Secara maya 

Kaedah penyaluran penyampaian: 

3.13.1 Secara fizikal dengan menggunakan 

ruang pejabat (seperti dinding/papan 

kenyataan) 

3.8 Zon (Pelan Lantai) 5S 3.13.3 Kedua-dua di atas (3.13.1 & 3.13.2) 




4. RUANG PEJABAT 

4.1 Keseragaman pelabelan: 

Ogos 2010 

Muka surat 30 

4.1.1 Tidak keterlaluan dan memudahkan capaian (access) serta bermaklumat; 

4.1.2 Tulisan (font) Arial dan di bold; 

4.1.3 Saiz minimum tulisan arial 18 (kesesuaian saiz mengikut kategori pelabelan); 

4.1.4 Saiz keluasan label: panjang x lebar minimum 1 cm x 1 cm; 

Warna label pelabelan (mengikut warna buku program dan dilaminate bagi yang 

bersesuaian); dan 

4.1.5 Material adalah bersesuaian 

4.1.6 Terkeluar dari persepsi ”persekitaran taska atau tadika” 

4.1.7 Keseragaman warna penandaan; dan 

4.1.8 Keseragaman material. 

4.2 Lantai 

4.2.1 Lantai tidak berdebu, tidak basah dan bersih dari sebarang kekotoran; 

4.2.2 Sampah-sarap tidak bertaburan di atas lantai sama ada di sudut-sudut atau di bawah 

perlatan perabot dan perhiasan; 

4.2.3 Lantai tiada berlubang/pecah/rekahan atau sebarang kecacatan yang berpotensi 

mengancam keselamatan pekerja; dan 

4.2.4 Tiada barang yang tidak diperlukan diletakkan di atas lantai. 

4.3 Peralatan Pejabat 

4.3.1 Peralatan pejabat sentiasa berkeadaan baik dan sentiasa boleh digunakan dengan 

selamat; 

4.3.2 Cermin tingkap sentiasa dilap supaya tidak berhabuk, manakala yang pecah segera 

diganti; 




Ogos 2010 

Muka surat 31 

4.3.3 Peralatan pejabat sentiasa dilap supaya tidak berdebu, bersih dan disusun supaya 

kelihatan kemas; 

4.3.4 Peralatan yang rosak perlu dilabelkan dengan jelas dan menyatakan isu kerosakan 

serta tarikh penyelenggaraan (pelupusan/baikpulih) dan diasingkan; dan 

4.3.5 Pastikan lampu dan plug elektrik sentiasa berfungsi dan dilabelkan mengikut kesesuaian. 

Jika ada yang tidak berfungsi hendaklah diminta membuat pembaikan atau dilabelkan 

dengan perkataan ’ROSAK’. 

4.4 Susun Atur Peralatan Pejabat 

4.4.1 Semua perabot dan peralatan pejabat tersusun kemas, berkeadaan baik serta tidak 

mengancam keselamatan dan kesihatan pekerja; 

4.4.2 Kreativiti menyusun perabot dan peralatan adalah digalakkan supaya dapat 

mewujudkan suasana yang lebih selesa dan keceriaan pejabat serta tidak mengancam 

keselamatan dan kesihatan; dan 

4.4.3 Teknik susunan peralatan boleh memendekkan masa memproses sesuatu kerja. 

Contohnya: Kabinet fail diletakkan berhampiran dengan work station pegawai. 

4.5 Susunan Fail 

4.5.1 Disusun dengan teratur, mudah diperolehi/disimpan dan sistematik; 

4.5.2 Sistem pengurusan fail yang memudahkan pencarian/pencapaian dalam satu tempoh 

masa (contoh 30 saat setiap fail); 

4.5.3 Ring File boleh dilabelkan mengikut tatacara berikut: 

4.5.3.1 Tetulang ring file mengandungi: 

Nama bahagian, cangan dan sektor; nombor fail; tajuk fail; dan nombor susunan fail. 

4.5.3.2 Muka depan ring file mengandungi: 

Logo; tajuk; nama bahagian/cawangan/unit. 




4.6 Hiasan Dalaman 

Ogos 2010 

Muka surat 32 

4.6.1 Hiasan yang bersesuaian dengan imej jabatan, mudah dan jimat diselenggarakan dan 

kedudukannya tidak mengancam keselamatan dan kesihatan pekerja; 

4.6.2 Maklumat Jabatan boleh dipamerkan tetapi tidak keterlaluan dari segi kuantiti dan 

sentiasa dikemaskini (contoh: carta organisasi, piagam pelanggan, dasar kualiti dan 

sebagainya); 

4.6.3 Langsir/bidai cermin tingkap sentiasa kelihatan tersisir rapi dan bersih serta ada 

penyelenggaraan berkala; 

4.6.4 Dinding yang kotor akibat kesan tampalan dibersihkan sebaiknya; 

4.6.5 Penggunaan hiasan pokok bunga plastik dan pokok bunga hidup yang keterlaluan 

tidak digalakkan (penyelenggaraan perlu dilakukan bagi menyelakkan habuk 

terperangkap serta kerosakan pada karpet. Penggunaan tidak keterlaluan dari segi 

kuantiti); 

4.6.6 Hiasan seperti lanskap berkonsepkan water features dan akuarium dalam ruang pejabat 

tidak digalakkan (jika digunakan ianya perlu penyelenggaraan dan berfungsi dengan 

baik); 

4.6.7 Pastikan semua hiasan yang dibuat tidak berdebu, tidak kotor dan sentiasa berada 

dalam keadaan baik supaya tidak mencacatkan pemandangan; dan 

4.6.8 Susunan hiasan sentiasa kemas, tersusun, menyenangkan pergerakan, dan tidak 

mengancam keselamatan pekerja. 

4.7 Tanda Arah/Petunjuk/Peringatan 

4.7.1 Tanda nama Bahagian/Cawangan/Unit yang berkaitan dengan aktiviti pentadbiran 

perlu dipamerkan di ruang yang sesuai supaya memudahkan urusan pekerja. 

4.7.2 Tanda peringatan yang sesuai diletakkan pada peralatan yang berisiko seperti ”AWAS” 

pada plug yang terdedah dan ”SILA PADAM LAMPU SELEPAS DIGUNAKAN” pada plug 

lampu yang terbabit; 

4.7.3 Tanda nama pegawai perlu diletakkan pada setiap partition dan bilik pegawai; dan 

4.7.4 Tanda arah, petunjuk dan peringatan perlu diletakkan di tempat yang strategik serta 

mudah dilihat oleh orang ramai. 




4.8 Ruang Kerja Terperingkat 

Ogos 2010 

Muka surat 33 

4.8.1 Ruang kerja terperingkat ini merangkumi Bilik Server, Bilik Kebal dan Kawasan Kerja 

Larangan; 

4.8.2 Kawasan bilik ini perlu sentiasa kemas, tersusun, bersih, tidak berdebu dan selesa; 

4.8.3 Sistem pengurusan ruang kerja terperingkat perlu diamalkan dengan memenuhi ciri-ciri 

keselamatan pengguna (tata cara yang ditetapkan dalam peraturan keselamatan); 


mudah dilihat oleh orang ramai; dan 

4.8.5 Bilik berkenaan (ruang kerja terperingkat) perlu melantik seorang pegawai yang 

bertanggungjawab (pemunya/ownership) bagi menguruskan kebersihan bilik. Nama 

pegawai dan nombor telefon hendaklah dipamerkan pada pintu masuk bilik 

berkenaan. 

4.9 Bilik Fail [PP Bil.5 Tahun 2007 (panduan Pengurusan Pejabat)] 

4.9.1 pelan susun atur/pelan lantai bilik fail perlu disediakan dan dipamerkan di ruang yang 

strategik; 

4.9.2 Kabinet fail perlu dilabelkan dengan jenis dokumen dan meletakkan indeks; 

4.9.3 Fail di dalam kabinet perlu disusun secara berbaring dengan tetulangnya menghala ke 

atas dan nombor rujukan menghala ke hadapan dan disusun dengan kemas dan 

teratur mengikut turutan nombor siri fail; 

4.9.4 Fail perlu disusun semula di tempat asal selepas digunakan sebelum tamat waktu 

bekerja; 

4.9.5 Satu sistem pergerakan fail perlu diwujudkan bagi tujuan pengesanan fail yang sedang 

digunakan (contoh: kad daftar pengguna dan kad keluar masuk fail); 

4.9.6 Fail-fail terperingkat yang digunakan perlu disimpan di dalam kabinet besi berpalang. 

Indeks bagi fail-fail terperingkat tidak perlu dilekatkan di luar kabinet; 

4.9.7 Pest control perlu dilaksnakan secara berjadual (jika perlu); 

4.9.8 Pekerja dilarang makan, minum dan merokok di dalam bilik fail; 




Ogos 2010 

Muka surat 34 

4.9.9 Senarai nama pegawai-pegawai yang dibenarkan mengendalikan fail terperingkat 

perlu dipamerkan untuk perhatian kakitangan lain; 

4.9.10 tangga, troli dan kerusi hendaklah diletakkan di tempat yang selamat dan diparkirkan; 

dan 

4.9.11 Pegawai bertanggungjawab (pemunya/ownership) dilantik bagi menguruskan 

kebersihan bilik fail (nama pegawai dan nombor telefon). 

4.10 Ruang Kaunter 

4.10.1 Memastikan peralatan pejabat dan kemudahan yang disediakan sentiasa berkeadaan 

baik dan boleh digunakan dengan selamat; 

4.10.2 Persekitaran kaunter sentiasa dilap supaya tidak berdebu, bersih dan disusun supaya 

kelihatan kemas; 


mudah dilihat oleh orang ramai; 

4.10.4 Maklumat umum AKMAL atau Jabatan boleh dipamerkan tetapi tidak keterlaluan dari 

segi kuantiti dan sentiasa dikemaskini (contoh: carta organisasi, piagam pelanggan, 

pemberitahuan atau arahan yang perlu disampaikan kepada pelanggan); 

4.10.5 Sentiasa mengamalkan perkhidmatan yang mesra pelanggan; 

4.10.6 Kaunter pelanggan utama perlu menyediakan sistem nombor giliran untuk 

memudahkan urusan pelanggan (jika berkaitan); 

4.10.7 Sekiranya perkhidmatan kaunter melibatkan borang-borang yang berkaitan, ianya 

perlulah disusun dengan teratur dan dilabelkan. Susunan boleh menggunakan dokumen 

tier atau rak archilicl kayu; 

4.10.8 Sofa atau kerusi perlu disediakan di ruang menunggu untuk pelanggan; dan 

4.10.9 Keperluan utama yang perlu ada di kaunter adalah seperti berikut: 

4.10.9.1 Buku kedatangan pelawat; 

4.10.9.2 Telefon dan direktori telefon pegawai; 

4.10.9.3 Set komputer, printer dan capaian internet (jika berkaitan); dan 

4.10.9.4 Borang aduan/cadangan/kepuasan hati pelanggan. 




4.11 Bilik Telefonis/Call Centre 

Ogos 2010 

Muka surat 35 

4.11.1 Memastikan peralatan pejabat dan kemudahan disediakan berkeadaan baik dan 

boleh digunakan dengan selamat; 


mudah dilihat oleh orang ramai; 

4.11.3 Maklumat umum AKMAL atau Jabatan boleh dipamerkan tetapi tidak keterlaluan dari 

segi kuantiti dan sentiasa dikemaskini (contoh: carta organisasi, piagam pelanggan, 

pemberitahuan atau arahan yang perlu disampaikan kepada telefonis); dan 

4.11.4 Sentiasa mengamalkan perkhidmatan yang mesra pelanggan. 

4.12 Bilik Pemandu 

4.12.1 Bilik pemandu hendaklah mengikut garis panduan workstation pegawai; 

4.12.2 Bagi bilik pemandu: 

4.12.2.1 Perabot di dalam bilik hendaklah disusun dengan kemas dan teratur; 

4.12.2.2 Perabot di luar bilik (kerusi/bangku) hendaklah disusun dengan kemas dan teratur; 

4.12.2.3 Sinki hendaklah dipastikan bersih, tidak tersumbat dan ditutup setelah digunakan; 

4.12.2.4 Penggunaan alat penyaman udara, set Hi-Fi dan televisyen hendaklah ditutup apabila 

bilik tidak digunakan; 

4.12.2.5 kebersihan di dalam bilik dan persekitarannya hendaklah sentiasa dijaga; 

4.12.2.6 Merokok adalah dilarang di dalam bilik; dan 

4.12.2.7 Kasut-kasut hendaklah disusun dengan rapi. 

4.12.3 Pegawai yang bertanggungjawab (pemunya/ownership) perlulah dilantik bagi 

menguruskan kebersihan bilik pemandu: 

4.12.3.1 Nama pegawai; dan 

4.12.3.2 Nombor telefon. 




5. RUANG KERJA/BILIK PEGAWAI 

5.1 Lantai 

Ogos 2010 

Muka surat 36 

5.1.1 Pastikan lantai tidak berdebu, tidak basah dan bersih dasi sebarang kekotoran; dan 

5.1.2 Tidak terdapat barang yang tidak diperlukan bertaburan di atas lantai di sekitar ruang 

kerja. 

5.2 Meja (Di Atas Meja) 

5.2.1 Satu (1) tray bertingkat (3 tingkat) sahaja dilabelkan masuk/keluar/dalam tindakan; 

5.2.2 Dibenarkan satu sudut mini bersaiz A4 untuk tapak hiasan (optional); 

5.2.3 Terdapat telefon dan buku direktori (optional); 

5.2.4 Meletakkan fail meja pegawai/pekeling; 

5.2.5 Dibenarkan fail-fail aktif berada di atas meja pegawai pada satu tempoh tugasan 

(mengikut prosedur pengurusan fail terperingkat). Fail-fail tersebut hendaklah disusun 

dengan kemas dan teratur pada setiap masa; 

5.2.6 Alat tulis diletakkan di dalam pen stand dalam kuantiti yang munasabah; dan 

5.2.7 Rubber stamp yang aktif dilabelkan dan disenaraikan (tidak termasuk self-ink rubber 

stamp). 

5.3 Meja (Di Bawah/Tepi Meja) 

5.3.1 Bakul sampah perlu mempunyai parkir dan perlu memastikan ia tidak berbau dan 

bersih; 

5.3.2 Sediakan satu (1) ruang khas berparkir untuk meletak sepasang kasut dan sepasang 

selipar; 

5.3.3 Wayar/kabel untuk ICT dan elektrik perlu dikemaskan dengan menggunakan bahan- 

bahan yang sesuai seperti black tape/cabel casing/conduit dan ianya hendaklah 

dipasang secara bersesiku dan elakkan daripada kelihatan berserabut; 

5.3.4 CPU dan pedestal bergerak perlu ditempatkan di bawah meja atau di sisi meja; dan 

5.3.5 Kotak kitar semula boleh diwujudkan dan digunakan secara gunasama. 




5.4 Laci Meja 

5.4.1 Pembahagian ruang laci adalah seperti berikut: 

5.4.1.1 Laci 1 (bahagian atas sekali) adalah untuk alatulis; 

5.4.1.2 Laci 2 untuk dokumen urusan rasmi (tidak perlu dilabelkan); dan 

5.4.1.3 Laci 3 untuk barang peribadi. 

5.4.2 Makanan dan minuman tidak boleh disimpan di dalam laci; 

5.4.3 Pegawai tidak dibenarkan makan dan minum di ruang tempat kerja; 

Ogos 2010 

Muka surat 37 

5.4.4 Dalam laci 1, hendaklah diwujudkan petak-petak alatan mengikut kesesuaian bagi 

mengisi alatulis; 

5.4.5 Barang-barang peribadi seperti beg tangan, payung perlu diletakkan di dalam laci 

peribadi dan disusun kemas; dan 

5.4.6 barang yang berkaitan dengan urusan rasmi dan barang peribadi tidak boleh 

bercampur aduk. 

5.5 Dinding/partition pegawai 

5.5.1 Dokumen yang perlu dipamerkan di ruang tempat kerja masing-masing termasuk bilik 

pegawai: 

5.5.1.1 Tanda nama penuh; 

5.5.1.2 Jawatan; 

5.5.1.3 Waktu kerja berperingkat (WBB); 

5.5.1.4 Senarai aset alih kerajaan (KEW.PA-7); 

5.5.1.5 Fail Meja/Pekeliling; 

5.5.1.6 Ring file tersusun dan dilabelkan; dan 

5.5.1.7 Senarai rujukan fail (optional). 

5.5.2 Menyediakan satu ruang untuk fakta-fakta rujukan pegawai. (Contoh: nombor telefon 

yang selalu dihubungi atau nombor rujukan indeks fail); 

5.5.3 Segala dokumen yang dipamerkan hendaklah tersusun kemas dan teratur; dan 

5.5.4 Dibenarkan satu sudut mini di partition (optional) bersaiz A5 untuk hiasan. 




5.6 Kerusi 

Ogos 2010 

Muka surat 38 

5.6.1 Kerusi tetamu dan kerusi kerja hendaklah tersusun rapi ketika tidak digunakan; 

5.6.2 Blazer dan selendang/tudung (jika ada) hendaklah disangkut dengan kemas di dalam 

almari, sekiranya tiada almari ianya boleh disangkut dengan kemas di belakang kerusi; 

dan 

5.6.3 pastikan kerusi berada pada tahap selamat untuk diduduk, tidak bergoyang, selesa dan 

bersih. 

5.7 Komputer dan pencetak 

5.7.1 Komputer serta peralatan ICT yang berkaitan hendaklah sentiasa tidak berhabuk dan 

sedia untuk diguna; 

5.7.2 Pastikan komputer ditutup sebelum pulang (shut down); dan 

5.7.3 Wallpaper dan scree saver perlu diseragamkan dengan imej korporat AKMAL/Jabatan. 

5.8 Sistem fail 

5.8.1 Mengurus fail dengan mematuhi Tatacara Pengurusan; 

5.8.2 Fail-fail berbentuk ring file—dilabel mengikut format yang telah diseragamkan; 

5.8.3 Menyusun fail mengikut nombor siri/indeks yang ditetapkan di dalam kabinet fail; 

5.8.4 Sediakan senarai indeks fail sebagai rujukan bagi memudahkan capaian dan boleh 

ditampalkan pada partition; dan 

5.8.5 Kabinet dilabelkan dengan kemas dan teratur; dan 

5.8.6 Ring file yang mengandungi fail-fail aktif (selalu digunakan) hendaklah diletakkan dan 

disusun di meja kerja. 

5.9 Bilik Pegawai 

5.9.1 Semua perkara yang dinyatakan di atas (untuk workstation) adalah juga diguna pakai 

untuk bilik pegawai mengikut kesesuaian; 

5.9.2 Tiada sebarang dokumen dan fail diletakkan di atas settee, coffee table atau lain-lain 

tempat yang tidak sepatutnya; 




Ogos 2010 

Muka surat 39 

5.9.3 Hiasan perlulah berimej AKMAL/Jabatan dan tidak keterlaluan dari segi kuantiti; dan 

5.9.4 Susun atr perabot dan bahan-bahan bacaan hendaklah kemas dan teratur serta 

memastikan tiada habuk yang terperangkap. 

5.10 Pemakiran (parking lot) 

5.10.1 Setiap peralatan yang digunasama dan mudah alih hendaklah disediakan parkir yang 

bersesuaian pada tempat ianya disimpan; 

5.10.2 Setiap parkir hendaklah menggunakan warna kuning. 

6. BAHAGIAN PENGELUARAN 

6.1 Bilik Percetakan/Dokumentasi 

6.1.1 Pastikan lantai bilik sentiasa bersih, tidaj berdebu, tidak terdapat lubang, rekahan atau 

sebarang kecacatan lantai. Sekiranya ada, sila pastikan ia dibaiki dengan cepat; 

6.1.2 Peralatan sentiasa berada dalam keadaan baik, berfungsi; 

6.1.3 Peralatan dan bahan kerja perlu disusun dengan teratur dan disimpan di tempat 

pemakiran atau almari yang telah disediakan supaya mudah diperolehi dan disimpan 

semula; 

6.1.4 Kertas-kertas yang hendak dilupuskan boleh diletak dalam kotak kitar semula dan tidak 

dibiarkan bertaburan di atas lantai; 

6.1.5 Terdapat kawasan barang siap sebelum dimasukkan ke tempat simpanan atau ke 

tempat penyediaan kepada pelanggan dan dilabelkan; 

6.1.6 Carta pandu aliran proses ditunjukkan bagi sesuatu Barangan/Perkhidmatan. 

Penggunaan poster/gambar/carta alir/visual boleh meningkatkan produktiviti dan kualiti 

di tempat kerja; dan 

6.1.7 Penggunaan label yang sesuai untuk membezakan aktiviti/barangan/perkhidmatan 

(contoh: label barang siap, barang dalam proses, rosak, pelupusan dan lain-lain). 




6.2 Mesin dan Peralatan 

Ogos 2010 

Muka surat 40 

6.2.1 Mesin diletak di tempat yang sesuai dan selamat serta tidak menghalang pergerakan 

proses kerja; 

6.2.2 Sentiasa memastikan mesin dalam keadaan bersih, tidak berhabuk, berminyak, berkarat 

dan sebagainya kerana ia boleh memendekkan jangka hayat mesin; 

6.2.3 Pastikan tiada barang yang diletak di atas atau di bawah mesin terutamanya bahan 

yang berbentuk cecair; 

6.2.4 Perlu meletakkan tanda berhati-hati seperti (AWAS) pada bahagian yang merbahaya 

sebagai peringatan kepada pekerja lain; 

6.2.5 Mempunyai tanda maklumat pengenalan bagi setiap mesin mengikut kesesuaian; 

6.2.6 Mesin yang rosak hendaklah diletakkan berasingan untuk dibaiki atau dilupuskan; dan 

6.2.7 Jadual penyelenggaraan mesin perlu disediakan untuk pemantauan mesin. 

7. STOR [Rujukan: PP Bil 5 Tahun 2009 (TPS), KK/BPK10/535/36-B(38)] 

7.1 Kaunter Stor 

7.1.1 Pelan lantai stor; 

7.1.2 Alat tulis, rubber stamp dan fail-fail hendaklah disusun dengan kemas; 

7.1.3 Sudut informasi (contoh: tatacara permohonan barang); 

7.1.4 Tanda amaran ”Dilarang Masuk” dipamerkan dengan jelas; 

7.1.5 Jam dinding; 

7.1.6 Kalendar di atas kaunter; 

7.1.7 Loceng di atas kaunter; dan 

7.1.8 Jadual waktu pengeluaran hendaklah dipamerkan di luar stor. 




7.2 Dalam Stor 

7.2.1 Pastikan stor sentiasa bersih, tidak berdebu dan tersusun kemas; 

Ogos 2010 

Muka surat 41 

7.2.2 Lantai bersih, tidak berdebu dan tiada sampah atau barang-barang yang tidak 

diperlukan; 

7.2.3 Terdapat tanda/label/abjad bersesuaian bagi tiap-tiap bahan/komponen barangan 

(mengikut tatacara pengurusan stor); 

7.2.4 Mempunyai ruang/garis pemisah antara barang yang berlainan jenis; 

7.2.5 Mempunyai sistem rekod yang sesuai untuk merekod barang tersebut diambil/dicapai/ 

dicari; 

7.2.6 Tidak terdapat sampah/sisa/bahan tidak diperlukan berada di dalam stor; 

7.2.7 Pekerja tidak dibenarkan makan dan minum di dalam stor; 

7.2.8 Menyediakan satu papan notis untuk memaparkan pemberitahuan atau arahan 

kepada pekerja lain; 

7.2.9 Peralatan sokongan pengurusan stor dalam keadaan baik dan berfungsi (contoh: 

tangga dan trofi); 

7.2.10 Boleh menggunakan unsur-unsur kreativiti (tertakluk kepada peraturan dan garis 

panduan) dalam pengurusan, penjagaan dan penyelenggaraan stor tetapi 

melambangkan imej Jabatan; dan 






7.3 Simpanan Barang Stor 

Ogos 2010 

Muka surat 42 

7.3.1 Barang-barang disusun dengan teratur supaya tidak menghalang kerja-kerja 

pemunggahan dan laluan kakitangan stor; 

7.3.2 Barang-barang disusun mengikut pengeluaran secara Masuk Dulu Keluar Dulu (MDKD/ 

FIFO); 

7.3.3 Barang-barang hendaklah disimpan dengan mengikut jenis barang yang memerlukan: 

7.3.3.1 Bilik hawa dingin atau peti sejuk untuk stok yang memerlukan suhu rendah; 

7.3.3.2 Ruang yang bersiling atau peti sejuk untuk stok yang memerlukan suhu rendah; 

7.3.3.3 Ruang yang kering dan mempunyai laluan angin bagi mengelakkan stok tertentu 

menjadi keras. 

7.3.4 Pengunaan ruang stor hendaklah mengikut jenis dan ruang yang ada seperti berikut: 

7.3.4.1 Ruang stor hendaklah dibahagi mengikut kumpulan barang seperti bahan kimia, alat 

ganti atau makmal dan sebagainya; 

7.3.4.2 Setiap kumpulan barang ditanda menggunakan abjad-abjad atau nombor atau kedua 

-duanya sekali; dan 

7.3.4.3 Setiap para melintang diberikan satu huruf dan setiap jalur kotak diberikan satu nombor 

(contoh: liquid paper botol terletak di Seksyen B, rak Nombor 2, para B dan kotak 

nombor 2). Lokasi liquid paper botol ialah di B-2B2. 

7.3.5 Stok yang asalnya berada di dalam bekas, kotak, tin, peti dan sebagainya hendaklah 

kekal penyimpanannya dan hendaklah dilabel untuk mudah dilihat; 

7.3.6 Setiap bekas hendaklah mengandungi satu jenis stok barang yang sama; 

7.3.7 Bagi barang-barang yang tercerai hendaklah diletakkan di dalam bekas yang 

berukuran bersesuaian dan tidak boleh dibungkus tetapi hendaklah disusun dengan 

kemas; 

7.3.8 Pastikan bahan-bahan yang rosak tidak bercampur dengan bahan yang masih boleh 

digunakan; 

7.3.9 Barang-barang berharga dan menarik hendaklah disimpan di tempat yang selamat 

dan dikawal oleh pegawai yang bertanggungjawab; 




Ogos 2010 

Muka surat 43 

7.3.10 Pengeluaran barang dibuat sendiri oleh pegawai-pegawai yang diberi kuasa 

(pemesan/pegawai stor) dengan menggunakan borang Kew.PS-10 (stor utama) atau 

Kew.PS-11 (stor unit/bahagian); dan 

7.3.11 Kad petak (bin card) mestilah berada bersama-sama dengan barang. 

7.4 Simpanan Barang Toxic 

7.4.1 Barang toxic perlu disusun dengan kemas dan teratur mengikut kawasan/garisan 

pemisah yang telah ditetapkan dan perlu dilabel; 

7.4.2 Peralatan seperti rak/pallet/alatan sokongan lain untuk kegunaan simpanan barangan 

toxic perlu digunakan dengan sebaiknya; 

7.4.3 Tiada barangan lama yang sudah rosak, luput jangka hayat dan digunakan lagi; 

7.4.4 Peralatan yang digunakan untuk mengangkat atau menyimpan barang toxic 

berkeadaan baik; 

7.4.5 Mempunyai tanda arah/label/abjad bagi setiap barangan siap; 

7.4.6 Sistem susunan yang berkesan dan terdapat rekod pengeluaran; dan 



7.5 Keselamatan dan Kebersihan Stor 

7.5.1 Alat pemadam api yang memenuhi kriteria berikut: 

7.5.1.1 Mempunyai sijil yang masih berkuatkuasa dari pihak Bomba; 

7.5.1.2 Prosedur operasi hendaklah diletakkan bersebelahan; dan 

7.5.1.3 Digantung pada bracket yang dipasang di dinding dan berparkir. 

7.5.2 Sistem pencegahan kebakaran (contoh: system water sprinkler dan hose reel); 

7.5.3 Pencahayaan yang mencukupi; 

7.5.4 Sistem hawa dingin (contoh: thernostat sensor, return grill, defuser grill); 

7.5.5 Emergency light; 

7.5.6 Addressable speaker system; 




7.5.7 Pest control hendaklah dilaksanakan secara berjadual; 

Ogos 2010 

Muka surat 44 

7.5.8 Tanda amaran seperti ”Dilarang Merokok” dan ”Mudah Terbakar” dipamerkan dengan 

jelas; dan 

7.5.9 Tangga dan troli hendaklah diletakkan di tempat mudah dicapai dan berparkir. 

8. TEMPAT UMUM 

Ruang umum/kaunter/lobi utama merupakan ruang yang perlu dititik beratkan 

dalam penjagaan kerana ruang ini sentiasa dikunjungi pelanggan. Perkara 

berikut perlu sentiasa diamalkan untuk menjamin keselesaan pelanggan: 

8.1 Lobi Utama 

8.1.1 Semua peralatan, barang, kerusi, meja hendaklah disusun kemas, tidak berhabuk dan 

teratur; 

8.1.2 Pastikan peralatan/kemudahan yang disediakan dalam keadaan baik dan boleh 

digunakan dengan sempurna; 

8.1.3 Boleh memaparkan pelbagai maklumat seperti Maklumat Kualiti, Maklumat Korporat 

atau berita-berita yang bersesuaian untuk disampaikan kepada pekerja dan pelanggan 

serta perlu sentiasa dikemaskini; 

8.1.4 Ring file putih hendaklah dilabelkan dan dikemaskini; 

8.1.5 Laluan-laluan umum hendaklah kosong dan bebas daripada sebarang peralatan dan 

barang yang menghalang laluan kecuali alat pemadam api; 

8.1.6 Pasu-pasu bunga diletakkan di tempat yang bersesuaian; 

8.1.7 Pasu-pasu bunga (bunga hidup/hiasan) tidak boleh diletakkan di laluan sepanjang 

partition; 




8.1.8 Keperluan utama di kaunter adalah seperti berikut: 

8.1.8.1 Buku kedatangan pelawat; 

8.1.8.2 Telefon; 

8.1.8.3 Set komputer, printer dan capaian internet; 

8.1.8.4 Direktori telefon pegawai-pegawai Jabatan; dan 

8.1.8.5 Borang aduan/cadangan/kepuasan hati pelanggan. 

Ogos 2010 

Muka surat 45 

8.1.9 Borang-borang yang berkaitan disediakan denggan teratur, kemas dan dilabelkan 

dengan menggunakan dokumen tier atau rak acrylic/kayu; 

8.1.10 Pastikan kaunter sentiasa bersih, kemas tersusun dan bebas daripada sebarang 

kekotoran dan bau yang tidak menyenangkan; 

8.1.11 Sofa disediakan di ruang menunggu; 

8.1.12 Tanda-tanda keselamatan seperti tanda EXIT, PINTU RINTANGAN API tidak boleh diubah 

atau ditampal dengan apa-apa perkara yang melindunginya; 

8.1.13 Alat pemadam api hendaklah dikekalkan di tempatnya; 

8.1.14 Tong sampah hendaklah diletakkan di laluan-laluan; 

8.1.15 Tanda-tanda tunjuk arah digalakkan menggunakan warna korporat dan diletakkan di 

kawasan yang strategik (bagi tanda-tanda sedia ada boleh dikekalkan dan 

diselenggarakan); 

8.1.16 Pastikan laluan umum sentiasa bersih dan bebas daripada kekotoran dan bau yang 

tidak menyenangkan; dan 

8.1.17 Penyambut tetamu dan pegawai keselamatan hendaklah sentiasa ada bertugas di 

kaunter Lobi utama dan mengamalkan layanan mesra pelanggan. 




8.2 Bilik Rehat Pekerja 

Ogos 2010 

Muka surat 46 

8.2.1 Pastikan peralatan/kemudahan yang disediakan dalam keadaan sempurna dan boleh 

digunakan dengan baik; 

8.2.2 Bersih, teratur, kemas dan tempat rehat yang menyenangkan; 

8.2.3 Mempunyai pelbagai maklumat kualiti/berita-berita yang bersesuaian untuk 

disampaikan kepada pekerja; 

8.2.4 Boleh menyediakan pelbagai bentuk bahan bacaan dan disusun di rak bacaan; 

8.2.5 Mempunyai peralatan/kemudahan kesihatan; 

8.2.6 Kemudahan tanda arah/petunjuk yang disediakan mencukupi, informatif dan efektif; 

dan 

8.2.7 pegawai bertanggungjawab (pemunya/ownership) dilantik bagi menguruskan 

kebersihan bilik rehat (nama pegawai dan nombor telefon). 

8.3 Bilik/Ruang rehat/Menunggu Tetamu 

8.3.1 Pastikan peralatan/kemudahan/perabot disusun dengan teratur dan boleh digunakan 

dengan baik; 

8.3.2 Sentiasa memastikan kawasan sekitar bersih, tidak berhabuk, kemas dan 

menyenangkan tetamu; 

8.3.3 Kemudahan tanda arah/petunjuk yang disediakan mencukupi, informatif dan efektif; 

dan 

8.3.4 Pegawai bertanggungjawab (pemunya/ownership) dilantik bagi menguruskan 

kebersihan bilik (nama pegawai dan nombor telefon). 




8.4 Surau/Bilik Solat 

Ogos 2010 

Muka surat 47 

Perkara-perkara berikut perlu dilaksanakan untuk menjadikan surau/bilik solat 

tempat yang selesa untuk beribadat: 

8.4.1 Pastikan semua peralatan/kemudahan dalam keadaan sempurna dan boleh 

digunakan dengan baik. 

8.4.2 Sentiasa memastikan lantai tidak berdebu, tidak basah dan sentiasa bersih untuk 

keselesaan ramai; 

8.4.3 Telekung, kain pelekat dan sejadah hendaklah disusun, dilipat atau digantung dengan 

kemas; 

8.4.4 Pintu masuk hendaklah dilabelkan dengan perkataan Surau/Bilik Solat; 

8.4.5 Almari/kabinet/rak/penyidai adalah dibenarkan mengikut keperluan; 

8.4.6 Buku-buku bacaan agama hendaklah disusun kemas di dalam almari/kabinet/rak yang 

disediakan; 

8.4.7 Penanda arah kiblat hendaklah ditandakan di siling surau/bilik solat dengan jelas; 

8.4.8 Selipar/kasut hendaklah tersusun rapi; 

8.4.9 Jadual waktu solat dipamerkan di ruang yang disediakan; 

8.4.10 Cermin muka disediakan untuk kemudahan orang ramai; 

8.4.11 Penggunaan pewangi (air freshener) digalakkan untuk mendapatkan suasana uang 

sentiasa segar; 

8.4.12 Jam dinding disediakan untuk panduan; 

8.4.13 Tidak dibenarkan tidur di dalam surau/bilik solat; 

8.4.14 Mempunyai sistem inventori dan penyelenggaraan kemudahan/peralatan; dan 

8.4.15 Pegawai bertanggungjawab (pemunya/ownership) perlulah dilantik bagi menguruskan 

kebersihan surau/bilik solat (nama pegawai dan nombor telefon). 




8.5 Bilik Mesyuarat/Bilik Bincang 

Ogos 2010 

Muka surat 48 

Pastikan bilik mesyuarat/bilik bincang berada dalam keadaan berikut: 

8.5.1 Sentiasa memastikan lantai bersih, tidak berdebu dan tiada kekotoran; 

8.5.2 Peralatan/kemudahan dalam keadaan sempuna dan boleh digunakan dengan baik; 

8.5.3 Pastikan peralatan/kemudahan sentiasa bersih, tidak berhabuk dan disusun kemas 

ketika tidak digunakan; 

8.5.4 Peralatan mempunyai sistem inventori dan penyelenggaraan; 

8.5.5 Maklumat berkaitan mesyuarat hendaklah dipamerkan di pintu masuk bilik mesyuarat. 

Contoh: Penggunaan papan tanda (slot in board); 

8.5.6 Hiasan berbentuk korporat boleh menaikkan suasana bilik dan perlu ada 

penyelenggaraan yang berkala (Contoh: gambar, maklumat pencapaian AKMAL/ 

Jabatan, penyataan kualiti/hala tuju, piagam pelanggan, program AKMAL/Jabatan 

dan lain-lain; 

8.5.7 White board (papan putih) hendaklah dibersihkan selepas mesyuarat selesai; 

8.5.8 Pastikan pemadam dan marker pen bewarna merah, biru dan hitam diletakkan di 

tempat yang disediakan; 

8.5.9 Jam dinding perlu diletak di tempat yang sesuai; 

8.5.10 Pastikan barang-barang elektronik seperti LCD Projektor, mikrofon dan power supply 

ditutup sebelum meninggalkan bilik mesyuarat; 

8.5.11 Makanan berat (contoh: makanan berkuah) hendaklah dielakkan; dan 


kebersihan bilik mesyuarat/bilik bincang (nama pegawai dan nombor telefon). 




8.6 Bilik Latihan 

8.6.1 Lantai bersih, tidak berdebu dan tiada kotoran; 

Ogos 2010 

Muka surat 49 

8.6.2 Hiasan berbentuk korporat dan ada penyelenggaraan yang berkala (Contoh: gambar, 

maklumat mengenai pencapaian AKMAL/Jabatan, pernyataan kualiti/hala tuju, 

piagam pelanggan dan lain-lain); 

8.6.3 Peralatan/kemudahan bersih dan tidak berhabuk, dalam keadaan sempurna dan 

boleh digunakan dengan baik; 

8.6.4 Peralatan mempunyai sistem inventori dan penyelenggaraan; dan 

8.6.5 kemudahan tanda arah/keterangan petunjuk yang disediakan mencukupi, informatif 

dan efektif. 

8.7 Perpustakaan/Pusat Sumber 

8.7.1 Bersih, susunan rapi dan kemas serta menyenangkan pelanggan; 

8.7.2 Mempunyai sistem susunan yang teratur dan mudah untuk diambil/dicapai/dicari 

(seperti rak/tanda/lebel/abjad/bahan) bila diperlukan; 

8.7.3 Peralatan/kemudahan bersih dan tidak berhabuk, dalam keadaan sempurna dan 

boleh digunakan dengan baik; 

8.7.4 Kemudahan tanda arah/maklumat keterangan petunjuk yang disediakan mencukupi, 

informatif dan efektif; 

8.7.5 Peralatan mempunyai sistem inventori dan penyelenggaraan; dan 

8.7.6 Sistem kaunter yang berorientasikan pelanggan. 




8.8 Dewan Makan 

8.8.1 Lantai sentiasa bersih, kering dan tidak berbau; 

Ogos 2010 

Muka surat 50 

8.8.2 Peralatan/kemudahan yang disediakan kepada pelanggan sentiasa bersih dan tidak 

berhabuk; 

8.8.3 Peralatan yang disediakan mencukupi dan dalam keadaan sempurna serta boleh 

digunakan dengan selamat; 

8.8.4 Penyediaan makanan kepeda pelanggan bersih, kemas, teratur serta memenuhi kriteria 

dari Kementerian Kesihatan Malaysia dan menitikberatkan ciri-ciri keselamatan dan 

kesihatan; 

8.8.5 Jagaan/kawalan persekitaran (lantai, meja, kerusi, pinggan, cawan, gelas, sajian dan 

sebagainya) yang bersih, tidak berdebu dan memenuhi ciri-ciri keselamatan dan 

kesihatan; 

8.8.6 Kaunter sentiasa bersih dan selesa untuk pelanggan; 

8.8.7 Sinki basuh tangan sentiasa bersih, tidak tersumbat, tiada sisa makanan dan sabun 

disediakan; 

8.8.8 Persekitaran yang bersih, dan bebas dari bau busuk; 

8.8.9 Maklumat-maklumat yang ingin disampaikan kepada pekerja/pelanggan yang boleh 

diletakkan di papan kenyataan di tempat yang sesuai; 

8.8.10 Pekerja dan pelanggan dilarang merokok di sekitar dewan makan; dan 

8.8.11 Kemudahan tanda arah/keterangan petunjuk yang disediakan mencukupi, informatif 

dan efektif. 




8.9 Pantri 

8.9.1 Lantai sentiasa bersih, kering dan tidak berbau; 

Ogos 2010 

Muka surat 51 

8.9.2 Semua peralatan/perabot dan perkakas disusun kemas dan teratur setelah digunakan; 

8.9.3 kerusi hendaklah dinomborkan mengikut bilangan; 

8.9.4 Kebinet/almari/rak dilabelkan dengan nama perkakas di luar pintu dengan seragam 

(mengikut kesesuaian/optional); 

8.9.5 Peralatan yang dibenarkan di pantri; 

bil item bil item 

1 Peti Sejuk 6 Periuk nasi elektrik (rice cooker) 

2 Microwave 7 Rak pinggan 

3 Cerek elektrik 8 Water dispenser 

4 Pembakar roti 9 Frame Gambar 

5 Penapis air 10 Radio/televisyen 

8.9.6 Tiada pinggan mangkum/cawan/gelas diletak di atas meja dan sinki selepas 

digunakan; 

8.9.7 Pinggan/mangkuk yang masih basah hendaklah dilap dan disusun dengan teratur di 

dalam almari/rak; 

8.9.8 Kain lap yang kotor dicucui dan disangkut kemas; 

8.9.9 Oastikan sinki bersih, tidak tersumbat dan tiada sisa makanan; 

8.9.10 Meja makan dialas dengan pelapik plastik dan berkeadaan bersih (digalakkan 

menggunakan warna korporat); 

8.9.11 Bahan makanan seperti milo, nescafe, gula, susu, teh dan sebagainya hendaklah 

diletakkan dalam bekas bertutup (contoh: dimasukkan dalam bekas makanan) dan 

dilabelkan (mengikut kesesuaian/optional); 

8.9.12 Tong sampah disediakan dan ditutup supaya tidak berbau; 

8.9.13 Pantri sentiasa bersih, kemas, tersusun dan bebas daripada sebarang serangga, 

makhluk perosak, kekotoran dan bau yang tidak menyenangkan; 




Ogos 2010 

Muka surat 52 

8.9.14 Penggunaan pewangi udara digalakkan bagi menghindarkan bau yan tidak 

menyenangkan; 

8.9.15 Makanan dan minuman tidak dibenarkan dibawa keluar dari pantri; 

8.9.16 Pastikan peralatan elektrik ditutup setelah digunakan; 

8.9.17 Menyediakan satu sudut informatif untuk mempamerkan jadual tugasan, peraturan, 

pemberitahuan ataupun apa-apa arahan yang berkaitan; 

8.9.18 Dilarang merokok di dalam pantri; dan 

8.9.19 pegawai bertanggungjawab (pemunya/ownership) perlulah dilantik bagi meguruskan 

kebersihan pantri (nama pegawai dan nombor telefon). 

8.10 Tandas/Tandas OKU 

8.10.1 Setiap tandas (cubical) urinal bowl, sinki dan paip air di tempat mengambil wuduk 

hendaklah ditanda dengan nombor bilangannya; 

8.10.2 Senarai peralatan, kelengkapan yang perlu ada dalam bilik air: 

bil item bil item 

1 Bekas sampah 6 Mesin penyembur pewangi 

2 Sanitary bin (untuk bilik air wanita) 7 Soap dispenser 

3 Alat pengering tangan 8 Kertas tisu 

8.10.3 Permukaan lantai sentiasa bersih dan kering; 

8.10.4 Permukaan dinding keseluruhannya bersih termasuk dinding tiles dan pintu utama; 

8.10.5 Keadaan siling yang sempurna, tiada kebocoran dan tidak bersawang; 

8.10.6 Semua lampu berfungsi dengan baik; 

8.10.7 Pintu-pintu tandas berfungsi dengan sempurna lengkap dengan penyelak, penyangkut 

seluar dan kelihatan bersih; 

8.10.8 Mangkuk tandas berkeadaan sempurna dan boleh digunakan dengan selamat; 

8.10.9 Mangkuk tandas bersih dan lengkap dengan pelapik serta flushing system berfungsi 

dengan sempurna; 

8.10.10 Urinal bowl berkeadaan bersih dan flushing system berfungsi dengan sempurna; 




Ogos 2010 

Muka surat 53 

8.10.11 Terdapat sticker arahan prosedur penggunaan peralatan di dalam bilik air; 

8.10.12 Sinki berkeadaan bersih, tidak tersumbat dan paip air berfungsi dengan sempurna; 

8.10.13 meja sinki dan cermin muka berkeadaan bersih dan kering; 

8.10.14 Tempat mengambil wuduk hendaklah bersih dan tidak berlaku floor trap yang 

tersumbat dan semua paip air berfungsi dengan baik; 

8.10.15 Bekas sabun (soap dispenser) berfungsi dengan sempurna dan sentiasa ada sabun; 

8.10.16 Tisu sentiasa ada di dalam tandas; 

8.10.17 Digalakkan menggunakan kreativiti untuk menceriakan tandas; 

8.10.18 Senarai semak kerja-kerja penyelenggaraan pembersihan dilekatkan di dalam bilik air; 

8.10.19 Persekitaran tidak berbau yang kurang menyenangkakn; dan 


bilik air (nama pegawai dan nombor telefon) 

8.11 Gimnasium 

8.11.1 Segala peralatan hendaklah disusun dengan kemas dan teratur serta mengambilkira ciri 

-ciri keselamatan; 

8.11.2 Selepas menggunakan peralatan senaman, pengguna hendaklah membersihkan 

alatan tersebut supaya selesa digunakan oleh pengguna lain; 

8.11.3 Peralatan senaman diselenggarakan mengikut jadual yang telah ditetapkan; 

8.11.4 Di dalam ruang gimnasium tidak dibenarkan meletak barang-barang hiasan yang boleh 

menimbulkan gangguan dan kecederaan (contoh: water features, akuarium, kerusi, 

meja dan stor tambahan); 

8.11.5 Jadual penggunaan gimnasium hendaklah diletakkan di pintu masuk gimnasium; 

8.11.6 Peti kecemasan (first aid kit) hendaklah disediakan secukupnya dan dipegang oleh 

pegawai yang bertugas; 

8.11.7 Setiap peralatan gimnasium hendaklah dipamerkan nama alatan dan prosedur 

penggunaannya; 




Ogos 2010 

Muka surat 54 

8.11.8 Rekod penggunaan gimnasium hendaklah diwujudkan (contoh: buku rekod pengguna); 

8.11.9 Seorang pegawai hendaklah ditugaskan bagi menyelia penggunaan gimnasium 

sepanjang masa ianya beroperasi termasuk di luar waktu pejabat; dan 


kebersihan gimnasium (nama pegawai dan nombor telefon). 

8.12 Laluan Utama/Laluan Awam 

8.12.1 Lantai sentiasa bersih, tiada sisa buangan yang diletak dis epanjang laluan; 

8.12.2 Hiasan seperti pokok bunga yang berada dis epanjang laluan (jika ada) disusun dengan 

kemas, bersih dan teratur supaya tidak menghalang laluan; 

8.12.3 Peralatan/perabot yang diletak di laluan utama/umum hendaklah disusun dengan baik 

supaya tidak mengganggu aliran perjalanan; 

8.12.4 Pintu kecemasan tidak dihalang dan sentiasa ditutup; dan 

8.12.5 Papan notis yang diletakkan di sepanjang laluan hendaklah sentiasa diselenggara dan 

dikemaskini maklumatnya. 

8.13 Dewan Serbaguna/Auditorium 

8.13.1 Lantai tidak berdebu, tidak basah dan bersih dari sebarang kekotoran serta sampah; 

8.13.2 Peralatan/kemudahan adalah sesuai dan boleh digunakan dengan selamat; 

8.13.3 kemudahan seperti kerusi penonton sentiasa bersih dan memuaskan keadaannya; 

8.13.4 lampu di dalam dewan/auditorium berfungsi dengan baik; 

8.13.5 penggunaan kawasan operasi dan peralatan/kemudahan yang memenuhi ciri-ciri 

keselamatan dan kesihatan; 

8.13.6 Persekitaran bersih, kemas, tidak berhabuk dansentiasa dalam terkawal; dan 

8.13.7 Kemudahan tanda arah/keterangan petunjuk yang disediakan mencukupi, informatif 

dan efektif. 




8.14 Taman Rekreasi 

Ogos 2010 

Muka surat 55 

8.14.1 Memastikan peralatan permainan yang disediakan boleh digunakan dengan selamat; 

8.14.2 Tiada sampah-sarap yang bertaburan di atas jalan dan rumput; 

8.14.3 Tong sampah disediakan untuk kemudahan pengguna; 

8.14.4 Ada sistem penyelenggaraan taman rekreasi tersebut supaya ianya terjaga dan 

terkawal; 

8.14.5 Susunan peralatan/kemudahan teratur dan memenuhi ciri keselamatan; dan 

8.14.6 Kemudahan tanda arah/keterangan petunjuk yang disediakan mrncukupi, informatif 

dan efektif. 

9. KAWASAN PERSEKITARAN AKMAL 

9.1 Papan Tanda AKMAL/Papan Tanda Arah/Petunjuk 

9.1.1 Berada dalam keadaan baik, tidak berdebu dan sentiasa bersih; 

9.1.2 Saiz yang sesuai dan senang difahami; 

9.1.3 Mudah dilihat oleh orang ramai dan kedudukannya strategik; dan 

9.1.4 Berkonsepkan imej korporat AKMAL/Jabatan. 

9.2 Media/Bahan Pameran 

9.2.1 Bahan media/bahan pameran yang dipamerkan di papan notis/papan kenyataan di 

seluruh Bahagian perlu berada dalam keadaan baik, tidak berdebu dan sentiasa bersih; 

9.2.2 Bahan-bahan tersebut perlu dikemaskini mengikut keadaan semasa; 

9.2.3 Penampilan media/bahan pameran yang dipamerkan perlu berkualiti, berimej korporat, 

kemas dan teratur; dan 

9.2.4 Penggunaan kreativiti mempamerkan bahan tersebut adalah digalakkan supaya dapat 

menarik perhatian pelanggan. 




9.3 Tanaman Pokok 

9.3.1 Terdapat pokok di tanam di kawasan persekitaran luar AKMAL/Jabatan; 

9.3.2 Lanskap tanaman pokok yang menarik dan sesuai; 

9.3.3 Tiada pokok yang mati/rosak di sekeliling. 

9.4 Lot Letak Kereta 

9.4.1 Sentiasa berada dalam keadaan bersih; 

9.4.2 Sediakan tapak letak kenderaan bagi OKU di kawasan yang sesuai; dan 

Ogos 2010 

Muka surat 56 

9.4.3 Terdapat sistem nombor/abjad di lot parkir supaya memudahkan orang ramai mencari 

kenderaan masing-masing. 

9.5 Pondok Pengawal (Kaunter Informasi) 

9.5.1 Pondok pengawal sentiasa terjaga, dalam keadaan baik, 

9.5.2 Terdapat sistem kawalan keluar masuk pelanggan/pegawai; 

9.5.3 Sediakan Buku Rekod keluar masuk pelanggan; dan 

9.5.4 Pekerja mengamalkan perkhidmatan mesra pelanggan dan sentiasa membantu 

pelanggan. 

9.6 Tempat Buangan Sisa 

9.6.1 Mempunyai tempat pembuangan sisa yang memuaskan dan mengikut piawaian dan 

keperluan peraturan; 

9.6.2 Tempat buangan yang terkawal daripada mencemar kawasan persekitaran; 

9.6.3 Mempunyai peraturan yang perlu dipatuhi oleh pekerja untuk mengawal bahan 

buangan sisa; 

9.6.4 Menampilkan suasana tempat pembungan sisa yang menyenangkan pemandangan 

pekerja/pelanggan; dan 

9.6.5 Terdapat tempat khas untuk amalan kitaran semula. 




10. KEUPAYAAN SUMBER MANUSIA 

10.1 Dari segi penampilan diri dan imej: 

Ogos 2010 

Muka surat 57 

Mempamerkan keperibadian yang tinggi seperti perwatakan ceria, 

bersemangat, cara pakaian, dandanan dan fesyen rambut yang normal dan 

kemas serta kebersihan diri sesuai dengan imej penjawat awam. 

10.2 Perhubungan dengan rakan sejawat: 

Mempamerkan usaha bersama/kerja berpasukan seperti gotong royong, 

kreativiti, mesyuarat dan sebagainya. 

10.3 Perhubungan dengan pelanggan: 

Hubungan berorientasikan pelanggan seperti mempamerkan senyuman, budi 

bahasa, sopan santun, bertatasusila dan sedia membantu. 

10.4 Kecekapan dan kemahiran dalam melaksanakan tugas 

Mempamerkan kecekapan dalam menguruskan tugas seperti kesetiaan dan 

komitmen yang tinggi pada tugas, proaktif, mahir dan berpengetahuan 

dengan tugas hakiki dan berinisiatif. 




11. KESELAMATAN PERSEKITARAN 

Ogos 2010 

Muka surat 58 

Langkah-langkah keselamatan yang perlu diambil bagi menjamin suasana kerja 

yang selamat: 

11.1 Laluan utama tidak dihalang dengan barang-barang atau peralatan yang 

tidak diperlukan (contoh: pasu bunga, fire extinguisher, kotak-kotak, barang- 

barang pra pelupusan dan sebagainya); 

11.2 Pintu rintangan api dan pintu kecemasan hendaklah sentiasa ditutup dan tidak 

dihalang; 

11.3 Tidak membuat pendawaian tambahan tanpa kebenaran; 

11.4 Tiada aktiviti memasak dilakukan dimana-mana ruang kecuali pantri; 

11.5 Tanda-tanda amaran keselamatan yang dipamerkan hendaklah jelas (contoh: 

Dilarang Merokok, tanda KELUAR dan AWAS); 

11.6 Tangga-tangga laluan kecemasan tidak dihalangi (contoh: barang-barang pra 

pelupusan); 

11.7 Tiada aktiviti merokok di persekitaran luaran dan dalaman (contoh: pantri, 

dewan makan, stor, bilik fail, bilik air, ruang tangga, ruang awam dan 

sebagainya); 

11.8 Peralatan-peralatan rosak hendaklah dilapor dan diselenggarakan dengan 

segera; 

11.9 Prosedur dan latihan pengungsian bagunan (fire-drill) hendaklah dilaksanakan 

sebagaimana Arahan Keselamatan; dan 

11.10 Peruntukan Arahan Keselamatan dipatuhi sepenuhnya. 

12. KESIMPULAN 

Standard dan penguatkuasaan yang dinyatakan di atas tertakluk kepada 

pindaan dan keperluan dari semasa ke semasa dengan pertimbangan dan 

kelulusan Pengerusi Jawatankuasa Induk Amalan 5S AKMAL. 




1. TUJUAN 

Ogos 2010 

Muka surat 59 

Tujuan bahagian ini ialah untuk memberi pemahaman tentang pelaksanaan 

audit dalaman Amalan 5S yang digunapakai semasa proses auditan 

berlangsung di Bahagian/Cawangan/Unit. 

2. LATAR BELAKANG 

2.1 Audit Dalaman Amalan 5S perlu dilaksanakan di AKMAL sebagai penilaian 

kendiri pelaksanaan amalan 5S. Audit Dalaman ini perlu dijadualkan secara 

berkala seperti secara bulanan atau mingguan. Pengauditan ini amat 

diperlukan untuk memastikan setiap bahagian dalam organisasi mengetahui 

kekuatan yang ada dan membuat penambahbaikan secara berterusan ke atas 

pelaksanaan amalan 5S. 

2.2 Penilaian audit dalaman amalan 5S ini boleh disusuli dengan sistem ganjaran 

yang dikenalpasti supaya dapat mewujudkan persaingan yang sihat dalam 

organisasi. 

3. TATACARA AUDIT DALAMAN 

3.1 Langkah 1: Membentuk kumpulan pasukan audit dalaman 

3.1.1 Kumpulan pasukan audit dalaman perlu dibentuk untuk tujuan mempastikan 

pematuhan terhadap Standard Pelaksanaan Amalan 5S AKMAL. 

3.1.2 Antara tugas dan tanggungjawab Jawatankuasa Kecil Audit Dalaman 5S: 

3.1.2.1 Menyediakan kriteria audit dalaman 5S; 

3.1.2.2 Menentukan kekerapan aktiviti audit dalaman 5S; 

3.1.2.3 Menyediakan laporan dan analisis keputusan audit dalaman 5S; dan 

3.1.2.4 Menyemak kriteria audit dalaman 5S dari semasa ke semasa mengikut keperluan. 




3.2 Langkah 2: Latihan Audit Amalan 5S 

Ogos 2010 

Muka surat 60 

Tujuan latihan audit dalaman 5S adalah untuk menyebarkan metodologi 

amalan 5S dan melatih kumpulan juruaudit dalaman melaksanakan 

tanggungjawab dengan cekap dan berkesan dalam urusan pengauditan 

amalan 5S. 

3.3 Langkah 3: Membentuk Kriteria Audit 

3.3.1 Kriteria audit dalaman perlu disediakan mengikut kesesuaian Jabatan/bahagian/ 

cawangan/unit yang akan dinilai serta tidak bercanggah dengan amalan 5S yang 

sedang dilaksanakan oleh MAMPU. 

3.3.2 Setelah menentukan pelbagai kriteria untuk diaudit,maka perlu didokumenkan dalam 

bentuk borang audit untuk digunakan semasa proses audit berjalan oleh semua panel 

penilai. 

3.3.3 Pihak MAMPU telah membangunkan kriteria-kriteria audit dan ditambah oleh Jabatan. 

Contoh borang audit dalaman amalan 5S boleh dirujuk pada Lampiran C. 

3.3.3.1 Menyediakan laporan dananalisis keputusan audit dalaman 5S; dan 

3.3.3.2 Menyemak kriteria audit dalaman 5S dari semasa ke semasa mengikut keperluan. 

3.4 Langkah 4: Mengaudit Prestasi Amalan 5S 

3.4.1 Kumpulan Juruaudit dalaman perlu merancang aktiviti audit secara berjadual mengikut 

kesesuaian masa. 

3.4.2 Jabatan/Bahagian yang telah bersedia boleh diaudit dengan menggunakan borang 

audit. 

3.5 Langkah 5: Menilai Keputusan Audit 

3.5.1 Keputusan yang dikeluarkan oleh pihak audit boleh dipamerkan di setiap sudut amalan 

5S yang disediakan. Keputusan ini secara tidak langsung dapat mewujudkan 

persaingan yang sihat antara sesama jabatan/bahagian dan menimbulkan rasa 

bangga pada kumpulan yang terbabit. 

3.5.2 Penilaian dan persaingan ini boleh disusuli dengan sistem ganjaran. Sistem ganjaran 

boleh ditawarkan secara bulanan pada setiap pasukan yang berjaya dalam pelbagai 

kategori. (Contohnya: ruang kerja terbaik). 




3.6 Langkah 6: Menjalankan Audit Berkala 

Ogos 2010 

Muka surat 61 

3.6.1 Mengadakan Audit Dalaman 5S dan merancang sistem galakan serta menjalankan 

audit dalaman 5S secara berterusan. 

3.6.2 Mewujudkan pertandingan antara Jabatan/Bahagian/Cawangan/Unit untuk 

mengekalkan aktiviti 5S danmemberi anugerah secara berkala kepada kumpulan 

pemenang bagi menghargai usaha-usaha mereka ke arah pelaksanaan 5S. 

3.6.3 Mengadakan lawatan sambil belajar ke organisasi yang mengamalkan 5S untuk 

bertukar idea bagi menambahkan pengalaman dan meningkatkan pengetahuan serta 

kreativiti. 

3.6.4 Menganjurkan pertandingan antara Organisasi bagi mengelakkan aktiviti 5S terhenti. 

4. KESIMPULAN 

Penilaian Audit Dalaman biasanya akan menggerakkan organisasi untuk 

membaik pulih secara berterusan ke atas kualiti dan keberkesanan terhadap 

perkhidmatan yang disampaikan kepada pelanggan. Aktiviti audit yang 

terancang dan berterusan dapat membantu warga AKMAL untuk sentiasa 

bersedia menghadapi auditan 5S sebenar oleh pihak MAMPU bagi mendapat 

dan mengekalkan pensijilan Amalan 5S. 



LAMPIRAN A: STRUKTUR PELAKSANAAN 5S AKMAL 

FASILITATOR 

FASILITATOR 

KETUA 

JABATAN 

KETUA KETUA KUM- 

KUM- 

PULAN 

PULAN 

AHLI AHLI-AHLI AHLI AHLI 

J/K LATIHAN 5S 

J/K PROMOSI 5S 

J/K AUDIT 5S 

FASILITA- 

FASILITA- 

TOR 

TOR 

KETUA 

JABATAN 

KETUA KETUA KUMPU- 

KUMPU- 

LAN LAN 


FASILITA- 

FASILITA- 

TOR 

TOR 

KETUA 

JABATAN 


KUMPU- 

LAN LAN 


PENGERUSI 

PENGARAH AKMAL 

TIMBALAN PENGERUSI 

TIMBALAN PENGARAH AKMAL 

FASILITA- 

FASILITA- 

TOR 

TOR 

KETUA 

JABATAN 


KUM- 

PULAN 

PULAN 


FASILITA- 

FASILITA- 

TOR 

TOR 

KETUA 

JABATAN 


KUM- 

PULAN 

PULAN 


URUSETIA 5S 

FASILITA- 

FASILITA- 

TOR 

TOR 

KETUA 

JABATAN 

KETUA KETUA KUMPU- KUMPU- 

KUMPU- 

LAN 


Ogos 2010 

Muka surat 62 

FASILITA- FASILITA- 

FASILITA- 

TOR TOR 

TOR 

KETUA 

JABATAN 


KUMPU- 

LAN 



FASILITATOR 

FASILITATOR 

PENDAF- 

TAR 


KUMPU- 

LAN 

AHLI AHLI-AHLI AHLI AHLI AHLI AHLI


Ogos 2010 

Muka surat 63 

LAMPIRAN B: SENARAI TUGAS JAWATANKUASA INDUK PELAKSANAAN AMALAN 5S 

STRUKTUR TANGGUNGJAWAB 

Jawatankuasa Pemandu 

(Induk) 

Tanggungjawab Jawatankuasa Pemandu Amalan 5S: 

1. Menentukan hala tuju pelaksanaan Amalan 5S 

Jabatan. 

2. Meluluskan pelan pelaksanaan dan belanjawan. 

3. Meluluskan Panduan Pelaksanaan Amalan 5S 

Jabatan. 

4. Melantik ahli jawatankuasa, fasilitator dan ketua 

kumpulan. 

5. Menetapkan sistem pengiktirafan. 

6. Memantau dan menilai kemajuan pelaksanaan 

Amalan 5S Jabatan. 

7. Memastikan Audit dilaksanakan secara berkala. 

8. Memantau kemajuan pelaksanaan dengan 

penggubalan standard yang sesuai dengan 

matlamat Amalan 5S Jabatan 

9. Memastikan pencapaian objektif Amalan 5S di 

Jabatan. 



Ogos 2010 

Muka surat 64 



Penyelaras / Urus Setia Induk 

Tanggungjawab Penyelaras / Urus Setia Amalan 5S: 

1. Menyelaras pelaksanaan Amalan 5S di agensi. 

2. Menjadi urusetia Mesyuarat Jawatankuasa 

Pelaksanaan Amalan 5S Jabatan. 

3. Menyediakan dan mengedar minit kepada semua. 

4. Menyediakan pelan pelaksanaan. 

5. Menyediakan belanjawan. 

6. Membantu fasilitator dalam pelaksanaan Amalan 

5S. 

7. Memastikan perjalanan Amalan 5S seperti yang 

dirancang. 

8. Mendapat sokongan dan pengiktirafan dari pihak 

atasan. 

9. Memastikan semua kawasan/ bahagian mematuhi 

peraturan dan panduan yang disediakan. 

10. Membantu membekal keperluan pelaksanaan 

Amalan 5S 

11. Menyediakan Laporan Pelaksanaan Amalan 5S 

secara berkala. 



Ogos 2010 

Muka surat 65 



Jawatankuasa Promosi Tanggungjawab Jawatankuasa Promosi Amalan 5S: 

1. Menyedia pelan pelaksanaan aktiviti promosi 5S 

untuk tempoh 6 – 12 bulan. 

2. Mempastikan pelaksanaan pelan promosi ke arah 

membina kesedaran amalan 5S kepada semua 

warga kerja dalam. 

3. Menganalisa keberkesanan aktiviti promosi telah 

dilaksanakan. 

4. Merancang dan memperuntukkan bajet bagi 

mempastikan aktiviti promosi dapat dilaksanakan 

sebagaimana yang dirancang. 

5. Melaporkan status pelaksanaan aktiviti dan tahap 

kesedaran 5S di kalangan warga kerja kepada 

Jawatankuasa Pemandu. 

6. Sepanduk-sepanduk, cogan-cogan kata, posterposter 

dan surat-surat yang diedarkan kepada 

anggota-anggota Jabatan (newsletter) harus 

digunakan dengan sepenuhnya untuk menarik 

perhatian semua pihak kepada program tersebut 

7. Mencetak buku-buku panduan dan risalah-risalah 

yang menerangkan “Mengapa 5S’, “Apa itu 5S” dan 

“Bagaimana untuk melaksanakan 5S” untuk edaran 

dan rujukan semua pihak terbabit. 

8. Membuat kajian semula mengenai pelaksanaan 5S 

dari masa kesemasa untuk mendapatkan 

pendapat/maklumbalas dan meningkatkan lagi 

keadaan semasa. 



Ogos 2010 

Muka surat 66 



Jawatankuasa Latihan 

Tanggungjawab JawatankuasaLatihan 5S: 

1. Menyedia pelan latihan bagi memupuk 

pemahaman mengenai konsep dan amalan 5S 

kepada semua warga kerja Jabatan 

2. Mengenalpasti latihan yang diperlukan dari masa ke 

semasa bagi mengukuh aktiviti Amalan 65S serta 

amalan peningkatan kualiti yang lain (keperluan 

latihan yang diperlukan boleh dirujuk kepada hasil 

keputusan audit aktiviti Amalan 5S) 

3. Latihan dijalankan oleh jawatankuasa atau fasilitator 

yang telah menghadiri latihan dalam Amalan 5S. 

4. Membantu mengurus aktiviti-aktiviti promosi. 

5. Menghebahkan maklumat terkini aktiviti 

pelaksanaan Amalan 5S zon/ kawasan/ aras/ 

bahagian. 

6. Memastikan setiap warga agensi diberi peluang 

untuk menghadiri latihan. 

7. Menganjurkan latihan asas (in-house training) dan 

berkongsi pengalaman menerusi program KSA dan 

sebagainya bersama jabatan-jabatan yang telah 

mengamalkan Amalan 5S demi meningkatkan 

kefahaman terhadap cara-cara agensi lain 

melaksanakan Amalan 5S 



Ogos 2010 

Muka surat 67 



Jawatankuasa Audit 

Tanggungjawab Jawatankuasa Audit Amalan 5S: 

1. Menyedia kriteria audit yang bersesuaian. 

2. Dapatkan input dan maklum balas daripada ketua 

agensi/unit dan fasilitator. 

3. Dapatkan kelulusan Jawatankuasa Pelaksanaan 

Amalan 5S 

4. Melantik Juruaudit dalaman 5S. 

5. Menentukan kekerapan aktiviti audit – pada 

peringkat awal audit dilaksanakan lebih kerap 

6. Menyemak kriteria audit dari masa ke semasa 

mengikut keperluan 

7. Setiap bulan, sekumpulan pekerja dari berbagai 

tanggungjawab pekerjaan dipilih dan ditugaskan 

melawat bahagian, menilai setiap unit berdasarkan 

ukuran penjagaan kebersihan tertentu. 

8. Memberi anugerah-anugerah kepada para pekerja 

yang telah menunjukkan perubahan-perubahan 

penting. Ini akan memupuk sikap tanggungjawab 

yang lebih tinggi, meningkatkan kebanggaan 

terhadap tempat kerja dan menganggapnya 

sebagai keupayaan diri sendiri. 



Ogos 2010 

Muka surat 68 



Pengerusi Jawatankuasa Induk 

Fasilitator 

Tanggungjawab Pengerusi Jawatankuasa Induk 

Amalan 5S: 

1. Melawat Bahagian-bahagian dari semasa ke 

semasa, menyatakan penghargaan terhadap 

kekuatan dan membuat teguran terhadap 

kelemahan pelaksanaan 5S di setiap Bahagian/ 

Cawangan/Unit tempat kerja. 

2. Mendapatkan input dan maklum balas daripada 

Bahagian/Cawangan/Unit dan fasilitator. 

3. Mendapatkan kelulusan Jawatankuasa 

Pelaksanaan Amalan 5S 


5. Menasihat Jawatankuasa Induk 5S untuk mengambil 

langkah di kawasan-kawasan yang masih boleh 

diperbaiki. 

6. Memeriksa kemajuan pelaksanaan pelaksanaan 

Amalan 5S. 

Tanggungjawab Fasilitator Amalan 5S: 

1. Mengkordinasi pelaksanaan Amalan 5S. 

2. Menjadi pemudahcara perjalanan program. 

3. Mempengerusikan Mesyuarat Zon/ Kawasan/ Aras. 

4. Membantu mengurus aktiviti-aktiviti promosi. 

5. Menghebahkan maklumat terkini aktiviti 

pelaksanaan Amalan 5S zon/ kawasan/ aras/ 

bahagian. 



Ogos 2010 

Muka surat 69 



Ketua Kumpulan 

Warga Jabatan 

Tanggungjawab Ketua Kumpulan Amalan 5S: 

1. Memberi latihan kepada ahlinya. 

2. Mengadakan mesyuarat pendek ( 15 – 30 minit) 

berdasar kepada keperluan contohnya sekali 

seminggu atau sekali sebulan dengan kumpulan 

mengenai amalan 5S. 

3. Mengalakkan ahli supaya terlibat dengan 

mesyuarat. 


5. Mewujudkan peraturan/disiplin kumpulan yang perlu 

dipatuhi oleh ahli. 

Tanggungjawab Warga Jabatan: 

1. Menghadiri mesyuarat yang diadakan. 

2. Melaksanakan tugas yang diagihkan secara aktif. 

3. Bekerjasama dalam kumpulan. 

4. Bertanggungjawab untuk mengemas tempat kerja 

sepanjang masa. 

5. Mempunyai kesedaran mengenai persekitaran kerja 

6. Memberi cadangan penambahbaikan. 

7. Mewujudkan hubungan harmoni di kalangan ahli. 



LAMPIRAN C: SENARAI SEMAK AUDIT 

Ogos 2010 

Muka surat 70 

Kategori No Perkara Markah Catatan 

DASAR 5S 

SEKSYEN: PERANCANGAN DAN PENUBUHAN JAWATANKUASA 

1 Disediakan selaras dengan 

matlamat agensi 

2 Dipaparkan dan disebar 

kepada warga agensi 

3 Ditandatangani oleh Ketua 

agensi 

4 Keadaannya bersih, yidak 

berdebu dan dipasang 

pada tempat-tempat yang 

strategik 

5 Dasar dijelaskan & difahami 

oleh semua warga agensi 

6 Bahasa yang digunakan 

mudah dan mengandungi 

elemen keperluan 

kebersihan dan keselamatan 

produk/perkhidmatan 

berkualiti, ciri kerja 

berpasukan serta kepuasan 

pelanggan. 

1 2 3 

Jawatankuasa Pelaksana (JKP) 

Tidak selaras Sebahagian 

selaras 

Tidak dipapar & 

tidak 

disebarkan 

Tidak 

ditandatangani 

& tidak 

mempunyai 

tarikh 

Tidak bersih & 

tdak strategik 

Tidak jelas & 

tidak difahami 

Bahasa yang 

sukar difahami 

& tidak 

mengandungi 

elemen yang 

ditetapkan 

Dipapar & 

disebar 

sebahagian 

kepada warga 

agensi 

Ditandatangani 

& tidak 

mempunyai 

tarikh 

Bersih tetapi 

tidak strategik 

Jelas & difahami 

oleh sebahagian 

warga 

Bahasa mudah 

difahami & tidak 

mengandungi 

elemen yang 

ditetapkan 

Selaras 

Dipapar & 

disebar kepada 

semua warga 

Ditandatangani 

& mempunyai 

tarikh 

Bersih & strategik 

Jelas & difahami 

oleh semua 

warga 

Bahasa mudah 

difahami & 

mengandungi 3 

elemen atau 

lebih 




Ogos 2010 

Muka surat 71 


CARTA 

AGENSI 

5S 


7 Carta disediakan dengan 

jelas dan semua jabatan/ 

bahagian menjadi ahli 

8 Dokumentasi/carta JKP ini 

direkodkan dengan 

sistematik 

9 Fasilitator 5S dilantik dan 

ditunjukkan dalam carta 

tersebut 

10 Minit mesyuarat JKP 

direkodkan semasa 

mesyuarat dan disimpan 

secara teratur 

11 Jawatankuasa latihan 

dilantik oleh pihak 

pengurusan 

12 Pelan latihan mengenai 5S 

disediakan untuk satu 

tempoh yang dirancang 

(carta perbatuan 

disediakan) 

1 2 3 

Jawatankuasa Pelaksana (JKP) 

Tidak jelas Jelas & 

sebahagian 

jabatan/ 

bahagian 

menjadi ahli 

Tidak sistematik Kurang 

sistematik 

Tidak dilantik Dilantik & tidak 

ditunjukkan 

dalam carta 

Tidak ada minit Mempunyai 

minit tetapi tidak 

disimpan secara 

teratur 


Jelas & semua 

jabatan/ 

bahagian 

menjadi ahli 

Sistematik 

Dilantik & 

ditunjukkan 

dalam carta 

Tidak dilantik Dilantik 

Tidak ada 

pelan 

Mempunyai 

pelan tetapi 

tidak ada carta 

perbatuan 

Mempunyai minit 

& disimpan 

secara teratur 

Mempunyai 

pelan dan ada 

carta perbatuan 




Ogos 2010 

Muka surat 72 


CARTA 

AGENSI 

5S 


13 Pelan ini telah dipatuhi 

dengan baik bagi 

menyediakan latihan 5S 

kepada warga agensi (rekod 

disimpan) 

14 Jawatankuasa promosi 

dilantik oleh pihak 

pengurusan 

15 Pelan promosi mengenai 5S 

disediakan untuk satu 

tempoh yang dirancang 

(carta perbatuan 

disediakan) 

16 Pelan promosi dilaksanakan 

dengan baik (rekod 

disimpan) 

17 Jawatankuasa audit dilantik 

oleh pihak pengurusan 

18 Pelan audit 5S disediakan 

untuk satu tempoh yang 

dirancang (carta perbatuan 

disediakan) 

19 Pelan audit dijalankan 

dengan baik (rekod 

disimpan) 

1 2 3 


Tidak dipatuhi Sebahagian 

sahaja dipatuhi 

Jawatankuasa Promosi 

Dipatuhi 

sepenuhnya 


Tidak 

disediakan 

Tidak ada 

pelan promosi 

Jawatankuasa Audit 

Disediakan 

tetapi tidak ada 


Sebahagian 

pelan dijalankan 

dengan baik 

Disediakan dan 

ada carta 

perbatuan 

Semua pelan 

promosi 

dilaksanakan 

dengan baik 

dan rekod 

disimpan 


Tidak 

disediakan 

Tidak ada 

pelan 

Disediakan 

tetapi tidak ada 


Sebahagian 

pelan dijalankan 

dengan baik 

Disediakan dan 

ada carta 

perbatuan 

Semua pelan 

dilaksanakan 

dengan baik 

dan rekod 

disimpan 

20 Maklumat mengenai latihan, Tidak ada Ada maklumat & Ada maklumat & 

promosi dan audit yang maklumat disebar 

disebar kepada 

telah dirancang itu telah 

sebahagian semua warga 

sahaja kepada 

disebar kepada semua 

“PERSEKITARAN BERKUALITI PEMANGKIN warga KECEMERLANGAN” 

warga agensi



Ogos 2010 

Muka surat 73 


PETA KA- 

WASAN 

KERJA 

KUMPU- 

LAN 5S 

REKOD 

AKTIVITI 

MINIT 

ME- 

SYUARAT/ 

REKOD 

PERBIN- 

CANGAN 


21 Pelan zon/kawasan yang 

jelas disediakan untuk semua 

kumpulan 5S 

22 Pelan tersebut dipaparkan di 

Sudut 5S kumpulan masingmasing 

23 Setiap kumpulan 5S 

menyediakan pelan aktiviti 

5S untuk kawasan mereka 

24 Aktiviti pembaikan 5S telah 

dilakukan mengikut 

perancangan 

25 Ada rekod menunjukkan 

wujud hasil daripada 

pembaikan amalan 5S 

samada berbentuk 

penjimatan kos atau masa 

dan sebagainya 

26 Terdapat bukti gambar 

sebelum dan selepas aktiviti 

amalan 5S dilakukan 

27 Mesyuarat di peringkat JKP 

direkodkan untuk tindakan 

selanjutnya 

28 Mesyuarat di peringkat 

Jabatan/Agensi/Bahagian/ 

Zon/Unit diadakan dan rekod 

disimpan untuk rujukan dan 

tindakan 

29 Terdapat rekod mesyuarat/ 

perbincangan kumpulan 5S 

di kawasan mereka 

mengenai aktiviti yang 

dilaksanakan 

Tidak ada 

pelan 

Tidak 

dipaparkan 

Tidak ada 

pelan 

1 2 3 

Mempunyai 

pelan tetapi 

kurang jelas 

Dipaparkan 

pada 

sebahagian 

sudut 

Sebahagian 

kumpulan sahaja 

menyediakan 

pelan 

Ada aktiviti Sebahagian 

aktiviti 

pembaikan 

dilakukan 

Tidak ada 

rekod 

Tidak ada bukti 

gambar 

Tidak ada 

minit/rekod 

perbincangan 

Tidak ada 

minit/rekod 

perbincangan 

Tidak ada 

minit/rekod 

perbincangan 

Mempunyai 

rekod tetapi 

tidak lengkap 

Hanya 

sebahagian 

aktiviti 

mempunyai 

bukti gambar 

Mempunyai 

pelan yang jelas 

Dipaparkan 

pada semua 

sudut 

Semua 

kumpulan 

menyediakan 

pelan 

Aktiviti 

pembaikan 

dilakukan secara 

menyeluruh 

Mempunyai 

rekod yang 

lengkap 

Semua aktiviti 

mempunyai 

bukti gambar 

- Mempunyai 

minit/rekod 

perbincangan 

- Mempunyai 

minit/rekod 

perbincangan 

- Mempunyai 

minit/rekod 

perbincangan 




Ogos 2010 

Muka surat 74 


GARIS 

PAN- 

DUAN 

AMALAN 

5S DI 

AGENSI 

AUDIT 

DALAM 


30 Garis panduan disediakan 

selaras dengan Dasar 

Amalan 5S agensi 

31 Bahasa yang digunakan 

mudah difahami oleh warga 

agensi 

32 Garis panduan telah dicetak 

dan diedarkan kepada 

semua warga untuk dijadikan 

panduan amalan 5S 

sepanjang masa 

33 Kandungan buku panduan 

ini lengkap dan sesuai 

dijadikan buku panduan 

34 Kriteria audit telah disediakan 

untuk kegunaan dalaman 

35 Kriteria ini sesuai untuk 

digunakan mengikut 

kawasan kerja atau tempat 

seperti yang telah ditentukan 

36 Hasil audit disebar atau 

dipaparkan untuk makluman 

semua warga agensi 

37 Kekerapan aktiviti audit di 

peringkat agensi telah 

ditentukan dan aktiviti 

tersebut diteruskan oleh 

juruaudit yang dilantik 

Tidak ada garis 

panduan 

Bahasa sukar 

difahami 

1 2 3 

Tidak dicetak & 

tidak diedar 

Tidak lengkap & 

tidak sesuai 

sebagai buku 

panduan 

Tidak ada 

kriteria audit 

Tidak sesuai 

digunakan 

Tidak sebar & 

tidak dipapar 

Tidak 

ditentukan & 

tidak diteruskan 

Mempunyai garis 

panduan tetapi 

tidak selaras 

Sebahagian 

sukar difahami 

Dicetak tetapi 

tidak diedar 

secara 

menyeluruh 

Sebahagian 

lengkap & sesuai 

sebagai buku 

panduan 

Kriteria audit 

yang disediakan 

tidak lengkap 

Sebahagian 

kawasan kerja 

sahaja yang 

sesuai 

Disebar & 

dipapar hanya 

kepada 

sebahagian 

warga 

Sebahagian 

sahaja 

ditentukan & 

diteruskan 

Mempunyai garis 

panduan & 

selaras 

Bahasa mudah 

difahami 

Dicetak & diedar 

kepada semua 

warga agensi 

Lengkap dan 

sesuai sebagai 

buku panduan 

Mempunyai 

kriteria audit 

yang lengkap 

Semua kawasan 

kerja sesuai 

Disebar & 

dipapar kepada 

semua warga 

Ditentukan & 

diteruskan 

secara 

menyeluruh 




Ogos 2010 

Muka surat 75 


PENGIKTI- 

RAFAN 


38 Pengurusan mempunyai 

program pengiktirafan 

amalan 5S 

39 Maklumat mengenai 

program pengiktirafan 

disebarkan kepada warga 

agensi 

40 Rekod aktiviti pengiktirafan 

dikemaskini 

Tidak ada 

program 

Tidak 

disebarkan 

Tidak ada 

rekod 

1 2 3 

- Mempunyai 

program 

Disebarkan 

kepada 

sebahagian 

warga 

Ada rekod tetapi 

tidak kemaskini 

Disebarkan 

kepada semua 

warga 

Ada rekod & 

kemaskini 

JUMLAH MARKAH: ……………./123 X 100% = ………………………... 




Ogos 2010 

Muka surat 76 


KUMPU- 

LAN PE- 

LAKSANA 

AN 5S 

1 Carta kumpulan 5S yang 

jelas disediakan 

2 Nama kumpulan 5S 

dinyatakan dan carta ahli 

kumpulan juga disediakan 

dengan baik 

3 Carta kumpulan 5S 

dipaparkan di sudut 5S 

masing-masing 

4 Kumpulan 5S mempunyai 

ketua kumpulan yang dilantik 

SUDUT 5S 5 Disediakan oleh pihak 

pengurusan dan 

kedudukannya adalah 

strategik 

SEKSYEN: RUANG TEMPAT KERJA DAN PERALATAN 

6 Penggunaan sudit 5S ini oleh 

setiap kumpulan 5S adalah 

memuaskan dan baik 

7 Bahan atau maklumat yang 

dipaparkan adalah terkini 

dan dalam keadaan baik 

8 Kumpulan 5S memahami 

kawasan kerja yang telah 

ditugaskan untuk 

mengamalkan aktiviti 5S 

1 2 3 

Tidak jelas Kurang jelas Jelas 

Tidak 

dinyatakan & 

tidak 

disediakan 

Tidak 

dipamerkan 

Tidak 

mempunyai 

ketua 

Tidak 

disediakan & 


Tidak 

memuaskan 

Tidak terkini & 

tidak berada 

dalam 

keadaan baik 

Kumpulan tidak 

memahami 

kawasan kerja 

yang 

ditugaskan 

Sebahagian 

nama kumpulan 

sahaja 

dinyatakan dan 

disediakan carta 

Hanya 

sebahagian 

carta kumpulan 

dipaparkan 

Semua nama 

kumpulan 

dinyatakan dan 

disediakan carta 

Semua carta 

kumpulan 

dipaparkan 

- Mempunyai 

ketua 

Disediakan 

tetapi tidak 

strategik 

Sebahagian 

sudut sahaja 

yang 

memuaskan 

Sebahagian 

sahaja yang 

terkini & dalam 

keadaan baik 

Sebahagian 

kumpulan sahaja 

memahami 

kawasan kerja 

Disediakan & 

kedudukannya 

strategik 

Penggunaan 

sudut adalah 

memuaskan 

Terkini & berada 

dalam keadaan 

baik. 

Semua 

kumpulan 

memahami 

kawasan kerja 

yang ditugaskan 




Ogos 2010 

Muka surat 77 


RUANG 

LANTAI 


9 Bersih dan kemas Tidak bersih & 

tidak kemas 

10 Lantai sentiasa dibersih dan 

dijaga—jadual pembersihan 

11 Tiada sampah sarap di sudut 

atau bawah peralatan 

perabot 

12 Ada tempat pembuangan 

sampah yang khas 

13 Tidak berlubang/pecah/ 

terkoyak dan sebagainya 


tidak dijaga— 

tiada jadual 

pembersihan 

Ada sampah 

sarap 

Tiada tempat 

pembuangan 

sampah khas 

Berlubang/ 

pecah/ 

terkoyak 

1 2 3 

Sebahagian 

tempat bersih & 

kemas 

Sebahagian 

lantai bersih & 

dijaga—ada 

jadual 

pembersihan 

Sebahagian 

tempat ada 

sampah sarap 

Hanya 

sebahagian 

ruang 

mempunyai 

tempat 

pembuangan 

sampah khas 

Sebahagian 

berlubang/ 

pecah/terkoyak 

Semua tempat 

bersih & kemas 

Semua lantai 

bersih & dijaga— 

ada jadual 

pembersihan 

Tiada sampah 

sarap 

Semua ruang 

mempunyai 

tempat 

pembuangan 

sampah khas 

Tidak berlubang/ 

tidak pecah/ 

tidak terkoyak 




Ogos 2010 

Muka surat 78 


SUSUN 

ATUR 

ALAT- 

ALAT 


1 2 3 

14 Laci pertama untuk alat tulis Tidak ada Sebahagian laci Semua laci 

15 Kemas dan tersusun dengan 

rapi serta selamat 

Tidak kemas, 

tidak tersusun & 

tidak selamat 

Sebahagian alat 

sahaja kemas, 

tersusun & 

selamat 

16 Susunan mempunyai sistem Tidak sistematik Sebahagian 

susunan 

sistematik 

17 Cara menyusun boleh 

mewujudkan suasana yang 

selesa 

Tiada 

keselesaan 

18 Mudah bergerak Tidak mudah 

bergerak 

19 Teknik susunan juga boleh 

memendekkan masa 

memproses sesuatu kerja 

dilaksanakan 

20 Boleh mewujudkan suasana 

mesra 

Tidak 

memendekkan 

masa 

Sebahagian 

susunan 

memberi 

keselesaan 

Sebahagian 

mudah bergerak 

Sebahagian 

susunan dapat 

memendekkan 

masa 

Semua alat 

kemas, tersusun 

& selamat 

Semua susunan 

sistematik 

Wujud 

keselesaan 

Tidak wujud Sebahagian Wujud 

Mudah bergerak 

Semua susunan 

dapat 

memendekkan 

masa 




Ogos 2010 

Muka surat 79 


KEADA 

AN ALA- 

TAN 

21 

22 

23 

24 

25 

26 

27 


Berkeadaan baik dan 

sentiasa boleh digunakan. 

Diletakkan sesuai dengan 

tempatnya. 

Bersih dan kemas, tidak kotor 

serta comot. 

Alat tulis disusun dengan 

kemas dan selamat di atas 

meja, laci atau dalam rak 

simpanan. 

Susunan alatan kemas dan 

selamat. 

Tidak terdapat peralatan 

rosak. 

Menggunakan tanda/label 

bagi bahan yang tersimpan 

dalam ruang tertentu/laci/ 

perabot. 

Tidak dalam 

keadaan baik 

Tidak 

diletakkan 

pada tempat 

sesuai 

Tidak bersih, 

tidak kemas, 

kotor & comot 

1 2 3 

Tidak disusun 

dengan kemas 

dan selamat 

Alatan tidak 

disusun dengan 

kemas dan 

selamat. 

Terdapat 

peralatan rosak 

Tidak 

menggunakan 

label 

Sebahagian 

alatan sahaja 

dalam keadaan 

baik 

Sebahagian 

sahaja 

diletakkan pada 

tempat yang 

sesuai 

Sebahagian 

alatan bersih, 

kemas,tidak 

kotor & tidak 

comot 

Sebahagian 

alatan sahaja 


kemas dan 

selamat 

Sebahagian 

alatan sahaja 


kemas dan 

selamat. 

Semua alatan 

dalam keadaan 

baik 

Semua alatan 

diletakkan pada 

tempat yang 

sesuai 

Semua alatan 

bersih,kemas,tid 

ak kotor & tidak 

comot 

Semua alatan 


kemas dan 

selamat 

Semua alatan 


kemas dan 

selamat. 


- 

Sebahagian 

peralatan sahaja 

yang dilabel 

Tiada peralatan 

rosak 

Semua 

peralatan yang 

disimpan dilabel 

dengan baik



Ogos 2010 

Muka surat 80 


SUSUNAN 

FAIL 

28 

29 

30 

31 


Disusun dengan teratur 

menggunakan tanda/label/ 

abjad supaya mudah 

diperoleh. 

Menggunakan sistem 

kawalan yang baik dan 

selamat. 

Terdapat notis board / 

papan 

putih yang digunakan 

dengan baik. 

Fail lama disimpan di tempat 

yang sesuai dan selamat 

serta secara sistematik. 

1 2 3 

Tidak disusun 

dengan teratur 

& tiada label 

Tiada sistem 

kawalan 

Tidak terdapat 

notis board/ 

papan putih 

Fail lama 

disimpan pada 

tempat yang 

tidak sesuai 

Sebahagian 


teratur mengikut 

label 

Sebahagian 

dikawal dengan 

baik dan 

selamat. 

Terdapat notis 

board/papan 

putih tetapi tidak 

digunakan 

dengan baik 

Sebahagian fail 

lama disimpan 

pada tempat 

yang sesuai dan 

selamat. 

Semua fail 


teratur mengikut 

label 

Dikawal dengan 

baik dan 

selamat secara 

menyeluruh 

Terdapat notis 

board/papan 

putih dan 

digunakan 

dengan baik 

Semua fail lama 

disimpan pada 

tempat yang 

sesuai dan 

selamat. 




Ogos 2010 

Muka surat 81 


PERHI- 

ASAN 

32 

33 

34 

35 

36 

37 

38 

39 


Terdapat hiasan seperti 

gambar, poster, lukisan, 

bunga dan lain-lain. 

Tiada hiasan yang usang. 

Susunannya kemas, tersusun 

dan selamat. 

Tidak berdebu atau kotor 

dan berkeadaan baik. 

Terdapat tanda nama 

pegawai/ kakitangan pada 

bilik atau meja. 

Terdapat label menunjukkan 

nama seksyen/unit yang 

berkaitan dengan aktiviti 

pentadbiran. 

Persekitaran dalaman yang 

kemas dan selamat. 

Boleh mewujudkan suasana 

keselesaan. 


hiasan 

Terdapat 

hiasan yang 

usang 

Susunan tidak 

kemas & tidak 

tersusun 

Berdebu,kotor 

& tidak dalam 

keadaan baik 


tanda nama 

kakitangan 

1 2 3 

Tiada label 

nama seksyen/ 

unit 

Tidak selesa & 

tidak kemas 

Tiada 

keselesaan 

Sebahagian Terdapat hiasan 

Sebahagian 

hiasan usang 

Sebahagian 

sahaja disusun 

dengan kemas, 

tersusun dan 

selamat 

Sebahagian 

hiasan 

berdebu,kotor & 

tidak dalam 

keadaan baik 

Sebahagian 

sahaja 

mempunyai 

tanda nama 

kakitangan 

Sebahagian 

seksyen/unit 

menunjukkan 

label nama 

Sebahagian 

persekitaran 

sahaja yang 

selesa, kemas 

dan selamat. 


hiasan usang 

Semua 

perhiasan 


kemas, tersusun 

dan selamat. 

Tiada hiasan 

berdebu,kotor & 

tidak dalam 

keadaan baik 

Semua 

kakitangan 

mempunyai 

tanda nama 

pada bilik atau 

meja 

Semua seksyen/ 

unit 

menunjukkan 

label nama 

Seluruh 

persekitaran 

selesa, kemas 

dan selamat. 

Sebahagian Selesa 




Ogos 2010 

Muka surat 82 


RUANG 

MENUNG 

GU 

BILIK ME- 

SYUARAT 

BILIK 

LATIHAN 

40 

41 

42 

Susunan yang memuaskan 

seperti peralatan/ 

persekitaran bahan bacaan 

disediakan. 

Bersih, tersusun, kemas, 

selamat dan tempat tersebut 

selesa. 

Terdapat maklumat agensi 

atau maklumat lain yang 

bersesuaian. 

43 Semua peralatan seperti 

kerusi, meja, mikrofon, skrin 

komputer, projektor berada 

dalam keadaan baik. 

44 

45 

46 

47 


Persekitaran bilik mesyuarat 

adalah selesa. 

Bersih, tidak berdebu dan 

bahan yang dipaparkan 

adalah terkini. 

Peralatan berada dalam 

keadaan baik. 

Bersih, tidak berdebu dan 

bahan yang dipaparkan 

adalah ‘up-to-date’. 

1 2 3 

Peralatan & 

bahan bacaan 

tidak 

disediakan & 

tidak disusun 

Tidak bersih, 

tidak kemas, 

tidak selesa 

dan tidak 

selamat. 

Maklumat tidak 

bersesuaian. 

Peralatan tidak 

dalam 

keadaan baik 

dan selamat. 

Persekitaran 

bilik mesyuarat 

tidak selesa 

dan selamat. 

Semua elemen 

tidak dipenuhi 

Peralatan tidak 

berada dalam 

keadaan baik 

Semua elemen 


Peralatan & 

bahan bacaan 

disediakan 

tetapi tidak 


kemas 

Sebahagian 

yang bersih, 

tersusun, kemas, 

selesa dan 

selamat. 

Sebahagian 

maklumat 

sahaja yang 

bersesuaian. 

Sebahagian 


dalam keadaan 

baik dan 

selamat. 

Sebahagian bilik 

mesyuarat 

sahaja yang 

selesa dan 

selamat. 

Hanya 1 atau 2 

elemen dipenuhi 

Sebahagian 


dalam keadaan 

baik 



Peralatan & 

bahan bacaan 

disediakan & 


kemas 

Bersih,kemas, 

selesa dan 

selamat 

Semua 

maklumat 

bersesuaian 

Semua 

peralatan 

dalam keadaan 

baik 

Semua bilik 

mesyuarat selesa 

dan selamat. 

Semua elemen 

dipenuhi 

Semua 

peralatan dalam 

keadaan baik 

Semua elemen 

dipenuhi 




Ogos 2010 

Muka surat 83 


KAUNTER 48 Kaunter adalah bersih dan 

ceria. 

49 

Pelanggan dilayan dengan 

mesra. 

Kaunter tidak 

bersih & tidak 

ceria 

Pelanggan 

tidak dilayan 

dengan 

mesr 

50 Semua peralatan dilabel. Peralatan tidak 

dilabel 

51 

52 

Tempat menunggu 

pelanggan dalam keadaan 

baik, selesa dan selamat 

Bersih, tidak berbau busuk 

dan 

sentiasa dalam jagaan/ 

kawalan. 

TANDAS 53 Peralatan dan kemudahan 

dalam keadaan baik dan 

selamat. 

54 

55 

56 


Sistem paip air dan lampu 

dalam keadaan baik & 

selamat. 

Mangkuk tandas bersih dan 

kering. 

Lantai bersih dan kering. 

Tidak dalam 

keadaan baik, 

tidak selesa 

dan selamat 

Semua elemen 


Peralatan & 

kemudahan 

tidak dalam 

keadaan baik 

dan selamat. 

Sistem paip air 

& lampu tidak 

berada dalam 

keadaan 

kurang baik 

dan selamat. 


tidak kering 


tidak kering 

1 2 3 

Hanya salah satu 


Sebahagian 

pelanggan 

sahaja dilayan 

dengan mesra 

Sebahagian 


dilabel 





Sebahagian 

peralatan & 

kemudahan 

dalam 

keadaaan baik 

dan selamat. 

Sebahagian 

sistem paip air & 

lampu berada 

dalam keadaan 

sebahagian baik 

dan selamat 





Kaunter bersih 

dan ceria 

Semua 

pelanggan 

dilayan dengan 

mesra 

Semua 

peralatan 

dilabel 

Dalam keadaan 

baik, selesa dan 

selamat. 

Semua elemen 

dipenuhi 

Semua 

peralatan 

& kemudahan 

dalam keadaan 

baik dan 

selamat 

Semua sistem 

paip air & lampu 

dalam keadaan 

baik dan 

selamat. 

Bersih & kering 

Bersih & kering 




Ogos 2010 

Muka surat 84 


TANDAS 

57 

58 


Perhiasan tandas dalam 

keadaan baik dan tiada 

notis usang dalam tandas. 

Tidak berbau busuk. 

Tidak dalam 

keadaan baik 

& tidak 

terdapat notis 

usang 

Semua tandas 

berbau busuk 

59 Ada jadual pembersihan. Tiada jadual 

pemersihan 

1 2 3 



Sebahagian 

tandas berbau 

busuk 

Ada jadual 

pembersihan 

tetapi tidak 

dikemaskini 

Dalam keadaan 

baik & tidak 

terdapat notis 

usang 

Semua tandas 

tidak berbau 

busuk 

Ada jadual 

pembersihan & 

sentiasa 

dikemaskini 





Ogos 2010 

Muka surat 85 


PAPAN 

TANDA 

TEMPAT 

LETAK 

KERETA 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

SEKSYEN: PERSEKITARAN TEMPAT KERJA DAN KEMUDAHAN 

Papan tanda dalam 

keadaan baik dan bersih. 

Saiz yang sesuai dan senang 

difahami. 

Mudah dilihat oleh orang 

dan kedudukannya strategik. 

Tanda arah yang jelas untuk 

ke bilik mesyuarat dan 

sebagainya. 

Disediakan di tempat yang 

sesuai sama ada untuk 

pekerja/pelawat. 

Ditanda dengan garisan 

yang jelas antara lot-lot yang 

disediakan. 

Berada dalam keadaan baik 

dan bersih. 

Ada sistem kawalan keluar 

masuk. 

1 2 3 

Papan tanda 

dalam 

keadaan tidak 

baik & tidak 

bersih. 

Saiz tidak sesuai 

& sukar 

difahami 

Tidak mudah 

dilihat & 

kedudukan 


Tiada tanda 

arah 

Tidak 

disediakan 

tempat 

Tiada garisan 

antara lot-lot 

Tidak berada 

dalam 

keadaan baik 

& tidak bersih 

Tiada sistem 

kawalan 

Papan tanda 

dalam keadaan 

baik tetapi tidak 

bersi 





Ada tanda arah 

tetapi tidak jelas 

Ada tempat 

tetapi tidak 

sesuai 

Mempunyai 

garisan tetapi 

tidak jelas 

Berada dalam 

keadaan baik 

tetapi tidak 

bersih 

Papan tanda 

dalam keadaan 

baik & bersi 

Saiz yang sesuai 

& mudah 

difaham 

Mudah dilihat & 

berada pada 

kedudukan yang 

strategik 

Mempunyai 

tanda arah yang 

jelas 

Ada tempat 

yang sesuai & 

dalam keadaan 

baik 

Mempunyai 

garisan lot-lot 

yang jelas 

Berada dalam 

keadaan baik & 

bersih 

Ada sistem 

kawalan 




Ogos 2010 

Muka surat 86 


KAWA- 

SAN SEKI- 

TAR 

9 

10 

11 

12 

SEKSYEN: PERSEKITARAN TEMPAT KERJA DAN KEMUDAHAN 

Tiada sampah di meratarata. 

Tong sampah disediakan. 

Cat bangunan di dalam dan 

luar adalah kemas dan tidak 

tertanggal. 

Ada tanda keluar masuk 

yang jelas untuk kenderaan 

di kawaan letak kereta. 

Ada sampah 

Tiada tong 

sampah 

1 2 3 

Cat di dalam & 

luar bangunan 

tidak kemas & 

tertanggal 

Tiada tanda 

keluar masuk 

Sebahagian 

kawasan ada 

sampah 

Sebahagian 

kawasan ada 

tong sampah 



Ada tanda 

keluar 

masuk tetapi 

tidak jelas 

Semua kawasan 

tiada sampah 

Semua kawasan 

ada tong 

sampah 

Cat di dalam & 

luar bangunan 

kemas & tidak 

tertanggal 

Ada tanda 

keluar masuk 

yang jelas 


SETIAP SEKSYEN MESTI MENCAPAI SEKURANG-KURANGNYA 70% 

SEBELUM DIIKTIRAF SEBAGAI MEMENUHI KRITERIA AMALAN 5S. 




1 SUDUT 5S 

2 RUANG PEJABAT 

3 RUANG MENUNGGU 

4 STOR 

5 TANDAS 

6 PANTRI 

7 KAWASAN TANGGA 

CARTA AUDITAN AMALAN 5S 

Pelaksanaan adalah baik 

CARTA AUDITAN AMALAN 5S 

BERSIH KEMAS/ 

TERSUSUN 

Pelaksanaan adalah sederhana 

Pelaksanaan adalah kurang dan perlu ditingkatkan 

LABEL/TANDA 

ARAH 

Ogos 2010 

Muka surat 87 

ULASAN 




PELAN PENAMBAHBAIKAN AMALAN 5S AKMAL 

Ogos 2010 

Muka surat 88 

PELAN TINDAKAN PENAMBAHBAIKAN AMALAN 5S AKMAL 

Jabatan: ……………………………………………………........ Nama Juruaudit:................................................. 

Nama Kumpulan: ………………………………………….…. Tarikh Audit……...........….......……………… 

Nama Ketua Kumpulan: …………………………………… 

Bil. 

1 

2 

3 

4 

Apa / Di 

mana? 

Keadaan 

Semasa 

Jenis Tindakan 

(Tandakan pada S 

yang berkenaan) 

Tandatangan Juruaudit Tandatangan Ketua Kumpuilan / Wakil 

Bagaimana 

Tindakan 

Boleh 

Diambil? 

………………………....… ………………………………….............. 

Tarikh Audit/Audit Susulan: Nama & Tandatangan Juruaudit: 

Siapa 

Yang 

Perlu 

Ambil 

Tindakan? 

Status: Catatan Tutup Nama & Tandatangan Ketua/Wakil Kumpulan: 

Buka 

Bila? 

(Tandakan 

pada 

bilangan 

minggu 

berkenaan) 

S1 S2 S3 S4 S5 1 2 3 4 


Ulasan


Ogos 2010 

Muka surat 89 

CONTOH GAMBAR-GAMBAR PELAKSANAAN AMALAN 5S 

1. KUBIKEL/BILIK PEGAWAI 

SEBELUM 

Keadaan Berselerak Di Atas Meja 

KUBIKEL YANG KEMAS 

SELEPAS 

Kemas dan Bersih 

Keadaan Berselerak Di Bawah Meja Kemas dan Bersih 



Ogos 2010 

Muka surat 90 


2. LACI 

SEBELUM SELEPAS 


LACI 

YANG 

KEMAS


Ogos 2010 

Muka surat 91 


3. STOR 


STOR YANG KEMAS DAN BERSIH 


AMALAN 6S


Ogos 2010 

Muka surat 92 


4. BILIK FAIL 


FAIL YANG TERSUSUN 

AMALAN 6S 



Ogos 2010 

Muka surat 93 


5. KAUNTER 

6. TEMPAT MENUNGGU 



Ogos 2010 

Muka surat 94 


7. TEMPAT MELETAK MESIN 

8. TEMPAT MEMBUAT BINDING 



Ogos 2010 

Muka surat 95 


9. PAPAN TANDA 

10. TEMPAT RUANG LETAK KERETA 



Ogos 2010 

Muka surat 96 


11. LAIN-LAIN CONTOH 


AMALAN 5S


Ogos 2010 

Muka surat 97 


11. LAIN-LAIN CONTOH 



CATATAN 

Ogos 2010 

Muka surat 98 

Articles: 

1. Bounds, G., Shaw, A. and Gillard, J., "Partnering the Honda Way", in Bounds, G. M., Cases 

in Quality, Richard D. Irwin, 1996, pp. 26-56. 

2. Miki, S., "Promotional Expertise for the 5S Plus Movement", Nikkan Kogyo Shimbun (ed.), 

Visual Control Systems, Factory Management Series, Productivity press, Portland, OR, 1995, 

pp. 167-182. 

3. Nomizo, K., "Creating an All-New Plant Environment with the 6S's", Nikkan Kogyo Shimbun 

(ed.), Visual Control Systems, Factory Management Series, Productivity press, Portland, OR, 

1995, pp. 153-165. 

4. Osada, T., "This is Why We Start a 5S Program", in Nikkan Kogyo Shimbun (ed.), Visual 

Control Systems, Factory Management Series, Productivity press, Portland, OR, 1995, pp. 

131-151. 

Books: 

1. Cheng, T.C. E. and Podolsky, S., Just-in-Time Manufacturing: An Introduction, Chapman 

& Hall, London, 1993. pp. 21-24. 

2. Harrison, A., Just-in-Time Manufacturing in Perspective, The Manufacturing Practitioner 

Series, Prentice Hall, 1992. pp. 113-123 (Chapter 5). 

3. Hirano, H., JIT Factory Revolution: A Pictorial Guide to Factory Design of the Future, 

Productivity Press, Portland, OR, 1987. pp. 28-56 (Chapter 3). ($50) 

4. Hirano, H., JIT Implementation Manual: The Complete Guide to Just-in-Time Manufacturing, 

Productivity Press, Portland, OR., pp. 227-374 (Chapter 4). ($975) 

5. Hirano, H., 5 Pillars of the Visual Workplace: The Sourcebook for 5S Implementation, Productivity 

Press, Portland, OR, 1995. ($85) 

6. Hirano, H. (Instructional Design by Melanie Rubin), 5S for Operators: 5 Pillars of the Visual 

Workplace, Productivity Press, Portland, OR, 1996. ($25) 

7. Kobayashi, I., 20 Keys to Workplace Improvement, Productivity Press, Portland, OR, 1995. 

(Key 1). ($50) 

8. Monden, Y., Toyota Production System: An Integrated Approach to Just-In-Time, Second 

Edition, Industrial Engineering and Management Press, Norcross, GA, 1993. pp. 199-219 

(Chapter 13). 

9. Osada, T., 5S's: Five Keys to a Total Quality Control Environment, Asia Productivity Organization, 

Tokyo (distributed by Quality Resources, White Plains, NY), 1991. 

Videos:

Panduan Amalan 5S (AKMAL)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?